Vlaanderen KLAS S E.

BE

GA NAAR
LERA RENKA A RT Zoek Login

Schoolbeleid Klastips Leerlingenbegeleiding Je loopbaan Zelfzorg Magazine

Klasse Klast ips Wereldburgerschap en cult uur

SPECIALIST

Interlevensbeschouwelijke
competenties: “Als samenleven
op school niet lukt, dan ook
later niet”
24 april 2019 • 9 minut en
lezen

Klassen worden diverser, ook qua levensbeschouwing.

Hoe kan je leerlingen op dat vlak verbinden en
respectvol leren omgaan met elkaar? Zijn de
6 verplichte uren interlevensbeschouwelijke
competenties (ILC) per schooljaar een sleutel?
Klasse sprak met 3 inspecteur-adviseurs
levensbeschouwelijke vakken.

De 3 inspect eur-adviseurs levensbeschouwelijke vakken

Wat verstaan we onder interlevensbeschouwelijke
competenties en – dialoog?
Agnes Vonckx, inspecteur-adviseur rooms-katholieke
godsdienst: “Interlevensbeschouwelijke dialoog gaat over elkaar
leren kennen: wat is een moslim, een vrijzinnige, een jood, een
christen? Waar geloven ze in? Maar vooral ook: wat doet die
levensbeschouwing met hen? Wat betekenen de 5 zuilen voor
Ahmed, hoe belangrijk is het voor hem dat hij ooit naar Mekka kan?
Daarover praten met elkaar en loskomen van vooroordelen en
oneliners is een belangrijke ervaring.”

Ahmed Azzouz, inspecteur-adviseur islam: “Iedereen

heeft een levensbeschouwing, ook al ben je niet gelovig. Je denkt na
over het leven: vanwaar kom ik, waar ga ik naartoe, bestaat god, is
er leven na de dood, waarom is er zoveel pijn in deze wereld? We
proberen daar allemaal antwoorden op te vinden. Ieder vanuit zijn
achtergrond.”

“De 24 interlevensbeschouwelijke competenties zijn een

kans om kinderen levensbeschouwelijk geletterd te maken. Het
start met ‘ik en mijn eigen levensbeschouwing’, waarbij je je
verdiept in je eigen levensbeschouwing en de diversiteit daarbinnen
ziet. Dan heb je ‘ik en de levensbeschouwing van de ander‘ waar je
via dialoog leert wat gemeenschappelijk is, hoe je dat versterkt, en
hoe je omgaat met de verschillen. Het derde niveau is de
samenleving: hoe doorprikken we clichés, pakken we vooroordelen
aan, leren we samenleven?”

Frank Stappaerts, inspecteur-adviseur zedenleer: “Uit

onderzoek blijkt ook dat mensen die bewust met hun
levensbeschouwing omgaan gelukkiger zijn, en zich
maatschappelijk makkelijker engageren.”

Sommigen zeggen dat religie en levensbeschouwing niet

op school thuishoren, maar in de privésfeer.
Frank Stappaerts: “Een school vormt persoonlijkheden. We
werken er samen aan de identiteitsontwikkeling van kinderen en
jongeren. De levensbeschouwelijke identiteit hoort daarbij. Zeker
tijdens de adolescentie hebben jongeren veel vragen over zichzelf,
het leven, de wereld, hun toekomst. Ze zijn ook vatbaar voor
allerlei invloeden. Als we op school niet helpen om hun
levensbeschouwing te vormen, doen de commercie, oppervlakkige
televisieprogramma’s of het internet dat wel. Of dat positief is?”

Agnes Vonckx: “Onze maatschappij wordt alsmaar diverser.

Het is cruciaal dat we jongeren en kinderen vaardig maken om
samen te leven met andere levensbeschouwingen. De school is
daar een mooi oefenterrein voor en biedt ‘leef-stof’ aan.
Als je met elkaar in dialoog gaat over levensbeschouwingen leer je
zien dat dé moslim, dé vrijzinnige, dé jood, dé katholiek niet
bestaan.”
 Agnes Vonckx, inspecteur-adviseur rooms-katholieke godsdienst:
“De school is een mooi oefent errein voor en biedt ‘leef-st of’ aan”

Frank Stappaerts: “Dat samenleven begint dus op school. Als

het in de school niet lukt, hoe zou het dan later in de samenleving
kunnen lukken?”

Agnes Vonckx: “In een gemeenteschool opperden de leraren

tijdens de personeelsvergadering dat ze geen levensbeschouwelijke
vakken meer wilden. De leraren levensbeschouwing waren
gechoqueerd en diep geraakt. Moesten ze zichzelf nu verdedigen of
in dialoog gaan? Ze kozen voor het laatste. Elkaar leren kennen:
waar zijn wij mee bezig tijdens onze lessen en waarom doen we dat?
Zo groeide er vertrouwen. Als er nu op die school een
interlevensbeschouwelijk project georganiseerd wordt, zijn er
handen te veel om mee te helpen. Leraren merken de
meerwaarde voor de school en plukken er ook zelf de
vruchten van in hun klas.”

7 ideeën om aan interlevensbeschouwelijke

competenties te werken

Waarom zijn mensen – ook jongeren – geneigd om vooral

de verschillen te zien met andere overtuigingen?
Frank Stappaerts: “Dat mechanisme heeft te maken met ons
biologisch primatenverleden. De overlevingsstrategie van de eigen
groep: daar voel je je veilig. De vijand zit bij de anderen.
Interlevensbeschouwelijke competenties en -dialoog op school
kunnen daaraan werken. Allicht niet alleen, want het is geen
problematiek die beperkt blijft tot de levensbeschouwelijke
vakken.”

Ahmed Azzouz: “Mensen zetten vandaag heel fel in op

identiteit en er wordt veel gepolariseerd in de (sociale) media.
Kinderen horen scherpe meningen en voelen dat wij-zij-
verhaal. Dan is het onder meer aan leraren om ze te helpen
nuanceren, om te leren inzien dat je niet enkel een
levensbeschouwelijke identiteit hebt, maar ook andere identiteiten.
En zo ontdekken wat ons verbindt. Zet daarom van jongs af aan in
op dialoog en samenwerken.”

Frank Stappaerts: “Of nog zo’n typisch fenomeen: toen ik les

gaf zaten er enkele moslims in mijn klas. De andere leerlingen
deden soms racistische uitspraken over moslims, maar niet tegen
Mohammed, want die kenden ze, die ‘was zo niet’. Voor andere
moslims gingen alle clichés en vooroordelen op, maar niet
voor hun klasgenoot.”

Dialoog is dus het sleutelwoord?

Frank Stappaerts: “We kiezen didactisch uitdrukkelijk voor
het gesprek, niet het debat. De focus ligt op elkaar leren kennen,
begrip krijgen voor elkaar, zoeken naar wat verbindt. Dat zorgt voor
vertrouwen. Pas dan kan je komen met moeilijke thema’s als
homoseksualiteit, geweld en levensbeschouwing etc. Als dialoog
te snel een debat wordt over ‘het grote gelijk’, mis je dat
zoeken naar en ontdekken van elkaar. Let op: het is zeker niet
de bedoeling om tegenstellingen uit de weg te gaan. Conflicten zijn
eigen aan het leven, we moeten ze dus niet onder de mat vegen, wel
ermee leren omgaan.”

Agnes Vonckx: “In die dialoog moet iedereen in zijn verschil

kunnen staan en van daar uit elkaar relevante vragen stellen. Over
de manier van omgaan met de grenzen van het leven bijvoorbeeld.
Een vrijzinnige en een rooms-katholiek zullen elkaar daar nooit in
vinden, maar kunnen daarover wel een boeiend gesprek aangaan,
respect voor elkaar krijgen en uitgedaagd worden om elk over hun
eigen kijk na te denken. Interlevensbeschouwelijke dialoog is
dus niet een mix maken van alle levensbeschouwingen.”

Ahmed Azzouz: “Of nog een voorbeeld: in een katholieke

school rees er een probleem tijdens een meerdaagse uitstap: plots
zagen de leraren moslimkinderen van het vijfde en zesde leerjaar
samen bidden. De leraren wisten niet hoe ze daarmee moesten
omgaan. Ik voerde een heel fijn gesprek met de leraren over de
gelaagde identiteit, over leerlingen die als puber soms grenzen
aftasten, die thuis hun gebed niet doen, maar op school wel … Die
dialoog heeft ze versterkt: ze zijn gaan nuanceren, minder in
clichés en problemen gaan denken.”
 Ahmed Azzouz, inspecteur-adviseur islam: “Wie aan
int erlevensbeschouwelijke compet ent ies werkt , werkt ook aan burgerzin”

Wat als een leerling zegt dat vrouwen minderwaardig zijn

of homo’s opgehangen moeten worden?
Frank Stappaerts: “De ondergrens voor de dialoog en het
respect zijn de mensenrechten. Als een leerling zulke dingen
zegt, dan moet je dat met rede bestrijden: ‘Mijn
waardenkader zijn de universele rechten van elk mens en ik ga niet
akkoord met hoe jij vrouwen afschildert of over homo’s denkt.’ Als
je democratisch wil samenleven, moet je het eens zijn over een
aantal gedeelde basiswaarden, mag je het over een aantal zaken
hartgrondig oneens zijn, maar moet je ook samen nadenken over de
grenzen van de ruimte.”

Agnes Vonckx: “Dat is niet altijd makkelijk voor leraren. Soms

hebben ze de neiging om die discussie niet aan te gaan. Maar
angst mag je niet verlammen. Het is wel belangrijk dat de
school experten of hulplijnen heeft als het dreigt te ontploffen. Ik
denk aan de kleuterschool waar niet-moslim kleuters niet meer
naar school durfden omdat ze van hun moslim klasgenoten te horen
kregen dat ze naar de hel zouden gaan omdat ze varkensvlees eten.
De school haalde er een specialist bij om met de ouders, de
kinderen en de leraren in gesprek te gaan. Zo iemand kan de
toestand ontmijnen en doet het probleem kantelen naar een kans
voor interlevensbeschouwelijke dialoog.“

Ahmed Azzouz: “We moeten onze kinderen en jongeren doen

beseffen dat mensenrechten en democratie zeer belangrijk zijn voor
een verdraagzame, rechtvaardige en vreedzame samenleving. Dat
is ons verbindend kader. En perfect te combineren met de eigen
religieuze waarden die ook focussen op het respect voor vrouwen en
ieder mens ongeacht zijn geaardheid, culturele en
levensbeschouwelijke achtergrond.”

6 uur per schooljaar in basis en secundair onderwijs

werken aan een ‘schoolbreed interlevensbeschouwelijk
project’, redden we het daarmee?
Ahmed Azzouz: “Veel scholen overschrijden die 6 uur
makkelijk. De rest van het jaar werkt elke leraar levensbeschouwing
in zijn klas met zijn eigen leerplan aan interlevensbeschouwelijke
competenties.

Zo kom je snel aan meer dan 6 uur per jaar. Bekijk zo’n
schoolproject ook als een trigger. Wie werkt aan
vakoverschrijdende eindtermen als burgerzin of, maar bv. ook
mediawijsheid, werkt ook aan interlevensbeschouwelijke
competenties. En omgekeerd wie aan interlevensbeschouwelijke
competenties werkt, werkt ook aan burgerzin. We kunnen elkaar
versterken.”

Interlevensbeschouwelijke dialoog is een

verantwoordelijkheid van elke leraar?
Frank Stappaerts: “Dat alle leerlingen zich in hun
levensovertuiging goed voelen op school, dat ze er mogen zijn in dat
stukje van hun identiteit, zich aanvaard weten en dat we inzetten op
verbinding met elkaar, is inderdaad niet enkel de
verantwoordelijkheid van de leraren levensbeschouwing.
Zij hebben natuurlijk een heel specifieke opdracht. Maar je mag de
invloed van die 2 uurtjes les per week niet overschatten. In mijn
school was de leraar praktijk een racist. De leerlingen zaten 12 uur
in zijn les. Zijn uitspraken kreeg ik niet gecounterd in mijn lessen.”

Frank Stappaerts, inspecteur-adviseur zedenleer: “Als je ouders

bet rekt in de int erlevensbeschouwelijke dialoog, kan je ook t huis iet s
veranderen.”

Ahmed Azzouz: “Alle leraren zouden misschien een minimum

aan levensbeschouwelijke geletterdheid moeten hebben. De basis
kennen van de verschillende levensbeschouwingen van de
leerlingen in hun klas. Dat helpt om te kijken met een
empathische bril, of helpt je gevoeligheden te zien, zeker als er in
de wereld dingen gebeuren die leerlingen meebrengen naar de
klas.”

Agnes Vonckx: “In scholen van het officiële net zitten leraren
van verschillende levensovertuigingen in het lerarenkorps. In
katholieke dialoogscholen stelt het pedagogisch project dat het hele
team meegenomen wordt in de interlevensbeschouwelijke dialoog.
Enerzijds wordt van alle leerkrachten verwacht dat ze steeds met de
interlevensbeschouwelijke bril geïntegreerd aan de slag gaan.
Anderzijds wordt er ook verwacht dat ze gedurende een beperkt
deel van de onderwijstijd een expliciet, gericht aanbod met ILC-
focus aanbieden.”

Dan kom je bij de schoolcultuur, de missie en visie van

een school.
Agnes Vonckx: “Samen stilstaan bij de visie en missie van de
school is ook belangrijk, want daar zitten de gezamenlijke waarden
voor het lerarenteam: iedereen met de neuzen in dezelfde richting.
Ook de dialoog tussen leraren is essentieel. Hoe sta je zelf in
het leven? Als je onverdraagzaam bent, geen respect toont en
vooroordelen hebt over wie anders denkt, kan je als leraar veel
schade berokkenen. De directeur speelt een grote rol als bewaker
van de schoolvisie.”

Soms horen leerlingen thuis een onverdraagzaam verhaal.

Hoe ga je daar als school mee om?
Frank Stappaerts: “Je kan ouders betrekken in de
interlevensbeschouwelijke dialoog. Dat biedt misschien een
kans om ook thuis iets te veranderen. Communicatie is erg
belangrijk. Ik krijg soms boze telefoontjes van ouders of
grootouders: ‘We hebben in de tijd gevochten om ontvoogd te
worden van dat katholicisme en nu moet mijn kleinzoon op bezoek
naar de moskee, waar zijn jullie mee bezig?’ Leg dan uit wat je doet
en waarom je daar als school voor kiest.”

Ahmed Azzouz: “In een basisschool zaten leraren met de

handen in het haar: jonge moslimkinderen die niet moesten vasten,
wilden toch meedoen aan de ramadan. Ze zetten elkaar onder druk.
We zijn toen gaan praten met de ouders met als
boodschap: de school maakt zich zorgen over de
gezondheid en welbevinden van jullie kinderen. En we
willen ook niet dat ze elkaar onder druk zetten. Er was ook een
gesprek met de kinderen zelf: ‘Oké, jij wil deelnemen aan de
ramadan, fijn, maar dan doe je dat op een andere manier: door je
gedrag te verbeteren, door oog te hebben voor de kwetsbaren’. Als
je ouders inschakelt, heb je veel meer kans op succes.”

Wat zijn succesfactoren voor

interlevensbeschouwelijke dialoog op school?

Ervaar jij problemen met religies en levensbeschouwing op school?

Mail je vraag naar diversiteit.onderwijs@vlaanderen.be. Op zoek
naar inspiratie? Check www.levensbeschouwelijkevakken.be en
www.KlasCement.net.

Michel Van Laere

Log in om te bewaren

Deel dit artikel

 1 reactie

LEES MEER OVER

Wereldburgerschap en cultuur

ONTDEK OOK:

Vang jij je Lerarenkaart

2022? Ontdek hier waar
ze op jou wacht.
ZO DOEN ZIJ HET ZO DOEN ZIJ HET
“Wij-zij-denken? Focus Meervoudige identiteit
niet op nationaliteit of verbindt leerlingen Waar is mijn
Lerarenkaart?
religie”

GESPREKSTIPS GESPREKSTIPS GESPREKSTIPS

Verbindend Samenwerken op school Zo leer jij je leerlingen
communiceren: begint met luisteren constructief van mening
6 ezelsbruggetjes verschillen

Wekelijks het beste van Klasse in je mailbox?

Wil je mee zijn met wat leeft in onderwijs? Informatie en inspiratie
krijgen op jouw maat? Schrijf je in voor een van onze nieuwsbrieven
en ontvang het beste van Klasse in je mailbox.

Ik schrijf me in

Klasse Magazine Lerarenkaart Contact

Over Klasse Over Klasse Magazine Over je Lerarenkaart H. Consciencegebouw
Werken bij Klasse Neem een abonnement Samenwerken met de Koning Albert II-laan 15
Pers Advert eren Lerarenkaart 1210 Brussel
 Advert eren Alle voordelen Contacteer ons
Nieuwsbrieven
Lerarendagen
Schoolbeleid Klasse
Op st ap met je klas
Klast ips Lerarenkaart Volg ons op
Lerarenkaart 2022
Leerlingen­b egeleiding Advert eren
Je loopbaan
Zelfzorg

Privacyverklaring | Gebruiksvoorwaarden | Toegankelijkheid | Abonnement svoorwaarden | Cookieverklaring |

Cookies aanpassen

Vlaanderen Klasse.be is een officiële website van de Vlaamse overheid

verbeelding werkt uitgegeven door Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming