ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΑΝΟΗΚΣΟ ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΟ

΢ΥΟΛΖ
ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΔΠΗ΢ΣΖΜΧΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΢ΠΟΤΓΧΝ
ΓΗΟΗΚΖ΢Ζ ΣΟΤΡΗ΢ΣΗΚΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖ΢ΔΧΝ

ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ

ΣΗΣΛΟ΢ ΓΗΠΛΧΜΑΣΗΚΖ΢ ΔΡΓΑ΢ΗΑ΢

΢ΣΡΑΣΖΓΗΚΟ ΢ΥΔΓΗΟ ΣΟΤΡΗ΢ΣΗΚΖ΢ ΑΝΑΠΣΤΞΖ΢ ΜΔ ΣΖ ΥΡΖ΢Ζ

ΔΗΓΗΚΧΝ ΚΑΗ ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΧΝ ΜΟΡΦΧΝ ΣΟΤΡΗ΢ΜΟΤ. ΜΔΛΔΣΖ
ΠΔΡΗΠΣΧ΢Ζ΢: Ζ ΔΠΑΡΥΗΑ ΔΡΜΗΟΝΗΓΑ΢

ΟΝΟΜΑ ΦΟΗΣΖΣΖ

ΚΑΡΑΓΗΑΝΝΖ΢ ΑΝΑΡΓΤΡΟ΢

ΟΝΟΜΑ ΔΠΗΒΛΔΠΟΝΣΑ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΟΝΟΜΑ Β΄ ΑΞΗΟΛΟΓΖΣΖ

΢ΣΑΤΡΗΝΟΤΓΖ΢ ΘΔΟΓΧΡΟ΢ Σ΢ΑΡΣΑ΢ ΠΑΡΗ΢

ΠΑΣΡΑ
ΜΑΗΟ΢, 2013
 ΠΔΡΗΛΖΦΖ

Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο αλαπηχρζεθε ηνπξηζηηθά ηα ηειεπηαία 30 θαη πιένλ ρξφληα

ζηεξηδφκελε απνθιεηζηηθά ζην κνληέιν ηνπ καδηθνχ θαζψο θαη ηνπ παξαζεξηζηηθνχ
ηνπξηζκνχ κε ηηο γλσζηέο ζπλέπεηεο γηα ηηο πεξηνρέο θαη ρψξεο πνπ ην πηνζέηεζαλ.
Μέζα απφ ηελ παξνχζα εξγαζία πξνηείλνληαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξέζεη λα
δηαθνξνπνηήζεη ην κέρξη ηψξα ηνπξηζηηθφ ηεο πξντφλ (ήιηνο θαη ζάιαζζα) έλαληη ησλ
αληαγσληζηψλ ηεο, ζα αλαθηήζεη ην ρακέλν ηνπξηζηηθφ ηεο έδαθνο θαη ζα επαλέιζεη
δπλακηθά ζην πξνζθήλην ησλ ηδηαίηεξσλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ.
΢ην ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο αλαπηχζζνληαη ζέκαηα θαη έλλνηεο πνπ αλαθέξνληαη
ζηνλ ηνπξηζκφ σο νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ θαηλφκελν, ηα κνληέια αλάπηπμήο ηνπ πνπ
έρνπλ πηνζεηεζεί θαηά θαηξνχο θαζψο θαη ηηο δηαθφξσλ εηδψλ ζπλέπεηεο πνπ απνξξένπλ απφ
ηελ αλάπηπμή ηνπ γηα κία ρψξα ή κία πεξηνρή. Δπίζεο, γίλεηαη αλαθνξά ζηηο εηδηθέο θαη
ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ νη νπνίεο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζε έλαλ πξννξηζκφ ζηα
πιαίζηα κίαο ήπηαο θαη βηψζηκεο αλάπηπμήο ηνπ θαζψο επίζεο θαη ηηο δηάθνξεο ζηξαηεγηθέο
κάξθεηηλγθ πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί θαη πνπ ζθνπφ έρνπλ λα απμήζνπλ ηα επίπεδα αθίμεσλ
ζηνπο πξννξηζκνχο αιιά θαη ηα έζνδά ηνπο .
Ζ εξγαζία ζπλερίδεηαη κε ηε δηεμαγσγή δεπηεξνγελνχο θαη πξσηνγελνχο έξεπλαο γηα ηελ
επαξρία Δξκηνλίδαο ζηελ πξνζπάζεηα απνηχπσζεο ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο θαη
εληνπηζκνχ εθείλσλ ησλ πξνβιεκάησλ πνπ είραλ σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ησλ ηνπξηζηηθψλ
αθίμεσλ θαη ηε ζπξξίθλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ.
Ζ έξεπλα θαηέδεημε έλαλ αξηζκφ ζνβαξψλ πξνβιεκάησλ ηα νπνία ζα πξέπεη άκεζα λα
επηιπζνχλ ή ηνπιάρηζηνλ λα βειηησζνχλ ψζηε λα είλαη ζε ζέζε ν πξννξηζκφο λα θαηαζηεί εθ
λένπ αληαγσληζηηθφο.
Με βάζε ηε δηεμαγσγή ησλ δχν παξαπάλσ εξεπλψλ θαη ζε ζρέζε κε ηα απνηειέζκαηα
θαη ζπκπεξάζκαηα ηα νπνία πξνέθπςαλ γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο, πξνηείλεηαη ζην ηέινο
ηεο εξγαζίαο έλα νινθιεξσκέλν ηνπξηζηηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ κε ζθνπφ ηε βηψζηκε
αλάπηπμή ηεο, ηελ επηκήθπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο ηεο πεξηφδνπ, ηελ αχμεζε ησλ ζέζεσλ
απαζρφιεζεο αιιά θαη ηε δεκηνπξγία κηαο λέαο εηθφλαο γηα ηνλ πξννξηζκφ κέζα απφ ηελ
αλάπηπμε ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ.

2
 Summary
The municipality of Ermionida has been developed in terms of tourism for the last 30 or
more years by adopting the mass as well as the seasonal tourism models with all their
subsequent results for the areas and countries which adopted them.

The aim of this paper is to suggest ways in which the so far tourist product (sea and sun)
can be modified –compared to what our competitors offer ,regain lost ground in tourism and
make a come-back to the front of special tourist destinations.

In the theoretical part of this paper issues and notions relevant to tourism as an economic
and social phenomenon, the development models which have been adopted at times as well as
the various impacts of tourist development for a country or an area are developed. What is
more, there is a reference to special and alternative models in tourism which can be
developed in the context of a mild and viable growth as well as to the various marketing
strategies that have been developed with the aim of raising the arrivals of tourists and relevant
revenues.

The paper proceeds with conducting a secondary and primary research in the Ermionida
municipality, as an effort to depict the existing status and track those problems which resulted
in arrivals reduction and the diminution of the tourist season.

The research came up with a series of important issues to be solved immediately or at

least to be dealt with so as this destination to become competitive once again.

Based on the two researches carried out and the findings about the Ermionida
municipality which arose, a thorough marketing model is proposed at the end of this paper,
aiming at a viable development, the prolongation of the tourist season , the rise in job
vacancies, as well as the creation of a new image for this tourist destination through the
development of special and alternative tourist models.

3
 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ
ΠΔΡΗΛΖΦΖ .............................................................................................................................. 2
Summary ................................................................................................................................... 3
ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ ............................................................................................................................... 8
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν: Σνπξηζηηθή αλάπηπμε: Υαξαθηεξηζηηθά – Δπηπηψζεηο – Πξφηππα. ... 11
1.1 Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο................................................. 11
1.1.1 Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα θαη ε ζεκαζία ηνπ. .......................... 12
1.1.2 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. ................................... 14
1.1.3 Μνληέια ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. ........................................................................ 18
1.1.3.1 ΢ηαηηθά κνξθνινγηθά κνληέια. .................................................................... 18
1.1.3.2 Δμειηθηηθά κνληέια παξάθηησλ ηνπξηζηηθψλ ζέξεηξσλ. ........................... 19
1.2 Οη επηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. ............................................................... 22
1.2.1 Δπηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία. ................................................................................. 22
1.2.2 Δπηπηψζεηο ζηελ θνηλσλία θαη ηνλ πνιηηηζκφ. ................................................... 24
1.2.3 Δπηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ.................................................................................. 26
1.3 Πξφηππα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. .............................................................................. 28
1.3.1 Πξφηππν νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ. ..................................... 29
1.3.2 Πξφηππν βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ κε ρξήζε εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ. ....................................................................................................................... 30
1.3.3 Πξφηππν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε ζχιαθεο. .................................................... 31
1.3.4 Πξφηππν παξαζεξηζκνχ. ....................................................................................... 32
1.3.5 Πξφηππν ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. ..................................................................... 33
Κεθάιαην 2ν : Αεηθφξνο ηνπξηζκφο – Σνπξηζκφο εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ θαη
ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο – Σνπξηζηηθφ Μάξθεηηλγθ θαη ΢ηξαηεγηθέο Μάξθεηηλγθ ησλ
Δ.Δ.Μ.Σ. .................................................................................................................................. 34
2.1 Έλλνηα θαη βαζηθέο αξρέο ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο . ............................................... 34
2.1.1 Ο αεηθφξνο ηνπξηζκφο ........................................................................................... 35
2.1.2 Δξγαιεία κέηξεζεο ηεο αεηθνξίαο....................................................................... 37
2.1.2.1 Μέηξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ............................................................. 37
2.1.2.2 Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ...................................................... 38
2.2 Οη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. ....................................................... 40
2.2.1 Ο ηνπξηζκφο εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ. ................................................................ 41
2.2.2 Έλλνηα θαη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. .............................. 42
2.2.3 Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξίζηαο. .................................................................................. 43
2.2.4 Καηεγνξίεο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. ................................................................ 45
2.2.4.1 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηε γλσξηκία κε ηε θχζε θαη ηελ
χπαηζξν. ....................................................................................................................... 45

4
 2.2.4.1.α Αγξνηνπξηζκφο. ...................................................................................... 45
2.2.4.1.β Οηθνηνπξηζκφο. ........................................................................................ 47
2.2.4.1.γ Οξεηλφο ηνπξηζκφο. ................................................................................. 48
2.2.4.2 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηε ζξεζθεία. 49
2.2.4.2.α Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο. ........................................................................ 50
2.2.4.2.β Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο. ...................................................................... 51
2.2.4.3 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηνπο επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο. .. 52
2.2.4.3.α ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο. ........................................................................ 52
2.2.4.3.β Δθζεζηαθφο ηνπξηζκφο. .......................................................................... 53
2.2.4.4 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηε ζάιαζζα. ................................ 54
2.2.4.4.α Σνπξηζκφο γηφηηλγθ θαη ηζηηνπινΐαο ...................................................... 55
2.2.4.4.β Σνπξηζκφο ζαιάζζησλ ζπνξ/λαπηαζιεηηζκφο. ..................................... 56
2.3 Μάξθεηηλγθ Σνπξηζηηθψλ Τπεξεζηψλ. ...................................................................... 57
2.3.2 ΢ρέδην ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ. .......................................................................... 58
Κεθάιαην 3ν : Ζ ρσξηθή ελφηεηα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο .............................................. 65
3.1 Γεσγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ......................................... 65
3.2 Γηνηθεηηθή δηάξζξσζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. .................................................... 66
3.3 Γεκνγξαθηθά θαη θνηλσληθννηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά. ...................................... 66
3.4 Οη δηαζέζηκεο ππνδνκέο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ................................................... 68
3.4.1. Οδηθφ δίθηπν ......................................................................................................... 68
3.4.2 Ληκέλεο.................................................................................................................... 69
3.4.3 Τδξνδνηηθφ – Αξδεπηηθφ – Απνρεηεπηηθφ δίθηπν Δξκηνλίδαο. ......................... 70
3.4.4. ΢πιινγή θαη δηαρείξηζε απνξξηκκάησλ. ............................................................ 71
3.4.5 Τπεξεζίεο αζθάιεηαο. ........................................................................................... 72
3.4.6 Τπεξεζίεο Τγείαο θαη Πξφλνηαο. ......................................................................... 72
3.5 Οη θπζηθνί πφξνη ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. .............................................................. 73
3.6 Οη πνιηηηζηηθνί ηεο πφξνη. ........................................................................................... 76
3.7 Ζ δηαζέζηκε ηνπξηζηηθή πξνζθνξά ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ................................ 81
3.8 Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. .................................................. 82
Κεθάιαην 4ν: Ζ αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο ζηελ πεξίπησζε ηεο επαξρίαο
Δξκηνλίδαο............................................................................................................................... 86
4.1 Έξεπλα Σνπξηζηηθνχ Μάξθεηηλγθ θαη ιφγνη εθπφλεζήο ηεο. .................................. 86
4.2 Δίδε έξεπλαο Σνπξηζηηθνχ Μάξθεηηλγθ..................................................................... 87
4.3 Πξσηνγελήο έξεπλα ζηνπο ηνπξηζηηθνχο θνξείο, ηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη ηα
ηνπξηζηηθά γξαθεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ............................................................... 88
4.3.1 Δξεπλεηηθνί ζηφρνη – Αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία .......................................... 88
4.3.2 Δπηινγή πιεζπζκηαθνχ δείγκαηνο θαη ζχληαμε εξσηεκαηνινγίσλ. ................ 90
Κεθάιαην 5ν: Απνηειέζκαηα πξσηνγελνχο έξεπλαο ζε ηνπξηζηηθνχο θνξείο θαη
ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ............................................................ 91
5.1 Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο ζηνπο ηνπξηζηηθνχο
θνξείο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ...................................................................................... 92
5.2 Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο ζηα ηνπξηζηηθά
θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. .......................................................................... 101

5
 5.3 ΢πλνιηθή αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο. ................ 114
Κεθάιαην 6ν: Οη πξνηεηλφκελεο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα
αλαπηπρζνχλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. ............................................................................. 117
6.1 Καηάζηαζε πθηζηάκελσλ ππνδνκψλ – Πξνηάζεηο βειηίσζεο. .............................. 117
6.2 Οη πξνηεηλφκελεο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ
ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. Τπνζηεξηθηηθέο δξάζεηο. ................................................... 119
6.2.1 Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο.......................................................................................... 119
6.2.2 Πνιηηηζηηθφο θαη ζξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο ...................................................... 121
6.2.3. Αγξνηνπξηζκφο.................................................................................................... 123
6.2.4 ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο ....................................................................................... 124
6.2.5 Οξεηλφο ηνπξηζκφο – Οηθνηνπξηζκφο ................................................................. 124
6.2.6 Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο .......................................................................................... 125
Κεθάιαην 7ν: ΢ηξαηεγηθφ ζρέδην γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο
κε ηε βνήζεηα ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. ................................ 126
7.1 ΢πλεξγαηηθφ ζρήκα .................................................................................................... 126
7.2 Γήισζε απνζηνιήο .................................................................................................... 127
7.3 ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε.................................................................................................. 127
7.3.1 Αλαζθφπεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ Μάξθεηηλγθ. ............................. 127
7.3.2 ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε αληαγσληζκνχ. ................................................................ 129
7.3.3 ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε ησλ θαηαλαισηψλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο ............... 133
7.4 S.W.O.T Αλάιπζεο ..................................................................................................... 134
7.5 ΢ηξαηεγηθή επηινγή θαη θαηεχζπλζε. ...................................................................... 139
7.5.1. ΢ηφρνη Μάξθεηηλγθ ............................................................................................ 139
7.5.2 ΢ηξαηεγηθέο κάξθεηηλγθ θαη επηινγή ηεο θαηαιιειφηεξεο............................ 140
7.5.3 Σκεκαηνπνίεζε ηνπξηζηηθήο αγνξάο. ............................................................... 142
7.6 ΢ηξαηεγηθή πινπνίεζε .............................................................................................. 143
7.6.1. Πξνηάζεηο αλαθνξηθά κε ην πξντφλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο....................... 143
7.6.2 Πξνηάζεηο αλαθνξηθά κε ηελ ηηκή ησλ παξερφκελσλ πξντφλησλ θαη
ππεξεζηψλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο .......................................................................... 146
7.6.3 Πξνηάζεηο ζρεηηθέο κε ηελ πξνψζεζε ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ
ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο ............................................................................................. 147
7.6.3.1 Ζ δηαθήκηζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ..................................................... 148
7.6.3.2 Σν πξφγξακκα Γεκνζίσλ ΢ρέζεσλ γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. ............ 151
7.6.3.3 Δλέξγεηεο πξνψζεζεο πσιήζεσλ ................................................................ 152
7.6.3.4 Δλέξγεηεο Άκεζνπ Μάξθεηηλγθ. .................................................................. 153
7.6.4 Ζ δηαλνκή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. .................. 154
7.6.5 Έιεγρνο θαη αμηνιφγεζε ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ ........................... 154
Κεθάιαην 8ν........................................................................................................................... 155

6
 ΢πκπεξάζκαηα θαη πξνηάζεηο. ........................................................................................ 155
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ .................................................................................................................. 157
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ ................................................................................................................ 163
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1: Πξνυπνινγηζκφο πξνγξάκκαηνο πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο
Δπαξρίαο Δξκηνλίδαο. ...................................................................................................... 163
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2: ΢ηαηηζηηθά ζηνηρεία μελνδνρεηαθνχ δπλακηθνχ Πεινπνλλήζνπ,
Αξγνιίδαο θαη Δξκηνλίδαο. .............................................................................................. 165
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 3: Δξσηεκαηνιφγηα θνξέσλ ηνπξηζκνχ θαη ηδηνθηεηψλ ηνπξηζηηθψλ
θαηαιπκάησλ Δπαξρίαο Δξκηνλίδαο. .............................................................................. 169

7
 ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Σε ιέμε ηνπξηζκφ ζχκθσλα κε ηνλ Βαξβαξέζν, (Βαξβαξέζνο 1997) ηε ζπλαληάκε απφ
ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηψλα. Χο δξαζηεξηφηεηα δελ ζεσξείηαη πξφζθαηε κηαο θαη εμειίρζεθε
παξάιιεια κε εθείλα ηα ζηάδηα πνπ δηακφξθσζαλ ηελ αλζξσπφηεηα ζηε δηάξθεηα ησλ
ηειεπηαίσλ ρηιηεηεξίδσλ. ΢χκθσλα κε ηνλ ζπγγξαθέα «ν ηνπξηζκφο νξίδεηαη σο έλα
απηνδχλακν θαηλφκελν, ζπλψλπκν ηεο θαηαλάισζεο θαη ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ. Παξνπζίαζε
κία ηαρχηαηε αλάπηπμε, κία ρσξηθή εμάπισζε θαη κία θνηλσληθή απνδνρή ζε παγθφζκην
επίπεδν, πνπ ηείλεη λα ζεσξείηαη σο έλα θνηλφηνπν θαη αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο ζχγρξνλεο
θαζεκεξηλφηεηαο». (Βαξβαξέζνο 1997, ζει. 13)
Ο Ζγνπκελάθεο (Ζγνπκελάθεο 1999) αλαθέξεηαη ζηελ νηθνλνκηθή ζεκαζία ηνπ
ηνπξηζκνχ ε νπνία έρεη αλαγλσξηζηεί ηφζν ζηα αλαπηπγκέλα φζν θαη ζηα αλαπηπζζφκελα
αθνχ φπσο ηνλίδεηαη σο δπλακηθφο θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο κπνξεί κε ηηο
θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο λα ζπκβάιιεη ζεηηθά ζε κηα ζεηξά νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ φπσο ην
ΑΔΠ, ηα αηνκηθά εηζνδήκαηα, ην ηζνδχγην ησλ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ηε κείσζε ηεο
αλεξγίαο θιπ.
Παξάιιεια ν ηνπξηζκφο, εθηφο απφ νηθνλνκηθφο θαη αλαπηπμηαθφο παξάγνληαο γηα κία
ρψξα, ζεσξείηαη σο θνξέαο θνηλσληθψλ αιιαγψλ θαη πνιηηηζκηθψλ ζρέζεσλ. Υάξηλ ηνπ
ηνπξηζκνχ δηαπηζηψλνπκε κείσζε ηνπ θαηλφκελνπ ηεο εζσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο ηνπ
πιεζπζκνχ, ηε δεκηνπξγία απαξαίηεησλ έξγσλ ππνδνκήο θαη ππνδνρήο ησλ ηνπξηζηψλ φπσο
επίζεο θαη ην φηη απνηειεί βαζηθφ θίλεηξν γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ πνιηηηζκηθνχ καο θεθαιαίνπ
(Απνζηνιφπνπινο θαη ΢δξάιε 2009, Αλδξηψηεο 2003).
Δθηφο απφ πιενλεθηήκαηα, ν ηνπξηζκφο παξνπζηάδεη θαη κία ζεηξά κεηνλεθηεκάησλ
ζηνπο ηφπνπο πξννξηζκνχ ησλ ηνπξηζηψλ ηδηαίηεξα φηαλ απηφο ηείλεη λα είλαη
καδηθνπνηεκέλνο . ΢αλ ηέηνηα ζα κπνξνχζακε λα αλαθέξνπκε ηελ πεξηβαιινληηθή κφιπλζε
ηνπ ηφπνπ, ηελ εκπνξεπκαηνπνίεζε ησλ αλζξψπηλσλ ζρέζεσλ, ηελ αιιαγή ζηα ήζε θαη ηα
έζηκα ησλ ληφπησλ, ηε δηαθπγή ελφο κέξνπο ησλ εζφδσλ ζην εμσηεξηθφ γηα ηελ αγνξά
εηζαγφκελσλ πξντφλησλ γηα ράξε ηνπ ηνπξηζκνχ, ηελ απαζρφιεζε μελφθεξηνπ εξγαηηθνχ
δπλακηθνχ θαζψο θαη ζην φηη έλα κέξνο ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ αλήθνπλ ή
δηνηθνχληαη απφ κε ληφπηα άηνκα (Κνθθψζεο θ.ά. 2011).
Οη καδηθέο αθίμεηο ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο,
εμαηηίαο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ δεκηνχξγεζαλ, έδσζαλ παξάιιεια ην έλαπζκα ζε κία ζεηξά
επελδπηψλ αιιά θαη κειεηεηψλ λα πξνσζήζνπλ επηφηεξεο κνξθέο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο
ρσξίο λα απνβιέπνπλ απνθιεηζηηθά ζην νηθνλνκηθφ ζπκθέξνλ παξά ζην ζεβαζκφ ηνπ

8
πεξηβάιινληνο, ηνπ πνιηηηζκνχ θαζψο θαη ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ θαηνίθσλ
ππνδνρήο. Γεκηνπξγήζεθε θαηά ηνλ ηξφπν απηφ κηα λέα θηινζνθία, ε θηινζνθία ηνπ
ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ απνηειεί έλα είδνο ελεξγεηηθνχ ηνπξηζκνχ αληίζεην ζηα
πξφηππα ηεο καδηθήο αλάπηπμεο (Αλδξηψηεο 2003).
΢ηελ παξνχζα Γηπισκαηηθή Δξγαζία ζα επηρεηξεζεί κε ηελ βνήζεηα ησλ Δηδηθψλ θαη
Δλαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ λα επέιζεη κία δπλακηθή ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζηελ
Δπαξρία Δξκηνλίδαο κέζα απφ έλαλ θαηάιιεια επεμεξγαζκέλν γηα ηα δεδνκέλα ηεο πεξηνρήο,
ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ.
΢θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαδείμεη ηνπο πινχζηνπο θπζηθνχο θαη πνιηηηζηηθνχο
πφξνπο πνπ δηαζέηεη ε επαξρία ψζηε λα ηχρεη ηεο πξνζέιθπζεο ηνπξηζηψλ-επηζθεπηψλ θαζ’
φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ κέζα απφ έλα πιαίζην αξρψλ βηψζηκεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.
Παξάιιεια, ε εξγαζία επηζπκεί λα ηθαλνπνηήζεη κία ζεηξά ζηφρσλ:
1. Γηαθνξνπνίεζε θαη εκπινπηηζκφ ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο πνπ κέρξη πξφηηλνο
ζηεξηδφηαλ ζηνλ καδηθφ ηνπξηζκφ.
2. Πξνζέιθπζε επελδπηψλ γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ κνξθψλ θαηαιπκάησλ ήπηαο
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.
3. Γεκηνπξγία λέσλ επαγγεικαηηψλ ηνπξηζκνχ νη νπνίνη ζα είλαη απφθνηηνη ζρνιψλ
ηνπξηζηηθήο εθπαίδεπζεο.
4. Δπηκήθπλζε ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ κέζα απφ ηηο λέεο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ ζα
πξνθχςνπλ έπεηηα απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ.
5. Μείσζε ηεο εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο ε νπνία έρεη δεκηνπξγεζεί ηα
ηειεπηαία 3 ρξφληα απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε ε νπνία καζηίδεη ηε ρψξα.
6. Ζ πξνζέιθπζε φζν ην δπλαηφλ πην εχξσζησλ νηθνλνκηθά ηνπξηζηψλ ζηελ επαξρία
θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο.

Ζ εξγαζία πνπ αθνινπζεί απνηειείηαη απφ νθηψ θεθάιαηα. ΢ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη
πεξηγξαθή ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο σο έλλνηα θαη ηη ζπλεπάγεηαη απηή ζηνπο ηφπνπο
πξννξηζκνχ ησλ ηνπξηζηψλ, θαηαγξάθνληαη ζεσξίεο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί γχξσ απφ απηήλ,
αλαθέξνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα πξφηππα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πνπ έρνπλ θαηά θαηξνχο
βξεη εθαξκνγή ζε δηάθνξεο πεξηπηψζεηο ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ.
Σν δεχηεξν θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηελ έλλνηα θαη ηε ζεκαζία ηνπ αεηθνξηθνχ ηνπξηζκνχ
ζηνπο ηφπνπο ππνδνρήο ηνπξηζηψλ, ζπλερίδεη κε ηηο εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο
ηνπξηζκνχ, γίλεηαη αλαθνξά θαη πεξηγξαθή ησλ θπξηφηεξσλ απφ απηέο θαη νινθιεξψλεηαη κε

9
ηελ έλλνηα θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ Σνπξηζηηθνχ Μάξθεηηλγθ θαζψο θαη κε ηελ θαηαγξαθή
ελφο ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ελφο
πξννξηζκνχ.
΢ην ηξίην θεθάιαην θαηαγξάθνληαη φια εθείλα ηα ζηνηρεία πνπ είλαη απαξαίηεηα ψζηε ν
αλαγλψζηεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο λα έρεη κία ζαθή εηθφλα γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο.
Παξνπζηάδνληαη ηα γεσγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο επαξρίαο, ηα δεκνγξαθηθά, νη ππνδνκέο
ηεο, νη θπζηθνί θαη νη πνιηηηζηηθνί ηεο πφξνη. Σέινο, γίλεηαη αλαθνξά ζηελ ηνπξηζηηθή
πξνζθνξά ηεο επαξρίαο αιιά θαη ζηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε πνπ ππάξρεη γηα ηελ επαξρία.
Σν ηέηαξην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ηε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο. ΢ηελ έξεπλα
ζπκκεηείραλ ηνπξηζηηθνί θνξείο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο θαζψο θαη εθπξφζσπνη
ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ θαη γξαθείσλ απηήο. Γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο σο
κεζνδνινγία, επηιέρζεθε ην δνκεκέλν εξσηεκαηνιφγην κε θιεηζηέο θπξίσο αιιά θαη
αλνηθηέο εξσηήζεηο.
Σν πέκπην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ κέζα απφ ηε
δηελεξγεζείζα έξεπλα ζε θνξείο θαη επηρεηξεκαηίεο ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.
Σν έθην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ηηο πξνηεηλφκελεο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ νη
νπνίεο ζα κπνξνχζαλ λα αλαπηπρζνχλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο.
Σν έβδνκν θεθάιαην αλαθέξεηαη ζην ζηξαηεγηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ πνπ επηιέρηεθε κε
ζθνπφ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.
Σέινο, ζην φγδνν θεθάιαην γίλεηαη θαηαγξαθή ησλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ πξνέθπςαλ
κέζα απφ ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο αιιά θαη πξνηάζεσλ
βειηίσζεο ηεο πθηζηάκελεο ηνπξηζηηθήο θαηάζηαζεο.

10
 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1ν: Σνπξηζηηθή αλάπηπμε: Υαξαθηεξηζηηθά – Δπηπηψζεηο
– Πξφηππα.
1.1 Κχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.
Ζ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο εδψ θαη δεθαεηίεο έρεη δερζεί δηάθνξεο αλαιχζεηο θαη εξκελείεο.
Γελ ππάξρεη έλαο νινθιεξσκέλνο νξηζκφο ηεο αλάπηπμεο γεγνλφο πνπ νθείιεηαη ζην φηη ν
φξνο ρξεζηκνπνηείηαη απφ δηάθνξνπο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο φπσο γεσγξαθία,
θνηλσληνινγία θαη νηθνλνκία θαη ν θαζέλαο ηνπο δίλεη δηαθνξεηηθή δηεπηζηεκνληθή
πξνζέγγηζε ηεο ζεσξίαο θαη ηεο κεζνδνινγίαο ζηελ αλάιπζε θαη ζηε ρξήζε ηνπ φξνπ (Pearce
1998 απφ Αλδξηψηε 2005). Καηά ηνλ Κνιηζηδφπνπιν (Κνιηζηδφπνπινο 2000, ζει. 93) «κε
ηνλ φξν αλάπηπμε ελλννχκε ηελ κεηάβαζε απφ έλα ζπγθεθξηκέλν επίπεδν παξαγσγήο ζ’ έλα
άιιν κεγαιχηεξν κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ε δπλαηφηεηα απηή είλαη εθηθηή». Αλαθνξηθά κε ηνλ
ηνπξηζκφ θαη εηδηθά κεηά ην 1970, δηαπηζηψλνπκε πσο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο
δπλακηθφηεξνπο ηνκείο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο ζε ζέκαηα αλάπηπμεο. Υαξαθηεξηζηηθφ
ηνπ ηνκέα απνηειεί ην γεγνλφο πσο ε ιεηηνπξγία ηνπ ζπλδέεηαη κε πνιινχο παξαγσγηθνχο
θιάδνπο θαζψο θαη θιάδνπο παξνρήο ππεξεζηψλ ηεο νηθνλνκίαο. ΢ηηο πεξηνρέο πνπ
αλαπηχζζεηαη, ζπκβάιιεη νηθνλνκηθά ζε ηξία επίπεδα: α) ζηε δεκηνπξγία εηζνδεκάησλ, β)
ζηελ αχμεζε ησλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη γ) ζηελ αχμεζε ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ.
Παξάιιεια δηεπξχλεηαη ε παξαγσγηθή βάζε ησλ πεξηνρψλ ελψ πξνθαιεί ηελ αλάπηπμε θαη
άιισλ θιάδσλ ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο φπσο εθείλσλ ηεο γεσξγίαο, ηνπ εκπνξίνπ, ηεο
νηθνδνκήο θιπ.
Οξηζκέλα ζηνηρεία πνπ πηζηνπνηνχλ ηελ δπλακηθή πνξεία αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ είλαη
ηα παξαθάησ (Κνθθψζεο – Σζάξηαο 2001, Ζγνπκελάθεο θ.ά. 1998):
1. Σελ πεξίνδν 1950-1995 θαη ελψ ππήξραλ ηδηαίηεξεο θνηλσληθέο αλαθαηαηάμεηο θαη
νηθνλνκηθή θξίζε, ν ηνπξηζκφο θαηέγξαθε ζηαζεξή αχμεζε ζηνπο θπξηφηεξνπο
δείθηεο ηνπ φπσο αθίμεηο θαη εηζπξάμεηο.
2. Ο ηνπξηζκφο ζεσξείηαη σο ε κεγαιχηεξε παγθφζκηα βηνκεραλία ηφζν ζε αξηζκφ
απαζρνινπκέλσλ αιιά θαη ζε δαπάλε. Απφ ηα παξαπάλσ δεκηνπξγείηαη αλάπηπμε
ζε επίπεδν ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ θαη δηεζλέο.
3. ΢ε πνιιέο αλαπηπζζφκελεο θαη αλαπηπγκέλεο ρψξεο, ν ηνπξηζκφο έρεη θπξίαξρν
ξφιν. Καηά ζπλέπεηα επηβάιιεηαη ε αλάγθε πξνγξακκαηηζκνχ θαη δηαρείξηζεο ηεο
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.

11
 4. Πέξαλ ηεο αικαηψδνπο αλάπηπμεο ηνπ δηεζλνχο ηνπξηζκνχ, ν εγρψξηνο ηνπξηζκφο
παξνπζηάδεη εληππσζηαθνχο ξπζκνχο αλάπηπμεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζπκβάιιεη
ζηελ ηνπηθή θαη πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ησλ ρσξψλ πνπ ηπγράλεη λα δηαζέηνπλ
ηνπξηζηηθνχο πφξνπο.
5. ΢χκθσλα κε ηηο εμειίμεηο ζηα δεκνγξαθηθά θαη θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ
πιεζπζκνχ ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ, ηα επφκελα ρξφληα πεξηκέλνπκε λα απμεζεί
πεξηζζφηεξν ε θαηαλάισζε ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ. Οη ιφγνη πνπ ην απνδεηθλχνπλ
ζρεηίδνληαη κε αχμεζε ηνπ κέζνπ φξνπ δσήο, κεγαιχηεξε παξνπζία ησλ αηφκσλ
ηξίηεο ειηθίαο ζηα ηνπξηζηηθά δξψκελα, κείσζε ησλ σξψλ εξγαζίαο, θαιχηεξε
πιεξνθφξεζε θαη εθπαίδεπζε.
1.1.1 Ζ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα θαη ε ζεκαζία ηνπ.
΢ηελ Διιάδα, ε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ μεθίλεζε ζηε δεθαεηία ηνπ 50 έρνληαο βγεη απφ
έλαλ Παγθφζκην πφιεκν θαζψο θαη έλαλ εκθχιην. Ζ Δπξψπε, αλαθάιπςε καδηθά ζηε
δεθαεηία ηνπ 60 ηελ Διιάδα ραξαθηεξίδνληάο ηελ σο έλαλ «παξάδεηζν», κε θηιφμελνπο
αλζξψπνπο, κνλαδηθά ηνπία θαη ηδηαίηεξε θχζε. ΢ηε δεθαεηία ηνπ 70, παξαηεξήζεθε
ζεκαληηθή άλνδνο ηνπ ηνπξηζκνχ ιφγσ ηεο δεκηνπξγίαο έξγσλ ππνδνκήο φπσο δξφκνη,
ιηκάληα, καξίλεο, γέθπξεο θιπ. Παξαηεξήζεθε αμηνπνίεζε ησλ πθηζηάκελσλ πφξσλ φπσο
ηακαηηθέο πεγέο, παξαιίεο, ιίκλεο αιιά θαη βειηίσζε ησλ κέρξη ηφηε πξνζθεξφκελσλ
ππεξεζηψλ ζε θαηαιχκαηα, κνλάδεο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο. ΢ε γεληθέο γξακκέο ππήξμε
δεκηνπξγία έξγσλ ππνδνκήο ηα νπνία ήηαλ ζε ζέζε γηα ηε ζπγθεθξηκέλε επνρή, λα
αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ησλ επηζθεπηψλ.
΢ηνλ ειιαδηθφ ρψξν, δηαθξίλνπκε δχν απφ ηα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ: ηε κνξθή
ηνπ θαη ηνλ πεξηθεξεηαθφ ηνπ ραξαθηήξα. Αλαθνξηθά κε ηε κνξθή ηνπ, αθνινπζεί ην
κνληέιν ηνπ καδηθά νξγαλσκέλνπ ηνπξηζκνχ ν νπνίνο βξίζθεη εθαξκνγή ζηηο παξάθηηεο
πεξηνρέο θαη ζε ζρέζε κε ηνλ πεξηθεξεηαθφ ηνπ ραξαθηήξα, λα ηνλίζνπκε πσο έλα ζεκαληηθφ
πνζνζηφ ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ πξαγκαηνπνηείηαη ζε πεξηθεξεηαθά ηνπξηζηηθά θέληξα. Απηφ
ζπκβαίλεη ιφγσ ηνπ φηη ζε κέγεζνο ε ρψξα είλαη κηθξή θαζψο επίζεο θαη ζηελ
πξνζπειαζηκφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ ηφπσλ ζηελ ηνπξηζηηθή πεξίνδν ράξε ζην επαξθέο
ζπγθνηλσληαθφ δίθηπν (Απνζηνιφπνπινο Κ. θαη ΢δξάιε Γ., 2009). Ζ Διιάδα ζεσξείηαη έλαο
θαηεμνρήλ δεκνθηιήο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο, βξίζθεηαη κεηαμχ ησλ ηξηάληα πην
αληαγσληζηηθψλ ρσξψλ ζηνλ ηνπξηζκφ θαη θαηέρεη ηελ 24ε ζέζε (WEF 2009 απφ Κνθθψζε
θ.ά. 2011). Βαζηθά ζηνηρεία πνπ ζπληέιεζαλ ζ’ απηή ηελ θαηάηαμε απνηεινχλ νη αθηέο θαη
ηα λεζηά ηεο, ην ήπην κεζνγεηαθφ ηεο θιίκα, ην θπζηθφ ηεο πεξηβάιινλ, ε καθξφρξνλε
ηζηνξία ηεο ζηα βάζε ησλ ρξφλσλ θαη ε πινχζηα πνιηηηζκηθή ηεο παξάδνζε. Σν κεγαιχηεξν

12
πνζνζηφ ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηεηαη ηελ Διιάδα είλαη Δπξσπαίνη ηνπξίζηεο (πεξίπνπ
93%) θπξίσο Βξεηαλνί θαη Γεξκαλνί. Σελ ηειεπηαία πεληαεηία παξαηεξνχκε κηα αχμεζε ηνπ
αξηζκνχ ησλ ηνπξηζηψλ απφ ηελ θεληξηθή Δπξψπε, ηε Ρσζία, ηε Βνπιγαξία, ηε Ρνπκαλία
αιιά θαη απφ ηελ Κίλα. Ζ ζεκαληηθή αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε ρψξα νθείιεηαη ζε
κεγάιν βαζκφ ζηε βειηίσζε ησλ πθηζηάκελσλ αιιά θαη ζηε δεκηνπξγία λέσλ ππνδνκψλ
φπσο λέα αεξνδξφκηα, ιηκάληα, νδηθνί άμνλεο αιιά θαη εμππεξεηήζεηο φπσο επξπδσληθά
δίθηπα, ηειεθσλία, ηξάπεδεο θιπ. Παξάιιεια, ε επηηπρήο δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ
Αγψλσλ, είρε ζαλ απνηέιεζκα γηα ηε ρψξα, λα θαζηεξσζεί σο αζθαιήο πξννξηζκφο, θάηη πνπ
ηεο έδσζε ηε δπλαηφηεηα λα ζηνρεχζεη ζε ζεκαληηθφ κεξίδην ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο
(Κνθθψζεο θ.ά., 2011).
Παξάιιεια, ν ηνπξηζηηθφο ηνκέαο ζεσξείηαη γηα ηελ Διιάδα κία απφ ηηο θχξηεο πεγέο
ηνπ εζληθνχ ηεο πινχηνπ. ΢χκθσλα κε ηνλ ΢.Δ.Σ.Δ (2010), «ε ζπκβνιή ηεο ηνπξηζηηθήο
νηθνλνκίαο ην 2011 ζην ΑΔΠ ηεο Διιάδαο θηάλεη ην 16,5%, ελψ ε ζπλνιηθή απαζρφιεζε ζηελ
ηνπξηζηηθή νηθνλνκία (758.300 ζέζεηο εξγαζίαο) αληηζηνηρεί ζην 18,4% ησλ απαζρνινπκέλσλ.
Μέρξη ην 2019 ε απαζρφιεζε ζηελ ηνπξηζηηθή νηθνλνκία κπνξεί λα απμεζεί ηνπιάρηζηνλ θαηά
360.000 άηνκα, θαιχπηνληαο ην 100% ησλ αλέξγσλ θαηά ην 2009».
΢ε έξεπλα ηνπ ΗΟΒΔ πνπ παξνπζηάζηεθε ην ΢επηέκβξην ηνπ ηξέρνληνο έηνπο (2012) κε ζέκα
«Ζ επίδξαζε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία», θαηαδεηθλχεηαη γηα άιιε κηα θνξά ε
ζεκαζία ηνπ ηνπξηζκνχ γηα ηε ρψξα. Αθνινπζνχλ κεξηθά απφ ηα πην θχξηα ζπκπεξάζκαηα
πνπ πξνέθπςαλ αλαθνξηθά κε ην έηνο 2010:
1. ην 2010 ν ηνπξηζκφο ζπλεηζέθεξε ην 15,1% (ή 34,4 δηζεθ. €) ηνπ ζπλνιηθνχ
αθαζάξηζηνπ πξντφληνο ηεο ρψξαο.
2. γηα θάζε 1.000 € ηνπξηζηηθή δαπάλε ην αθαζάξηζην πξντφλ ηεο ειιεληθήο
νηθνλνκίαο απμάλεηαη θαηά 2.220 €
3. ε επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ησλ 20 εθαη. Αθίμεσλ αιινδαπψλ επηζθεπηψλ ζηελ Διιάδα
ζα είρε σο απνηέιεζκα νη ηνπξηζηηθέο εηζπξάμεηο απφ ην εμσηεξηθφ λα αλέιζνπλ
ηνπιάρηζηνλ θαηά 12,8 δηζεθ. € ελψ ζε φξνπο ζπλνιηθήο επίδξαζεο ζην ΑΔΠ ε
επηπιένλ ζπλεηζθνξά ζα είλαη κεγαιχηεξε ησλ 7 δηζεθ. € ζε ζρέζε κε ην 2010.
4. εκπφξην, ρξεκαηννηθνλνκηθέο ππεξεζίεο, δηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο,
θαηαζθεπέο θαη κεηαπνίεζε επσθεινχληαη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απφ ηελ αλάπηπμε
ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο.
5. ζηελ αγνξά εξγαζίαο ε άκεζε θαη έκκεζε ηνπξηζηηθή απαζρφιεζε εθηηκάηαη ζε 446
ρηι. ζέζεηο απαζρφιεζεο.

13
 6. ε απαζρφιεζε πνπ επεξεάδεηαη απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα
εθηηκάηαη ζε 741 ρηι. ή 16% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο ζηε ρψξα.
7. ν ηνπξηζκφο ζπκβάιιεη ζηα θξαηηθά έζνδα ζπλεηζθέξνληαο ην 5% ησλ ζπλνιηθψλ
εζφδσλ ηεο θπβέξλεζεο απφ ηελ έκκεζε θνξνινγία.
8. ε ζπλεηζθνξά ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα ζηελ εγρψξηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα
αλαδεηθλχεη ηε δπλακηθή ηνπ ζην πιαίζην ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηεο ρψξα ηα
επφκελα έηε.
9. γηα ην ζθνπφ απηφ ζα πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζε αλεθκεηάιιεπηνπο κέρξη ζήκεξα
πφξνπο-δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα εληζρχζνπλ ηηο αθίμεηο θαη ηα έζνδα απφ ηνλ
αιινδαπφ ηνπξηζκφ.
΢ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί, δηαπηζηψλνπκε ηε ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζε ΑΔΠ,
απαζρφιεζε θαη εκπνξηθφ ηζνδχγην θαηά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία:
ΠΗΝΑΚΑ΢ 1.1
Ζ ζπκβνιή ηνπ ηνπξηζκνχ ζε ΑΔΠ, απαζρφιεζε, εκπνξηθφ ηζνδχγην.
1990 2000 2009
ΑΔΠ 15,2% 15,9% 15,2%
Άκεζε θαη έκκεζε 19,5% 19,8% 18,5%
απαζρφιεζε (% επί
ζπλνιηθήο
απαζρφιεζεο)
Άκεζε θαη έκκεζε 731,8 7811,0 774,2
απαζρφιεζε (000)
Κάιπςε ειιείκκαηνο 20,8% 45,9% 33,7%
εκπνξηθνχ ηζνδπγίνπ
Πεγή: WTTC, ΣηΔ απφ ΢ΔΣΔ 2010

1.1.2 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε.

Αλ θαη κέρξη ηα κέζα πεξίπνπ ηνπ 20νπ αηψλα, ν ηνπξηζκφο απνηεινχζε πξνλφκην ησλ
πινπζίσλ, κία ζεηξά αιιαγψλ έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζηνπο θαηνίθνπο ησλ βηνκεραληθψλ
ρσξψλ, λα πξαγκαηνπνηήζνπλ δηαθνπέο αλαςπρήο. Απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ιφγνπο λα
αλαθέξνπκε ηελ νηθνλνκηθή πξφνδν πνπ δεκηνπξγήζεθε ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο κεηά ηνλ
Β΄ Παγθφζκην πφιεκν πνπ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ θαζαξνχ αηνκηθνχ θαη
νηθνγελεηαθνχ εηζνδήκαηνο θαη πνπ αζθαιψο έλα κέξνο ηνπ δηαηέζεθε γηα ηθαλνπνίεζε

14
ηνπξηζηηθψλ αλαγθψλ. Καη δελ ήηαλ κφλν ε νηθνλνκηθή επεκεξία ησλ πνιηηψλ ησλ
ζπγθεθξηκέλσλ ρσξψλ. Ζ ηερλνινγηθή πξφνδνο πνπ ζεκεηψζεθε ζηα κέζα κεηαθνξάο έδσζε
ηε δπλαηφηεηα ζην λα αλαπηπρζεί ν παγθφζκηνο ηνπξηζκφο κε ηαρχηαηνπο ξπζκνχο. Σν
ηδησηηθφ απηνθίλεην αξρηθά αιιά θπξηφηεξα ε ρξεζηκνπνίεζε ηνπ αεξνπιάλνπ ζηελ
εθηέιεζε κεγάισλ ηνπξηζηηθψλ δηαδξνκψλ κε κεγάιν αξηζκφ επηβαηψλ αιιά θαη κε
ζεκαληηθή κείσζε ηνπ κεηαθνξηθνχ θφζηνπο έδσζαλ ηε δπλαηφηεηα ζε αζζελέζηεξεο
νηθνλνκηθά νκάδεο λα ζπκκεηάζρνπλ ζην ηνπξηζηηθφ γίγλεζζαη. Δπηπιένλ παξάγνληεο πνπ
έδσζαλ ψζεζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ απνηειεί ην γεγνλφο ηεο εηήζηαο πιεξσκέλεο
άδεηαο θαζψο θαη ν βαζκφο αζηηθνπνίεζεο αξθεηψλ πεξηνρψλ κε απνηέιεζκα νη θάηνηθνη ησλ
παξαπάλσ πεξηνρψλ λα αλαδεηνχλ δηέμνδν απφ ηελ θαζεκεξηλφηεηα ζε ηνπξηζηηθνχο
πξννξηζκνχο γηα ηθαλνπνίεζε ησλ φπνησλ ηνπξηζηηθψλ αλαγθψλ ηνπο (Παπιίδεο 1999,
Ζγνπκελάθεο θ.ά. 1998).
Καηά ηηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, αιιαγέο θνηλσληθνχ, νηθνλνκηθνχ, ηερλνινγηθνχ θαη
πνιηηηθνχ ραξαθηήξα άιιαμαλ ηα δεδνκέλα ηνπ ηνπξηζκνχ. Δμαηηίαο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο,
λέεο αγνξέο δεκηνπξγήζεθαλ, άξζεθαλ εκπφδηα ζε κεηαθηλήζεηο θεθαιαίσλ, αγαζψλ θαη
πξνζψπσλ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επαλάζηαζε ζηελ ηερλνινγία ηεο πιεξνθνξίαο
παξαηεξήζεθε παγθφζκηα ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. Καζηεξσκέλνη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί
αληαγσλίδνληαη πιένλ κε λέεο αγνξέο πνπ απνθηνχλ ζηαδηαθά δπλακηθή παξνπζία ζηελ
παγθφζκηα ηνπξηζηηθή αγνξά φπσο ηα Δκηξάηα ηνπ Πεξζηθνχ Κφιπνπ, ε Κίλα, ην Βηεηλάκ
θ.ά. Αληίζηνηρα λέεο αγνξέο-ζηφρνη δεκηνπξγνχλ ην ελδηαθέξνλ ζε ρψξεο πνπ απνηεινχλ
ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο λα ηηο πξνζεγγίζνπλ σο δπλεηηθνχο πειάηεο ηνπο. Παξάδεηγκα
ηέηνησλ δπλεηηθψλ αγνξψλ απνηεινχλ ε Ρσζία, ε Κίλα, ε Ηλδία θαη άιιεο.
Σν δηαδίθηπν θαηά ηηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρεη αιιάμεη ηα δεδνκέλα ηεο ηνπξηζηηθήο
δήηεζεο. Ο δπλεηηθφο ηνπξίζηαο έρεη ηε δπλαηφηεηα πιεξνθφξεζεο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ
ηε δηακνλή ηνπ, ην κέζν κεηαθίλεζεο, δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηε δηάξθεηα παξακνλήο ηνπ,
ζχγθξηζε ηηκψλ θαη επθαηξίεο. Αληίζηνηρα θαη ζηηο επηρεηξήζεηο έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί
ζεκαληηθέο αιιαγέο κε ηε βνήζεηα ηνπ δηαδηθηχνπ. Βαζηθφ εξγαιείν γηα ηελ επηρείξεζε
απνηειεί ην ειεθηξνληθφ e-επηρεηξείλ ην νπνίν ηεο δίλεη μερσξηζηή δπλαηφηεηα ζε ζέκαηα
επειημίαο θαη ηδηαίηεξα απηνλνκίαο ζε έλα απμαλφκελα αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Δμαηηίαο
ηνπ δηαδηθηχνπ, ζεκαληηθέο αιιαγέο έρνπλ παξαηεξεζεί ζηε δηάξζξσζε θαη ηε ξνή ηεο
πξνζθνξάο ππεξεζηψλ κε παξάδεηγκα ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία πνπ έρεη ζπξξηθλσζεί ηδηαίηεξα
ν ξφινο ηνπο σο ελδηάκεζνο θξίθνο αλάκεζα ζε ηνπξίζηα θαη παξαγσγφ ηνπξηζηηθψλ
ππεξεζηψλ (Κνθθψζεο θ.ά., 2011).

15
 Ο LEW (Lew, Al, 2011), ππνζηεξίδεη πσο ε πξφθιεζε ηνπ πξνζδηνξηζκνχ θαη ηεο
κέηξεζεο ηεο νηθνλνκίαο ηνπ ηνπξηζκνχ, είλαη ηξνκαθηηθή θαη πσο ίζσο είλαη αλακθίβνιν λα
κάζνπκε ην πξαγκαηηθφ κέγεζνο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο ηνπ ηνπξηζκνχ. Μπνξνχκε
παξφι΄ απηά λα πάξνπκε θάπνηεο πιεξνθνξίεο γηα ηηο δηεζλείο εηζπξάμεηο, εμεηάδνληαο
δηεζλή εκπνξηθά ζηνηρεία απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Δκπνξίνπ, θαζψο θαη πιεξνθνξίεο
γηα ηηο εηζπξάμεηο εζσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ, απφ ζηνηρεία ηνπ Γνξπθφξνπ Λνγαξηαζκνχ
Σνπξηζκνχ.
Ο ηνπξηζκφο, σο ηκήκα ελφο επξχηεξνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, επεξεάδεηαη
άκεζα απφ ηηο φπνηεο εμειίμεηο ηνπ ζπζηήκαηνο. Οη φπνηνη παξάγνληεο κειινληηθά
επεξεάζνπλ ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή αλάπηπμε, απηνί ζα επεξεάζνπλ θαη ηελ ηνπξηζηηθή
αλάπηπμε κε ηε ζεηξά ηνπο. Αλαθέξνπκε νξηζκέλνπο παξάγνληεο νη νπνίνη ζην κέιινλ ζα
επεξεάζνπλ άκεζα φινπο ηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο (΢.Δ.Σ.Δ 2010). ΢χκθσλα κε ηνλ
΢ΔΣΔ, «φζν πην έγθαηξα γίλεη αληηιεπηφ απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο, ηνπο επαγγεικαηίεο θαη ηελ
πνιηηεία ην ππφ δηακφξθσζε ζθεληθφ, ηφζν απμάλνληαη νη πηζαλφηεηεο γηα ηαρεία αληαπφθξηζε
ζε απηφ, δηαζθαιίδνληαο ηε βησζηκφηεηα θαη ηελ αεηθνξία ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ ζηελ
Διιάδα». Οη θιηκαηηθέο αιιαγέο ζεσξνχληαη έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο γηα ηηο
επφκελεο δεθαεηίεο νη νπνίεο ζα επεξεάζνπλ άκεζα ηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο.
Δμαηηίαο ηεο ππεξζέξκαλζεο ηνπ πιαλήηε θαη ζχκθσλα πάληα κε εθηηκήζεηο ησλ
επηζηεκφλσλ, ζα ππάξρεη κία ζπλερφκελε αχμεζε ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο, άλνδν ηεο
ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο, μεξαζίεο, πιεκκχξεο, θαηαζηξνθέο νηθνζπζηεκάησλ, θαιιηεξγεηψλ
αιιά θαη απψιεηεο αλζξψπηλσλ δσψλ. ΢εκαληηθή αχμεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο πάλσ απφ ηνλ
παγθφζκην κέζν φξν, πξφθεηηαη λα αληηκεησπίζνπλ ε Βφξεηα Δπξψπε, ε Μεζφγεηνο θαζψο
θαη ε Βφξεηα Ακεξηθή. Σα εθαηνκκχξηα ηνπξηζηψλ πνπ κεηαθηλνχληαλ θάζε ρξφλν ζηε
Μεζφγεην, πνιχ πηζαλφλ λα κεησζνχλ κέζα ζηηο επφκελεο δεθαεηίεο ή ιφγσ ηεο επηθείκελεο
αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο νη βνξεηνεπξσπαίνη λα κελ πξνηηκνχλ λα επηζθέπηνληαη ην λφην
αιιά λα πξαγκαηνπνηνχλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ ζηε ρψξα ηνπο. Πηζαλφ είλαη θαη ην ζελάξην
ηεο ρξνληθήο κεηαηφπηζεο ηεο πςειήο πεξηφδνπ απφ ην θαινθαίξη ζην θζηλφπσξν θαη ηελ
άλνημε. Δμαηηίαο ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ ίζσο λα επεξεαζζεί ην κίγκα αγνξάο ηνπ
ηνπξηζκνχ καο αιιά θαη ίζσο αθφκε λα πξέπεη λα πξνζαξκνζζεί ν ζρεδηαζκφο ζε επίπεδν
θαηαζθεπήο ησλ γεληθψλ θαη εηδηθψλ ππνδνκψλ. Αλ ιάβνπκε ζνβαξά ππφςε ηηο παξαπάλσ
εθηηκήζεηο θαη ππνζέζεηο, ρξεηάδεηαη ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο αιιά θαη ζηηο
επηρεηξήζεηο ηηο νπνίεο δξνπλ ζε απηνχο, λα πηνζεηεζεί έλα κνληέιν αεηθνξηθήο αλάπηπμεο ην
νπνίν είλαη απαξαίηεην γηα ηελ βησζηκφηεηά ηνπο.

16
 Οη δεκνγξαθηθέο εμειίμεηο απνηεινχλ επίζεο έλαλ ζεκαληηθφ παξάγνληα. Πξφζθαηε
κειέηε εμέδσζαλ ν UNWTO θαη ν ETC κε ζέκα ηηο δεκνγξαθηθέο εμειίμεηο ζε παγθφζκην
επίπεδν έσο ην 2030 θαη ηνλ αληίθηππφ ηνπο ζηνλ ηνπξηζκφ ηεο Δπξψπεο. Οη αιιαγέο πνπ
πξφθεηηαη λα επεξεάζνπλ ηνλ ηνπξηζκφ αθνξνχλ ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο:
1. Πιεζπζκηαθή θαη ειηθηαθή δηάξζξσζε: πξνβιέπεηαη κείσζε θαηά 1% γηα ηνλ
πιεζπζκφ ηεο Δπξψπεο ελψ αληίζεηα ν πιεζπζκφο ηεο Αζίαο θαη ηεο Ακεξηθήο ζα
απμεζεί θαηά 17% θαη 18% αληίζηνηρα ιφγσ θπξίσο ηνπ απμαλφκελνπ πξνζδφθηκνπ
δσήο. Κάηη ηέηνην ζεσξεηηθά ζεκαίλεη πσο νη ηνπξίζηεο απφ ηελ Αζία ζα έρνπλ
κεγαιχηεξε βαξχηεηα γηα ηελ επξσπατθή αγνξά. ΢ηελ Αζία ε πιεηνςεθία ηνπ
πιεζπζκνχ ζα είλαη θάησ ησλ 45 εηψλ. Αληίζεηα, ζηελ Δπξψπε, ζα απμεζεί
δξακαηηθά ν πιεζπζκφο ησλ αηφκσλ ειηθίαο άλσ ησλ 50 εηψλ. Οη ηνπξίζηεο πνπ ζα
πξνέξρνληαη απφ αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ζα είλαη λεφηεξνη ειηθηαθά κε δηαθνξεηηθέο
αλάγθεο θαη πξνηηκήζεηο ζε ζρέζε κε ηνπο ηνπξίζηεο ησλ παξαδνζηαθψλ ηνπξηζηηθψλ
αγνξψλ. Καηά ζπλέπεηα ε ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί ζα πξέπεη λα επηιέμνπλ ηελ
θαηάιιειε ζηξαηεγηθή κάξθεηηλγθ ζέινληαο λα πξνζειθχζνπλ εθείλεο ηηο ειηθίεο πνπ
πηζηεχνπλ πσο ηνπο ηαηξηάδνπλ πεξηζζφηεξν. Σνπο γεξαηφηεξνπο δειαδή ή ηνπο
λεφηεξνπο ειηθηαθά.
2. Ζ ζχλζεζε ηνπ λνηθνθπξηνχ θαη ε δνκή ηεο νηθνγέλεηαο. ΢ηα λνηθνθπξηά θαη ηηο
νηθνγέλεηεο ζα ππάξμεη ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ζηα επφκελα ρξφληα. Μέζα ζηελ
ίδηα νηθνγέλεηα ζα ζπλππάξρνπλ άηνκα δηαθνξεηηθήο γεληάο, χπαξμε κνλνγνλετθψλ
νηθνγελεηψλ, εξγέλεδεο θιπ. Καηά ζπλέπεηα ζα πξέπεη ν ηνπξηζηηθφο ηνκέαο λα
πξνεηνηκαζηεί θαηάιιεια ψζηε λα κπνξεί λα πξνζθέξεη έλα κεγαιχηεξν θαη επέιηθην
ηνπξηζηηθφ πξντφλ ή ππεξεζία.
3. Πεξίπησζε κεηαλάζηεπζεο. Αλακέλεηαη αχμεζε ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ε νπνία
πξνβιέπεηαη πσο ζα επεξεάζεη ηνλ ηνπξηζκφ κε δχν ηξφπνπο: θαηά πξψηνλ, ζα
εξγαζηνχλ θαη ζηνλ ηνπξηζκφ λεαξά άηνκα πνπ ζα κεηαλαζηεχζνπλ απφ ηελ
αλαηνιηθή Δπξψπε θαη ηελ Αζία κε πξννξηζκφ ηε δπηηθή Δπξψπε. Ο δεχηεξνο
ηξφπνο αθνξά ηελ αγνξά VFR (Visiting Friends & Relatives).

Ζ κεζαία ηάμε απνηειεί έλαλ επίζεο παξάγνληα πνπ ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε απφ
ηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο θαη πνπ πξφθεηηαη λα παίμεη έλαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ
ηνπξηζηηθή ηνπο αλάπηπμε. ΢ηηο νηθνλνκίεο ηεο δχζεο, ην ράζκα ζα βαίλεη απμαλφκελν
αλάκεζα ζε πινχζηνπο θαη θησρνχο ελψ ε αχμεζε ηνπ πινχηνπ ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο
ζα αλαδείμεη κία λέα κεζαία ηάμε κε κηθξή εκπεηξία ζε ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε ζρέζε

17
κε ηελ αληίζηνηρε ηάμε ησλ επξσπαίσλ. Ζ ζπγθεθξηκέλε ηάμε ζα δψζεη αλάπηπμε ζε ηαμίδηα
ρακεινχ θφζηνπο θαη ζε θιαζηθέο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπσο πεξηήγεζε ζε αμηνζέαηα
θαη ςψληα. Οη παξαπάλσ πξνβιέςεηο είλαη απαξαίηεην λα αμηνινγεζνχλ απφ ηνπο
ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο ησλ ρσξψλ ψζηε λα δηακνξθψζνπλ θαηάιιεια ηελ ηνπξηζηηθή
ηνπο πξνζθνξά.
Βαζηθφ ζηνηρείν γηα ηελ αλάπηπμε ελφο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ απνηειεί ν πινχηνο θαη
ε δηαθνξνπνίεζε ησλ πνιηηηζκηθψλ ζέιγεηξσλ (Κνθθψζεο θ.ά. 2011). Πιένλ, νη πξννξηζκνί
επηθεληξψλνληαη ζηελ χπαξμε δξαζηεξηνηήησλ ειεχζεξνπ ρξφλνπ θαη αλαςπρήο ζέινληαο λα
πξνζδψζνπλ έλα δηαθνξεηηθφ ηνπηθφ ηξφπν δσήο, απηφ πνπ νλνκάδνπκε σο «εκπεηξία
πξννξηζκνχ». Οη ηνπξίζηεο πξνζειθχνληαη ζηνπο πξννξηζκνχο κέζσ δηνξγαλψζεσλ κηθξήο ή
κεγάιεο θιίκαθαο εθδειψζεσλ φπσο θεζηηβάι ζεάηξνπ, κνπζηθήο, γαζηξνλνκίαο θιπ.
Πιένλ, ν ζχγρξνλνο ηνπξίζηαο έρεη εμεηδηθεπκέλα θαη εηδηθά ελδηαθέξνληα πέξα απφ ην
παξαδνζηαθφ ηνπξηζηηθφ πξντφλ. Σνλ ελδηαθέξεη λα βηψζεη ηελ εκπεηξία ηνπ θάζε
πξννξηζκνχ, ζέιεη λα γλσξίζεη ηελ ηζηνξία θαη ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ηνπ ηφπνπ θαη
δηαθαηέρεηαη απφ πεξηβαιινληηθή επαηζζεζία. Λφγσ ηνπ φηη νη θνηλσληθέο αμίεο
δηαθνξνπνηνχληαη, δηαθαίλνληαη αιιαγέο ζηηο πξνηηκήζεηο θαη ζηνπο παξάγνληεο πνπ
επεξεάδνπλ ηελ επηινγή αλαθνξηθά κε έλαλ ηφπν πξννξηζκνχ. Σν ζίγνπξν είλαη πσο ε
ζχγρξνλε επνρή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε δήηεζε γηα πνηνηηθέο ππεξεζίεο θαζψο θαη αλάπηπμε
εηδηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ (Κνθθψζεο θ.ά. 2011).

1.1.3 Μνληέια ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.

Καηά ηνλ Αλδξηψηε, (Αλδξηψηεο 2005) κηα πεξηνρή είλαη δπλαηφλ λα αλαπηπρζεί
ηνπξηζηηθά κέζα απφ δηάθνξα κνληέια. Κπξίσο φκσο, δχν είδε κνληέισλ έρνπλ πξνηαζεί ηα
νπνία παξνπζηάδνπλ ηε κνξθνινγία θαζψο θαη ηελ εμέιημε ησλ ηνπξηζηηθψλ ζέξεηξσλ. Σα
παξαπάλσ κνληέια είλαη δπλαηφλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο, ζηα ζηαηηθά
κνληέια θαη ζηα εμειηθηηθά. ΢ηαηηθά είλαη ηα κνληέια πνπ παξνπζηάδνπλ έλα ζέξεηξν κεηά
ηελ αζηηθνπνίεζή ηνπ ιφγσ ηνπ ηνπξηζκνχ ελψ εμειηθηηθά είλαη ηα κνληέια ηα νπνία
παξαηεξνχλ ηε κεηεμέιημε ηνπ ζέξεηξνπ κέζα απφ ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ
παξαθνινπζψληαο ην ζέξεηξν απφ ηελ παξαδνζηαθή ηνπ θάζε κέρξη ηελ πιήξε
αζηηθνπνίεζή ηνπ ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ην καδηθφ ηνπξηζκφ. Οξηζκέλεο πεξηπηψζεηο
ζηαηηθψλ θαη εμειηθηηθψλ κνληέισλ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ ζα αλαπηπρζνχλ ζηε ζπλέρεηα.
1.1.3.1 ΢ηαηηθά κνξθνινγηθά κνληέια.
Αξθεηνί είλαη νη ζπγγξαθείο πνπ έρνπλ παξνπζηάζεη ηε ζρεκαηηθή απεηθφληζε ηεο
κνξθνινγίαο ησλ παξάθηησλ ηνπξηζηηθψλ ζέξεηξσλ ζε ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή, νξηνζεηψληαο

18
ηηο δηάθνξεο δψλεο κέζα ζηηο νπνίεο ιακβάλεη ρψξα ε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Απφ ηνπο
πξψηνπο ζπγγξαθείο πνπ αζρνιήζεθε κε ηε δηεξεχλεζε ηεο κνξθνινγίαο ησλ
παξαζαιάζζησλ ηνπξηζηηθψλ ζέξεηξσλ ζεσξείηαη ν Barrett (Barrett 1958 απφ Αλδξηψηεο
2005). Παξνπζίαζε ην πξψην κνξθνινγηθφ κνληέιν ρξήζεο γηα ιφγνπο ςπραγσγίαο.
Έρνληαο παξαηεξήζεη 80 παξαζαιάζζηα ζέξεηξα ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ππέδεημε έλα
κνληέιν θαηά ην νπνίν ε παξαιία απνηειεί ηνλ ππξήλα αλάπηπμεο πνπ πεξηζηνηρίδεηαη απφ
κία ζεηξά δσλψλ νη νπνίεο είλαη ππεχζπλεο γηα ηε δηακνλή ησλ ηνπξηζηψλ. ΢ην κνληέιν ηνπ
αλέθεξε επίζεο, πσο φζν θάπνηνο απνκαθξχλεηαη απφ ηνλ ππξήλα ηνπ ζέξεηξνπ, ηφζν
κεηψλεηαη θαη ε έληαζε ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο.
Αληίζηνηρα, ν Smith (Smith 1992b, απφ Αλδξηψηεο 2005) βαζηδφκελνο ζην κνληέιν
ζρήκαηνο Σαπ ηνπ Thunen Weber, παξνπζίαζε κε ηε ζεηξά ηνπ γηα έλα παξφρζην ζέξεηξν,
έλα ππνζεηηθφ κνληέιν νινθιεξσκέλεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Σν ελ ιφγν κνληέιν,
πεξηιάκβαλε έλαλ πξνζρεδηαζκέλν ππξήλα απνηεινχκελν απφ ηνπξηζηηθέο θαη κε
επηρεηξήζεηο θαζψο θαη απφ θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο. Αλ θαη νη πεξηνρέο νινθιεξσκέλεο
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο (Π.Ο.Σ.Α.) ζεσξεηηθά δείρλνπλ λα είλαη ειεγρφκελεο, ε πξάμε έρεη
απνδείμεη πσο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο παξαηεξνχληαη αλεμέιεγθηεο ιεηηνπξγίεο. Ο
ζπγγξαθέαο επίζεο αλαθέξεη πσο ζπλήζσο ην θεθάιαην πνπ έρεη επελδπζεί, αλήθεη ζε μέλνπο
επηρεηξεκαηίεο. Κάηη ηέηνην δεκηνπξγεί έλα είδνο εμσγελνχο εμάξηεζεο αιιά θαη δηαξξνήο
ρξεκάησλ ζηηο ρψξεο πξνέιεπζήο ηνπ.

1.1.3.2 Δμειηθηηθά κνληέια παξάθηησλ ηνπξηζηηθψλ ζέξεηξσλ.

Σα δχν παξαπάλσ κνληέια πνπ αλαθέξζεθαλ, παξαθνινπζνχλ ηε κνξθνινγία ησλ
παξάθηησλ ζέξεηξσλ ζε κία ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Λφγσ ηνπ φηη ε αλάπηπμε ελφο
ηνπξηζηηθνχ ζέξεηξνπ δελ πξαγκαηνπνηείηαη ζε έλα θαη κνλαδηθφ ζηάδην αιιά ζε
πεξηζζφηεξα (Αλδξηψηεο 2005), ζα παξνπζηάζνπκε δχν αληηπξνζσπεπηηθά κνληέια ηα νπνία
αζρνινχληαη κε ηελ εμέιημε παξάθηησλ ηνπξηζηηθψλ ζέξεηξσλ.
Α) Κχθινο Εσήο Σνπξηζηηθψλ Πξννξηζκψλ.
Αξθεηνί μέλνη ζπγγξαθείο ζέιεζαλ λα πξνζδηνξίζνπλ ηα ζηάδηα πνπ κεζνιαβνχλ έσο
φηνπ αλαπηπρζεί ηνπξηζηηθά κία πεξηνρή, ρξεζηκνπνηψληαο ηελ έλλνηα ηνπ θχθινπ δσήο.
Έλαο απφ απηνχο, ν Butler (Butler 1980 απφ Αλδξηψηεο 2005), βαζηδφκελνο ζε πξνεγνχκελεο
κειέηεο ζπλαδέιθσλ ηνπ θαη ζε ζρέζε πάληα κε ηελ έλλνηα ηνπ θχθινπ δσήο ελφο πξντφληνο,
παξνπζίαζε έλα κνληέιν πνπ αθνξνχζε ηελ ππνζεηηθή εμέιημε κηαο ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο.
΢ην κνληέιν θαηαδεηθλχεηαη πσο ε εμέιημε ησλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ ζηνλ πξννξηζκφ
αθνινπζεί κία εμέιημε απνηεινχκελε απφ έμη ζηάδηα (Αλδξηψηεο 2005):

19
a) Σν ζηάδην ηεο εμεξεχλεζεο (exploration): είλαη ε πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία έλαο
κηθξφο αξηζκφο απφ επηζθέπηεο, αλαθαιχπηεη έλαλ πξννξηζκφ ρσξίο ηελ εκπινθή
ελδηάκεζσλ. Ο αξηζκφο ησλ επηζθεπηψλ είλαη κηθξφο εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο βαζηθψλ
κέζσλ πξφζβαζεο θαη ππνδνκήο ελψ νη ληφπηνη ηδηνθηήηεο είλαη εθείλνη πνπ
εμππεξεηνχλ ηηο βαζηθέο ηνπξηζηηθέο αλάγθεο ησλ επηζθεπηψλ κε ηα φπνηα θηίξηα θαη
ππεξεζίεο κπνξνχλ λα ηνπο παξάζρνπλ.
b) Σν ζηάδην ηεο εκπινθήο (Involvement): ζην ζπγθεθξηκέλν ζηάδην παξαηεξείηαη
αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ επηζθεπηψλ. Οη θάηνηθνη ηνπ πξννξηζκνχ αληηκεησπίδνπλ
ηνλ ηνπξηζκφ ζαλ θχξην κέζν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη νη γεγελείο επηρεηξεκαηίεο
πξνζθέξνπλ ζηνπο ηνπξίζηεο ππεξεζίεο δηακνλήο, εζηίαζεο θαη ςπραγσγίαο.
Ξεθηλάλε δηαδηθαζίεο δηαθήκηζεο κε ζθνπφ ηελ πξνζέιθπζε ηνπξηζηψλ αιιά θαη
εθδειψζεηο πίεζεο ζηηο ηνπηθέο αξρέο ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ λέεο ππνδνκέο πνπ ζα
θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ησλ ηνπξηζηψλ ηνπ πξννξηζκνχ.
c) Σν ζηάδην ηεο αλάπηπμεο (Development): ζην ζηάδην ηεο αλάπηπμεο απμάλεη δηαξθψο
ε ηνπξηζηηθή ππνδνκή ηνπ πξννξηζκνχ. Ο αξηζκφο ησλ ηνπξηζηψλ θαηά ηηο πεξηφδνπο
αηρκήο είλαη κεγαιχηεξνο απφ ηνλ αξηζκφ ησλ ληφπησλ θαηνίθσλ. Ζ εληαηηθή
δηαθήκηζε πνπ δηελεξγείηαη, πξνζειθχεη κηα ηαθηηθή ηνπξηζηηθή αγνξά. Παξαηεξείηαη
ην θαηλφκελν ηεο απψιεηαο ηνπ ειέγρνπ ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο απφ ηνπο
ληφπηνπο.
d) Σν ζηάδην ηεο εδξαίσζεο (Consolidation): θαηά ηελ εδξαίσζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ
πξννξηζκνχ, παξαηεξείηαη κηα ζηαδηαθή κείσζε ζην ξπζκφ αθίμεσλ ησλ ηνπξηζηψλ.
Οη ληφπηνη θάηνηθνη επηδηψθνπλ ηελ επέθηαζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ ιφγσ ηνπ φηη
έλα κεγάιν κέξνο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο εμαξηάηαη άκεζα απφ ηνλ ηνπξηζκφ.
Δμαηηίαο ηνπ ηδηαίηεξα πςεινχ αξηζκνχ ηνπξηζηψλ θαηά ηνπο κήλεο αηρκήο,
αδπλαηνχλ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο λα επηζθεθηνχλ νη γεγελείο θάηνηθνη ηα ηνπηθά
ζέιγεηξα πνπ δηαζέηνπλ. Δρζξηθά αηζζήκαηα εθδειψλεη κέξνο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο
πξνο ηνπο επηζθέπηεο θαζψο αληηιακβάλεηαη πσο ν ηνπξηζκφο εθηφο ησλ ζεηηθψλ
δεκηνπξγεί θαη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο.
e) Σν ζηάδην ηνπ καξαζκνχ (Stagnation): ζην ζπγθεθξηκέλν ζηάδην, ν πξννξηζκφο
νδεγείηαη ζε θνξεζκφ εμαηηίαο ηεο επηζθέςεψο ηνπ απφ έλα κεγάιν αξηζκφ
ηνπξηζηψλ. Αλ θαη ν πξννξηζκφο έρεη δεκηνπξγήζεη ηζρπξφ φλνκα, δελ είλαη πιένλ
ηεο κφδαο ελψ ραξαθηεξηζηηθφ είλαη θαη ην θαηλφκελν ηεο αιιαγήο ηδηνθηεζίαο ζε
επηρεηξήζεηο θαη θηίξηα. Ζ επφκελε θάζε ε νπνία θαη νινθιεξψλεη ηνλ θχθιν, αθνξά

20
 ηνλ κεηακαξαζκφ. ΢ηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ππάξρνπλ δχν επηινγέο: α) Ζ
πηψζε. Παξνπζηάδεηαη ζηελ πεξίπησζε ζπξξίθλσζεο ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο ιφγσ
αδπλακίαο ηνπ πξννξηζκνχ λα αληαγσληζηεί άιινπο παξφκνηαο δξαζηεξηφηεηαο.
΢ηελ πεξίπησζε απηή, έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο θηηξίσλ αλαθαηλίδεηαη ψζηε λα
αμηνπνηεζνχλ ζε ρξήζεηο δηάθνξεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Δπίζεο, ζηε ζπγθεθξηκέλε θάζε
παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ην
ληφπην ζηνηρείν πνπ πιένλ αγνξάδεη επηρεηξήζεηο κε πνιχ ρακειφηεξν ηίκεκα. β) Ζ
αλαδσνγφλεζε. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, κπνξεί ν ππφ εμέηαζε πξννξηζκφο λα κπεη ζε
ηξνρηά αλαδσνγφλεζεο, κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ηερλεηψλ αηξαμηφλ θαζψο θαη απφ
ηελ εθκεηάιιεπζε πφξσλ πνπ επί ζεηξά εηψλ ήηαλ αλεθκεηάιιεπηνη. Κιαζηθφ
παξάδεηγκα απνηειεί ε πεξίπησζε ηεο EuroDisney ζηελ πφιε ηνπ Παξηζηνχ πνπ
βνήζεζε ζεκαληηθά ηελ ηνπξηζηηθή ηεο βηνκεραλία ζην λα επαλαθάκςεη έπεηηα απφ
κία ζεηξά πξνβιεκάησλ πνπ ηεο είραλ παξνπζηαζηεί.
Β) Σν εμειηθηηθφ κνξθνινγηθφ κνληέιν ηνπ Young.
Ο Young (Young 1983 απφ Αλδξηψηεο 2005) παξνπζίαζε κία κνξθνινγηθή κεηεμέιημε
ελφο ςαξάδηθνπ ρσξηνχ ηεο Μάιηαο έρνληαο ν ίδηνο εκπλεπζηεί απφ ην εμειηθηηθφ κνληέιν
ηνπ Butler. Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθνινγηθή κεηεμέιημε είλαη απνηέιεζκα κίαο δπλακηθήο
δηαδηθαζίαο έμη ζηαδίσλ ηα νπνία πεξηγξάθνληαη ζηε ζπλέρεηα:
a) Σν πξψηκν παξαδνζηαθφ ζηάδην. ΢ην ζηάδην απηφ νη κφλνη επηζθέπηεο είλαη φζνη
έξρνληαη λα ζπλαληεζνχλ κε ηνπο ζπγγελείο ηνπο. Ζ κφλε ππνδνκή είλαη εθείλε πνπ είλαη
απαξαίηεηε γηα ηηο αλάγθεο ησλ ληφπησλ θαηνίθσλ.
b) Σν πξνρσξεκέλν παξαδνζηαθφ ζηάδην. Οη πξψηεο εμνρηθέο θαηνηθίεο θάλνπλ ηελ
εκθάληζή ηνπο ζ’ απηφ ην ζηάδην απφ ηνπο πινχζηνπο θαηνίθνπο ηνπ λεζηνχ.
c) Σν αξρηθφ ηνπξηζηηθφ ζηάδην. Αληηζηνηρεί κε ην ζηάδην εμεξεχλεζεο ηνπ Butler.
Δμαηηίαο ηεο εκθάληζεο ησλ πξψησλ ηνπξηζηψλ, νη ληφπηνη δεκηνπξγνχλ ηα πξψηα
θαηαιχκαηα γηα ηε δηακνλή ηνπο.
d) Σν πξφσξν ηνπξηζηηθφ ζηάδην. Αληηζηνηρεί ζην ζηάδην εκπινθήο ηνπ Butler. Σελ
εκθάληζή ηνπο θάλνπλ νη πξψηεο νξγαλσκέλεο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο εμαηηίαο ηεο
απμαλφκελεο δήηεζεο γηα ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο.
e) Σν εμειηζζφκελν ηνπξηζηηθφ ζηάδην. Αληηζηνηρεί ζην ζηάδην αλάπηπμεο ηνπ Butler.
Νέα θηίξηα ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο γηα ηελ θάιπςε ησλ
ηνπξηζηηθψλ αλαγθψλ. Δπηθξαηεί ε άπνςε πσο ν ηνπξηζκφο επλνεί ην ζπκθέξνλ ησλ
ληφπησλ θαηνίθσλ θαη ζα πξέπεη λα αλαπηπρζεί πεξηζζφηεξν.

21
f) Σν εληαηηθφ ηνπξηζηηθφ ζηάδην. Αληηζηνηρεί κε ην ζηάδην εδξαίσζεο ηνπ Butler. ΢ην
ζηάδην απηφ έρνπκε ηελ θαηαζθεπή ηνπ πξψηνπ μελνδνρείνπ πνιπηειείαο. Σν ρσξηφ έρεη
νινθιεξσηηθφ αιιάμεη δίλνληαο εηθφλα πιήξνπο αζηηθνπνίεζεο ελψ ν ηνπξηζκφο είλαη
κία απφ ηηο βαζηθέο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ηφπνπ.
1.2 Οη επηπηψζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.
Καηά ηνλ Σζάξηα (Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο 2001), «ν φξνο επηπηψζεηο ρξεζηκνπνηείηαη
γηα λα πεξηγξάςεη φιεο ηηο αιιαγέο πνπ επέξρνληαη ζηελ νηθνλνκία, ζηελ θνηλσλία, ζηνλ
πνιηηηζκφ θαη ζην πεξηβάιινλ ησλ πεξηνρψλ ή ρσξψλ φπνπ αλαπηχζζεηαη ν ηνπξηζκφο θαη
ζρεηίδνληαη κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα».
Ο ηνπξηζκφο ζχκθσλα κε ηνπο Visser θαη Ferreira (Visser G. & Ferreira S., 2011),
απνηειεί ζεκαληηθφ εξγαιείν πνιηηηθήο γηα ηελ αλάπηπμε ζε πνιιά κέξε ηνπ θφζκνπ θαη απφ
δηάθνξεο νπηηθέο γσλίεο. Έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επεξεάζεη αιιά θαη λα αιιάμεη ηε ρξήζε
ησλ πθηζηάκελσλ νηθνλνκηθψλ, θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πφξσλ. ΋κσο, παξφιν πνπ κπνξεί
λα απνηειέζεη κία δπλεηηθή θαη πξαγκαηηθή δχλακε γηα κηα ζεηξά νηθνλνκηψλ, θνηλσληθψλ,
θπζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ πξνθιήζεσλ, ε επζξαπζηφηεηα ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο
θαζψο θαη ην επξχηεξν ζχζηεκα ηνπ ηνπξηζκνχ θαίλεηαη ζπρλά λα μεθεχγνπλ απφ
αθαδεκατθή αιιά θαη πνιηηηθή δηεξεχλεζε.
Οη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ κέρξη ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’70
έξηρλαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζηνλ νηθνλνκηθφ αληίθηππν ηνπ ηνπξηζκνχ ρσξίο λα δίλνπλ
ηδηαίηεξε ζεκαζία ζην γεγνλφο ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο αλάκεζα ζηνλ ηνπξίζηα θαη
ηελ θνηλφηεηα ηνπ πξννξηζκνχ ε νπνία ηνλ θηινμελνχζε. Ζ ζρέζε «νηθνδεζπφηε» θαη
«θηινμελνχκελνπ» μεθίλεζε λα αλαθέξεηαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή κεηά απφ ην δεχηεξν κηζφ
ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’70 θαη πην ζπγθεθξηκέλα νη κε νηθνλνκηθέο πηπρέο ηεο (Απνζηνιφπνπινο
θαη ΢δξάιε 2009). ΢ηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο ζα παξνπζηαζηνχλ νη ζπλέπεηεο ηεο
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε νηθνλνκία, , θνηλσλία, πνιηηηζκφ θαη πεξηβάιινλ.
1.2.1 Δπηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία.
Α) Απαζρφιεζε.
Ο ηνπξηζκφο δεκηνπξγεί λέεο ζέζεηο απαζρφιεζεο σο ηνκέαο έληαζεο εξγαζίαο.
Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηνκέα απνηειεί ην γεγνλφο πσο αλαπηχζζεηαη ηνπξηζηηθή
δξαζηεξηφηεηα ζε πεξηνρέο πνπ ζε άιιε πεξίπησζε ζα παξέκελαλ ππαλάπηπθηεο (νξεηλέο,
απνκνλσκέλεο θιπ). Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα απνηξέπεηαη ε εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε
ησλ ληφπησλ θαηνίθσλ ζε άιιεο αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Υάξηλ ηνπ ηνπξηζκνχ
εληζρχεηαη ε απηναπαζρφιεζε κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη

22
εκπνξηθψλ θαηαζηεκάησλ. Δπίζεο ην νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα εληζρχεηαη κε ηελ παξάιιειε
απαζρφιεζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζε άιιν θιάδν ηεο νηθνλνκίαο φπσο γηα παξάδεηγκα ηε
γεσξγία, ηε βηνηερλία θιπ. ΢ε πεξηνρέο πνπ ε απαζρφιεζε ζηνλ ηνπξηζκφ είλαη επνρηθή, ε
εξγαζία πνπ παξέρεηαη είλαη θαηά ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο αλεηδίθεπηε θαη πεξηζηαζηαθή.
Παξάιιεια θαη ην δεκνζηνλνκηθφ θφζηνο είλαη κεγάιν εμαηηίαο ηεο ρνξήγεζεο επηδνκάησλ
αλεξγίαο θαηά ηνπο λεθξνχο κήλεο (Απνζηνιφπνπινο θαη ΢δξάιε 2009, Fonseca F. & Ramos
R. 2012, Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο 2001).
Β) ΢πλαιιαγκαηηθέο εηζξνέο.
΢χκθσλα κε ηνλ Ζγνπκελάθε (Ζγνπκελάθεο θ.ά. 1998), έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο
φζσλ ηάζζνληαη ππέξ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο είλαη ε εμαζθάιηζε ηθαλνπνηεηηθψλ
ζπλαιιαγκαηηθψλ εζφδσλ ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ηελ ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηνλ
ηφπν πξννξηζκνχ. Καηά ηνλ Αλδξηψηε (Αλδξηψηεο 2005), ν ηνπξηζκφο σο δξαζηεξηφηεηα,
δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην θξάηνο λα εηζπξάμεη πνιχηηκν μέλν ζπλάιιαγκα ην νπνίν
δεκηνπξγείηαη κέζα απφ ηελ πψιεζε αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ηνπξηζηηθήο θχζεο ζηνπο
αιινδαπνχο ηνπξίζηεο. ΋κσο ζην ηζνδχγην πιεξσκψλ δελ θαηαγξάθνληαη κφλν εηζξνέο
αιιά θαη δηαξξνέο. Απηφ ζπκβαίλεη θάζε θνξά πνπ κία αλαπηπζζφκελε θπξίσο ρψξα είλαη
αλαγθαζκέλε λα εηζάγεη απφ ηελ αιινδαπή αγαζά θαη ππεξεζίεο πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζεη
ην ηνπξηζηηθφ ηεο πξντφλ ζέινληαο λα ηθαλνπνηήζεη ηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο θαη αλάγθεο
ησλ επηζθεπηψλ γηα δηακνλή, ζίηηζε θαη ςπραγσγία (Απνζηνιφπνπινο θαη ΢δξάιε 2009).
Γ) Φνξνινγηθά έζνδα γηα ην θξάηνο.
Οη φπνηεο ηνπξηζηηθέο επελδχζεηο ζηελ επηθξάηεηα, έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε
ησλ θνξνινγηθψλ εζφδσλ ηνπ θξάηνπο. Δπίζεο, ζηελ αχμεζε ησλ εζφδσλ ηνπ θξάηνπο
ζπκβάιεη θαη ν αξηζκφο ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ ηνπξηζκφ νη νπνίνη θαηαλαιψλνπλ ηα
δεκηνπξγεζέληα εηζνδήκαηά ηνπο ζε αγνξέο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πξνο θάιπςε ησλ πάζεο
κνξθήο αλαγθψλ ηνπο (Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο 2001). Τπάξρνπλ φκσο θαη πεξηπηψζεηο πνπ
νη θφξνη είλαη δπλαηφλ λα έρνπλ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ ηνπξηζηηθή νηθνλνκία ηεο ππφ
εμέηαζε ρψξαο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε πεξίπησζε ηεο επηβνιήο θφξνπ ζηηο
αθίμεηο ηνπξηζηψλ (΢παηφζεκν) γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ αεξνδξνκίνπ ησλ ΢πάησλ
Αηηηθήο. Απηή ε ελέξγεηα είρε σο ζπλέπεηα ηελ θαηαθξαπγή θαη ηελ απεηιή κπντθνηάδ απφ
ηνπο Σνπξ Οπεξέηηνξο. Σέινο, λα αλαθεξζεί ην θαηλφκελν ηεο παξανηθνλνκίαο πνπ
παξαηεξείηαη ζε ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο (αδήισηα ελνηθηαδφκελα δσκάηηα, δηακεξίζκαηα θιπ)
θαη πνπ έρεη σο απνηέιεζκα ηα απνθηεζέληα εηζνδήκαηα απφ ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο λα
κελ θνξνινγνχληαη κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηελ νηθνλνκία ελφο θξάηνπο (Αλδξηψηεο
2005).

23
Γ) Πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο θαη αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο γεο ζε ηνπηθφ επίπεδν.
΢’ εθείλεο ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν ηνπξηζκφο είλαη καδηθφο, παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο
δεκηνπξγίαο πιεζσξηζηηθψλ πηέζεσλ πνπ έρεη ζαλ ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο
δηαβίσζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Παξάιιεια θαη εμαηηίαο ηεο αλάπηπμεο ηνπ καδηθνχ
ηνπξηζκνχ ζε πξννξηζκνχο κε πςειή δεκνηηθφηεηα, δεκηνπξγείηαη ε αλάγθε ηεο ρσξηθήο
επέθηαζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ. Κάηη ηέηνην ζεκαίλεη ηελ αγνξά λέσλ εθηάζεσλ γεο
αιιά πιένλ ιφγσ ηεο πςειήο δήηεζεο ε ηηκή ηεο απμάλεη (Απνζηνιφπνπινο θαη ΢δξάιε
2009).
1.2.2 Δπηπηψζεηο ζηελ θνηλσλία θαη ηνλ πνιηηηζκφ.
΢ε αληίζεζε κε ηηο νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο ηνπ ηνπξηζκνχ νη νπνίεο είλαη δπλαηφλ λα
απνηππσζνχλ ζε βξαρππξφζεζκν επίπεδν, νη θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο ζπλέπεηεο πνπ
πξνθαινχληαη απφ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε δηαθαίλνληαη καθξνπξφζεζκα θαη δχζθνια
απνηηκψληαη. Σν ζίγνπξν είλαη πσο ν ηνπξηζκφο επηθέξεη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηε δνκή, ηηο
παξαδφζεηο θαζψο θαη ηηο αμίεο ησλ θνηλσληψλ (Απνζηνιφπνπινο θαη ΢δξάιε 2009).
Αλαθέξνληαη νη ζεκαληηθφηεξεο αιιαγέο ζε θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ επίπεδν.
a) Αιιαγή ζηελ ηνπηθή ηαπηφηεηα θαη ηηο αμίεο.
Μηα ζεηξά απφ ζρεηηδφκελεο επηδξάζεηο πνπ αλαθέξνληαη παξαθάησ είλαη δπλαηφ λα
πξνθαιέζνπλ αιιαγέο ζηελ ηνπηθή ηαπηφηεηα ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο ηνπξηζηψλ θαη ηηο
αμίεο ηεο εμαηηίαο ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ.
Οη ηνπηθέο πνιηηηζηηθέο αμίεο εκπνξεπκαηνπνηνχληαη: παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν κία
ηνπηθή θνηλσλία ιφγσ ηνπ ηνπξηζκνχ λα κεηαηξέπεη ηνλ ηνπηθφ ηεο πνιηηηζκφ ζε
πξντφληα. ΢ηελ πξνζπάζεηά ηεο δειαδή λα πξνζαξκνζηεί ζηηο επηζπκίεο ησλ
ηνπξηζηψλ, ραιαξψλεη ηηο ζξεζθεπηηθέο ηεο παξαδφζεηο, ηηο γηνξηέο θαη ηα ηνπηθά ηεο
έζηκα θαη θαηαιήγεη ζε απηφ πνπ νλνκάδεηαη «αλαδεκηνπξγεκέλε εζλνινγία».
Πξνζαξκνγή ζηηο ηνπξηζηηθέο απαηηήζεηο: νη ηνπξίζηεο αλαδεηνχλ θαιιηηερλήκαηα
θαη αλακλεζηηθά δψξα, πξνεξρφκελα απφ ηηο ληφπηεο θνηλσλίεο πνπ επηζθέπηνληαη. Οη
βηνηέρλεο απφ ηελ πιεπξά ηνπο, αληαπνθξηλφκελνη ζηελ απμαλφκελε δήηεζε, έρνπλ
αιιάμεη ην ζρεδηαζκφ ησλ πξντφλησλ ηνπο ψζηε λα ηαηξηάδεη ζηηο επηζπκίεο ησλ
ηνπξηζηψλ. Κάηη ηέηνην κπνξεί λα βνεζήζεη ζηε δηαθχιαμε ηεο πνιηηηζηηθήο
παξάδνζεο ηνπ ηφπνπ. Αληίζεηα, κπνξεί λα παξαηεξεζεί ην θαηλφκελν ηεο
πνιηηηζηηθήο δηάβξσζεο, ζηελ πεξίπησζε πνπ ηα πνιηηηζηηθά καο αγαζά
εκπνξεπκαηνπνηεζνχλ (http://www.coastlearn.org).
b) Πνιηηηζηηθέο αληηζέζεηο.

24
 Τπάξρεη ην ελδερφκελν λα παξαηεξεζνχλ πνιηηηζηηθέο αληηζέζεηο εμαηηίαο ησλ δηαθνξψλ
ησλ πνιηηηζκψλ αλάκεζα ζε ηνπξίζηεο θαη ληφπηνπο θαηνίθνπο. Δμαηηίαο ηεο ηνπξηζηηθήο
αλάπηπμεο, νη ληφπηνη κπνξεί κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο λα δείμνπλ ζηνπο επηζθέπηεο ή φηη ηνπο
θαινδέρνληαη ή φηη ηνπο είλαη αδηάθνξνη ή πσο ηνπο ελνριεί ε παξνπζία ηνπο φηαλ αξρίδεη λα
αλαπηχζζεηαη αληηηνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ θαηνίθσλ. Δπηπιένλ ιφγνη
πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγήζνπλ πνιηηηζηηθέο δηαθσλίεο είλαη νη εμήο
(http://www.coastlearn.org):
Λφγνη νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο αλάκεζα ζε ηνπξίζηεο θαη ληφπηνπο: νη ηνπξίζηεο
ζπλήζσο μνδεχνπλ πεξηζζφηεξα ζηνπο ηφπνπο πξννξηζκνχ απφ φζα μνδεχνπλ ζηελ
παηξίδα ηνπο.
Δλφριεζεο νθεηιφκελε ζηελ ηνπξηζηηθή ζπκπεξηθνξά: νη ηνπξίζηεο ζε νξηζκέλεο
πεξηπηψζεηο δελ εθηηκνχλ ηα ήζε θαη ηηο αμίεο ηνπ ηφπνπ ππνδνρήο είηε απφ άγλνηα
είηε απφ απξνζεμία. Παξάδεηγκα ε Καηαινλία φπνπ πξνψζεζε έλα κνληέιν
βαζηδφκελν ζηνλ ήιην, ην αιθνφι θαη ηε δηαζθέδαζε. Οη ηνπξίζηεο πνπ
επηζθέπηνληαη ηνλ ζπγθεθξηκέλν ηφπν δελ ελδηαθέξνληαη γηα ηα έζηκα θαη ηηο ηνπηθέο
αμίεο ηεο πεξηνρήο.
Σξηβήο ζηα επίπεδα εξγαζίαο: αξθεηέο ρακειά ακεηβφκελεο εξγαζίεο ζηνλ ηνπξηζκφ
απεπζχλνληαη ζηελ ληφπηα θνηλσλία θη απηφ ιφγσ έιιεηςεο επαγγεικαηηθήο
θαηάξηηζεο. Αληίζεηα, πςειφκηζζεο θαη πςεινχ γνήηξνπ ζέζεηο αλαηίζεληαη ζηνπο
αιινδαπνχο.
c) Ζζηθή ζπκπεξηθνξά
Έρνπλ αλαθεξζεί ζηελ ηνπξηζηηθή βηβιηνγξαθία, αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ αθνξνχλ
ζηελ εζηθή ζπκπεξηθνξά ησλ θαηνίθσλ ππνδνρήο. Αλαθέξνπκε δχν απφ απηέο.
1. Πνξλεία: παξαηεξείηαη κε κεγάιε ζπρλφηεηα ζε ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο
πςειήο επηζθεςηκφηεηαο. Παξαθνινπζνχκε ηα ηειεπηαία ρξφληα ην θαηλφκελν
ηνπ ζεμνπαιηθνχ ηνπξηζκνχ ζε ππαλάπηπθηεο νηθνλνκηθά ρψξεο φπσο νη
Φηιηππίλεο, ε Σαυιάλδε, ε Κνχβα θ.ά. Σν ζέκα ηνπ ζεμνηνπξηζκνχ έρεη
απαζρνιήζεη δηεζλείο νξγαληζκνχο ηνπξηζκνχ, δηαθξαηηθνχο φπσο ε Δπξσπατθή
Έλσζε θαζψο θαη δηθαζηηθέο δηαθξαηηθέο αξρέο (φπσο ην Δπξσπατθφ
Γηθαζηήξην) ελψ έρνπλ ζεζπηζηεί εηδηθνί θαλφλεο δηθαίνπ κε ζθνπφ ηελ έθδνζε
θαη εθδίθαζε ζηηο ρψξεο δηακνλήο φζσλ ην θίλεηξν ηνπ ηαμηδηνχ είλαη ε
ζεμνπαιηθή αλαδήηεζε (Ζγνπκελάθεο θ.ά 1998).
2. Δγθιεκαηηθφηεηα: φζν πεξηζζφηεξν κία πεξηνρή αζηηθνπνηείηαη, ηφζν ηα
πνζνζηά εγθιεκαηηθφηεηαο ζα απμάλνπλ. Ο καδηθφο ηνπξηζκφο επζχλεηαη ζε

25
 έλα βαζκφ γηα ηελ αχμεζε ηεο εγθιεκαηηθφηεηαο. Ο απμεκέλνο αξηζκφο
ηνπξηζηψλ ζηνπο ηφπνπο πξννξηζκνχ έιθεη εγθιεκαηίεο θη απηφ γηα ην ιφγν φηη
νη ηνπξίζηεο ζπλήζσο δηαζέηνπλ ζεκαληηθφ αξηζκφ ρξεκάησλ γηα θαηαλάισζε
θαζψο επίζεο ην φηη κεηαθέξνπλ καδί ηνπο ηηκαιθή. Γξαζηεξηφηεηεο φπσο
εκπφξην λαξθσηηθψλ, ιεζηείεο θαη καζηξνπεία είλαη θάηη ην ζχλεζεο ζε
ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο κε πςειή δεκνηηθφηεηα (http://www.coastlearn.org).

1.2.3 Δπηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ.

Καηά ηνπο Κνκίιε θαη Βαγηνλή (Κνκίιεο θαη Βαγηνλήο 1999, ζει. 134), «νη
πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη ζχλζεηεο θαη πνιπζρηδήο,
εθφζνλ δελ πξνθαινχληαη ζπλήζσο απνθιεηζηηθά απφ ζπγθεθξηκέλεο ηνπξηζηηθέο
δξαζηεξηφηεηεο, αιιά θαη απφ παξάιιειεο ζπλνδεπηηθέο ή αιιειεμαξηψκελεο κε ηνλ ηνπξηζκφ
δξαζηεξηφηεηεο άιισλ ηνκέσλ ή θιάδσλ ζηνλ αζηηθφ θαη αγξνηηθφ ρψξν (π.ρ. θιάδνο
ζπγθνηλσληψλ, εκπνξίνπ, ππεξεζηψλ θηι).
Ο βαζκφο ζνβαξφηεηαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ είλαη ζπλάξηεζε ηεο
αζθνχκελεο δξαζηεξηφηεηαο, ηνπ κεγέζνπο ηεο θαη ηεο ζπγθέληξσζήο ηεο ζην ρψξν
(Αζαλαζίνπ 2007). Καηά ηνλ ζπγγξαθέα, ν ηνπξηζκφο δελ ξππαίλεη ην πεξηβάιινλ ζην
βαζκφ πνπ ξππαίλνπλ άιιεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε παξαγσγή ελέξγεηαο, ε βαξηά
βηνκεραλία, ε γεσξγία θαζψο θαη ηα κεγάια αζηηθά θέληξα. Γελ ζπγθαηαιέγεηαη ζηνπο
πξσηαίηηνπο κεγάισλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ φπσο ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ,
ε θαηαζηξνθή πςίζηεο ζεκαζίαο νηθνζπζηεκάησλ, ε εμάληιεζε πεγψλ ελέξγεηαο θιπ.
Αλαθέξνληαη νξηζκέλα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ ζπλήζσο δεκηνπξγνχληαη ζην πεξηβάιινλ
ιφγσ ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη εηδηθφηεξα ζε παξάθηηεο πεξηνρέο:
Ζ αδπλακία θπζηθήο αλαπιήξσζεο ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα ζηνπο ηνπξηζηηθνχο
πξννξηζκνχο εμαηηίαο ηεο πςειήο θαηαλάισζεο λεξνχ απφ ηηο ηνπξηζηηθέο κάδεο.
Ζ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο ή ε κφιπλζή ηνπ απφ ηελ έιιεηςε ή ηε
δπζιεηηνπξγία ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνβιήησλ απφ ηνπξηζηηθέο
δξαζηεξηφηεηεο.
Δμαθάληζε ή ππνβάζκηζε βηνηφπσλ θαη πγξνηφπσλ κε αλάινγεο επηπηψζεηο ζηελ
επηβίσζε ηνπ δσηθνχ θαη ηνπ θπηηθνχ βαζηιείνπ ζηηο πεξηνρέο απηέο.
Ζ άλαξρε δφκεζε κε άκεζεο ζπλέπεηεο ηελ ππνβάζκηζε ηνπ θπζηθνχ θαη δνκεκέλνπ
πεξηβάιινληνο.
Γεκηνπξγία θπθινθνξηαθήο ζπκθφξεζεο πνπ παξαηεξείηαη ηδηαίηεξα θαηά ηνπο
κήλεο αηρκήο ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο. Κάηη ηέηνην ζπλεπάγεηαη λέα έξγα

26
 ζπγθνηλσληαθήο ππνδνκήο πνπ ζπλήζσο νδεγνχλ ζε πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε
επαίζζεησλ πεξηνρψλ (Αζαλαζίνπ 2007).
΢ην δεχηεξν δηεζλέο ζπλέδξην πνπ έιαβε ρψξα ζην Νηαβφο ηεο Διβεηίαο ηνλ Οθηψβξην
ηνπ 2007 (Davos Declaration) θαη κε βαζηθφ ηνπ ζέκα ηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη ηνλ
ηνπξηζκφ (Holleran J. 2008) κεηαμχ άιισλ αλαθέξζεθαλ δχν ζεκαληηθά επξήκαηα πνπ
αθνξνχλ ηνλ ηνπξηζκφ θαη ην πψο εθείλνο επηβαξχλεη ην πεξηβάιινλ κε ηηο δξάζεηο ηνπ.
΢πγθεθξηκέλα αλαθέξζεθε πσο νη εθπνκπέο CO2 απφ ην δηεζλή ηνπξηζκφ εθηηκάηαη φηη
αληηπξνζσπεχνπλ ην 4,95% ηνπ παγθφζκηνπ ζπλφινπ ησλ 26.400 εθαη. ηφλσλ ην 2005 κε ηε
κεηαθνξά ππεχζπλε γηα ην 75% ησλ εθπνκπψλ απηψλ. Δπίζεο ππνινγίζηεθε πσο κέρξη ην
2035 κπνξεί λα πξνθχςεη κία αχμεζε απφ ηνλ παγθφζκην ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ θαηά 152%
ελψ κία κείσζε θαηά 16% ζα κπνξνχζε λα επηηεπρζεί κε ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο
απφδνζεο ιφγσ ηερλνινγίαο, ηε κείσζε ζηε ρξήζε ηεο ελέξγεηαο θαζψο θαη ηελ αχμεζε ησλ
εκεξψλ δηακνλήο ζε έλα πξννξηζκφ.
Αλαθνξηθά κε ην απνηχπσκα άλζξαθα σο ζπλέπεηα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο (Dwyer
L. Et al, 2010), απηφ είλαη πηζαλφλ λα δηαθέξεη ζε κεγάιν βαζκφ κεηαμχ ησλ πξννξηζκψλ,
γεγνλφο πνπ αληηθαηνπηξίδεη ην θιίκα, ηνλ πνιηηηζκφ, ηηο πεγέο ελέξγεηαο ηνπ πξννξηζκνχ, ηε
δηαζέζηκε ηερλνινγία ηνπ, ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ αλαιεθζεί απφ ηνλ πξννξηζκφ αιιά
θαη ηε ρψξα πξνέιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ. Καηά ζπλέπεηα, θάζε πξννξηζκφο ζα πξέπεη λα
αληηκεησπίδεηαη κεκνλσκέλα. Γπζηπρψο, ε αλάπηπμε ηνπ απνηππψκαηνο άλζξαθα γηα
νπνηνδήπνηε πξννξηζκφ δελ είλαη απιή θαζψο ππάξρνπλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο εξκελείεο πνπ
δίλνληαη γηα ην ηη είλαη απνηχπσκα άλζξαθα θαη ηη ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη.
΢ηηο επηπηψζεηο ζην ζαιάζζην πεξηβάιινλ αλαθέξεηαη ην παξάδεηγκα πνπ αθνινπζεί
(Graci, S., 2012). Σν λεζί Gili Trawangan ηεο Ηλδνλεζίαο, αληηκεηψπηδε πνιιέο πξνθιήζεηο
ζε ζρέζε κε ηελ αεηθφξν αλάπηπμε θαη ηε δηαηήξεζε ηεο νηθνινγηθήο αθεξαηφηεηαο ηνπ.
Έηζη ην 2002, νξγαλψζεθε ε Gili Ecotrust απφ κία πιεηάδα θαηαδπηηθψλ θέληξσλ, κε ζθνπφ
ηελ ζπιινγή θαη ηε δηαρείξηζε ελφο θαηαδπηηθνχ θφξνπ, ε ρξήζε ηνπ νπνίνπ ζα αθνξνχζε
ζηε πιεξσκή ησλ ληφπησλ ςαξάδσλ, ψζηε λα ζηακαηήζνπλ ηηο θαηαζηξεπηηθέο αιηεπηηθέο
πξαθηηθέο θαη λα πξνζιάβνπλ έλα πεξηπνιηθφ ζθάθνο, γηα ηελ πεξηνρή. Βεβαίσο, νη
πεξηζζφηεξνη αξλήζεθαλ λα ζπκβάινπλ ζηε πξνζπάζεηα, ηδηαίηεξα αλ απηή απαηηνχζε ρξφλν
θαη ρξήκα. Παξφια ηα πξνβιήκαηα θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο, ην ηνπξηζηηθφ κνληέιν θαηάθεξε
κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο, ηνπ ζπλερνχο δηαιφγνπ, ηνπ θνηλνχ νξάκαηνο θαη ηεο ζθιεξήο
δνπιεηάο, λα επηηχρεη ην ζθνπφ ηνπ θαη λα επηθέξεη νηθνλνκηθή άλζηζε θαη αεηθνξία ζην λεζί.
΢ηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, εθηηκάηαη πσο ε παξαγσγή ζηεξεψλ απνβιήησλ ησλ
ηνπξηζηψλ αλέξρεηαη πεξίπνπ ζε 1,5-2 kg αλά δηαλπθηέξεπζε. Σα παξαπάλσ απφβιεηα

27
πξνζηίζεληαη ζε εθείλα ησλ ληφπησλ θαηνίθσλ. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ δελ πθίζηαηαη ζχγρξνλν
ζχζηεκα δηαρείξηζεο ζηεξεψλ απνξξηκκάησλ (αλαθχθισζε, ΥΤΣΑ, ΥΤΣΤ) ελψ παξάιιεια
ε νξγάλσζή ηνπ ζηνλ ηνκέα θαζαξηφηεηαο δείρλεη ειιηπείο, ηφηε ε αηζζεηηθή ξχπαλζε ζηνλ
πξννξηζκφ είλαη δηάρπηε (ΜΔΛΔΣΖ ΢ΔΣΔ /Σζάξηαο θ.ά. 2010).
Δχζξαπζηα νηθνζπζηήκαηα νδεγήζεθαλ ζε ππνβάζκηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ηνπο
ζπλζεθψλ εμαηηίαο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμήο ηνπο θαη εηδηθά ζε εθείλεο ηηο πεξηνρέο κε
κεγάιν αξηζκφ επηζθεπηψλ. Ο Αζαλαζίνπ αλαθέξεη ζρεηηθά (Αζαλαζίνπ 2007) ηελ
πεξίπησζε ηεο Ηζπαλίαο πνπ ζε πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο ηεο έρνπλ εηζάγεη μέλα είδε
παλίδαο θαη ρισξίδαο κε απνηέιεζκα λα ειινρεχνπλ θίλδπλνη γηα ηελ νηθνινγηθή ηνπο
επζηάζεηα. Δπίζεο ζε άιιεο πεξηνρέο ηπγράλεη θέληξα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο λα γεηηληάδνπλ
κε βηφηνπνπο ή πγξφηνπνπο κε απνηέιεζκα ηε δηαηάξαμε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαηαθπγίνπ σο
άγξηαο παλίδαο. ΢ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο, ζε ρψξεο ηεο ΔΔ, ιακβάλνληαη ηα αλαγθαία κέηξα
γηα ηε δηαηήξεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ
ζπλζεθψλ.
΢ηελ πεξίπησζε πνπ ππάξμεη επαηζζεηνπνίεζε απφ ηηο θπβεξλήζεηο ζε πεξηβαιινληηθά
ζέκαηα, ηα απνηειέζκαηα κπνξεί λα είλαη ζεακαηηθά. Παξάδεηγκα απνηεινχλ νη Οιπκπηαθνί
αγψλεο ηνπ 2008 ζηελ Κίλα (Sofield T., Li S., 2011). Ζ θεληξηθή θπβέξλεζε έδεημε ηελ
ηθαλφηεηά ηεο λα αλαιάβεη απνθαζηζηηθή δξάζε ζέινληαο λα κεηψζεη ηα επίπεδα ηεο
ξχπαλζεο γχξσ απφ ην Πεθίλν. Τπήξμε έλα επξχ θάζκα δξαζηεξηνηήησλ πνπ αθνξνχζε ζηε
βειηίσζε ησλ κεηαθνξηθψλ ππνδνκψλ, ηηο επελδχζεηο ζε αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, ηελ
αλαβάζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ, ηε κείσζε ηεο αηκνζθαηξηθήο
ξχπαλζεο θαζψο επίζεο θαη ηε δεκηνπξγία 720 ρψξσλ πξαζίλνπ ζην θέληξν ηνπ Πεθίλνπ,
πνπ θαιχπηεη 8800 εθηάξηα, κε πεξηζζφηεξα απφ 30 εθαηνκκχξηα δέληξα θαη ηξηαληαθπιιηέο.

1.3 Πξφηππα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.

Οκάδεο παξαγφλησλ νη νπνίεο ζρεηίδνληαη άκεζα ή έκκεζα κε ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε,
δηακνξθψλνπλ ηα πξφηππα ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο δηεζλψο. ΢αλ ηέηνηεο νκάδεο
αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά δηάθνξνη δηεζλείο θνξείο πνπ ζρεηίδνληαη θαη κε ηελ ηνπξηζηηθή
αλάπηπμε φπσο ν ΟΖΔ, ν ΟΟ΢Α θιπ, επηρεηξήζεηο ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο φπσο
μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο, ηνπξηζηηθά γξαθεία, tour operators θιπ, δηάθνξεο πνιηηηθέο
εθαξκνδφκελεο θαη γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζε εζληθφ ή ηνπηθφ επίπεδν φπσο πνιηηηθέο
απαζρφιεζεο, πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, πνιηηηθέο γηα ην πεξηβάιινλ θιπ.

28
 ΢ε έλαλ ηφπν ππνδνρήο ηνπξηζηψλ, ην πξφηππν πνπ ζα αλαπηπρζεί θαη πνπ ζα έρεη
δηάξθεηα ζην ρξφλν εμαξηάηαη άκεζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ηεο δήηεζεο θαη ηεο
πξνζθνξάο. Ζ δηάξθεηα δσήο ελφο πξφηππνπ εμαξηάηαη αθελφο απφ ηε ζπλερηδφκελε δήηεζε
ησλ ηνπξηζηψλ αθεηέξνπ απφ ην θαηά πφζν ε πξνζθνξά ζα κπνξεί λα αλαλεψλεηαη θαη λα
αλαδεηθλχεη φια φζα δηαζέηεη ζε ππνδνκέο θαη πφξνπο γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ πξφηππνπ.
Καηά ηελ ηειεπηαία 20εηία θαη πιένλ, παξαηεξείηαη ε δεκηνπξγία λέσλ πξνηχπσλ
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηα νπνία ελψ αξρηθά ιεηηνπξγνχλ σο εμεηδίθεπζε παιαηφηεξσλ, ζηε
ζπλέρεηα ιεηηνπξγνχλ απηφλνκα ζηνπο ηφπνπο πξννξηζκνχ ησλ ηνπξηζηψλ (Κνθθψζεο θαη
Σζάξηαο 2001). ΢ηε ζπλέρεηα θαηαγξάθνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα πξφηππα αλάπηπμεο πνπ
έρνπλ αλαπηπρζεί ζε δηάθνξνπο πξννξηζκνχο δηεζλψο:
1.3.1 Πξφηππν νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ.
Αξθεηέο πεξηνρέο θαη θξάηε ηνπ θφζκνπ ρξσζηνχλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο άλνδν ζην
ζπγθεθξηκέλν πξφηππν αλάπηπμεο. Κπξηάξρεζε κεηά ην 1970 θαη εμαθνινπζεί αθφκε θαη
ζήκεξα λα ζεσξείηαη ην βαζηθφ πξφηππν ηεο παγθφζκηαο αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ. Σν
ζπλαληάκε ζε πεξηνρέο κε πινχζηνπο πνιηηηζκηθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο πφξνπο
(Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο 2001). Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ πξφηππνπ ΟΜΣΓ απνηειεί ε
νκαδηθφηεηα ησλ ηνπξηζηψλ ζηηο δηάθνξεο θάζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ
παξαπάλσ νκαδηθφηεηα δηαπηζηψλεηαη ηφζν ζηε κεηαθίλεζή ηνπο απφ ηε ρψξα απνζηνιήο
ζηε ρψξα ππνδνρήο φζν θαη ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ. Σελ ίδηα ζηηγκή, παξ’ φι’ απηά, ν
καδηθφο ηνπξηζκφο πξνθαιεί αλεζπρία ζε ζρέζε κε ηελ αεηθνξία. Οη ηνπξίζηεο κπνξνχλ λα
πξνθαιέζνπλ απξφβιεπηεο πνιηηηζηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο δεκίεο, λα
ζηξεβιψζνπλ ηελ αγνξά αθηλήησλ, λα πξνθαιέζνπλ ξχπαλζε θαη ππεξαλάπηπμε θαη λα
κεηαηξέςνπλ ηνπο ηνπηθνχο πνιηηηζκνχο ζε εκπνξεπκαηνπνηεκέλν θηηο (Culver, L., 2011).
Ο καδηθφο ηνπξηζκφο ζηεξίδεηαη ζην ζχζηεκα GIT (group inclusive tours) ην νπνίν
πξνζθέξεη ζηνπο ηνπξίζηεο ζπγθεθξηκέλεο θαη ηππνπνηεκέλεο ππεξεζίεο πνπ ζηελ πην απιή
ηνπο κνξθή πεξηιακβάλνπλ ην κεηαθνξηθφ κέζν, ηνλ πξννξηζκφ, ην θαηάιπκα θαη ην
ηξάλζθεξ (Ζγνπκελάθεο θ.ά 1998). Οξηζκέλνη απφ ηνπο βαζηθνχο ιφγνπο αλάπηπμήο ηνπ
είλαη νη εμήο (WWF ΔΛΛΑ΢/ Σζάξηαο θ.ά 2010):
1. Ζ ζεκαζία ηνπ γηα ηελ απαζρφιεζε ζηνπο ηφπνπο πξννξηζκνχ θαζψο θαη ε
νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε.
2. Ζ παξάιιειε αλάπηπμε άιισλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο ράξε ζηελ αλάπηπμε ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ πξφηππνπ φπσο είλαη ε νηθνδνκή, ε γεσξγία, νη ππεξεζίεο θιπ.
3. Σν θνηλσληθφ θξάηνο ηεο κεηαπνιεκηθήο Δπξψπεο πνπ έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζηνπο
εξγαδφκελνπο λα ιακβάλνπλ ηελ εηήζηα άδεηά ηνπο κε απνδνρέο.

29
 4. Οη έληνλνη ξπζκνί δσήο ησλ κεγαινππφιεσλ, πνπ δεκηνχξγεζαλ ηελ αλάγθε ζηνλ
άλζξσπν γηα μεθνχξαζε θαη αλαςπρή.
Σν ζπγθεθξηκέλν πξφηππν γηα ηελ αλάπηπμή ηνπ αθνινπζεί πξαθηηθέο πνπ δεκηνπξγνχλ
πξνβιήκαηα ζην θπζηθφ θαη δνκεκέλν πεξηβάιινλ αιιά θαη αληίζηνηρεο αξλεηηθέο
επηπηψζεηο ζε θνηλσλία θαη πνιηηηζκφ ησλ πεξηνρψλ πνπ αλαπηχζζεηαη. Μεξηθά απφ ηα
πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλάπηπμή ηνπ είλαη ηα εμήο (WWF ΔΛΛΑ΢/ Σζάξηαο
θ.ά 2010):
1. Λφγσ ηεο ζπλερνχο ρσξηθήο ηνπ επέθηαζεο απφ ηε δεκηνπξγία ηνπξηζηηθψλ
εγθαηαζηάζεσλ, δεκηνπξγνχληαη ζνβαξέο επηπηψζεηο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ.
2. Γεκηνπξγνχληαη ζπγθξνχζεηο γεο κε δηάθνξνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο (Γεσξγία,
Βηνκεραλία θιπ) ιφγσ ηεο απμεκέλεο νηθνπεδνπνίεζεο.
3. Ζ δφκεζε ησλ μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ θαη ησλ κνλάδσλ εζηίαζεο θαη αλαςπρήο,
αθνινπζνχλ νκνγελνπνηεκέλν πξφηππν.
4. Γηαηίζεληαη ππεξεζίεο θαη δξαζηεξηφηεηεο ζηνπο ηνπξίζηεο νη νπνίεο είλαη
δηεζλνπνηεκέλεο κε απνηέιεζκα ην πνιηηηζκηθφ ζηνηρείν ηνπ πξννξηζκνχ ζηαδηαθά λα
ππνβαζκίδεηαη.
5. Παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο ππεξζπγθέληξσζεο ηνπξηζηψλ ζε ζρέζε κε ηνλ
ληφπην πιεζπζκφ ηφζν ρσξηθά φζν θαη ρξνληθά. Απηφ ζπλεπάγεηαη ηδηαίηεξε
θαηαπφλεζε ηεο ππνδνκήο θαη αλσδνκήο ηνπ πξννξηζκνχ πάλσ απφ ηα φξηα ηεο
θέξνπζαο ηθαλφηεηάο ηνπ.

1.3.2 Πξφηππν βηψζηκνπ ηνπξηζκνχ κε ρξήζε εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ

ηνπξηζκνχ.
Σν πξφηππν ηνπ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ έρεη πξνθαιέζεη ζεκαληηθέο
επηπηψζεηο ζηνπο ηνπξηζηηθνχο πφξνπο ησλ πξννξηζκψλ ιφγσ ηεο εληαηηθήο ρξήζεο ηνπο
ηφζν απφ ηνπο ηνπξίζηεο-θαηαλαισηέο φζν θαη απφ ηνπο παξαγσγνχο ηνπξηζηηθψλ
ππεξεζηψλ. ΢ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο κάιηζηα, δηαπηζηψλνπκε αλεπαλφξζσηεο βιάβεο ζε
επαίζζεηα νηθνζπζηήκαηα ησλ πξννξηζκψλ κε άκεζε ζπλέπεηα ηελ κεηαβνιή ηνπ
πεξηβαιινληηθνχ, νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ ηζηνχ ηνπ ηφπνπ ππνδνρήο ησλ
ηνπξηζηψλ. Δμαηηίαο ησλ παξαπάλσ πξνβιεκάησλ πνπ δεκηνχξγεζε ην ζπγθεθξηκέλν
πξφηππν ηνπξηζκνχ ζηνπο πξννξηζκνχο, αλαδεηήζεθε θαηά ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80
έλα άιιν πξφηππν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο, έλα ελαιιαθηηθφ πνπ ζα ήηαλ πεξηζζφηεξν ήπην
θνηλσληθά θαη πεξηβαιινληηθά απφ ηε κία, απφ ηελ άιιε πιεπξά ζα ρξεζηκνπνηνχζε ζε
κηθξφηεξν βαζκφ ηππνπνηεκέλα ραξαθηεξηζηηθά δίλνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο

30
ηνπξίζηεο γηα κεγαιχηεξε απηνλνκία ζηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ηνπο. Καηά ηελ ίδηα
ρξνληθή πεξίνδν, δηαπηζηψλεηαη κηα δηαθνξνπνίεζε ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ επηζθεπηψλ νη
νπνίνη επηδεηνχλ πιένλ δηαθνπέο πεξηζζφηεξν ελεξγεηηθέο παξά παζεηηθέο ηνπ ηχπνπ ήιηνο-
ζάιαζζα πνπ ππνζηήξηδε ην πξνεγνχκελν κνληέιν ηνπξηζκνχ. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο
αλαπηχρζεθαλ νη εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ νη νπνίεο απεπζχλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο
θαηεγνξίεο ηνπξηζηψλ κε ηδηαίηεξα ελδηαθέξνληα θαη θίλεηξα νη νπνίνη αλαδεηνχλ έλα ηαμίδη
μερσξηζηφ κε κνλαδηθέο εκπεηξίεο. (WWF ΔΛΛΑ΢/ Σζάξηαο θ.ά 2010).
Γηα ηελ πξνψζεζε θαη αλάπηπμε ηνπ παξαπάλσ πξφηππνπ, επηιέρζεθαλ δχν πεξηνρέο
ζηφρνη: φζεο είραλ αλαπηχμεη ην πξφηππν ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαζψο θαη φζεο βξίζθνληαλ
ζηα πξψηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμήο ηνπο ψζηε κε ηνλ θαηάιιειν πξνγξακκαηηζκφ λα ηνπο
δνζεί ε δπλαηφηεηα λα πεηχρνπλ βηψζηκα αλαπηπμηαθά ραξαθηεξηζηηθά. Σν ζπγθεθξηκέλν
πξφηππν, επηιέρζεθε θαη πξνσζήζεθε απφ ππεξεζληθνχο θαη εζληθνχο θνξείο νη νπνίνη
αζρνινχληαη κε ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη απηφ ζεκαίλεη φηη ν αεηθνξηθφο ηνπξηζκφο ζα
ηχρεη ζηαδηαθήο επέθηαζεο ζην δηεζλή ρψξν. Σν γεγνλφο ηεο αλάπηπμεο ησλ εηδηθψλ θαη
ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ νη νπνίεο ζπκβάιινλ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε ηνπ ηφπνπ
πξννξηζκνχ απνδεηθλχεη ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο.
Οη ΔΔΜΣ είλαη δπλαηφ λα αλαπηπρζνχλ θαη αμηνπνηεζνχλ ζηνπο ηφπνπο ππνδνρήο
ηθαλνπνηψληαο δχν ζηφρνπο: εθείλνλ ηεο πξνζθνξάο ζεκαληηθφηεξνπ αξηζκνχ
εμεηδηθεπκέλσλ ππεξεζηψλ γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο
ηνπξηζηψλ αιιά θαη εθείλνλ ηεο πινπνίεζεο ελφο πξνηχπνπ αλάπηπμεο ηζφξξνπα εληαγκέλνπ
ζηελ πθηζηάκελε δνκή ηνπ πξννξηζκνχ είηε κέζσ ηεο βειηίσζήο ηεο (ζε πεξηνρέο κε ΟΟΜΣ)
είηε κε ηε δηακφξθσζε λέαο παξαγσγηθήο δνκήο ζηνλ πξννξηζκφ πνπ ζα ππεξηεξεί ην
πξφηππν ησλ ππνδνκψλ θαη ππεξεζηψλ ησλ ΔΔΜΣ. ΢ηνπο πξννξηζκνχο πνπ ζα επηιεγφηαλ
λα αλαπηπρζεί ην παξαπάλσ πξφηππν, νη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ζα
κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ θαηά νκάδεο ή πιέγκαηα. Ζ ζπγθξφηεζε ησλ πιεγκάησλ λα
γίλεηαη ζε ζρέζε κε ηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά ησλ θηλήηξσλ ησλ ηνπξηζηψλ θαη ζε θάζε
πεξίπησζε γηα ηελ επηηπρεκέλε έθβαζε ηνπ παξαπάλσ πξνηχπνπ είλαη επηηαθηηθή ε ηήξεζε
ησλ αξρψλ ηεο αεηθνξίαο θαζψο θαη ν ζε βάζνο ρξφλνπ πξνγξακκαηηζκφο ηνπ.

1.3.3 Πξφηππν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε ζχιαθεο.

Σν πξφηππν ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζε ζχιαθεο ην ζπλαληάκε ζε ηνπξηζηηθέο

πεξηνρέο κε αλεπηπγκέλν ην καδηθφ ηνπξηζκφ αιιά θαη ζε παξαζεξηζηηθέο πεξηνρέο. Σν

31
βαζηθφ γλψξηζκα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξφηππνπ απνηειεί ε δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ
ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ θαη αλσδνκψλ θαζψο θαη ε πξνζθνξά αλάινγσλ ηνπξηζηηθψλ
ππεξεζηψλ νη νπνίεο φιεο καδί απνηεινχλ έλαλ ζχιαθα κε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θαη
ιεηηνπξγίεο. Χο παξαδείγκαηα ηέηνησλ πξνηχπσλ λα αλαθέξνπκε ηα ηνπξηζηηθά ρσξηά, απιά
ή κε ηε κνξθή club δηαθνπψλ αιιά θαη ηα ζεκαηηθά πάξθα φπσο είλαη ε Νηίζλευιαλη. Οη
δεκηνπξγεζείζεο ππνδνκέο θαη νη πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο ησλ παξαπάλσ πξνηχπσλ ηνπο
εμαζθαιίδνπλ ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ έσο απφιπην ηελ απηνλνκία ηνπο ζε ζρέζε κε ηηο
ππνδνκέο θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ δηαζέηεη ν πξννξηζκφο ζηνλ νπνίνλ εγθαζίζηαληαη. Σν
ζπγθεθξηκέλν πξφηππν πξνζθέξεη απφ ηε κηα πιεπξά ηε δπλαηφηεηα ψζηε λα αλαπηπρζεί
νηθνλνκηθά ε επξχηεξε πεξηνρή, φκσο απφ ηελ άιιε ζπρλά παξαηεξνχληαη αλάινγεο
δπζκελείο επηπηψζεηο κε εθείλεο ηεο αλάπηπμεο ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ φπσο ν κεγάινο
αξηζκφο ππνδνκψλ θαη αλσδνκψλ, ε έληνλε επνρηθφηεηα, πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα θιπ.
(Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο, 2001).

1.3.4 Πξφηππν παξαζεξηζκνχ.

Δίλαη ην πξφηππν ην νπνίν βξίζθεη εθαξκνγή πεξηκεηξηθά ησλ αζηηθψλ θέληξσλ θαζψο
θαη ζε ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο κε ηε δεκηνπξγία κεγάινπ αξηζκνχ παξαζεξηζηηθψλ θαηνηθηψλ.
Πξνζνκνηάδεη ζην πξφηππν ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαζψο θαη ζ’ εθείλν ηνπ ηνπξηζκνχ ζε
ζχιαθεο ιφγσ ηνπ φηη δεκηνπξγνχληαη νξγαλσκέλεο πεξηνρέο παξαζεξηζκνχ πνπ ηα
ραξαθηεξηζηηθά ππνδνκψλ, ππεξεζηψλ θαη πφξσλ ζηνπο νπνίνπο αλαπηχζζνληαη ηαηξηάδνπλ
ζε αξθεηά ζεκεία κε εθείλα ησλ πξναλαθεξφκελσλ πξνηχπσλ. ΢πλήζσο, ε αλάπηπμε ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ πξφηππνπ δεκηνπξγεί δπζκελείο επηπηψζεηο παξφκνηεο κε εθείλεο ηνπ καδηθνχ
ηνπξηζκνχ δηαθνπψλ νη νπνίεο παξαηεξνχληαη ιφγσ έιιεηςεο πξνγξακκαηηζκνχ, νπφηε
θξίλεηαη επηηαθηηθή ε αλάγθε αλάπηπμεο θνηλψλ ζηξαηεγηθψλ ζρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε θαη
δηαρείξηζε εθείλσλ ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο αλαπηχζζεηαη (Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο 2001).
Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη πσο ε δεκηνπξγία παξαζεξηζηηθήο θαηνηθίαο έρεη αλαπηπρζεί ζηηο
νηθνλνκηθά αλεπηπγκέλεο θνηλσλίεο θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο, ηνπ
ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ηελ έληνλε αζηηθνπνίεζε θαζψο θαη ηε δπλαηφηεηα ηεο γεσγξαθηθήο
κεηαθίλεζεο (Καξαγηάλλε ΋, 2007, απφ Κνθθψζεο θ.ά, 2011).
΢ε αξθεηέο επξσπατθέο ρψξεο φπσο ε Ηηαιία, ε Οιιαλδία, ε Ηζπαλία, ε Γαιιία θαη ε
Διιάδα, ην 10-15% φισλ ησλ θαηνηθηψλ είλαη δεχηεξεο θαηνηθίεο (Ball M., 2005, απφ
Κνθθψζεο θ.ά, 2011). ΢ε δηεμαρζείζα έξεπλα ηνπ ΔΚΚΔ, αλαθνξηθά κε ηνλ εζσηεξηθφ
ηνπξηζκφ, δηαπηζηψζεθε αθελφο ε ζρέζε ησλ εηήζησλ ηαμηδηψλ κε ηελ χπαξμε θάπνηνπ
παξαζεξηζηηθνχ νηθήκαηνο (παηξνγνληθνχ, λνηθηαζκέλνπ ή ηδηφθηεηνπ) αθεηέξνπ ην

32
ηδηαίηεξα πςειφ πνζνζηφ απφ ρξήζηεο δεχηεξεο θαηνηθίαο κε κέζν φξν ην 60% ζε Αζήλα θαη
Θεζζαινλίθε θαζψο θαη ζε κηθξφηεξα ηνπξηζηηθά αζηηθά θέληξα φπσο ε Ρφδνο, ε Κέξθπξα,
θαη ν Άγηνο Νηθφιανο Κξήηεο (κέζνο φξνο 50%). ΢ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο νη δεχηεξεο
θαηνηθίεο βξίζθνληαη ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο εληφο ηνπ λνκνχ ή ζε απνζηάζεηο πνπ
δελ μεπεξλνχλ ηα 200 ρικ. (Σζάξηαο Π., Μαλψινγινπ Δ., 2001, απφ Κνθθψζεο θ.ά. 2011).

1.3.5 Πξφηππν ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ.

Αλ θαη ην πξφηππν ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ ήηαλ απηφ ην νπνίν θπξηάξρεζε θαηά ηε
δεθαεηία ηνπ ’60, παξά ηαχηα δέρηεθε έληνλε ακθηζβήηεζε εμαηηίαο ησλ δπζκελψλ ηνπ
ζπλεπεηψλ ζε θπζηθφ θαη δνκεκέλν πεξηβάιινλ θαζψο επίζεο θαη ιφγσ ηεο θάκςεο πνπ
ζεκείσζε ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ αξθεηψλ ρσξψλ δηεζλψο (Λαγφο 2005 απφ Απνζηνιφπνπιν
θαη ΢δξάιε 2009). Δηδηθά ζηηο παξάθηηεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, νη παξαπάλσ αξλεηηθέο
επηπηψζεηο απφ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, απνηέιεζαλ ηελ αηηία ζηε δεθαεηία ηνπ ’80 ζην λα
αλαδεηεζνχλ λέα πξφηππα ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πνπ ζα εμαζθάιηδαλ ηε βησζηκφηεηα ησλ
πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο ζα αλαπηχζζνληαλ.
Μέζα απφ ηελ παξαπάλσ αλαδήηεζε λέσλ κνξθψλ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο
δεκηνπξγήζεθαλ νη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ νη νπνίεο ζεσξνχληαη ην απαξαίηεην
εξγαιείν ελάληηα ζηηο δπζκελείο επηπηψζεηο πνπ επηθέξεη ν καδηθφο ηνπξηζκφο ζε
νηθνζχζηεκα θαη ηνπηθή θνηλσλία (Αλδξηψηεο 2008). Ζ αλάπηπμε ησλ ελαιιαθηηθψλ
κνξθψλ ηνπξηζκνχ ήηαλ εθείλε πνπ ζπλέβαιε ζηε δεκηνπξγία ελφο πξφηππνπ ζηεξηδφκελν ζε
ππνδνκέο θαη ππεξεζίεο πνπ θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ησλ ελαιιαθηηθψλ ηνπξηζηψλ θαη ην
νπνίν ζπλαληάηαη ζε πεξηνρέο κε πινχζηνπο πεξηβαιινληηθνχο θαη πνιηηηζηηθνχο πφξνπο. ΢ε
θάπνηεο πεξηπηψζεηο κία ελαιιαθηηθή κνξθή ηνπξηζκνχ είλαη δπλαηφλ λα ζηεξίδεη ην
πξφηππν, ζε θάπνηεο άιιεο ζπλαληάκε ηε ζπλδξνκή πεξηζζνηέξσλ.
Γηα ηελ νκαιή αλάπηπμε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξφηππνπ θξίλεηαη απαξαίηεηνο ν
νξζνινγηθφο ζρεδηαζκφο ηνπ ιφγσ ηνπ φηη νξηζκέλεο θνξέο αλαπηχζζεηαη ππέξκεηξα ζε
ζρέζε κε ηηο δπλαηφηεηεο ηεο πεξηνρήο. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα απνθηά καδηθά
ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία δεκηνπξγνχλ αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζε πεξηβάιινλ θαη θνηλσλία απφ
ηελ έθηαζε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ (Κνθθψζεο θαη Σζάξηαο 2001). Οη
Hitchock, King & Parnwell, (Hitchock, King & Parnwell, 1993 απφ Φαξζάξε 2009,
΢σηεξηάδεο & Φαξζάξε 2009), ζεσξνχλ πσο νη βαζηθέο αξρέο απφ ηηο νπνίεο πξέπεη λα
δηέπεηαη ν ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο είλαη νη εμήο:
Δλεκέξσζε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο ζρεηηθά κε ηηο επηδξάζεηο ηνπ.

33
 Ζ αλάπηπμή ηνπ λα ζηεξίδεηαη ζε νξζέο πεξηβαιινληηθέο αξρέο ιακβάλνληαο ππφςε
ζξεζθεπηηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηνπηθά ήζε θαη έζηκα.
Να απνηειεί κέζν δίθαηεο θαηαλνκήο ησλ θεξδψλ ζηνπο θησρνχο.
Σν επίπεδν αλάπηπμεο λα είλαη ζχκθσλν κε ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηεο πεξηνρήο
ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζε φξνπο αηζζεηηθήο θαη νηθνινγίαο.

Κεθάιαην 2ν : Αεηθφξνο ηνπξηζκφο – Σνπξηζκφο εηδηθψλ

ελδηαθεξφλησλ θαη ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο – Σνπξηζηηθφ
Μάξθεηηλγθ θαη ΢ηξαηεγηθέο Μάξθεηηλγθ ησλ Δ.Δ.Μ.Σ.

2.1 Έλλνηα θαη βαζηθέο αξρέο ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο .

Ζ έλλνηα ηεο αεηθφξνπ ή βηψζηκεο αλάπηπμεο πξνέξρεηαη απφ ηε κεηάθξαζε ησλ
αγγιηθψλ ιέμεσλ «sustainable development». Μειεηψληαο ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία θαη ελψ
έρνπλ δνζεί αξθεηνί νξηζκνί γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε θπξηφηεξνο είλαη απηφο ηεο
Παγθφζκηαο Δπηηξνπήο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε (World Commission on
Environment & Development-WCED 1987) ν νπνίνο ππάξρεη ζηελ έθζεζε ηεο Brundland
(πξσζππνπξγνχ ηεο Ννξβεγίαο) «Σν Κνηλφ καο Μέιινλ». Ο νξηζκφο πνπ δίλεηαη γηα ηελ
αεηθφξν αλάπηπμε ζηελ έθζεζε Brundland είλαη ν εμήο:
«Απηή πνπ θαιχπηεη ηηο παξνληηθέο αλάγθεο, ρσξίο λα ππνζεθεπηεί ε δπλαηφηεηα ησλ
κειινληηθψλ γελεψλ λα θαιχςνπλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο. Δίλαη κηα δηαδηθαζία
κεηαζρεκαηηζκνχ φπνπ ε εθκεηάιιεπζε ησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πφξσλ, ε θαηεχζπλζε ησλ
επελδχζεσλ, ν πξνζαλαηνιηζκφο ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο θαη νη πξνζαξκνγέο ζην ζεζκηθφ
πιαίζην ελαξκνλίδνληαη θαη αλπςψλνπλ ηηο ζεκεξηλέο θαη κειινληηθέο δπλαηφηεηεο λα
ηθαλνπνηεζνχλ νη αλζξψπηλεο αλάγθεο θαη θηινδνμίεο» (Αλδξηψηεο 2008).
Ο παξαπάλσ νξηζκφο ζηεξίδεηαη ζηηο εμήο ηδέεο (Friends of the earth Cyprus, 2012 ):
 Σελ ηδέα ησλ αλαγθψλ: αλαθέξεηαη ζηηο δσηηθέο αλάγθεο ησλ αλαμηνπαζνχλησλ ηνπ
πιαλήηε νη νπνίεο ζα πξέπεη λα εμππεξεηνχληαη θαηά πξνηεξαηφηεηα θαη
 Σελ ηδέα ησλ νξίσλ κέζσ ηεο νπνίαο δηαπηζηψλεηαη πσο ε πθηζηάκελε ηερλνινγηθή
γλψζε θαζψο θαη ε κνξθή θνηλσληθήο νξγάλσζεο βάδνπλ φξηα ζηηο δπλαηφηεηεο πνπ
καο πξνζθέξεη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ζέινληαο λα ηθαλνπνηήζνπκε ηηο ησξηλέο θαη
κειινληηθέο καο αλάγθεο. Απαηηείηαη κηα ελαιιαθηηθή κνξθή αλάπηπμεο ιηγφηεξν
πιηζηηθή θαη ελεξγνβφξα πνπ λα είλαη πεξηζζφηεξν δίθαηε θαη ίζε.

34
 Σφζν νη ηδέεο φζν θαη νη αξρέο γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε φπσο δηαηππψζεθαλ απφ ηελ
WCED δηακφξθσζαλ ηελ αηδέληα ηεο «Γηάζθεςεο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Πεξηβάιινλ
θαη ηελ Αλάπηπμε» πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην Ρίν ληε Σδαλέηξν ην 1992 ε νπνία θέξεη ηελ
επίζεκε νλνκαζία Αηδέληα 21 ιφγσ ηνπ φηη απνηειεί έλα πξφγξακκα δξάζεο γηα ηνλ 21ν
αηψλα. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο παξαπάλσ αηδέληαο είλαη φηη αλαδεηθλχεη έλα κεγάιν
θάζκα ηφζν πεξηβαιινληηθψλ φζν θαη αλαπηπμηαθψλ δεηεκάησλ πξνζθέξνληαο κηα πην
νινθιεξσκέλε ζηξαηεγηθή γηα ην ζρεδηαζκφ αιιά θαη ηελ εθαξκνγή ηεο αεηθφξνπ
αλάπηπμεο ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ θαη παγθφζκην επίπεδν.
Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο φια ηα θξάηε-κέιε ηνπ ΟΖΔ απφ ην 1992 κέρξη ζήκεξα έρνπλ
ππνγξάςεη ηελ «Αηδέληα 21» ελψ ζε επξσπατθφ επίπεδν ε βηψζηκε αλάπηπμε ελζσκαηψζεθε
ζηε ΢πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ην 1997 ιφγσ ηεο ζπνπδαηφηεηάο ηεο. Σέζζεξα ρξφληα
αξγφηεξα θαη έπεηηα απφ πξφηαζε ηεο Κνκηζηφλ, πηνζεηήζεθε ε πξψηε «Δπξσπατθή
΢ηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε» ζην Γθέηεκπνξγθ ηεο ΢νπεδίαο ηνλ Ηνχλην ηνπ 2001.
Απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 2001 κέρξη ηνλ Ηνχιην ηνπ 2009 ππήξμαλ δχν αλαζεσξήζεηο ηεο
παξαπάλσ ΢ηξαηεγηθήο (Friends of the earth Cyprus, 2012).
Σέζζεξηο είλαη νη θεληξηθνί ζηφρνη ηεο «Δπξσπατθήο ΢ηξαηεγηθήο γηα ηελ Αεηθφξν
Αλάπηπμε» (Friends of the earth Cyprus, 2012):
- Πεξηβαιινληηθή Πξνζηαζία: Γηαηήξεζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο Γεο λα επλνεί ηε δσή ζε φιε
ηεο ηελ πνηθηιία, ηελ πξφιεςε θαη κείσζε ηεο ξχπαλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ πξνψζεζε
αεηθφξσλ πξνηχπσλ θαηαλάισζεο θαη παξαγσγήο.
- Κνηλσληθή Δηθαηνζύλε: Πξνψζεζε κίαο δεκνθξαηηθήο, πγηνχο, αζθαινχο θαη δίθαηεο
θνηλσλίαο, ε νπνία πξέπεη λα βαζίδεηαη ζηελ θνηλσληθή έληαμε θαη ηε ζπλνρή, λα ζέβεηαη ηα
ζεκειηψδε δηθαηψκαηα θαη ηελ πνιηηηζηηθή πνηθηινκνξθία, λα δηαζθαιίδεη ηελ ηζφηεηα κεηαμχ
ησλ θχισλ θαη λα θαηαπνιεκεί θάζε κνξθή δηάθξηζεο.
- Οηθνλνκηθή Επεκεξία: Πξνψζεζε κίαο αθκάδνπζαο, θαηλνηφκνπ, πινχζηαο ζε γλψζεηο,
αληαγσληζηηθήο θαη νηθνινγηθά απνηειεζκαηηθήο νηθνλνκίαο, ε νπνία πξέπεη λα εμαζθαιίδεη
ςειφ επίπεδν δσήο, πιήξε απαζρφιεζε θαη πνηφηεηα εξγαζίαο ζε νιφθιεξε ηελ Δπξσπατθή
Έλσζε.
- Αλάιεςε Δηεζλώλ Επζπλώλ: Δλζάξξπλζε ηεο εθαξκνγήο ζε παγθφζκην επίπεδν
δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ, νη νπνίεο πξέπεη λα βαζίδνληαη ζηελ εηξήλε, ηελ αζθάιεηα, ηελ
ειεπζεξία θαη ηελ πξνάζπηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ησλ ζεζκψλ απηψλ, θαζψο επίζεο θαη ηελ
ελεξγή πξνψζεζε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν.

2.1.1 Ο αεηθφξνο ηνπξηζκφο

35
 ΢χκθσλα κε ηνλ ΢θαθηαλάθε, (΢θαθηαλάθεο, 2000, ζει. 174), «αεηθφξνο ηνπξηζκφο είλαη
θάζε κνξθή ηνπξηζκνχ πνπ αλαπηχζζεηαη αεηθνξηθά, ζχκθσλα δειαδή κε ηελ αξρή ηεο
αεηθνξηθήο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Δίλαη θάζε κνξθή ηνπξηζκνχ πνπ δελ βιάπηεη, ππνβαζκίδεη
ή θαηαζηξέθεη ην πεξηβάιινλ ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ θαη δελ εμαληιεί ή αιινηψλεη ηνπο
πφξνπο ηνπ. ΢αλ ηδέα, ν αεηθφξνο ηνπξηζκφο μεθίλεζε θαηά ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’80
θαη πξνσζήζεθε απφ ζεηξά επηζηεκφλσλ ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο πνπ αζρνινχληαλ κε ηνλ
ηνπξηζκφ θαη ην πεξηβάιινλ. Ο ιφγνο ήηαλ ε εμεχξεζε ιχζεο ζηα πξνβιήκαηα πνπ
δεκηνχξγεζε ν καδηθφο ηνπξηζκφο ζηηο Άιπεηο θαζψο θαη ζε παξάθηηεο πεξηνρέο ηεο
Μεζνγείνπ. Ζ απμαλφκελε απνδνρή ηνπ αεηθφξνπ ηνπξηζκνχ πεγάδεη απφ ηα πξνβιήκαηα
πνπ έρεη δεκηνπξγήζεη ν καδηθφο ηνπξηζκφο ζηνπο πξννξηζκνχο. Χο απνηέιεζκα ν βηψζηκνο
ηνπξηζκφο έρεη αλαδεηρζεί σο κηα πξνζέγγηζε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ν νπνίνο
αγθαιηάδεη ηε κνλαδηθφηεηα ηνπ ρψξνπ ελψ παξάιιεια απνκαθξχλεη ην Φνξληηθφ κνληέιν
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ην νπνίν επηθεληξψζεθε ζηελ ηππνπνίεζε θαη ζηελ έιιεηςε
δηαθνξνπνίεζεο ησλ πξντφλησλ ηνπ (McGehee, Ν., et al, 2012).
΢χκθσλα κε ην Γηνηθεηηθφ ΢πκβνχιην γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε ηεο Δζληθήο
Αθαδεκίαο Δπηζηεκψλ ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ (1999) θαη βάζε ηεο κειέηεο ‘Σν Κνηλφ
καο Σαμίδη: Ζ Μεηάβαζε πξνο ηελ Αεηθνξία’, ην Γ΢ αλαγλψξηζε ηξεηο κεγάιεο θαηεγνξίεο –
θχζε, ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο δσήο, βηνηηθή θνηλφηεηα- φζνλ αθνξά ην ηη πξέπεη λα
δηαηεξεζεί, θαη ηξεηο μερσξηζηέο θαηεγνξίεο-ηδέεο –άλζξσπνη, νηθνλνκία, θνηλσλία- φζνλ
αθνξά ην ηη πξέπεη λα αλαπηπρζεί (Kates, R., et al. 2005).
Ο αεηθφξνο ηνπξηζκφο δελ απνηειεί κνξθή ηνπξηζκνχ ελψ αληίζεηα ζ’ απηήλ κπνξεί λα
αλήθεη θάζε είδνο ηνπξηζκνχ. Απνηειεί ραξαθηεξηζηηθφ ην νπνίν εγγπάηαη κηα νξηζκέλε
πνηφηεηα ζε θάζε κνξθή ηνπξηζκνχ. Γηέπεηαη απφ ηηο παξαθάησ αξρέο (Παληφπνπινο, 2012
www.epixoiro.gr ):
Βξίζθεη εθαξκνγή ζε θάζε κνξθήο ηνπξηζηηθή δήηεζε θαη φρη ζε νξηζκέλεο κφλν
κνξθέο ηνπξηζκνχ.
Βαζηθή ηνπ ζέζε είλαη ε αξρή ηεο ρσξεηηθφηεηαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε αξρή πξεζβεχεη
πσο ην ηνπξηζηηθφ θνξηίν ζε έλαλ πξννξηζκφ είλαη αεηθφξν, φηαλ ειέγρεηαη θαηά
πφζν νη φπνηεο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο είλαη ζε ζπλάξηεζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ
ππαξρφλησλ έξγσλ ππνδνκήο. Δμεηάδεηαη επίζεο εάλ ην θπζηθφ ηνπίν ηνπ
πξννξηζκνχ θαζψο θαη νη θπζηθέο ηνπ πεγέο είλαη ζε ζέζε λα αληέμνπλ αλάινγν φγθν
ηνπξηζηψλ ρσξίο λα δηαπηζησζνχλ πξνβιήκαηα κφιπλζεο θαη αιινίσζεο ηνπ ηνπίνπ.
Ο αεηθφξνο ηνπξηζκφο είλαη αληίζεηνο ζε θάζε είδνπο κεγηζηνπνίεζε ηεο ηνπξηζηηθήο
δξαζηεξηφηεηαο κε άκεζν αληίθηππν ην πεξηβάιινλ. Αληίζεηα είλαη ππνζηεξηθηήο ηεο

36
 κεηξηνπάζεηαο, ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο δηαρξνληθήο βησζηκφηεηαο ζε θάζε ηνπξηζηηθή
δξαζηεξηφηεηα. Αεηθνξηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη έλαο
πξννξηζκφο γηα ηελ ηνπξηζηηθή ηνπ αλάπηπμε είλαη ηα θπζηθά ζηνηρεία πνπ δηαζέηεη, ε
ζέζε ηνπ, ν ηδηαίηεξνο πνιηηηζκφο ηνπ.
Γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ δελ απαηηνχληαη κεγάιεο επελδχζεηο ή εθηεηακέλεο έξεπλεο απφ
ηε ζηηγκή πνπ ν ίδηνο ζπκπιεξψλεη ηηο ππάξρνπζεο πξαθηηθέο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο.
Γελ απνδέρεηαη ηα βξαρπρξφληα νθέιε γηα ηνπο ιίγνπο έλαληη ησλ καθξνρξφλησλ γηα
ηνπο πνιινχο.

2.1.2 Δξγαιεία κέηξεζεο ηεο αεηθνξίαο

Πιήζνο αλαθνξψλ ζα κπνξνχζε λα κειεηήζεη θαλείο ζηελ ηνπξηζηηθή βηβιηνγξαθία
ζρεηηθέο κε αεηθνξηθέο πνιηηηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ησλ
πξννξηζκψλ. Βαζηθφ ηνπο ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε θαζηέξσζε πξάζηλσλ πξνηχπσλ
παξάιιεια κε ζρεδηαζκφ ζπζηεκάησλ ειαρηζηνπνίεζεο ηεο ξχπαλζεο ζηηο ηνπξηζηηθέο
εγθαηαζηάζεηο πνπ κπνξεί λα αλαθέξνληαη ζε απιέο πξαθηηθέο φπσο αηνιηθή ελέξγεηα,
θσηνβνιηατθα ζπζηήκαηα παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ρξήζε ειηαθψλ ζεξκνζηθψλσλ,
βηνινγηθφο θαζαξηζκφο, αλαθχθισζε, γεσζεξκία θιπ. πνπ ζθνπφ έρνπλ ηελ επίιπζε
ζεκαληηθψλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ, κέρξη ηηο πην εμεηδηθεπκέλεο ηερληθέο φπσο ηε
κέηξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ελφο πξννξηζκνχ θαζψο θαη ηελ εθπφλεζε κειεηψλ
πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ πνπ αλαιχνληαη ζηε ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο (Αλδξηψηεο, 2008).

2.1.2.1 Μέηξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο

΢ηελ πεξίπησζε πνπ ζε έλαλ πξννξηζκφ ν βαζκφο ησλ ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ
μεπεξάζεη νξηζκέλα φξηα, αλαπφθεπθηα δεκηνπξγνχληαη ζνβαξά πεξηβαιινληηθά
πξνβιήκαηα. Οη επηζθέπηεο ηνπ δπζαλαζρεηνχλ ελψ ρξφλν κε ην ρξφλν ν πξννξηζκφο ράλεη
ηελ ειθπζηηθφηεηά ηνπ θαη απαμηψλεηαη. Γηα ηελ απνθπγή ηέηνησλ δπζκελψλ εμειίμεσλ
αλαγθαία θξίλεηαη ε κέηξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηεο πεξηνρήο ψζηε ε φπνηα
ηνπξηζηηθή αλάπηπμε λα πξαγκαηνπνηείηαη ζε φξηα ζπκβαηά κε απηή (Αζαλαζίνπ, Λ. 2007).
Ζ θέξνπζα ηθαλφηεηα εθθξάδεηαη σο ε κέγηζηε ρξήζε κηαο ηνπνζεζίαο ρσξίο λα πξνθαινχληαη
αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο θαζψο θαη λα κελ κεηψλεηαη ε ηθαλνπνίεζε ησλ
ηνπξηζηψλ ή λα αζθνχληαη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ θνηλσλία, ζηελ νηθνλνκία θαη ζηνλ
πνιηηηζκφ ηεο θάζε ηνπξηζηηθήο πεξηνρήο (WTO 1993 απφ Αλδξηψηεο 2005).

37
 Έγθπξεο κέζνδνη πξνζδηνξηζκνχ ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο κηαο πεξηνρήο δελ έρνπλ
αλαπηπρζεί θαη γηα ην ιφγν απηφ ε κέηξεζή ηεο απνηειεί κηα δχζθνιε ππφζεζε. Δκπεηξηθέο
πξνζπάζεηεο έρνπλ δψζεη ζε έλα βαζκφ ιχζε ζην πξφβιεκα κε ηε ρξήζε πνζνηηθψλ δεηθηψλ
κέηξεζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ ζηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαη κε ηελ
παξαθνινχζεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ ηηκψλ ζε απηέο ηηο παξακέηξνπο.
Οη θπξηφηεξνη απφ ηνπο ρξεζηκνπνηνχκελνπο δείθηεο γηα ηε κέηξεζε ηεο θέξνπζαο
ηθαλφηεηαο είλαη νη εμήο (Αζαλαζίνπ, Λ. 2007):
Ζ θπζηθή θαη νηθνινγηθή ρσξεηηθφηεηα κηαο πεξηνρήο: ιακβάλνληαη ππφςε ε έθηαζή
ηεο θαη ηα φπνηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά δηαζέηεη θαζψο επίζεο θαη ε αληνρή ησλ
νηθνινγηθψλ ηεο ζπζηεκάησλ.
Ζ ρσξεηηθφηεηα ή ε δπλακηθφηεηα ησλ ππνδνκψλ: δηαζέζηκα θαηαιχκαηα, νδηθφ
δίθηπν, ελεξγεηαθφ δίθηπν, δηαρείξηζε ζηεξεψλ θαη πγξψλ απνβιήησλ θιπ.
Ζ δπλακηθφηεηα δηαρείξηζεο θαη δηνίθεζεο: νη φπνηεο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ δελ
εμαξηψληαη κφλν απφ ηα θπζηθά κεγέζε αιιά εμαξηψληαη άκεζα απφ ηνλ ηξφπν
νξγάλσζεο ηεο ρξήζεο θαη ηεο αμηνπνίεζήο ηνπο. Χο παξάδεηγκα λα αλαθεξζεί ε
πεξίπησζε ηεο θζνξάο ηνπ πξαζίλνπ ζε έλαλ πξννξηζκφ: δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηνλ
αξηζκφ ησλ θιηλψλ ηνπ πξννξηζκνχ αιιά θαη απφ ηνπο θαλνληζκνχο δφκεζεο θαζψο
θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κεραληζκψλ επηβνιήο ηνπο.
Σν πνηνη δείθηεο ζα επηιεγνχλ κε ζθνπφ ηε κέηξεζε ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηεο
πεξηνρήο είλαη ζπλάξηεζε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο θαζψο θαη ησλ πεγψλ πιεξνθφξεζεο πνπ
δηαζέηεη ή πνπ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη. Μέζα απφ ηελ εμέηαζε ησλ παξαπάλσ δεηθηψλ
πξνθχπηνπλ ζπκπεξάζκαηα πνπ καο επηηξέπνπλ ην ζρεκαηηζκφ γλψκεο ηνπ θαηά πφζν ν
βαζκφο έληαζεο ηεο ρξήζεο ηνπ πξννξηζκνχ πιεζηάδεη ζε επηθίλδπλα φξηα, ζε βαζκφ πνπ αλ
μεπεξαζηνχλ λα πξνθχςνπλ ζνβαξφηαηα πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηε βησζηκφηεηα ηεο
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο (Αζαλαζίνπ, Λ. 2007).

2.1.2.2 Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ

Αλαθνξηθά κε ηηο επηπηψζεηο ηνπο ζην πεξηβάιινλ ηα δηάθνξα έξγα, ηφζν ηνπ ηδησηηθνχ
φζν θαη ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, θαηαηάζζνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο (Ν. 1650/1986 φπσο
ηξνπνπνηήζεθε κε ην Ν. 3010/2002): ζηελ πξψηε (Α) θαηεγνξία ππάγνληαη έξγα θαη
δξαζηεξηφηεηεο πνπ ιφγσ ηεο θχζεο ηνπο, ηνπ κεγέζνπο ή ηεο έθηαζήο ηνπο είλαη πηζαλφ λα
πξνθαιέζνπλ ζνβαξέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. ΢ηε δεχηεξε (Β) θαηεγνξία
πεξηιακβάλνληαη έξγα θαη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ρσξίο λα πξνθαινχλ ηδηαίηεξεο επηπηψζεηο
ζην πεξηβάιινλ πξέπεη λα ππνβάιινληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ ζε γεληθέο πξνδηαγξαθέο

38
θαζψο θαη πεξηνξηζκνχο ζχκθσλα κε ηελ πξνβιεπφκελε λνκνζεζία. Σέινο, ζηελ ηξίηε (Γ)
θαηεγνξία θαηαηάζζνληαη εθείλα ηα έξγα θαη νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνθαινχλ κηθξέο
επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ (Αζαλαζίνπ, Λ. 2007).
Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ έγθξηζε ελφο δεκνζίνπ ή ηδησηηθνχ έξγνπ πνπ πηζαλφλ
ε ιεηηνπξγία ηνπ λα πξνθαιεί επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ (ηνπίν, θιίκα, ρισξίδα, παλίδα,
πιεζπζκφ θαη πνιηηηζκφ) είλαη ε Μειέηε Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ πνπ έρεη σο ζθνπφ
ηελ απνθπγή ξχπαλζεο θαη κφιπλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Μία Μειέηε Πεξηβαιινληηθήο
Δπίπησζεο ζα πξέπεη νπσζδήπνηε λα πεξηιακβάλεη ην έξγν πνπ πξφθεηηαη λα θαηαζθεπαζηεί,
ην λνκηθφ πιαίζην πνπ αθνξά ηελ πεξίπησζή ηνπ, ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ηνπ
πεξηβάιινληνο, πηζαλέο επηπηψζεηο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ε δεκηνπξγία ηνπ θαη
ελαιιαθηηθέο ιχζεηο, πξνηάζεηο ή πεξηνξηζκνχο ζχκθσλα κε ηνπο νπνίνπο ζα πξέπεη λα
ιεηηνπξγήζεη ην έξγν (www.oikologos.gr, 18-12-2008).
Οη ΜΠΔ εθπνλνχληαη απφ εηδηθεπκέλνπο επηζηήκνλεο, θαηφρνπο εηδηθψλ κειεηεηηθψλ
πηπρίσλ ην νπνίν ηνπο απνλεκήζεθε απφ ην ΤΠΔΥΧΓΔ. Οη ηδηψηεο πνπ επηζπκνχλ ηελ
πινπνίεζε ελφο έξγνπ, αλαζέηνπλ άκεζα ηελ εθπφλεζε ηεο ΜΠΔ ζε φπνηνλ κειεηεηή
επηζπκνχλ. Κάηη ηέηνην έκκεζα δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ ηδηψηε λα ζέζεη ηνπο φξνπο
εθπφλεζεο ηεο κειέηεο ζην κειεηεηή θαη ην ηη ζα πξέπεη λα αλαθέξεη απηή. Δμαηηίαο ηνπ
αληαγσληζκνχ κεηαμχ ησλ κειεηεηψλ θαη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ηθαλνπνηήζνπλ ηνλ
ρξεκαηνδφηε, αξθεηέο θνξέο παξνπζηάδνπλ ηελ ΜΠΔ φζν ην δπλαηφλ πην αλψδπλε γηα ην
πεξηβάιινλ.
Οη ΜΠΔ ειέγρνληαη απφ εηδηθεπκέλνπο ππαιιήινπο ζηνπο νπνίνπο ππνβάιινληαη.
Παξφιν πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα νη ηα δηάθνξα Τπνπξγεία, νη Πεξηθέξεηεο θαζψο θαη νη
Ννκαξρηαθέο Απηνδηνηθήζεηο πξνβαίλνπλ ζηελ πξφζιεςε εηδηθεπκέλσλ επηζηεκφλσλ γηα ην
πεξηβάιινλ, ην πξφβιεκα ηεο δηα βίνπ θαηάξηηζεο δελ εμαιείθεηαη ιφγσ ηνπ φηη νη
ηερλνινγίεο βειηηψλνληαη, ε επηζηήκε πξννδεχεη θαη ν δεκφζηνο ππάιιεινο γηα λα κπνξέζεη
λα επηθνξθσζεί ρξεηάδεηαη λα ηνπ δνζνχλ ηα απαξαίηεηα θίλεηξα. Θα πξέπεη επίζεο λα
αλαθεξζεί πσο ε ζηειέρσζε Τπεξεζηψλ πεξηβαιινληηθνχ ειέγρνπ είλαη ζε αξθεηέο
πεξηπηψζεηο ειιηπήο κε κεγάιν αξηζκφ νξγαληθψλ θελψλ ελψ νη απηνςίεο ζην ρψξν
πξαγκαηνπνίεζεο ηνπ έξγνπ είλαη ειάρηζηεο θαη φηαλ πξαγκαηνπνηνχληαη είλαη απνηέιεζκα
θαηαγγειηψλ απφ ΜΚΟ θαη πνιίηεο (www.oikologos.gr, 18-12-2008).
Δπίζεο, απφ δηάθνξεο κειέηεο πνπ έρνπλ εθπνλεζεί, δηαπηζηψλεηαη έλα κεγάιν κέξνο
ησλ ΜΠΔ πνπ έρνπλ ππνβιεζεί γηα έιεγρν ζηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο, λα ζηεξνχληαη ηεο
απαξαίηεηεο επηζηεκνληθήο ηεθκεξίσζεο φπσο θαη ηεο κεζνδνινγίαο ηνπο ζηελ ππνζηήξημε

39
ησλ φπνησλ ζπκπεξαζκάησλ ηνπο, παξφηη αθνινπζνχλ ην λνκηθφ πιαίζην πνπ πξνβιέπεηαη
ζηε δνκή ηνπο (Αλδξηψηεο, Κ,. 2008).

2.2 Οη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ.

Καηά ηε ρξνληθή πεξίνδν 1960-1980 ε απμεκέλε δήηεζε θπξίσο γηα ηνπξηζκφ δηαθνπψλ
θαη ιηγφηεξν γηα επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ αικαηψδε ηνπξηζηηθή
αλάπηπμε εθείλσλ ησλ πξννξηζκψλ πνπ δηέζεηαλ ηνπο αλάινγνπο πφξνπο. Ζ πξνζθνξά ησλ
πξννξηζκψλ ζχληνκα νξγαλψζεθε θαη αλαπηχρζεθε ζηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο επηηαγέο ηεο
δήηεζεο. Απφ ηελ πιεπξά ηεο δήηεζεο, ηα βαζηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά πνπ θαη ζήκεξα έρνπλ
ηδηαίηεξε απήρεζε, είλαη ηα καδηθά νξγαλσκέλα ηαμίδηα δηαθνπψλ (παθέηα) ηα νπνία
δηαηίζεληαη ζηνπο ηνπξίζηεο απφ ηνπο tour operators ελψ ηελ πιεπξά ηεο πξνζθνξάο εθείλν
πνπ ηελ ραξαθηεξίδεη αθφκε θαη ζήκεξα, είλαη ην πξφηππν νξγάλσζεο ησλ ηνπξηζηηθψλ
ζέξεηξσλ κε βαζηθφ ηνπ ζηνηρείν ηνλ κεγάιν αξηζκφ θαηαιπκάησλ ζε δηάθνξνπο ηχπνπο θαη
κνξθέο φπσο μελνδνρεία, ελνηθηαδφκελα δσκάηηα, δηακεξίζκαηα θιπ. Απνηέιεζε θνηλή
δηαπίζησζε πσο ν ηνπξηζκφο, εηδηθά ηε ζπγθεθξηκέλε εηθνζαεηία, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα
νδεγήζεη ζε αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ θαζψο θαη ζε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ηηο ρψξεο
πξννξηζκνχ ηφζν ηηο αλαπηπζζφκελεο φζν θαη ηηο αλαπηπγκέλεο.
Σν καδηθφ ηαμίδη ζπγθαηαιέγεηαη πιένλ ζηνλ εηήζην νηθνγελεηαθφ πξνυπνινγηζκφ ησλ
λνηθνθπξηψλ πνπ αλήθνπλ ζηε κεζαία αζηηθή ηάμε θαη ζεσξείηαη σο ζχκβνιν ζηνπο θφιπνπο
ησλ λέσλ θνηλσληθψλ θαη θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ ηεο (Κνθθψζεο, θ.ά, 2011). ΋κσο, ζηε
δεθαεηία ηνπ ’80, ε ππέξκεηξε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ζηνπο πεξηζζφηεξνπο παξάθηηνπο
πξννξηζκνχο δεκηνχξγεζε πιήζνο αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζην πεξηβάιινλ, ηελ θνηλσλία θαη
ηνλ πνιηηηζκφ ηνπο. Καηά ζπλέπεηα δεκηνπξγήζεθε ε αλάγθε γηα αλαδήηεζε λέσλ πξνηχπσλ
ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηελ νξζή δηαρείξηζε ησλ πθηζηάκελσλ πφξσλ
ησλ πξννξηζκψλ θαη φρη ζηνλ αθαληζκφ ηνπο. Σα παξαπάλσ γεγνλφηα νδήγεζαλ ζηελ
αλάπηπμε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ νη νπνίεο απνηεινχλ ….εξγαιείν θαηά ηεο
απεηιήο πνπ επηθέξεη ν καδηθφο ηνπξηζκφο ζηνλ ληφπην πιεζπζκφ θαη ζην νηθνζχζηεκα
(Jarviluoma1992, Romeril, 1994 απφ Αλδξηψηεο 2008).
Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο έηπρε ηεο ζπγθεθξηκέλεο αληαπφθξηζεο ιφγσ ηνπ φηη θίλεζε
ην ελδηαθέξνλ θαη ησλ δχν πιεπξψλ: ηφζν ηεο δήηεζεο φζν θαη ηεο πξνζθνξάο. Απφ ηελ
πιεπξά ηεο δήηεζεο, απμαλφηαλ δηαξθψο ν αξηζκφο ησλ ηνπξηζηψλ ν νπνίνο δελ ήηαλ
ηθαλνπνηεκέλνο κε ην καδηθφ ηνπξηζκφ θαη αλαδεηνχζε θάηη ην δηαθνξεηηθφ ζηε δηάξθεηα ησλ
δηαθνπψλ ηνπ. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο πξνζθνξάο, δηαπίζησζαλ εθείλνη νη νπνίνη παξέρνπλ
ππεξεζίεο ηνπξηζκνχ πσο νη ηνπξίζηεο θαηά ηελ επίζθεςή ηνπο ζε ελαιιαθηηθνχο

40
ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο πξνθαινχλ πνιχ ιηγφηεξεο επηβιαβείο επηπηψζεηο απφ ηε κία
πιεπξά θαη απφ ηελ άιιε ηα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ
παξακνλή ηνπο είλαη αξθεηά ηθαλνπνηεηηθά. ΢χκθσλα κε ηνλ Fennel (Fennel, 2001 απφ
Αλδξηψηεο, Κ., 2008), νη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ δίλνπλ ηελ επθαηξία ζηηο ρψξεο λα
εθκεδελίζνπλ ηηο εμσγελείο επηδξάζεηο, λα αλαπηχμνπλ ηε δηθή ηνπο ππνδνκή θαη αλσδνκή,
ζπκκεηέρνληαο νη ίδηεο ζηελ νξζνινγηθή ηνπο αλάπηπμε. Οπζηαζηηθά παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα
λα θεξδίζνπλ ηε κάρε ζε ζεκαληηθά ζέκαηα αληί λα ηα παξαρσξνχλ φια ζε μέλνπο
επηρεηξεκαηίεο θαη μέλνπο ζεζκηθνχο παξάγνληεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ ρψξνπ. Οη εηδηθέο θαη
ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ζεσξνχληαη ην λέν δπλακηθφ πξφηππν ηνπξηζκνχ ησλ
νπνίσλ ε αλάπηπμε θνηλσληνινγηθά αλάγεηαη ζηελ αληίζεζή ηνπο κε ην πξφηππν ηνπ καδηθνχ
ηνπξηζκνχ. Ζ παξαπάλσ αληίζεζε δηαπηζηψλεηαη ηφζν ζηα θίλεηξα ηνπ ηαμηδηνχ φζν θαη ζηα
νξγαλσηηθά θαη αλαπηπμηαθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά. ΢ηηο ζπγθεθξηκέλεο κνξθέο ηνπξηζκνχ
ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο είλαη δηαθνξνπνηεκέλα απφ εθείλα πνπ έρνπλ επηβιεζεί ζην καδηθφ
ηνπξηζκφ θαη πνπ έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ ηππνπνίεζε θαη βηνκεραλνπνίεζε ησλ
ηαμηδησηηθψλ εκπεηξηψλ (Σζάξηαο, Π., 1996).
2.2.1 Ο ηνπξηζκφο εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ.
΢χκθσλα κε ηνλ Βειηζζαξίνπ, σο εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ
γεληθά απηέο πνπ απεπζχλνληαη ζε νξηζκέλε θαηεγνξία ηνπξηζηψλ θαη δελ είλαη ηδηαίηεξα
καδηθέο. Κάζε εηδηθή κνξθή ηνπξηζκνχ έρεη έλα ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ην νπνίν
ιεηηνπξγψληαο σο θίλεηξν γίλεηαη αλαπφζπαζην ζπζηαηηθφ ζηνηρείν θαηά ηε δηάξθεηα
παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ θαη δίλεη ην φλνκά ηνπ ζηελ εηδηθή απηή κνξθή (Βειηζζαξίνπ, Δ.,
2000, ζει. 19) .

Καηά ηνπο Hall and Weiler (Hall and Weiler 1992, απφ Αλδξηψηε 2008), έρνπκε
ηνπξηζκφ εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ ζηελ πεξίπησζε πνπ ην θίλεηξν ηνπ ηνπξίζηα θαη ε
απφθαζή ηνπ γηα ην ηαμίδη εμαξηψληαη απφ έλα ή πεξηζζφηεξα εηδηθά ελδηαθέξνληα ηα νπνία
ηνπ δεκηνπξγνχληαη είηε πξηλ ηελ επίζθεςή ηνπ ζηνλ πξννξηζκφ είηε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ
δηαθνπψλ ηνπ. Καηά ζπλέπεηα, απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ηνπξίζηεο πνπ επηιέγνπλ ηνλ
ελαιιαθηηθφ ηνπξηζκφ έρνπλ εηδηθά ελδηαθέξνληα θάηη ηέηνην ζεκαίλεη απηνκάησο φηη ν
ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο είλαη ππνζχλνιν ηνπ ηνπξηζκνχ εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ. Αξθεηνί
επηρεηξεκαηίεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνπξηζκφ, έρνπλ αληηιεθζεί πσο ν φξνο
ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο ζεσξείηαη απφ ηνπο ηνπξίζηεο πεξηζζφηεξν ειθπζηηθφο θαη γηα ην
ιφγν απηφ αξέζθνληαη ζην λα επηθνιινχλ ηελ εηηθέηα ηνπ ελαιιαθηηθνχ ζε θάζε κνξθή
ηνπξηζκνχ. Κάηη ηέηνην ζεσξείηαη σο ιαλζαζκέλε ηαθηηθή ιφγσ ηνπ φηη γηα λα ζεσξεζεί κία

41
κνξθή ηνπξηζκνχ σο ελαιιαθηηθή πξέπεη λα ηζρχνπλ νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά πνπ έρνπλ λα
θάλνπλ κε ηνλ πξννξηζκφ ν νπνίνο πξέπεη λα δηαζέηεη πινχζην θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ
πεξηβάιινλ, ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ηνπξίζηα πνπ πξέπεη λα ραξαθηεξίδνληαη απφ
ελεξγεηηθφηεηα, ηελ επαηζζεζία πνπ ζα πξέπεη λα επηδεηθλχνπλ απέλαληη ζην πεξηβάιινλ
φζνη ζπκκεηέρνπλ ζηηο ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (επηρεηξεκαηίεο, ηνπξίζηεο, ηνπηθή
θνηλσλία) θιπ.
΢ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, νξηζκέλεο κνξθέο ηνπξηζκνχ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ σο
ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο θαη ζε θάπνηεο άιιεο σο ηνπξηζκφο εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ. Έλα
ηέηνην παξάδεηγκα ην αληινχκε απφ ηνλ ηνπξηζκφ πγείαο ν νπνίνο κπνξεί λα πεξηιακβάλεη
δηαθνξεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο: επίζθεςε ηακαηηθψλ πεγψλ φπσο εθείλεο ησλ Μεζάλσλ,
επίζθεςε ζε πεγέο νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε νξεηλέο πεξηνρέο φπσο ζηνλ Κατάθα θαη ηέινο
δηακνλή ησλ ηνπξηζηψλ ζε μελνδνρεία πνιπηειείαο κε ζθνπφ ηε ιήςε ππεξεζηψλ απφ θέληξα
ζαιαζζνζεξαπείαο. Απφ ηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο, σο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο ζεσξείηαη ε
επίζθεςε ηνπξηζηψλ ζε πεγέο νξεηλψλ πεξηνρψλ ελψ φιεο νη άιιεο πεξηπηψζεηο ππάγνληαη
ζηνλ ηνπξηζκφ εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ (Αλδξηψηεο, Κ., 2008).

2.2.2 Έλλνηα θαη ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ.

΢χκθσλα κε ηνλ Krippendorf (Krippendorf , J., 1982 απφ ΢θαθηαλάθε, Μ., 2000) ε
θηινζνθία ηνπ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ επηθεληξψλεηαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο
θαη ησλ πφξσλ ηεο πεξηνρήο ππνδνρήο, ζηελ εμππεξέηεζε ησλ αλαγθψλ ησλ ληφπησλ
θαηνίθσλ θαζψο θαη ζηε δπλαηφηεηα ησλ ρσξψλ πξννξηζκνχ λα επηιέγνπλ νη ίδηεο ηηο
ηνπξηζηηθέο πνιηηηθέο πνπ ζα είλαη νη πιένλ θαηάιιειεο γηα ηελ ηνπξηζηηθή ηνπο αλάπηπμε
αδηαθνξψληαο απφ ηηο πξνηξνπέο ησλ κεγάισλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξεκαηηψλ (μελνδφρσλ θαη
tour operators) πνπ ζπλήζσο ζηνρεχνπλ ζην λα εμππεξεηήζνπλ απνθιεηζηηθά ηα δηθά ηνπο
ζπκθέξνληα κε δίλνληαο ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηνλ ηφπν άζθεζεο ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο. Οη
ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ην κνληέιν ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ
ζην νπνίν έβξηζθε εθαξκνγή ην ηξίπηπρν ήιηνο, ζάιαζζα θαη ζεμ. Ο Αλδξηψηεο (Αλδξηψηεο,
Κ., 2008, ζει. 73) πξνηείλεη ηνλ εμήο νξηζκφ αλαθεξφκελνο ζηνλ ελαιιαθηηθφ ηνπξηζκφ: κία
κηθξήο θιίκαθαο θαη κε καδηθήο κνξθήο αλάπηπμε ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ πνπ πξνσζεί κηα
ελεξγεηηθή κνξθή δηαθνπψλ θηιηθή πξνο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηηο θνηλσληθέο θαη
πνιηηηζηηθέο αμίεο θαη πνπ θάλεη δπλαηή ηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηελ θνηλή ζπκβίσζε κεηαμχ
ησλ κειψλ δηαθνξεηηθψλ θνηλσληθψλ νκάδσλ (ησλ ηνπξηζηψλ θαη ησλ θνηλσληψλ ππνδνρήο
ηνπο) θαη αλαπηχζζεηαη κε ηε ζχκθσλε γλψκε θαη ζπκκεηνρή ηνπ ληφπηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ.
Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο είλαη ζε ζέζε λα κεηψζεη αηζζεηά ηελ εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε

42
ησλ λέσλ πξνο ηα αζηηθά θέληξα απφ ηε ζηηγκή πνπ απεπζχλεηαη ζε ηνπξίζηεο πνπ επηζπκνχλ
λα επηζθεθηνχλ αγξνηηθέο θαη απνκνλσκέλεο πεξηνρέο. Οη φπνηεο κνξθέο ηνπ ελαιιαθηηθνχ
ηνπξηζκνχ αλαπηχζζνληαη ζε ηνπηθφ επίπεδν απφ ληφπηνπο θπξίσο θαηνίθνπο πνπ
απνβιέπνπλ πξσηίζησο ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ελψ ην νηθνλνκηθφ φθεινο πνπ
δεκηνπξγείηαη δηαρέεηαη ζηελ ηνπηθή θνηλσλία.
Δηδηθά γηα ηηο θαηαιπκαηηθέο επηρεηξήζεηο, νη Lanfant θαη Graburn (Lanfant & Graburn,
1992 απφ Φαξζάξε 2009) αλαθέξνπλ πσο ζηνλ ελαιιαθηηθφ ηνπξηζκφ δεκηνπξγνχληαη
κηθξήο θιίκαθαο νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο κε ηνπηθή παξαδνζηαθή αξρηηεθηνληθή ζε
αληίζεζε κε ηηο ππεξκεγέζεηο θαηαζθεπέο ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ. Σν ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηνπ
ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ζεσξείηαη αθξηβφηεξν απφ εθείλν ηνπ καδηθνχ, δηαηίζεηαη δε ζε
πειάηεο νηθνλνκηθά επθαηάζηαηνπο κε πνιηηηζηηθέο θαη νηθνινγηθέο επαηζζεζίεο.
Παξάιιεια, ν ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο σο δξαζηεξηφηεηα, έρεη άκεζε ζρέζε κε ηελ θαιή
θπζηθή θαηάζηαζε ε νπνία απνξξέεη κέζα απφ ηελ ελαζρφιεζε ησλ ηνπξηζηψλ κε ηα ζπνξ ή
κέζα απφ ηελ απφθηεζε ζπλεζεηψλ πγηεηλήο δηαηξνθήο θαζψο επίζεο κε επηζθέςεηο ζε
πεξηνρέο πνπ δηαζέηνπλ ηδηαίηεξν θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πινχην.
2.2.3 Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξίζηαο.
Ο πειάηεο πνπ ζπκκεηέρεη ζηηο Δηδηθέο θαη Δλαιιαθηηθέο Μνξθέο Σνπξηζκνχ
δηαθαηέρεηαη θάζε θνξά απφ δηαθνξεηηθά θίλεηξα. Κίλεηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επηζπκία
γηα κάζεζε, ηελ αλαθάιπςε θαη γλσξηκία λέσλ ζηνηρείσλ ησλ ηφπσλ πξννξηζκνχ θαη ηελ
αλάγθε πνπ λνηψζεη γηα κεγαιχηεξε ελεξγνπνίεζε ηνπ εαπηνχ ηνπ ζεσξνχληαη απφ ηα πην
ραξαθηεξηζηηθά ζηηο ΔΔΜΣ. Δμαηηίαο ηεο επαηζζεηνπνίεζήο ηνπ κε ηε θχζε αλαπηχζζεη
κία ηδηαίηεξε ζρέζε κε ηελ πεξηνρή πνπ επηζθέπηεηαη. Γηα ην ιφγν απηφ αλαδεηά ηελ
απζεληηθφηεηα αιιά θαη ην ζεβαζκφ ησλ θαηνίθσλ ζην πεξηβάιινλ πνπ δηαβηψλεη θαζψο θαη
ζηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν δσήο ηνπ (Γιπληά, Δ., ζε ΢σηεξηάδε, Μ. & Φαξζάξε, Η. 2009).
Παξάιιεια, ν ελαιιαθηηθφο ηνπξίζηαο δε ζπγθαηαιέγεηαη ζηε ζθαίξα ησλ «πειαηψλ» ή ζε
εθείλε ησλ «θαηαλαισηψλ» απφ ηε ζηηγκή πνπ δηαθέξεη ζεκαληηθά σο έλλνηα απφ ηνλ καδηθφ
ηνπξίζηα. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ζπκκεηέρεη ζε απηνχ ηνπ είδνπο ηηο δηαθνπέο ζπλεζίδεη λα
απηναπνθαιείηαη ηαμηδηψηεο πνπ έρεη σο ζθνπφ ηνπ ηαμηδηνχ ηνπ ηελ αλαδήηεζε ηεο
απζεληηθφηεηαο.
Ζ γλσξηκία ηνπ κε ην πεξηβάιινλ θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο πεξηνρήο πνπ επηζθέπηεηαη
πξαγκαηνπνηείηαη κέζα απφ έμη βαζηθέο αξρέο ηηο νπνίεο ηεξεί απαξέγθιηηα (Αβδειιή, 2004,
ζει. 38-39 απφ Απνζηνιφπνπιν & ΢δξάιε 2009):

43
1. Πξνεηνηκαζία: ν ηαμηδηψηεο ελεκεξψλεηαη απφ δηάθνξεο πεγέο ζρεηηθά κε ηελ
ηζηνξία, ηνλ πνιηηηζκφ θαζψο θαη ηηο ζπλήζεηεο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο πνπ
πξφθεηηαη λα επηζθεθηεί.
2. Επηινγή θαηάιιεινπ ηνπξηζηηθνύ πξάθηνξα: ηνλ ηαμηδηψηε ηνλ ελδηαθέξεη λα
γλσξίδεη εάλ ην ηαμηδησηηθφ πξαθηνξείν απφ ην νπνίν ζα αγνξάζεη ην ηαμίδη ηνπ έρεη
νηθνινγηθή ζπκπεξηθνξά ζηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ, εάλ δηνξγαλψλεη πξνγξάκκαηα
πνπ λα ζπλδένληαη κε ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα πνπ ζα επηζθεθηεί, εάλ ζπκκεηέρεη ζε
πξνγξάκκαηα πνπ ζθνπφ ηνπο έρνπλ ζηε κείσζε ηεο κφιπλζεο θαη ησλ απνξξηκκάησλ
θαη ηέινο ηνλ ελδηαθέξεη λα γλσξίδεη εάλ ηα θαηαιχκαηα πνπ πξνηείλεη ην ηνπξηζηηθφ
πξαθηνξείν είλαη κηθξήο θιίκαθαο ηα νπνία αλήθνπλ θαη δηεπζχλνληαη απφ θαηνίθνπο
ηεο πεξηνρήο.
3. ΢εβαζκόο ζηηο ηνπηθέο ζπλήζεηεο, ζηνλ πνιηηηζκό θαη ηνλ ηξόπν δσήο: φζνη
ζπκκεηέρνπλ ζε πξνγξάκκαηα ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ζέιγνληαη απφ ηνλ ηνπηθφ
πιεζπζκφ κηαο θαη απνηειεί ηκήκα ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ηνπ απνδίδνπλ
αλάινγν ζεβαζκφ θαη παξάιιεια πξνζπαζνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε ηνπηθέο ζπλήζεηεο.
Σν ληχζηκν ησλ ελαιιαθηηθψλ ηνπξηζηψλ ζηνπο ζπγθεθξηκέλνπο πξννξηζκνχο θαζψο
θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπο είλαη ηέηνηα πνπ δελ ζίγεη ηηο φπνηεο ηνπηθέο θνηλσληθέο θαη
ζξεζθεπηηθέο αμίεο ησλ θαηνίθσλ ηεο πεξηνρήο.
4. Υπεύζπλε πεξηβαιινληηθή, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά: ν ηαμηδηψηεο
κεηαθηλείηαη ζηνλ πξννξηζκφ κε βηψζηκα κέζα κεηαθνξάο φπσο π.ρ. πνδήιαην ή κέζα
καδηθήο κεηαθνξάο, δελ θάλεη ρξήζε ηδησηηθνχ απηνθίλεηνπ ή ηνπξηζηηθνχ
ιεσθνξείνπ ιφγσ ηνπ φηη δεκηνπξγείηαη θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε θαη ππνβαζκίδεηαη
ην πεξηβάιινλ. Σα πξντφληα πνπ θαηαλαιψλεη πξνέξρνληαη απφ ηελ ηνπηθή θνηλσλία,
αγνξάδεη ελζχκηα ηα νπνία έρνπλ θαηαζθεπαζηεί ζηνλ ηφπν ππνδνρήο ηνπ,
ρξεζηκνπνηεί γηα ηνλ εαπηφ ηνπ κε ηξφπν νξζνινγηθφ ην λεξφ θαη ηηο θαχζηκεο χιεο
πνπ είλαη απαξαίηεηεο ζηελ πεξηνρή.
5. Ρεαιηζηηθή απηνπαξνπζίαζε: ν ηαμηδηψηεο ζπδεηά κε ηνπο ληφπηνπο γηα δηάθνξα
ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ρψξα ηνπ θαη ηνλ ηφπν ηνπ φπσο ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε
ηελ θνηλσλία απφ ηελ νπνία πξνέξρεηαη, ην πεξηβάιινλ θαζψο θαη ηελ νηθνλνκηθή
πξαγκαηηθφηεηα πνπ αληηκεησπίδεη ε ρψξα ηνπ θαη αληίζηνηρα αθνχεη ηηο ηδέεο θαη ηα
πξνβιήκαηα ησλ θαηνίθσλ ππνδνρήο.
6. ΢πλέρηζε ηεο εκπεηξίαο κεηά ην ηέινο ησλ δηαθνπώλ: ν ελαιιαθηηθφο ηνπξίζηαο
κφιηο επηζηξέςεη ζηνλ ηφπν δηακνλήο ηνπ ζπδεηά κε ηνπο νηθείνπο ηνπ ηελ εκπεηξία

44
 πνπ βίσζε θαηά ηηο εκέξεο ησλ δηαθνπψλ ηνπ γλσξίδνληαο λέα αμηνζέαηα θαη
ζπλνκηιψληαο κε θαζεκεξηλνχο αλζξψπνπο ηνπ ηφπνπ ππνδνρήο.
2.2.4 Καηεγνξίεο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ.
Οη πνιηηηθέο εμνπζίεο ησλ δηαθφξσλ ρσξψλ ππνδνρήο θαη θηινμελίαο ηνπξηζηψλ θαζψο
επίζεο νη αξκφδηνη ζε ζέκαηα ηνπξηζκνχ ηφζν ζην δεκφζην φζν θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, ζηελ
πξνζπάζεηά ηνπο λα αληηκεησπίζνπλ ηα ζνβαξά πξνβιήκαηα ηνπ ηνπξηζκνχ, κεηαμχ απηψλ
θαη ηελ επνρηθφηεηα πνπ παξνπζηάδεη, αλέπηπμαλ δηάθνξεο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ
νη νπνίεο κπνξνχλ λα δψζνπλ κία ηθαλνπνηεηηθή ιχζε εάλ εθαξκνζζνχλ κε ζπγθεθξηκέλεο
πξνυπνζέζεηο (Ζγνπκελάθεο, Ν., θ.ά, 1999). ΢ηελ παξνχζα εξγαζία νη εηδηθέο θαη
ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ αθνινπζνχλ, έρνπλ θαηεγνξηνπνηεζεί αλά νκάδα
πξντφλησλ ζε ζρέζε κε θάπνην θπξίαξρν θίλεηξν πνπ ηηο ραξαθηεξίδεη, ψζηε λα είλαη γηα ηνλ
αλαγλψζηε ηεο ε κειέηε ηνπο επθνιφηεξε.

2.2.4.1 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηε γλσξηκία κε ηε θχζε θαη ηελ χπαηζξν.
΢ηελ νκάδα πξντφλησλ ηεο νπνίαο θπξίαξρν θίλεηξν απνηειεί ε γλσξηκία κε ηε θχζε θαη
ηελ χπαηζξν, ππάγνληαη πιήζνο δξαζηεξηνηήησλ ηνπξηζκνχ ησλ νπνίσλ ην ραξαθηεξηζηηθφ
ηνπο γλψξηζκα απνηειεί ε αεηθφξνο αλάπηπμε. ΢ηελ ζπγθεθξηκέλε νκάδα αλήθνπλ ν
αγξνηνπξηζκφο, ν νηθνηνπξηζκφο, ν νξεηβαηηθφο/νξεηλφο ηνπξηζκφο θαη ηέινο ν
ρηνλνδξνκηθφο ηνπξηζκφο. Ζ ζπγθεθξηκέλε νκάδα πξντφλησλ βξίζθεη εθαξκνγή
απνθιεηζηηθά ζηελ χπαηζξν θάλνληαο ρξήζε ησλ φπνησλ πνιηηηζηηθψλ, αλζξσπνγελψλ θαη
θπζηθψλ πφξσλ δηαζέηεη ν πξννξηζκφο. Θεσξείηαη ήπηαο κνξθήο ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ε
νπνία ζέβεηαη θαη πξνζηαηεχεη ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν αλαπηχζζεηαη ελψ βξίζθεηαη κέζα
ζηα πιαίζηα ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ.
Οη ηνπξίζηεο κέζα απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε απηνχ ηνπ είδνπο ηηο ηνπξηζηηθέο
δξαζηεξηφηεηεο, απνθηνχλ πεξηβαιινληηθή ζπλείδεζε θαη νηθνινγηθή ζπκπεξηθνξά ζηηο
πεξηνρέο πνπ επηζθέπηνληαη αιιά παξάιιεια δηαπηζηψλεηαη θαη κία πξνζηηζέκελε αμία κέζα
απφ ηελ εμσηεξίθεπζε ηεο παξαπάλσ ζπκπεξηθνξάο ζηνπο ππφινηπνπο αλζξψπνπο
(Κνπζνχξεο, Υ, 2009 απφ Κνθθψζεο θ.ά. 2011). ΢ηελ παξνχζα εξγαζία απφ ηηο παξαπάλσ
κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ ππάγνληαη ζηε ζπγθεθξηκέλε νκάδα ζα γίλεη αλαθνξά
ζηνλ αγξνηνπξηζκφ, ηνλ νηθνηνπξηζκφ θαζψο θαη ηνλ νξεηλφ ηνπξηζκφ. Γελ ζα ππάξμεη
αλαθνξά ζην ρηνλνδξνκηθφ ηνπξηζκφ απφ ηε ζηηγκή πνπ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ιφγσ ησλ
θιηκαηνινγηθψλ ηεο ζπλζεθψλ δε ιεηηνπξγεί ρηνλνδξνκηθφ θέληξν.
2.2.4.1.α Αγξνηνπξηζκφο.

45
 Ο αγξνηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα, ζχκθσλα κε ηελ πξψηε ηνπνζέηεζε ηνπ Διιεληθνχ
Κέληξνπ Αγξνηνπξηζκνχ είλαη: «ε παξάιιειε αλάπηπμε δξαζηεξηνηήησλ , πνπ απνζθνπεί ζηελ
νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλαβάζκηζε ησλ αγξνηηθψλ ρψξσλ θαη ηεο ππαίζξνπ, κε ηε ζηήξημε
ηεο ηνπηθήο αγξνηηθήο παξαγσγήο, ηεο εκπνξίαο, ηεο ήπηαο θαη κηθξήο θιίκαθαο πξνζθνξάο
ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ θαη ηεο αλάδεημεο ηνπ πνιηηηζηηθνχ θαη θπζηθνχ πινχηνπ θάζε
πεξηνρήο». Θεσξείηαη ήπηα κνξθή ηνπξηζκνχ απφ ηε ζηηγκή πνπ δελ δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα
ζε πεξηβάιινλ, ηφπν θαη θπζηθνχο πφξνπο απφ ηελ αλάπηπμή ηεο. Πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα
ζηνλ θάηνηθν ηεο κεγαινχπνιεο λα γλσξίζεη απφ θνληά ηηο ηνπηθέο ζπλήζεηεο ηνπ ρσξηνχ πνπ
επηζθέπηεηαη θαζψο θαη ηηο φπνηεο δξαζηεξηφηεηεο απνξξένπλ απφ ηελ αγξνηηθή δσή. Ο
Αγξνηνπξηζκφο, ζηηο πεξηνρέο πνπ αλαπηχζζεηαη, ζπληειεί ζηε δηαηήξεζε ησλ
παξαδνζηαθψλ ηερλψλ ή θαη ηεο επαλαδξαζηεξηνπνίεζήο ηνπο ζηελ πεξίπησζε πνπ είραλ
εγθαηαιεηθζεί, ππνζηεξίδεη ηε ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο παξαδνζηαθψλ πξντφλησλ,
αλαβηψλεη παξαδνζηαθά έζηκα πνπ ίζσο είραλ μεραζηεί εμαηηίαο ηνπ ζχγρξνλνπ ηξφπνπ δσήο,
δεκηνπξγεί λέεο ζέζεηο εξγαζίαο ζε γπλαίθεο θαζψο θαη ζε λένπο ηεο πεξηθέξεηαο (Αζθέιε,
΢., 2005).
΢χκθσλα κε ηνλ Αλδξηψηε (Αλδξηψηεο, Κ., 2008, ζει. 139), ν αγξνηνπξηζκφο
πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε κηαο ελ ιεηηνπξγία γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη νη εκπιεθφκελνη κε
απηφλ πξέπεη λα έρνπλ ηελ ηδηφηεηα ηνπ θαη’ επάγγεικα αγξφηε. Σηα πιαίζηα ηεο γεσξγηθήο
δξαζηεξηφηεηαο ν αγξνηνπξηζκφο θαιείηαη λα εληζρχζεη ην εηζφδεκα ηνπ αγξφηε θαη λα
αλεβάζεη ην επίπεδν ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο, ρσξίο φκσο λα αιιάμεη ε αξρηθή επαγγεικαηηθή
απαζρφιεζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ, δειαδή ε ελαζρφιεζή ηνπ κε ηελ αγξνηηθή ή θαη ηελ
θηελνηξνθηθή παξαγσγή. Γίλεηαη αληηιεπηφ πσο ν αγξνηνπξηζκφο ιεηηνπξγεί
ζπκπιεξσκαηηθά θαη κε βαζηθφ ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αγξνηψλ θαη φρη
σο θχξηα απαζρφιεζε. ΢ε θακία πεξίπησζε δελ ζα πξέπεη ν θαη’ επάγγεικα αγξφηεο λα
εγθαηαιείςεη ηε γεσξγηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα θαη λα ζηξαθεί απνθιεηζηηθά ζηελ ελαζρφιεζή
ηνπ κε ηνλ ηνπξηζκφ. Ζ ελίζρπζε ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο κέζσ ηνπ αγξνηνπξηζκνχ κπνξεί λα
πξαγκαηνπνηεζεί πξνζθέξνληαο ζηνπο ελαιιαθηηθνχο ηνπξίζηεο ππεξεζίεο δηακνλήο,
ππεξεζίεο μελάγεζεο ζηα αγξνθηήκαηά ηνπο θαζψο θαη δξαζηεξηφηεηεο αγξνηηθνχ ηχπνπ
φπσο ηππαζία, παξαγσγή, επεμεξγαζία θαη δηάζεζε αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη εηδψλ ιατθήο
ηέρλεο (Αλδξηψηεο, Κ., 2008). Σν κνληέιν αλάπηπμεο ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζε δηάθνξεο
επξσπατθέο ρψξεο πξνβιέπεη ηφζν ηε δηακνλή ηνπ επηζθέπηε ζηε θάξκα φζν θαη ηε
ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο φπνηεο αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο κέζα ζε απηήλ. Κάηη ηέηνην ζηε ρψξα
καο δε ζπλεζίδεηαη εθηφο απφ νξηζκέλεο εμαηξέζεηο .

46
 ΢ηελ Διιάδα, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν έρεη αλαπηπρζεί ν αγξνηνπξηζκφο δηαθνξνπνηείηαη
ζεκαληηθά ζε ζρέζε κε ηνλ νξηζκφ ηνπ. Ζ έλλνηα ηνπ αγξνηνπξηζκνχ ζηε ρψξα καο είλαη
ζηελά ζπλπθαζκέλε κε ηελ παξακνλή ηνπ ηνπξίζηα ζε θάπνην μελψλα δηαρεηξηδφκελν απφ
αγξνηνπξηζηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο είηε εληφο ηνπ αγξνηηθνχ νηθηζκνχ είηε θνληά ζε απηφλ. Ζ
παξαπάλσ κνξθή ηνπξηζκνχ δελ ζεσξείηαη αγξνηνπξηζκφο παξά ηνπξηζκφο ππαίζξνπ. Αλ
θαη ζα έπξεπε νη επηζθέπηεο λα ζπκκεηέρνπλ ζε αγξνηηθέο αζρνιίεο ηεο νηθνγέλεηαο πνπ ηνπο
θηινμελεί θάηη ηέηνην ζπάληα ζπκβαίλεη. Δπίζεο ζπλεζίδνπλ λα κελ έξρνληαη ζε επαθή κε ηα
κέιε ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο κε απνηέιεζκα ε παξαπάλσ κνξθή ηνπξηζκνχ λα ζεσξείηαη σο
κία κνξθή καδηθνχ ηνπξηζκνχ κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ δηαθνξνπνίεζεο εθείλν ηνπ
θαηαιχκαηνο. Καηά ζπλέπεηα, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν έρεη αλαπηπρζεί ν αγξνηνπξηζκφο ζηε
ρψξα καο δείρλεη λα απέρεη ζεκαληηθά απφ ηε θηινζνθία πάλσ ζηελ νπνία εδξάδεηαη ε
αλάπηπμε ησλ Δ.Δ.Μ.Σ (WWF ΔΛΛΑ΢/ Σζάξηαο θ.ά 2010).

2.2.4.1.β Οηθνηνπξηζκφο.
΢χκθσλα κε ηνλ Ceballos-Lascurain (Ceballos-Lascurain, 1996, απφ Κνκίιε, Π., 2001,
ζει. 35) ν νηθνηνπξηζκφο νξίδεηαη σο κηα πεξηβαιινληηθά ππεχζπλε ηαμηδησηηθή
δξαζηεξηφηεηα ζε ζρεηηθά άζηθηεο θπζηθέο πεξηνρέο κε ζηφρν ηελ απφιαπζε θαη γλσξηκία ησλ
θπζηθψλ αιιά θαη ησλ εληαγκέλσλ ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ αγαζψλ. Όληαο κηα πεξηνξηζκέλσλ
πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ δξαζηεξηφηεηα, ν νηθνηνπξηζκφο, εθηφο ηνπ φηη πξνζθέξεη
επραξίζηεζε/απφιαπζε θαη γλψζεηο/εκπεηξίεο ζηνλ επηζθέπηε, δηαηεξεί θαη εληζρχεη ηελ
επεκεξία ηνπηθψλ θνηλνηήησλ, πνπ ζεσξνχληαη αλαπφζπαζην ηκήκα κηαο ηέηνηαο
δξαζηεξηφηεηαο θαη αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο.
Ο νηθνηνπξηζκφο (Ballantyne M. et Pickering C., 2011) απφ πξνεπηινγή ή απφ
ζρεδηαζκφ, έρεη δηαθνξνπνηήζεη ην πξντφλ ηνπ απφ άιια πξντφληα ηνπξηζκνχ, εζηηάδνληαο
ζε ηξία βαζηθά θξηηήξηα: θχζε, κάζεζε θαη βησζηκφηεηα. Ο νηθνηνπξίζηαο είλαη ηνπξίζηαο
κε θίλεηξα θαη ζπκπεξηθνξά πνπ ζρεηίδεηαη κφλν κε ηε θχζε θαη θξηηήξηα ηεο κάζεζεο ηνπ
νηθνηνπξηζκνχ.
Έλαο ηθαλνπνηεηηθφο αξηζκφο δξαζηεξηνηήησλ ππνζηεξίδεη ηνλ νηθνηνπξηζκφ
αμηνπνηψληαο ηνπο πθηζηάκελνπο πεξηβαιινληηθνχο πφξνπο ηνπ πξννξηζκνχ. Οη παξαπάλσ
δξαζηεξηφηεηεο βξίζθνληαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε εκπεηξίεο πνπ ζρεηίδνληαη αλαιφγσο ησλ
ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ησλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζην ρψξν ηνπ νηθνηνπξηζκνχ. Οη
εκπεηξίεο πνπ πξνθχπηνπλ είλαη δπλαηφλ λα δηαθξηζνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο (Κνκίιεο, Π.,
2001):

47
 1. Άκεζεο εκπεηξίεο, ζηηο νπνίεο ν επηζθέπηεο ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηηο φπνηεο
δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ρψξνπ νηθνηνπξηζκνχ (π.ρ. ππαίζξηαο αλαςπρήο) ή ζε θνηλσληθά-
πνιηηηζηηθά δξψκελα.
2. Έκκεζεο εκπεηξίεο, νη νπνίεο ζπρλά απνθαινχληαη θαη σο «ππνθαηάζηαηεο
δξαζηεξηφηεηεο θαη αηζζεηηθέο εκπεηξίεο». ΢ηηο έκκεζεο εκπεηξίεο ν επηζθέπηεο δε
ζπκκεηέρεη ελεξγά ζε δξαζηεξηφηεηεο κε ζθνπφ ηελ απνθφκηζε εκπεηξηψλ αιιά
αξέζθεηαη ζην λα θσηνγξαθίδεη ή θαη λα παξαηεξεί ηελ άγξηα παλίδα θαη ρισξίδα ηνπ
ρψξνπ νηθνηνπξηζκνχ.
΢χκθσλα κε ηνπο Rivera M. θαη Croes R (Rivera M. et Croes R., 2010), ηφζν νη δεκφζηνη
φζν θαη νη ηδησηηθνί νξγαληζκνί ηνπξηζκνχ ζα πξέπεη λα ζρεδηάζνπλ πξνζεθηηθά ηε
δηαζεζηκφηεηα ηεο πνηφηεηαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηνπο θαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ πσο
νη νηθνηνπξίζηεο δηαδξακαηίδνπλ αλαπφζπαζην ξφιν ζηελ αλάπηπμε ησλ πξννξηζκψλ. Ο
νινθιεξσκέλνο ζρεδηαζκφο είλαη έλα βαζηθφ ζπζηαηηθφ γηα ηελ επηηπρία ηνπ νηθνηνπξηζκνχ.
Οη νηθνηνπξίζηεο ππνθηλνχληαη απφ ηελ επηζπκία λα μεθχγνπλ ή λα ραιαξψζνπλ, λα δνπλ ηε
θχζε θαη λα θνηλσληθνπνηεζνχλ κε ηνπο θίινπο ηνπο. Ζ απνηπρία λα ηθαλνπνηήζεη ηηο
αλάγθεο ησλ νηθνηνπξηζηψλ ζα κπνξνχζε λα επεξεάζεη ηελ πηζαλφηεηα ηεο επηζηξνθήο ηνπο
ζηνλ ηφπν πξννξηζκνχ αιιά θαη ηε κεηαθνξά ζεηηθψλ ζπζηάζεσλ πξνο ηνπο άιινπο
ελδηαθεξφκελνπο επηζθέπηεο.

2.2.4.1.γ Οξεηλφο ηνπξηζκφο.

΢χκθσλα κε ηνπο Κνθθψζε, Σζάξηα θαη Γθξίκπα (Κνθθψζεο, Υ., Σζάξηαο, Π.,
Γθξίκπα, Δι., 2011, ζει. 142), ν νξεηλφο ηνπξηζκφο αθνξά ηαμίδηα, ζπρλά κηθξήο δηάξθεηαο, ζε
νξεηλνχο φγθνπο γηα δξαζηεξηφηεηεο, θπξίσο, ζηελ χπαηζξν, ζπλήζσο ζε ζπλδπαζκφ κε ήπηεο
πεξηπαηεηηθέο, νξεηβαηηθέο ή αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ο νξεηλφο ηνπξηζκφο δελ ζα πξέπεη
λα ζπγρέεηαη κε ηνλ ηνπξηζκφ ρεηκεξηλψλ ζπνξ ιφγσ ηνπ φηη ν πξψηνο δελ παξνπζηάδεη
ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο εθδήισζήο ηνπ ζε ζρέζε κε ηνλ ηνπξηζκφ ρεηκεξηλψλ ζπνξ. Γηα ηελ
αλάπηπμε ηεο παξαπάλσ κνξθήο ηνπξηζκνχ βαζηθή πξνυπφζεζε είλαη ε απαξαίηεηε
δεκηνπξγία ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ ηα νπνία ζα πξέπεη λα δέλνπλ αξκνληθά κε ην θπζηθφ
πεξηβάιινλ θαζψο επίζεο θαη λα δηαζέηνπλ ζπκπιεξσκαηηθνχο ρψξνπο εμππεξέηεζεο ησλ
επηζθεπηψλ ηνπο φπσο εζηηαηφξηα, κπαξ, θαθεηεξίεο θιπ. Δπηπιένλ, νη νξεηλνί πξννξηζκνί
πνπ ζθνπεχνπλ λα αλαπηχμνπλ δξαζηεξηφηεηεο ππαίζξηαο αλαςπρήο θαη ηνπξηζκνχ ζα πξέπεη
λα έρνπλ σο βαζηθφ ηνπο κέιεκα ηελ φζν ην δπλαηφλ αξηηφηεξε ζπγθνηλσληαθή εμππεξέηεζε
ησλ επηζθεπηψλ ηνπο (Ζγνπκελάθεο, Ν. θ.ά, 1999).

48
 Σν εηδηθφ θίλεηξν πνπ ραξαθηεξίδεη ηε ζπγθεθξηκέλε ηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα είλαη ε
θπζηνιαηξία ζε νξεηλνχο φγθνπο. Ζ παξαπάλσ θπζηνιαηξία κπνξεί λα εθδεισζεί κε
δηάθνξεο κνξθέο φπσο πεξηήγεζε, πεξίπαην, αζιεηηζκφ ή νξεηβαζία. Χο ηχπνπο νξεηβαζίαο
κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηελ απιή, ηε δχζθνιε νξεηβαζία ζε ρηνληζκέλα βνπλά ή παγεηψλεο
κε θαηάιιειν εμνπιηζκφ, ηηο αλαξξηρήζεηο, ηηο νξεηλέο θαηαζθελψζεηο θαη ηελ νξεηλή
πνδειαζία. Χο θνξείο δηαρείξηζεο ηεο παξαπάλσ κνξθήο ηνπξηζκνχ ζεσξνχληαη
εμεηδηθεπκέλνη tour operators ζε απηφ ην είδνο ηνπξηζκνχ, απηφλνκνη επηρεηξεκαηίεο
ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ θαζψο θπζηνιαηξηθνί ή νξεηβαηηθνί ζχιινγνη θαη ζσκαηεία. ΢ηελ
παξαπάλσ κνξθή ηνπξηζκνχ κπνξνχλ λα ππαρζνχλ αξθεηά είδε νξεηλνχ ηνπξηζκνχ,
νξηζκέλα απφ ηα νπνία κπνξνχκε λα ζπλαληήζνπκε θαη ζηνλ ηνπξηζκφ πεξηπέηεηαο.
Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηελ αλαξξίρεζε, ηηο δηαδξνκέο κε πνδήιαην βνπλνχ, ην πέηαγκα κε
αιεμίπησην πιαγηάο, ηε δηάζρηζε νξεηλψλ φγθσλ, ηε δηάζρηζε θαξαγγηψλ, ηελ νξεηβαζία, ηε
ρεηκεξηλή δηαβίσζε, ηελ ηππαζία, ηελ εμεξεχλεζε ζπειαίσλ, ην θάκπηλγθ, ηελ πεδνπνξία ζε
αλψκαιν έδαθνο κε δηαλπθηέξεπζε θιπ. (Κνθθψζεο, Υ., θ.ά. 2011).
2.2.4.2 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηε ζξεζθεία.
Έλα απφ ηα βαζηθά ζηνηρεία γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζε έλαλ πξννξηζκφ,
ζεσξείηαη δηθαίσο ην πνιηηηζκηθφ ηνπ θεθάιαην. Οη ηνπξίζηεο ζηελ πιεηνςεθία ηνπο φηαλ
επηζθέπηνληαη κία ρψξα ελδηαθέξνληαη λα γλσξίζνπλ ηνλ πιηθφ θαη πλεπκαηηθφ πνιηηηζκφ
ηεο φπσο κλεκεία, ρεηξνηερλήκαηα, κνξθέο ηέρλεο θαη ζξεζθεπηηθέο παξαδφζεηο ψζηε λα
ηνπο δνζεί ε δπλαηφηεηα λα απνθνκίζνπλ εκπεηξίεο δηαθνξεηηθψλ πνιηηηζκψλ ζε ζρέζε κε
ηνλ δηθφ ηνπο. ΢ηνηρεία πνιηηηζκνχ ηα νπνία θάιιηζηα κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ θαη σο
ηνπξηζηηθνί πφξνη ζε έλαλ πξννξηζκφ ζεσξνχληαη (Σζάξηαο Π. 1996:297 απφ Κνθθψζεο, Υ.,
θ.ά. 2011):
Μνξθέο ηέρλεο (κνπζηθή, ρνξφο, γιππηηθή θ.ά)
Έζηκα θαη παξαδφζεηο ηεο πεξηνρήο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηνπηθή παξάδνζε
Ιζηνξία, ζξεζθεία
Γνκεκέλν πεξηβάιινλ (αξρηηεθηνληθή, παξαδνζηαθνί νηθηζκνί, ηζηνξηθά θέληξα)
Σχλνια θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ή κηθηνχ θπζηθνχ θαη δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο
Πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο.
΢ηε ζπγθεθξηκέλε νκάδα αλήθνπλ νη εμήο κνξθέο ηνπξηζκνχ: πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο,
ζξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο, εθπαηδεπηηθφο ηνπξηζκφο θαη αζηηθφο ηνπξηζκφο (Κνθθψζεο, Υ.,
θ.ά. 2011). Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα γίλεη αλαθνξά ζηνλ πνιηηηζηηθφ θαζψο
θαη ηνλ ζξεζθεπηηθφ ηνπξηζκφ.

49
2.2.4.2.α Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο.
Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο νλνκάδεηαη ε πεξηήγεζε πνπ έρεη σο βαζηθφ θίλεηξν ηελ
επίζθεςε ησλ δηαζέζηκσλ πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ θαζψο θαη ησλ πφξσλ πνιηηηζηηθήο
θιεξνλνκηάο ελφο πξννξηζκνχ. ΢ηελ παξαπάλσ έλλνηα ππάγνληαη αξραηνινγηθνί ρψξνη,
ηζηνξηθά θαη ζξεζθεπηηθά κλεκεία, ην δνκεκέλν πεξηβάιινλ ηνπ πξννξηζκνχ (νηθηζηηθά
ζχλνια αξρηηεθηνληθήο αμίαο, παξαδνζηαθνί νηθηζκνί, ηζηνξηθά θέληξα πφιεσλ θιπ) θαζψο
θαη νη φπνηεο πνιηηηζηηθέο ηνπ εθδειψζεηο (κνπζηθήο, ρνξνχ, ηέρλεο, ζεάηξνπ θιπ)
(www.altertourism.gr). Πνιηηηζηηθφο ηνπξίζηαο είλαη εθείλν ην άηνκν ην νπνίν ζέιεη
πξαγκαηηθά λα θαηαλνήζεη έλαλ ηφπν θαη ηελ ηζηνξία ηνπ θαζψο θαη λα βηψζεη φηη δεη ζε έλαλ
άιιν πνιηηηζκφ, καθξηά απφ ηνλ δηθφ ηνπ. Δπηζπκεί ηε ζχγθξηζε ηνπ ζήκεξα κε ην ρζεο
θαζψο επίζεο θαη λα θαηαλνήζεη ηνπο ιφγνπο ησλ αιιαγψλ θαη ηεο πξνφδνπ ζηα παξαθάησ
πεδία πνιηηηζηηθνχ θαζψο θαη ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο (Ληλαξδάηνπ, Υ., 2008, ΗΓΔΚΔ):
Ιζηνξία θαη αξραηνινγία
Τνλ ιαφ θαη ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ
Τελ πνιηηηζηηθή παξάδνζε θαη εμέιημε
Τηο ηέρλεο θαη ηελ αξρηηεθηνληθή
Τν θαγεηφ θαη ηελ ηνπηθή θνπδίλα, ην θξαζί θαη ηελ ηνπηθή παξαγσγή
Τελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή δνκή
Τε κνξθνινγία ηεο πεξηνρήο
Τα δηάθνξα θεζηηβάι θαη ηηο εθδειψζεηο
Γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ζπγθεθξηκέλεο κνξθήο ηνπξηζκνχ απαηηείηαη ην ελδηαθέξνλ θαη ε
ζπκκεηνρή ηνπ θξάηνπο, ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαζψο θαη ησλ
επηρεηξεκαηηψλ πνπ εκπιέθνληαη άκεζα ή έκκεζα κε ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο.
Παξάιιεια, θξίλεηαη απαξαίηεηε ε ζπκκεηνρή ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ ν νπνίνο ζα πξέπεη
λα έρεη απνθηήζεη ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε ζε ζέκαηα δηαρείξηζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπ
πνιηηηζηηθνχ πινχηνπ φπσο θαη δηάζεζεο πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ. ΢ηνλ
πνιηηηζηηθφ ηνπξηζκφ δηαπηζηψλεη θαλείο δχν θπξίαξρεο νκάδεο ηνπξηζηψλ. ΢ηελ πξψηε
νκάδα ππάγνληαη νη ηνπξίζηεο κε επξχηεξν πνιηηηζηηθφ ελδηαθέξνλ ή γεληθνί ηνπξίζηεο.
΢ηε δεχηεξε νκάδα αλήθνπλ νη ηνπξίζηεο νη νπνίνη παξνπζηάδνπλ εμεηδηθεπκέλν πνιηηηζηηθφ
ελδηαθέξνλ ή εμεηδηθεπκέλνη ηνπξίζηεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε νκάδα, ζε αληίζεζε κε ηελ
πξνεγνχκελε, επηζθέπηεηαη έλα κηθξφ αξηζκφ πεξηνρψλ πνπ κπνξεί νξηζκέλεο θνξέο λα είλαη
κία πεξηνρή ή αθφκε θαη κία πφιε. ΢αλ ζηφρν έρεη ηελ αλαθάιπςε θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπ

50
επξχηεξνπ πνιηηηζηηθνχ ππφβαζξνπ ηεο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο. Σν ελδηαθέξνλ ησλ
ηνπξηζηψλ ηεο ζπγθεθξηκέλεο νκάδαο ζηξέθεηαη ζπλήζσο ζε κνξθέο ηέρλεο ηεο πεξηνρήο,
ηνπηθέο παξαδφζεηο, έζηκα, θεζηηβάι θιπ. (Κνθθψζεο, Υ., θ.ά. 2011).

2.2.4.2.β Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο.

΢χκθσλα κε ηνπο Απνζηνιφπνπιν θαη ΢δξάιε (Απνζηνιφπνπινο, Κ., ΢δξάιε, Γ.,
2009:146) ν ζξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο απνηειεί κηα κνξθή ηνπξηζκνχ πνπ εθθξάδεη ηελ επηζπκία
ησλ αηφκσλ λα κεηαθηλεζνχλ απφ ηνλ ηφπν ηεο κφληκεο θαηνηθίαο ηνπο ζε έλαλ άιιν ηφπν, πνπ
ηνλ ζεσξνχλ ηεξφ (π.ρ. λαφ, κνλαζηήξη, θιπ) επηιέγνληαο ζπρλά θαη ηε ρξνληθή πεξίνδν ηνπ
ηαμηδηνχ (π.ρ. Χξηζηνχγελλα, Πάζρα θιπ) κε ζθνπφ ηελ επηθνηλσλία ηνπο κε ην ζείν, ηελ
εθπιήξσζε ελφο ηάκαηνο ή ηελ εθδήισζε επγλσκνζχλεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηνπξηζκνχ
ζεσξείηαη ζπλήζσο πεξηνξηζκέλεο ρξνληθήο δηάξθεηαο κε κέγηζην ρξφλν ηηο ηξεηο εκέξεο.
Οη ζξεζθεπηηθνί πξννξηζκνί πνπ αλαπηχζζνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηνπξηζκνχ έρνπλ
ηδηαίηεξα νηθνλνκηθά νθέιε ρσξίο λα απαηηείηαη ε δεκηνπξγία μερσξηζηήο ππνδνκήο θαη
αλσδνκήο γηα ηελ ππνζηήξημή ηεο πέξαλ ηεο βαζηθήο (Ζγνπκελάθεο, Ν., θά. 1999).
Οξηζκέλα βαζηθά γελεζηνπξγά αίηηα ηνπ ζξεζθεπηηθνχ ηνπξηζκνχ ζεσξνχληαη ηα εμήο
(΢θαθηαλάθεο, Μ., 2000):
Σν ζξεζθεπηηθφ ζπλαίζζεκα ην νπνίν παξαθηλεί ηνλ ηνπξίζηα λα επηζθεθηεί
ηφπνπο ζξεζθεπηηθψλ εθδειψζεσλ κε ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ζξεζθεπηηθψλ
ηνπ αλαγθψλ.
Ο δηαζθνξπηζκφο ησλ ζξεζθεπηηθψλ κλεκείσλ ζε ηφπνπο δηαθνξεηηθνχο απφ
εθείλνπο πνπ θαηνηθνχλ κφληκα νη πξνζθπλεηέο.
Σν γεγνλφο φηη νη ζεκαληηθέο ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο
εκέξεο αξγίαο, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο εξγαδφκελνπο λα ζπκκεηάζρνπλ ζηηο
φπνηεο ζξεζθεπηηθέο εθδειψζεηο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κε ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο
ιφγσ ηνπ φηη νη παξαπάλσ ζξεζθεπηηθέο γηνξηέο ζπκπίπηνπλ κε ηηο ζρνιηθέο
αξγίεο.
Αξθεηνί θάηνηθνη ησλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ ζπλήζσο θαηάγνληαη απφ ρσξηά
ηεο ππαίζξνπ. Μεγάινο αξηζκφο ζξεζθεπηηθψλ εθδειψζεσλ είλαη ζηελά
ζπλπθαζκέλνο κε ηνπηθφ παλεγχξη ζην νπνίν ζπκκεηείραλ νη παξαπάλσ θάηνηθνη
θαηά ηελ παηδηθή ηνπο ειηθία. Καηά ζπλέπεηα είλαη έλα θίλεηξν λα ηαμηδέςνπλ εθ
λένπ ζηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπο θαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζην ηνπηθφ παλεγχξη κε
νηθία ηνπο πξφζσπα πέξαλ ηεο εθπιήξσζεο ησλ ζξεζθεπηηθψλ ηνπο θαζεθφλησλ.

51
2.2.4.3 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηνπο επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο.
΢χκθσλα κε ηνπο Κνθθψζε, Σζάξηα θαη Γθξίκπα (Κνθθψζεο, Υ., Σζάξηαο, Π., Γθξίκπα
Δ., 2011:247), ν επαγγεικαηηθφο ηνπξηζκφο πεξηθιείεη φιεο ηηο θαηεγνξίεο ηαμηδηψλ πνπ
πξαγκαηνπνηνχληαη κε βαζηθή αηηία ηνπο επαγγεικαηηθνχο ιφγνπο, δειαδή ηελ εξγαζία, θαη ηα
νπνία ζπρλά ζπλδπάδνληαη θαη κε άιιεο δξαζηεξηφηεηεο (φπσο δηαθνπέο, πνιηηηζκφ θιπ)
εμαηξψληαο φκσο ηνπηθνχ ραξαθηήξα ηαμίδηα πνπ πξαγκαηνπνηνχλ νη επηρεηξεκαηίεο. Αξθεηά
ζπρλά έλα ζηέιερνο επηρείξεζεο επηιέγεη λα ηαμηδέςεη ζε έλαλ πξννξηζκφ επηδηψθνληαο ηελ
άκεζε επίιπζε ελφο πξνβιήκαηνο αληί ηεο γξαπηήο ή ηειεθσληθήο επηθνηλσλίαο κέζσ ησλ
ζπλεξγαηψλ ηνπ. Σέηνηνπ είδνπο επαγγεικαηηθά ηαμίδηα είλαη δπλαηφλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ
γηα δηάθνξνπο ιφγνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε (Κξαβαξίηεο, Κ., 1992:25):
΢πλεξγαζία κε πειάηεο, κε ζηειέρε πεξηθεξεηαθψλ ππνθαηαζηεκάησλ ή ζπγαηξηθψλ
εηαηξηψλ κε αληηπξνζψπνπο.
΢πκκεηνρή ζε ζπλέδξηα, ζεκηλάξηα ή ζε δηαζθέςεηο φπσο επίζεο γηα ιφγνπο
ελεκέξσζεο ζηηο λέεο ηερλνινγίεο κέζσ θιαδηθψλ εθζέζεσλ.
Πξνψζεζε πξντφλησλ ή ζπκκεηνρή ηνπ ζηειέρνπο ηεο επηρείξεζεο ζε ηαμίδη
αλαςπρήο σο επηβξάβεπζή ηνπ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο πςεινχ επηρεηξεζηαθνχ
ζηφρνπ.
΢ηνλ επαγγεικαηηθφ ηνπξηζκφ ππάγνληαη σο κνξθέο ηνπξηζκνχ, α) ην αηνκηθφ
επαγγεικαηηθφ ηαμίδη, β) ην ηαμίδη θηλήηξσλ, γ) ν ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο θαη ηέινο δ) ν
εθζεζηαθφο ηνπξηζκφο (Κνθθψζεο, Υ., θ.ά. 2011). Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζεο εξγαζίαο
ζα γίλεη αλαθνξά ζην ζπλεδξηαθφ θαζψο θαη ηνλ εθζεζηαθφ ηνπξηζκφ.

2.2.4.3.α ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο.

Καηά ηνλ Αζαλαζίνπ (Αζαλαζίνπ, Λ., 2002:119), κε ηνλ φξν ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο
ελλννχκε ηηο κεηαθηλήζεηο ή ηηο εθδειψζεηο πνπ ζπλδπάδνπλ ζε κηθξφηεξν ή κεγαιχηεξν βαζκφ
ηελ θαζαξά παξαζεξηζηηθή, ηαμηδησηηθή ή πεξηεγεηηθή δηάζηαζε θαη γεληθφηεξα ηελ αλαςπρή,
κε άιια ελδηαθέξνληαη ή παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πνπ ζπλδένληαη κε ηελ ηδηφηεηα ησλ
ζπκκεηερφλησλ σο κειψλ, ελφο επαγγέικαηνο, κηαο επηρείξεζεο ή άιισλ νξγαλψζεσλ,
ζσκάησλ ή ζπκθεξφλησλ. Οη ζχλεδξνη πνπ είλαη ζπλήζσο επηζηήκνλεο ή ζηειέρε
επηρεηξήζεσλ ζπλδπάδνπλ ην επαγγεικαηηθφ ηνπο ηαμίδη κε δξαζηεξηφηεηεο αλαςπρήο θαηά
ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπο. Γαπαλνχλ ζπλήζσο κεγάια πνζά γηα αγαζά θαη ππεξεζίεο πςεινχ
θφζηνπο ιφγσ ηνπ φηη ηα έμνδά ηνπο θαιχπηνληαη απφ ηηο επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο
εξγάδνληαη. Καηά ηα ηειεπηαία ρξφληα δηαπηζηψλεηαη ε ηάζε λα δηνξγαλψλνληαη ζε
ζπλδπαζκφ κε ηα ζπλέδξηα θαη εθζέζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην ζέκα ηνπ ζπλεδξίνπ.

52
 Ο ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο ελ πισ είλαη κία λέα κνξθή ηνπξηζκνχ πνπ αλαπηχζζεηαη απφ
κεγάιεο πνιπεζληθέο εηαηξίεο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα ζπλέδξηα πξαγκαηνπνηνχληαη ζε
ζχγρξνλα θξνπαδηεξφπινηα ηα νπνία δηαζέηνπλ νξγαλσκέλνπο επαγγεικαηηθνχο θαη
ζπλεδξηαθνχο ρψξνπο, κε ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο επηθνηλσληαθφ εμνπιηζκφ θαη
νπηηθναθνπζηηθά κέζα (Απνζηνιφπνπινο, Κ. θαη ΢δξάιε, Γ., 2009). ΢ηα ζπλέδξηα
ζπλεζίδεηαη νη ζχλεδξνη λα ζπλνδεχνληαη απφ ηνπο ή ηηο ζπδχγνπο ηνπο. ΢ηηο πεξηπηψζεηο
απηέο ε ηνπξηζηηθή δαπάλε ζηνπο πξννξηζκνχο είλαη κεγαιχηεξε ιφγσ ηνπ φηη νη ζπλνδνί
ζηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπο πνπ είλαη κεγαιχηεξνο απφ εθείλνλ ησλ ζπλέδξσλ, δαπαλνχλ
ρξήκαηα γηα αγνξά ππεξεζηψλ (εθδξνκέο, επηζθέςεηο ζε κνπζεία, εθζέζεηο θιπ) θαη αγαζψλ
ηφζν εληφο αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν εθηφο ηεο μελνδνρεηαθήο κνλάδαο πνπ δηαλπθηεξεχνπλ
(Κξαβαξίηεο, Κ., 1992).
Ζ αλάπηπμε ηνπ ζπλεδξηαθνχ ηνπξηζκνχ γηα ηε ρψξα καο ζεσξείηαη απφ ηηο πην
απνδνηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. Οη ηηκέο ησλ ζπλεδξηαθψλ πξντφλησλ ζεσξνχληαη απφ ηηο
πςειφηεξεο ηεο αγνξάο ελψ πιενλέθηεκα ηνπ ζπλεδξηαθνχ ηνπξηζκνχ απνηειεί ε
αληηεπνρηθή ηνπ κνξθή. Γίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηε ρψξα λα δηαθεκηζηεί κέζσ ησλ
ζπλεδξίσλ αιιά θαη ησλ ηθαλνπνηεκέλσλ ζπλέδξσλ. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ νη ζχλεδξνη
απνρσξήζνπλ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηε δηεμαγσγή ηνπ ζπλεδξίνπ ηνπο, ην ζίγνπξν είλαη πσο ζα
επηζηξέςνπλ εθ λένπ ζηε ρψξα καο σο ηνπξίζηεο θάπνηαο άιιεο κνξθήο ηνπξηζκνχ ελψ ζα
απνηεινχλ ηελ θαιχηεξε δηαθήκηζε ζηε ρψξα ηνπο γηα ηνπο δπλεηηθνχο ηνπξίζηεο. Σέινο,
απαξαίηεηε θξίλεηαη γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπλεδξηαθνχ ηνπξηζκνχ ε ζπκκεηνρή ηφζν ηνπ
θξάηνπο φζν θαη ηεο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο ζε ζέκαηα πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ εθπαίδεπζε,
ηελ επαγγεικαηηθή νξγάλσζε, ηα επελδπηηθά θίλεηξα θιπ (΢θαθηαλάθεο, Μ., 2000).

2.2.4.3.β Δθζεζηαθφο ηνπξηζκφο.

΢χκθσλα κε ηνλ Βειηζζαξίνπ (Βειηζζαξίνπ, Δ., 2000:62), ν εθζεζηαθφο ηνπξηζκφο
κπνξεί λα νξηζηεί σο ην ζχλνιν ησλ ζρέζεσλ θαη θαηλνκέλσλ πνπ απνξξένπλ απφ ην ηαμίδη θαη
ηελ παξακνλή αηφκσλ πνπ ηαμηδεχνπλ ιφγσ ησλ εθζέζεσλ ζε ηφπν δηαθνξεηηθφ ηεο κφληκεο
θαηνηθίαο ηνπο, είηε είλαη εθζέηεο είηε επηζθέπηεο είηε απινί απαζρνινχκελνη ζηελ έθζεζε θαη
παξακέλνπλ ζηνλ εθζεζηαθφ ηφπν γηα νξηζκέλν ρξφλν. Καη ζηνλ εθζεζηαθφ ηνπξηζκφ φπσο θαη
ζην ζπλεδξηαθφ, ν ιφγνο ηνπ ηαμηδηνχ θαη ηεο παξακνλήο είλαη επαγγεικαηηθφο. Σα βαζηθά
ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εθζεζηαθνχ ηνπξηζκνχ είλαη ηα εμήο (Κξαβαξίηεο, Κ., 1992):
1. Σα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηηο εθζεζηαθέο εθδειψζεηο, είλαη ηα πεξηζζφηεξα
πςεινχ εηζνδεκαηηθνχ επηπέδνπ θαη θαηά ζπλέπεηα πςειήο ηνπξηζηηθήο δαπάλεο.

53
 ΢ηελ πεξίπησζε κάιηζηα πνπ νη εθζέζεηο είλαη δηεζλείο εηζξένπλ ζηε ρψξα
αμηφινγα ζπλαιιαγκαηηθά έζνδα.
2. Λφγσ ηεο πινπνίεζεο ησλ θιαδηθψλ θπξίσο εθζέζεσλ ζε δηάθνξεο πεξηφδνπο θαηά
ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ, ε επνρηθφηεηα ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο εθηνλψλεηαη.
3. Ο εθζεζηαθφο ηνπξηζκφο ζπκβάιιεη ζηε κείσζε ηεο αλεξγίαο ιφγσ ηνπ εξγαηηθνχ
δπλακηθνχ πνπ απαηηείηαη ζηελ πξνεηνηκαζία θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο
κεγάιεο έθζεζεο πνπ ζα ιάβεη ρψξα ζε έλαλ πξννξηζκφ (π.ρ. Γηεζλήο Έθζεζε
Θεζζαινλίθεο, Φηινμέληα, Ξελία, θιπ).
4. Σέινο, κέζσ ηνπ εθζεζηαθνχ ηνπξηζκνχ, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο
ζπκκεηέρνληεο λα γλσξίζνπλ ηνλ ηφπν δηεμαγσγήο ηεο έθζεζεο ή αθφκε θαη ηε
ρψξα, λα κεηαθέξνπλ ηηο εληππψζεηο ηνπο ζηνλ ηφπν ή ηε ρψξα πξνέιεπζήο ηνπο
νχησο ψζηε λα απμεζεί ε ηνπξηζηηθή επηζθεςηκφηεηα.

2.2.4.4 Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηε ζάιαζζα.

΢ηελ νκάδα πξντφλησλ κε θίλεηξν ηε ζάιαζζα αλήθνπλ εθείλεο νη ηνπξηζηηθέο
δξαζηεξηφηεηεο πνπ βξίζθνπλ εθαξκνγή ζην ζαιάζζην θαζψο θαη ηνλ παξάθηην ρψξν ελφο
πξννξηζκνχ. Ζ ζπγθεθξηκέλε νκάδα έρεη άκεζε ζρέζε κε ηνλ νξγαλσκέλν καδηθφ ηνπξηζκφ
πέξαλ ησλ ΔΔΜΣ θαζψο θαη κε άιιεο νκάδεο πξντφλησλ. Οη ππννκάδεο ησλ ηνπξηζηηθψλ
πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηε ζάιαζζα είλαη νη εμήο:
Πίλαθαο 2.1
Οκάδα πξντφλησλ κε θπξίαξρν θίλεηξν ηε ζάιαζζα
Α. Θαιάζζηνο Β. Σνπξηζκφο Γ. Σνπξηζκφο Γ. Σνπξηζκφο
ηνπξηζκφο γηφηηλγθ / Σνπξηζκφο θξνπαδηέξαο ζαιάζζησλ ζπνξ/
ηζηηνπινΐαο Ναπηαζιεηηζκφο
Πεγή: Κνθθψζεο, Υ., Σζάξηαο, Π., Γθξίκπα Δι., 2011:296

Σνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη κε ηε βνήζεηα ηνπ ζαιάζζηνπ

ζηνηρείνπ απνηεινχλ ε θνιχκβεζε, ε εξαζηηερληθή αιηεία, νη ζαιάζζηεο πεξηεγήζεηο φπσο
θξνπαδηέξεο θαη γηφηηλγθ, λαπηαζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ην ζαιάζζην ζθη, ε απιή
θνιχκβεζε, ε ηζηηνπινΐα, ε θσπειαζία, ην θαλφ ε ηζηηνζαλίδα, ην ππνβξχρην ςάξεκα, ην jet
ski, ηα θνπζθσηά ζθάθε, ηα αιεμίπησηα αθηήο θιπ (Κνθθψζεο, Υ., θ.ά. 2011:296-297).
Δπίζεο ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ δηαδξακαηίδεη ην
θιίκα. ΢ε ζρεηηθή έξεπλα (Rutin, J, 2010) αλάκεζα ζε δχν ρψξεο παξαζαιάζζηεο, ηελ

54
Κξναηία θαη ηελ Σπλεζία, ε Σπλεζία ζπγθέληξσλε ηνπξίζηεο θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ
ρξφλνπ αθφκε θαη ην ρεηκψλα, θάηη πνπ δελ ζπλέβαηλε κε ηελ Κξναηία ε νπνία ζπγθεληξψλεη
επνρηαθφ ηνπξηζκφ ηεζζάξσλ κελψλ (Ηνχλην έσο ΢επηέκβξην).

2.2.4.4.α Σνπξηζκφο γηφηηλγθ θαη ηζηηνπινΐαο

Καηά ηνλ Γηαθνκηράιε (Γηαθνκηράιεο, Μ., 2009 απφ Υνθθψζεο, Υ., θ.ά. 2011:298-299),
ν ηνπξηζκφο γηφηηλγθ θαη ηζηηνπινΐαο πξαγκαηνπνηείηαη κε ηελ εθκίζζσζε δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ
ζθαθψλ ηα νπνία κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο ηφπνο δηακνλήο θαη αλαςπρήο απφ νκάδα
αηφκσλ κε νκνεηδή ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηακνξθψλνπλ απφ θνηλνχ πξφγξακκα ζαιάζζηαο
πεξηήγεζεο. Χο ζθάθε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηνχληαη ηζηηνθφξα ή κεραλνθίλεηα ζθάθε
αλαςπρήο ηα νπνία κπνξεί λα είλαη είηε ηδηφθηεηα είηε ελνηθηαζκέλα ηα νπνία παξέρνπλ ηε
δπλαηφηεηα ζηνπο ρξήζηεο ηνπο λα ηαμηδεχνπλ φπνπ επηζπκνχλ θαη λα ειιηκελίδνπλ ην
ζθάθνο ηνπο ζε νπνηνλδήπνηε ιηκέλα ηεο αξεζθείαο ηνπο. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ ν
ελδηαθεξφκελνο επηζπκεί ηε λαχισζε επαγγεικαηηθνχ ζθάθνο, δηαθξίλνπκε δχν
δπλαηφηεηεο: εθείλε ηεο λαχισζεο ζθάθνπο κε πιήξσκα (crewed boats) θαη ηεο λαχισζεο
επαγγεικαηηθνχ ζθάθνπο ρσξίο πιήξσκα (bare boat). Σα ζθάθε ηα νπνία δηαζέηνπλ
πιήξσκα δηαθξίλνληαη ζε: α) ζθάθε sailing yachts ηα νπνία είλαη ηζηηνθφξα θαη
θπβεξλψληαη ππνρξεσηηθά απφ πιήξσκα ην νπνίν είλαη επηθνξηηζκέλν ηφζν κε ηε
δηαθπβέξλεζε ηνπ ζθάθνπο φζν κε ηε ζίηηζε θαη ηε δηακνλή ησλ επηβαηψλ, β) ηα ζθάθε
motor sailers, ηα νπνία ελψ είλαη ηζηηνθφξα δηαζέηνπλ παξάιιεια θαη κεραλέο ελψ
ελνηθηάδνληαη φπσο θαη ηα πξνεγνχκελα ζθάθε ππνρξεσηηθά κε πιήξσκα θαη γ) ηα ζθάθε
motor yachts ηα νπνία θαινχληαη κε δηάθνξα νλφκαηα φπσο θφηεξα, ζαιακεγνί θαη
θξνπαδηεξφπινηα. ΋ζνλ αθνξά ηα κε επαλδξσκέλα ζθάθε (bare boats), ζε απηά κπνξνχλ λα
θηινμελεζνχλ 5-6 άηνκα ελψ ζθφπηκε θξίλεηαη ε πξφζιεςε επαγγεικαηία ηζηηνπιφνπ
(skipper) ζηελ πεξίπησζε πνπ νη επηβαίλνληεο ηνπ ζθάθνπο ζηεξνχληαη γλψζεσλ ηζηηνπινΐαο
ν νπνίνο ακείβεηαη επηπιένλ ηνπ θφζηνπο ελνηθίαζεο ηνπ ζθάθνπο (΢θαθηαλάθεο, Μ., 2000,
Κνθθψζεο, Υ., θ.ά., 2011).
Σν γηφηηλγθ ζηελ Διιάδα ζεσξείηαη αξθεηά δεκνθηιέο απφ ηνπο μέλνπο ιφγσ ηνπ φηη ε
ρψξα δηαζέηεη κεγάιν αξηζκφ κεγάισλ θαη κηθξψλ λεζηψλ ηα νπνία επηζθέπηνληαη
επηζπκψληαο λα γεπηνχλ ηελ ειιεληθή θνπδίλα, ηε θηινμελία, ηνλ πνιηηηζκφ καο.
Παξάιιεια, ην γηφηηλγθ καδί κε ηελ θξνπαδηέξα, ζπλεηζθέξεη ζεκαληηθά απφ πιεπξάο
ζπλαιιάγκαηνο θαζψο επίζεο θαη απφ πιεπξάο απαζρφιεζεο, άκεζεο ή έκκεζεο ζην ρψξν
ηνπ ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ. ΢χκθσλα κε ηνλ McKee (Brida J, et al.,2012), ζε πεξίπησζε πνπ
ηα θξνπαδηεξφπινηα πείζνληαλ λα παξακέλνπλ πεξηζζφηεξε ψξα ζηα ιηκάληα αλεθνδηαζκνχ,

55
είλαη πηζαλή ε αχμεζε ησλ εμφδσλ απφ πιεπξά ησλ επηβαηψλ. Απηφ ζα είρε ζαλ ζπλέπεηα ηελ
αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ησλ εζφδσλ ζε ππεξεζίεο ζρεηηθέο κε ηνπο ηνπξίζηεο
εηδηθφηεξα θαη γεληθφηεξα ζα σθειήζεη ηελ νηθνλνκία ηνπ πξννξηζκνχ.
Γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ζπγθεθξηκέλεο κνξθήο ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα, θξίλεηαη
απαξαίηεηε ε αληηκεηψπηζε νξηζκέλσλ πξνβιεκάησλ πνπ αλ δελ ιπζνχλ άκεζα ζα επέιζεη
θάκςε ζηνλ θιάδν. Βαζηθφ πξφβιεκα ζεσξείηαη ε έιιεηςε ππνδνκψλ θαη εηδηθά ε έιιεηςε
καξίλσλ απφ ηε ζηηγκή πνπ νη ζέζεηο αλέξρνληαη πεξί ηηο 8000 ελψ ε αλάγθε δηακνξθψλεηαη
ζηηο 20000 ζέζεηο. Οη πθηζηάκελεο καξίλεο δελ πιεξνχλ δηεζλείο πξνδηαγξαθέο κε
απνηέιεζκα λα αδπλαηνχλ λα θηινμελήζνπλ ζθάθε λέαο γεληάο ελψ αλεπαξθείο θξίλνληαη νη
παξερφκελεο ππεξεζίεο ησλ ιηκέλσλ ππνδνρήο ζηνπο επηζθέπηεο ηφζν ζε ππεξεζίεο
κεηαθνξάο ηνπο φζν θαη ζε ινηπέο ππεξεζίεο. Σα πςειά ηέιε ειιηκεληζκνχ ζε ζρέζε κε
άιιεο κεζνγεηαθέο ρψξεο, ε έιιεηςε εθπαίδεπζεο ησλ εξγαδνκέλσλ φπσο θαη ε έιιεηςε
ζηνρεπκέλεο δηαθήκηζεο ηνπ θιάδνπ ζεσξνχληαη επίζεο ζεκαληηθά πξνβιήκαηα γηα ηα νπνία
ζχληνκα ζα πξέπεη λα ππάξμεη ιχζε (Σζαθίξε, Αγ., 2011, www.tourismsociety.gr).

2.2.4.4.β Σνπξηζκφο ζαιάζζησλ ζπνξ/λαπηαζιεηηζκφο.

Ζ παξαπάλσ κνξθή ηνπξηζκνχ θαηά ηνπο Κνθθψζε, Σζάξηα θαη Γθξίκπα (Κνθθψζεο,
Υ., Σζάξηαο, Π., Γθξίκπα Δι. 2011:312-313) αλαθέξεηαη ..ζε δξαζηεξηφηεηεο ηνπξηζηψλ δχν
θπξίσο ηχπσλ, α) εηδηθέο δηνξγαλψζεηο (ζπλήζσο πνιηηηζηηθνχ ή αζιεηηθνχ ραξαθηήξα), νη
νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηε ζάιαζζα, ηνλ αζιεηηζκφ ή ηε λαπηηιία (ππφ ηε κνξθή αγψλσλ),
ζπλήζσο εηήζηαο βάζεο, νη νπνίεο πξνζειθχνπλ πιεζψξα ηνπξηζηψλ θαη ε άζιεζε σο ζέακα
απνηειεί δεκνθηιή δξαζηεξηφηεηα, θαη β) αηνκηθέο ή ζπιινγηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπξηζηψλ κε
αζιεηηθφ ραξαθηήξα. ΢ηηο παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο ζπκκεηέρεη ζεκαληηθφο αξηζκφο
ελδηαθεξφκελσλ ηφζν απφ ηελ πιεπξά ησλ αζιεηψλ-αγσληδφκελσλ φζν θαη εθείλεο ησλ
ζεαηψλ.
Καζνξηζηηθήο ζεκαζίαο θξίλεηαη ε ζπκβνιή ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ γηα ηελ επηηπρή
έθβαζε ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ζρεδηαζκφ, ηελ
νξγάλσζε θαη ηελ πινπνίεζε ηέηνηνπ είδνπο πξνγξακκάησλ. ΢ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή
ηνπξηζκνχ ζπγθαηαιέγεηαη έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο αγψλσλ φπσο ε θνιχκβεζε, ε
ηζηηνπινΐα (surfing) θαη ε ηζηηνζαλίδα (windsurfing), ηα ειθπφκελα ζσζίβηα, ε θσπειαζία,
ην πνδήιαην ζαιάζζεο, ην beach volley, ηα κεραλνθίλεηα κέζα ζαιάζζηαο αλαςπρήο φπσο
aqua scooter, jet ski, ην ζαιάζζην έιθεζξν, ην ζαιάζζην αιεμίπησην, ην θνπζθσηφ
πνιπζέζην, ην θαλφ θαη θαγηάθ, ην ςάξεκα ή εξαζηηερληθή αιηεία, ε απηφδπζε θαη ε
θαηάδπζε ((Κνθθψζεο, Υ., θ.ά., 2011:313).

56
2.3 Μάξθεηηλγθ Σνπξηζηηθψλ Τπεξεζηψλ.
Πνιινί θαη αληηθξνπφκελνη νξηζκέλεο θνξέο είλαη νη νξηζκνί πνπ έρνπλ δνζεί γηα ην
κάξθεηηλγθ. Ο νξηζκφο ησλ Kotler & Armstrong (Kotler & Armstrong 1989 απφ Αλδξηψηεο,
Κ., 2007:42) ηαπηίδεηαη πεξηζζφηεξν κε ηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα θαη αλαθέξεη φηη ην
κάξθεηηλγθ είλαη κηα θνηλσληθή θαη δηεπζπληηθή δηαδηθαζία, κε ηελ νπνία κεκνλσκέλα άηνκα
θαη νκάδεο αηφκσλ εμαζθαιίδνπλ ηελ εθπιήξσζε ησλ αλαγθψλ θαη επηζπκηψλ ηνπο κε ην λα
δεκηνπξγνχλ θαη λα αληαιιάζζνπλ πξντφληα θαη αμίεο κε ηξίηνπο.
΢ην ρψξν ηνπ ηνπξηζκνχ ην κάξθεηηλγθ ινγίδεηαη σο κία ζπληνληζκέλε θαη εθαξκνζκέλε
επηρεηξεζηαθή πνιηηηθή αζθνχκελε απφ θνξείο ηνπξηζηηθνχ ελδηαθέξνληνο ηνπ δεκφζηνπ θαη
ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζε επίπεδν ηνπηθφ, εζληθφ ή θαη δηεζλέο. Ζ παξαπάλσ εθαξκνδφκελε
πνιηηηθή έρεη δηηηφ ζθνπφ: αθελφο ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ
θαηαλαισηψλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζηηο νπνίεο αζθείηαη ε ελ ιφγσ πνιηηηθή θαη αθεηέξνπ ζηε
δεκηνπξγία ελφο ηθαλνπνηεηηθνχ νηθνλνκηθνχ απνηειέζκαηνο (θέξδνο) φζσλ ηελ αζθνχλ
(Απγειή, Β. θαη Wickens, E., ζε ΢σηεξηάδε, Μ. & Φαξζάξε, Δ., 2009:312).

2.3.1 Σν Μάξθεηηλγθ ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ θαη νη ηδηαηηεξφηεηέο ηνπ

Οη ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηα θαηαλαισηηθά αγαζά θαη σο εθ
ηνχηνπ ην κάξθεηηλγθ ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ δηαθέξεη απφ ην κάξθεηηλγθ ησλ
θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ. Οξηζκέλεο κφλν ηδηαηηεξφηεηεο πνπ θαηαδεηθλχνπλ ηε
δηαθνξνπνίεζή ηνπ παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα:
Σν άπιν ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ: νη ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο δελ είλαη απηέο, δελ
έρνπλ χιε. Ο δπλεηηθφο αγνξαζηήο ελφο θαηαλαισηηθνχ πξντφληνο, έρεη ηε
δπλαηφηεηα λα ην δεη απφ θνληά, λα ην αγγίμεη, λα ην δεη λα ιεηηνπξγεί. ΢ηελ
πεξίπησζε ηεο ηνπξηζηηθήο ππεξεζίαο θάηη ηέηνην δελ ηζρχεη ιφγσ ηεο άπιεο κνξθήο
ηεο θαη ν πειάηεο αγνξάδεη κία ππεξεζία ηα ζπζηαηηθά ηεο νπνίαο δελ κπνξεί λα ηα
δεη αλ δελ κεηαθεξζεί πξνεγνπκέλσο ζηνλ ηφπν θαηαλάισζήο ηεο (π.ρ. πεξίπησζε
αγνξάο ηνπξηζηηθνχ παθέηνπ). Γηα ην ιφγν απηφ νη κάξθεηεξο ησλ ηνπξηζηηθψλ
επηρεηξήζεσλ δηαλέκνπλ ζηνπο δπλεηηθνχο πειάηεο αιιά θαη ηνπο αγνξαζηέο ησλ
ππεξεζηψλ ηνπο έληππν θαη ςεθηαθφ πιηθφ (DVD) κε ζθνπφ λα κεηψζνπλ ηελ
αβεβαηφηεηά ηνπο ψζηε λα έρνπλ κηα πξψηε εηθφλα ζρεηηθά κε ηελ ππεξεζία πνπ
πξφθεηηαη λα αγνξάζνπλ ή πνπ κφιηο αγφξαζαλ (Πξσηνπαπαδάθεο, Η., 2003,
Αλδξηψηεο, Κ., 2007, Ζγνπκελάθεο, Ν., 1999).

57
 Ζ εηεξνγέλεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ: ζηελ πεξίπησζε καδηθήο παξαγσγήο
θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ, απηά είλαη παλνκνηφηππα κεηαμχ ηνπο. ΋κσο ζηελ
πεξίπησζε ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ, παξαγσγή θαη θαηαλάισζε ζπκπίπηνπλ κε
απνηέιεζκα έλαο ππάιιεινο είλαη δπλαηφλ λα πξνζθέξεη ζηνλ πειάηε κία ππεξεζία
κε εληειψο αλάξκνζηε ζπκπεξηθνξά ζε ζρέζε κε ηνλ ζπλάδειθφ ηνπ ν νπνίνο
πξνζέθεξε ηελ ίδηα ππεξεζία κε ηελ ελδεδεηγκέλε γηα ηελ πεξίπησζε ζπκπεξηθνξά
ή αθφκε θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ πειάηε λα είλαη εληειψο αλάξκνζηε κε απνηέιεζκα
λα δπζαξεζηεζνχλ νη ππφινηπνη πειάηεο πνπ θαηαλαιψλνπλ ηελ ίδηα ππεξεζία. Οη
ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο πξνζπαζνχλ λα ηππνπνηνχλ ηηο πξνζθεξφκελέο ηνπο
ππεξεζίεο, ζπκβαίλνπλ φκσο θαη απξφβιεπηνη παξάγνληεο πνπ έρνπλ ζαλ
απνηέιεζκα ηελ αιιαγή ηεο πνηφηεηαο ηεο ππεξεζίαο. Βαζηθή απνζηνιή ησλ
ζηειερψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ είλαη ε δηαξθήο επηκφξθσζε ηνπ
πξνζσπηθνχ ηνπο ψζηε νη πξνζθεξφκελεο απφ απηφ ππεξεζίεο λα έρνπλ ηελ
πςειφηεξε πνηφηεηα (Morrisson, A., 2002, Αλδξηψηεο, Κ., 2007, Ζγνπκελάθεο, Ν.,
1999, Πξσηνπαπαδάθεο, Η., 2003).
Ζ θζαξηφηεηα: έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ
είλαη ν κεγάινο βαζκφο θζαξηφηεηαο πνπ παξνπζηάδνπλ. Έλα θαηαλαισηηθφ αγαζφ
ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ θαηαθέξεη λα πνπιεζεί ζήκεξα πηζαλφλ λα κπνξέζεη λα
πνπιεζεί ηελ επφκελε εκέξα. ΋κσο ζηνλ ηνκέα ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ δελ
ηζρχεη θάηη αλάινγν κηαο θαη νη ππεξεζίεο δελ απνζεθεχνληαη θαη ε ζέζε π.ρ. ζην
αεξνπιάλν ή ην δσκάηην ηνπ θαηαιχκαηνο πνπ δελ κπφξεζαλ λα πνπιεζνχλ ζήκεξα,
έρεη ραζεί γηα ην δηαλπφκελν έηνο πνπ εμεηάδνπκε. Γηα ην ιφγν απηφ νη κάξθεηεξο
ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ ηηκνινγνχλ ζε ζρέζε κε ηηο δηαθπκάλζεηο πνπ
παξνπζηάδεη ε δήηεζε γηα ην πξντφλ ηνπο ζηηο δηάθνξεο ρξνληθέο πεξηφδνπο ηνπ
έηνπο κε κνλαδηθφ ζθνπφ λα δηαζέζνπλ ζηνπο ηνπξίζηεο-θαηαλαισηέο φζν ην
δπλαηφλ πεξηζζφηεξα πξντφληα απφ ην λα ηνπο κείλνπλ αδηάζεηα (Morrisson, A.,
2002, Αλδξηψηεο, Κ., 2007, Ζγνπκελάθεο, Ν., 1999).

2.3.2 ΢ρέδην ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ.

΢χκθσλα κε ηνλ Laws (Laws, 1992, απφ Υξήζηνπ, Δ., 2000:13), ην ηνπξηζηηθφ
κάξθεηηλγθ είλαη κία θπθιηθή δηαδηθαζία πνπ μεθηλάεη κε ηε δηεμαγσγή έξεπλαο ηεο
ηνπξηζηηθήο αγνξάο, ζπλερίδεη κε ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ ηνπ κάξθεηηλγθ, αθνινπζεί ε
πινπνίεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ, ζπλερίδεηαη κε ηελ αμηνιφγεζε ησλ ζρεδίσλ κάξθεηηλγθ θαη

58
μαλά κε ηελ έξεπλα ηεο αγνξάο. ΢ηελ παξαπάλσ δηαδηθαζία, ηα ζρέδηα ηνπξηζηηθνχ
κάξθεηηλγθ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ ιήςε απνθάζεσλ ζε ζηξαηεγηθφ ή ηαθηηθφ επίπεδν.
Έλα ζρέδην ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ απνηειείηαη απφ ηξεηο ελφηεηεο (Johnson & Scholes,
1988 απφ Υξήζηνπ, Δ., 2000:13) : ηε ζηξαηεγηθή αλάιπζε, ηε ζηξαηεγηθή επηινγή θαη ηέινο
ηελ ζηξαηεγηθή πινπνίεζε.
1. ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε: ε ζηξαηεγηθή αλάιπζε είλαη ην κέζν κε ην νπνίν έλαο
ηνπξηζηηθφο νξγαληζκφο, αληηιακβάλεηαη ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ιεηηνπξγεί. Ο
νξγαληζκφο κε ηε βνήζεηα ηεο ζηξαηεγηθήο αλάιπζεο δηαθξίλεη ηα πιενλεθηήκαηα θαη
ηα κεηνλεθηήκαηά ηνπ θαζψο επίζεο ηηο επθαηξίεο θαη ηηο απεηιέο πνπ δεκηνπξγνχληαη
ζην πεξηβάιινλ ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο. ΢ηελ ζηξαηεγηθή αλάιπζε αλήθνπλ
ηέζζεξηο βαζηθέο ελφηεηεο ζχκθσλα κε ηνπο Wilson, Gilligan & Pearson (Wilson,
Gilligan & Pearson, 1995 απφ Υξήζηνπ, Δ., 2000:47): α) ε αλαζθφπεζε ηεο
απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ κάξθεηηλγθ, β) ε εζσηεξηθή αλάιπζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ
νξγαληζκνχ, γ) ε αλάιπζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο θαη δ) ε αλάιπζε ηεο
ηνπξηζηηθήο αγνξάο.
A. Ζ αλαζθφπεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ κάξθεηηλγθ: κέζα απφ ηελ αλαζθφπεζε
ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ κάξθεηηλγθ, έλαο ηνπξηζηηθφο νξγαληζκφο κπνξεί λα
δηαπηζηψζεη ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην κάξθεηηλγθ θαη αλ θάπνηεο
απφ απηέο απαηηείηαη λα δηνξζσζνχλ. Παξάιιεια, είλαη θαη έλαο αμηφινγνο δείθηεο
πνπ κεηξά ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ηεο δηνίθεζεο ελφο ηνπξηζηηθνχ
νξγαληζκνχ (Lewis, 1997 απφ Υξήζηνπ, Δ., 2000:51).

B. Ζ εζσηεξηθή αλάιπζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ νξγαληζκνχ: κε ηελ εζσηεξηθή αλάιπζε, έλαο

ηνπξηζηηθφο νξγαληζκφο εμεηάδεη θαη δηαπηζηψλεη ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ
ζε ζρέζε κε ηνλ αληαγσληζκφ. Καηά ηνλ ΢ηψκθν (΢ηψκθνο, Γ., 2004:187), ε έκθαζε
δίδεηαη ζην ηη ε επηρείξεζε κπνξεί λα θάλεη θαιχηεξα ζε ζρέζε κε ηνπο αληαγσληζηέο
ηεο, αιιά θαη ζην πνηεο είλαη νη ζρεηηθέο αδπλακίεο ηεο. Σα δπλαηά ζεκεία ηνπ
νξγαληζκνχ/επηρείξεζεο ζα πξέπεη θαηάιιεια λα πξνβάιινληαη ζε παιαηνχο θαη
λένπο πειάηεο ελψ ηα αδχλαηα ζεκεία λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν άκεζεο
αληηκεηψπηζήο ηνπο απφ εθείλνπο πνπ αζθνχλ ην κάξθεηηλγθ ψζηε αλ δελ είλαη
δπλαηφλ λα εμαιεηθζνχλ ηνπιάρηζηνλ λα πεξηνξηζηνχλ ζην κηθξφηεξν δπλαηφ βαζκφ
(Ζγνπκελάθεο, Ν., 1999:132).

59
C. Ζ αλάιπζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο: κέζα απφ ηε ζπγθεθξηκέλε
δξαζηεξηφηεηα, ν νξγαληζκφο εληνπίδεη θαη αμηνινγεί ηφζν επθαηξίεο φζν θαη απεηιέο
πνπ ελδερνκέλσο πθίζηαληαη ζην ρψξν ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο θαη νη νπνίεο
δεκηνπξγνχληαη ρσξίο λα ελέρεηαη ν νξγαληζκφο. Δπθαηξία γηα κία ηνπξηζηηθή
επηρείξεζε κπνξεί λα απνηειεί ε δεκηνπξγία ελφο λένπ αεξνδξνκίνπ ή ελφο ιηκέλα
πνπ λα ρσξά πεξηζζφηεξα πινία ζε κηα λεζησηηθή πεξηνρή. Οη απεηιέο κπνξεί λα
ζρεηίδνληαη κε ηξνκνθξαηηθέο ελέξγεηεο, πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο, κεηαβνιή
ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ, κεγάιεο ζενκελίεο θιπ (Μνζρνλάο, θ.ά., 2009:68)

D. Ζ αλάιπζε ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο: ε ηνπξηζηηθή αγνξά ζε ζηξαηεγηθφ επίπεδν

δηαθξίλεηαη ζε ζηξαηεγηθή αλάιπζε ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ζε ζηξαηεγηθή αλάιπζε
ησλ θαηαλαισηψλ.

I) ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε ηνπ αληαγσληζκνχ: ε αλάιπζε ηνπ αληαγσληζκνχ πξνζθέξεη ηε

δπλαηφηεηα ζηελ επηρείξεζε λα ηνπο αληηκεησπίζεη απνηειεζκαηηθά απφ ηε ζηηγκή
πνπ νη αληαγσληζηέο ηεο ζεσξνχληαη σο πεγή πξνβιεκάησλ ηεο (΢ηψκθνο, Γ.,
2004:243). ΢χκθσλα κε ηνλ Buttle (Buttle, 1997 απφ Υξήζηνπ, Δ., 2000:63), κηα
ηνπξηζηηθή επηρείξεζε γηα λα αλαιχζεη ηνλ αληαγσληζκφ ηεο ζε ζηξαηεγηθφ επίπεδν ζα
πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα αλαγλσξίζεη ηνπο αληαγσληζηέο ηεο, ηνπο ζηφρνπο ηνπο, ηε
θχζε ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ αθνινπζνχλ θαη ηνλ βαζκφ επηηπρίαο ηνπο, ηα δπλαηά θαη ηα
αδχλαηα ζεκεία ηνπο θαη ηνλ πηζαλφ ηξφπν αληίδξαζήο ηνπο ζε πεξίπησζε επίζεζήο ηεο.
II) ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε ησλ θαηαλαισηψλ: κέζα απφ ηελ αλάιπζε ησλ θαηαλαισηψλ, ν
ηνπξηζηηθφο νξγαληζκφο ή ε ηνπξηζηηθή επηρείξεζε αληηιακβάλεηαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ
νπνίν νη θαηαλαισηέο νδεγνχληαη ζε απνθάζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αγνξά
ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ. Μία ζεηξά παξαγφλησλ φπσο θνηλσληθνί,
ςπρνινγηθνί, νηθνλνκηθνί, δεκνγξαθηθνί θαη ζεζκηθνί παξάγνληεο επεξεάδνπλ ηελ
θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ζχγρξνλνπ ηνπξίζηα (Μνζρνλάο, θ.ά, 2009:116). Ο
Ζγνπκελάθεο (Ζγνπκελάθεο, Ν., 1996 απφ Υξήζηνπ, Δ., 2000:65) αλαθέξεηαη ζηε
δχλακε ησλ θαηαλαισηψλ θαη πφηε απηή είλαη ηζρπξή. ΢χκθσλα κε ηνλ ζπγγξαθέα, ε
δχλακε ησλ θαηαλαισηψλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ είλαη ηζρπξή ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ:
ππάξρεη κεγάιε ζπγθέληξσζή ηνπο, πξνζθέξνληαη ζηελ αγνξά πνιιά ελαιιαθηηθά
αληαγσληζηηθά πξντφληα, νη αγνξαζηέο είλαη θαιά πιεξνθνξεκέλνη ζρεηηθά κε ηα
πξντφληα ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ππάξρεη απεηιή απφ ηνπο δηαλνκείο ζηηο πεξηπηψζεηο
φπνπ δελ ηθαλνπνηνχληαη νη πειάηεο.

60
2. ΢ηξαηεγηθή θαηεχζπλζε θαη επηινγή ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ: κε ηελ
νινθιήξσζε ηεο ζηξαηεγηθήο αλάιπζεο, ζα πξέπεη ζηε ζπλέρεηα ν νξγαληζκφο ή ε
ηνπξηζηηθή επηρείξεζε λα ζέζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ νη νπνίνη
ζηφρνη ζα πξέπεη λα ζπκβαδίδνπλ κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηρείξεζεο (δπλαηά θαη
αδχλαηα ζεκεία ηεο). Καηά ηνλ Morrisson (Morrisson, A., 2002:258-259), ζηφρνη
κάξθεηηλγθ είλαη νη κεηξήζηκεο επηδηψμεηο, ηηο νπνίεο πξνζπαζεί λα πεηχρεη έλαο
νξγαληζκφο ηνπ ηνκέα θηινμελίαο θαη ησλ ηαμηδηψλ κέζα ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή
πεξίνδν γηα κηα ζπγθεθξηκέλε ζηνρεπφκελε αγνξά. Οη ζηφρνη κάξθεηηλγθ ζα πξέπεη
θαηά ηνλ ζπγγξαθέα λα είλαη ζπγθεθξηκέλνη σο πξνο ηε ζηνρεπφκελε αγνξά, λα είλαη
πνζνηηθνί (πρ 10% αχμεζε ζηηο πσιήζεηο ζε ζρέζε κε ηελ πεξζηλή ρξνληά), ρξνληθά
ζπγθεθξηκέλνη θαη ηέινο πξνζαλαηνιηζκέλνη πξνο ηα απνηειέζκαηα πνπ έρνπλ ζέζεη
νη ππεχζπλνη κάξθεηηλγθ ηνπ νξγαληζκνχ. Π.ρ.: Μνηέι: λα απμήζεη ηηο
δηαλπθηεξεχζεηο (απνηέιεζκα) θαηά 5000 (εθθξαζκέλνο πνζνηηθά) απφ ηελ αγνξά
ησλ εηαηξηθψλ ζπλεδξηάζεσλ (ζηνρεπφκελε αγνξά) ην 1992 (ρξνληθά ζπγθεθξηκέλνο).
΢ηελ πξάμε, νη ζηφρνη κάξθεηηλγθ επηηπγράλνληαη κέζα απφ ζπγθεθξηκέλεο
δξαζηεξηφηεηεο ηνπ κάξθεηηλγθ νη νπνίεο απνηεινχλ θαη ηηο ζηξαηεγηθέο ηνπ. Οη
ζηξαηεγηθέο ηνπ ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ είλαη ην απαξαίηεην κέζν πξνθεηκέλνπ λα
επηηεπρζεί ε ζηξαηεγηθή θαηεχζπλζε ηνπ νξγαληζκνχ. Καηά ηνπο Wilson, Gilligan &
Pearson (Wilson, Gilligan & Pearson, 1995 απφ Υξήζηνπ, Δ,. 2000:86), νη ζηξαηεγηθέο
δηαθξίλνληαη ζε πςειέο θαη εηδηθέο. Οη πςειέο ζηξαηεγηθέο εθθξάδνπλ ηε γεληθή
ζηξαηεγηθή θαηεχζπλζε ελφο ηνπξηζηηθνχ νξγαληζκνχ, είλαη ηδηαίηεξα πεξηεθηηθέο θαη
απνηεινχλ ην πιαίζην αλάπηπμεο ησλ εηδηθψλ ζηξαηεγηθψλ. Οη εηδηθέο ζηξαηεγηθέο
απνηεινχλ ηα κέζα γηα ηελ επίηεπμε ησλ γεληθψλ ζηξαηεγηθψλ. Καηά ζπλέπεηα, νη
εηδηθέο δελ εθθξάδνπλ άκεζα ηελ ζηξαηεγηθή θαηεχζπλζε κηαο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο
αιιά απνζθνπνχλ ζηελ πινπνίεζή ηεο.
a. Τςειέο ζηξαηεγηθέο ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ: απφ ηηο πην γλσζηέο πςειέο
ζηξαηεγηθέο είλαη νη ηξεηο γεληθέο ζηξαηεγηθέο ηνπ Porter. ΢ην ζπγθεθξηκέλν κνληέιν
ππάγνληαη ηξεηο γεληθνί ηχπνη ζηξαηεγηθψλ (Porter, M., 1986 απφ Απγειή, Β. θαη
Wickens, E., ζε ΢σηεξηάδε, Μ. & Φαξζάξε, Δ., 2009:313-314, Αλδξηψηεο, Κ., 2007,
΢ηψκθνο, Γ., 2004): α) ε ζηξαηεγηθή θφζηνπο-ηηκψλ, β) ε ζηξαηεγηθή ηεο
δηαθνξνπνίεζεο θαη γ) ε ζηξαηεγηθή ηεο εζηίαζεο. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο ζηξαηεγηθήο
θφζηνπο – ηηκψλ ε επηρείξεζε επηδηψθεη ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη
δηάζεζεο ηνπ πξντφληνο ή ηεο ππεξεζίαο κε απνηέιεζκα ηελ πψιεζή ηνπο ζε
ρακειφηεξεο ηηκέο απφ εθείλεο ηνπ αληαγσληζκνχ. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο ζηξαηεγηθήο

61
 κέζσ ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηνπ πξντφληνο, ε επηρείξεζε δεκηνπξγεί θαη πξνζθέξεη
ζηελ αγνξά έλα πξντφλ δηαθνξεηηθφ απφ εθείλν πνπ πξνζθέξεη ν αληαγσληζκφο. Ο
πειάηεο πξνζειθχεηαη απφ ην δηαθνξνπνηεκέλν πξντφλ κε απνηέιεζκα λα είλαη
δηαηεζεηκέλνο λα πιεξψζεη πεξηζζφηεξα ρξήκαηα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα ην
απνθηήζεη. Σέινο, κε ηε ζηξαηεγηθή ηεο εζηίαζεο, ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεηαη ζε έλα
ζπγθεθξηκέλν ηκήκα ηεο αγνξάο θαη φρη ζε νιφθιεξε ηελ αγνξά. Σν πιενλέθηεκα ζ’
απηήλ ηελ πεξίπησζε γηα ηελ επηρείξεζε είλαη πσο γλσξίδεη θαιχηεξα ηηο αλάγθεο ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ ηκήκαηνο θαη είλαη ζε ζέζε λα ην εμππεξεηήζεη πην απνηειεζκαηηθά
είηε εθαξκφδνληαο κία ζηξαηεγηθή πνπ απνβιέπεη ζην θφζηνο είηε κία ζηξαηεγηθή
πνπ επηζπκεί ηε δεκηνπξγία θαη πξνζθνξά ελφο λένπ πξντφληνο ή ππεξεζίαο θαη ηε
δηάζεζή ηνπ ζην ηκήκα ηεο αγνξάο πνπ επέιεμε (Kotler, 1994 απφ Αλδξηψηεο, Κ.,
2007:231-232).
b. Δλαιιαθηηθέο ζηξαηεγηθέο κάξθεηηλγθ: ε ηκεκαηνπνίεζε ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο
αμηνπνηείηαη απφ ηνλ Morrisson ν νπνίνο πξνηείλεη ηέζζεξηο ελαιιαθηηθέο
ζηξαηεγηθέο κάξθεηηλγθ. Καηά ηνλ ζπγγξαθέα (Morrisson, A., 2002:198),
ηκεκαηνπνίεζε ηεο αγνξάο θαιείηαη ν δηαρσξηζκφο ηεο ζπλνιηθήο αγνξάο γηα κηα
ππεξεζία ζε νκάδεο κε θνηλά ραξαθηεξηζηηθά. Οη νκάδεο απηέο θαινχληαη ζπλήζσο
ηκήκαηα ή ζηνρεπφκελεο αγνξέο. Οη ελαιιαθηηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ πξνηείλεη
αλαθέξνληαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί:
Πίλαθαο 2.2
Δλαιιαθηηθέο ζηξαηεγηθέο marketing

΢ηξαηεγηθή κάξθεηηλγθ Πεξηερφκελα θαη επηδίσμε

1. Μεκνλσκέλεο Δπηιέγνπκε κφλν έλα ζηνρεπφκελν ηκήκα αγνξάο απφ ηα
ζηνρεπφκελεο αγνξάο δηάθνξα ηνπ ζπλφινπ ηεο αγνξάο θαη απεπζπλφκαζηε
απνθιεηζηηθά ζε απηφ.
2. ΢πγθεληξσηηθή Καηεπζχλνπκε ηελ επηινγή καο κφλν ζε κεξηθέο ζηνρεπφκελεο
ζηξαηεγηθή αγνξέο απφ ηα δηάθνξα ηκήκαηα ηεο αγνξάο θαη
επηθεληξσλφκαζηε πάλσ ζε απηέο.
3. Πιήξνπο θάιπςεο Απεπζπλφκαζηε ζε φια ηα ηκήκαηα ηνπ ζπλφινπ ηεο αγνξάο
κε θαηάιιειε πξνζαξκνγή ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε ηκήκαηνο.
4. Αδηαθνξνπνίεηε Αλαγλσξίδνπκε φηη ππάξρνπλ δηαθνξεηηθά ηκήκαηα αγνξάο,
ζηξαηεγηθή αιιά αγλννχκε ηηο δηαθνξέο απηέο φηαλ θάλνπκε κάξθεηηλγθ.

62
Πεγή: Morrisson 2001 απφ Απγειή, Β. θαη Wickens, E., ζε ΢σηεξηάδε, Μ. & Φαξζάξε, Δ., 2009:315

c. Δηδηθέο ζηξαηεγηθέο ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ: πξαθηηθά, νη εηδηθέο ζηξαηεγηθέο έρνπλ

άκεζε ζρέζε κε ηα ζπζηαηηθά ηνπ κείγκαηνο κάξθεηηλγθ ηεο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο
ή γεσγξαθηθήο πεξηνρήο δειαδή ην πξντφλ, ηελ ηηκή, ηε δηαλνκή θαη ηέινο ηελ
πξνψζεζε. Έλαο ηνπξηζηηθφο νξγαληζκφο ζχκθσλα κε ηνλ McDonald, κπνξεί λα
επηιέμεη νξηζκέλεο απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ελαιιαθηηθέο εηδηθέο ζηξαηεγηθέο σο εμήο
(McDonald, 1995 απφ Υξήζηνπ, Δ., 2000:89-90): αλαθνξηθά α) κε ην πξντφλ, αχμεζε
ηεο γθάκαο ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξεη, αιιαγέο ή βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηνπ
πξντφληνο θιπ, αλαθνξηθά β) κε ηελ ηηκή, αιιαγή ηξφπνπ ηηκνιφγεζεο, αιιαγή
ηξφπσλ πιεξσκήο απφ ηνπο θαηαλαισηέο θιπ, αλαθνξηθά γ) κε ηελ πξνψζεζε,
αιιαγέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην κείγκα πξνψζεζεο δειαδή ζηηο ηαθηηθέο πνπ
αθνινπζνχληαη ζηε δηαθήκηζε, ηηο πξνζσπηθέο πσιήζεηο θιπ θαη ηέινο αλαθνξηθά δ)
κε ηε δηαλνκή πξνηείλνληαη αιιαγέο ζηα ππάξρνληα θαλάιηα δηαλνκήο, αλάπηπμε
λέσλ θαλαιηψλ δηαλνκήο θιπ.
d. Αμηνιφγεζε θαη επηινγή ζηξαηεγηθήο: γηα ηελ επηινγή ηεο πξνζθνξφηεξεο
ζηξαηεγηθήο γηα ηνλ νξγαληζκφ ή ηελ γεσγξαθηθή πεξηνρή αθνινπζείηαη κία
αληηθεηκεληθή δηαδηθαζία ζηελ νπνία ιακβάλνληαη ππφςε δχν εηδψλ θξηηήξηα,
νηθνλνκηθά θαη κε νηθνλνκηθά. Οηθνλνκηθά θξηηήξηα κε ηα νπνία αμηνινγείηαη κηα
ζηξαηεγηθή κπνξεί λα είλαη ε αχμεζε εηζξνήο κεηξεηψλ, ε αχμεζε ησλ εζφδσλ, ηεο
θεξδνθνξίαο θιπ. Με νηθνλνκηθά θξηηήξηα απνηεινχλ ε ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηψλ, ε
βειηίσζε ηεο ζέζεο ζηνλ αληαγσληζκφ, ε αχμεζε ηνπ φγθνπ ησλ πσιήζεσλ θιπ. ΢ε
θάζε πεξίπησζε ε ηειηθή επηινγή είλαη απνηέιεζκα ησλ αλαγθψλ ηεο θαζψο θαη ησλ
ζηφρσλ κάξθεηηλγθ πνπ έρεη νξίζεη (Υξήζηνπ, Δ., 2000:93).
3. ΢ηξαηεγηθή πινπνίεζε: νη φπνηεο απνθάζεηο έρνπλ ιεθζεί εθαξκφδνληαη ζηελ
πξάμε κε ηε ζηξαηεγηθή πινπνίεζε. ΢ηελ ζπγθεθξηκέλε θάζε θαηά ηνλ Υξήζηνπ
(Υξήζηνπ, Δ., 2000:14), πξέπεη λα γίλεη θαηαλνκή ησλ αλαγθαίσλ πιηθψλ θαη ησλ
αλζξψπηλσλ πφξσλ κε βάζε ζπγθεθξηκέλα ζρέδηα δξάζεο, λα επαλεθπαηδεπηεί ην
αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ελδερνκέλσο, λα πξνζαξκνζηεί ε νξγαλσηηθή δνκή ηεο
επηρείξεζεο ζηα λέα δεδνκέλα. ΢ηνλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, ην κείγκα κάξθεηηλγθ
πεξηιακβάλεηαη ζηε ζηξαηεγηθή πινπνίεζεο (Θενράξεο, Α., 2008:37). Σν κείγκα
κάξθεηηλγθ πεξηιακβάλεη ηέζζεξηο κεηαβιεηέο, ην πξντφλ, ηελ ηηκή, ηελ ηνπνζεζία
θαη ηέινο ηε δηαλνκή. ΢ηε ζπλέρεηα, γηα ηηο αλάγθεο ηεο εξγαζίαο, αλαιχνληαη νη
παξαπάλσ κεηαβιεηέο ηνπ κείγκαηνο ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ.

63
 a. Σν πξντφλ: έλα ηνπξηζηηθφ πξντφλ ζρεδηάδεηαη κε ζθνπφ λα εμππεξεηήζεη ηηο αλάγθεο
θαη ηηο επηζπκίεο ηεο αγνξάο – ζηφρνπ. Ζ ηνπξηζηηθή επηρείξεζε αλ ζέιεη λα έρεη
δηαρξνληθφηεηα, πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα δηαθξίλεη ηηο αλάγθεο ησλ θαηαλαισηψλ
θαζψο επίζεο λα πξνβιέπεη ηηο κειινληηθέο ηνπο αλάγθεο κε ηε δηεμαγσγή εξεπλψλ.
Ζ δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο αγνξάο ζε ζπγθεθξηκέλε αγνξά-ζηφρν, δίλεη ηε δπλαηφηεηα
ζηνλ κάξθεηεξ λα δεκηνπξγήζεη εθείλε ηελ ηνπξηζηηθή ππεξεζία πνπ ηθαλνπνηεί ζην
κέγηζην ηηο αλάγθεο ησλ ηνπξηζηψλ θαηαλαισηψλ. Με ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ νη
ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο θξίλεηαη απαξαίηεην λα ηξνπνπνηνχληαη φπσο αληίζηνηρα
κεηαβάιινληαη θαη νη επηζπκίεο ησλ θαηαλαισηψλ (Αλδξηψηεο, Κ., 2007:154).
b. Ζ ηηκή: νη κάξθεηεξο ζα πξέπεη λα ζρεηίδνπλ ηελ ηηκή κε ηα άιια ζηνηρεία ηνπ
κείγκαηνο κάξθεηηλγθ θαη λα κελ ηελ αληηκεησπίδνπλ κεκνλσκέλα. Καηά ηελ
ηηκνιφγεζε ηεο ππεξεζίαο λα ιακβάλνληαη ππφςε ηα έμνδα δηαλνκήο θαζψο θαη νη
δαπάλεο πξνψζεζεο. Παξάιιεια, ε ηηκή ηεο ππεξεζίαο πξέπεη λα ζπκβαδίδεη κε ηελ
ηνπνζέηεζε θαη ηελ αγνξά ζηφρν ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο. Οξηζκέλεο βαζηθέο
ζηξαηεγηθέο ηηκνιφγεζεο πνπ αθνινπζνχλ νη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη νη εμήο
(Πξσηνπαπαδάθεο, Η., 2003:188-196):
i. ΢ηξαηεγηθή μαθξίζκαηνο: ε επηρείξεζε ηηκνινγεί ηελ ππεξεζία ηεο αξθεηά ςειά
ζέινληαο λα πξνζειθχζεη θαηαλαισηέο πςειήο εηζνδεκαηηθήο ηάμεο.
ii. ΢ηξαηεγηθή δηείζδπζεο: ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, ε επηρείξεζε ζέηεη ηελ ηηκή ζε
ρακειά επίπεδα απνζαξξχλνληαο ηνπο αληαγσληζηέο ηεο λα εηζέιζνπλ ζηε
ζπγθεθξηκέλε αγνξά ελψ απφ ηελ άιιε (κε ηελ πξνυπφζεζε πσο θαηαθέξλεη ηα
δηαηεξεί ην θφζηνο ζε ρακειά επίπεδα) πξνζειθχεη πνιινχο πειάηεο.
c. Ζ δηαλνκή: θαηά ηνλ Morrisson (Morrisson, A., 2002:374-375) ε δηαλνκή ησλ
ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ δηαθξίλεηαη ζε άκεζε θαη έκκεζε. Άκεζε δηαλνκή
δηαπηζηψλεηαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ν νξγαληζκφο αλαιακβάλεη ν ίδηνο ηελ πξνψζεζε,
ηηο θξαηήζεηο θαη ηε δηάζεζε ησλ ππεξεζηψλ ηνπ ζηνπο πειάηεο. Αληίζεηα, έκκεζε
παξαηεξείηαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν νξγαληζκφο ή ε επηρείξεζε δηαζέηεη κέξνο ηεο
επζχλεο γηα ηελ πξνψζεζε, ηηο θξαηήζεηο θαη ηελ δηάζεζε ησλ ππεξεζηψλ ζε έλαλ ή
πεξηζζφηεξνπο άιινπο νξγαληζκνχο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηνκέα ηεο θηινμελίαο θαη
ησλ ηαμηδηψλ. Οη ζεκαληηθφηεξνη κεζάδνληεο ζηνλ ηνκέα ηεο θηινμελίαο θαη ησλ
ηαμηδηψλ είλαη: α) ηαμηδησηηθνί πξάθηνξεο ιηαληθήο πψιεζεο, β) νξγαλσηέο νκαδηθψλ
ηαμηδηψλ θαη δηαρεηξηζηέο ηαμηδηψλ, γ) πξαθηνξεία θαη ππεχζπλνη εηαηξηθψλ ηαμηδηψλ,
δ) νξγαλσηέο ηαμηδηψλ θηλήηξσλ θαη ε) νξγαλσηέο ζπλεδξίσλ / ζπλαληήζεσλ.

64
 d. Ζ πξνψζεζε: ην ηέηαξην ζπζηαηηθφ ηνπ κείγκαηνο κάξθεηηλγθ απνηειεί ε
πξνψζεζε ησλ πσιήζεσλ. Ζ πξνψζεζε ησλ πσιήζεσλ κπνξεί λα νξηζηεί σο ην
κείγκα ησλ δηαθφξσλ ηξφπσλ παξαθίλεζεο ησλ ππνςήθησλ πειαηψλ-ηνπξηζηψλ, πνπ
ζθνπφ έρνπλ λα πξνθαιέζνπλ βξαρππξφζεζκα ηελ αγνξά ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ θαη
ππεξεζηψλ (Μνζρνλάο, Ζ., θ.ά., 2009:306-307). Οη ελέξγεηεο πξνψζεζεο πσιήζεσλ
δηαηξνχληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο θαηά ηνπο ζπγγξαθείο θαη είλαη νη εμήο:
1. Δλέξγεηεο πνπ απεπζχλνληαη ζην πξνζσπηθφ ηεο επηρείξεζεο.
2. Δλέξγεηεο πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο δηακεζνιαβεηέο ή ζηνπο ιηαλνπσιεηέο ησλ
ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ.
3. Δλέξγεηεο πνπ απεπζχλνληαη ζηνπο ηειηθνχο ρξήζηεο είηε απ’ επζείαο είηε κέζσ ησλ
δηθηχσλ δηαλνκήο.
Γηα ηνλ επεξεαζκφ ηεο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο, ε πξνψζεζε ρξεζηκνπνηεί κηα νκάδα
επηθνηλσληαθψλ εξγαιείσλ (Αλδξηψηεο, Κ., 2007:194-210). Σα ελ ιφγσ εξγαιεία
πεξηιακβάλνπλ α) ηε δηαθήκηζε, β) ηηο πξνζσπηθέο πσιήζεηο, γ) ηελ πξνψζεζε
πσιήζεσλ, δ) ηηο δεκφζηεο ζρέζεηο, ε) ηελ αγνξαπσιεζία ζη) ηε δεκνζηφηεηα θαη δ)
ηε ρνξεγία.

Κεθάιαην 3ν : Ζ ρσξηθή ελφηεηα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο

3.1 Γεσγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο, πνπ απνηειεί πεξηνρή κειέηεο θαη έξεπλαο ηεο παξνχζεο
εξγαζίαο, βξίζθεηαη ζην λνηηναλαηνιηθφ ηκήκα ηνπ λνκνχ Αξγνιίδαο. ΢ηα βφξεηα ζπλνξεχεη
κε ηελ επαξρία Ναππιίαο, ζην αλαηνιηθφ ηεο κέξνο κε ην πεινπνλλεζηαθφ ηκήκα ηνπ λνκνχ
Αηηηθήο, λφηηα βξέρεηαη απφ ηνλ θφιπν ηεο Όδξαο θαη δπηηθά απφ ηνλ Αξγνιηθφ θφιπν.
Σν έδαθνο ηεο Δξκηνλίδαο είλαη νξεηλφ ζην εζσηεξηθφ ηεο φπνπ πςψλνληαη δχν φξε: ην φξνο
Γίδπκν κε πςφκεηξν 1115 κέηξα θνληά ζηα φξηα κε ηελ επαξρία Ναππιίαο θαζψο θαη ην φξνο
Αδέξεο κε θνξπθέο ηε Λακπνχζα (689 κ.), ηε Γατδνπξάρε (441 κ.) θαη ηελ Τςειή Σζνχκπα
ε νπνία θαηαιήγεη ζην αθξσηήξην ΢παζί. ΢ην λφηην ηκήκα ηεο εθηείλνληαη νη πεδηάδεο
Κξαληδίνπ θαη Δξκηφλεο νη νπνίεο θαηαιήγνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο ζε ρακειέο παξαιίεο.
Αλαθνξηθά κε ηηο αθηέο ηεο επαξρίαο, απηέο αξρίδνπλ απφ ηνλ φξκν Βνπξιηάο, έμσ απφ ηνλ
νπνίν ππάξρεη ην λεζί Φειή.
Πεξλψληαο ηνλ φξκν ηνπ Αγίνπ ΢ππξίδσλα φπνπ βξίζθεηαη ε λεζίδα Κνξσλίο θαζψο θαη
ην αθξσηήξην Θπλί πξνο ην Νφην, ζρεκαηίδεηαη ε ρεξζφλεζνο Κξαληδίνπ κε ηηο λεζίδεο

65
Κνξάθηα θαζψο θαη ην θιεηζηφ ιηκάλη ηνπ Πνξηνρειίνπ (Πάππξνο, Λαξνχο, Μπξηηάληθα,
1986 : η. 24: 307). Ζ έθηαζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο αλέξρεηαη ζηα 417,59 η.ρικ. Σν θιίκα
ηεο είλαη εχθξαην κεζνγεηαθφ κε κεγάιεο πεξηφδνπο μεξαζίαο θαζψο θαη ρακειφ επίπεδν
βξνρνπηψζεσλ θαηά ηνπο ςπρξνχο κήλεο. ΢ε γεληθέο γξακκέο ραξαθηεξίδεηαη σο
μεξνζεξκηθφ κε ήπην ρεηκψλα (Σαζφπνπινο, ΢., θ.ά, 1997:32, Πάππξνο, Λαξνχο,
Μπξηηάληθα, 1986 : η. 24: 307).

3.2 Γηνηθεηηθή δηάξζξσζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

΢χκθσλα κε ην πξφγξακκα Καιιηθξάηεο (Ν. 3852/2010), ε ρψξα δηαηξείηαη ζε επηά

Απνθεληξσκέλεο Γηνηθήζεηο, δεθαηξείο πεξηθέξεηεο θαη 325 δήκνπο. ΢ηελ πεξίπησζε ηνπ
Γήκνπ Δξκηνλίδαο, απηφο ζπζηάζεθε απφ ηελ ζπλέλσζε ησλ δήκσλ Δξκηφλεο θαη Κξαληδίνπ,
απνηειεί δήκν ηεο Πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ θαη ππάγεηαη ζηελ Απνθεληξσκέλε Γηνίθεζε
Πεινπνλλήζνπ, Γπηηθήο Διιάδαο θαη Ηνλίνπ. Χο πξσηνβάζκηνο νξγαληζκφο ηνπηθήο
απηνδηνίθεζεο (ΟΣΑ), ν δήκνο Δξκηνλίδαο δηνηθείηαη απφ δήκαξρν θαη δεκνηηθφ ζπκβνχιην
νη νπνίνη εθιέγνληαη κε θαζνιηθή ςεθνθνξία θάζε πέληε έηε.

Υσξίδεηαη ζε δηακεξίζκαηα κε ηελ νλνκαζία δεκνηηθέο ελφηεηεο πνπ θαη απηέο κε ηε

ζεηξά ηνπο ρσξίδνληαη ζε θνηλφηεηεο. Ο δήκνο Δξκηνλίδαο ρσξίδεηαη ζε δχν δεκνηηθέο
ελφηεηεο: α) ζηε δεκνηηθή ελφηεηα Κξαληδίνπ θαη β) ζηε δεκνηηθή ελφηεηα Δξκηφλεο. Ζ
δεκνηηθή ελφηεηα Κξαληδίνπ απνηειείηαη απφ ηηο θνηλφηεηεο α) Κξαληδίνπ, β) Γηδχκσλ, γ)
Κνηιάδνο, δ) Πνξηνρειίνπ θαη ε) Φνχξλσλ. Ζ δεκνηηθή ελφηεηα Δξκηφλεο απνηειείηαη απφ
ηηο θνηλφηεηεο α) Δξκηφλεο, β) Ζιηνθάζηξνπ θαη γ) Θεξκεζίαο (Βηθηπαίδεηα, 11-1-2013). Οη
θνηλφηεηεο ηεο Κνηιάδαο, ηνπ Πνξηνρειίνπ θαη ησλ Φνχξλσλ είλαη πεδηλέο πεξηνρέο. Οη
θνηλφηεηεο ηνπ Κξαληδίνπ, ηεο Δξκηφλεο θαη ηνπ Ζιηνθάζηξνπ ραξαθηεξίδνληαη σο
εκηνξεηλέο πεξηνρέο. Ζ θνηλφηεηα ησλ Γηδχκσλ είλαη νξεηλή πεξηνρή ελψ ζηελ
παξαζαιάζζηα δψλε αλήθνπλ ε θνηλφηεηα ηεο Δξκηφλεο, ηεο Θεξκεζίαο, ηεο Κνηιάδαο θαη
ηνπ Πνξηνρειίνπ (Σαζφπνπινο, ΢., θ.ά, 1997).

3.3 Γεκνγξαθηθά θαη θνηλσληθννηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά.

Αλαθνξηθά κε ηνλ πιεζπζκφ ηνπ δήκνπ Δξκηνλίδαο, αθνινπζεί πίλαθαο ηεο Δζληθήο
΢ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ν νπνίνο πεξηέρεη ηνπο κφληκνπο θαηνίθνπο ηνπ δήκνπ αλά δεκνηηθή
ελφηεηα θαη θνηλφηεηα ζχκθσλα κε ηελ πξφζθαηε απνγξαθή ηνπ 2011. ΢ε απηφλ

66
δηαπηζηψλνπκε ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ ηεο επαξρίαο λα αλέξρεηαη ζηνπο 13551 θαηνίθνπο
κε ηε δεκνηηθή ελφηεηα Κξαληδίνπ λα θαηέρεη ην κεγαιχηεξν αξηζκφ δεκνηψλ (9452 δ.) ζε
ζρέζε κε ηε δεκνηηθή ελφηεηα ηεο Δξκηφλεο (4099 δ.).

Πίλαθαο 3.1: Ο πιεζπζκφο ηνπ δήκνπ Δξκηνλίδαο θαηά δεκνηηθέο ελφηεηεο

θαη θνηλφηεηεο.

Απογραθή Πληθσζμού - Καηοικιών 2011. ΜΟΝΙΜΟ΢ Πληθσζμός

Επίπεδο Γεωγραθικός
διοικηηικής κωδικός Μόνιμος
διαίρεζης α/α Καλλικράηη Περιγραθή Πληθσζμός

ΔΗΜΟ΢ ΕΡΜΙΟΝΙΔΑ΢ (Έδρα:

5 13758 4104 Κρανίδιον,ηο) 13,551

6 13759 410402 ΔΗΜΟΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ ΕΡΜΙΟΝΗ΢ 4,099

7 13760 41040201 Δημοηική Κοινόηηηα Ερμιόνης 3,062

7 13766 41040202 Σοπική Κοινόηηηα Ηλιοκάζηροσ 558

7 13769 41040203 Σοπική Κοινόηηηα Θερμηζίας 479

6 13777 410401 ΔΗΜΟΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ ΚΡΑΝΙΔΙΟΤ 9,452

7 13778 41040101 Δημοηική Κοινόηηηα Κρανιδίοσ 4,441

7 13789 41040104 Δημοηική Κοινόηηηα Πορηοτελίοσ 2,133

7 13796 41040102 Σοπική Κοινόηηηα Διδύμων 1,320

7 13803 41040103 Σοπική Κοινόηηηα Κοιλάδος 1,249

7 13808 41040105 Σοπική Κοινόηηηα Φούρνων 309

Πεγή: Δ΢ΤΔ (2011)

Αλαθνξηθά κε ηνλ νηθνλνκηθά ελεξγφ πιεζπζκφ ηεο Δξκηνλίδαο θαη κε βάζεη ηα

ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο Δ΢ΤΔ ηνπ 2001 (ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2) (ζηαηηζηηθά κε ζηνηρεία ηεο
απνγξαθήο ηνπ 2011 δελ ήηαλ αθφκε δηαζέζηκα απφ ηελ Δ΢ΤΔ, φπσο πξνέθπςε απφ
ηειεθσληθή επηθνηλσλία ζε εξψηεζε ηνπ ππνγξάθνληνο ηελ παξνχζα εξγαζία),
δηαπηζηψλνπκε πσο απηφο αλέξρεηαη ζηνπο 5929. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ νηθνλνκηθά
ελεξγνχ πιεζπζκνχ ζε πνζνζηφ 20,49% είλαη αγξφηεο. ΢χκθσλα κε ηνλ Σαζφπνπιν (1997),

67
ζηελ Δξκηνλίδα ε γεσξγία θαηέρεη ζεκαληηθή ζέζε. Αθνινπζεί ε θηελνηξνθία κε εθηξνθή
θπξίσο αηγνπξνβάησλ θαη ε αιηεία.

Λίγεο εθηάζεηο απφ εθείλεο πνπ θαιιηεξγνχληαη αξδεχνληαη. Οη πεξηζζφηεξεο

θαιιηέξγεηεο είλαη μεξηθέο. Σα είδε πνπ θαιιηεξγνχληαη πεξηζζφηεξν είλαη ην ζηηάξη, ην
θξηζάξη, ε βξψκε, νη ειαηψλεο θαζψο θαη ηα εζπεξηδνεηδή. Έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ηνπ
νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ, ζχκθσλα κε ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο Δ΢ΤΔ, αθνξά ηηο
θαηαζθεπέο. ΢ηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν απαζρνιείηαη ην 16,5% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ
ζχκθσλα κε ηα δεδνκέλα ηνπ 2001. Γπζηπρψο, ην ηειεπηαίν δηάζηεκα ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο
θξίζεο, έρεη παξαηεξεζεί ζνβαξφηαηε θάκςε ζηνλ θιάδν ιφγσ αδπλακίαο αλέγεξζεο λέσλ
νηθνδνκψλ θαη θπξίσο δεχηεξσλ εμνρηθψλ θαηνηθηψλ πνπ ήηαλ ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο
επαξρίαο Δξκηνλίδαο θαη πνπ ζηελ νηθνδνκηθή αλάπηπμε νθείιεη ζε έλα βαζκφ θαη ηε δηθή
ηεο αλάπηπμε. Με ηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ αζρνιείηαη ην 11,35% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ
ηεο Δξκηνλίδαο ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο ηεο πνπ ππάξρεη θαη ε βαζηθή ηνπξηζηηθή ηεο
αλάπηπμε. Αληίζεηα, ε αγξνηηθή δξαζηεξηφηεηα παξαηεξείηαη θπξίσο ζηελ ελδνρψξα πνπ
βξίζθνληαη θαη νη πεξηζζφηεξεο θαιιηέξγεηεο.

3.4 Οη δηαζέζηκεο ππνδνκέο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

3.4.1. Οδηθφ δίθηπν

Σν νδηθφ δίθηπν ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο γηα αξθεηά ρξφληα απνηέιεζε ηξνρνπέδε ζηελ
αλάπηπμή ηεο. Σα ηειεπηαία 15 ρξφληα πεξίπνπ έρνπλ ππάξμεη παξεκβάζεηο ζην νδηθφ δίθηπν
ηεο επαξρίαο θαζψο θαη ζε γεηηληάδνπζεο επαξρίεο κε ζθνπφ ηελ ηαρχηεξε ζχλδεζε κε ην
θέληξν (Ναχπιηνλ θαη Αζήλα). Ο δξφκνο πνπ νδεγνχζε απφ θαη πξνο ηελ επαξρία
Δξκηνλίδαο ζην ΢νθηθφ θαη κέζσ απηνχ ζηελ Αζήλα ήηαλ αιιά θαη είλαη αθφκε θαη ζήκεξα
γεκάηνο κε δχζθνιεο ζηξνθέο πςειήο επηθηλδπλφηεηαο. Τπήξμε πξηλ κεξηθά ρξφληα κηα
βειηίσζε κε ηελ δίνδν πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην ρσξηφ Κνιηάθη πξνο ην δξφκν Δπηδαχξνπ –
Κνξίλζνπ ε νπνία λαη κελ ζπληφκεπζε ηε δηαδξνκή, φρη φκσο θαη ηελ επηθηλδπλφηεηά ηεο σο
πξνο ηηο ζηξνθέο. Ο ρξφλνο πξφζβαζεο ζηελ επαξρία βεβαίσο θαη κεηψζεθε.

Ζ απφζηαζε απφ ην Κξαλίδη έσο ηνλ Ηζζκφ ηεο Κνξίλζνπ δηαλχεηαη ζε 1 ½ ψξα πεξίπνπ,
ε απφζηαζε κέρξη ην Ναχπιηνλ ζε κία ψξα θαη δέθα ιεπηά θαη ε απφζηαζε έσο ηελ Αζήλα
δηαλχεηαη ζε πεξίπνπ δχν ψξεο θαη έλα ηέηαξην. Αμίδεη λα αλαθεξζεί πσο ε δηάλνημε ηεο
παξαπάλσ δηφδνπ ζπλάληεζε αξθεηή αληίδξαζε απφ θαηαζηεκαηάξρεο ρσξηψλ πνπ κέρξη

68
πξφηηλνο πεξλνχζε ν δξφκνο. Δπίζεο, πξηλ απφ ηξία ρξφληα πεξίπνπ δεκηνπξγήζεθε ε
παξάθακςε ηνπ ρσξηνχ ησλ Γηδχκσλ. Ζ πξνεγνχκελε ράξαμε (ζθφπηκε θαηά ηνλ
αξζνγξάθν), επέβαιε ζηα απηνθίλεηα λα δηαζρίδνπλ ηελ πεδηάδα ησλ Γηδχκσλ κε αλψηαην
φξην ηαρχηεηαο ηα 50 ρικ. θαη ελ ζπλερεία λα αλέξρνληαη ηηο αηειείσηεο θαη επηθίλδπλεο
ζηξνθέο έσο ηελ Κηάθα. Ζ ζπγθεθξηκέλε δηάλνημε ζπληφκεπζε ηε δηαδξνκή θαηά ηέζζεξα
ρηιηφκεηξα πεξίπνπ, είλαη αζθαιέζηεξε θαη αξθεηά μεθνχξαζηε (ηζηνζειίδεο Δξκηνλίδαο
2013).

΢εκαληηθφ έξγν ζεσξείηαη γηα ηελ επαξρία ε δεκηνπξγία λένπ δξφκνπ πνπ παξαθάκπηεη
ην ρσξηφ ηνπ Λπγνπξηνχ θαζψο θαη παξαθείκελνπο νηθηζκνχο θαη θαηαιήγεη ιίγα κφιηο
ρηιηφκεηξα πξηλ ην Ναχπιην. Ζ ζεκαζία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ έξγνπ είλαη κεγάιε ιφγσ ηνπ φηη
ηφζν νη θάηνηθνη ηεο επαξρίαο ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα ηεο πξφζβαζήο ηνπο ζηελ
πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Αξγνιίδαο ζηελ νπνία ππάγνληαη φζν θαη γηα ηνπο επηζθέπηεο πνπ
κπνξεί λα θεξδίζεη ε Δξκηνλίδα νη νπνίνη επηζθέπηνληαη ην Ναχπιηνλ θαη επηζπκνχλ είηε λα
δηαλπθηεξεχζνπλ ή αθφκε θαη λα δηεκεξεχζνπλ ζηελ επαξρία ζέινληαο λα γλσξίζνπλ ηηο
νκνξθηέο ηεο. Έρεη δνζεί ζηελ θπθινθνξία απφ ηα ηέιε ηνπ θαινθαηξηνχ πεξίπνπ ε κηζή
δηαδξνκή θαη ππνινγίδεηαη πσο ην έξγν ζα έρεη νινθιεξσζεί ην έηνο 2014. ΢ην νδηθφ δίθηπν
εληφο ηεο επαξρίαο (επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ θνηλνηήησλ ηεο επαξρίαο) έρεη ππάξμεη βειηίσζε
ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη νη δξφκνη έρνπλ γίλεη αζθαιέζηεξνη, φκσο ε ζεκαηνδφηεζε ζε
αξθεηά ζεκεία ζεσξείηαη ειιηπείο θάηη πνπ ζα έπξεπε λα πξνζερηεί ιφγσ ηεο απμεκέλεο
πιεξφηεηαο πνπ παξνπζηάδεη ε επαξρία θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο αηρκήο ηεο.

Σφζν νη επηζθέπηεο φζν θαη νη θάηνηθνη ηεο επαξρίαο, ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ
δηαζέηνπλ ηδησηηθφ κέζν κεηαθίλεζεο, εμππεξεηνχληαη κε ηα ππεξαζηηθά ιεσθνξεία ηνπ
ΚΣΔΛ πνπ έρεη ηελ έδξα ηνπ ζην Κξαλίδη. Πξαγκαηνπνηνχληαη θαζεκεξηλά δξνκνιφγηα ηφζν
εληφο ησλ θνηλνηήησλ ηεο επαξρίαο φζν ζηελ πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ θαζψο θαη ηελ Αζήλα.
Τπάξρνπλ ηέζζεξα δξνκνιφγηα θαζεκεξηλά πνπ ζπλδένπλ ην Ναχπιηνλ θαη ηελ Αζήλα κε
ζεκείν αλαρψξεζεο ην Κξαλίδη. Παξάιιεια, νη επηζθέπηεο ηεο επαξρίαο, έρνπλ ηε
δπλαηφηεηα λα κεηαθηλεζνχλ κε ηαμί ηα νπνία εμππεξεηνχλ ην επηβαηηθφ θνηλφ ζε φιεο
ζρεδφλ ηηο θνηλφηεηεο (Κξαλίδη, Πνξηνρέιη, Δξκηφλε, Θεξκεζία).

3.4.2 Ληκέλεο.

Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο δηαζέηεη ηξία ιηκάληα, δχν εθ ησλ νπνίσλ εμππεξεηνχλ ην

επηβαηηθφ θνηλφ (ιηκάλη Δξκηφλεο θαη ιηκάλη Πνξηνρειίνπ) ελψ ην ηξίην (ιηκάλη Κνηιάδαο)

69
εμππεξεηεί αιηεπηηθέο αλάγθεο, κεηαθνξά αδξαλψλ πιηθψλ θαζψο θαη αλάγθεο επηζθεπήο ησλ
πινίσλ. Ζ κεηαθνξά ηνπ επηβαηηθνχ θνηλνχ πξαγκαηνπνηείηαη κε Δ/Γ-Τ/Γ (Ηπηάκελα
Γειθίληα) ηα νπνία έρνπλ ιηκέλα αθεηεξίαο ηνλ Πεηξαηά. Δθηεινχληαη θαζεκεξηλά
δξνκνιφγηα απφ ηελ Δξκηφλε θαη ην Πνξηνρέιη κε πξννξηζκφ ηα λεζηά ηνπ Αξγνζαξσληθνχ
θαη ηνλ Πεηξαηά θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα, ελψ θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ε ζπρλφηεηά
ηνπο απμάλεηαη. Ζ δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ κε ην ηπηάκελν δειθίλη δηαξθεί πεξίπνπ δχν ψξεο,
ρξφλνο ηδηαίηεξα ζχληνκνο θαη επράξηζηνο (Σαζφπνπινο, ΢., θ.ά., 1997).

Οη ιηκέλεο Δξκηφλεο θαη Πνξηνρειίνπ εμππεξεηνχλ αλάγθεο ηφζν αιηεπηηθψλ ζθαθψλ

φζν θαη πινίσλ αλαςπρήο. Πξνο ην παξφλ δελ ιεηηνπξγεί καξίλα ζηνπο αλσηέξσ ιηκέλεο ελψ
ζην ιηκέλα ηεο Δξκηφλεο ην Γεκνηηθφ Ληκεληθφ Σακείν κέζσ κεηξεηή παξέρεη ξεχκα θαη
λεξφ γηα ηελ εμππεξέηεζε ηνπξηζηηθψλ ζθαθψλ. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ νη επηζθέπηεο ηεο
επαξρίαο επηζπκνχλ λα επηζθεθηνχλ ην λεζί ησλ ΢πεηζψλ, θάηη ηέηνην είλαη δπλαηφ ηνπο
ρεηκεξηλνχο κήλεο απφ ηελ Κφζηα (πνξζκείν) είηε κε Ferry Boat ζηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο
(πεξίπνπ ηέζζεξα κε πέληε δξνκνιφγηα εκεξεζίσο) είηε κε ζαιάζζην ηαμί. Σνπο
θαινθαηξηλνχο κήλεο πξνζηίζεληαη ζηελ εμππεξέηεζε ησλ επηβαηψλ-επηζθεπηψλ θαη
επαγγεικαηηθά ζθάθε (θαΐθηα) απφ ηηο ΢πέηζεο ηα νπνία έλαληη ρακεινχ θνκίζηξνπ
κεηαθέξνπλ ηνπο επηβάηεο απφ θαη πξνο ην ιηκάλη ησλ ΢πεηζψλ.

Δπίζεο ππάξρεη ε δπλαηφηεηα κεηάβαζεο ησλ επηζθεπηψλ απφ ηελ Δξκηφλε ζην λεζί ηεο
Όδξαο κε ζαιάζζην ηαμί ην νπνίν έξρεηαη απφ ηελ Όδξα ή κπνξεί ν επηζθέπηεο λα κεηαβεί
ζην Μεηφρη Θεξκεζίαο φπνπ ππάξρεη πξνβιήηαο θαη ζηε ζπλέρεηα κε ζαιάζζην ηαμί λα
επηζθεθηεί ηελ Όδξα. ΢ηελ Δξκηφλε πξφθεηηαη λα δεκηνπξγεζεί καξίλα γηα ζθάθε αλαςπρήο
ζην άκεζν κέιινλ (Παπατσάλλνπ, Λ., 15/6/2012, www.saronicmagazine.com).
΢πγθεθξηκέλα, ε καξίλα ζα έρεη ρσξεηηθφηεηα 200 ζθαθψλ, ηζηηνπιντθψλ θαη γηνη, ελψ ζα
απνηειέζεη θνκβηθφ ζεκείν γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη θαη’ επέθηαζε θαη ηνπ
ζαιάζζηνπ. Δπίζεο, ζην Πνξηνρέιη, πξφθεηηαη λα δεκηνπξγεζεί ηνπξηζηηθφ θαηαθχγην
κηθξψλ ζθαθψλ πνπ ε ρσξεηηθφηεηά ηνπ ζα θηάλεη ηα 150 ζθάθε. Σν ζπγθεθξηκέλν έξγν
βξίζθεηαη ζηελ ηειηθή θάζε δεκνπξάηεζήο ηνπ (Λάκπξνπ, Α., 2013).

3.4.3 Τδξνδνηηθφ – Αξδεπηηθφ – Απνρεηεπηηθφ δίθηπν Δξκηνλίδαο.

΢χκθσλα κε ηνλ Σαζφπνπιν (1997), ε επαξρία Δξκηνλίδαο παξνπζηάδεη έιιεηςε ζε

επάξθεηα πδάηηλσλ πφξσλ. Σν ππφγεην πδάηηλν δπλακηθφ εθκεηαιιεχεηαη κε πνιιά πεγάδηα
θαη γεσηξήζεηο νη νπνίεο αλήθνπλ ζε παξαγσγνχο κεκνλσκέλα ή νκαδηθά. Αξθεηέο

70
γεσηξήζεηο θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο χδξεπζεο ηδησηψλ. Ο δήκνο Δξκηνλίδαο δελ δηαζέηεη
γεσηξήζεηο γηα αξδεπηηθνχο ζθνπνχο παξά κφλν γηα χδξεπζε ησλ δεκνηψλ ηνπ.
Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη πσο ιφγσ ηεο έληνλεο εθκεηάιιεπζεο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ ζε
δηάθνξεο ρξήζεηο (γεσξγία, ηνπξηζκφο θιπ) αιιά θαη εμαηηίαο ηνπ μεξνζεξκηθνχ θιίκαηνο
ηεο επαξρίαο παξαηεξείηαη πηψζε ηεο πδξνζηαηηθήο ζηάζκεο, κείσζε ηεο παξνρήο θαη
δηείζδπζε ηνπ κεηψπνπ ηεο ζάιαζζαο πην εζσηεξηθά.

Ο δήκνο Δξκηνλίδαο, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα θαιχςεη ηηο αλάγθεο χδξεπζεο ηεο
επαξρίαο ζε λεξφ, ρξεζηκνπνηεί γεσηξήζεηο απφ δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο επαξρίαο
κεηαθέξνληαο ην λεξφ ηνπο κε αγσγνχο ζε δεμακελέο πνπ βξίζθνληαη ζε δηάθνξα ζεκεία ησλ
θνηλνηήησλ ηνπ θαη ζηε ζπλέρεηα απφ ηηο δεμακελέο, αθνχ έρεη πξνεγεζεί ε απαξαίηεηε
επεμεξγαζία ηνπ κε εξγαζίεο ρισξίσζεο θαη έιεγρν ηεο θαηάιιειφηεηάο ηνπ, ην λεξφ
κεηαθέξεηαη κε αγσγνχο ζηνπο θαηαλαισηέο. Γπζηπρψο φκσο, ε πνηφηεηα ηνπ λεξνχ είλαη
πθάικπξε θαη ην πξφβιεκα εληείλεηαη ηδηαίηεξα θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο κε ηελ άθημε ησλ
παξαζεξηζηψλ νη νπνίνη δηαζέηνπλ εμνρηθέο θαηνηθίεο θαζψο θαη απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ
μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ. Ζ ηζηνζειίδα ηεο Γ.Δ.Τ.Α.Δξ (δεκνηηθή επηρείξεζε χδξεπζεο –
απνρέηεπζεο Δξκηνλίδαο) δίλεη απιέο ζπκβνπιέο ζηνπο θαηαλαισηέο ηεο επαξρίαο κε ζθνπφ
ηελ εμνηθνλφκεζε λεξνχ θαη ηελ νξζή δηαρείξηζή ηνπ θαζψο θαη νδεγίεο πεξηβαιινληηθνχ
πεξηερνκέλνπ ψζηε λα επαηζζεηνπνηεζνχλ νη θαηαλαισηέο νηθνινγηθά.

Αλαθνξηθά κε ην απνρεηεπηηθφ ηεο δίθηπν, ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ιεηηνπξγνχλ δχν

Δγθαηαζηάζεηο Δπεμεξγαζίαο Λπκάησλ. Μία ζην Κξαλίδη θαη ε δεχηεξε ζηελ Δξκηφλε. Ζ
Δ.Δ.Λ. Κξαληδίνπ δέρεηαη βνζξνιχκαηα απφ φιν ην Γήκν Δξκηνλίδαο νπφηε εμππεξεηνχληαη
φινη νη ππφινηπνη δεκφηεο ηνπ Γήκνπ Δξκηνλίδαο (εθηφο ηνπ 20% ηνπ Κξαληδίνπ θαη ηεο
Δξκηφλεο πνπ απνρεηεχνληαη κε δίθηπν ζηηο Δ.Δ.Λ Κξαληδίνπ θαη Δ.Δ.Λ. Δξκηφλεο
αληίζηνηρα. ΢ηηο Δ.Δ.Λ. Δξκηνλίδαο πξαγκαηνπνηείηαη δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία. Ζ
δεπηεξνβάζκηα επεμεξγαζία ζηνρεχεη ζηελ αθαίξεζε ησλ νξγαληθψλ νπζηψλ κε ηε βνήζεηα
ηνπ αεξηζκνχ (νμπγφλσζεο). Τπάξρεη πξνκειέηε γηα επέθηαζε θαη αλαβάζκηζε ηεο Δ.Δ.Λ.
Κξαληδίνπ (ηξηηνβάζκηα επεμεξγαζία) γηα ρξήζε ησλ πγξψλ πξντφλησλ πξνο απεξηφξηζηε
άξδεπζε (ηζηνζειίδα Γ.Δ.Τ.Α. Δξκηνλίδαο, πξφζβαζε ζηηο 13-1-2013).

3.4.4. ΢πιινγή θαη δηαρείξηζε απνξξηκκάησλ.

΢ηε ζέζε ΢ηαπξφο ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο ησλ Γηδχκσλ, ζε νηθφπεδν 17 ζηξεκκάησλ,
ιεηηνπξγεί απφ ηνλ Γήκν Δξκηνλίδαο δεκαηνπνηεηήο ν νπνίνο δεκαηνπνηεί ζχκκεηθηα φια ηα

71
απνξξίκκαηα ηα νπνία ζπιιέγνληαη κε απνξξηκκαηνθφξα απφ ηηο δεκνηηθέο θαη ηνπηθέο
θνηλφηεηεο ηνπ Γήκνπ Δξκηνλίδαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε ελέξγεηα μεθίλεζε ην έηνο 2011 ιφγσ
ηνπ φηη κέρξη πξφηηλνο ηα απνξξίκκαηα κεηαθέξνληαλ ζε δηάθνξεο ΥΑΓΑ ηεο επαξρίαο φπνπ
άιια εμ απηψλ επηρσκαηψλνληαλ ελψ άιια θαίγνληαλ, κηα κέζνδνο ηδηαίηεξα επηβιαβήο γηα
ην πεξηβάιινλ θαη ηελ ηνπξηζηηθή εηθφλα ηεο επαξρίαο. Αλαθνξηθά κε ηα δέκαηα πνπ
ζπζθεπάδεη ν δεκαηνπνηεηήο θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο αλαδεηάηαη ιχζε απφ ηνπο ηνπηθνχο
θαη πεξηθεξεηαθνχο παξάγνληεο ιφγσ ηνπ φηη ηα δέκαηα ζα πξέπεη λα κεηαθεξζνχλ ζε άιιν
ρψξν γηα πεξαηηέξσ επεμεξγαζία. Σν πηζαλφηεξν είλαη λα επηθξαηήζεη ε ιχζε ηεο
επεμεξγαζίαο ζηελ πεγή, δειαδή αλαθχθισζε ησλ πιηθψλ πνπ αλαθπθιψλνληαη θαη
θνκπνζηνπνίεζε ησλ νξγαληθψλ πιψλ. Πξνο ην παξφλ, ν Γήκνο αλαθπθιψλεη αινπκίλην,
πιαζηηθφ θαη ραξηί ελψ ππάξρεη ηνπιάρηζηνλ κία εηαηξία ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ ζηελ επαξρία
πνπ αλαθπθιψλεη ειεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο ζε ζπλεξγαζία κε εηαηξία
αλαθχθισζεο ειεθηξηθψλ θαη ειεθηξνληθψλ ζπζθεπψλ (Λάκπξνπ, Α., 2013).

3.4.5 Τπεξεζίεο αζθάιεηαο.

΢ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ιεηηνπξγεί Αζηπλνκηθφ Σκήκα κηθηήο θχζεο ζηε Γεκνηηθή
Κνηλφηεηα Κξαληδίνπ θαζψο θαη Αζηπλνκηθφο ΢ηαζκφο ζηε Γεκνηηθή Κνηλφηεηα Δξκηφλεο.
Παξάιιεια ιεηηνπξγνχλ δχν Τπνιηκελαξρεία, έλα ζηε Γεκνηηθή Κνηλφηεηα Πνξηνρειίνπ
θαη ην άιιν ζηε Γεκνηηθή Κνηλφηεηα Δξκηφλεο ελψ ιεηηνπξγεί ζηελ Σνπηθή Κνηλφηεηα
Κνηιάδαο, Ληκεληθφο ΢ηαζκφο ν νπνίνο ππάγεηαη ζην Τπνιηκελαξρείν Πνξηνρειίνπ. Δπίζεο,
ζηε Γεκνηηθή Κνηλφηεηα Κξαληδίνπ, ιεηηνπξγεί Ππξνζβεζηηθφ Κιηκάθην ην νπνίν θαηά ηνπο
ζεξηλνχο κήλεο εληζρχεηαη κε επνρηθνχο ππξνζβέζηεο γηα ηελ θαιχηεξε αληηκεηψπηζε ησλ
ππξθαγηψλ.

3.4.6 Τπεξεζίεο Τγείαο θαη Πξφλνηαο.

΢ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο, ιεηηνπξγνχλ ζηνλ ηνκέα Τγείαο, έλα Κέληξν Τγείαο ζην
Κξαλίδη θαζψο θαη δχν πεξηθεξεηαθά ηαηξεία, ην έλα ζηελ Δξκηφλε κε έλαλ Γεληθφ Ηαηξφ θαη
δχν Αγξνηηθνχο Ηαηξνχο θαη ην δεχηεξν ζηα Γίδπκα κε δχν Αγξνηηθνχο Ηαηξνχο. Σν Κέληξν
Τγείαο Κξαληδίνπ, ην νπνίν εθεκεξεχεη ζε θαζεκεξηλή βάζε, ιεηηνπξγεί κε έλαλ Γεληθφ
Ηαηξφ, ηξεηο γηαηξνχο Αγξνηηθνχο, έλαλ κηθξνβηνιφγν, έλαλ παηδίαηξν, κία καία, δχν
ρεηξηζηέο αθηηλνινγηθψλ κεραλεκάησλ. ΢ε εβδνκαδηαία βάζε επηζθέπηεηαη ην Κέληξν
Τγείαο, θιηκάθην Φπρηθήο Τγείαο απφ ην λνζνθνκείν Άξγνπο. Δπίζεο, δηαζέηεη γηα ηελ
κεηαθνξά ησλ αζζελψλ, ηξία αζζελνθφξα κε ηέζζεξηο νδεγνχο. Γπζηπρψο, ππάξρεη έιιεηςε

72
ζε κία ζεηξά εηδηθνηήησλ νη νπνίεο θξίλνληαη απαξαίηεηεο αλ αλαινγηζηεί θαλείο πσο νη
δεκφηεο θαζψο θαη νη επηζθέπηεο ηεο επαξρίαο, εηδηθά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο, είλαη
ππνρξεσκέλνη είηε λα θαηαθχγνπλ ζε ηδηψηεο γηαηξνχο είηε ζηα λνζνθνκεία Ναππιίνπ ή
Άξγνπο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε θάπνησλ εμεηάζεσλ.

Οη εηδηθφηεηεο πνπ πξέπεη λα θαιπθζνχλ είλαη εθείλεο ηνπ θαξδηνιφγνπ, ηνπ

νξζνπεδηθνχ, ηνπ νθζαικίαηξνπ, ηνπ νδνληίαηξνπ θαη ηνπ σηνξηλνιαξπγγνιφγνπ θαζψο θαη
ζε λνζειεπηηθφ πξνζσπηθφ. Παξάιιεια, ρξεηάδεηαη βειηίσζε ε πιηθνηερληθή ηνπ ππνδνκή
ιφγσ ηνπ φηη ιεηηνπξγεί απφ ηε δεθαεηία ηνπ ’80. Γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ αηφκσλ πνπ δελ
κπνξνχλ κεηαθηλεζνχλ γηα ιφγνπο πγείαο, ππάξρεη ην πξφγξακκα «Βνήζεηα ζην ΢πίηη».
Παξάιιεια, ζην Κξαλίδη θπξίσο, ιεηηνπξγνχλ ηδηψηεο ηαηξνί δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ νη νπνίνη
παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζηνπο αζζελείο κε ζθνπφ ηελ θάιπςε εθείλσλ ησλ θελψλ πνπ
αθήλεη ν δεκφζηνο ηνκέαο πγείαο. Λεηηνπξγνχλ ηαηξνί θαξδηνιφγνη, παηδίαηξνη, παζνιφγνη,
νθζαικίαηξνο, θπζηνζεξαπεπηέο, κηθξνβηνιφγνη, αθηηλνιφγνο, θηελίαηξνη θαη άιιεο
εηδηθφηεηεο.

3.5 Οη θπζηθνί πφξνη ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Ζ Δξκηνλίδα δηαζέηεη ακέηξεηνπο θφιπνπο κε δηάθαλα λεξά, βξαρψδεηο ιφθνπο,

ειαηψλεο θαη ακπέιηα, πιαγηέο δηάζπαξηεο κε ζπκάξη θαη ξίγαλε, ππθλά πεπθνδάζε ηα νπνία
θαηεβαίλνπλ σο ηελ άθξε ηνπ αηγηαινχ. Ο επηζθέπηεο ηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δηαπηζηψζεη
παλέκνξθνπο λεζησηηθνχο νηθηζκνχο, απξφζκελεο ελαιιαγέο ηνπίσλ κε θαηαπξάζηλεο
πιαγηέο θαη ηηξθνπάδ λεξά, λα επηζθεθηεί έλαλ απίζηεπην αξραηνινγηθφ θαη ηζηνξηθφ πινχην
ρξεζηκνπνηψληαο αμηνπξεπέζηαηεο ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο. Δλδείθλπηαη σο πξννξηζκφο γηα
εθηφλσζε κε ζαιάζζηα ζπνξ θαη θαηαδχζεηο, ραιάξσζε κε ςάξεκα ή πεδνπνξία ζε νξεηλά
κνλνπάηηα γεκάηα νμπγφλν (Μειηαξάθε, Έ., www.ethnos.gr 5/8/2012). Οη θπζηθνί πφξνη
πνπ δηαζέηεη ε επαξρία Δξκηνλίδαο θαη νη νπνίνη ελδείθλπληαη γηα ηελ αλάπηπμε ήπησλ
κνξθψλ ηνπξηζκνχ είλαη νη παξαθάησ:

1. ΢ηηο δεκνηηθέο ελφηεηεο Δξκηφλεο θαη Κξαληδίνπ θαη κε 80 ρηιηφκεηξα αθηνγξακκή,

ππάξρνπλ θαηαπιεθηηθέο παξαιίεο, άιιεο εμ απηψλ πνιχβνπεο, άιιεο εξεκηθέο, κε
βφηζαια ή ακκψδεηο. ΢αλ ηέηνηεο αλαθέξνληαη ε παξαιία ηεο Γάξδηδαο, ε παξαιία Πιέπη
βξαβεπκέλε κε γαιάδηα ζεκαία θνληά ζηε Θεξκεζία, ηεο Πεηξνζάιαζζαο, ηεο
Κνπβέξηαο, ηνπ Κνπλνππηνχ, ηεο ΢ακπάξηδαο, ηεο Βεξβεξφληαο, νη παξαιίεο Γνξνχθη,
Λεπίηζα θαη Θπλί θνληά ζηελ ηνπηθή θνηλφηεηα ηεο Κνηιάδαο, ε παξαιία ηνπ

73
Πνξηνρειίνπ ζηελ νπνία πξαγκαηνπνηνχληαη ζαιάζζηα ζπνξ θαη δηαηίζεληαη νκπξέιεο θαη
μαπιψζηξεο, ην Καβνπξάθη ζην Πνξηνρέιη, απέλαληη απφ ηνλ Πχξγν ηεο Έιιεο, ε παξαιία
ηεο Κφζηαο, 5 ρικ. απφ ην Πνξηνρέιη θνληά ζην Πνξζκείν γηα ηηο ΢πέηζεο, ηα Ληκαλάθηα
ζηελ θνζκνπνιίηηθε πεξηνρή ηνπ Αγίνπ Αηκηιηαλνχ φπνπ ππάξρεη ε δπαλαηφηεηα γηα
ζαιάζζην ζθη, ζιάινκ, αιεμίπησην, ηδεη-ζθη, γνπηληζέξθηλγθ θαη θαηαδχζεηο, Μία απφ
ηηο πην νλνκαζηέο παξαιίεο ηεο Δξκηνλίδαο είλαη εθείλε ηεο Υηλίηζαο ε νπνία βξίζθεηαη
αλάκεζα ζε Κφζηα θαη Πνξηνρέιη, είλαη νξγαλσκέλε θαη ακκψδεο. Γηα ην έηνο 2012,
βξαβεχηεθε κε Γαιάδηα ΢εκαία. Δπίζεο, 5 ρικ. απφ ηελ ηνπηθή θνηλφηεηα ησλ Γηδχκσλ, ν
επηζθέπηεο ζπλαληάεη κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο παξαιίεο ηεο Αξγνιίδαο, εθείλε ηνπ
΢αιαληηνχ, παξαιία κε ρνληξφ βφηζαιν, αθξνγηαιηά 3 ρηιηνκέηξσλ κε βαζηά πεληαθάζαξα
λεξά. Κνληά ζηνπο Φνχξλνπο ππάξρεη ε παξαιία ηνπ Λακπαγηαλά, παξαιία κε βνηζαιάθη
θαη ςηιή άκκν (ηζηνζειίδεο Γεκνηηθήο ελφηεηαο Κξαληδίνπ θαη Δξκηφλεο, Μειηαξάθε, Έ.,
2012)
2. ΢ηε λνηηναλαηνιηθή πιεπξά ηνπ Κξαληδίνπ ν επηζθέπηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα
ζπλαληήζεη ην απηφθπην πεπθνδάζνο ηεο Κνξαθηάο ην νπνίν θαηαιήγεη ζηελ νκψλπκε
παξαιία. Σνπο ζεξηλνχο κήλεο θπιάζζεηαη απφ πξνζσπηθφ ηεο Ππξνζβεζηηθήο θαζψο θαη
απφ εζεινληέο ππξνζβέζηεο γηα ηνλ θίλδπλν ππξθαγηάο, Σν δάζνο ηεο Κνξαθηάο απνηειεί
έλαλ πξαγκαηηθφ πλεχκνλα ηφζν γηα ηνπο δεκφηεο ηεο Δξκηνλίδαο φζν θαη ηνπο επηζθέπηεο
ηνπ. Απαηηείηαη κεγάινο ζεβαζκφο απφ πιεπξάο επηζθεπηψλ ψζηε λα κελ δηαηαξάζζεηαη
ην νηθνζχζηεκα αλ θαη ν ελαιιαθηηθφο ηνπξίζηαο γλσξίδεη ηνπο θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο ζε
έλαλ ηέηνην ρψξν.
3. Σν θαξάγγη ηνπ Καηαθπθίνπ ζα ην ζπλαληήζεη ν επηζθέπηεο αλάκεζα ζηνπο
Φνχξλνπο θαη ηελ Δξκηφλε. Πξφθεηηαη γηα κία πεξηνρή πνπ είλαη θαηάθπηε κε πεχθα
θαζψο θαη απφ έλα κνλαδηθφ θαη πινχζην νηθνζχζηεκα κε ζπάληα δψα θαη πνπιηά ηα
νπνία βξίζθνπλ θαηαθχγην ζηελ πεξηνρή ηδίσο ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο. Βξάρνη, ζπειηέο,
πινχζηα βιάζηεζε θαη ην εθθιεζάθη ηνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ, ην νπνίν αλαθέξεηαη φηη είλαη
ρηηζκέλν απφ ην 1740 ζπλζέηνπλ έλα ηέιεην ηνπίν γηα ηνλ επηζθέπηε θαη εηδηθά ηνλ
επηζθέπηε εηδηθνχ ελδηαθέξνληνο πνπ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα απνιαχζεη ηα ζπάληα
απνδεκεηηθά πνπιηά αιιά θαη ηελ πεξίθεκε Αξγνιηθή νξρηδέα πνπ θχεηαη ζηελ πεξηνρή.
Οη ιάηξεηο ηεο αλαξξίρεζεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα απνιαχζνπλ ην ζπνξ ηνπο σο
αλαξξηρφκελνη ζηνπο απφηνκνπο βξάρνπο ηνπ Καηαθπθίνπ. Σν παιηφ ηζηνξηθφ γεθχξη
νδεγεί ηνλ επηζθέπηε κέζα απφ έλα καγεπηηθφ κέξνο κε πεχθα θαη ηξερνχκελα λεξά ζην
γξαθηθφ ρσξηφ Φνχξλνη (ηζηνζειίδα Γεκνηηθήο Δλφηεηαο Δξκηφλεο,
www.pelopsisland.gr).

74
4. Ο πδξνβηφηνπνο ηεο Κνηιάδαο θαη ε ιηκλνζάιαζζα ηεο Θεξκεζίαο. ΢ηελ Κνηιάδα
Δξκηνλίδαο, έλα αιηεπηηθφ ςαξνρψξη κφιηο 3 ρηιηφκεηξα απφ ην Κξαλίδη ππάξρεη έινο γηα
πδξφβηα θαη αξπαθηηθά πνπιηά. Σν παξαπάλσ έινο πξνζηαηεχεηαη απφ ηε ζπλζήθε
RAMSAR ελψ είλαη θαηαρσξεκέλν ζην ΔΚΒΤ κε αξηζκφ 251292000. Δίλαη θαηαθχγην
απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ φπσο θχθλσλ, πειεθάλσλ, θνξκνξάλσλ, καπξνπειαξγψλ,
γεξαλψλ θ.ά. πνπιηψλ. Ο επηζθέπηεο, αλ είλαη ηπρεξφο, κπνξεί ηνλ Μάην λα δεη
κεζνγεηαθέο θψθηεο θαη ην θαινθαίξη λα παξαηεξήζεη ζαιάζζηεο ρειψλεο. Αλαθνξηθά κε
ηε ιηκλνζάιαζζα ηεο Θεξκεζίαο, απνηειεί ζεκαληηθφ βηφηνπν θαη πέξαζκα ζπάλησλ
απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ. Έρεη εληαρζεί ηφζν ζε εζληθά φζν θαη ζε δηεζλή δίθηπα
πξνζηαζίαο, φπσο ην Δπξσπαηθφ δίθηπν Corine Biotops. Μάιηζηα, νξηζκέλα είδε πνπ
δνπλ εδψ πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ Κνηλνηηθή Οδεγία 79/409 θαη ηε ΢χκβαζε ηεο Βέξλεο.
Ζ ιίκλε ηεο Θεξκεζίαο ζεσξείηαη απφ ηνπο σξαηφηεξνπο θπζηθνχο πξννξηζκνχο ηεο
Δξκηνλίδαο, ρξεηάδεηαη φκσο ηνλ απαηηνχκελν ζεβαζκφ απφ ηνπο επηζθέπηεο (Μειηαξάθε,
Έ, 2012, Λνπκνπζηψηε, Ρ., 2010 απφ Πξσηνβνπιία Δλεξγψλ Πνιηηψλ Δξκηφλεο).
5. Σν φξνο Γίδπκν κε πςφκεηξν 1.121 κέηξα είλαη ην δεχηεξν ςειφηεξν βνπλφ ηεο
λφηηαο Αξγνιίδαο. Έρεη ρακειή βιάζηεζε ελψ θπξηαξρεί έλα είδνο γηνπλίπεξνπ πνπ ζηελ
Πεινπφλλεζν θέξεη ηελ νλνκαζία βέλην. ΢ηε βφξεηα πιεπξά ηνπ, εηδηθά ζε θνίηεο
ξεκάησλ ζπλαληάεη θαλείο θαη πιαηχθπιια φπσο πιαηάληα ελψ ην φξνο είλαη εληαγκέλν
ζην Natura 2000 κε θσδηθφ GR 2510002. Παξάιιεια, ην φξνο Γίδπκν, ζεσξείηαη
δεκνθηιήο πξννξηζκφο γηα φζνπο μέξνπλ απφ νξεηβαζία θαη παξαπέληε. ΢ηελ πεδηάδα ησλ
Γηδχκσλ θπηξψλεη θάζε ρξφλν ηελ άλνημε θαη ρσξίο λα έρεη ππάξμεη νπνηαδήπνηε
θξνληίδα ή θαιιηέξγεηα, ε άγξηα ηνπιίπα. Δίλαη κηθξφηεξε απφ ηελ Οιιαλδηθή κε
θηηξηλνθφθθηλεο απνρξψζεηο. Ζ ηνπιίπα ησλ Γηδχκσλ αλζίδεη κφλν ζην ζπγθεθξηκέλν
κέξνο ελψ δελ κπνξεί λα κεηαθπηεπηεί νχηε λα επδνθηκήζεη ζε άιιν έδαθνο. Σα
ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κία κείσζε ζηελ πνζφηεηα ηεο ηνπιίπαο ησλ Γηδχκσλ.
Γηάθνξεο εμεγήζεηο δίλνληαη απφ ηνπο θαηνίθνπο φπσο ε βαζηά άξνζε ησλ αγξψλ ή ηα
θπηνθάξκαθα. Αμίδεη λα πξνζερηεί ηδηαίηεξα απφ ηνπο αξκφδηνπο ηνπ δήκνπ Δξκηνλίδαο
θαη γηα ηελ νηθνινγηθή ηεο ζεκαζία αιιά θαη φηη απνηειεί πφιν έιμεο θάζε ρξφλν ηνλ
Απξίιην κε γιέληη, ηππνδξνκίεο θαη παξαδνζηαθνχο ρνξνχο πνπ δίλνληαη πξνο ηηκήλ ηεο
ζηελ ηνπηθή θνηλφηεηα ησλ Γηδχκσλ κε πιήζνο θφζκνπ λα ζπξξέεη ζηελ εθδήισζε
(Βηθηπαίδεηα, φξνο Γίδπκν, 19/1/2013, Ληψζε, Μ., 2011, Αξγνιηθέο Δηδήζεηο).
6. Οη Γνιίλεο (ζπήιαηα) ησλ Γηδχκσλ. Γεσινγηθνί ζρεκαηηζκνί ζε ζρήκα θξαηήξα.
Γεκηνπξγήζεθαλ απφ θαζίδεζε ηνπ εδάθνπο ελψ εληππσζηάδνπλ κε ην ζρήκα ηνπο θαη ην
κέγεζφο ηνπο. Σα πξψηα ίρλε αλζξψπηλεο παξνπζίαο ρξνλνινγνχληαη απφ ηελ Όζηεξε

75
 Νενιηζηθή Δπνρή (4000-2800 π.Υ.). ΢πγθεθξηκέλα, ζηε Μεγάιε ΢πειηά, βξέζεθαλ ιίζηλα
εξγαιεία ζηα νπνία βξήθε θαηαθχγην απφ ηα ζηνηρεία ηεο θχζεο ν άλζξσπνο εθείλεο ηεο
επνρήο. Ο επηζθέπηεο αμίδεη λα δεη ην μσθιήζη ηνπ Αγίνπ Γεσξγίνπ (1200 κ.Υ.) πνπ
βξίζθεηαη ζηε Μηθξή ΢πειηά (βξαρνζθεπέο δηαθνζκεκέλν κε ηνηρνγξαθίεο πηζαλά ηνπ
13νπ αη.) θαη ηελ Μεηακφξθσζε ηνπ ΢σηήξνο φπνπ θαηεβαίλεη απφ ζηνά ζθακκέλε ζην
έδαθνο (www.proorismosargolida.gr, 19/1/2013)

Οη θπζηθέο νκνξθηέο ηεο Δξκηνλίδαο είλαη ακέηξεηεο. ΢ηελ παξνχζα εξγαζία

θαηαγξάθεθαλ νη ραξαθηεξηζηηθφηεξεο. Τπάξρνπλ πνιιέο ηνπνζεζίεο θπζηθνχ θάιινπο πνπ
ζα κπνξνχζαλ λα θαηαγξαθνχλ θαη λα θαηαπιήμνπλ ηνλ ελαιιαθηηθφ ηνπξίζηα-επηζθέπηε
ηεο Δξκηνλίδαο, φκσο ε έθηαζε ηεο παξνχζεο εξγαζίαο είλαη ζπγθεθξηκέλε.

3.6 Οη πνιηηηζηηθνί ηεο πφξνη.

Ζ Δξκηνλίδα καξηπξεί αλζξψπηλε παξνπζία πνπ απνδεηθλχεη πσο ν πξντζηνξηθφο

άλζξσπνο έδεζε εδψ απφ ην 35000 π.Υ. Σν πέξαζκα ησλ επνρψλ άθεζε ζηνλ ηφπν ηεο
πεξηνρήο κειέηεο, κλεκεία κνλαδηθνχ αλζξσπνινγηθνχ, αξραηνινγηθνχ θαη ηζηνξηθνχ
ελδηαθέξνληνο. Αθνινπζνχλ νξηζκέλα κφλν απφ ηα πην ζεκαληηθά αμηνζέαηα ηεο πεξηνρήο
κε ζχληνκε πεξηγξαθή απηψλ:

Α) Σν ζπήιαην Φξάρζη, ην νπνίν βξίζθεηαη απέλαληη απφ ην ρσξηφ Κνηιάδα. Σν πιάηνο ηεο
εηζφδνπ είλαη 30 κ. θαη ην βάζνο ηνπ πεξίπνπ ζηα 150 κ. ΢χκθσλα κε ηνλ Γθάηζν, (1996), ε
ηδηαηηεξφηεηα ηνπ ζπειαίνπ ζπλίζηαηαη ζην φηη ηα ζηξψκαηα ηνπ εδάθνπο πνπ έρνπλ κε ηα
ρηιηάδεο ρξφληα επηθαζήζεη ζην αξρηθφ δάπεδφ ηνπ θαη πεξηέρνπλ φια ηα απνκεηλάξηα ηεο
αλζξψπηλεο θαη δσηθήο δξαζηεξηφηεηαο, δελ έρνπλ δηαηαξαρζεί απφ θαλέλα γεσινγηθφ
θαηλφκελν. ΢ην ζπγθεθξηκέλν ζπήιαην καξηπξείηαη αλζξψπηλε παξνπζία εδψ θαη 30000
ρξφληα ελψ ην πιένλ ζεκαληηθφ εχξεκα είλαη έλαο ζθειεηφο ηεο κεζνιηζηθήο επνρήο (10500-
8000 π.Υ.). Έρνπλ αλαθαιπθζεί νζηά δψσλ απφ ηελ παιαηνιηζηθή επνρή, πέηξηλα εξγαιεία
θαη πήιηλα αγαικαηίδηα. Σα πεξηζζφηεξα επξήκαηα βξίζθνληαη ζην κνπζείν ηνπ Ναππιίνπ.

Β) Ζ αξραία πφιε ησλ Αιηέσλ πνπ ηδξχζεθε ζηηο αξρέο ηνπ 7νπ αη. π.Υ βξίζθεηαη ζηε λφηηα
πιεπξά ηνπ θπζηθνχ φξκνπ ηνπ Πνξηνρειίνπ. Απφ γξαπηέο καξηπξίεο γλσξίδνπκε πσο
επνηθίζηεθε απφ Σηξχλζηνπο ιίγν κεηά ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε κάρε ησλ Πιαηαηψλ (479
π.Υ.). Ζ πφιε δηέζεηε νξγαλσκέλν πνιενδνκηθφ ζρέδην κε θάζεηνπο ζε θεληξηθέο ιεσθφξνπο
δξφκνπο ελψ παξάιιεια είρε θαη ζχζηεκα απνρέηεπζεο. Απφ ηελ αξραία πφιε ζψδεηαη

76
κέξνο ηεο Αθξφπνιεο θαζψο θαη ππνζαιάζζηα θηίζκαηα ηα νπνία κπνξεί λα δεη ν επηζθέπηεο
κε ηε βάξθα (Παππή, Δ., 2007 ; Μειηαξάθε, Έ., 2012).

Γ) Ζ Πατδνχζε-Παπαλησλίνπ (1996) αλαθέξεη πσο αλάκεζα ζηηο νκεξηθέο πφιεηο ηεο

Δξκηνλίδαο, πνπ ε ζέζε ηνπο επηζεκάλζεθε απφ ηνπο κεηαγελέζηεξνπο κειεηεηέο, είλαη ν
Μάζεο. Πξφθεηηαη γηα αξραία πφιε ζηελ πεξηνρή ηεο ζεκεξηλήο Κνηιάδαο Δξκηνλίδαο θαη
κία απφ ηηο πφιεηο πνπ είραλ ηδξχζεη νη Γξχνπεο ζηε λφηηα Αξγνιίδα. ΢ην χςσκα ηεο βφξεηαο
αθηήο ν επηζθέπηεο ζα ζπλαληήζεη εξείπηα κηθξνχ κεζαησληθνχ νρπξνχ ελψ ρακειφηεξα ζην
ίδην χςσκα ππήξρε ν κπθελατθφο νηθηζκφο. ΢ηελ πεξηνρή έρνπλ βξεζεί ειάρηζηα αξραία
θαηάινηπα φπσο ηκήκαηα ηνίρσλ, δεμακελέο θαζψο θαη φζηξαθα (Βηθηπαίδεηα, 2013).

Γ) Σν αξραίν Πεγάδη ηεο Μηιίληξαο, ην νπνίν ζα ζπλαληήζεη ν επηζθέπηεο ζηνπο πξφπνδεο

ηνπ Πξνθήηε Ζιία ηνπ Κξαληδίνπ. Έρεη ηεηξάγσλν ζρήκα ελψ πεξηβάιιεηαη απφ
επηβιεηηθνχο νγθφιηζνπο, ραξαθηεξηζηηθφ ησλ αξραίσλ πεγαδηψλ ηεο Δξκηνλίδαο
(Μειηαξάθε, Έ,. 2012).

Δ) Σν Μπίζηη, κηθξή πεπθφθπηε ρεξζφλεζνο ζηελ άθξε ηεο πφιεο ηεο Δξκηφλεο θαη
παξάιιεια έλαο ππαίζξηνο αξραηνινγηθφο ρψξνο. Ο επηζθέπηεο δηαθξίλεη ζην πην θεληξηθφ
θαη πιαηχ ςήισκα ηνπ Μπηζηηνχ ηα πέηξηλα ζεκέιηα ηεο βάζεο ηνπ λανχ ηεο ζεάο Αζελάο
αιιά θαη ηνπ ζενχ Πνζεηδψλα ηα νπνία εθηείλνληαη σο ηνλ αλαθαηληζκέλν αλεκφκπιν. Ο
ρψξνο ηνπ Μπηζηηνχ πεξηηξηγπξηδφηαλ απφ θπθιψπεηα ηείρε, απνκεηλάξηα ησλ νπνίσλ ν
επηζθέπηεο κπνξεί λα δεη ζηε βνξεηλή πιεπξά ηνπ αιιά θαη ιείςαλα απφ ηα εξγαζηήξηα
επεμεξγαζίαο ηεο πνξθχξαο (ηζηνζειίδα http://www.ermionigreece.com, 2013).

΢Σ) Σν Κάζηξν ηεο Θεξκεζίαο, ρηηζκέλν ζε επηβιεηηθφ βξάρν χςνπο 292 κ. απέλαληη απφ
ηε ιηκλνζάιαζζα ηεο Θεξκεζίαο ζηελ είζνδν ηνπ ρσξηνχ. Πξσηναλαθέξεηαη ην 1347 αιιά
ζχκθσλα κε ηνλ Γθάηζν (2001) είρε θηηζηεί απφ ηα βπδαληηλά ρξφληα ελψ έμσ απφ απηφ
ππήξρε νηθηζκφο. Ήηαλ ζε ρξήζε κέρξη ην 1715 θαη κάιινλ ηηλάρηεθε κε κπαξνχηη πξηλ ην
παξαδψζνπλ νη Δλεηνί ζηνπο Σνχξθνπο κε απνηέιεζκα λα καο είλαη άγλσζηε ε εζσηεξηθή
ηνπ νξγάλσζε. Γηαηεξείηαη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηνπ ηείρνπο, ρσξίο επάιμεηο κε 10 πεξίπνπ
πνιεκίζηξεο. Ο επηζθέπηεο ζα δεη ζην αλαηνιηθφ νρπξσκέλν χςσκα ηνλ βφξεην ηνίρν πνπ
ζψδεηαη θαζψο θαη κηθξφ κέξνο ηνπ ηεξνχ απφ βπδαληηλφ λαΐζθν ρηηζκέλν ηνλ 14ν αηψλα
(Γθάηζνο, Β,. 2001; Μειηαξάθε, Έ., 2012).

77
Ε) Σα εξείπηα ηεο αξραίαο πφιεο Δηιενί, ζην Ζιηφθαζηξν Δξκηνλίδαο, ηα νπνία ν
Παπζαλίαο ηα αλαθέξεη σο ηνπνζεζία κε ηεξά ησλ Διεπζίλησλ ζεψλ, ηεο Γήκεηξαο θαη ηεο
θφξεο ηεο Πεξζεθφλεο. Ο επηζθέπηεο ζήκεξα ζα ζπλαληήζεη έλαλ πνιπγσληθφ πεξίβνιν ησλ
ηεηρψλ, ζεκέιηα νηθνδνκεκάησλ θαη ίρλε κπθελατθψλ ηάθσλ (Κνπηνχδεο, Β,. 2013
www.koutouzis.gr).

H) Ο Πχξγνο ηεο παξαιίαο ηνπ Λακπαγηαλλά, ζηηο Λάδεο ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο ησλ
Φνχξλσλ Δξκηνλίδαο. Ο επηζθέπηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα δεη ζηα 200 κ. απφ ηελ αθηή ηα
εξείπηα ηνπ αξραίνπ πχξγνπ ηνπ 5νπ αη. π.Υ., κέξνο ηνπ ακπληηθνχ ηείρνπο ν νπνίνο είρε
ζθνπφ λα πξνζηαηεχεη ηα δπηηθά φξηα ηεο Δξκηνληθήο επηθξάηεηαο (Μειηαξάθε, Έ., 2012).

΢ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο, ν επηζθέπηεο κπνξεί λα δεη θαη λα ζαπκάζεη αλεκφκπινπο θαζψο
θαη αιψληα ζε δηάθνξεο δεκνηηθέο θαη ηνπηθέο θνηλφηεηέο ηεο θαη λα κεηαθεξζεί ζε κηα άιιε
ρξνληθή δηάζηαζε. Δηδηθά ζην Κξαλίδη, έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επηζθεθηεί ηέζζεξηο απφ ηνπο
πνιινχο πνπ θάπνηε ππήξραλ. Σν ίδην θαη ζε άιιεο δεκνηηθέο θαη ηνπηθέο θνηλφηεηεο φπσο
ηελ Δξκηφλε, ηα Γίδπκα ή ην Θεξκήζη. ΢ηελ Δξκηνλίδα ππάξρνπλ αξθεηά παξαδνζηαθά
ειαηνηξηβεία πνπ πιένλ έρνπλ πάςεη λα ιεηηνπξγνχλ ιφγσ ηνπ φηη έρνπλ αληηθαηαζηαζεί κε
λέαο ηερλνινγίαο. Διαηνηξηβεία κε κπιφπεηξεο ηηο νπνίεο γχξηδαλ άινγα γηα ηε ζχλζιηςε ηνπ
ειαηφθαξπνπ. Άπνςε ηνπ ζπγγξαθέα ηεο παξνχζεο εξγαζίαο είλαη πσο ζα κπνξνχζε λα
δεκηνπξγεζεί κνπζεηαθφο ρψξνο πνπ ζα ζηέγαδε κεραλήκαηα θαη εξγαιεία εθείλεο ηεο
επνρήο θαη πνπ ζα αλαπαξηζηνχζε ηε ιεηηνπξγία ηνπ ειαηνηξηβείνπ. Αλάινγα, ζα κπνξνχζαλ
λα ζηεγαζηνχλ κεραλήκαηα επνρήο πνπ ήηαλ απαξαίηεηα γηα ηελ παξαγσγή ηνπ θξαζηνχ κηαο
θαη ε Δξκηνλίδα πξηλ απφ αξθεηά ρξφληα δηαηεξνχζε ηθαλνπνηεηηθφ αξηζκφ ακπειηψλ.

Αλαθνξηθά κε ηηο παξαδνζηαθέο ηέρλεο, αμίδεη λα ζεκεησζεί ε χπαξμε δχν λαππεγείσλ

ζηελ Κνηιάδα Δξκηνλίδαο φπνπ θαηαζθεπάδνληαη μχιηλα αιηεπηηθά θαζψο θαη ηνπξηζηηθά
ζθάθε ηα νπνία πξνκεζεχνπλ ζρεδφλ φιε ηελ Διιάδα. Σεηξαθφζηα πελήληα ηνπιάρηζηνλ
ζθάθε (κε κήθνο άλσ ησλ 30κ. θαη κε βάξνο αξθεηέο θνξέο άλσ ησλ 100 ηφλσλ) ηα νπνία
πιένπλ ζηελ Αλαηνιηθή Μεζφγεην απφ ηελ Κχπξν κέρξη ηελ Αδξηαηηθή θαηαζθεπάζηεθαλ ζε
απηνχο ηνπο ηαξζαλάδεο (Μειηαξάθε, Έ,. 2012; Κειεζάθνο, Γ., 2011).

΢ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο, ν επηζθέπηεο ηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα επηζθεθηεί έλα κεγάιν
αξηζκφ βπδαληηλψλ εθθιεζηψλ θαη κνλαζηεξηψλ κε βαζηά ηζηνξηθή αμία. ΢ηε ζπλέρεηα
θαηαγξάθνληαη ζε ζρέζε κε ηε ζπνπδαηφηεηά ηνπο, νξηζκέλα κφλν απφ ηα κνλαζηήξηα θαη ηηο
εθθιεζίεο πνπ ππάξρνπλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο.

78
Α) Ζ Ηεξά Μνλή Αγίσλ Αλαξγχξσλ ζηελ Δξκηφλε. Ο επηζθέπηεο ζα δηαπηζηψζεη έλα
αμηφινγν δείγκα Βπδαληηλήο κνλαζηεξηαθήο αξρηηεθηνληθήο. Ζ κνλή είλαη θεκηζκέλε γηα ηηο
πεγέο κε ηα ηακαηηθά λεξά ελψ είλαη θηηζκέλε ζηα εξείπηα ηνπ λανχ ηνπ Αζθιεπηνχ κεηαμχ
9νπ θαη 10νπ αηψλα. Γηαζέηεη ζεκαληηθή βηβιηνζήθε κε ζπάληνπο ζενινγηθνχο, ηζηνξηθνχο,
θηινινγηθνχο θαη λνκηθνχο ηφκνπο (http://www.ermionigreece.com, είζνδνο 22/1/2013).

Β) Ζ Μνλή Αγίνπ Γεκεηξίνπ ηνπ Μπξνβιήηε (Απγνχ) ζηελ Πειεή. Σν Μνλαζηήξη

νπ νπ
θηίζηεθε ην β΄ κηζφ ηνπ 15 αηψλα ή ην α΄ κηζφ ηνπ 16 . Έιαβε ελεξγφ κέξνο ζηελ
ειιεληθή επαλάζηαζε νπφηε θαη ππξπνιήζεθε απφ ηνλ Ηκπξαήκ. Σν θαζνιηθφ ηεο Μνλήο
είλαη δηζππφζηαην, ην λφηην ηκήκα ηεο είλαη αθηεξσκέλν ζηνλ Άγην Γεκήηξην ελψ ην βφξεην
ζηνπο Αγίνπο Θενδψξνπο. Ο επηζθέπηεο κπνξεί λα δεη εμαηξεηηθήο ηέρλεο ηνηρνγξαθίεο ηνπ
17-18νπ αηψλα ζην λαΐζθν ησλ Αγίσλ Θενδψξσλ. Σν Μνλαζηήξη είλαη θηηζκέλν κέζα ζε
απφθξεκλνπο βξάρνπο (Δλνξηαθφ ΢πκπφζην Γηδχκσλ, είζνδνο 22/1/2013).

Γ) Ζ Αγία Σξηάδα ζηε ζέζε Πηθξνδάθλε. Πξφθεηηαη γηα βπδαληηλή εθθιεζία πνπ δηαζέηεη
πινχζηα αγηνγξαθία ζην εζσηεξηθφ ηεο. Θεσξείηαη ν παιαηφηεξνο γλσζηφο ρξνλνινγεκέλνο
ζηαπξεπίζηεγνο λαφο ζηνλ Διιαδηθφ ρψξν πνπ ρξνλνινγείηαη απφ ην 1240 κ.Υ. (Βηθηπαίδεηα,
2013)

Γ) Ο κεηξνπνιηηηθφο Ναφο ησλ Σαμηαξρψλ ζηελ Δξκηφλε. Κηηζκέλνο πάλσ ζηε ζέζε ηνπ
αξραίνπ λανχ ηεο Υζνλίαο Γήκεηξαο. Αλήθεη ζην βπδαληηλφ ηχπν ησλ ζχλζεησλ
ηεηξαθηφλσλ εγγεγξακκέλσλ ζηαπξνεηδψλ λαψλ κε επηκήθε θαη ζηελά ηα γσληθά
δηακεξίζκαηα. Ο λαφο έρεη ζπλδεζεί κε ηελ νξθσκνζία ηεο Σξίηεο Δζλνζπλέιεπζεο
(11/2/1827) πνπ ζπλεδξίαζε γηα ειάρηζην ρξνληθφ δηάζηεκα ζηελ Δξκηφλε (Ζζαΐαο, Η,. 2005).

Δ) Ο λαφο ηνπ Αγίνπ Ησάλλε ηνπ Πξνδξφκνπ ζην Κξαλίδη (Μεηξφπνιε). Ο ζεκεξηλφο
λαφο αληηθαηέζηεζε ην βπδαληηλφ εθθιεζάθη ην 1852 ελψ νινθιεξψζεθε ην 1873. Ζ εηθφλα
ηνπ Αγίνπ ε νπνία απνηειεί έξγν ηνπ Δκκαλνπήι Σδάλε κε ρξνλνινγία 1646 κ.Υ., ζεσξείηαη
ζαπκαηνπξγή απφ ηελ ηνπηθή παξάδνζε (Μειηαξάθε, Έ., 2012; Βηθηπαίδεηα, 2013).

΢η) Σν κνλαζηήξη ηεο Παλαγίαο ηεο Παληάλαζζαο, ζην Κξαλίδη. Ηδξχζεθε ην 1965. Σν
θαζνιηθφ ηεο είλαη ξπζκνχ Βαζηιηθήο ελψ δηαζέηεη λεψηεξεο ηνηρνγξαθίεο βπδαληηλήο
ηερλνηξνπίαο. Γπλαηθείν κνλαζηήξη κε ηηο κνλαρέο λα αζρνινχληαη κε ηα δηαθνλήκαηα ηεο
Μνλήο, ηα εξγφρεηξά ηνπο αιιά θαη ηηο αγξνηηθέο αζρνιίεο ιφγσ ηεο χπαξμεο ειαηψλα εληφο

79
ηεο Μνλήο (ηζηνζειίδα Ηεξάο Μεηξφπνιεο Όδξαο, ΢πεηζψλ, Αηγίλεο, Δξκηνλίδνο &
Σξνηδελίαο, 2013)

Δλψ ζα κπνξνχζαλ λα αλαθεξζνχλ επηπιένλ εθθιεζίεο θαη κνλαζηήξηα, θαηαγξάθεθαλ

ηα ζεκαληηθφηεξα ιφγσ ησλ πεξηνξηζκψλ ηεο παξνχζεο εξγαζίαο. Ο ζξεζθεπηηθφο
ηνπξηζκφο ζε ζρέζε κε ην ππάξρνλ ζξεζθεπηηθφ δπλακηθφ ηεο επαξρίαο, έρεη φιεο ηηο
πξνυπνζέζεηο λα αλαπηπρζεί. Δθείλν πνπ ρξεηάδεηαη είλαη ε αλάδεημε ησλ ζξεζθεπηηθψλ
κλεκείσλ ηεο πεξηνρήο θαη ε ζηνρεπκέλε πξνβνιή ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο
ελαιιαθηηθψλ ηνπξηζηψλ.

Αλαθνξηθά κε ηα πνιηηηζηηθά δξψκελα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο, απηά

πξαγκαηνπνηνχληαη ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ έηνπο κε ηε ζπκκεηνρή κεγάινπ κέξνπο ησλ
δεκνηψλ θαζψο θαη ησλ επηζθεπηψλ ηεο. Σνλ Ηαλνπάξην ζηελ Δξκηφλε πξαγκαηνπνηείηαη ηελ
εκέξα ησλ Θενθαλείσλ, ε ηνπηθή ενξηή Γηάια-Γηάια. Σε λχρηα ηεο παξακνλήο ησλ
Θενθαλείσλ θαη κέρξη ηα μεκεξψκαηα, νη λένη πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ ζηα Θενθάληα,
ηξαγνπδνχλ ην Γηάια-Γηάια απφ ζπίηη ζε ζπίηη δερφκελνη θεξάζκαηα θαη επρέο. Δίλαη
ληπκέλνη κε παξαδνζηαθέο λαπηηθέο ζηνιέο ελψ νη ίδηνη έρνπλ ζηνιίζεη ηηο βάξθεο απφ ηηο
νπνίεο ζα πέζνπλ γηα λα πηάζνπλ ην ζηαπξφ θαη ηελ εηθφλα ηεο Παλαγίαο κε θχιια θνίληθα.
Απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο βάξθεο θαη κέρξη ν ηεξέαο λα ξίμεη ζηαπξφ θαη εηθφλα ζηε ζάιαζζα,
εθείλνη ηξαγνπδνχλ ην Γηάια-Γηάια θνπλψληαο ηηο βάξθεο ηνπο. Ο Φεβξνπάξηνο σο κήλαο
ηεο Απνθξηάο, έρεη εθδειψζεηο ζην Πνξηνρέιη, ηελ Δξκηφλε θαη ην Κξαλίδη.

΢ηελ Δξκηφλε πξαγκαηνπνηείηαη θάζε ρξφλν ε Δξκηνλίηηθε Μαζθαξάδα, ζην Πνξηνρέιη

ην Πνξηνρειηψηηθν Καξλαβάιη. ΢ην Κξαλίδη, αλαβηψλεη ην έζηκν ηεο Λχξηδαο, ην νπνίν ηα
παιηά ρξφληα ήηαλ έλα απηνζρέδην γιέληη ηεο γεηηνληάο ζε έλα πιάησκά ηεο. ΢ηηο κέξεο καο ε
παξαπάλσ εθδήισζε πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε ζπκκεηνρή κνπζηθνχ ζπγθξνηήκαηνο απφ
νξγαλνπαίθηεο θαη ηξαγνπδηζηέο ηεο επαξρίαο, ηε Γεκνηηθή Υνξεπηηθή Οκάδα Δξκηνλίδαο κε
ρνξνχο αλάινγνπο θαη θπζηθά ηελ αζξφα ζπκκεηνρή ησλ δεκνηψλ απφ φιεο ηηο δεκνηηθέο θαη
ηνπηθέο ηεο θνηλφηεηεο. Ζ Καζαξά Γεπηέξα έρεη θαζηεξσζεί ζηνπο κχινπο Κξαληδίνπ
θαζψο θαη ζην ιφθν ηεο Αγίαο Δξκηφλεο ζηελ Δξκηφλε. Σελ Κπξηαθή ηνπ Πάζρα
πξαγκαηνπνηείηαη ην θάςηκν ηνπ Ηνχδα ηφζν ζην ιηκάλη ηεο Δξκηφλεο φζν θαη ζε εθείλν ηνπ
Πνξηνρειίνπ κε αλάινγεο ενξηαζηηθέο εθδειψζεηο. Πεξί ην ηέινο Απξηιίνπ ζηελ ηνπηθή
θνηλφηεηα ησλ Γηδχκσλ ιακβάλεη ρψξα ε γηνξηή ηεο ηνπιίπαο κε πιήζνο ενξηαζηηθψλ
εθδειψζεσλ (ζεαηξηθά δξψκελα απφ ηνπο καζεηέο, ρνξνί απφ ηε ρνξεπηηθή νκάδα ηνπ
Γήκνπ Δξκηνλίδαο). Σελ Πξσηνκαγηά, ζηελ «Γηνξηή ηεο Άλνημεο» φπσο νλνκάδεηαη, νη

80
ενξηαζηηθέο εθδειψζεηο κεηαθέξνληαη ζηα Παπνχιηα, ηνπνζεζία ιίγν έμσ απφ ην
παξαδνζηαθφ ρσξηφ ησλ Φνχξλσλ εμαηξεηηθνχ θπζηθνχ θάιινπο. Σνπο κήλεο Ηνχιην θαη
Αχγνπζην, ν Γήκνο Δξκηνλίδαο πξαγκαηνπνηεί κηα ζεηξά πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ φπσο
ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο, ζέαηξν ζθηψλ, κνπζηθέο εθδειψζεηο, εθζέζεηο δσγξαθηθήο θιπ ζε
φιεο ηηο δεκνηηθέο θαη ηνπηθέο θνηλφηεηεο. Γηνξηέο αθηεξσκέλεο ζε επαγγέικαηα θαη ηνπηθά
πξντφληα δελ ζα κπνξνχζαλ λα ιείςνπλ απφ κία αγξνηηθή θαη αιηεπηηθή πεξηνρή φπσο είλαη ε
επαξρία Δξκηνλίδαο. ΢αλ ηέηνηεο αλαθέξνληαη ε γηνξηή ηνπ Φαξά, ζηελ Κνηιάδα, ε γηνξηή
ηνπ ηξχγνπ ζην Ζιηφθαζηξν, ε γηνξηή ηνπ ξνδηνχ ζηελ Δξκηφλε, ε γηνξηή ηεο ειηάο ζην
Κξαλίδη

Έλαο ηθαλνπνηεηηθφο αξηζκφο ζπιιφγσλ ιεηηνπξγεί ζηελ επαξρία κε ζθνπφ ηελ

πξνάζπηζε θαη αλάδεημε πνιηηηζηηθψλ, θηιαλζξσπηθψλ θαη αζιεηηθψλ ηδεσδψλ ηνπ ηφπνπ.
΢πλνπηηθά αλαθέξνληαη νξηζκέλνη εμ απηψλ φπσο ν Μνπζηθφο ΢χιινγνο Δξκηφλεο, ε
Γεκνηηθή Υνξεπηηθή Οκάδα Γήκνπ Δξκηνλίδαο, ν Θεαηξηθφο ΋κηινο Δξκηνλίδαο, ν
Ναπηαζιεηηθφο ΋κηινο Δξκηφλεο, θαζψο θαη νη Ναπηαζιεηηθνί ΋κηινη Πνξηνρειίνπ θαη
Κνηιάδαο, νη Γεκνηηθέο Βηβιηνζήθεο Κξαληδίνπ θαη Δξκηφλεο, ν πλεπκαηηθφο θαη
θαιιηηερληθφο ζχιινγνο Φάξνο, ν ζχιινγνο Αιηέσλ, ε εζεινληηθή νκάδα «Αιιειεγγχε», ν
ζχιινγνο Δξκηνλίδαο «Αγάπε γηα ην άινγν» θαη άιινη. ΢ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο
ιεηηνπξγνχλ δχν Λανγξαθηθά Μνπζεία, έλα ζηελ Δξκηφλε θαη ην άιιν ζην Κξαλίδη.
΢χληνκα ζα είλαη έηνηκν θαη ην Λανγξαθηθφ Μνπζείν ησλ Γηδχκσλ κε αλάινγν πιηθφ.
Δπίζεο ζην Κξαλίδη μεθίλεζε πξφζθαηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ Λανγξαθηθφ εξγαζηήξη κε θχξην
ζηφρν ηελ αλαβίσζε παξαδνζηαθψλ ζπληαγψλ ηεο πεξηνρήο νχησο ψζηε ηα εθηεηζέκελα
ζθεχε ηνπ Μνπζείνπ λα ζπλδεζνχλ άκεζα κε ηελ πξαγκαηηθή ηνπο ρξήζε.

3.7 Ζ δηαζέζηκε ηνπξηζηηθή πξνζθνξά ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο ελψ δηαζέηεη κφλν 17 μελνδνρεηαθέο κνλάδεο δηαθφξσλ
θαηεγνξηψλ φπσο κπνξεί ν αλαγλψζηεο λα δηαπηζηψζεη ζην ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2 επί ζπλφινπ
λνκνχ 146, παξά ηαχηα θαηνξζψλεη λα ζπγθεληξψζεη έλαλ ηθαλνπνηεηηθφηαην αξηζκφ απφ
πιεπξάο δσκαηίσλ θαη θιηλψλ ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηνπ λνκνχ Αξγνιίδαο. Οξηζκέλα απφ
ηα ιεηηνπξγνχληα μελνδνρεία έρνπλ αλαθαηληζηεί ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ελψ θάπνηα άιια
ρξήδνπλ αλαλέσζεο. Παξάιιεια, ζην Πνξηνρέιη, ιεηηνπξγεί απφ ηελ εηαηξία AKS,
ππεξζχγρξνλν ζπλεδξηαθφ θέληξν ηνπ νπνίνπ ε θπξίσο ζπλεδξηαθή αίζνπζα είλαη
δπλακηθφηεηαο 800 ζπλέδξσλ, ε βνεζεηηθή ρσξεηηθφηεηαο 200 ζπλέδξσλ ελψ δηαζέηεη 11
κηθξφηεξεο απφ 10-45 η.κ. Ο εθζεζηαθφο ρψξνο ηνπ ζπλεδξηαθνχ θέληξνπ αλέξρεηαη ζηα

81
1200 η.κ. Πέξαλ ηνχηνπ, ζηελ πεξηνρή εμέηαζεο, έλα πιήζνο ελνηθηαδφκελσλ δσκαηίσλ θαη
δηακεξηζκάησλ ιεηηνπξγεί κε ζθνπφ ηελ παξνρή δηακνλήο ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο
επηζθέπηεο. Αλαθνξηθά κε ηνλ αξηζκφ ησλ λνκίκσο ιεηηνπξγνχλησλ ελνηθηαδφκελσλ
δσκαηίσλ θαη δηακεξηζκάησλ (άδεηα Δ.Ο.Σ.), απηά αλέξρνληαη ζε 36 ελψ ζηελ πεξηνρή ηεο
Θεξκεζίαο ιεηηνπξγεί θαη έλα θάκπηλγθ (Γήκνο Δξκηνλίδαο, 2013).
Οη επηζθέπηεο ηεο πεξηνρήο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα ελνηθίαζεο απηνθηλήησλ κέζα απφ ηξεηο
δηαθνξεηηθέο επηρεηξήζεηο (δχν ζην Πνξηνρέιη θαη κία ζηελ Δξκηφλε). ΢ην Πνξηνρέιη
ιεηηνπξγεί επίζεο έλα θαηάζηεκα ελνηθίαζεο κνηνπνδειάησλ. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ ν
επηζθέπηεο θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ζειήζεη λα πξαγκαηνπνηήζεη κία κηθξή θξνπαδηέξα ζηα
γχξσ λεζηά, ππάξρνπλ δχν επηρεηξήζεηο γηα ην ζθνπφ απηφ. Πξαγκαηνπνηνχλ νιηγφσξεο
επηζθέςεηο ζηα λεζηά ΢πέηζεο, Όδξα, Πφξν θαζψο θαη ζηε Μνλεκβαζία. Παξάιιεια, δχν
ζρνιέο ζαιάζζηνπ ζθη ιεηηνπξγνχλ ζηελ πεξηνρή ηνπ Πνξηνρειίνπ θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ
ρξφλνπ θαη ν βαζηθφο ιφγνο είλαη νη κνλαδηθέο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ
επαξρία Δξκηνλίδαο. ΢ην Πνξηνρέιη ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ελνηθίαζεο κηθξψλ ζθαθψλ γηα
φζνπο επηζπκνχλ λα εμεξεπλήζνπλ ηελ ηνπηθή αθηνγξακκή θαη φρη κφλν. Δπίζεο, γηα φζνπο
ελδηαθέξνληαη ζρεηηθά κε ηελ εθκάζεζε ηζηηνπινΐαο θαη windsurfing, ππάξρεη ζρνιή ζην
Πνξηνρέιη ε νπνία πξνζθέξεη εμνπιηζκφ θαη καζήκαηα γηα ηα ζπγθεθξηκέλα ζπνξ.
Γηα ηνπο ιάηξεηο ησλ θαηαδχζεσλ ιεηηνπξγνχλ ζηελ επαξρία δχν θαηαδπηηθά θέληξα,
έλα ζηελ Δξκηφλε θαη ην άιιν ζην Πνξηνρέιη, δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο
ελδηαθεξφκελνπο λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ην αγαπεκέλν ηνπο ζπνξ παξαηεξψληαο ηελ πινχζηα
ππνζαιάζζηα δσή αιιά θαη ηα ζαπκάζηα ππνζαιάζζηα αμηνζέαηα ηεο Δξκηνλίδαο. ΢ηηο ηξεηο
γλσζηέο πφιεηο ηεο Δξκηνλίδαο, ην Κξαλίδη, ηελ Δξκηφλε θαη ην Πνξηνρέιη, ν επηζθέπηεο έρεη
ηε δπλαηφηεηα λα επηζθεθηεί κεγάιν αξηζκφ θαηαζηεκάησλ εζηίαζεο θαη αλαςπρήο θαζψο
θαη θέληξσλ λπρηεξηλήο δηαζθέδαζεο. ΢ηηο ηνπηθέο θνηλφηεηεο Κνηιάδαο, Γηδχκσλ,
Ζιηνθάζηξνπ θαη Θεξκεζίαο, ν επηζθέπηεο ζα ζπλαληήζεη παξαδνζηαθέο ηαβέξλεο νη νπνίεο
πξνζθέξνπλ γεπζηηθφηαηα πηάηα κε θξέζθα ζαιαζζηλά θαη θξέαηα ηεο πεξηνρήο Δξκηνλίδαο
(ΞΔΔ, 2012,;Γήκνο Δξκηνλίδαο 2013,; Ηζηνζειίδεο Δξκηνλίδαο 2013).

3.8 Ζ ηνπξηζηηθή δήηεζε γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο.

Δλψ ζε επίπεδν λνκνχ γλσξίδνπκε ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε γηα ην έηνο 2012, ζε επίπεδν
επαξρίαο θάηη ηέηνην δελ είλαη δπλαηφλ. Απηφ ζπκβαίλεη ιφγσ ηνπ φηη απφ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ
έηνπο 2009 ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ δεκνηηθά δηακεξίζκαηα θαη πεξηνρέο δελ
δίλνληαη ελψ δηαζέζηκα είλαη ηα ζηνηρεία κφλν γηα λνκνχο θαη πεξηθέξεηεο. Αλαθνξηθά κε ηηο

82
αθίμεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο, ππάξρνπλ ζηαηηζηηθά ζηνηρεία
κέρξη θαη ην έηνο 2007. Ο πίλαθαο πνπ αθνινπζεί καο δίλεη βαζηθέο πιεξνθνξίεο ηφζν ζε
επίπεδν λνκνχ φζν θαη επαξρίαο. Ο εκεδαπφο πιεζπζκφο ππεξηεξεί ηνπ αιινδαπνχ ζηελ
Δξκηνλίδα, ζρεδφλ ην 80% ζε ζρέζε κε ην 21% ηνπ αιινδαπνχ ελψ ζε επίπεδν λνκνχ ν
αξηζκφο ησλ αιινδαπψλ επηζθεπηψλ απμάλεη ζην δηπιάζην απφ εθείλν ηεο Δξκηνλίδαο
(42,53%).

ΠΗΝΑΚΑ΢ 3.2

ΑΦΗΞΔΗ΢ ΢Δ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΑΚΑ ΚΑΣΑΛΤΜΑΣΑ ΚΑΗ ΚΑΜΠΗΝΓΚ

2007
ΔΡΜΗΟΝΗΓΑ ΑΡΓΟΛΗΓΑ
ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ ΖΜΔΓΑΠΟΗ ΢ΤΝΟΛΟ ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ ΖΜΔΓΑΠΟΗ ΢ΤΝΟΛΟ
Ηαλνπάξηνο 47 1.032 1.079 1.084 6.491 7.575
Φεβξνπάξηνο 71 1.089 1.160 1.387 7.235 8.622
Μάξηηνο 77 1.575 1.652 5.813 10.167 15.980
Απξίιηνο 1.450 6.231 7.681 16.960 20.359 37.319
Μάηνο 2.601 4.874 7.475 22.046 15.679 37.725
Ηνχληνο 2.959 11.028 13.987 16.688 24.263 40.951
Ηνχιηνο 3.258 10.431 13.689 17.936 26.484 44.420
Αχγνπζηνο 3.559 11.094 14.653 20.239 30.260 50.499
΢επηέκβξηνο 710 5.161 5.871 16.022 14.192 30.214
Οθηψβξηνο 194 1.508 1.702 10.848 8.923 19.771
Ννέκβξηνο 48 1.052 1.100 1.526 7.341 8.867
Γεθέκβξηνο 38 1.087 1.125 792 6.118 6.910
΢ΤΝΟΛΟ 15.012 56.162 71.174 131.341 177.512 308.853
ΠΟ΢Ο΢ΣΟ 21,09 78,91 100,00 42,53 57,47 100,00
(%)

Πεγή: ΢ηάηθνπ, ΢., 2010 απφ Δ΢ΤΔ 2007

΢ε αλάινγν πιαίζην θηλνχληαη θαη νη δηαλπθηεξεχζεηο. Οη εκεδαπνί ππεξέρνπλ απφ

πιεπξάο δηαλπθηεξεχζεσλ έλαληη ησλ αιινδαπψλ φπσο κπνξεί θαλείο λα δηαπηζηψζεη θαη ζην
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2. Ζ ζρέζε δείρλεη λα είλαη πεξίπνπ έλα πξνο ηέζζεξα. Αληίζεηα, ζε
επίπεδν λνκνχ ππεξέρνπλ νη εκεδαπνί θαηά έλα 10% πεξίπνπ απφ πιεπξάο δηαλπθηεξεχζεσλ.

Ο κέζνο φξνο παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ήηαλ γηα ηνπο κελ
αιινδαπνχο 4,16 εκέξεο ελψ γηα ηνπο εκεδαπνχο 3,35 εκέξεο. Παξαηεξψληαο ηνλ
αληίζηνηρν κέζν φξν ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζεί δηαπηζηψλεη θαλείο φηη ζε επίπεδν λνκνχ, ν

83
κέζνο φξνο παξακνλήο ησλ αιινδαπψλ κεηψλεηαη ζε 2,61 εκέξεο ελψ ζηνπο εκεδαπνχο ν
φξνο απηφο θαηεβαίλεη ζηηο 2,39 εκέξεο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 3.3
Αξηζκφο αθίμεσλ, δηαλπθηεξεχζεσλ θαη κέζε δηάξθεηα
παξακνλήο θαηά ην έηνο 2007
Δξκηνλίδα Αξγνιίδα
Αιινδαπνί Ζκεδαπνί ΢χλνιν Αιινδαπνί Ζκεδαπνί ΢χλνιν
΢πλνιηθφο Αξηζκφο 62.464 188.071 250.535 342.679 423.371 766.050
Γηαλπθηεξεχζεσλ
΢πλνιηθφο Αξηζκφο 15.012 56.162 71.174 131.341 177.512 308.853
Αθίμεσλ
Μέζε Γηάξθεηα 4,16 3,35 3,52 2,61 2,39 2,48
Παξακνλήο

Πεγή: ΢ηάηθνπ, ΢., 2010 απφ Δ΢ΤΔ 2007

Απφ πιεπξάο πιεξφηεηαο θιηλψλ, δηαπηζηψλνπκε φηη νη κήλεο αηρκήο γηα ηελ Δξκηνλίδα
αιιά θαη γηα ηελ Αξγνιίδα είλαη ν Ηνχιηνο θαη ν Αχγνπζηνο (ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2). ΢ηελ
πεξίπησζε πνπ ζα εκπινπηηζηεί ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο Δξκηνλίδαο κε ελαιιαθηηθέο
κνξθέο ηνπξηζκνχ, απηφ ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο επνρηθφηεηαο κε επηκήθπλζε
αθελφο ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ αιιά θαη ηελ αλάπηπμε ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαζ’
φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο ιφγσ ηνπ εμαηξεηηθνχ θιίκαηνο πνπ δηαζέηεη.

Ο πίλαθαο 3.4 πνπ αθνινπζεί εκθαλίδεη ηηο πξαγκαηνπνηζείζεο δηαλπθηεξεχζεηο αλά

εζληθφηεηα ζε επίπεδν επαξρίαο θαη λνκνχ. Σα 2/3 πεξίπνπ ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ ζηελ
Δξκηνλίδα πξαγκαηνπνηνχληαη απφ εκεδαπνχο. Θεσξείηαη ειθπζηηθφο πξννξηζκφο πνπ ζε
ζπλδπαζκφ κε ηελ επθνιία πξφζβαζεο θαηαθέξλεη λα ζπγθεληξψζεη ηηο κηζέο ζρεδφλ
δηαλπθηεξεχζεηο ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ ησλ εκεδαπψλ ζην λνκφ
Αξγνιίδαο. Απφ πιεπξάο δηαλπθηεξεχζεσλ ησλ αιινδαπψλ ζηελ Δξκηνλίδα, νη Γάιινη
ππεξέρνπλ αθνινπζνχκελνη απφ ηνπο Ηηαινχο. ΢ε επίπεδν λνκνχ παξαηεξεί θαλείο θαη άιιεο
εζληθφηεηεο λα πξαγκαηνπνηνχλ ηηο δηαλπθηεξεχζεηο ηνπο, θάηη πνπ ζα πξέπεη λα ιεθζεί
ζνβαξά ππφςε απφ ηνπο θνξείο ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο ψζηε λα πξνζεγγηζηνχλ θαη
άιιεο αγνξέο κε ηε βνήζεηα ησλ εξγαιείσλ ηνπ κάξθεηηλγθ.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 3.4
ΓΗΑΝΤΚΣΔΡΔΤ΢ΔΗ΢ ΢Δ ΞΔΝΟΓΟΥΔΗΑΚΑ ΚΑΣΑΛΤΜΑΣΑ

84
 ΑΝΑ ΔΘΝΗΚΟΣΖΣΑ ΓΗΑ ΣΟ ΔΣΟ΢ 2007
ΔΡΜΗΟΝΗΓΑ ΑΡΓΟΛΗΓΑ
1 Διιάδα 190.567 412.911 Διιάδα 1
2 Γαιιία 44.813 74.696 Γαιιία 2
3 Ηηαιία 26.835 45.250 Ηηαιία 3
4 Ννξβεγία 5.546 38.940 ΖΠΑ 4
5 Κχπξνο 5.134 31.402 Γεξκαλία 5
6 Αγγιία 4.818 20.909 Αγγιία 6
7 Βέιγην 2.694 13.670 Φηιαλδία 7
8 Γεξκαλία 2.288 11.959 Οιιαλδία 8
ΛΟΗΠΟΗ 10.724 87.367 ΛΟΗΠΟΗ
΢ΤΝΟΛΟ 293.419 737.104 ΢ΤΝΟΛΟ

Πεγή: ΢ηάηθνπ, ΢., 2010 απφ Δ΢ΤΔ 2007

΢ηνλ πίλαθα 3.9 απνηππψλεηαη ε ηνπξηζηηθή θίλεζε γηα ηα έηε 1988 θαη 2007. Μέζα ζε
κία ζρεδφλ εηθνζαεηία κπνξεί ν αλαγλψζηεο λα δηαπηζηψζεη ηε ζεκαληηθή κείσζε απφ
πιεπξάο αθίμεσλ θαη δηαλπθηεξεχζεσλ ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ ελψ εθείλεο ησλ
εκεδαπψλ απφ πιεπξάο αθίμεσλ θαη δηαλπθηεξεχζεσλ ζρεδφλ δηπιαζηάζηεθαλ. Οη
δηαλπθηεξεχζεηο απφ 621.836 έπεζαλ ζην ζιηβεξφ αξηζκφ ησλ 250.535. Οη εκέξεο
παξακνλήο (Μέζε Γηάξθεηα) εηδηθά ησλ αιινδαπψλ απφ 9,05 ην 1988 κεηψζεθαλ ζηηο 4,16 ην
2007.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 3.5. : ΢πγθξηηηθφο πίλαθαο αθίμεσλ θαη δηαλπθηεξεχζεσλ γηα ηα έηε 1988
θαη 2007 ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο
1988 2007

Ζκεδαπνί Αιινδαπνί ΢χλνιν Ζκεδαπνί Αιινδαπνί ΢χλνιν

Αθίμεηο 26.576 57.609 84.185 56.162 15.012 71.174

Γηαλπθηεξεχζεηο 100.741 521.095 621.836 188.071 62.464 250.535

Μ.Γ.Παξακνλήο 3,79 9,05 7,39 3,35 4,16 3,52

Πεγή: ΢ηάηθνπ, ΢., 2010 απφ Δ΢ΤΔ 2007 θαη Σαζφπνπινο θ.ά. 1997

Ζ κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ δηαλπθηεξεχζεσλ φπσο απνηππψλεηαη ζηνλ πίλαθα 3.5 κπνξεί
λα νθείιεηαη ζε δηάθνξνπο ιφγνπο. Έλαο απφ ηνπο ιφγνπο γηα ηνλ Σαζφπνπιν (1997) είλαη ε
πνιηηηθή αλέγεξζεο μελνδνρείσλ – Μακνχζ φπσο ηα ραξαθηεξίδεη, θαηά ηε δεθαεηία ηνπ ’70.

85
Δπήιζαλ ζνβαξέο αιινηψζεηο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ αιιά θαη ππνβάζκηζε ησλ ηζηνξηθψλ
θαιινλψλ ησλ πεξηνρψλ (π.ρ. Πφξην Υέιη) απφ ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηνπξηζηηθήο
αλάπηπμεο κε απνηέιεζκα νη ελ ιφγσ κνλάδεο λα ιεηηνπξγνχλ απσζεηηθά γηα ηελ πεξηνρή.
Αλαθέξεηαη επίζεο ζηε ζχγθξνπζε ρξήζεσλ θαη δξαζηεξηνηήησλ ζηελ πεξίπησζε
ηνπξηζκνχ-γεσξγίαο. Έηζη, δηαπηζηψλεηαη ζεκαληηθφο βαζκφο νηθνπεδνπνίεζεο ηεο
γεσξγηθήο γεο ζηηο πεξηνρέο αηρκήο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Αλάινγν πξφβιεκα
παξνπζηάδεηαη ζε δαζηθέο εθηάζεηο ή ζε δάζε κε αμηφινγν θπζηθφ ηνπίν. Τπάξρνπλ πνιιέο
εθηάζεηο ΢πλεηαηξηζκψλ ζε δηαθνξεηηθή θάζε αμηνπνίεζεο νη νπνίεο δηαπηζηψλνληαη ζε
παξάθηηεο πεπθφθπηεο πιαγηέο ηεο ρεξζνλήζνπ Δξκηνλίδαο (π.ρ. ΢αιάληη, Άγ. Αηκηιηαλφο
θιπ). Κάκςε παξαηεξείηαη ζηελ θίλεζε ησλ ζρεηηθά κεγάισλ ηνπξηζηηθψλ κνλάδσλ ησλ
αλεπηπγκέλσλ πεξηνρψλ ηεο επαξρίαο.

Ο ζπγγξαθέαο ππνζηεξίδεη πσο απηφ νθείιεηαη ζην φηη νη παξαπάλσ μελνδνρεηαθέο

κνλάδεο δελ έθαλαλ πξνζπάζεηεο λα εθζπγρξνληζηνχλ, δελ παξαθνινχζεζαλ ζε κεγάιν
βαζκφ ηηο λέεο δηεζλείο ηάζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ φπσο επίζεο ην φηη δελ αλαδήηεζαλ λένπο
ηξφπνπο θαη ηφπνπο αλαςπρήο ησλ ηνπξηζηψλ ηνπο, ηδηαίηεξα ησλ εκεδαπψλ. Αλαθνξηθά κε
ηε κηθξή αλάπηπμε νξηζκέλσλ πεξηνρψλ ηεο επαξρίαο, ν ζπγγξαθέαο θάλεη ιφγν ζηηο ειιηπείο
ππνδνκέο, ζηελ αλππαξμία κεραληζκψλ πξνψζεζεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο αιιά θαη ζηε
κηθξή αμηνπνίεζε ησλ πιενλεθηεκάησλ ηνπ εζσηεξηθνχ – νξεηλνχ ρψξνπ (ελδνρψξα) γηα
ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο αλαςπρήο. Αλαθέξεη ζπγθεθξηκέλα φηη ζα κπνξνχζαλ λα
αλαπηπρζνχλ ζηνπο ρψξνπο απηνχο δηάθνξεο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ φπσο
αγξνηνπξηζκφο, νξεηβαηηθφο, πνιηηηζηηθφο θιπ. (Σαζφπνπινπο, ΢., θ.ά. 1997).

Κεθάιαην 4ν: Ζ αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο ζηελ

πεξίπησζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

4.1 Έξεπλα Σνπξηζηηθνχ Μάξθεηηλγθ θαη ιφγνη εθπφλεζήο ηεο.

΢χκθσλα κε ηνλ Πξσηνπαπαδάθε (2003, ζει. 78), έξεπλα κάξθεηηλγθ είλαη ν

ζπζηεκαηηθφο ζρεδηαζκφο, ε ζπιινγή, ε αλάιπζε θαη ε παξνπζίαζε ζηνηρείσλ θαη επξεκάησλ
ζρεηηθψλ κε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε, ζηελ νπνία βξίζθεηαη ε επηρείξεζε. Ζ έξεπλα
κάξθεηηλγθ απνηειείηαη απφ πέληε ζηάδηα: ν θαζνξηζκφο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη νη ζηφρνη ηεο
πινπνηνχκελεο έξεπλαο, ε αλάπηπμε ηνπ ζρεδίνπ έξεπλαο, ε ζπιινγή ησλ απαξαίηεησλ
πιεξνθνξηψλ ηεο έξεπλαο, ε αλάιπζε ησλ παξαπάλσ πιεξνθνξηψλ θαη ηέινο ε παξνπζίαζε

86
ησλ επξεκάησλ. Πέληε είλαη αληίζηνηρα θαη νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο θαηά ηνλ Morrisson
(2002), εθπνλνχκε κία έξεπλα κάξθεηηλγθ. ΢αλ ηέηνηνπο αλαθέξεη α) ηνπο αγνξαζηέο ή
πειάηεο, β) ηνλ αληαγσληζκφ, γ) ηελ απηνπεπνίζεζε, δ) ηελ αμηνπηζηία θαη ε) ηελ αιιαγή.
Αλαθνξηθά κε ηνπο πειάηεο, ε έξεπλα κάξθεηηλγθ βνεζάεη ηνλ νξγαληζκφ παξέρνληάο ηνπ
πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην πφζν θαιά ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηνπο αιιά επίζεο ηνπ παξέρεη
ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηχμεη ηθαλνπνηεηηθή γλψζε ηφζν ησλ πξνεγνχκελσλ φζν θαη ησλ
δπλεηηθψλ αγνξαζηψλ ηνπ.

΢ε ζρέζε κε ηνπο αληαγσληζηέο ηνπ, ν νξγαληζκφο κέζα απφ ηελ έξεπλα κάξθεηηλγθ, έρεη
ηε δπλαηφηεηα λα αλαγλσξίζεη ηνπο πξσηαξρηθνχο ηνπ αληαγσληζηέο κε ζθνπφ ηελ
επηζήκαλζε δπλαηψλ θαη αδχλαησλ ζεκείσλ ηνπο. Ζ απηνπεπνίζεζε ηνπ νξγαληζκνχ
ηνλψλεηαη φηαλ έρεη πξνεγεζεί κία θαιά ζρεδηαζκέλε έξεπλα κάξθεηηλγθ δηφηη κέζσ απηήο
απνθηάηαη ιεπηνκεξή γλψζε ζρεηηθά κε ηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ ηνπ ελψ παξάιιεια
εληνπίδνληαη ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ. Σα απνηειέζκαηα πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ
ηελ έξεπλα ρξεζηκνπνηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα πξνζδψζνπλ αμηνπηζηία ζηηο φπνηεο
δηαθεκηζηηθέο εθζηξαηείεο ηνπ νξγαληζκνχ. Δίλαη γλσζηφ φηη ζηνλ ρψξν ηνπ ηνπξηζκνχ ηφζν
νη εζσηεξηθέο φζν θαη νη δηεζλείο αγνξέο αιιάδνπλ δηαξθψο. Σν ίδην θαη νη αλάγθεο ησλ
ηνπξηζηψλ – θαηαλαισηψλ. Δίλαη θαζήθνλ ησλ νξγαληζκψλ λα ελεκεξψλνληαη ζηηο φπνηεο
αιιαγέο πξαγκαηνπνηνχληαη ζην ρψξν ηνπο θαη ε έξεπλα κάξθεηηλγθ απνηειεί ην βαζηθφηεξν
εξγαιείν γηα ην ζέκα απηφ.

4.2 Δίδε έξεπλαο Σνπξηζηηθνχ Μάξθεηηλγθ.

Γχν είλαη ηα βαζηθά είδε έξεπλαο ζε ζρέζε κε ηηο πεγέο ζπιινγήο ζηνηρείσλ: ε
δεπηεξνγελήο έξεπλα θαη ε πξσηνγελήο (Υξήζηνπ 1999). Ζ δεπηεξνγελήο έξεπλα έρεη σο
βάζε ηεο ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ ηα νπνία πθίζηαληαη ηφζν εληφο φζν θαη εθηφο ηεο
ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο. Οη παξαπάλσ πιεξνθνξίεο κπνξεί λα πξνέξρνληαη απφ εζσηεξηθά
ηεο αξρεία φπσο γηα παξάδεηγκα ζηνηρεία πνπ δηαηεξνχληαη ζην ινγηζηήξην, ζην ηκήκα
πσιήζεσλ θιπ. ή απφ εμσηεξηθά αξρεία, εθηφο δειαδή ηεο ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο.
Δμσηεξηθέο πεγέο πιεξνθνξηψλ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ νη δεκφζηεο ή ηδησηηθέο βηβιηνζήθεο,
ε Δζληθή ΢ηαηηζηηθή Τπεξεζία, έξεπλεο θαη αλαιχζεηο θξαηηθψλ νξγαληζκψλ φπσο ν ΔΟΣ,
ην Τπνπξγείν Σνπξηζκνχ θιπ. Οξηζκέλα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο δεπηεξνγελνχο έξεπλαο
είλαη πσο ε ζπιινγή ηνπο κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κε δηαθξηηηθφηεηα θαη ερεκχζεηα, δελ
απαηηνχληαη ππεξεζίεο απφ εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, ζεσξείηαη απφ ηνπο πην νηθνλνκηθνχο

87
ηξφπνπο ζπιινγήο ζηνηρείσλ θαη επίζεο ε ηαρχηεηα ζπιινγήο ηνπο ζε ζρέζε κε ηελ αλάινγε
ζπιινγή ζηνηρείσλ πξσηνγελνχο έξεπλαο. ΢ηα κεηνλεθηήκαηα αλαθέξνληαη φηη ζε πνιιέο
πεξηπηψζεηο νη πιεξνθνξίεο δελ ηαηξηάδνπλ κε ην πξφβιεκα πνπ εμεηάδεηαη θαζψο επίζεο θαη
ε πεξίπησζε ηνπ λα ζπγθεληξσζνχλ ζηνηρεία αλεπίθαηξα.

΢ηελ πεξίπησζε πνπ ε ηνπξηζηηθή επηρείξεζε ρξεηαζηεί ζηνηρεία ηα νπνία δελ είλαη
δηαζέζηκα απφ δεπηεξνγελείο πεγέο, ηφηε γηα ηε ζπιινγή ηνπο ζηξέθεηαη ζηελ ίδηα ηελ
ηνπξηζηηθή αγνξά. Πξαγκαηνπνηεί δειαδή πξσηνγελή έξεπλα κε ζθνπφ ηε ζπιινγή
ζηνηρείσλ πξσηφηππσλ, απαξαίηεησλ ζηε ιχζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ηνπξηζηηθνχ
πξνβιήκαηνο. Σέζζεξηο θχξηνη ηξφπνη ππάξρνπλ γηα ηε ζπιινγή πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ: α) ε
ρξήζε εξσηεκαηνινγίνπ, β) νη ζπλεληεχμεηο ζε βάζνο, γ) ε κέζνδνο ηεο παξαηήξεζεο θαη δ)
ν πεηξακαηηζκφο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζεο εξγαζίαο, ζα δηεμαρζεί πξσηνγελήο έξεπλα
ζε θνξείο ηνπξηζκνχ θαη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο πξνθεηκέλνπ λα
ζπγθεληξσζνχλ εθείλεο νη πιεξνθνξίεο πνπ δελ θαηέζηε δπλαηφ λα ζπγθεληξσζνχλ απφ ηε
δεπηεξνγελή έξεπλα θαη πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο.

4.3 Πξσηνγελήο έξεπλα ζηνπο ηνπξηζηηθνχο θνξείο, ηα ηνπξηζηηθά

θαηαιχκαηα θαη ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Θα δηεμαρζεί πξσηνγελήο έξεπλα κε ζθνπφ ηελ άληιεζε πξφζζεησλ πιεξνθνξηψλ απφ

ηνπο ηνπξηζηηθνχο θνξείο, ηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία ηεο επαξρίαο
Δξκηνλίδαο ε νπνία είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζεο εξγαζίαο.
Αθνινπζνχλ νη εξεπλεηηθνί ζηφρνη ηεο έξεπλαο, ε αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία, ε επηινγή
ηνπ πιεζπζκηαθνχ δείγκαηνο θαζψο θαη ν ηξφπνο ζχληαμεο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ.

4.3.1 Δξεπλεηηθνί ζηφρνη – Αθνινπζνχκελε κεζνδνινγία

Ζ πξαγκαηνπνηνχκελε έξεπλα ζηνπο θνξείο ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο γίλεηαη

κε ζηφρν λα ζπγθεληξσζνχλ πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηελ ηνπξηζηηθή θαηάζηαζε ηεο
πεξηνρήο θαη λα πξνηαζνχλ πηζαλνί ηξφπνη βειηίσζήο ηεο. Δηδηθφηεξα, κέζα απφ ηα
εξσηεκαηνιφγηα πνπ ζα δηαλεκεζνχλ ζα δεηεζνχλ απαληήζεηο γηα ηα παξαθάησ ζέκαηα: α)
θξηηήξηα κε ηα νπνία επηιέγνπλ νη επηζθέπηεο ηελ Δξκηνλίδα σο πξννξηζκφ, β) αμηνιφγεζε
πθηζηάκελσλ ππνδνκψλ ηεο θαζψο θαη ηεο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ πξνο ηνπο επηζθέπηεο ηεο, γ)
χπαξμε ή κε επαξθψλ ππνδνκψλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ θαζψο θαη
ππνδεηθλπφκελεο πεξηνρέο απφ ηνπο θνξείο γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο, δ) δπλαηά θαη αδχλαηα

88
ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο, ε) χπαξμε αλαμηνπνίεησλ πφξσλ θαη ηξφπνη αμηνπνίεζήο
ηνπο, ζη) πηζαλέο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ ηηο νπνίεο εθαξκφδνπλ θαη αμηνιφγεζε ηεο
απνηειεζκαηηθφηεηαο απηψλ, δ) χςνο δαπάλεο ησλ θνξέσλ ζε ελέξγεηεο πξνβνιήο θαη
πξνψζεζεο, ε) πηζαλέο νκάδεο – ζηφρνη ηηο νπνίεο νη θνξείο ζθνπεχνπλ λα πξνζεγγίζνπλ.

Ζ έξεπλα ζηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία ηεο πεξηνρήο έρεη
σο ζηφρν λα θαηαγξάςεη ηελ άπνςε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζρεηηθά κε ηελ
πθηζηάκελε ηνπξηζηηθή θαηάζηαζε ζηελ επαξρία, λα δηαπηζησζνχλ ηα δπλαηά θαη αδχλαηα
ζεκεία ηεο, λα επηζεκαλζνχλ εθείλεο νη κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα
αλαπηπρζνχλ ζηελ πεξηνρή εμέηαζεο αιιά θαη ηξφπνη αμηνπνίεζεο πηζαλψλ αλαμηνπνίεησλ
ηνπξηζηηθψλ ηεο πφξσλ. Δηδηθφηεξα, κε ηε βνήζεηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζα γίλεη
πξνζπάζεηα λα δνζνχλ απαληήζεηο ζηα παξαθάησ εξσηήκαηα: α) δεκνγξαθηθά
ραξαθηεξηζηηθά ησλ επηζθεπηψλ ηεο, β) πνζνζηφ εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ θαζψο
επίζεο ρψξεο θαη πεξηνρέο πξνέιεπζήο ηνπο (γηα ηνπο εκεδαπνχο), γ) νηθνλνκηθφ επίπεδν θαη
κέζε δηάξθεηα παξακνλήο ηνπο, δ) ηξφπνη εμαζθάιηζεο θαηαιχκαηνο θαη ιφγνη επηινγήο ηεο
Δξκηνλίδαο σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ, ε) αμηνιφγεζε κέζσλ πξνβνιήο θαη ελεκέξσζεο ησλ
ηνπξηζηψλ γηα ηελ Δξκηνλίδα, ζη) δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο, δ) αμηνιφγεζε
ηεο πθηζηάκελεο ηνπξηζηηθήο θαηάζηαζεο θαζψο θαη ηνπ επηπέδνπ εθπαίδεπζεο ησλ
εξγαδνκέλσλ ηεο ζηνλ ηνπξηζκφ, ε) εθηίκεζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο αλαθνξηθά κε
ππνδνκέο ηεο θαη πνηφηεηαο ππεξεζηψλ ηεο θαζψο επίζεο θαη ηεο ζρέζεο ηηκήο / πνηφηεηαο,
ζ) πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηηο πθηζηάκελεο ππνδνκέο ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ
θαζψο επίζεο θαη ζε πνηεο απφ ηηο παξαπάλσ ελαιιαθηηθέο κνξθέο απαηηείηαη βειηίσζε θαη
αλάπηπμε, η) δαπάλεο πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο ησλ επηρεηξεκαηηψλ πνπ αθνξνχλ ην
ηνπξηζηηθφ ηνπο πξντφλ, θ) πηζαλνί αλαμηνπνίεηνη ηνπξηζηηθνί πφξνη ηεο επαξρίαο, ηξφπνη
αλάπηπμήο ηνπο, ι) αληαγσληζηηθνί πξννξηζκνί ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο

Γηα ηε ζπιινγή ησλ πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ ηεο έξεπλαο απφ ηνπο θνξείο, επηιέρηεθε ε
ρξήζε δνκεκέλνπ εξσηεκαηνινγίνπ. ΢χκθσλα κε ηνλ Υξήζηνπ (1999), πέξαλ ησλ
εξσηεκαηνινγίσλ, ηδηαίηεξε ζεκαζία πξέπεη λα δψζεη ν εξεπλεηήο ζε δχν πξφζζεηα
δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ άκεζα ηελ εξεπλεηηθή κέζνδν: ηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο κε ηνλ
πιεζπζκφ πνπ εξεπλάηαη θαζψο επίζεο θαη ηελ κεγηζηνπνίεζε ηεο αληαπφθξηζεο ζηε
δηεμαγφκελε έξεπλα. Σξεηο είλαη νη ζεκαληηθφηεξνη ηξφπνη επηθνηλσλίαο: ε πξνζσπηθή
ζπλέληεπμε, ε απνζηνιή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ ηαρπδξνκηθά θαη ε ηειεθσληθή επηθνηλσλία.
Κάζε έλαο απφ ηνπο πξναλαθεξζέληεο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο ζπγθεληξψλεη πιενλεθηήκαηα

89
θαη κεηνλεθηήκαηα. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο παξνχζεο έξεπλαο σο ηξφπνο επηθνηλσλίαο κε ηνλ
πιεζπζκφ (θνξείο) επηιέρηεθε ε πξνζσπηθή ζπλέληεπμε ελψ γηα ηελ ζπκπιήξσζε ηνπ
εξσηεκαηνινγίνπ ηεο Πεξηθεξεηαθήο Τπεξεζίαο Σνπξηζκνχ Πεινπνλλήζνπ / παξάξηεκα
Σξίπνιεο, επηιέρηεθε ε απνζηνιή ηνπ κε ηε βνήζεηα ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ιφγσ
ζεκαληηθήο ρηιηνκεηξηθήο απφζηαζεο.

Γηα ηελ ζπγθέληξσζε ησλ απαξαίηεησλ πιεξνθνξηψλ απφ ηηο νκάδεο επηρεηξεκαηηψλ
ηνπ ηνπξηζκνχ, ν εξεπλεηήο ζπλέηαμε δνκεκέλν εξσηεκαηνιφγην κε θιεηζηέο, αλνηθηέο θαη
κεηθηέο εξσηήζεηο. Χο ηξφπνο επηθνηλσλίαο κε ηνλ πιεζπζκφ επηιέρηεθε εθείλνο ηεο
πξνζσπηθήο ζπλέληεπμεο θαη γηα εθείλνπο ηνπο επηρεηξεκαηίεο πνπ ν ρξφλνο δελ ηνπο
επηηξέπεη λα δψζνπλ πξνζσπηθή ζπλέληεπμε, επηιέρηεθε σο ηξφπνο ε απνζηνιή ησλ
εξσηεκαηνινγίσλ κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ (e-mail). Πξηλ απφ θάζε ζπλέληεπμε ή
απνζηνιή εξσηεκαηνινγίνπ ζα πξνεγείην ηειεθσληθή επηθνηλσλία κε ηνπο επηρεηξεκαηίεο κε
ζθνπφ ηνλ νξηζκφ ηεο εκεξνκελίαο θαη ψξαο ζπλάληεζεο καδί ηνπο.

4.3.2 Δπηινγή πιεζπζκηαθνχ δείγκαηνο θαη ζχληαμε εξσηεκαηνινγίσλ.

Α) ΦΟΡΔΗ΢ ΣΟΤΡΗ΢ΜΟΤ: Σν πιεζπζκηαθφ δείγκα απνηειείηαη απφ ην ζχλνιν ησλ

θνξέσλ ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ΢ηελ έξεπλα ζα ζπκκεηάζρνπλ νη εμήο θνξείο
ηνπξηζκνχ: α) Πεξηθεξεηαθή Τπεξεζία Σνπξηζκνχ Πεινπνλλήζνπ (έδξα Σξίπνιε), β) Γήκνο
Δξκηνλίδαο, γ) Έλσζε Ξελνδφρσλ Πνξηνρειίνπ Δξκηνλίδαο, δ) ΢χιινγνο Δλνηθηαδφκελσλ
Γσκαηίσλ-Γηακεξηζκάησλ Αξγνιίδαο (εθπξφζσπνη Δξκηνλίδαο), ε) ΢χλδεζκνο
Ξελνδνρνυπαιιήισλ Παλεξκηνλίδαο θαη ηέινο ζη) ν ΢χιινγνο Δζηηάζεσο θαη Πνηψλ
Πνξηνρειίνπ Δξκηνλίδαο.

Σν εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν ζπληάρηεθε γηα ηηο αλάγθεο ηεο έξεπλαο ζηνπο θνξείο ηεο
επαξρίαο πεξηιακβάλεη ζπλνιηθά 18 εξσηήζεηο. Οη 14 εμ απηψλ είλαη θιεηζηνχ ηχπνπ θαη νη 4
αλνηθηνχ. Έγηλε πξνζπάζεηα απφ ηνλ εξεπλεηή, νη εξσηήζεηο λα είλαη ζαθείο θαη λα κελ
μεπεξλά ε ζπκπιήξσζή ηνπ ηα 20΄. Καηά ηνλ Υξήζηνπ (1999), νη θιεηζηέο εξσηήζεηο
ζεσξνχληαη δεκνθηιείο ζηηο πεξηπηψζεηο πνζνηηθήο έξεπλαο ιφγσ ηνπ φηη νη απαληήζεηο
κπνξνχλ λα θσδηθνπνηεζνχλ κε απνηέιεζκα ηελ εχθνιε αλάιπζε θαη επεμεξγαζία ησλ
απνηειεζκάησλ. ΢ην παξφλ εξσηεκαηνιφγην σο ηχπνη θιεηζηψλ εξσηήζεσλ
ρξεζηκνπνηήζεθαλ εξσηήζεηο απιήο ελαιιαθηηθήο (λαη ή φρη), εξσηήζεηο πνιιαπιήο
επηινγήο θαη θιίκαθαο βαζκνιφγεζεο (βαζκνιφγεζε ραξαθηεξηζηηθψλ απφ θαθφ έσο
εμαηξεηηθφ), θιίκαθαο ζπνπδαηφηεηαο (ππεξβνιηθά ζεκαληηθφ έσο θαζφινπ ζεκαληηθφ).

90
΢ηελ πεξίπησζε ησλ αλνηθηψλ εξσηήζεσλ, δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ εξσηεζέληα, λα δψζεη
απάληεζε θάλνληαο ρξήζε ηνπ δηθνχ ηνπ ιφγνπ. Βνεζνχλ ζηε ζπιινγή πεξηζζφηεξσλ
ζηνηρείσλ ελψ ρξεζηκνπνηνχληαη αξθεηά ζπρλά ζηελ πνηνηηθή έξεπλα. Τπάξρνπλ δηάθνξα
είδε αλνηθηψλ εξσηήζεσλ φπσο νη πιήξσο κε δνκεκέλεο, ζπλεηξκνχ ιέμεο, ζπκπιήξσζεο
πξφηαζεο, ζπκπιήξσζεο ηζηνξίαο θιπ (Υξήζηνπ 1999). ΢ηελ παξνχζα έξεπλα, νη εξσηήζεηο
αλνηθηνχ ηχπνπ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ είλαη πιήξσο κε δνκεκέλεο (εξσηήζεηο πνπ
απαληψληαη κε ζρεδφλ απεξηφξηζην αξηζκφ ηξφπσλ).

Β) ΣΟΤΡΗ΢ΣΗΚΑ ΚΑΣΑΛΤΜΑΣΑ ΚΑΗ ΣΟΤΡΗ΢ΣΗΚΑ ΓΡΑΦΔΗΑ: Σα εξσηεκαηνιφγηα

ζα δηαλεκεζνχλ ζε ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη ηνπξηζηηθά γξαθεία ηεο πεξηνρήο ηα νπνία
δηαζέηνπλ άδεηα απφ ηνλ ΔΟΣ. Απφ πιεπξάο μελνδνρεηαθνχ δπλακηθνχ, επηιέρηεθε απφ ηνλ
εξεπλεηή λα δνζνχλ εξσηεκαηνιφγηα ζε μελνδνρεία 2 αζηέξσλ κέρξη 5. Ο αξηζκφο ησλ
μελνδνρείσλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ηα νπνία είλαη ζε ιεηηνπξγία κε απηά ηα
ραξαθηεξηζηηθά είλαη 12. Αλαθνξηθά κε ηα ελνηθηαδφκελα δσκάηηα απηά είλαη 34. ΢ηελ
πεξηνρή ιεηηνπξγνχλ επίζεο 2 επηπισκέλεο θαηνηθίεο θαη έλα θάκπηλγθ, φια κε άδεηα ηνπ
ΔΟΣ. Καηά ζπλέπεηα ν πιεζπζκφο ζε ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα αλέξρεηαη ζε 49. ΋ζνλ αθνξά
ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία, απηά είλαη 3, δχν ζηελ Δξκηφλε θαη έλα ζην Πφξην Υέιη. Λφγσ ηνπ
φηη ην πιήζνο δελ είλαη ηδηαίηεξα κεγάιν (52 επηρεηξήζεηο), ζα δηαλεκεζνχλ εξσηεκαηνιφγηα
ζην ζχλνιφ ηνπ θαη δελ ζα γίλεη εμαγσγή δείγκαηνο.

Σν εξσηεκαηνιφγην πνπ ζπληάρηεθε, πεξηιάκβαλε ζπλνιηθά 21 εξσηήζεηο, θιεηζηνχ,

αλνηθηνχ θαη κεηθηνχ ηχπνπ. Απφ ηηο 21 εξσηήζεηο νη 16 ήηαλ θιεηζηνχ ηχπνπ, νη 4 αλνηθηνχ
θαη 1 κεηθηνχ ηχπνπ. Καηεβιήζε πξνζπάζεηα απφ ηνλ εξεπλεηή ψζηε νη απαληήζεηο λα
κπνξνχλ λα δνζνχλ κέζα ζε 25΄ ηεο ψξαο ψζηε λα κελ είλαη ηδηαίηεξα θνπξαζηηθή ε
ζπκπιήξσζή ηνπ απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο κε δεδνκέλν ην θφξην εξγαζίαο ηνπο ιφγσ
επηθείκελεο έλαξμεο ηεο ηνπξηζηηθήο ζαηδφλ. Οη ηχπνη θιεηζηψλ εξσηήζεσλ πνπ
ρξεζηκνπνηήζεθαλ ήηαλ απιήο ελαιιαθηηθήο (λαη ή φρη), πνιιαπιήο επηινγήο, θιίκαθαο
βαζκνιφγεζεο, θιίκαθαο Likert (δήισζε ζχκθσλα κε ηελ νπνία δεηείηαη λα θαλεξσζεί ε
έθηαζε ηεο ζπκθσλίαο ή ηεο δηαθσλίαο, Υξήζηνπ 1999) θαη θιίκαθαο ζπνπδαηφηεηαο.

Κεθάιαην 5 ν: Απνηειέζκαηα πξσηνγελνχο έξεπλαο ζε

ηνπξηζηηθνχο θνξείο θαη ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο
Δξκηνλίδαο.

91
5.1 Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο ζηνπο
ηνπξηζηηθνχο θνξείο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Σν εξσηεκαηνιφγην ζπκπιεξψζεθε θαη απφ ηνπο έμη θνξείο ηνπξηζκνχ ηνπ Γήκνπ
Δξκηνλίδαο. Ζ έξεπλα δηήξθεζε απφ ηηο 4 έσο θαη ηηο 27 Μαξηίνπ. Γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ
απνηειεζκάησλ ρξεζηκνπνηήζεθε ην ζηαηηζηηθφ εξγαιείν γηα ηηο Κνηλσληθέο Δπηζηήκεο ηεο
ΗΒΜ, SPSS 20. Αθνινπζνχλ νη πίλαθεο κε ηηο κέζεο ηηκέο θαη ηππηθέο απνθιίζεηο θαζψο θαη
ηα απνηειέζκαηα αλά εξψηεζε:

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.1 Λφγνη γηα ηνπο νπνίνπο επηιέγνπλ ηνη ηνπξίζηεο ηεο Δξκηνλίδα:
΢εηξά ζπνπδαηφηεηαο απφ 1 έσο 9 φπνπ 1=πεξηζζφηεξν ζεκαληηθφ θαη 9=ιηγφηεξν

N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Φπζηθό πεξηβάιινλ 6 1 4 2,00 1,265

Πνιηηηζηηθά κλεκεία
6 4 8 5,83 1,472
(αξραηνινγηθά θαη ηζηνξηθά)
Δπθνιία πξόζβαζεο 6 4 7 5,00 1,265
Οηθνλνκηθόο πξννξηζκόο 6 4 7 5,67 1,033
Δγγύηεηα κε Αηηηθή 6 1 8 3,33 2,503
Πνηθηιία θαηαιπκάησλ 6 3 7 5,50 1,761
Ζ θήκε ηεο Δξκηνλίδαο σο
6 2 8 3,83 2,317
πξννξηζκόο
Ήζε θαη έζηκα ηεο επαξρίαο /
6 4 8 6,50 1,761
Πνιηηηζηηθέο εθδειώζεηο
Valid N (listwise) 6

΢ηνλ παξαπάλσ πίλαθα ε ρακειφηεξε ηηκή είλαη θαη ε ζεκαληηθφηεξε. Παξαηεξψληαο

ηηο κέζεο ηηκέο δηαπηζηψλνπκε πσο ε πςειφηεξεο ζπνπδαηφηεηαο επηινγή είλαη ην Φπζηθφ
πεξηβάιινλ κε επφκελε ζέζε ηελ Δγγχηεηα κε ηελ Αηηηθή θαη ηειεπηαία ζέζε ηελ θήκε ηεο
Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκφ. Οη θνξείο αμηνιφγεζαλ κε ρακειφηεξε ζπνπδαηφηεηα ηηο επηινγέο
Πνηθηιία θαηαιπκάησλ, Οηθνλνκηθφ πξννξηζκφ, επθνιία πξφζβαζεο θαη πνιηηηζηηθά
κλεκεία. ΢ε αθφκε ρακειφηεξε ζέζε απφ άπνςε ζπνπδαηφηεηαο σο ιφγνο επηινγήο
βξίζθνληαη ηα ήζε θαη ηα έζηκα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.2 Αμηνιφγεζε πθηζηάκελεο ππνδνκήο (ηηκέο απφ Δμαηξεηηθφ, Πνιχ θαιφ,
Καιφ, Μέηξην θαη Καθφ)

92
 N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Οδηθό δίθηπν 6 4 5 4,50 ,548

Ληκέλεο 6 3 5 4,00 ,894
Ύδξεπζε- Απνρέηεπζε 6 2 5 4,17 1,169
Ξελνδνρεηαθά θαηαιύκαηα 6 2 3 2,83 ,408
Δλνηθηαδόκελα δσκάηηα
6 2 3 2,50 ,548
/δηακεξίζκαηα
Δζηηαηόξηα 6 1 3 2,17 ,753
Κέληξα δηαζθέδαζεο θαη
6 2 4 3,00 ,894
αλαςπρήο
Τπεξεζίεο Τγείαο 6 3 5 4,17 ,753
Valid N (listwise) 6

΢ηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ε ρακειφηεξε βαζκνινγία ηζνδπλακεί κε ηελ ζεηηθφηεξε

αμηνιφγεζε. Ζ θιίκαθα είλαη 5βάζκηα κε κέζν ηελ ηηκή 3. Παξαηεξψληαο ηηο κέζεο ηηκέο
δηαπηζηψλνπκε ηηο επηινγέο Δζηηαηφξηα, Δλνηθηαδφκελα δσκάηηα θαη μελνδνρεηαθά
θαηαιχκαηα λα αμηνινγνχληαη ζηε ζεηηθή ζέζε ηεο θιίκαθαο ελψ ηα εζηηαηφξηα λα θεξδίδνπλ
ηελ θαιχηεξε αμηνιφγεζε (κη=2,17). Με ηελ επηινγή Καιή αμηνινγνχληαη ηα θέληξα
δηαζθέδαζεο ελψ αληίζεηα νη ππνδνκέο Ληκέλεο, Οδηθφ δίθηπν, Όδξεπζε-Απνρέηεπζε θαη
Τπεξεζίεο πγείαο ζπγθεληξψλνπλ ρακειέο ηηκέο κε ηε ζεηξά ηνπο. Γηαθαίλεηαη πσο νη
ππεξεζίεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα αμηνινγνχληαη ζεηηθφηεξα έλαληη ησλ ππεξεζηψλ θαη
ππνδνκψλ ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.3 Πνηφηεηα παξερφκελσλ ππεξεζηψλ (ηηκέο απφ Άξηζηε, Πνιχ θαιή,
Καιή, Μέηξηα έσο θαη Καθή)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Μεηαθνξηθέο ππεξεζίεο 6 2 5 3,50 1,049

Μνλάδεο δηακνλήο 6 2 3 2,50 ,548
Μνλάδεο εζηίαζεο θαη
6 1 4 2,67 1,033
αλαςπρήο
Σνπξηζηηθά Γξαθεία 5 3 5 3,60 ,894
Σνπξηζηηθά θαηαζηήκαηα 6 3 4 3,33 ,516
Valid N (listwise) 5

Οη απαληήζεηο ζηελ ηξίηε εξψηεζε βαζκνινγνχληαη κε θιίκαθα φπσο ε πξνεγνχκελε

εξψηεζε. Γηαπηζηψλεη θαλείο πσο νη Μνλάδεο δηακνλήο πνπ ιακβάλνπλ κέζε ηηκή 2,5
παίξλνπλ αμηνιφγεζε κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ Πνιχ θαιή θαη Καιή. ΢ηελ ίδηα ζέζε πεξίπνπ
αμηνινγνχληαη νη Μνλάδεο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο. Σα Σνπξηζηηθά θαηαζηήκαηα

93
αμηνινγνχληαη κε ηελ επηινγή Καιή (ζηε κέζε ζέζε ηεο θιίκαθαο). Σηο ρακειφηεξεο
βαζκνινγίεο κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ Καιή θαη Μέηξηα ηνπνζεηνχληαη νη Μεηαθνξηθέο
ππεξεζίεο θαη ηα Σνπξηζηηθά γξαθεία. Καηά ζπλέπεηα ζεηηθά αμηνινγνχληαη νη ππεξεζίεο
δηακνλήο θαη εζηίαζεο ελψ πζηεξνχλ νη κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο θαη ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία.
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.4 Κφζηνο παξερφκελσλ ππεξεζηψλ (ηηκέο απφ Υακειφ, Καλνληθφ θαη
Τςειφ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Μεηαθνξηθέο ππεξεζίεο 5 2 3 2,60 ,548

Ξελνδνρεία 6 2 3 2,17 ,408
Δλνηθηαδόκελα δσκάηηα 6 1 3 2,00 ,632
Μνλάδεο εζηίαζεο θαη
5 2 3 2,60 ,548
αλαςπρήο
Σνπξηζηηθά γξαθεία 5 2 3 2,40 ,548
Σνπξηζηηθά θαηαζηήκαηα 6 1 3 2,00 ,632
Valid N (listwise) 5

΢ηελ εξψηεζε 4, νη θαηεγνξίεο απαληήζεσλ βαζκνινγνχληαη απφ 1 κέρξη 3 κε ηε

ρακειφηεξε βαζκνινγία λα αληηπξνζσπεχεη ηε ζεηηθφηεξε αμηνιφγεζε. Παξαηεξψληαο ηηο
κέζεο ηηκέο δηαπηζηψλνπκε ηηο επηινγέο Δλνηθηαδφκελα δσκάηηα θαη Σνπξηζηηθά
θαηαζηήκαηα λα αμηνινγνχληαη ζηε κέηξηα ζέζε ηεο θιίκαθαο, δειαδή θαλνληθφ θφζηνο. Με
θφζηνο θαλνληθφ πξνο πςειφηεξν αμηνινγνχληαη νη ππφινηπεο ππεξεζίεο κε πςειφηεξε ηηο
Μεηαθνξηθέο ππεξεζίεο θαζψο θαη ηηο Μνλάδεο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο. Αλαθνξηθά κε ηηο
κνλάδεο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο ζα πξέπεη νη ηηκέο ηνπο λα είλαη ελαξκνληζκέλεο ηφζν κε ηνλ
αληαγσληζκφ φζν θαη κε ην επίπεδν ππεξεζηψλ ηνπο ψζηε νη επηζθέπηεο ηνπο λα είλαη
ηθαλνπνηεκέλνη αιιά θαη επαλαιακβαλφκελνη. ΢ηελ πεξίπησζε ησλ κεηαθνξηθψλ
ππεξεζηψλ, ην πςειφ θφζηνο ζην θφκηζηξν ησλ επηβαηψλ νθείιεηαη αθελφο ζηελ αχμεζε ηεο
ηηκήο ησλ θαπζίκσλ θαζψο θαη ζηελ αχμεζε ηεο θνξνιφγεζεο ησλ ηδηνθηεηψλ ησλ κέζσλ
καδηθήο κεηαθνξάο (Σαμί, ΚΣΔΛ, Τδξνπηέξπγα).

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.5 Άπνςε ησλ θνξέσλ ζρεηηθά κε ην βαζκφ αλάπηπμεο ππνδνκψλ

ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Καζφινπ, Λίγν, Αξθεηά,
Πνιχ θαη Πάξα πνιχ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Θαιάζζηνο ηνπξηζκόο 6 1 3 2,00 ,632

Πνιηηηζηηθόο ηνπξηζκόο 6 1 4 2,17 ,983
΢πλεδξηαθόο ηνπξηζκόο 6 2 5 3,17 1,329
Θξεζθεπηηθόο ηνπξηζκόο 6 1 2 1,50 ,548
Αγξνηνπξηζκόο 6 1 2 1,33 ,516
Οηθνηνπξηζκόο 6 1 2 1,33 ,516

94
 Οξεηλόο ηνπξηζκόο 5 1 2 1,20 ,447
Αζιεηηθόο ηνπξηζκόο 6 1 3 1,83 ,753
Valid N (listwise) 5

΢ηελ πέκπηε εξψηεζε, νη θαηεγνξίεο απαληήζεσλ βαζκνινγνχληαη απφ 1 έσο 5 κε ηε

ρακειφηεξε βαζκνινγία λα αληηπξνζσπεχεη θαη ηελ αξλεηηθφηεξε αμηνιφγεζε. Καηά
ζπλέπεηα θαη απφ ηηο κέζεο ηηκέο ησλ κεηαβιεηψλ δηαπηζηψλνπκε ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ
ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ λα βξίζθεηαη ζηε ρακειή ζέζε ηεο θιίκαθαο, δειαδή δελ
έρνπλ αλαπηπρζεί επαξθψο ππνδνκέο ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Ζ πςειφηεξε ζέζε
παξνπζηάδεηαη ζηνλ ζπλεδξηαθφ ηνπξηζκφ ε νπνία φκσο αληηζηνηρεί ζηε κέηξηα ζέζε ηεο
θιίκαθαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.6 Άπνςε ησλ θνξέσλ ζρεηηθά κε ην πνηεο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ
πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Καζφινπ, Λίγν, Αξθεηά,
Πνιχ θαη Πάξα πνιχ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Θαιάζζηνο ηνπξηζκόο 6 3 5 4,50 ,837

Πνιηηηζηηθόο ηνπξηζκόο 6 3 5 4,33 ,816
΢πλεδξηαθόο ηνπξηζκόο 6 3 5 4,67 ,816
Θξεζθεπηηθόο ηνπξηζκόο 6 3 5 4,17 ,983
Αγξνηνπξηζκόο 5 3 5 4,00 1,000
Οηθνηνπξηζκόο 6 2 5 3,50 1,049
Οξεηλόο ηνπξηζκόο 6 1 5 3,33 1,633
Αζιεηηθόο ηνπξηζκόο 6 3 5 4,17 ,983
Valid N (listwise) 5
΢ηελ έθηε εξψηεζε ζρεηηθά κε ην πνηεο ελαιιαθηηθέο κνξθέο πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ,
δηαπηζηψλνπκε εληειψο αληίζεηα απνηειέζκαηα κε ηελ πξνεγνχκελε. Σν ζχλνιν ζρεδφλ ησλ
κνξθψλ αμηνινγείηαη κε πςειέο κέζεο ηηκέο. Ηεξαξρψληαο ηηο παξαπάλσ κνξθέο ζε ζρέζε κε
ηηο κέζεο ηηκέο απηέο θαηαηάζζνληαη σο εμήο: α) ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο, β) Θαιάζζηνο
ηνπξηζκφο, γ) Πνιηηηζηηθφο, δ) Αζιεηηθφο θαη Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο, ε) Αγξνηνπξηζκφο,
ζη) Οηθνηνπξηζκφο θαη ηέινο Οξεηλφο ηνπξηζκφο.
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.7 Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ αλά
Γεκνηηθή ελφηεηα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο
Γεκνηηθή ελφηεηα
Γεκνηηθή Δλφηεηα Κξαληδίνπ
Δξκηφλεο
Κξαλίδη Πφξην Υέιη Γίδπκα Κνηιάδα Φνχξλνη Δξκηφλε Θεξκεζία Ζιηφθαζηξν
Θαιάζζηνο
ηνπξηζκφο 100,0 50,0 83,3 66,7
Πνιηηηζηηθφο
ηνπξηζκφο 83,3 66,7 66,7 83,3 33,3 83,3 33,3 16,7
΢πλεδξηαθφο
ηνπξηζκφο 16,7 100,0 50,0 66,7

95
Θξεζθεπηηθφο
ηνπξηζκφο 83,3 33,3 50,0 16,7 66,7
Αγξνηνπξηζκφο
16,7 50,0 50,0 50,0 83,3
Οηθνηνπξηζκφο
50,0 33,3 33,3 50,0 50,0 33,3 33,3 16,7
Οξεηλφο
ηνπξηζκφο 16,7 66,7 66,7 16,7 83,3
Αζιεηηθφο
ηνπξηζκφο 66,7 83,3 33,3 33,3 83,3 33,3

΢ηελ έβδνκε εξψηεζε νη θνξείο δηαηππψλνπλ ηελ άπνςή ηνπο ζρεηηθά κε ηηο κνξθέο
ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ αλά πεξηνρή ζην Γήκν Δξκηνλίδαο.
Καηαγξάθνληαη νη ηξεηο επηθξαηέζηεξεο κνξθέο ηνπξηζκνχ αλά πεξηνρή. Καηά ζπλέπεηα ζην
Κξαλίδη κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ν Θξεζθεπηηθφο, ν Πνιηηηζηηθφο θαη ν Αζιεηηθφο
ηνπξηζκφο. ΢ην Πφξην Υέιη ν Θαιάζζηνο, ν ΢πλεδξηαθφο θαη ν Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο. ΢ηα
Γίδπκα ν Πνιηηηζηηθφο, ν Οξεηλφο θαζψο θαη ν Αγξνηνπξηζκφο. ζηελ Κνηιάδα ν
Πνιηηηζηηθφο, ν Οηθνηνπξηζκφο αιιά θαη ν Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο. ΢ηνπο Φνχξλνπο ν
Οξεηλφο, ν Οηθνηνπξηζκφο αιιά θαη ν Αγξνηνπξηζκφο. ΢ηελ Δξκηφλε ν Θαιάζζηνο, ν
Αζιεηηθφο θαη ν Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο. ΢ηε Θεξκεζία ν ΢πλεδξηαθφο, ν Θαιάζζηνο θαη ν
Αγξνηνπξηζκφο ελψ ζην Ζιηφθαζηξν ν Αγξνηνπξηζκφο θαη ν Οξεηλφο ηνπξηζκφο.

Ζ φγδνε εξψηεζε είλαη αλνηθηή θαη δεηάεη απφ ηνπο θνξείο λα θαηαζέζνπλ ηελ άπνςή
ηνπο ζρεηηθά κε αλαμηνπνίεηνπο ηνπξηζηηθνχο πφξνπο ηεο επαξρίαο. Οη θνξείο αλέθεξαλ
ζρεηηθά ην ΢πήιαην Φξάρζη, ηε Μνλή Απγνχ, ηελ Αξραία πφιε ησλ Αιηέσλ, ηηο ζπειηέο
Γνιίλεο ησλ Γηδχκσλ, ηα Βπδαληηλά κλεκεία, βπδαληηλέο εθθιεζίεο αιιά θαη ην Μπίζηη ζηελ
Δξκηφλε. Δπίζεο έγηλε αλαθνξά ζηηο αλαμηνπνίεηεο παξαιίεο, ζηελ έιιεηςε ηθαλνπνηεηηθψλ
ιηκέλσλ γηα ηνλ ειιηκεληζκφ ηνπξηζηηθψλ ζθαθψλ θαη ησλ αλάινγσλ ππεξεζηψλ ζε απηά.
Αλαθνξηθά κε ην πψο ζα κπνξνχζαλ λα αμηνπνηεζνχλ νη αλσηέξσ ηνπξηζηηθνί πφξνη, νη
θνξείο αλέθεξαλ ηελ πεξίπησζε ησλ νινθιεξσκέλσλ πξνγξακκάησλ ζεκαηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ φπσο αγξνηνπξηζκνχ, πνιηηηζηηθνχ ηνπξηζκνχ, νξεηλνχ ηνπξηζκνχ αιιά θαη
αζιεηηθνχ ηνπξηζκνχ. Γηα παξάδεηγκα ζην Πφξην Υέιη ζα κπνξνχζαλ λα πξαγκαηνπνηνχληαη
αζιεηηθνί αγψλεο ηζηηνπινΐαο, ηδεη ζθη, αγψλεο πφιν φιν ην ρξφλν ιφγσ ηνπ ήπηνπ θιίκαηνο.

Ζ έλαηε εξψηεζε, επίζεο αλνηθηή, δεηάεη απφ ηνπο θνξείο λα θαηνλνκάζνπλ εθείλεο ηηο
πεξηνρέο νη νπνίεο ζε ινγηθή απφζηαζε απφ ηελ Δξκηνλίδα είλαη αληαγσληζηηθφηεξεο απφ
απηήλ. Αλαθέξζεθαλ ηα λεζηά ηνπ Αξγνζαξσληθνχ θαη θπξίσο ε Όδξα θαη νη ΢πέηζεο, ην
Ναχπιηνλ, ε Κνξηλζία, ε Δπίδαπξνο, νη Μπθήλεο, ε Δχβνηα θαη ην Σνιφ. Αλαθνξηθά κε ηνπο
ιφγνπο πνπ ζεσξνχληαη αληαγσληζηηθφηεξνη, αλαθέξζεθαλ ε θνληηλφηεξε απφζηαζε κε ηελ

96
Αζήλα, ε ηαπηφηεηα θαη ε ππνδνκή πνπ δηαζέηνπλ, ηα αξραηνινγηθά κλεκεία αιιά θαη ε
παξερφκελε δηαζθέδαζε ζηνπο ηνπξίζηεο ηνπο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.8 Γπλαηά ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Καζφινπ, Λίγν,
Αξθεηά, Πνιχ θαη Πάξα πνιχ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Φπζηθό πεξηβάιινλ 6 4 5 4,83 ,408

Πνιηηηζηηθά κλεκεία 6 1 3 2,00 ,632
Ήζε θαη έζηκα / Πνιηηηζηηθέο
6 2 3 2,33 ,516
εθδει/ζεηο
Πνηόηεηα ππεξεζηώλ 5 3 4 3,20 ,447
Σνπηθά πξντόληα 6 1 5 2,83 1,472
Υακειό θόζηνο ππεξεζηώλ 6 1 3 2,33 ,816
Μνλάδεο θηινμελίαο 6 2 4 3,50 ,837
Δπθνιία πξόζβαζεο 6 1 4 2,33 1,211
Γηαζθέδαζε -Φπραγσγία 6 2 4 2,83 ,753
Ζ θήκε ηεο σο πξννξηζκόο 6 3 5 4,00 ,632
Δγγύηεηα κε ηελ Αηηηθή 6 3 5 3,83 ,983
Valid N (listwise) 5

΢ηε δέθαηε εξψηεζε πνπ αθνξά ηα δπλαηά ζεκεία ηεο επαξρίαο, νη θαηεγνξίεο ησλ
απαληήζεσλ βαζκνινγνχληαη απφ ην 1 έσο ην 5 κε ηε ρακειφηεξε βαζκνινγία λα
αληηπξνζσπεχεη ηελ πην αξλεηηθή αμηνιφγεζε. Καηά ζπλέπεηα παξαηεξψληαο ηηο κέζεο ηηκέο
ηνπ πίλαθα ηηο πςειφηεξεο βαζκνινγίεο ζπγθεληξψλνπλ ην Φπζηθφ πεξηβάιινλ, ε Δγγχηεηα
κε ηελ Αηηηθή θαζψο θαη ε Φήκε ηεο σο πξννξηζκφο. Οη Μνλάδεο θηινμελίαο θαζψο θαη ε
Πνηφηεηα ππεξεζηψλ παίξλνπλ ηηκέο ρακειφηεξεο ζε ζρέζε κε ηα πξνεγνχκελα
αμηνινγεζέληα ζηνηρεία φκσο εμαθνινπζνχλ λα βαζκνινγνχληαη ζηε ζεηηθή ζέζε ηεο
θιίκαθαο. Σν ζέκα ηεο πνηφηεηαο ππεξεζηψλ ζα πξέπεη λα πξνζερηεί ηδηαίηεξα απφ ηνπο
επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ. Οη κνλάδεο θηινμελίαο ζα πξέπεη λα αλαλεψλνπλ ηνλ εμνπιηζκφ
ηνπο, λα ηεξνχληαη απαξέγθιηηα νη ζπλζήθεο πγηεηλήο ζηνπο ρψξνπο επεμεξγαζίαο θαη
δηάζεζεο ηξνθίκσλ αιιά θαη ζηνπο ρψξνπο δηακνλήο ησλ πειαηψλ. Σν απαζρνινχκελν
πξνζσπηθφ λα δηαζέηεη βηβιηάξην πγείαο θαη λα είλαη θαηαξηηζκέλν γηα ηελ εξγαζία ηελ νπνία
εθηειεί. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ δελ είλαη απφθνηηνο ηνπξηζηηθήο ζρνιήο, λα έρεη
παξαθνινπζήζεη ζεκηλάξηα ηνπξηζηηθνχ αληηθεηκέλνπ πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζε ζέζε λα
παξέρεη ην αλάινγν επίπεδν ππεξεζηψλ. Οη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ πξέπεη λα απαηηνχλ
απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ηα παξαπάλσ πηζηνπνηεηηθά θαη ειιείςεη απηψλ λα θξνληίδνπλ ψζηε

97
νη εξγαδφκελνί ηνπο λα κπνξέζνπλ λα εληαρηνχλ ζε θάπνην πξφγξακκα εθπαίδεπζεο θαη
θαηάξηηζεο. Σφηε κφλν είλαη δπλαηφλ λα αλαβαζκηζηεί ε πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ
ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ ηεο επαξρίαο.

΢ηε ρακειή ζέζε ηεο θιίκαθαο θαη θαηά ζπλέπεηα σο κε έληνλα δπλαηά, θαηαηάζζνληαη
ε Γηαζθέδαζε-Φπραγσγία, ηα Σνπηθά πξντφληα, ηα Ήζε θαη έζηκα/Πνιηηηζηηθέο εθδει/ζεηο
θαζψο θαη ε Δπθνιία πξφζβαζεο. Σε κηθξφηεξε βαζκνινγία ζπγθεληξψλνπλ ηα Πνιηηηζηηθά
κλεκεία ηεο επαξρίαο. Καηά ζπλέπεηα νη θαηεγνξίεο νη νπνίεο έιαβαλ ηηο ρακειφηεξεο ηηκέο
είλαη εθείλεο πνπ ζα πξέπεη λα ηχρνπλ αλάινγεο πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο γηα ηε βειηίσζε
ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο επαξρίαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.9 Αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Καζφινπ, Λίγν,
Αξθεηά, Πνιχ θαη Πάξα πνιχ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Οδηθό δίθηπν 6 2 5 4,33 1,211

Υακειόο βαζκόο αλάδεημεο
6 3 5 4,17 ,983
πνιηηηζηηθώλ κλεκείσλ
Αξλεηηθή ζρέζε πνηόηεηαο –
6 2 4 3,00 ,894
ηηκήο ηνπξηζηηθώλ ππεξεζηώλ
Έιιεηςε ζρεδηαζκνύ θαη
ππνδνκώλ ελαιιαθηηθώλ 6 3 5 4,17 ,753
κνξθώλ ηνπξηζκνύ
Τπεξεζίεο πγείαο 6 2 4 3,50 ,837
Πνιηηηζηηθά θαη αζιεηηθά
6 2 4 3,17 ,753
γεγνλόηα
Έιιεηςε νινθιεξσκέλνπ
ηνπξηζηηθνύ ζρεδίνπ 6 3 5 4,50 ,837
κάξθεηηλγθ ηεο επαξρίαο
Valid N (listwise) 6

΢ηελ ελδέθαηε εξψηεζε, φπσο θαη ζηελ πξνεγνχκελε, νη θαηεγνξίεο απαληήζεσλ

βαζκνινγνχληαη απφ ην 1 έσο ην 5 θαη ε ρακειφηεξε βαζκνινγία αληηζηνηρεί ζηελ
ζεηηθφηεξε αμηνιφγεζε. Δμεηάδνληαο θαλείο ηηο κέζεο ηηκέο ησλ κεηαβιεηψλ δηαπηζηψλεη
πσο ε γεληθή ηάζε είλαη φια ηα παξαπάλσ ζηνηρεία λα εκθαλίδνπλ ηηκέο κεγαιχηεξεο ηεο
ελδηάκεζεο ηηκήο 3 ηεο θιίκαθαο θαη θαηά ζπλέπεηα φια αμηνινγνχληαη σο αδχλαηα. Σηο
πςειφηεξεο ηηκέο ιακβάλνπλ ε Έιιεηςε νινθιεξσκέλνπ ηνπξηζηηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ,
ην Οδηθφ δίθηπν, ν Υακειφο βαζκφο αλάδεημεο πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ θαζψο θαη ε Έιιεηςε
ζρεδηαζκνχ θαη ππνδνκψλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Οη παξαπάλσ αξλεηηθέο
αμηνινγήζεηο δηθαηνινγνχλ ζε έλα βαζκφ θαη ηε κείσζε ησλ αθίμεσλ θαη δηαλπθηεξεχζεσλ

98
ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. Μέηξηεο αμηνινγήζεηο έιαβαλ νη Τπεξεζίεο πγείαο, ηα
Πνιηηηζηηθά θαη αζιεηηθά γεγνλφηα θαζψο θαη ε Αξλεηηθή ζρέζε πνηφηεηαο – ηηκήο
ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ.

Ζ επφκελε εξψηεζε (δσδέθαηε) είλαη αλνηθηή. Εεηήζεθε απφ ηνπο θνξείο λα

θαηαζέζνπλ ηελ άπνςή ηνπο ζρεηηθά κε ην πψο ζα κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί κεγέζπλζε
ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. Οη απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ
αλαθέξνληαλ είηε ζηε βειηίσζε ησλ πθηζηάκελσλ ππνδνκψλ (δεκηνπξγία καξίλσλ,
δεκηνπξγία νξγαλσκέλσλ παξαιηψλ, βειηίσζε νδηθνχ δηθηχνπ, ζηελ χδξεπζε, ηελ
απνρέηεπζε θαη ηα απνξξίκκαηα ηεο επαξρίαο), είηε ζηελ εθπφλεζε θαη πινπνίεζε
νξγαλσκέλνπ ζρεδίνπ ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ, είηε αλαθέξνληαλ ζηε βειηίσζε ησλ κνλάδσλ
θηινμελίαο θαζψο θαη ζηε κείσζε ησλ ηηκψλ ησλ παξερφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ
ηνπξηζκνχ, είηε ηέινο ζηελ αλάδεημε θαη αμηνπνίεζε ησλ αξραηνηήησλ θαη κλεκείσλ ηεο
επαξρίαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.10 Δθαξκνδφκελεο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο
επαξρίαο Δξκηνλίδαο.
ΔΝΔΡΓΔΗΔ΢ ΠΟΤ
ΔΝΔΡΓΔΗΔ΢ ΜΑΡΚΔΣΗΝΓΚ ΟΥΗ
ΔΦΑΡΜΟΕΔΣΔ

1) Έξεπλα αγνξάο
66,7 33,3
2) Σκεκαηνπνίεζε αγνξάο
33,3 66,7
3) Οινθιεξσκέλν ΢ρέδην Μάξθεηηλγθ
100,0
4) Γηαθήκηζε
66,7 33,3
5) Γεκφζηεο ΢ρέζεηο
33,3 66,7
6) ΢πκκεηνρή ζε εθζέζεηο
50,0 50,0
7) ΢πκκεηνρή ζε θνηλσληθέο εθδειψζεηο
50,0 50,0
8) Πξνψζεζε Πσιήζεσλ
33,3 66,7
9) Άκεζν Μάξθεηηλγθ
16,7 83,3

΢ηελ δέθαηε ηξίηε εξψηεζε ζρεηηθά κε ηηο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ πνπ αθνινπζνχλ νη
θνξείο γηα ηελ πξνβνιή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, ηελ πςειφηεξε ζπγθέληξσζε ζεηηθψλ
απαληήζεσλ εκθαλίδεη ε Γηαθήκηζε κε πνζνζηφ 66,7% θαζψο θαη ε Έξεπλα αγνξάο κε ίδην
πνζνζηφ απαληήζεσλ. Οη ππφινηπεο απαληήζεηο δειψλνληαη απφ ίζνπο ή ιηγφηεξνπο απφ
ηνπο κηζνχο θνξείο. Αλαθνξηθά κε ηε ζπγθεθξηκέλε εξψηεζε (δέθαηε ηξίηε), ε
Πεξηθεξεηαθή Τπεξεζία Σνπξηζκνχ ηεο Σξίπνιεο απάληεζε πσο γηα ηηο ζπγθεθξηκέλεο
δξαζηεξηφηεηεο, ππεχζπλε είλαη ε Κεληξηθή Τπεξεζία ηνπ ΔΟΣ θαη ην Τπνπξγείν
Σνπξηζκνχ θαζψο επίζεο θαη φηη ζρεηίδεηαη κε δαπάλε ρξεκάησλ γηα ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ.

99
΢ηελ ακέζσο επφκελε ζέζε (50%) εκθαλίδνληαη νη πξνσζεηηθέο ελέξγεηεο ηεο ζπκκεηνρήο
ησλ θνξέσλ ζε εθζέζεηο θαη θνηλσληθέο εθδειψζεηο. Σέινο, λα αλαθεξζεί πσο
νινθιεξσκέλν ζρέδην κάξθεηηλγθ δελ δειψλεηαη ζε θακία πεξίπησζε απφ εθείλνπο ηνπο
θνξείο πνπ απάληεζαλ ηε ζπγθεθξηκέλε εξψηεζε.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.11 Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο θνξέσλ ζε ζρέζε κε ηηο ελέξγεηεο

κάξθεηηλγθ ηνπ πξνεγνχκελνπ πίλαθα.
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent

πνιύ 2 33,3 40,0 40,0

Valid θαηά θάπνην ηξόπν 3 50,0 60,0 100,0

Total 5 83,3 100,0

Missing System 1 16,7
Total 6 100,0

Δμεηάδνληαο ηνλ βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ζηε δέθαηε ηέηαξηε εξψηεζε απφ ηελ πινπνίεζε
ησλ ελεξγεηψλ πξνψζεζεο, ην 60% ησλ θνξέσλ εκθαλίδνπλ κέηξηα ζηάζε ελψ νη ππφινηπνη
(40%) δειψλνπλ Πνιχ ηθαλνπνηεκέλνη. Δπίζεο, δηαπηζηψλεη θαλείο φηη αξλεηηθέο επηινγέο
ζην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο δελ αλαθέξζεθε απφ εθείλνπο ηνπο θνξείο πνπ απάληεζαλ ηε
ζπγθεθξηκέλε εξψηεζε.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.12 Γαπάλε ρξεκάησλ ζε ελέξγεηεο πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο ησλ θνξέσλ
θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία
N Minimum Maximum Mean Std. Deviation

2010 3 350 30000 10783,33 16662,558

2011 3 180 20000 7393,33 10955,553
2012 3 430 10000 4143,33 5132,410
Valid N (listwise) 3

΢ηε δέθαηε πέκπηε εξψηεζε δφζεθε απάληεζε απφ 3 θνξείο. Γηαπηζηψλεη θαλείο πσο
γηα ηηο πξνσζεηηθέο ελέξγεηεο πξνβνιήο ηνπ ηνπηθνχ πξντφληνο, νη κέζεο ηηκέο ησλ δαπαλψλ
είλαη ζπλερψο κεηνχκελεο θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία. Δλψ ην κέζν πνζφ αλεξρφηαλ ζηηο
10783 € ην 2010, θαηά ην έηνο 2012 κεηψζεθε ζε 4143 €. Ζ έιιεηςε νξγαλσκέλνπ ζρεδίνπ
ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ απφ ηε κία θαη ε κείσζε ησλ πξνσζεηηθψλ ελεξγεηψλ πξνβνιήο ηνπ
ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο απφ ηελ άιιε νδεγνχλ κε καζεκαηηθή αθξίβεηα ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ
ηεο επαξρίαο ζε καξαζκφ.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.13 Οκάδεο – ζηφρνη ηνπξηζηψλ πνπ ζα πξέπεη λα πξνζεγγηζηνχλ κε ζθνπφ

ηελ ηφλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ ρξφλνπ.

100
 λαη όρη
άηομα ηρίηης ηλικίας (ημεδαποί/αλλοδαποί)
66,7 33,3
επαγγελμαηικές ενώζεις (ημεδαπών/αλλοδαπών)
83,3 16,7
ζύλλογοι – λέζτες (ημεδαπών/αλλοδαπών)
100,0
ζποσδαζηές (ημεδαποί/αλλοδαποί)
83,3 16,7

΢ηε δέθαηε έβδνκε εξψηεζε θαη πξνζπαζψληαο λα πξνζδηνξηζηεί ην πξνθίι ηεο νκάδαο
ζηφρνπ πνπ αθνξά ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηηθψλ επηζθεπηψλ ηεο πεξηνρήο πνπ πξέπεη
λα πξνζεγγηζηνχλ, απηνί πξνηείλεηαη λα είλαη θπξίσο νκάδεο επηζθεπηψλ φπσο ΢χιινγνη,
ιέζρεο θιπ, επαγγεικαηηθέο ελψζεηο θαη ζπνπδαζηέο. ΢ε ηειεπηαία ζέζε θαηαηάζζνληαη ηα
άηνκα 3εο ειηθίαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.14 Νέεο αγνξέο ηεο αιινδαπήο πνπ ζα πξέπεη λα

πξνζεγγηζηνχλ
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent

Ρσζία 4 40,0 57,1 57,1

Κίλα 2 20,0 28,6 85,7

Valid
Ηζξαήι 1 10,0 14,3 100,0

Total 7 70,0 100,0

Missing System 3 30,0
Total 10 100,0

΢ηελ ηειεπηαία εξψηεζε ζρεηηθά κε ηηο λέεο αγνξέο ηεο αιινδαπήο πνπ ζα πξέπεη λα
πξνζεγγηζηνχλ γηα ηελ ηφλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο, πξνηείλεηαη θπξίσο ε Ρσζία,
αθνινπζεί κε έλα πνζνζηφ πεξίπνπ ζην 30% ε Κίλα θαη ηελ ηειεπηαία ζέζε θαηέρεη ε αγνξά
ηνπ Ηζξαήι. Άπνςε ηνπ ζπγγξαθέα ηεο εξγαζίαο είλαη πσο κε ηηο παξνχζεο ζπλζήθεο, ε
πξνζέγγηζε ηεο θηλέδηθεο αγνξάο είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιν λα πξαγκαηνπνηεζεί ελψ είλαη
αξθεηά επθνιφηεξε ε πξνζέγγηζε ηεο ξσζηθήο αγνξάο ιφγσ ηεο απεπζείαο αεξνπνξηθήο ηεο
ζχλδεζεο κε ηελ Αζήλα θαζψο επίζεο θαη ιφγσ ηνπ απμεκέλνπ ελδηαθέξνληνο ησλ Ρψζσλ λα
επηζθεθηνχλ ηε ρψξα καο.

5.2 Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο ζηα

ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

΢ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ ζπλνιηθά 42 ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα. Γέθα μελνδνρεηαθέο

κνλάδεο, είθνζη ελλέα ελνηθηαδφκελα δσκάηηα/δηακεξίζκαηα, έλα θάκπηλγθ θαζψο θαη δχν

101
ηνπξηζηηθά γξαθεία. Οξηζκέλα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα δελ κπφξεζαλ λα ζπκπιεξψζνπλ ην
εξσηεκαηνιφγην ιφγσ απμεκέλνπ θφξηνπ εξγαζίαο εμαηηίαο ηεο επηθείκελεο έλαξμεο ηεο
λέαο ζαηδφλ. Γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ απνηειεζκάησλ ρξεζηκνπνηήζεθε ην ζηαηηζηηθφ
ινγηζκηθφ ησλ Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ ηεο ΗΒΜ, SPSS 20. Οη απαληήζεηο αλά εξψηεζε
αθνινπζνχλ παξαθάησ:

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.15 Γεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηψλ-επηζθεπηψλ ησλ

ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ θαη γξαθείσλ (ηηκέο απφ Λίγα, Αξθεηά, Πνιιά θαη Πάξα
πνιιά)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Μεκνλσκέλα άηνκα 36 1 4 1,47 ,736

Εεπγάξηα λεαξήο ειηθίαο ρσξίο παηδηά 42 1 4 1,98 ,924
Εεπγάξηα ειηθίαο 40 έσο 60 εηώλ 41 1 4 2,54 ,674
Εεπγάξηα άλσ ησλ 60 εηώλ 40 1 4 1,55 ,783
Οηθνγέλεηεο κε παηδηά έσο 12 εηώλ 42 1 4 2,83 1,057
Οηθνγέλεηεο κε παηδηά κεγαιύηεξα ησλ 12 εηώλ 39 1 4 2,21 ,978
Valid N (listwise) 32

Ζ πξψηε εξψηεζε αλαθέξεηαη ζην πξνθίι ησλ επηζθεπηψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ

θαηαιπκάησλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. Οη θαηεγνξίεο απαληήζεσλ βαζκνινγνχληαη απφ έλα
έσο ηέζζεξα κε ηελ πςειφηεξε βαζκνινγία λα αληηπξνζσπεχεη ηελ νκάδα κε ηε κεγαιχηεξε
ζπκκεηνρή. Δμεηάδνληαο ηηο κέζεο ηηκέο ησλ κεηαβιεηψλ πξνθχπηεη φηη νη θαηεγνξίεο
Εεπγάξηα ειηθίαο 40-60 εηψλ θαζψο θαη νη νηθνγέλεηεο κε παηδηά έσο 12 εηψλ θαηαηάζζνληαη
ζε κέηξηα ζέζε κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ Αξθεηά θαη Πνιιά. Αθνινπζνχλ νη νκάδεο ησλ
δεπγαξηψλ λεαξήο ειηθίαο θαζψο θαη νηθνγέλεηεο κε παηδηά άλσ ησλ 12 εηψλ κε ηηκέο θνληά
ζηελ θαηεγνξία Αξθεηά. Οη νκάδεο κε ηε κηθξφηεξε ζπκκεηνρή ζηε ζχλζεζε ησλ
επηζθεπηψλ είλαη ηα κεκνλσκέλα άηνκα θαη ηα δεπγάξηα άλσ ησλ 60 εηψλ. Σα παξαπάλσ
απνηειέζκαηα εκθαλίδνπλ ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο σο έλαλ πξννξηζκφ θπξίσο νηθνγελεηαθφ
θαη ιηγφηεξν σο ηφπν πξνζέιθπζεο λεαληθψλ νκάδσλ κε θχξην ζθνπφ ηελ δηαζθέδαζε θαη
ηελ ςπραγσγία φπσο ζπκβαίλεη ζε νξηζκέλνπο λεζησηηθνχο πξννξηζκνχο ηεο ρψξαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.16 Πνζνζηηαία ζπκκεηνρή εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ πνπ επηζθέπηνληαη ηα

θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Πνζνζηό Διιήλσλ ηνπξηζηώλ 42 2 95 69,10 26,522

Πνζνζηό αιινδαπώλ
42 5 97 30,88 26,460
ηνπξηζηώλ
Valid N (listwise) 42

102
 Ζ δεχηεξε εξψηεζε αλαθέξεηαη ζηα πνζνζηά ζπκκεηνρήο εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ απφ
πιεπξάο αθίμεσλ ηνπξηζηψλ. Ζ έξεπλα έδεημε πσο ε ζχλζεζε ησλ επηζθεπηψλ είλαη πεξίπνπ
θαηά 70% απφ εκεδαπνχο θαη θαηά 30% απφ αιινδαπνχο. Καηά ζπλέπεηα, ν ηνκέαο
ηνπξηζκνχ ζηελ επαξρία ππνζηεξίδεηαη ζεκαληηθά απφ ηελ εζσηεξηθή αγνξά ε νπνία
δπζηπρψο θαηά ηελ παξνχζα πεξίνδν ραξαθηεξίδεηαη απφ κηθξή αγνξαζηηθή δχλακε θαη απηφ
αλακέλεηαη λα επεξεάζεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε κειινληηθή επηζθεςηκφηεηα ηεο πεξηνρήο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.17 Κπξηφηεξεο ρψξεο ηεο αιινδαπήο πνπ επηζθέπηνληαη ηελ επαξρία
Δξκηνλίδαο θαηά αχμνπζα ζεηξά.
η
1η 2 3η 4η
ΓΑΛΛΗΑ 78,6 2,6 2,9
ΓΔΡΜΑΝΗΑ 14,3 59,0
ΖΠΑ 2,6 3,4
ΒΡΔΣΑΝΗΑ 15,4 22,9 10,3
΢ΔΡΒΗΑ 2,6 2,9 6,9
ΗΣΑΛΗΑ 7,1 17,9 51,4 13,8
ΑΤ΢ΣΡΗΑ 2,9 13,8
ΡΧ΢ΗΑ 2,9 10,3
ΟΛΛΑΝΓΗΑ 5,7
ΔΛΒΔΣΗΑ 2,9 17,2
ΒΔΛΓΗΟ 5,7 6,9
΢ΟΤΖΓΗΑ 3,4
ΚΤΠΡΟ΢ 10,3
ΡΟΤΜΑΝΗΑ 3,4

Ζ ηξίηε εξψηεζε εμεηάδεη ηνλ ηφπν πξνέιεπζεο ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ. Απφ ηνλ
πίλαθα πξνθχπηεη πσο πξψηε ρψξα γηα ηελ επαξρία έξρεηαη ε Γαιιία, αθνινπζείηαη σο
δεχηεξε επηινγή απφ ηε Γεξκαλία θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ απφ ηελ Ηηαιία, ζηελ ηξίηε ζέζε
βξίζθεηαη ε Ηηαιία θαη ζε επφκελε επηινγή ε Βξεηαλία ελψ ζηελ ηέηαξηε ζέζε βξίζθνληαη ε
Διβεηία, Απζηξία, Βξεηαλία θαη Κχπξνο. Παξαηεξείηαη ειάρηζηε ζπκκεηνρή απφ αγνξέο ηεο
θεληξηθήο θαη αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ηεο ΢θαλδηλαβίαο θαη ηεο ξσζηθήο αγνξάο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.18 Κπξηφηεξνη λνκνί θαηά αχμνπζα ζεηξά απφ ηνπο νπνίνπο πξνέξρνληαη νη
εκεδαπνί ηνπξίζηεο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.
1η 2η 3η 4η
ΑΣΣΗΚΖ 100,0

ΘΔ΢/ΚΖ 69,2

ΑΡΚΑΓΗΑ 10,3 37,5

ΑΥΑΗΑ 7,7 25,0 33,3

ΦΘΗΧΣΗΓΑ 2,6

103
 ΛΑΡΗ΢Α 5,1 12,5 8,3

ΣΡΗΚΑΛΧΝ 4,2

ΠΔΛΟΠΟΝΝΖ΢Ο΢ 2,6

Β. ΔΛΛΑΓΑ 2,6

΢ΣΔΡΔΑ ΔΛΛΑΓΑ 3,1

ΚΟΡΗΝΘΗΑ 9,4 12,5

ΑΡΓΟΛΗΓΑ 6,3 8,3

ΜΔ΢΢ΖΝΗΑ 3,1

ΖΜΑΘΗΑ΢ 3,1

ΜΑΓΝΖ΢ΗΑ 4,2

ΛΑΚΧΝΗΑ 4,2

ΘΔ΢΢ΑΛΗΑ 4,2

ΜΔ΢΢ΖΝΗΑ 8,3

ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ 4,2

ΚΟΕΑΝΖ΢ 4,2

ΖΡΑΚΛΔΗΟΤ 4,2

Ζ ηέηαξηε εξψηεζε εμεηάδεη ηνλ ηφπν πξνέιεπζε ησλ εκεδαπψλ ηνπξηζηψλ ηεο επαξρίαο
θαηά αχμνπζα ζεηξά. Οη ηνπξίζηεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ην λνκφ Αηηηθήο είλαη νη
βαζηθφηεξνη πειάηεο ηεο, αθνινπζνχλ νη ηνπξίζηεο απφ ην λνκφ Θεζζαινλίθεο, ζηελ ηξίηε
ζέζε έξρνληαη νη ηνπξίζηεο απφ ην λνκφ Αξθαδίαο πνπ αθνινπζνχληαη απφ ην λνκφ Αραΐαο
ελψ ζηελ ηέηαξηε ζέζε βξίζθεηαη ν λνκφο Αραΐαο πνπ αθνινπζείηαη απφ ην λνκφ Κνξηλζίαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.19 Οηθνλνκηθφ επίπεδν ηνπξηζηψλ ησλ θαηαιπκάησλ ηεο

επαξρίαο
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent

Πνιύ πςειό 2 4,8 4,9 4,9

Τςειό 6 14,3 14,6 19,5

Valid Μεζαίν 32 76,2 78,0 97,6

Υακειό 1 2,4 2,4 100,0

Total 41 97,6 100,0

Missing System 1 2,4
Total 42 100,0

΢ηελ πέκπηε εξψηεζε, αλαθνξηθά κε ην νηθνλνκηθφ επίπεδν ησλ ηνπξηζηψλ ηεο

επαξρίαο, δηαπηζηψλνπκε ε επηινγή Μεζαίν λα εκθαλίδεη ηελ πςειφηεξε ζπγθέληξσζε
απαληήζεσλ ελψ ε επηινγή Τςειφ αθνινπζεί κε πνζνζηφ 14,6%. Ζ επηινγή Πνιχ πςειφ,
εκθαλίδεηαη ζε πνζνζηφ κφιηο 4,9%. Καηά ζπλέπεηα, κέιεκα ησλ θνξέσλ φζν θαη ησλ
επηρεηξεκαηηψλ ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο, είλαη ε πξνζπάζεηα αχμεζεο ηνπ πνζνζηνχ

104
πξνζέιθπζεο πςειφηεξσλ εηζνδεκαηηθψλ ζηξσκάησλ κέζα απφ ηε βειηίσζε ησλ
πθηζηάκελσλ ππνδνκψλ, ηελ αλαβάζκηζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη ηελ εθαξκνγή
ησλ θαηάιιεισλ ελεξγεηψλ κάξθεηηλγθ.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.20 Μέζε δηάξθεηα παξακνλήο ηνπξηζηψλ ζηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα

ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent

1 έσο 2 δηαλπθηεξεύζεηο 6 14,3 15,0 15,0

3-4 12 28,6 30,0 45,0

5-6 13 31,0 32,5 77,5

Valid
7+ 8 19,0 20,0 97,5

21 1 2,4 2,5 100,0

Total 40 95,2 100,0

Missing System 2 4,8
Total 42 100,0

΢ηελ έθηε εξψηεζε θαη ζε ζρέζε κε ηε δηάξθεηα παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ, νη

πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο απαληήζεσλ εληνπίδνληαη ζηηο επηινγέο 3-4 θαη 5-6 εκέξεο.
Καηά ζπλέπεηα, ην 62,5% ησλ επηρεηξήζεσλ θηινμελίαο δειψλεη φηη νη επηζθέπηεο δηακέλνπλ
ζπλήζσο απφ 3 έσο 6 εκέξεο. Οη ππφινηπεο απαληήζεηο ζρεδφλ ηζνθαηαλέκνληαη ζηηο πςειέο
θαη ρακειέο θαηεγνξίεο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.21 ΢πλεζέζηεξνη ηξφπνη εμαζθάιηζεο θαηαιχκαηνο κε ηεξάξρεζε απφ

πεξηζζφηεξν ζπλεζηζκέλν έσο ιηγφηεξν ζπλεζηζκέλν.
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Απεπζείαο θξάηεζε κέζσ

40 1 5 1,62 1,125
ηειεθώλνπ
Μέζσ δηαδηθηύνπ (internet) 36 1 5 2,33 1,014
Μέζσ Σνπξηζηηθνύ Γξαθείνπ 32 1 5 2,94 ,982
Μέζσ παθέηνπ Tour Operator 29 1 5 3,59 1,296
Valid N (listwise) 12

Ζ έβδνκε εξψηεζε αλαθέξεηαη ζηνπο ηξφπνπο θξάηεζεο ζηα θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο.
Οη απαληήζεηο βαζκνινγνχληαη ηεξαξρηθά κε ηε ρακειφηεξε ηηκή λα είλαη ε ζπλεζέζηεξε.
Παξαηεξψληαο ηηο κέζεο ηηκέο δηαπηζηψλεη θαλείο πσο ε απεπζείαο θξάηεζε κέζσ
ηειεθψλνπ είλαη ε ζπλεζέζηεξε. Σν δηαδίθηπν αθνινπζεί ζηε δεχηεξε ζέζε ελψ κε
ρακειφηεξε ζπνπδαηφηεηα βαζκνινγνχληαη ην ηνπξηζηηθφ γξαθείν θαη ην παθέην κέζσ tour
operator. Ζ επηινγή ηνπ tour operator λα εκθαλίδεηαη ζηελ ηειεπηαία ζέζε θαλεξψλεη πσο ν

105
πξννξηζκφο δελ ππνζηεξίδεηαη ζεκαληηθά ή δελ είλαη γλσζηή ζε νξγαλσκέλα θαλάιηα
δηαλνκήο θαη θαηά ζπλέπεηα δηαπηζηψλεηαη πηζαλφ έιιεηκκα δηθηχσζεο κε επηρεηξήζεηο tour
operator μέλσλ αγνξψλ.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.22 Λφγνη επηινγήο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο απφ ηνπο ηνπξίζηεο.
Ηεξαξρηθή αμηνιφγεζε θαηά ζεηξά ζπνπδαηφηεηαο απφ 1 έσο 9 κε 1 σο πεξηζζφηεξνο
ζεκαληηθφο ιφγνο θαη 9 ιηγφηεξν ζεκαληηθφο ιφγνο επηινγήο.
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Φπζηθό πεξηβάιινλ 41 1 6 2,85 1,606

Πνιηηηζηηθά κλεκεία (αξραηνινγηθά θαη ηζηνξηθά) 37 1 9 6,24 1,817
Δπθνιία πξόζβαζεο 39 1 9 3,90 2,222
Οηθνλνκηθόο πξννξηζκόο 38 1 9 5,24 1,992
Δγγύηεηα κε Αηηηθή 41 1 9 2,61 2,011
Πνηθηιία θαηαιπκάησλ 39 3 9 6,15 1,565
Ζ θήκε ηεο Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκόο 39 1 9 3,64 1,857
Ήζε θαη έζηκα ηεο επαξρίαο / Πνιηηηζηηθέο εθδειώζεηο 36 2 9 6,61 1,931
Valid N (listwise) 36

΢ηελ φγδνε εξψηεζε νη επηρεηξεκαηίεο θαηαιπκάησλ δηακνλήο θαη ηνπξηζηηθψλ

γξαθείσλ απαληνχλ ζρεηηθά κε ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο επηιέγνπλ νη ηνπξίζηεο ηελ
επαξρία Δξκηνλίδαο ελψ νη απαληήζεηο ηνπο βαζκνινγνχληαη κε ηεξάξρεζε φπνπ ε
ρακειφηεξε ηηκή είλαη θαη ν ζεκαληηθφηεξνο ιφγνο. Δμεηάδνληαο ηηο κέζεο ηηκέο ησλ
θαηεγνξηψλ πξνθχπηεη φηη νη ρακειφηεξεο ηηκέο θαη άξα νη ζεκαληηθφηεξνη ιφγνη επηινγήο
ηεο επαξρίαο είλαη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ε εγγχηεηα κε ηελ Αηηηθή. Αθνινπζνχλ ε
Δπθνιία πξφζβαζεο θαζψο θαη ε θήκε ηεο Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκφο. Σηο πςειφηεξεο ηηκέο
άξα θαη αξλεηηθφηεξε επηινγή εκθαλίδνπλ νη ιφγνη Πνιηηηζηηθά κλεκεία (αξραηνινγηθά θαη
ηζηνξηθά), ην φηη επηιέγεηαη σο νηθνλνκηθφο πξννξηζκφο, ε πνηθηιία θαηαιπκάησλ θαζψο θαη
ηα ήζε θαη έζηκα ηεο επαξρίαο. Σα πνιηηηζηηθά ηεο κλεκεία θαζψο επίζεο ηα ήζε θαη έζηκα
ηεο επαξρίαο κπνξνχλ λα αλαδεηρζνχλ θαη πξνσζεζνχλ θαηάιιεια ψζηε λα απνηειέζνπλ
πφιν έιμεο γηα ηνπο δπλεηηθνχο επηζθέπηεο ηεο. Δθείλν πνπ ρξεηάδεηαη είλαη ε ζπκκεηνρή
ησλ θνξέσλ ηνπ ηνπξηζκνχ αιιά θαη ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ εκπνξηθνχ θφζκνπ ηεο πεξηνρήο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.23 Αμηνιφγεζε ησλ κέζσλ πξνβνιήο θαη ελεκέξσζεο ησλ ηνπξηζηψλ γηα
ηελ επηινγή ηεο Δξκηνλίδαο σο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ (ηηκέο απφ Καζφινπ ζεκαληηθφ,
Λίγν ζεκαληηθφ, Αξθεηά ζεκαληηθφ, Πνιχ ζεκαληηθφ έσο θαη Τπεξβνιηθά ζεκαληηθφ).
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Γηαθήκηζε ζε εθεκεξίδεο / πεξηνδηθά 41 1 5 3,24 ,943

Γηαθήκηζε ζε ηειεόξαζε 39 1 5 3,85 1,040
Γηαθήκηζε ζε ξαδηόθσλν 39 1 5 3,00 1,026

106
Άξζξα / Αθηεξώκαηα 42 2 5 3,69 ,897
΢πγγελείο / θίινη 42 1 5 3,81 1,018
Internet 40 2 5 4,37 ,740
Valid N (listwise) 38

΢ηελ έλαηε εξψηεζε νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ αμηνινγνχλ ηηο πξνσζεηηθέο ελέξγεηεο

πνπ απερνχλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηνπο επηζθέπηεο ηεο επαξρίαο. Ζ θιίκαθα είλαη
πεληάβαζκε κε ηνλ πςειφηεξν βαζκφ λα δειψλεη ηε κεγαιχηεξε ζεκαληηθφηεηα.
Τςειφηεξε ηηκή θαη άξα κεγαιχηεξε ζεκαληηθφηεηα δειψλεηαη ην δηαδίθηπν. Αθνινπζνχλ ε
δηαθήκηζε ζηελ ηειεφξαζε, ηα άξζξα/αθηεξψκαηα θαζψο θαη ΢πγγελείο/θίινη. ΢ε κέηξηα
ζέζε ηεο θιίκαθαο θαη ζπγθξηηηθά κε ρακειφηεξε κέζε ηηκή αμηνινγνχληαη ε Γηαθήκηζε ζε
εθεκεξίδεο/πεξηνδηθά θαζψο θαη ε Γηαθήκηζε ζε ξαδηφθσλν.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.24 Γπλαηά ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Γηαθσλψ απφιπηα,
Γηαθσλψ, Οχηε ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ, ΢πκθσλψ θαη ηέινο ΢πκθσλψ απφιπηα)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Φπζηθό πεξηβάιινλ 41 3 5 4,44 ,634

Πνιηηηζηηθά κλεκεία 40 1 5 3,13 ,853
Ήζε θαη έζηκα / Πνιηηηζηηθέο εθδει/ζεηο 40 2 5 3,35 ,736
Πνηόηεηα ππεξεζηώλ 37 2 5 3,49 ,961
Σνπηθά πξντόληα 39 1 5 3,31 1,104
Υακειό θόζηνο ππεξεζηώλ 40 1 5 2,95 ,959
Μνλάδεο θηινμελίαο 41 1 5 3,46 ,840
Δπθνιία πξόζβαζεο 40 1 5 3,77 1,097
Γηαζθέδαζε -Φπραγσγία 40 1 5 3,15 1,075
Ζ θήκε ηεο σο πξννξηζκόο 39 3 5 4,10 ,552
Δγγύηεηα κε ηελ Αηηηθή 42 3 5 4,43 ,547
Valid N (listwise) 36
Ζ δέθαηε εξψηεζε δεηνχζε απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ λα αμηνινγήζνπλ ηα
δπλαηά ζεκεία ηεο επαξρίαο. Οη επηινγέο ησλ απαληήζεσλ βαζκνινγνχληαη ζε πεληάβαζκε
θιίκαθα κε ηελ πςειφηεξε βαζκνινγία λα αληηπξνζσπεχεη θαη ηνλ κεγαιχηεξν βαζκφ
ζπκθσλίαο ηνπο. Σν κέζν ηεο πεληάβαζκεο θιίκαθαο είλαη ην 3. Παξαηεξψληαο ηηο κέζεο
ηηκέο ηνπ αλσηέξσ πίλαθα παξαηεξεί θαλείο πσο νη θαηεγνξίεο κε ηηο πςειφηεξεο ηηκέο άξα
θαη ηε ζεηηθφηεξε αμηνιφγεζε σο δπλαηψλ ζεκείσλ απνηεινχλ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ε
θήκε ηεο Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκφο θαζψο θαη ε εγγχηεηά ηεο κε ην λνκφ Αηηηθήο ελψ ε
ακέζσο επφκελε επηινγή είλαη ε επθνιία πξφζβαζεο. Σα παξαπάλσ ηέζζεξα ζηνηρεία
αλαδεηθλχνληαη σο ηα δπλαηά ζεκεία ηεο πεξηνρήο. ΢ε κεηξηφηεξε ζέζε αιιά κε ζεηηθή ηάζε
(βξίζθνληαη κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ Οχηε ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ θαη ΢πκθσλψ)

107
ηνπνζεηνχληαη νη θαηεγνξίεο Ήζε θαη έζηκα, Πνηφηεηα ππεξεζηψλ, Σνπηθά πξντφληα θαη
Μνλάδεο θηινμελίαο. ΢ε κεηξηφηεξε ζέζε θαη κε ζπγθξηηηθά κηθξφηεξεο ηηκέο αμηνινγνχληαη
νη θαηεγνξίεο Πνιηηηζηηθά κλεκεία, Υακειφ θφζηνο ππεξεζηψλ θαζψο θαη ε Γηαζθέδαζε /
Φπραγσγία. Οη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ δελ ζεσξνχλ ηε δηαζθέδαζε θαη ηελ ςπραγσγία σο
δπλαηφ ζεκείν ηεο επαξρίαο γηα ηνπο επηζθέπηεο ηεο. ΋κσο ζα έπξεπε ιφγσ ηνπ φηη ν
ηνπξίζηαο πνπ ηελ επηζθέπηεηαη απνδεηά λα ηθαλνπνηήζεη θαη ην ςπραγσγηθφ κέξνο ηεο
δηακνλήο ηνπ.
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.25Αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Γηαθσλψ απφιπηα,
Γηαθσλψ, Οχηε ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ, ΢πκθσλψ θαη ηέινο ΢πκθσλψ απφιπηα)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Οδηθό δίθηπν 42 3 5 4,60 ,544

Υακειόο βαζκόο αλάδεημεο
41 3 5 4,54 ,552
πνιηηηζηηθώλ κλεκείσλ
Αξλεηηθή ζρέζε πνηόηεηαο – ηηκήο
42 1 5 3,45 1,017
ηνπξηζηηθώλ ππεξεζηώλ
Έιιεηςε ζρεδηαζκνύ θαη ππνδνκώλ
41 3 5 4,34 ,693
ελαιιαθηηθώλ κνξθώλ ηνπξηζκνύ
Τπεξεζίεο πγείαο 40 1 5 3,70 1,159
Πνιηηηζηηθά θαη αζιεηηθά γεγνλόηα 41 2 5 3,61 1,022
Έιιεηςε νινθιεξσκέλνπ ηνπξηζηηθνύ
42 3 5 4,55 ,633
ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ ηεο επαξρίαο
Valid N (listwise) 38
Ζ επφκελε εξψηεζε αθνξνχζε ηα αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο. Οη απαληήζεηο, φπσο
θαη ζηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε βαζκνινγνχληαη ζε πεληάβαζκε θιίκαθα κε ηελ πςειφηεξε
ηηκή λα αληηπξνζσπεχεη θαη ηνλ κεγαιχηεξν βαζκφ ζπκθσλίαο ηνπο. Παξαηεξψληαο ηηο
κέζεο ηηκέο ηνπ αλσηέξσ πίλαθα παξαηεξεί θαλείο πσο νη θαηεγνξίεο κε ηηο πςειφηεξεο
κέζεο ηηκέο είλαη ην νδηθφ δίθηπν, ν ρακειφο βαζκφο αλάδεημεο πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ, ε
έιιεηςε νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ θαζψο θαη ε έιιεηςε ζρεδηαζκνχ ελαιιαθηηθψλ
κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Καηά ζπλέπεηα νη παξαπάλσ ηέζζεξηο θαηεγνξίεο ζεσξνχληαη απφ ηα
πην αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο θαη ζηα νπνία ζα πξέπεη λα εζηηαζηεί ην ελδηαθέξνλ ησλ
ηζπλφλησλ ηνπξηζκνχ ζηελ αλάπηπμε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. ΢ε κεηξηφηεξε ζέζε κε
ζεηηθή φκσο ηάζε, δειαδή κε κέζεο ηηκέο κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ Οχηε ζπκθσλψ νχηε
δηαθσλψ θαη ΢πκθσλψ, ηνπνζεηνχληαη νη ππφινηπεο θαηεγνξίεο θαη ζπγθεθξηκέλα ε
Αξλεηηθή ζρέζε πνηφηεηαο – ηηκήο ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ, νη Τπεξεζίεο πγείαο θαζψο θαη
ηα Πνιηηηζηηθά θαη αζιεηηθά γεγνλφηα.
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.26 Καηαγξαθή ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ επηρεηξεκαηηψλ ηνπξηζκνχ
αλαθνξηθά κε ηελ ηνπξηζηηθή θαηάζηαζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ

108
Απνιχησο ηθαλνπνηεηηθή, Ηθαλνπνηεηηθή, Διάρηζηα ηθαλνπνηεηηθή θαη Καζφινπ
ηθαλνπνηεηηθή)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Από πιεπξάο αξηζκνύ Σνπξηζηώλ – επηζθεπηώλ 42 2 4 2,88 ,739

Γηάξθεηα παξακνλήο ηνπο 42 2 4 2,74 ,701
Υξήκαηα πνπ δαπαλνύλ θαηά ηελ παξακνλή ηνπο
42 2 4 2,64 ,618
ζηελ επαξρία
Valid N (listwise) 42
Ζ δσδέθαηε εξψηεζε δεηνχζε απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο θηινμελίαο λα αλαθέξνπλ ηελ
άπνςή ηνπο κέζα απφ κία ηεηξαβάζκηα θιίκαθα κε ηελ ρακειφηεξε ηηκή λα δειψλεη ηελ
απφιπηε ηθαλνπνίεζε θαη ελδηάκεζε ηηκή ηελ ηηκή 2,5. Παξαηεξψληαο ηνλ αλσηέξσ πίλαθα
δηαπηζηψλεη θαλείο πσο ην ζχλνιν ησλ κέζσλ ηηκψλ ηνπνζεηείηαη ζην κέζν ηεο θιίκαθαο θαη
πξνο ηελ πςειφηεξε θαη άξα αξλεηηθφηεξε ζε ζρέζε κε ηελ ηθαλνπνίεζε ζέζε. Οη ηηκέο θαη
ζηα ηξία ζηνηρεία (πιήζνο επηζθεπηψλ, δηάξθεηα παξακνλήο θαη δαπάλε) αμηνινγνχληαη
θνληά ζηελ ηηκή 3 ε νπνία αληηζηνηρεί ζηελ επηινγή Διάρηζηα ηθαλνπνηεηηθή. Ζ παξαπάλσ
αμηνιφγεζε ησλ επηρεηξεκαηηψλ ηνπξηζκνχ γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο επαξρίαο ζπκπίπηεη κε ηα
ζηαηηζηηθά δεδνκέλα αθίμεσλ θαη δηαλπθηεξεχζεσλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο ζην θεθ. 3 ηεο
παξνχζεο εξγαζίαο.
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.27 Δπίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο
ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο επαξρίαο.
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent

Τςειό 1 2,4 2,4 2,4

Ηθαλνπνηεηηθό 11 26,2 26,8 29,3

Valid Μέηξην 22 52,4 53,7 82,9

Υακειό 7 16,7 17,1 100,0

Total 41 97,6 100,0

Missing System 1 2,4
Total 42 100,0
Ζ δέθαηε ηξίηε εξψηεζε δεηνχζε λα αμηνινγεζεί ην επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο
ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. Δμεηάδνληαο ηνλ
αλσηέξσ πίλαθα δηαπηζηψλεη θαλείο φηη αμηνινγείηαη θπξίσο σο Μέηξην κε ην αζξνηζηηθφ
πνζνζηφ 70,8% λα ζπζζσξεχεηαη ζηηο θαηεγνξίεο Μέηξην θαη Υακειφ. Ζ επαξρία αλ ζέιεη
λα πξνζεγγίζεη πςειά εηζνδεκαηηθνχο ηνπξίζηεο, ζα πξέπεη λα εθπαηδεχζεη ην ηνπξηζηηθφ
εξγαηηθφ ηεο δπλακηθφ. Αλαβαζκηζκέλεο κνλάδεο θηινμελίαο θαζψο θαη κνλάδεο εζηίαζεο
θαη αλαςπρήο ειιείςεη εθπαηδεπκέλνπ πξνζσπηθνχ δελ θαζίζηαληαη ηθαλέο λα πξνζθέξνπλ
αμηφινγν θαη αληαγσληζηηθφ πξντφλ ζηνπο επηζθέπηεο ηνπο.

109
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.28 Αμηνιφγεζε πθηζηάκελεο ππνδνρήο θαη πνηφηεηαο ππεξεζηψλ (ηηκέο
απφ Δμαηξεηηθφ, Πνιχ θαιφ, Καιφ, Μέηξην έσο θαη Καθφ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Οδηθό δίθηπν 42 3 5 4,55 ,550

Ληκέλεο 42 1 5 3,55 ,993
Ύδξεπζε- Απνρέηεπζε 42 3 5 4,45 ,772
Ξελνδνρεηαθά θαηαιύκαηα 42 2 4 3,05 ,731
Δλνηθηαδόκελα δσκάηηα /δηακεξίζκαηα 42 1 4 2,93 ,745
Σνπξηζηηθά Γξαθεία 41 2 5 3,83 ,892
Δζηηαηόξηα 42 1 4 2,83 ,881
Κέληξα δηαζθέδαζεο θαη αλαςπρήο 42 2 5 3,38 1,125
Τπεξεζίεο Τγείαο 41 2 5 3,93 ,985
Valid N (listwise) 40

Ζ δέθαηε ηέηαξηε εξψηεζε δεηνχζε λα αμηνινγεζνχλ νη πθηζηάκελεο ππνδνκέο θαζψο

θαη ε πνηφηεηα ππεξεζηψλ ηνπ παξαπάλσ πίλαθα ζε κηα πεληάβαζκε θιίκαθα κε ηελ
πςειφηεξε βαζκνινγία λα αληηπξνζσπεχεη ηε ρακειφηεξε αμηνιφγεζε (θαθή). Σν κέζν ηεο
θιίκαθαο αληηζηνηρεί ζηελ ηηκή 3 πνπ φκσο αληηζηνηρεί ζηελ επηινγή Καιφ. Δμεηάδνληαο ηηο
κέζεο ηηκέο δηαπηζηψλεη θαλείο φηη ζηελ επηινγή Καιφ (κέζν ηεο θιίκαθαο) θαη κε ζεηηθή
ηάζε αμηνινγήζεθαλ ηα Δλνηθηαδφκελα δσκάηηα/δηακεξίζκαηα, ηα Δζηηαηφξηα θαζψο θαη ηα
Ξελνδνρεηαθά θαηαιχκαηα. Μεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ Καιφ θαη Μέηξην αμηνινγήζεθαλ νη
Ληκέλεο, ηα Σνπξηζηηθά γξαθεία, ηα Κέληξα δηαζθέδαζεο θαη αλαςπρήο θαη νη Τπεξεζίεο
πγείαο. Σελ ρεηξφηεξε κέζε αμηνιφγεζε εκθαλίδνπλ νη ππνδνκέο Οδηθφ δίθηπν θαη ε
Όδξεπζε-Απνρέηεπζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.29 Αμηνιφγεζε θφζηνπο δηαθνπψλ αλά θαηεγνξία ππεξεζίαο (ηηκέο απφ
Πνιχ πςειφ, Τςειφ, Μέζν, Υακειφ έσο θαη Πνιχ ρακειφ).
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Μνλάδεο Φηινμελίαο 42 1 4 2,76 ,617

Υώξνη Δζηίαζεο θαη αλαςπρήο 42 1 4 2,43 ,703
Μεηαθνξηθέο Τπεξεζίεο 42 1 5 2,38 ,854
Σνπξηζηηθά Γξαθεία 36 1 5 2,89 ,708
Valid N (listwise) 36

΢ηελ δέθαηε πέκπηε εξψηεζε θαη πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ην θφζηνο δηαθνπψλ, νη

επηινγέο απαληήζεσλ βαζκνινγνχληαη κε πεληάβαζκε θιίκαθα κε ηελ πςειφηεξε
βαζκνινγία λα αληηπξνζσπεχεη ην ρακειφηεξν θφζηνο. Παξαηεξψληαο ηηο κέζεο ηηκέο ησλ
κεηαβιεηψλ πξνθχπηεη φηη ην θφζηνο γεληθά αμηνινγείηαη κεηαμχ κεηξίνπ θαη πςεινχ κε ην
ζπγθξηηηθά πςειφηεξν λα θαηαγξάθεηαη ζηνπο ρψξνπο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο θαη ζηηο

110
κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο ελψ αθνινπζνχλ νη κνλάδεο θηινμελίαο. Χο κέηξην αμηνινγείηαη ην
θφζηνο ησλ ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.30 Ύπαξμε ή κε ππνδνκψλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζηελ

επαξρία Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Καζφινπ, Λίγν, Αξθεηά, Πνιχ έσο θαη Πάξα πνιχ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Θαιάζζηνο ηνπξηζκόο 42 1 5 2,21 1,220

Πνιηηηζηηθόο ηνπξηζκόο 41 1 3 1,76 ,624
΢πλεδξηαθόο ηνπξηζκόο 42 1 4 2,21 ,717
Θξεζθεπηηθόο ηνπξηζκόο 41 1 3 1,59 ,547
Αγξνηνπξηζκόο 40 1 5 1,40 ,744
Οηθνηνπξηζκόο 40 1 2 1,28 ,452
Οξεηλόο ηνπξηζκόο 40 1 3 1,28 ,554
Αζιεηηθόο ηνπξηζκόο 41 1 4 1,88 ,781
Valid N (listwise) 39

Ζ δέθαηε έθηε εξψηεζε δεηάεη απφ ηνπο εξσηψκελνπο λα απαληήζνπλ ζρεηηθά κε ην αλ

ππάξρνπλ ζηελ επαξρία ηθαλνπνηεηηθέο ππνδνκέο εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ. Οη επηινγέο απαληήζεσλ βαζκνινγνχληαη κε πεληάβαζκε θιίκαθα κε ηελ
πςειφηεξε βαζκνινγία λα αληηπξνζσπεχεη θαη ηελ ζεηηθφηεξε αμηνιφγεζε. Σν κέζν ηεο
θιίκαθαο αληηζηνηρεί ζηελ ηηκή 3 ε νπνία αληηζηνηρεί ζηελ επηινγή Αξθεηά. Δμεηάδνληαο ηηο
κέζεο ηηκέο ησλ κεηαβιεηψλ πξνθχπηεη φηη γεληθά νη ππνδνκέο φισλ ησλ κνξθψλ εκθαλίδνπλ
ρακειέο ηηκέο αμηνιφγεζεο. Τςειφηεξεο κέζεο ηηκέο νη νπνίεο είλαη κεηαμχ ησλ ηηκψλ 2 θαη
3 ηεο 5ζκηαο θιίκαθαο εκθαλίδνπλ νη κνξθέο Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο θαη ΢πλεδξηαθφο
ηνπξηζκφο. Με ηηκή κηθξφηεξε ηεο ηηκήο 2, δειαδή κεηαμχ ησλ επηινγψλ Λίγν θαη Καζφινπ
εκθαλίδνληαη νη κνξθέο Πνιηηηζηηθφο θαη Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο. Σέινο, ηηο ρακειφηεξεο
ηηκέο εκθαλίδνπλ νη κνξθέο Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο, Αγξνηνπξηζκφο, Οηθνηνπξηζκφο θαη
Οξεηλφο ηνπξηζκφο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.31 Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα αλαπηπρζνχλ

ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο (ηηκέο απφ Καζφινπ, Λίγν, Αξθεηά, Πνιχ έσο θαη Πάξα πνιχ)
N ειάρηζηε κέγηζηε ΜΣ ΣΑ

Θαιάζζηνο ηνπξηζκόο 42 2 5 4,43 ,991

Πνιηηηζηηθόο ηνπξηζκόο 40 2 5 4,03 ,920
΢πλεδξηαθόο ηνπξηζκόο 40 1 5 3,98 ,974
Θξεζθεπηηθόο ηνπξηζκόο 38 2 5 3,58 1,004
Αγξνηνπξηζκόο 40 2 5 3,85 1,027
Οηθνηνπξηζκόο 38 2 5 3,55 1,083
Οξεηλόο ηνπξηζκόο 38 1 5 2,84 1,305

111
Αζιεηηθόο ηνπξηζκόο 38 2 5 4,13 ,963
Valid N (listwise) 38

Με αληίζηνηρε θιίκαθα κε ηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε βαζκνινγείηαη θαη ε δέθαηε

έβδνκε εξψηεζε ζρεηηθά κε ηελ αλάγθε αλάπηπμεο ππνδνκψλ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Ζ
ηεξάξρεζε πνπ πξνθχπηεη είλαη ε αθφινπζε: πςειφηεξε ηηκή ιακβάλεη ν Θαιάζζηνο
ηνπξηζκφο ελψ αθνινπζνχλ κε ηηκή πνπ αληηζηνηρεί ζηελ θαηεγνξία Πνιχ ν Πνιηηηζηηθφο, ν
΢πλεδξηαθφο θαζψο θαη ν Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο. ΢ε ειαθξά κεηξηφηεξε ζέζε θαηαηάζζνληαη
ν Αγξνηνπξηζκφο, ν Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο θαη ν Οηθνηνπξηζκφο. Σελ ρακειφηεξε ηηκή
ζηε κέηξηα ζέζε εκθαλίδεη ε κνξθή ηνπ Οξεηλνχ ηνπξηζκνχ. Σν ζεηηθφ ζηελ παξαπάλσ
αμηνιφγεζε είλαη πσο νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ ζεσξνχλ φηη νη ελαιιαθηηθέο κνξθέο
ηνπξηζκνχ κπνξνχλ λα δψζνπλ λέα πλνή ζην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο Δξκηνλίδαο κε λέεο
δπλαηφηεηεο θαη πξνεθηάζεηο γηα ηα ηνπξηζηηθά δεδνκέλα ηεο επαξρίαο.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.32 Δηήζηα ρξεκαηηθή δαπάλε απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηεο

Δξκηνλίδαο κε ζθνπφ ηελ πξνβνιή ηεο ηνπξηζηηθήο ηνπο επηρείξεζεο.

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

0 4 9,5 10,3 10,3

-1000 19 45,2 48,7 59,0

1001-2000 5 11,9 12,8 71,8

Valid
2001-4000 3 7,1 7,7 79,5

4000+ 8 19,0 20,5 100,0

Total 39 92,9 100,0

Missing System 3 7,1
Total 42 100,0

Ζ δέθαηε φγδνε εξψηεζε αλαθέξεηαη ζην χςνο ηεο ρξεκαηηθήο δαπάλεο πνπ
ππνβάιινληαη νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ ζέινληαο λα πξνβάιινπλ ην ηνπξηζηηθφ ηνπο
πξντφλ. Δμεηάδνληαο ηα εηήζηα θφζηε πξνβνιήο ηεο επηρείξεζεο, ην 48,7% δήισζε πσο ην
εηήζην πνζφ είλαη έσο 1000 €. Άπνςε ηνπ ζπγγξαθέα είλαη πσο ην παξαπάλσ εηήζην θφζηνο
ζα πξέπεη λα απμεζεί γηα ηελ κεγαιχηεξε αλαγλσξηζηκφηεηα ησλ ηνπξηζηηθψλ ηνπο
επηρεηξήζεσλ θαη κάιηζηα νη παξαπάλσ ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ ζα πξέπεη λα είλαη ζηνρεπκέλεο
ζε ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο ηνπξηζκνχ. Σν 20,5% ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηνο δήισζαλ φηη
δαπαλνχλ πεξηζζφηεξα απφ 4000 €. Οκνίσο ην 20,5% δαπαλά απφ 1000 έσο 4000 € αλά έηνο
ελψ ην 10,3% δελ δαπαλά θαζφινπ ρξήκαηα γηα ηελ πξνβνιή ηεο επηρείξεζήο ηνπ.

112
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.33 Απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ελεξγεηψλ κάξθεηηλγθ πνπ
πξαγκαηνπνηνχληαη απφ δεκφζηνπο θαη ηδησηηθνχο θνξείο ηνπξηζκνχ
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent

Καζόινπ απνηειεζκαηηθέο 13 31,0 31,0 31,0

Οξηαθά απνηειεζκαηηθέο 25 59,5 59,5 90,5

Valid απνηειεζκαηηθέο 3 7,1 7,1 97,6

Πνιύ απνηειεζκαηηθέο 1 2,4 2,4 100,0

Total 42 100,0 100,0

΢ηε δέθαηε έλαηε εξψηεζε θαη δεηψληαο λα αμηνινγήζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ
ελεξγεηψλ πξνβνιήο ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ, ην 90,5% ηνπ δείγκαηνο ζεσξεί πσο απηέο είλαη
θαζφινπ ή νξηαθά απνηειεζκαηηθέο. ΢ηνπο 42 επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ, κφλνλ νη ηέζζεξηο
απάληεζαλ ζεηηθά (απνηειεζκαηηθέο θαη πνιχ απνηειεζκαηηθέο) ζρεηηθά κε ηελ
απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ελεξγεηψλ κάξθεηηλγθ. Οη ππφινηπνη εξσηψκελνη δελ ήηαλ
ηθαλνπνηεκέλνη. Άπνςε ηνπ ζπγγξαθέα είλαη πσο ζα πξέπεη νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ λα
έρνπλ κεγαιχηεξε επηθνηλσλία κε ηνπο θνξείο πνπ ηνπο εθπξνζσπνχλ ψζηε θαη νη πξνηάζεηο
ηνπο λα ζπδεηνχληαη θαη αμηνινγνχληαη αιιά θαη λα πξνσζνχληαη ζπιινγηθά ζηνπο
δεκνηηθνχο θαη δεκφζηνπο θνξείο ηνπξηζκνχ. Σν παξαπάλσ αξλεηηθφ πνζνζηφ ηθαλνπνίεζεο
ζα πξέπεη λα αλαηξαπεί θαη ηφηε κφλν νη φπνηεο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ απφ δεκφζηνπο θαη
ηδησηηθνχο θνξείο ηνπξηζκνχ ζα έρνπλ θέξεη απνηέιεζκα.

ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.34 Ύπαξμε ή κε αλαμηνπνίεησλ ηνπξηζηηθψλ πφξσλ ζηελ

επαξρία Δξκηνλίδαο
Frequency Percent Valid Percent Cumulative
Percent

λαη 40 95,2 97,6 97,6

Valid όρη 1 2,4 2,4 100,0

Total 41 97,6 100,0

Missing System 1 2,4
Total 42 100,0
΢ηελ εηθνζηή εξψηεζε γηα ην αλ ππάξρνπλ ζηελ Δξκηνλίδα ηνπξηζηηθνί πφξνη πνπ είλαη
αλαμηνπνίεηνη, ην 97,6% απάληεζε ζεηηθά.
Χο θπξηφηεξνο αλαμηνπνίεηνο πφξνο αλαθέξεηαη ε αλάπηπμε ζαιάζζηαο ππνδνκήο
(δεκηνπξγία καξίλσλ, ζαιάζζησλ πάξθσλ θιπ). Αθνινπζνχλ ηα πνιηηηζηηθά κλεκεία κε
δξάζεηο αλάδεημήο ηνπο θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία κνπζείνπ. Δπίζεο, αλαμηνπνίεηνο πφξνο

113
ζεσξνχληαη νη αμηφινγεο παξαιίεο ηεο Δξκηνλίδαο νη νπνίεο ζηεξνχληαη νξγάλσζεο θαη
αλάδεημεο.
ΠΗΝΑΚΑ΢ 5.35 Αληαγσληζηηθνί πξννξηζκνί γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο

Ζ ηειεπηαία εξψηεζε δεηάεη απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ λα απαληήζνπλ ζρεηηθά

κε ηνπο βαζηθφηεξνπο αληαγσληζηηθνχο ηνπο πξννξηζκνχο ζε ινγηθή απφζηαζε απφ ηελ
επαξρία Δξκηνλίδαο. Οη θπξηφηεξνη αληαγσληζηηθνί πξννξηζκνί γηα ηελ Δξκηνλίδα
ζεσξνχληαη ην Ναχπιην ζπγθεληξψλνληαο ην 23,4% ησλ πξνηάζεσλ, νη ΢πέηζεο θαζψο
δειψζεθε απφ ην 20,3% θαη ε Όδξα κε πνζνζηφ εκθάληζεο 16,4%. Με κηθξφηεξα πνζνζηά
αθνινπζνχλ νη επηινγέο Πφξνο, Σνιφ θαη Δπίδαπξνο. ΋ινη νη ππφινηπνη αληαγσληζηηθνί
πξννξηζκνί ζπγθέληξσζαλ πνζνζηά κηθξφηεξα ηνπ 5%.

5.3 ΢πλνιηθή αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο.

Αθνινπζεί ζηε ζπλέρεηα κία ζπλνπηηθή αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο

πξσηνγελνχο έξεπλαο ζε θνξείο, ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη γξαθεία.

114
a) Πνηνη επηζθέπηνληαη ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο: ΢χκθσλα κε ηελ δηεμαρζείζα έξεπλα,
ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ηελ επηζθέπηνληαη θπξίσο δεπγάξηα ειηθίαο 40 έσο 60 εηψλ
θαζψο θαη νηθνγέλεηεο κε παηδηά έσο 12 εηψλ. Απνηειεί δειαδή θπξίσο έλαλ
νηθνγελεηαθφ πξννξηζκφ. Απφ πιεπξάο ππεθνφηεηαο ππεξηεξνχλ νη Έιιελεο ζε ζρέζε κε
ηνπο αιινδαπνχο (70% Έιιελεο θαη 30% αιινδαπνί). ΋πσο πξναλαθέξζεθε, θαηά ηελ
παξνχζα θάζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο πνπ δηέξρεηαη ε ρψξα, ην λα είλαη κεγαιχηεξνο ν
αξηζκφο ησλ Διιήλσλ επηζθεπηψλ έλαληη ησλ αιινδαπψλ θαη κε δεδνκέλε ηε κεησκέλε
αγνξαζηηθή ηνπο δχλακε δελ είλαη φηη θαιχηεξν εηζπξαθηηθά γηα ηελ πεξηνρή. Απφ
πιεπξάο αιινδαπψλ, νη ρψξεο κε ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή είλαη ε Γαιιία, ε Γεξκαλία,
ε Ηηαιία, ε Διβεηία θαη ε Βξεηαλία. Αλαθνξηθά κε ηελ πξνέιεπζε ησλ Διιήλσλ
επηζθεπηψλ, εθείλνη πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ην λνκφ Αηηηθήο ιφγσ ηεο απφζηαζεο
θαζψο θαη απφ ηνπο λνκνχο Θεζζαινλίθεο, Αξθαδίαο, Αραΐαο θαη Κνξηλζίαο ΢ρεηηθά κε
ην νηθνλνκηθφ πξνθίι ησλ επηζθεπηψλ, ε έξεπλα έδεημε πσο ην 78% ησλ επηζθεπηψλ
αλήθνπλ ζηα κεζαία εηζνδεκαηηθά ζηξψκαηα ελψ κφλν έλα 15% πεξίπνπ ππάγεηαη ζε
πςειφηεξα νηθνλνκηθά επίπεδα. Ζ κέζε δηακνλή ηνπο είλαη γχξσ ζηηο 4,5 εκέξεο. Ο
ηξφπνο εμαζθάιηζεο θαηαιχκαηνο είλαη θπξίσο κέζσ ηειεθψλνπ θαη αθνινπζεί ην
δηαδίθηπν, ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία θαη ν ηνπξ νπεξέηηνξ. Σν φηη ην δηαδίθηπν έξρεηαη ζε
δεχηεξε ζέζε απνηειεί έλα ζεηηθφ ζηνηρείν γηα ηελ πεξηνρή ιφγσ ηνπ φηη κπνξεί λα
αμηνπνηεζεί πνηθηινηξφπσο γηα ηελ πξνβνιή θαη πξνψζεζή ηεο. Χο θπξηφηεξνο ιφγνο
επηινγήο ηεο Δξκηνλίδαο απφ ηνπο ηνπξίζηεο, ηφζν γηα ηνπο θνξείο φζν θαη ηνπο
επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ, ζεσξείηαη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ αθνινπζνχκελν απφ ηελ
Δγγχηεηα κε ηελ Αηηηθή θαη ηελ επθνιία πξφζβαζεο θαζψο θαη απφ ηε θήκε ηεο
Δξκηνλίδαο. Αλαθνξηθά κε ηηο πξνσζεηηθέο ελέξγεηεο πνπ έρνπλ κεγαιχηεξε απήρεζε
ζηνπο επηζθέπηεο ηεο πεξηνρήο ην δηαδίθηπν θαηέιαβε ηελ πξψηε ζέζε αθνινπζνχκελν
απφ ηε δηαθήκηζε ζε ηειεφξαζε, ηα άξζξα θαη αθηεξψκαηα θαζψο θαη ηνπο ζπγγελείο θαη
θίινπο ησλ επηζθεπηψλ.
b) Αμηνιφγεζε ππνδνκήο θαη πνηφηεηαο ππεξεζηψλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο: Απφ
πιεπξάο ππνδνκψλ, ηφζν νη θνξείο φζν θαη νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ ραξαθηήξηζαλ
θαθφ ην νδηθφ δίθηπν θαζψο θαη ην δίθηπν ηεο χδξεπζεο απνρέηεπζεο. Αξλεηηθή ήηαλ ε
αμηνιφγεζε ησλ θνξέσλ γηα ηνπο ιηκέλεο ηεο επαξρίαο θαζψο θαη γηα ηηο ππεξεζίεο
πγείαο ελψ νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ έδσζαλ αμηνιφγεζε απφ Μέηξην σο Καιφ.
Θεηηθή αμηνιφγεζε ηφζν απφ θνξείο φζν θαη απφ επηρ/ηίεο ηνπξηζκνχ είραλ ηα
ελνηθηαδφκελα δσκάηηα, ηα μελνδνρεία θαη ηα εζηηαηφξηα. Απφ ηα δπλαηά ζεκεία ηεο
επαξρίαο ηφζν απφ θνξείο φζν θαη απφ ηνπο επηρ/ηίεο ζεσξνχληαη ην θπζηθφ ηεο

115
 πεξηβάιινλ, ε εγγχηεηά ηεο κε ηελ Αηηηθή θαζψο θαη ε θήκε ηεο σο πξννξηζκφο.
Αληίζεζε απνηειεί ην γεγνλφο πσο ελψ νη θνξείο θαηαηάζζνπλ ηελ επθνιία πξφζβαζεο
ζηελ ηειεπηαία ζέζε ηεο θιίκαθαο νη επηρεηξεκαηίεο ηελ θαηαηάζζνπλ ηδηαίηεξα πςειά.
Δπίζεο ζηα αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο ηφζν απφ θνξείο φζν θαη απφ επηρ/ηίεο
αλαθέξνληαη ν ρακειφο βαζκφο αλάδεημεο πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ, ε έιιεηςε
νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ θαζψο θαη ε έιιεηςε ζρεδηαζκνχ θαη ππνδνκψλ
ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Σν θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ θξίλεηαη απφ κέηξην σο
πςειφ κε ζπγθξηηηθά πςειφηεξν ηηο κεηαθνξηθέο ππεξεζίεο θαη ηνπο ρψξνπο εζηίαζεο
θαη αλαςπρήο αθνινπζνχκελν απφ ηηο κνλάδεο θηινμελίαο. Σν επίπεδν εθπαίδεπζεο ησλ
εξγαδνκέλσλ ζηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο αμηνινγείηαη σο κέηξην. Αλαθνξηθά κε
χπαξμε ππνδνκψλ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ επαξρία, νη επηρ/ηίεο θαηαιπκάησλ
αλέθεξαλ φηη ζε κηθξφ βαζκφ έρεη αλαπηπρζεί ππνδνκή ζαιάζζηνπ θαη ζπλεδξηαθνχ
ηνπξηζκνχ θαη ζε πνιχ ιηγφηεξν πνιηηηζηηθνχ θαη αζιεηηθνχ ηνπξηζκνχ. Πεξίπνπ ηελ
ίδηα άπνςε είραλ θαη νη θνξείο ηνπξηζκνχ.
c) Πξνηάζεηο γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάθακςε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο: Σφζν απφ ηνπο
θνξείο φζν θαη απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο θαηαιπκάησλ έγηλε αλαθνξά ζηελ χπαξμε
αλαμηνπνίεησλ ηνπξηζηηθψλ πφξσλ ηφζν πνιηηηζηηθψλ φζν θαη θπζηθψλ. Σν ζπήιαην
Φξάρζη, ε αξραία πφιε ησλ Αιηέσλ, ην Μπίζηη ζηελ Δξκηφλε, νη ζπειηέο Γνιίλεο ζηα
Γίδπκα, ηα βπδαληηλά κλεκεία θαη νη βπδαληηλέο εθθιεζίεο ηεο. Ο θπζηθφο ηεο πινχηνο,
φπσο νη παξαιίεο ηεο πνπ είλαη αλαμηνπνίεηεο ρσξίο ηδηαίηεξε νξγάλσζε γηα ηνπο
επηζθέπηεο ηεο. Δπίζεο αλαθνξά έγηλε ζρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία καξίλσλ ψζηε λα
κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ζηνπο ηδηνθηήηεο ζθαθψλ ηθαλνπνηεηηθνχ επηπέδνπ ππεξεζίεο.
Απαξαίηεηε γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο θξίλεηαη θαη ε ππνζηήξημε
ππνδνκψλ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Δθείλεο νη κνξθέο πνπ ζα πξέπεη θαηά ηε γλψκε
ηνπο λα αλαπηπρζνχλ είλαη ν ζαιάζζηνο ηνπξηζκφο, ν ζπλεδξηαθφο, ν πνιηηηζηηθφο θαη ν
αζιεηηθφο θαη ιηγφηεξν ν αγξνηνπξηζκφο, ν νξεηλφο ηνπξηζκφο θαη ν νηθνηνπξηζκφο. Απφ
πιεπξάο ελεξγεηψλ κάξθεηηλγθ, νη θνξείο δειψλνπλ κέηξηα ηθαλνπνίεζε θαηά 60% κε ην
ππφινηπν πνζνζηφ λα θαηαιακβάλεη ηε ζέζε Πνιχ. Αληίζεηα, νη επηρεηξεκαηίεο ζε
πνζνζηφ 90,5% δειψλνπλ απφ Καζφινπ έσο Οξηαθά απνηειεζκαηηθέο. Σφζν νη θνξείο
φζν θαη νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ δελ έρνπλ εθπνλήζεη νινθιεξσκέλν ηνπξηζηηθφ
ζρέδην κάξθεηηλγθ. ΢ρεηηθά κε ηηο δξάζεηο πνπ αλαιακβάλνπλ νη θνξείο γηα ηελ πξνβνιή
ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο επαξρίαο, ε δηαθήκηζε θαζψο θαη ε έξεπλα αγνξάο
ζπγθέληξσζε ηηο πεξηζζφηεξεο ζεηηθέο απαληήζεηο κε πνζνζηφ 66,7%. Αθνινπζνχλ νη
ελέξγεηεο ηεο ζπκκεηνρήο ζε εθζέζεηο θαη θνηλσληθέο εθδειψζεηο. Χο αληαγσληζηηθνχο

116
 πξννξηζκνχο νη επηρεηξεκαηίεο αλαγλσξίδνπλ ην Ναχπιηνλ, ηηο ΢πέηζεο, ηελ Όδξα, ηνλ
Πφξν θαη ηελ Δπίδαπξν. Απφ πιεπξάο νκάδσλ ζηφρνπ πνπ ζα πξέπεη λα πξνζεγγηζηνχλ
απφ ηνπο θνξείο ηνπξηζκνχ έγηλε αλαθνξά ζε ζπιιφγνπο, επαγγεικαηηθέο ελψζεηο θαη
ζπνπδαζηέο. ΢ε ηειεπηαία ζέζε θαηαηάζζνληαη άηνκα ηεο ηξίηεο ειηθίαο. ΢ρεηηθά κε
λέεο εζληθφηεηεο ηεο αιινδαπήο πξνηείλεηαη θπξίσο ε Ρσζία, ε Κίλα θαη νη ηνπξίζηεο απφ
ην Ηζξαήι.

Κεθάιαην 6ν: Οη πξνηεηλφκελεο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ

πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο.

6.1 Καηάζηαζε πθηζηάκελσλ ππνδνκψλ – Πξνηάζεηο βειηίσζεο.

Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο, γηα λα είλαη ζε ζέζε λα αλαπηχμεη εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο
κνξθέο ηνπξηζκνχ, ζα πξέπεη πξσηίζησο λα έρεη βειηηψζεη ηηο βαζηθέο ηεο ππνδνκέο πνπ
είλαη απαξαίηεηεο γηα ηνπο δπλεηηθνχο ηεο ελαιιαθηηθνχο ηνπξίζηεο. Σφζν ε πξσηνγελήο
φζν θαη ε δεπηεξνγελήο έξεπλα έδεημαλ κία ζεηξά αδπλακηψλ ζηνλ ηνκέα απηφ. Υξήδνπλ
βειηίσζεο νη παξαθάησ ηνκείο:
a) Οδηθφ θαη αθηνπιντθφ δίθηπν: Δηδηθά ε πξσηνγελήο αιιά θαη ε δεπηεξνγελήο έξεπλα,
θαηέδεημε ην πξφβιεκα ηνπ νδηθνχ δηθηχνπ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. Μπνξεί λα
ζεσξείηαη ζε γεληθέο γξακκέο σο εχθνιε πξφζβαζε γηα ηνπο παξαζεξηζηέο, φκσο
εγθπκνλεί θηλδχλνπο ζηνπο νδεγνχο νρεκάησλ ιφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ επηθίλδπλσλ
ζηξνθψλ κεηά ηνλ Ηζζκφ ηεο Κνξίλζνπ. Με ηελ ηζρχνπζα νηθνλνκηθή θξίζε ζα ήηαλ
δχζθνιν λα πξνηαζεί λέα ράξαμε ηεο νδνχ Ηζζκφο – Δπίδαπξνο αιιά ζα κπνξνχζαλ λα
γίλνπλ απιέο ελέξγεηεο απφ πιεπξάο πνιηηείαο κε ζθνπφ ηελ πξφιεςε αηπρεκάησλ φπσο
δηαγξάκκηζε ηνπ νδνζηξψκαηνο ε νπνία ζε αξθεηά ζεκεία έρεη αηνλήζεη θαη ζε
πεξηπηψζεηο νκίριεο εγθπκνλεί θηλδχλνπο αηπρήκαηνο, πξφζζεζε λέαο αζθάιηνπ ζε
εθείλα ηα ζεκεία φπνπ ε πξνεγνχκελε έρεη θζαξεί θαζψο θαη βειηίσζε ηεο ζήκαλζεο
εηδηθά ζηελ επαξρία φπνπ ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο νη ηνπξίζηεο αθνινπζνχλ ιαλζαζκέλε
θαηεχζπλζε ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα θηάζνπλ ζε έλαλ πξννξηζκφ. Θα πξέπεη ην
ζπληνκφηεξν δπλαηφ, λα νινθιεξσζεί ν δξφκνο Ναχπιηνλ - Λπγνπξηφ (έρεη νινθιεξσζεί
θαηά ην ήκηζη) ιφγσ ηνπ φηη νη ηνπξίζηεο ηεο Δξκηνλίδαο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνπο
βαζηθνχο λνκνχο ηεο Πεινπνλλήζνπ ζα θαηαθζάλνπλ ζε απηήλ γξεγνξφηεξα θαη
αζθαιέζηεξα. Μεγάιε κέξηκλα απφ πιεπξάο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζα πξέπεη λα δνζεί

117
 ζην επαξρηαθφ νδηθφ δίθηπν ην νπνίν ρξεηάδεηαη ζπληήξεζε ζε εηήζηα βάζε (ιαθθνχβεο,
θαζάξηζκα απφ ρφξηα εθαηέξσζελ ηεο νδνχ, δηαγξακκίζεηο, βειηίσζε ζήκαλζεο) ψζηε
λα κπνξεί λα αληαπνθξίλεηαη ζηελ αζθάιεηα ησλ νδεγψλ (δεκνηψλ θαη επηζθεπηψλ).
Απφ άπνςε ιηκέλσλ ζα πξέπεη νπσζδήπνηε λα νινθιεξσζνχλ νη δχν καξίλεο πνπ έρνπλ
δεκνπξαηεζεί λα πξαγκαηνπνηεζνχλ, ε κία ζην Πφξην Υέιη θαη ε άιιε ζηελ Δξκηφλε
ψζηε λα ππάξμεη αλάπηπμε ηνπ ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ κε ηνλ ειιηκεληζκφ ηθαλνπνηεηηθνχ
αξηζκνχ ζθαθψλ ζχκθσλα πάληα κε ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηεο επαξρίαο.
b) Τπεξεζίεο πγείαο: ΢χκθσλα κε ηελ πξσηνγελή έξεπλα, νη απφςεηο ησλ επηρεηξεκαηηψλ
αιιά θαη ησλ θνξέσλ θξίλνπλ ηηο ππεξεζίεο πγείαο απφ κέηξηεο έσο ηθαλνπνηεηηθέο. ΢ε
έλα βαζκφ ε ηθαλνπνίεζε νθείιεηαη ζηελ αλάπηπμε ηεο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο κε ηε
δεκηνπξγία ηαηξείσλ θαη εξγαζηεξίσλ δηαθφξσλ εηδηθνηήησλ. ΋κσο, ην ζχζηεκα ηεο
δεκφζηαο πγείαο (Κέληξν Τγείαο Κξαληδίνπ) ηεο επαξρίαο ζα πξέπεη λα εληζρπζεί κε
επηπιένλ εηδηθφηεηεο θαζψο θαη κέζα ψζηε λα κπνξεί λα παξάζρεη απξφζθνπηα ηηο
ππεξεζίεο ηνπ ηφζν ζε δεκφηεο ηεο επαξρίαο αιιά θαη ζε ηνπξίζηεο πνπ κε ηελ αλάπηπμε
ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζα ηελ επηζθέπηνληαη ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ
ρξφλνπ.
c) Ύδξεπζε-Απνρέηεπζε-Απνξξίκκαηα: Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο εκθαλίδεη ζνβαξφ
πξφβιεκα ζηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ ηεο (λεξφ πθάικπξν) ιφγσ ππεξάληιεζήο ηνπ απφ
κεγάιν αξηζκφ γεσηξήζεσλ. ΢ε πξφζθαην άξζξν πνπ αλαξηήζεθε ζην πξφγξακκα
Γηαχγεηα ηνπ δήκνπ Δξκηνλίδαο αλαθέξζεθαλ νξηζκέλεο πξαθηηθέο γηα ιχζε ηνπ
παξαπάλσ πξνβιήκαηνο φπσο πδξνκεηξεηέο ζηηο γεσηξήζεηο ησλ ηδησηψλ, κεηαθνξά
λεξνχ απφ πεγέο ηεο Αξγνιίδαο κε πδξνθφξα, ζπιινγή επηθαλεηαθψλ πδάησλ κε ηε
βνήζεηα θξαγκάησλ θαζψο επίζεο θαη ηε δεκηνπξγία ηξηψλ κνλάδσλ αθαιάησζεο ζε
Δξκηφλε, Κνηιάδα θαη Πνξηνρέιη εκεξήζηαο απφδνζεο 5000 θπβηθψλ αλά κνλάδα
εκεξεζίσο. Αλαθνξηθά κε ην δίθηπν ηεο απνρέηεπζεο απηφ ζα πξέπεη λα επεθηαζεί θαη
ζηηο ππφινηπεο δεκνηηθέο θνηλφηεηεο (Πνξηνρέιη, Θεξκεζία, Κνηιάδα, Γίδπκα,
Ζιηφθαζηξν) θαζψο επίζεο θαη ζηα ηκήκαηα πνπ ππνιείπνληαη ζηηο πφιεηο Κξαλίδη θαη
Δξκηφλε ελψ ζηηο πθηζηάκελεο εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο ιπκάησλ (Δξκηφλεο θαη
Κξαληδίνπ) ζα πξέπεη λα ππάξμεη ηξηηνβάζκηα επεμεξγαζία ησλ ιπκάησλ κε ζθνπφ ηελ
απεξηφξηζηε άξδεπζε ησλ αγξψλ, θάηη πνπ ζα εμνηθνλνκήζεη ηεξάζηηεο πνζφηεηεο
πδάηηλσλ πφξσλ ησλ πθηζηάκελσλ γεσηξήζεσλ. ΢ην ζέκα ησλ απνξξηκκάησλ,
εγθαηαιείπεηαη ε ηδέα ηνπ δεκαηνπνηεηή θαη ζε δηάζηεκα έμη κελψλ ζα πξέπεη ν δήκνο
Δξκηνλίδαο λα έρεη δεκηνπξγήζεη κνλάδα θνκπνζηνπνίεζεο θαη αλαθχθισζεο ησλ

118
 απνξξηκκάησλ ηνπ ελψ κέρξη ηφηε ηα ζθνππίδηα κεηαθέξνληαη ζην ΥΤΣΑ ηεο Φπιήο
Αηηηθήο.
6.2 Οη πξνηεηλφκελεο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα
αλαπηπρζνχλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. Τπνζηεξηθηηθέο δξάζεηο.

΢ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ζε ζρέζε ηφζν κε ηελ δηεμαρζείζα πξσηνγελή έξεπλα φζν θαη
κε ηε δεπηεξνγελή, πξνηείλεηαη λα αλαπηπρζνχλ νη παξαθάησ κνξθέο ελαιιαθηηθνχ
ηνπξηζκνχ: α) Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο, β) Πνιηηηζηηθφο θαη Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο, γ)
Αγξνηνπξηζκφο, δ) ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο, ε) Οξεηλφο ηνπξηζκφο - Οηθνηνπξηζκφο, ζη)
Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο.
6.2.1 Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο
Ζ πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ (θνξείο θαη θαηαιχκαηα) ηάρζεθε ππέξ ηεο αλάπηπμεο
ηνπ ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ επαξρία. Μεγάινο αξηζκφο παξαιηψλ ιφγσ ηνπ κήθνπο ησλ
αθηψλ πνπ δηαζέηεη, χπαξμε ζρνιψλ ζαιάζζησλ ζπνξ, θαηαδπηηθά θέληξα, λαπηαζιεηηθνί
φκηινη, επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ελνηθίαζε, ζπληήξεζε θαη θχιαμε
ζθαθψλ, επηρεηξήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχλ εκεξήζηεο θξνπαδηέξεο ζηα λεζηά ηνπ
Αξγνζαξσληθνχ, μελνδνρεία πνπ δηαζέηνπλ κέζα θαη εμνπιηζκφ ζαιάζζησλ ζπνξ. Γηα ηελ
αλάπηπμή ηνπ αλά θαηεγνξία πξνηείλνληαη νη εμήο παξεκβάζεηο:
Α) ΢ηνλ ηνκέα ησλ παξαιηψλ: Αλαθνξηθά κε ηηο παξαιίεο ηηο νπνίεο εθκεηαιιεχνληαη ηα
μελνδνρεία απηέο θξίλνληαη ηθαλνπνηεηηθέο απφ πιεπξάο κέζσλ, επηηήξεζεο θαη
θαζαξηφηεηαο. Σν πξφβιεκα έγθεηηαη ζηελ έιιεηςε νξγαλσκέλσλ παξαιηψλ απφ πιεπξάο
επαξρίαο κε φ,ηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηνπο θνιπκβεηέο ηνπο.
Πξφηαζε: Γεκηνπξγία ηθαλνπνηεηηθνχ αξηζκνχ νξγαλσκέλσλ παξαιηψλ ζε θάζε δεκνηηθή
ελφηεηα κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ δήκνπ Δξκηνλίδαο. Οη παξαιίεο λα δηαζέηνπλ νκπξέιεο θαη
μαπιψζηξεο, παξαηεξεηήξην κε λαπαγνζψζηε, ληνπδηέξεο θαη απνδπηήξηα, ζεκαηνδφηεζε
δσλψλ θνιχκβεζεο, δεκηνπξγία πξνυπνζέζεσλ αζιεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ ινπνκέλσλ
(γήπεδν βφιευ επί ηεο άκκνπ), θαζεκεξηλή θαζαξηφηεηα ηεο παξαιίαο θαηά ηνπο κήλεο
αηρκήο κε ηα εηδηθά κεραλήκαηα γηα ην ζθνπφ απηφ, επαξθείο θάδνη απνξξηκκάησλ θαη
έγθαηξε απνθνκηδή ηνπο, ελεκεξσηηθέο πηλαθίδεο γηα ηνλ ηξφπν πξφζβαζεο, αλάπηπμε
δξνκνινγίσλ ηνπ ΚΣΔΛ ζηηο βαζηθφηεξεο νξγαλσκέλεο παξαιίεο θαηά ηνπο ζεξηλνχο κήλεο
κε ζθνπφ ηελ πξφζβαζε εθείλσλ ησλ ινπνκέλσλ πνπ ζηεξνχληαη κεηαθνξηθνχ κέζνπ.
Β) ΢ηνλ ηνκέα ηεο θξνπαδηέξαο: Γξαζηεξηνπνηνχληαη δχν επηρεηξήζεηο νη νπνίεο
πξαγκαηνπνηνχλ εκεξήζηεο θξνπαδηέξεο θπξίσο ζηα λεζηά Όδξα θαη ΢πέηζεο ηνπ

119
Αξγνζαξσληθνχ θαζψο θαη ζηε Μνλεκβαζία εμππεξεηψληαο ηηο αλάγθεο ησλ ηνπξηζηψλ ηεο
επαξρίαο.
Πξφηαζε: Να νινθιεξσζνχλ ην ηαρχηεξν δπλαηφ νη εξγαζίεο θαηαζθεπήο ησλ δχν καξίλσλ
ζε Δξκηφλε θαη Πνξηνρέιη ζηηο νπνίεο ζα κπνξνχλ λα ειιηκελίδνληαη θαη κηθξήο
δπλακηθφηεηαο θξνπαδηεξφπινηα. Σα νθέιε ζα είλαη ηδηαίηεξα γηα ηελ επαξρία απφ ηελ
νιηγφσξε παξακνλή ησλ επηβαηψλ (αγνξά ηνπηθψλ πξντφλησλ, θίλεζε εκπνξηθψλ
θαηαζηεκάησλ θαζψο θαη θαηαζηεκάησλ εζηίαζεο θαη αλαςπρήο). Παξάιιεια, κε ηε
δεκηνπξγία ησλ αλσηέξσ καξίλσλ, ζα κπνξεί λα ειιηκελίδεηαη ηθαλνπνηεηηθφο αξηζκφο
ζθαθψλ ησλ νπνίσλ νη επηβαίλνληεο ζε απηά ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ηχρνπλ
πεξηζζφηεξσλ ππεξεζηψλ ζε ζρέζε κε απηέο πνπ πξνζθέξνληαη ζηελ παξνχζα θάζε. Μέρξη
ηελ νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ θαηαζθεπήο ησλ καξίλσλ, ηδηαίηεξε πξνζνρή ζα πξέπεη λα
δίλεηαη ζηα ζέκαηα θαζαξηφηεηαο πεξηκεηξηθά ησλ ιηκέλσλ απφ ηε ζηηγκή πνπ δίλνπλ ηελ
πξψηε εληχπσζε ζηνπο επηζθέπηεο ησλ θαζψο επίζεο ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ
αζηπλφκεπζή ηνπο γηα ηελ αζθάιεηα ησλ επηζθεπηψλ αιιά θαη ζε ζέκαηα ζαιάζζηαο
ξχπαλζεο απφ ηνλ ειιηκεληζκφ ησλ ζθαθψλ.
Γ) ΢ηνλ ηνκέα ηνπ ζαιάζζηνπ ζθη: ΢ηελ επαξρία δξαζηεξηνπνηνχληαη ηνπιάρηζηνλ δχν
επηρεηξήζεηο ζηελ εθκάζεζε ζαιάζζηνπ ζθη. Μάιηζηα, ιφγσ ηνπ θιίκαηνο κεηαβαίλνπλ απφ
ηελ Δπξψπε αζιεηέο νη νπνίνη πξνπνλνχληαη ζηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα.
Πξφηαζε: Καηάιιειε πξνβνιή ηνπ ζε ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ κε ζθνπφ ηελ πξνζέιθπζε
αζιεηψλ ηφζν γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηνπο φζν θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε δηεζλείο αγψλεο
ζαιάζζηνπ ζθη νη νπνίνη ζα πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. Αλάινγνη αγψλεο
ζα πξέπεη λα δηεμάγνληαη θαη ζε εζληθφ επίπεδν ζηελ επαξρία αιιά φρη θαηά ηνπο ζεξηλνχο
κήλεο αηρκήο. Οη κήλεο ηεο άλνημεο θαη ηνπ θζηλνπψξνπ (Οθηψβξηνο θαη Ννέκβξηνο)
θξίλνληαη σο νη ηδαληθφηεξνη γηα ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ηφζν ησλ αζιεηψλ φζν θαη ησλ
ζπλνδψλ ηνπο.
Γ) ΢ηνλ ηνκέα ηεο ηζηηνπινΐαο θαη ηεο θαηάδπζεο: ΢ηελ επαξρία ιεηηνπξγνχλ ηξεηο
λαπηαζιεηηθνί φκηινη κε αξθεηέο επηηπρίεο ζην ελεξγεηηθφ ηνπο απφ ηνπο αγψλεο ζηνπο
νπνίνπο έρνπλ ζπκκεηάζρεη (Δξκηφλεο, Πνξηνρειίνπ θαη Κνηιάδαο). ΢ην λαπηαζιεηηθφ
φκηιν Δξκηφλεο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο, κεηά ηελ παξαθνινχζεζε ησλ
απαξαίηεησλ καζεκάησλ, λα απνθηήζνπλ δίπισκα θπβεξλήηε (skipper). ΢ην λαπηαζιεηηθφ
φκηιν Πνξηνρειίνπ ιεηηνπξγεί πξνο ην παξφλ ηκήκα ελειίθσλ ππνβξπρίνπ ςαξέκαηνο.
Δπίζεο, ζηελ Δξκηφλε θαη ην Πνξηνρέιη, ιεηηνπξγνχλ δχν θαηαδπηηθά θέληξα κε ζχγρξνλν
ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ ηα νπνία πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο ηφζν ζε ελδηαθεξφκελνπο

120
ηεο επαξρίαο φζν θαη ζε ηνπξίζηεο νη νπνίνη ελδηαθέξνληαη λα γλσξίζνπλ απφ θνληά ηνλ
ππνβξχρην θφζκν ηεο Δξκηνλίδαο.
Πξφηαζε: Ζ δηεμαγσγή παλειιήλησλ ή επξσπατθψλ αγψλσλ ηζηηνπινΐαο ζε φιε ηε δηάξθεηα
ηνπ ρξφλνπ ζα ήηαλ ε θαιχηεξε πξφηαζε κέζσ ηεο αλάινγεο πξνβνιήο θαη δεκνζηφηεηαο
απφ ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο. Σν ίδην αθνξά ηφζν ην ππνβξχρην ςάξεκα φζν θαη ην
αληηθείκελν ησλ θαηαδχζεσλ ζην νπνίν ζα κπνξνχζαλ λα ζπκκεηάζρνπλ δηάθνξνη φκηινη
απφ φιε ηε ρψξα ή θαη ην εμσηεξηθφ. Οηθνλνκηθή ζηήξημε γηα ηελ πινπνίεζε ησλ αγψλσλ
ζα έπξεπε λα παξερφηαλ ηφζν απφ ην δήκν Δξκηνλίδαο φζν θαη απφ ηνπο ζπιιφγνπο ησλ
θνξέσλ ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο απφ ηε ζηηγκή πνπ ζα ήηαλ νη άκεζα
σθεινχκελνη.
6.2.2 Πνιηηηζηηθφο θαη ζξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο
Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο δηαζέηεη έλαλ ηθαλνπνηεηηθφ πινχην αξραηνινγηθψλ, ηζηνξηθψλ
θαη ζξεζθεπηηθψλ κλεκείσλ πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πνιηηηζηηθά ηεο δξψκελα ζηε δηάξθεηα
φινπ ηνπ έηνπο κπνξεί λα απνηειέζεη θαηφπηλ αλάδεημήο ηνπο έλαλ πξνζθηιή πξννξηζκφ
ελαιιαθηηθψλ ηνπξηζηψλ. Σν ζπήιαην Φξάρζη ζηελ Κνηιάδα, ε αξραία πφιε ησλ Αιηέσλ ζην
Πνξηνρέιη, ε αξραία πφιε ηεο Δξκηφλεο ζην Μπίζηη κε απνκεηλάξηα απφ Κπθιψπεηα ηείρε,
ηα δχν ζπήιαηα ησλ Γηδχκσλ (δνιίλεο), ν πχξγνο ζηηο Λάδεο ζην ρσξηφ Φνχξλνη, ην ελεηηθφ
θάζηξν ηεο Θεξκεζίαο, νη παξαδνζηαθνί κχινη ηνπ Κξαληδίνπ θαη ηεο Δξκηφλεο, ηα
παξαδνζηαθά ειαηνηξηβεία ηεο, ηα ιανγξαθηθά κνπζεία Κξαληδίνπ, Δξκηφλεο θαη Γηδχκσλ,
ην ιανγξαθηθά εξγαζηήξη ζην Κξαλίδη, ην θαξλάγην ζηελ Κνηιάδα, ν παξαδνζηαθφο νηθηζκφο
ηνπ Κξαληδίνπ θαη ηεο Δξκηφλεο είλαη νξηζκέλα ζηνηρεία ηεο πνιηηηζηηθήο ηεο θιεξνλνκηάο.
Σα ζξεζθεπηηθά ηεο κλεκεία φπσο ην ηζηνξηθφ κνλαζηήξη ηνπ Απγνχ, ην κνλαζηήξη ησλ
Αγίσλ Αλαξγχξσλ κε ηελ ηεξά παλήγπξε θάζε θαινθαίξη κε πιήζνο θφζκνπ, ην κνλαζηήξη
ηεο Παληαλάζζεο ζην Πνξηνρέιη, ε βπδαληηλή εθθιεζία ηεο Αγίαο Σξηάδαο ζηελ
Πηθξνδάθλε, ν ηζηνξηθφο λαφο ησλ Σαμηαξρψλ ζηελ Δξκηφλε, ν κεηξνπνιηηηθφο λαφο ηνπ
Σηκίνπ Πξνδξφκνπ ζην Κξαλίδη ηνπ νπνίνπ ε εηθφλα είλαη δηα ρεηξφο Δκκαλνπήι Σδάλε θαη
πιήζνο άιισλ βπδαληηλψλ εθθιεζηψλ, απνδεηθλχνπλ ηε ζξεζθεπηηθφηεηα ησλ θαηνίθσλ ηεο
επαξρίαο.
Οη πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ ρξφλνπ είλαη
ζίγνπξν πσο ζα ηθαλνπνηήζνπλ ηνλ ελαιιαθηηθφ ηνπξίζηα: γηνξηή ηεο ειηάο, ηνπ ξνδηνχ, ηνπ
θξαζηνχ, ηνπ ςαξά, ην θεζηηβάι ηέρλεο θαη πνιηηηζκνχ ζην Πνξηνρέιη, ην δηεζλέο θεζηηβάι
ρνξσδηαθήο κνπζηθήο απφ ην Μνπζηθφ ΢χιινγν Δξκηφλεο, ν πνιηηηζηηθφο Αχγνπζηνο κε
ζεαηξηθά δξψκελα, εηθαζηηθά θαη ηξαγνχδη ζε φιεο ηεο δεκνηηθέο ελφηεηεο ηνπ Γήκνπ
Δξκηνλίδαο, ην Πνξηνρειηψηηθν θαη Δξκηνλίηηθν θαξλαβάιη, ε «ιχξηδα» ζην Κξαλίδη ηελ

121
πεξίνδν ηεο Απνθξηάο, ε γηνξηή ηεο ηνπιίπαο ζηα Γίδπκα, ην θάςηκν ηνπ Ηνχδα ζε Πνξηνρέιη
θαη Δξκηφλε. Δπίζεο ν ζεαηξηθφο φκηινο Δξκηνλίδαο κε ηηο ππέξνρεο ζεαηξηθέο θαη παηδηθέο
παξαζηάζεηο ηνπ, ε δεκνηηθή ρνξεπηηθή νκάδα Δξκηνλίδαο, ε θηιαξκνληθή ηεο, θαζψο θαη νη
δεκνηηθέο βηβιηνζήθεο ζε Κξαλίδη θαη Δξκηφλε δείρλνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ θαηνίθσλ ηεο
επαξρίαο γηα ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ ηέρλε, πξνυπφζεζε γηα ηελ αλάπηπμε θαη δηαηήξεζε ηνπ
πνιηηηζηηθνχ θαη ζξεζθεπηηθνχ ηνπξηζκνχ κηαο θαη ε ζξεζθεία είλαη πνιηηηζκφο.
Πξφηαζε: Σα αξραηνινγηθά θαη ηζηνξηθά κλεκεία ηεο πεξηνρήο ζα πξέπεη λα ηχρνπλ ηεο
αλάινγεο αλάδεημήο ηνπο απφ ην Γήκν Δξκηνλίδαο. Δζεινληηθέο νκάδεο δηαθφξσλ ζπιιφγσλ
πνπ ιεηηνπξγνχλ ζηελ Δξκηνλίδα κπνξνχλ κε ηε βνήζεηα ηνπ Γήκνπ λα αλαιάβνπλ ην έξγν
ηεο θαζαξηφηεηαο θαη αλάδεημεο αξραηνινγηθψλ θαη ηζηνξηθψλ ρψξσλ. Σν ζπήιαην Φξάρζη λα
θαηαζηεί επηζθέςηκν θαη αζθαιέο ψζηε λα κπνξεί λα πξνζειθχζεη νκάδεο ηνπξηζηψλ ηνπο
ζεξηλνχο κήλεο εηδηθά θαη ηνλ ππφινηπν ρξφλν ζε ηαθηέο εκεξνκελίεο γηα επηζθέςεηο
ζρνιείσλ ηφζν ηεο επαξρίαο αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν απφ άιινπο λνκνχο ηεο ρψξαο αιιά θαη
ηνπ εμσηεξηθνχ (εθπαηδεπηηθφο ηνπξηζκφο) κε μελαγφ ν νπνίνο ζα ακείβεηαη γηα ηηο ππεξεζίεο
ηνπ απφ ηνλ Γήκν Δξκηνλίδαο. Σν ίδην ζα πξέπεη λα ζπκβεί θαη ζηα ππφινηπα αξραηνινγηθά
κλεκεία. Γεκηνπξγία κνπζείνπ ζην νπνίν ζα θπιάζζνληαη αξραηνινγηθά επξήκαηα ηεο
Δξκηνλίδαο απφ ηε ζηηγκή πνπ ην ζπήιαην Φξάρζη θαη ε αξραία πφιε ησλ Αιηέσλ είλαη
παγθνζκίσο γλσζηά φπσο επίζεο θαη ε αξραία πφιε ηεο Δξκηφλεο γηα ηα λνκίζκαηά ηεο θαη
ηηο επηγξαθέο ηεο. Αλαζηχισζε ηνπ θάζηξνπ ηεο Θεξκεζίαο ψζηε λα απνηειέζεη έλαλ πφιν
έιμεο γηα ηνπο ηνπξίζηεο ζηνλ νπνίν ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο ζα κπνξνχλ λα αλεβαίλνπλ
ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο ηφζν απφ ηνλ ζεαηξηθφ φκηιν Δξκηνλίδαο φζν θαη απφ άιινπο
θαιιηηερληθνχο νκίινπο αιιά θαη πξαγκαηνπνίεζε ζπλαπιηψλ κε ηε ζπκκεηνρή επηθαλψλ
θαιιηηερλψλ. Γεκηνπξγία ζεκαηηθνχ κνπζείνπ κε ηελ χπαξμε παξαδνζηαθψλ κεραλεκάησλ
γηα ηελ έθζιηςε ηεο ειηάο θαζψο θαη ηελ έθζιηςε ησλ ζηαθπιηψλ ηα νπνία λα ηίζεληαη ζε
ιεηηνπξγία θαηά ην πξφηππν ηνπ κπαξνπηφκπινπ ηεο Γεκεηζάλαο Αξθαδίαο ψζηε λα
κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ νη επηζθέπηεο ηνπ (ηνπξίζηεο, καζεηέο, ζπνπδαζηέο) ηνλ ηξφπν
ιεηηνπξγίαο ηνπο. Οη κχινη ηνπ Κξαληδίνπ λα είλαη φρη κφλν επηζθέςηκνη αιιά θαη λα
κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ζχκθσλα κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν ψζηε λα απνηειέζνπλ πφιν
έιμεο γηα ελαιιαθηηθνχο ηνπξίζηεο. Οη πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηε
δηάξθεηα φινπ ηνπ έηνπο λα ηπγράλνπλ αλάινγεο πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο ψζηε λα
επηηπγράλνπλ ηε κεγαιχηεξε δπλαηή επηζθεςηκφηεηα απφ πιεπξάο ηνπξηζηψλ, λα
εηζπξάηηνπλ έζνδα θαη λα έρνπλ βησζηκφηεηα. Οη κεγάιεο ζξεζθεπηηθέο εθδειψζεηο πνπ
πξαγκαηνπνηνχληαη ζηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο λα γίλνληαη επξέσο γλσζηέο κέζσ ηεο
θαηάιιειεο πξνβνιήο ηνπο απφ ηνπο ζξεζθεπηηθνχο αιιά θαη ηνπο δεκνηηθνχο θνξείο ηεο

122
επαξρίαο. Σν ίδην λα ηζρχζεη γηα ηελ πεξίπησζε ησλ ζξεζθεπηηθψλ κλεκείσλ ηεο επαξρίαο.
Δπηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζία κε άιιεο κεηξνπφιεηο ηεο ρψξαο κε ζθνπφ ηελ επίζθεςε ησλ
ελνξηηψλ ηνπο ζηα ζξεζθεπηηθά θαη πνιηηηζηηθά κλεκεία ηεο πεξηνρήο. Ο πνιηηηζηηθφο θαη
ζξεζθεπηηθφο πινχηνο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο ζα πξέπεη ζε θάζε πεξίπησζε λα αλαδεηρηεί
θαη αμηνπνηεζεί θαη εθεί βξίζθεηαη ην βαζηθφηεξν πξφβιεκά ηνπ ην νπνίν ε πξσηνγελήο
έξεπλα θαηέδεημε.
6.2.3. Αγξνηνπξηζκφο
Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο ελψ δηαζέηεη ζεκαληηθφ αξηζκφ ελνηθηαδφκελσλ δσκαηίσλ θαη
δηακεξηζκάησλ (πέξαλ ησλ μελνδνρεηαθψλ θαηαιπκάησλ), πζηεξεί ζε αγξνηνπξηζηηθά
θαηαιχκαηα κε ηνλ αξηζκφ ηνπο λα είλαη ειάρηζηνο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ έλα ζεκαληηθφ
πνζνζηφ ηνπ εξγαηηθνχ ηεο δπλακηθνχ αζρνιείηαη ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα, ζα κπνξνχζαλ λα
είραλ δεκηνπξγεζεί αξθεηά αγξνηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα κε ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηνπ
αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο ησλ ηδηνθηεηψλ ηνπο.
Πξφηαζε: Οη παξαπάλσ κνλάδεο πξέπεη λα δεκηνπξγεζνχλ ζηηο εκηνξεηλέο πεξηνρέο ηεο
επαξρίαο (ελδνρψξα) φπσο ζηελ πεξηνρή ησλ Γηδχκσλ, ηνπ Ζιηνθάζηξνπ, ηνπ Λνπθατηίνπ,
ησλ Φνχξλσλ. Με ηε δεκηνπξγία ησλ παξαπάλσ θαηαιπκάησλ, νη επηζθέπηεο ηνπο ζα
κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ πιήζνο δξαζηεξηνηήησλ είηε κε ηελ ελαζρφιεζή ηνπο κε αγξνηηθέο
θαη θηελνηξνθηθέο δξαζηεξηφηεηεο εληφο ηνπ αγξνθηήκαηνο είηε κε ηελ πξαγκαηνπνίεζε
ήπησλ θαζεκεξηλψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηε θχζε φπσο πνδήιαην βνπλνχ, ηππαζία, ηνμνβνιία,
πεδνπνξία, γλσξηκία κε ηα βφηαλα ηεο πεξηνρήο, παξαηήξεζε πνπιηψλ ή αθφκε εθκάζεζε
παξαδνζηαθψλ ζπληαγψλ, εθκάζεζε χθαλζεο, παξαδνζηαθψλ ρνξψλ θιπ. Πέξαλ ησλ
αγξνηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ θαη άιιεο κνξθέο
αγξνηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ φπσο επηζθέςηκα αγξνθηήκαηα, επηζθέςηκα εξγαζηήξηα
κεηαπνίεζεο αγξνηηθψλ πξντφλησλ, πξαηήξηα-εθζεηήξηα ηνπηθψλ πξντφλησλ, αγξνηνπξηζηηθά
θέληξα εζηίαζεο θαζψο θαη επηρεηξήζεηο δηεμαγσγήο ππαίζξησλ δξαζηεξηνηήησλ. Σα
νλνκαζηά πξντφληα ηεο επαξρίαο φπσο ην ιάδη ηεο, ηα θξαζηά ηεο, ην κέιη ηεο, ηα
εζπεξηδνεηδή, ηα ξφδηα αιιά θαη ηα θηελνηξνθηθά ηεο πξντφληα, ακλνεξίθηα θαη
γαιαθηνθνκηθά πξντφληα, ζα πξέπεη λα πξνσζνχληαη πξνο θαηαλάισζε ζηνπο επηζθέπηεο ησλ
θαηαιπκάησλ ή κέζσ ησλ άιισλ κνξθψλ αγξνηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Οη
αγξνηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο λα θξνληίδνπλ γηα ηελ απφθηεζε πηζηνπνίεζεο αλαθνξηθά κε
ηελ πνηφηεηα ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ηνπο, ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αζθάιεηαο θαη
πγηεηλήο ησλ θηινμελνχκελσλ ηνπο (ISO 9001, ISO 14001, ΔΛΟΣ ΠΡΓ 1417, HACCP θιπ).
Σφζν νη ηδηνθηήηεο ηνπο φζν θαη νη εξγαδφκελνη λα έρνπλ παξαθνινπζήζεη επαξθή θχθιν
ζεκηλαξίσλ ζην αληηθείκελν γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο. Να ππάξμεη ζπλεξγαζία

123
αλάκεζα ζηηο αγξνηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο γηα ην θνηλφ φθεινο. Σν θιίκα είλαη έλαο απφ
ηνπο θπξηφηεξνπο ζχκκαρνπο ζηελ αλάπηπμε ηεο παξαπάλσ ελαιιαθηηθήο κνξθήο.
6.2.4 ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο
΢ην Πνξηνρέιη ιεηηνπξγεί απηφλνκν ππεξζχγρξνλν ζπλεδξηαθφ θέληξν ην νπνίν κπνξεί
λα θηινμελήζεη ζηηο δηάθνξεο αίζνπζέο ηνπ κέρξη 1500 ζπλέδξνπο. Δπίζεο ιεηηνπξγεί
εθζεζηαθφο ρψξνο 1200 η.κ. γηα ηε δηεμαγσγή εθζέζεσλ. Πέξα απφ ην απηφλνκν ζπλεδξηαθφ
θέληξν ππάξρνπλ μελνδνρεία ζηελ επαξρία ηα νπνία δηαζέηνπλ αίζνπζεο γηα ηε δηεμαγσγή
ζπλεδξίσλ. Ζ θήκε ηεο Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκφο, ην θιίκα ηεο θαζψο θαη ε εγγχηεηά ηεο
κε ηελ Αηηηθή ηεο δίλνπλ ην πιενλέθηεκα γηα ηε δηεμαγσγή ζπλεδξίσλ ζε φιε ηε δηάξθεηα
ηνπ έηνπο. Κπξίσο ηα ζπλέδξηα πξαγκαηνπνηνχληαη ηελ άλνημε θαη ην θζηλφπσξν.
Πξφηαζε: Ζ ζπκκεηνρή ησλ θνξέσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο Δξκηνλίδαο ζε εθζέζεηο εηδηθνχ
ελδηαθέξνληνο θξίλνληαη απαξαίηεηεο ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο φζν θαη ζην εμσηεξηθφ
ηεο ψζηε λα έξζνπλ ζε επηθνηλσλία κε νξγαλσηέο ζπλεδξηαθψλ εθδειψζεσλ ή ηνπξηζηηθά
γξαθεία ηα νπνία αζρνινχληαη κε ηε δηεμαγσγή ηέηνηνπ είδνπο εθδειψζεσλ. Θα πξέπεη λα
ππάξρεη αλάινγε πξνεηνηκαζία εθ κέξνπο ηνπο ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα επηδείμνπλ κε
θαηάιιειν πιεξνθνξηαθφ πιηθφ ην ζπλεδξηαθφ πξντφλ ηεο επαξρίαο ην νπνίν εθηφο ηνπ
εηδηθνχ αληηθεηκέλνπ (ζπλεδξηαθνί ρψξνη, νπηηθνανπζηηθφ πιηθφ, θακπίλεο κεηάθξαζεο θιπ)
ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ρψξνπο πεξηήγεζεο θαη ςπραγσγίαο εληφο ηεο επαξρίαο ηφζν
ησλ ζπλέδξσλ φζν θαη ησλ ζπλνδψλ ηνπο. Ο ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο είλαη άκεζα
ζπλδεδεκέλνο κε ηνλ πνιηηηζηηθφ ηνπξηζκφ. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ ππάξμεη ε αλάδεημε ησλ
πνιηηηζηηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ κλεκείσλ ηεο πεξηνρήο πνπ πξναλαθέξζεθαλ, ηφηε
δεκηνπξγνχληαη νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο ππνζηήξημεο θαη αλάπηπμεο ηεο παξαπάλσ
κνξθήο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ.

6.2.5 Οξεηλφο ηνπξηζκφο – Οηθνηνπξηζκφο

΢ηα εκηνξεηλά ηκήκαηα ηνπ εζσηεξηθνχ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο δηαπηζηψλνληαη νη
θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ήπηαο κνξθήο ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ
νξεηλνχ ηνπξηζκνχ. Σν φξνο Γίδπκν κε πςφκεηξν 1121 κ. απνηειεί δεκνθηιή πξννξηζκφ γηα
εθείλνπο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ νξεηβαζία θαη ην αιεμίπησην πιαγηάο. Σν θαξάγγη ηνπ
Καηαθπθίνπ πξνηηκάηαη απφ ηνπο ιάηξεηο ηεο αλαξξίρεζεο. Μνλαδηθέο πεξηπαηεηηθέο
δηαδξνκέο ζην κνλαζηήξη ηνπ Απγνχ ζηελ Πειεή, ζηε ραξάδξα ηνπ Μπεληεληνχ θαη ην Ράδν
πνηακφ, ζηα Παπνχιηα ησλ Φνχξλσλ, ζην δάζνο ηεο Κνξαθηάο ηνπ Κξαληδίνπ. Αηειείσηεο
ρσκάηηλεο δηαδξνκέο αλάκεζα ζε ειαηψλεο, ακπέιηα, ακπγδαιηέο θαη πεπθνδάζε ζε φιεο ηηο
ηνπηθέο ελφηεηεο ηεο επαξρίαο ηα νπνία έρεη ηε δπλαηφηεηα ν θπζηνιάηξεο λα ζαπκάζεη σο

124
πεξηπαηεηήο ή κε ηε ρξήζε πνδήιαηνπ βνπλνχ ή πάλσ ζηε ζέια ελφο αιφγνπ (ζηελ
Δξκηνλίδα έρεη δεκηνπξγεζεί ηππηθφο φκηινο).
Ο νηθνηνπξίζηαο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα παξαηεξήζεη ζην έινο ηεο Κνηιάδαο πδξφβηα θαη
αξπαθηηθά πνπιηά (πξνζηαηεπκέλν απφ ηε ζπλζήθε Ramsar) ή αθφκε ππάξρεη πεξίπησζε λα
δεη κεζνγεηαθέο θψθηεο ην Μάην θαζψο θαη ζαιάζζηεο ρειψλεο ην θαινθαίξη. ΢εκαληηθφο
βηφηνπνο ζεσξείηαη θαη ε ιηκλνζάιαζζα ηεο Θεξκεζίαο ζηελ νπνία ν ηνπξίζηαο έρεη ηε
δπλαηφηεηα λα παξαθνινπζήζεη ην πέξαζκα ζπάλησλ απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ φπσο
αλαθέξζεθε ζην θεθ. 3. Σν φξνο Γίδπκν είλαη εληαγκέλν ζην δίθηπν Natura 2000 κε θσδηθφ
GR2510002, απνηειεί θαηαθχγην άγξησλ δψσλ θαη απαγνξεχεηαη ην θπλήγη (ΦΔΚ Β 1600/7-
7-2011).
Πξφηαζε: Υξεηάδεηαη λα ραξαρηνχλ θαη ραξηνγξαθεζνχλ θαη πιήξσο ζεκαλζνχλ ηα
κνλνπάηηα ηεο πεξηνρήο. Γεκηνπξγήζεθε πξφζθαηα θπζηνιαηξηθή νκάδα ζηελ Δξκηνλίδα ηα
νπνία ζα πξνζπαζήζνπλ λα αλαιάβνπλ ηελ εθπφλεζε ηνπ παξαπάλσ έξγνπ αθηινθεξδψο.
Να δεκηνπξγεζεί κηθξφ νξεηλφ θαηαθχγην ζην φξνο Γίδπκν γηα ηνπο ιάηξεηο ηεο νξεηβαζίαο
θαη ηνπ αησξνπηεξηζκνχ. Να ραξαρηνχλ αζθαιείο νξεηλέο πνδειαηηθέο θαη ηππηθέο δηαδξνκέο
ή απφ ηνπο πθηζηάκελνπο ρσκαηφδξνκνπο λα επηιεγνχλ νη αζθαιέζηεξνη γηα ηελ θάιπςε ησλ
αλαγθψλ ησλ παξαπάλσ ηνπξηζηψλ. Οη παξαπάλσ δηαδξνκέο λα πεξλνχλ απφ πνιηηηζηηθά θαη
ζξεζθεπηηθά κλεκεία ηεο πεξηνρήο (Φνχξλνη, Γίδπκα, Θεξκεζία, Ζιηφθαζηξν, Κξαλίδη)
ψζηε λα ζπλδπάδεηαη νξεηλφο κε πνιηηηζηηθφ θαη ζξεζθεπηηθφ ηνπξηζκφ (εκπινπηηζκφο
ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο). Να δεκηνπξγεζνχλ θαηάιιεια θηφζθηα πιεξνθφξεζεο ζε θνκβηθά
ζεκεία ηεο πεξηήγεζεο ησλ ηνπξηζηψλ. Να ζρεδηαζζνχλ δηαδξνκέο γηα νρήκαηα κε θίλεζε
ζε 4 ηξνρνχο ζε ζεκεία πνπ λα κελ δηαηαξάζζεηαη νηθνινγηθά ην πεξηβάιινλ. Αμηνπνίεζε
θνηλνηηθψλ θαη εζληθψλ θνλδπιίσλ απφ λένπο επηρεηξεκαηίεο γηα ηε δεκηνπξγία νξεηλήο
θαηαζθήλσζεο. Γελ ππάξρεη ζηελ επαξρία θαη ζα κπνξνχζε λα πξνζθέξεη λέεο θαη
μερσξηζηέο ππεξεζίεο ηφζν θαηά ηε ζεξηλή φζν θαη ηε ρεηκεξηλή πεξίνδν ζε λένπο
αλζξψπνπο, θνηηεηέο θαη καζεηέο. Να δεκηνπξγεζνχλ θαηάιιεια παξαηεξεηήξηα κε ηνλ
απαξαίηεην εμνπιηζκφ ζε Κνηιάδα, Θεξκεζία (βηφηνπνη) θαζψο θαη ζην δάζνο ηεο Κνξαθηάο
κε ζθνπφ ηελ παξαθνινχζεζε ηεο νξληζνπαλίδαο ησλ παξαπάλσ πεξηνρψλ.
6.2.6 Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο
Αξθεηνί αζιεηηθνί ζχιινγνη δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο πνπ
ζρεηίδνληαη κε ην πνδφζθαηξν, ην κπάζθεη, ηηο πνιεκηθέο ηέρλεο. ΢ηελ Δξκηφλε ιεηηνπξγεί
Γεκνηηθφ Αζιεηηθφ Κέληξν φπνπ πξαγκαηνπνηνχληαη πιήζνο αζιεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ
απφ αζιεηηθνχο νκίινπο ηεο πεξηνρήο (κπάζθεη, ηέληο, παξαδνζηαθνί ρνξνί) θαη
θηινμελνχληαη αγψλεο κπάζθεη δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ. Τπάξρνπλ γήπεδα πνδνζθαίξνπ ζε

125
φιεο ηηο δεκνηηθέο ελφηεηεο κε ριννηάπεηα θαη ζπλζεηηθφ ηάπεηα. Τπάξρνπλ λαπηαζιεηηθνί
φκηινη νη νπνίνη ζπκκεηέρνπλ ζε δηαθφξσλ εηδψλ πξσηαζιήκαηα αλάινγα κε ηελ θαηεγνξία
ηνπο. ΢ηελ Δξκηνλίδα επίζεο ππάξρεη ιέζρε κνηνζηθιέηαο ε νπνία έρεη αλαιάβεη επί ζεηξά
εηψλ ηε δηεμαγσγή παλειιελίνπ πξσηαζιήκαηνο enduro θαη scrable. Τπάξρνπλ ηνπιάρηζηνλ
δχν ζρνιέο πνιεκηθψλ ηερλψλ κε ηνπο αζιεηέο λα ιακβάλνπλ κέξνο ζε παλειιήληεο
δνθηκαζίεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηνπο.
Πξφηαζε: Αλάιεςε κίλη καξαζσλίσλ εζληθήο εκβέιεηαο κε ηε βνήζεηα ηνπ Γήκνπ
Δξκηνλίδαο θαη ησλ αζιεηηθψλ ζσκαηείσλ ηεο πεξηνρήο ζε πεξίνδν εθηφο αηρκήο. Γηεμαγσγή
πνδειαηηθψλ αγψλσλ κε πξφζθιεζε ζε ζπιιφγνπο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ρψξν αλά
ηελ Διιάδα θαη ηε ζπκκεηνρή γλσζηψλ νλνκάησλ ηεο πνδειαζίαο. Γηεμαγσγή
θνιπκβεηηθψλ αγψλσλ ζε κήλεο εθηφο αηρκήο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ κε ηε ζπκκεηνρή
Διιήλσλ θαη μέλσλ θνιπκβεηψλ. Υάξαμε θαη θαηαζθεπή πίζηαο κνηνθξνο ζε πεξηνρή πνπ
λα κελ δηαηαξάζζεηαη ην νηθνζχζηεκα κε ζθνπφ ηελ δηεμαγσγή αγψλσλ ζε επίπεδν
πεξηθέξεηαο αιιά θαη παλειιήληαο εκβέιεηαο. Ζ ζπγθεθξηκέλε πίζηα κπνξεί λα
θαηαζθεπαζηεί είηε εμ νινθιήξνπ απφ ην Γήκν Δξκηνλίδαο κε επξσπατθά θνλδχιηα θαη δηθή
ηνπ νηθνλνκηθή ζπκκεηνρή είηε ζε ζπλεξγαζία κε ηδησηηθνχο θνξείο γηα ηελ απφ θνηλνχ
εθκεηάιιεπζε. Μέζα απφ ηελ αλάπηπμε ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ, ν αζιεηηθφο
ηνπξηζκφο ζα κπνξέζεη λα ζπλεηζθέξεη θαη εθείλνο ην κεξίδηφ ηνπ ζηελ νηθνλνκία ηεο
επαξρίαο Δξκηνλίδαο, πνιχ δε πεξηζζφηεξν εάλ νη παξαπάλσ ελέξγεηεο πξαγκαηνπνηνχληαη ζε
εθηφο αηρκήο πεξηφδνπο. Σα νθέιε είλαη ηδηαίηεξα ηφζν γηα ζεαηέο θαη αζιεηέο φζν θαη γηα
ηελ ηνπηθή θνηλσλία ηεο επαξρίαο.

Κεθάιαην 7ν: ΢ηξαηεγηθφ ζρέδην γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε

ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο κε ηε βνήζεηα ησλ εηδηθψλ θαη
ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ.

7.1 ΢πλεξγαηηθφ ζρήκα

Ζ δηεμαγσγή ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο θαηέδεημε πσο νινθιεξσκέλν ζρέδην κάξθεηηλγθ

δελ εθπνλείηαη απφ θαλέλαλ θνξέα ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (πέξαλ ηνπ ΔΟΣ ηνπ
νπνίνπ ην ζηξαηεγηθφ ζρέδην αθνξά φιεο ηηο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο). Σνπξηζηηθή αλάπηπμε
ειιείςεη νξγαλσκέλνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ δελ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί. Σν
ζρήκα ην νπνίν πξνηείλεηαη ζηελ παξνχζα εξγαζία είλαη ε ζχζηαζε ελφο Οξγαληζκνχ

126
Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο θαη Πξνβνιήο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (Ο.Σ.Α.Π.ΔΡ.) κε ηε κνξθή
ηεο Αζηηθήο, κε Κεξδνζθνπηθήο Δηαηξίαο. Σε δηνίθεζε ηνπ νξγαληζκνχ ζα ηελ απνηεινχλ ν
Γήκνο Δξκηνλίδαο κε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο ηνπξηζκνχ (ζχιινγνη ηνπξηζηηθήο
ζεκαζίαο) θαζψο θαη επαγγεικαηηθνχο θνξείο ηεο επαξρίαο πνπ πξνζβιέπνπλ ζηελ
ηνπξηζηηθή ηεο αλάπηπμε.

Ο παξαπάλσ νξγαληζκφο εθφζνλ ζπζηαζεί ζα απαξηίδεηαη απφ κεγάιν αξηζκφ κειψλ

(ηδηνθηήηεο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ, θαηαζηεκάησλ εζηίαζεο θαη αλαςπρήο, ηνπξηζηηθψλ
θαηαζηεκάησλ, εηαηξηψλ ελνηθίαζεο απηνθηλήησλ, ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ θαη πιήζνο
εκπνξηθψλ θαηαζηεκάησλ) ηα νπνία ζα ζπλεηζθέξνπλ νηθνλνκηθά κία νξηζκέλε ζπλδξνκή ζε
ζρέζε κε ηνλ θχθιν εξγαζηψλ ηνπο. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη ε πξφζιεςε ελφο
ηνπιάρηζηνλ αηφκνπ εμεηδηθεπκέλνπ ζην ηνπξηζηηθφ αληηθείκελν θαη κε πξνυπεξεζία ζε
εηαηξίεο κάξθεηηλγθ ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα εξγαζηεί ζην ζρεδηαζκφ ελφο νινθιεξσκέλνπ
ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ. Ο ΟΣΑΠΔΡ ζα κπνξεί λα έρεη έζνδα πέξαλ ησλ εηζθνξψλ
ησλ κειψλ ηεο θαη απφ ρξεκαηνδνηήζεηο πξνεξρφκελεο απφ ην πξφγξακκα Δ΢ΠΑ, απφ
ρξεκαηνδνηήζεηο ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ αιιά θαη απφ επηρνξεγήζεηο ηνπ ΔΟΣ. ΢ηε
ζπλέρεηα αθνινπζεί ην ζηξαηεγηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ πνπ ζα κπνξνχζε λα εθπνλήζεη ε
παξαπάλσ νξγαλσηηθή επηηξνπή γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο κε ηε ρξήζε ελαιιαθηηθψλ
κνξθψλ ηνπξηζκνχ.

7.2 Γήισζε απνζηνιήο

Απνζηνιή ηνπ παξαπάλσ νξγαληζκνχ είλαη λα θαηαζηήζεη εθ λένπ ηελ επαξρία

Δξκηνλίδαο σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ εκπινπηίδνληαο ην ηνπξηζηηθφ ηεο πξντφλ κε εηδηθέο θαη
ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ επηηπγράλνληαο έηζη ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηάο
ηεο θαζψο θαη ηελ αλαγλσξηζηκφηεηά ηεο ζηελ εγρψξηα θαη ηε δηεζλή ηνπξηζηηθή αγνξά. Οη
φπνηεο ελέξγεηεο ηνπ νξγαληζκνχ ζα έρνπλ σο γλψκνλα ηηο αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ηεο
επαξρίαο, κέζα απφ ηηο νπνίεο πξνζδνθάηαη πσο ζα πξνθχςνπλ άκεζα νθέιε ηφζν ζηηο
ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο αιιά θαη ζηηο ππφινηπεο εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο φπσο επίζεο θαη
ζηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο.

7.3 ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε.

7.3.1 Αλαζθφπεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ Μάξθεηηλγθ.

127
 Οη βαζηθφηεξεο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνλ Γήκν Δξκηνλίδαο
κέζσ ηεο Γεκνηηθήο Δπηηξνπήο Σνπξηζκνχ. ΢πκκεηέρεη ζε εθζέζεηο ηφζν ηνπ εζσηεξηθνχ
φζν θαη ηνπ εμσηεξηθνχ. Δίλαη εθείλνο ν θνξέαο ν νπνίνο δαπαλά ηα πεξηζζφηεξα ρξήκαηα
ζε ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ. Απηφλνκα σο δήκνο ην έηνο 2010 ζπκκεηείρε ζε ηξεηο εθζέζεηο ηνπ
εμσηεξηθνχ (Λνλδίλν, Βεξνιίλν θαη Βηέλλε) θαζψο θαη ζηηο εθζέζεηο εληφο ηεο Διιάδαο,
Φηινμέληα θαη Σνπξηζηηθφ Παλφξακα. Καηά ηα έηε 2011 θαη 2012 ζπκκεηείρε καδί κε ηελ
Πεξηθεξεηαθή Δπηηξνπή Σνπξηζκνχ ηεο Πεινπνλλήζνπ ζηηο εθζέζεηο ηνπ Βεξνιίλνπ θαη ηνπ
Λνλδίλνπ, ζηελ έθζεζε Φηινμέληα απηφλνκνο σο Γήκνο Δξκηνλίδαο ην 2011 ελψ ην 2012
ζηελ ίδηα έθζεζε καδί κε ηελ Πεξηθεξεηαθή Δπηηξνπή Σνπξηζκνχ Πεινπνλλήζνπ. Απφ ηε
ζηηγκή φκσο πνπ δελ έρεη εθπνλεζεί νινθιεξσκέλν ζηξαηεγηθφ ζρέδην ηνπξηζηηθνχ
κάξθεηηλγθ κε ζθνπφ ηελ πξνβνιή θαη πξνψζεζε ηεο Δξκηνλίδαο ζε ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο, ε
ζπκκεηνρή ζηηο φπνηεο εθζέζεηο ηνπξηζκνχ θξίλεηαη αλαπνηειεζκαηηθή. Ζ πξσηνγελήο
έξεπλα ζηνπο ηδηνθηήηεο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ ην απέδεημε. Δπίζεο, θξίλεηαη
απαξαίηεηε ε ζπκκεηνρή ηθαλνπνηεηηθνχ αξηζκνχ εθπξνζψπσλ θνξέσλ ηνπξηζκνχ ηεο
επαξρίαο ζε εθζέζεηο ηνπξηζκνχ, θάηη πνπ δελ ζπκβαίλεη, αιιά θαη εμεηδηθεπκέλνπ
πξνζσπηθνχ πνπ λα είλαη ζε ζέζε λα πινπνηήζεη βαζηθέο ελέξγεηεο ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ.

Απφ πιεπξάο έληππνπ θαη ειεθηξνληθνχ δηαθεκηζηηθνχ πιηθνχ θαζψο θαη ππεξεζηψλ
δηαδηθηχνπ ηνπ Γήκνπ Δξκηνλίδαο ηζρχνπλ ηα εμήο: έρνπλ εθδνζεί θπιιάδηα θαζψο θαη dvd’s
ηα νπνία δηαζέηνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηελ επαξρία θαη ηα νπνία δηαλέκνληαη ζε πεξηφδνπο
ζπκκεηνρήο ζε εθζέζεηο ηνπξηζκνχ (εζσηεξηθνχ ή εμσηεξηθνχ). Σα παξαπάλσ κέζα
πξνζθέξνπλ κηθξφ βαζκφ πιεξνθφξεζεο ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο, δελ ζηνρεχνπλ ζε
ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο ελψ ζε γεληθέο γξακκέο πξνηείλεηαη ην κνληέιν «ήιηνο θαη ζάιαζζα»
πνπ ηζρχεη γηα ηελ Δξκηνλίδα εδψ θαη κεξηθέο δεθαεηίεο. Υξεηάδεηαη θαηά ζπλέπεηα λα
δεκηνπξγεζνχλ θπιιάδηα ζηα νπνία ζα αλαθέξνληαη βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά αλά πεξηνρή
θαζψο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ αιιά θαη
πηζηνπνηεκέλα θαηαιχκαηα ζηα νπνία ζα κπνξνχλ λα δηακείλνπλ νη ηνπξίζηεο. Σν ίδην θαη
ζηελ πεξίπησζε ησλ dvd’s ηα νπνία ζα έρνπλ δεκηνπξγεζεί απφ εηαηξία πνπ είλαη
εμεηδηθεπκέλε κε ηέηνηνπ είδνπο εξγαζίεο θαη ηα νπνία ζα πξέπεη λα είλαη κεηαγισηηηζκέλα ή
θαη ππνηηηιηζκέλα ζε πέληε ηνπιάρηζηνλ μέλεο γιψζζεο ψζηε λα απεπζχλνληαη ζε
πεξηζζφηεξεο ηνπξηζηηθέο αγνξέο.

Αλαθνξηθά κε ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Γήκνπ Δξκηνλίδαο, αλ θαη αλαθέξεηαη ζην θνκκάηη
ηνπ ηνπξηζκνχ, θξίλεηαη κέηξηα ιφγσ ηνπ φηη ζα κπνξνχζε λα πεξηέρεη πεξηζζφηεξεο

128
πιεξνθνξίεο αλά δεκνηηθή ελφηεηα αλαδεηθλχνληαο ηα πνιηηηζηηθά θαη θπζηθά ζέιγεηξά ηεο.
Δπίζεο, ελψ ε ηζηνζειίδα δείρλεη λα είλαη γξακκέλε ζε δχν γιψζζεο, ειιεληθή θαη αγγιηθή,
ελ ηνχηνηο ζε νξηζκέλεο ζειίδεο ε κεηάθξαζε ζηελ αγγιηθή δελ είλαη εθηθηή. Μία μέλε
γιψζζα γηα έλαλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ζεσξείηαη ειάρηζηε, πφζν κάιινλ φηαλ δελ είλαη
πιήξσο κεηαθξαζκέλε. Κξίλεηαη απαξαίηεηε ε δεκηνπξγία ηζηνζειίδαο κε ηνπξηζηηθφ
απνθιεηζηηθά πεξηερφκελν πνπ λα πεξηιακβάλεη πέξαλ ησλ φπνησλ πιεξνθνξηψλ θαη
δξαζηεξηνηήησλ θαη ηε δπλαηφηεηα εμαζθάιηζεο θαηαιχκαηνο ζηνπο ελδηαθεξφκελνπο
επηζθέπηεο ηεο.

Παξάιιεια, απφ ηελ δηεμαρζείζα έξεπλα δηαπηζηψζεθε πσο νη θξαηήζεηο ζηα

θαηαιχκαηα πξαγκαηνπνηνχληαη θπξίσο κέζσ ηειεθψλνπ ελψ ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία ή νη
tour operator θαηαιακβάλνπλ ηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο. Απηφ ζεκαίλεη φηη δελ αμηνπνηνχληαη ηα
θαλάιηα δηαλνκήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο παξά επηκέλνπλ παξαδνζηαθά ζηνπο
κεκνλσκέλνπο θαηαλαισηέο. Θα πξέπεη θαηά ζπλέπεηα λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ πεξηζζφηεξν
νη επηρεηξεκαηίεο ηνπξηζκνχ ψζηε λα εθαξκφζνπλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ελέξγεηεο
κάξθεηηλγθ (επξχηεξε ρξήζε δηαδηθηχνπ, δεκφζηεο ζρέζεηο, δηαθήκηζε, πξνψζεζε πσιήζεσλ
θιπ) αιιά θαη λα ζπλεξγαζηνχλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ κε ηνπο θνξείο ηνπξηζκνχ ψζηε λα
θαηαηεζνχλ απφςεηο θαη πξνηάζεηο γηα ην θνηλφ φθεινο ηεο επαξρίαο.

7.3.2 ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε αληαγσληζκνχ.

Απφ ηε δηεμαρζείζα πξσηνγελή έξεπλα πξνέθπςε πσο νη ζεκαληηθφηεξνη αληαγσληζηηθνί

ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί γηα ηελ Δξκηνλίδα είλαη ην Ναχπιηνλ, ε Όδξα θαη νη ΢πέηζεο. Οη
ππφινηπνη πξννξηζκνί αθνινπζνχλ κε κηθξφηεξα πνζνζηά θαη θαηά ζπλέπεηα ζα ππάξμεη
ζπγθξηηηθή αλάιπζε ησλ ηξηψλ πξναλαθεξφκελσλ.

Α) Ναχπιηνλ: Σν Ναχπιην είλαη ε πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Αξγνιίδαο. Απνηειεί ηνλ

θπξηφηεξν ιηκέλα ηεο αλαηνιηθήο Πεινπνλλήζνπ θαη ζεσξείηαη απφ ηηο γξαθηθφηεξεο πφιεηο
ηεο ρψξαο. Τπήξμε πξσηεχνπζα ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ζηα ρξφληα 1828-1833. Απνηειεί
δεκνθηιή πξννξηζκφ ηφζν ησλ θαηνίθσλ ηεο Αζήλαο αιιά θαη ηεο Πεινπνλλήζνπ ιφγσ ηνπ
φηη απέρεη ιίγν θαη απφ ηηο δχν πεξηνρέο (Βηθηπαίδεηα, 2013). Γηαζέηεη πιήζνο πνιηηηζηηθψλ
θαη ζξεζθεπηηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ αλάινγσλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ. Μνπζεία φπσο αξραηνινγηθφ, πνιεκηθφ, κνπζείν θνκπνινγηνχ, απηνθίλεζεο θιπ.
είλαη ιίγα απφ εθείλα πνπ αμίδεη λα δεη ν επηζθέπηεο. Βηβιηνζήθεο, παξάξηεκα ηεο Δζληθήο
Πηλαθνζήθεο, εξγαζηήξην ηερλψλ θαη εθζεζηαθνχο ρψξνπο, ζπλαπιηαθνχο ρψξνπο (Φνπγάξν)

129
αιιά θαη άιια ζεκεία ελδηαθέξνληνο φπσο ην Παιακήδη, ην Μπνχξηδη, ε Αθξνλαππιία, ην
Βνπιεπηηθφ θιπ. Μεγάιν αξηζκφ εθθιεζηψλ κπνξεί λα επηζθεθηεί ν επηζθέπηεο φπσο ν
Ηεξφο Ναφο ηνπ Αγίνπ ΢ππξίδσλνο φπνπ δνινθνλήζεθε ν Ησάλλεο Καπνδίζηξηαο, ην λαφ ηεο
Αγίαο ΢νθίαο, ηελ Καζνιηθή εθθιεζία Μεηακνξθψζεσλ αιιά θαη πιήζνο άιισλ κεγάιεο
ηζηνξηθήο αμίαο. Καζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ πξαγκαηνπνηνχληαη πνιηηηζηηθέο
εθδειψζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρνπλ νη δεκφηεο αιιά θαη πιήζνο εηεξνδεκνηψλ θαη
αιινδαπψλ επηζθεπηψλ. Απφ πιεπξάο επίζεο αζιεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ε πφιε ηνπ
Ναππιίνπ δελ πζηεξεί. Γηαζέηεη γήπεδν πνδνζθαίξνπ-ζηίβνπ, θνιπκβεηήξην, θιεηζηφ
γπκλαζηήξην, γήπεδα ηέληο θιπ. Γηαζέηεη ιηκάλη κε κήθνο 1100 κέηξσλ ελψ κπνξνχλ λα
πξνζδέζνπλ πινία κε βχζηζκα θαηά κέζν φξν έσο 6 κέηξα. Γελ ιεηηνπξγεί αθφκε καξίλα αλ
θαη γίλεηαη πξνζπάζεηα έληαμεο ηνπ ιηκαληνχ ζε πξφγξακκα Δ΢ΠΑ γηα λα κπνξνχλ λα
ειιηκελίδνληαη κεγάια θξνπαδηεξφπινηα. ΢ην ιηκάλη κπνξεί λα δηαηεζεί λεξφ ζηα ζθάθε ελψ
ν αλεθνδηαζκφο ηνπο γίλεηαη απφ ηδηψηεο (ηζηνζειίδα Γήκνπ Ναππιίνπ, 2013). Απφ πιεπξάο
ζπλεδξηαθψλ ρψξσλ απηνί πθίζηαληαη εληφο μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ νη νπνίνη είλαη πιήξσο
εμνπιηζκέλνη γηα ηε δηεμαγσγή ηέηνηνπ είδνπο εθδειψζεσλ. Οιφθιεξνο ν Γήκνο Ναππιηέσλ
δηαζέηεη πεξίπνπ 2000 μελνδνρεηαθέο θιίλεο δηαθφξσλ θαηεγνξηψλ (ΞΔΔ, 2010), ηηο κηζέο
απφ φζεο δηαζέηεη ε επαξρία Δξκηνλίδαο.

΢πγθξηηηθή αμηνιφγεζε: ε πφιε ηνπ Ναππιίνπ απνηειεί ηνλ θπξηφηεξν αληαγσληζηηθφ

πξννξηζκφ γηα ηελ Δξκηνλίδα. Οη πιεξνθνξίεο πνπ θαηαγξάθεθαλ είλαη ελδεηθηηθέο ηνπ ηη
κπνξεί λα δεη θαλείο θαζψο θαη ηη λα θάλεη ζηελ πφιε ηνπ Ναππιίνπ. Έλα απφ ηα
ζεκαληηθφηεξα πιενλεθηήκαηα ηνπ Ναππιίνπ είλαη ε εγγχηεηά ηνπ κε ηελ Αηηηθή θαζψο θαη
κε άιιεο πφιεηο ηεο Πεινπνλλήζνπ. Ζ ζέζε ηνπ, ε πνιηηηζηηθή ηνπ ηαπηφηεηα, ε θήκε ηνπ
σο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο, ην θαηαηάζζεη πνιχ πςειά απφ πιεπξάο αληαγσληζηηθφηεηαο

Β) Ύδξα. Δίλαη λεζί ηνπ Αξγνζαξσληθνχ κε έθηαζε 50 ηεη. ρηι. ην νπνίν αξηζκεί πεξί ηνπο
3000 θαηνίθνπο νη νπνίνη ιφγσ ηνπ άγνλνπ εδάθνπο αζρνινχληαη θπξίσο κε ηελ αιηεία θαη
ηνλ ηνπξηζκφ. Καηεμνρήλ θνζκνπνιίηηθν λεζί, αξρνληηθφ θαη ηδηαίηεξα γξαθηθφ απνηειεί
έλαλ δεκνθηιή πξννξηζκφ γηα μέλνπο ηνπξίζηεο αιιά θαη γηα ηνπο Αζελαίνπο ιφγσ ηεο
θνληηλήο απφζηαζεο κε ηελ πξσηεχνπζα ηεο ρψξαο. Νεζί κε ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ηζηνξία
θαη παξάδνζε (Βηθηπαίδεηα 2013). Γηαθξίλνληαη νη παξαθάησ κνξθέο ηνπξηζκνχ:

α) Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο. Γηαζέηεη αξθεηέο παξαιίεο νξηζκέλεο εθ ησλ νπνίσλ είλαη

νξγαλσκέλεο. Σελ άλνημε δηνξγαλψλεηαη ηζηηνπιντθφο αγψλαο απφ ηνλ Παλειιήλην ΋κηιν
Ηζηηνπινΐαο Αλνηθηήο Θαιάζζεο. Αληίζηνηρνο αγψλαο πξαγκαηνπνηείηαη ηνλ Οθηψβξε απφ

130
άιιν θνξέα. Βαζηθφ αγθπξνβφιην απνηειεί ην θχξην ιηκάλη ηεο Όδξαο ελψ κπνξεί λα
αγθπξνβνιήζεη θαλείο θαη ζε δηπιαλφ απάλεκν θφιπν κε ηελ νλνκαζία Μαλδξάθη.

β) Πνιηηηζηηθφο θαη Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο. Λεηηνπξγεί ην Ηζηνξηθφ Αξρείν Μνπζείν

Όδξαο, ην Δθθιεζηαζηηθφ Βπδαληηλφ Μνπζείν, νη ηζηνξηθέο νηθίεο ησλ Παχινπ θαη Λάδαξνπ
Κνπληνπξηψηε. Απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο αλαθέξνληαη ην Πάζρα
ζηελ Όδξα, ηα Μηανχιεηα θαη ηα Κνπληνπξηψηεηα. Ολνκαζηά κνλαζηήξηα απνηεινχλ ηεο
Αγία Δππξαμίαο, ηνπ Πξνθήηε Ζιία, ηνπ Αγίνπ Νηθνιάνπ, ηεο Μνλήο Γελλήζεσο Θενηφθνπ
Ενχξβαο θαη ε εθθιεζία ηεο Τπαπαληήο.

γ) ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο. Σα μελνδνρεία ηεο Όδξαο δηαζέηνπλ κηθξέο ζπλεδξηαθέο

αίζνπζεο πιήξσο εμνπιηζκέλεο λα εμππεξεηήζνπλ ζπλέδξηα. Ζ κεγαιχηεξε ζπλεδξηαθή
αίζνπζα είλαη εθείλε ηεο Ηεξάο Μεηξφπνιεο Όδξαο, ΢πεηζψλ θαη Αηγίλεο ε νπνία κπνξεί λα
εμππεξεηήζεη πέξαλ ησλ 150 ζπλέδξσλ.

δ) Οξεηλφο ηνπξηζκφο – Οηθνηνπξηζκφο. ΢ηελ Όδξα έρνπλ δεκηνπξγεζεί έμη απηνμελάγεηεο

δηαδξνκέο πνπ νξηνζεηνχλ ηα κνλνπάηηα θαη εμππεξεηνχλ θάζε πεξηπαηεηή θαη θπζηνιάηξε.
Τπάξρεη πιήξεο ζήκαλζε γηα ηηο παξαπάλσ δηαδξνκέο. Γηαζέηεη σο νηθνζχζηεκα κεγάιε
ελαιιαγή εηδψλ ρισξίδαο θαη παλίδαο. (ηζηνζειίδα Όδξαο, 2013).

΢πγθξηηηθή αμηνιφγεζε: ζεκαληηθφο αληαγσληζηηθφο πξννξηζκφο γηα ηελ Δξκηνλίδα θπξίσο

ιφγσ ηεο ηνπξηζηηθήο ηαπηφηεηαο πνπ έρεη θαηαθέξεη λα δεκηνπξγήζεη (ηφπνο πξννξηζκνχ
ηνπ δηεζλνχο ηδεη ζεη) θαη ηεο απφζηαζεο κε ηελ Αηηηθή. Δμαηξεηηθή ε ηζηνζειίδα ηνπ
Γήκνπ Όδξαο θαη άθξσο αληαγσληζηηθή κε εθείλε ηνπ Γήκνπ Δξκηνλίδαο. Ζ Δξκηνλίδα
ππεξηεξεί απφ πιεπξάο έθηαζεο (417 η.ρικ). Γηαζέηεη κεγαιχηεξν αξηζκφ αθηνγξακκήο.
΢πλδέεηαη ηφζν νδηθψο φζν θαη αθηνπιντθψο κε ηελ Αηηηθή. Οη επηζθέπηεο ηεο Όδξαο
κεηαθηλνχληαη είηε κε γατδνπξάθηα είηε κε ηα πφδηα ηνπο ελψ ζηελ Δξκηνλίδα κε φια ηα κέζα
κεηαθνξάο. Ο αξηζκφο ησλ μελνδνρεηαθψλ θιηλψλ ηεο Όδξαο ήηαλ ην 2010 (ΞΔΔ 2010) πεξί
ηηο 600 φηαλ ε Δξκηνλίδα δηαζέηεη πεξίπνπ 4500. Σν ζπλεδξηαθφ θέληξν ηνπ Πνξηνρειίνπ
είλαη πνιιαπιάζην εθείλνπ ηεο Όδξαο εθηφο ησλ αηζνπζψλ ησλ άιισλ μελνδνρεηαθψλ
κνλάδσλ. Λφγσ ηεο έθηαζεο ηεο Δξκηνλίδαο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ πεξηζζφηεξεο κνξθέο
ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ.

Γ) ΢πέηζεο: Σν λεζί ησλ ΢πεηζψλ βξίζθεηαη θνληά ζηελ Αξγνιηθή ρεξζφλεζν ζε

απφζηαζε 1,5 κηιίνπ απφ ηελ Δξκηνλίδα θαη 50 κηιίσλ απφ ηνλ Πεηξαηά. Ζ έθηαζή ηνπ είλαη

131
22,2 η.ρικ ελψ ν πιεζπζκφο ηνπ γχξσ ζηνπο 4000 θαηνίθνπο. Σν λεζί έρεη ζρήκα σνεηδέο κε
πεξίκεηξν αθηνγξακκήο ηα 11 κίιηα ελψ δηαζρίδεηαη απφ βνπλνθνξθέο κε πςειφηεξε θνξπθή
ηνλ Πξνθήηε Ζιία (291 κ.). Σν έδαθφο ηνπ είλαη θπξίσο πεπθφθπην ελψ κεγάιν κέξνο ηνπ
κπνξεί λα θαιιηεξγεζεί. Χο θχξηα παξαγφκελα πξντφληα είλαη νη ειηέο, ην ιάδη, δεκεηξηαθά,
ζηαθχιηα, ζχθα θαζψο θαη ιίγα θηελνηξνθηθά πξντφληα (Βηθηπαίδεηα, 2013). Σν θιίκα ηνπ
λεζηνχ είλαη δξνζεξφ θαη πγηεηλφ. Οη παξαθάησ κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ κπνξνχλ λα
αλαπηπρζνχλ:

α) Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο: ην λεζί ησλ ΢πεηζψλ δηαζέηεη αξθεηέο παξαιίεο, νξγαλσκέλεο

θαη κε (Αγίνπ Μάκα, Αγίσλ Αλαξγχξσλ, Κνπλνππίηζαο, Αγίαο Μαξίλαο θ.ά.). ΢ηηο
δεκνθηιείο παξαιίεο πξνζθέξνληαη δηάθνξα ζαιάζζηα αζιήκαηα φπσο ζαιάζζην ζθη, wake-
boarding, windsurfing, θιπ. (http://www.classicyachtrace.com, 2013). Σν λεζί δηαζέηεη δχν
ιηκάληα γηα ηνλ ειιηκεληζκφ ησλ ζθαθψλ. Γελ ζεσξνχληαη φκσο ζχγρξνλεο καξίλεο. Σνλ
κήλα Ηνχλην ζα δηεμαρζεί γηα ηξίηε ρξνληά ην Spetses Classic Yacht Race πνπ ζηφρν έρεη λα
ζπγθεληξψζεη θιαζηθά ζθάθε θαη παξαδνζηαθά θαΐθηα ζηα ηζηνξηθά ζηελά ησλ ΢πεηζψλ
(http://www.naftemporiki.gr). Ο αγψλαο ηειεί ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Γήκνπ ΢πεηζψλ.

β) Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο: ην λεζί δηαζέηεη αμηφινγε λαπηηθή θαη πνιηηηζηηθή παξάδνζε.

Παηξίδα ζεκαληηθψλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο ειιεληθήο επαλάζηαζεο. Σα αξρνληηθά ησλ
΢πεηζψλ, νη απιέο ηνπο, ηα ζνθάθηα, νη πιαηείεο κε ηα θεκηζκέλα βνηζαισηά, νη γξαθηθέο
εθθιεζίεο θαζψο θαη ε αμηφινγε θαιιηηερληθή δξαζηεξηφηεηα εληππσζηάδνπλ ηνλ επηζθέπηε.
Οη επηζθέπηεο κεηαθέξνληαη ζην λεζί κε ηηο γξαθηθέο άκαμεο κηαο θαη απαγνξεχνληαη ηα
απηνθίλεηα. ΢ην λεζί ιεηηνπξγνχλ δχν κνπζεία, ην κνπζείν ησλ ΢πεηζψλ θαζψο θαη ην
κνπζείν ηεο Λαζθαξίλαο Μπνπκπνπιίλαο. Πνιηηηζηηθήο αμίαο ζεσξνχληαη ηα αξρνληηθά ηνπ
Υαηδεγηάλλε Μέμε, ε Αλαξγχξεηνο θαη Κνξηαιέλεηνο ΢ρνιή, ε Καπνδηζηξηαθή Πλεπκαηηθή
΢ηέγε, ε ζπειηά ηνπ Μπεθίξε θαη ην εθθιεζάθη ηεο Παλαγίαο ηεο Αξκάηαο. ΢εκαληηθφ
πνιηηηζηηθφ γεγνλφο απνηεινχλ θάζε ρξφλν ην ΢επηέκβξην νη ενξηαζηηθέο εθδειψζεηο ηεο
«Αξκάηαο» νη νπνίεο δηαξθνχλ κία εβδνκάδα θαη δηνξγαλψλνληαη ζε αλάκλεζε ηεο
λαπκαρίαο ησλ ΢πεηζψλ ην ΢επηέκβξε ηνπ 1822. Δπίζεο, θάζε ρξφλν ηνλ Αχγνπζην, ζηνπο
ρψξνπο ηεο Αλαξγχξεηνπ θαη Κνξηαιέλεηνπ ΢ρνιήο νξγαλψλνληαη ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο,
εθζέζεηο, νκηιίεο θιπ. Σν λεζί δηαζέηεη αίζνπζεο ηέρλεο ζηηο νπνίεο θηινμελνχληαη εθζέζεηο
έξγσλ ηέρλεο (http://www.hotelsline.gr, 2013).

γ) Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο: αξθεηέο αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πξαγκαηνπνηνχληαη ζην λεζί

ησλ ΢πεηζψλ κε ηδηαίηεξα κεγάιε ζπκκεηνρή. Απνηειεί ηδαληθφ ηφπν γηα ηε δηνξγάλσζε

132
αζιεηηθψλ events ιφγσ ηνπ θπζηθνχ θάιινπο ησλ δηαδξνκψλ θαζψο θαη ηεο πνιηηηθήο
κεησκέλεο θίλεζεο απηνθηλήησλ πνπ ηζρχεη. Σν πξψην ηξίαζιν κε ηελ νλνκαζία Spetsathlon
ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζην λεζί απνηεινχκελν απφ δχν αγσλίζκαηα: Spetses Triathlon Sprint
θαη Spetses Triathlon Endurance (http://www.newsbeast.gr, 2013). Δπίζεο, ηνλ Οθηψβξην
ηνπ 2012 δηνξγαλψζεθε κίλη καξαζψληνο γηα δεχηεξε ρξνληά ζην λεζί ησλ ΢πεηζψλ πνπ
εθηφο ησλ δχν δηαδξνκψλ ησλ αγψλσλ δξφκνπ, ησλ 5 θαη 26 ρικ. αληίζηνηρα, εκπινπηίζηεθε
κε ηνλ πξψην θνιπκβεηηθφ αγψλα ηνπ δηάπινπ ησλ ΢πεηζψλ (΢πέηζεο – Κφζηα θαη
αληίζηξνθα). Οη παξαπάλσ αζιεηηθέο εθδειψζεηο ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δηεμαγσγή ηνπ
δηαγσληζκνχ Regatta θιαζηθψλ θαη παξαδνζηαθψλ ηζηηνθφξσλ ζθαθψλ απνδεηθλχεη ην
ελδηαθέξνλ ηνπ Γήκνπ φζν θαη ησλ ρνξεγψλ γηα ηελ αλάπηπμε θαη πξνψζεζε ηνπ αζιεηηθνχ
ηνπξηζκνχ κε ζθνπφ ηελ πξνβνιή ηνπ λεζηνχ.

δ) ΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο: αξθεηά ζπλέδξηα δηεμάγνληαη θάζε ρξφλν ζην λεζί ησλ
΢πεηζψλ απφ αθαδεκατθνχο θαη εξεπλεηηθνχο θνξείο. Γελ δηαζέηεη κεγάια ζπλεδξηαθά
θέληξα θαη ηα ζπλέδξηα πξαγκαηνπνηνχληαη ζε ρψξνπο μελνδνρείσλ κε ζχγρξνλν ζπλεδξηαθφ
εμνπιηζκφ. ΢πλεδξηαθή αίζνπζα δηαζέηεη θαη ε Αλαξγχξεηνο θαη Κνξηαιέλεηνο ΢ρνιή
δπλακηθφηεηαο 160 αηφκσλ.

΢πγθξηηηθή αμηνιφγεζε: ην λεζί ησλ ΢πεηζψλ απνηειεί θνζκνπνιίηηθν πξννξηζκφ γηα

πνιινχο επηζθέπηεο εγρψξηνπο θαη αιινδαπνχο. Γηαζέηεη ρξψκα θαη πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα
ηελ νπνία θξνληίδνπλ νη λεζηψηεο λα ηελ πξναζπίδνληαη θαη λα ηελ αλαδεηθλχνπλ κε πνιινχο
ηξφπνπο (πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο, αζιεηηθέο, ζξεζθεπηηθέο). Οη αζιεηηθέο εθδειψζεηο ησλ
ηειεπηαίσλ εηψλ έρνπλ θαηαθέξεη λα ζπγθεληξψζνπλ ηα θψηα ηεο δεκνζηφηεηαο αιιά θαη λα
απμήζνπλ ηα έζνδα ησλ θαηνίθσλ ηνπ λεζηνχ. Ζ Δξκηνλίδα ππεξηεξεί απφ πιεπξάο νξεηλνχ
ηνπξηζκνχ (πνιιαπιάζηα ζε νξεηλνχο φγθνπο θαη έθηαζε), αγξνηνπξηζκνχ, ζαιάζζηνπ
ηνπξηζκνχ αιιά θαη ζπλεδξηαθνχ. Δπίζεο ππεξέρεη απφ πιεπξάο αξηζκνχ ηνπξηζηηθψλ
θαηαιπκάησλ, εηδηθά μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ (848 θιίλεο έλαληη 4500 πεξίπνπ ηεο
Δξκηνλίδαο, ΞΔΔ, 2010).

7.3.3 ΢ηξαηεγηθή αλάιπζε ησλ θαηαλαισηψλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο

Σελ επαξρία Δξκηνλίδαο ηελ επηζθέπηνληαη ηφζν εκεδαπνί φζν θαη αιινδαπνί θαζ’ φιε
ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο κε ηδηαίηεξε έκθαζε ηνπο κήλεο αηρκήο (Ηνχιην θαη Αχγνπζην). Απφ
πιεπξάο εκεδαπψλ, απηνί απνηεινχλ ην 70% ελψ πξνέξρνληαη απφ ηνπο λνκνχο Αηηηθήο
πξσηίζησο, ελψ αθνινπζνχλ ν λνκφο Θεζζαινλίθεο θαζψο θαη νη λνκνί Αξθαδίαο, Αραΐαο

133
θαη Κνξηλζίαο απφ ηελ Πεινπφλλεζν. Οη αιινδαπνί επηζθέπηεο απνηεινχλ ην ππφινηπν 30%
ελψ επηζθέπηνληαη ηελ επαξρία θπξίσο ηνπο ζεξηλνχο κήλεο θαη φρη θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ
έηνπο πνπ κπνξεί λα ηελ επηζθέπηνληαη νη Έιιελεο ηνπξίζηεο. Οη πξνεξρφκελεο αγνξέο είλαη
εθείλε ηεο Γαιιίαο πξσηίζησο ελψ αθνινπζνχλ νη αγνξέο ηεο Γεξκαλίαο, Ηηαιίαο, Βξεηαλίαο
θαη Διβεηίαο ελψ κηθξφηεξα πνζνζηά θαηαιακβάλνπλ νη αγνξέο ηεο Απζηξίαο θαη ηεο
Κχπξνπ.
Απφ πιεπξάο ειηθηαθήο ζχλζεζεο, ηα δεπγάξηα απφ 40 έσο 60 εηψλ θαζψο θαη νη
νηθνγέλεηεο κε κηθξά παηδηά απνηεινχλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο πειαηείαο ησλ
ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ. Εεπγάξηα λεαξήο ειηθίαο αιιά θαη νηθνγέλεηεο κε παηδηά
κεγαιχηεξα ησλ 12 εηψλ αθνινπζνχλ ηελ επφκελε ζέζε ελψ ηελ πξνηειεπηαία ζέζε
θαηαιακβάλνπλ ηα δεπγάξηα άλσ ησλ 60 εηψλ πνπ ζεκαίλεη φηη ζα κπνξνχζαλ λα γίλνπλ νη
θαηάιιειεο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ ψζηε λα πξνζειθπζζεί ε ζπγθεθξηκέλε αγνξά
θαηαλαισηψλ γηα ελαζρφιεζή ηνπο κε ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. Ο αξηζκφο
δηαλπθηεξεχζεσλ ησλ επηζθεπηψλ θπκαίλεηαη απφ 3 έσο 6 εκέξεο ελψ ην νηθνλνκηθφ ηνπο
πξνθίι ραξαθηεξίζηεθε απφ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εξσηεζέλησλ (78%) σο κεζαίν. Ζ
θξάηεζε θαηαιχκαηνο εμαζθαιίδεηαη ζην κεγαιχηεξν πνζνζηφ κέζσ ηειεθψλνπ ελψ
αθνινπζεί ην δηαδίθηπν κε ηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο λα θαηαιακβάλνπλ ην ηνπξηζηηθφ γξαθείν ή
ν tour operator. Αλαθνξηθά κε ηνπο ιφγνπο επηινγήο ηεο Δξκηνλίδαο, ην θπζηθφ πεξηβάιινλ
θαη ε εγγχηεηά ηεο κε ηελ Αηηηθή ζπγθεληξψλνπλ ηηο πςειφηεξεο πξνηηκήζεηο.

7.4 S.W.O.T Αλάιπζεο

Γηα ηελ εθπφλεζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο,
απαξαίηεηε είλαη ε αλάιπζε ηνπ εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληφο ηεο, δειαδή ηα
δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηεο θαζψο επίζεο νη επθαηξίεο αιιά θαη νη απεηιέο πνπ ζα
κπνξνχζαλ λα επεξεάζνπλ αξλεηηθά ηε δηάζεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηεο πξντφληνο.
Α) Γπλαηά ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο
H εγγχηεηα ηεο Δξκηνλίδαο κε ηελ Αηηηθή είλαη έλα απφ ηα δπλαηά ηεο ζεκεία θαη ζε
απηφ νθείιεηαη ν κεγάινο αξηζκφο παξαζεξηζηηθψλ θαηνηθηψλ πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζηελ
πεξηνρή απφ θαηνίθνπο ηνπ λνκνχ Αηηηθήο. Δπίζεο, έλαο άιινο ιφγνο ζχκθσλα κε ηηο
απαληήζεηο ησλ ηδηνθηεηψλ θαηαιπκάησλ είλαη θαη ε επθνιία πξφζβαζεο ζηελ πεξηνρή είηε
κε απηνθίλεην είηε αθηνπιντθψο. Σν θπζηθφ ηεο πεξηβάιινλ απνηειεί επίζεο έλα απφ ηα
δπλαηά ηεο ζεκεία. Μεγάινο αξηζκφο απφ παξαιίεο κε πεληαθάζαξα λεξά, πξνζηαηεπφκελεο
πεξηνρέο φπσο βηφηνπνη θαη έιε κε ζπάληα νξληζνπαλίδα, πεπθνδάζε, ειαηψλεο, εζπεξηδνεηδή

134
θαζψο θαη ζπάληα είδε ρισξίδαο ζπλζέηνπλ ην θπζηθφ ηνπίν ηεο Δξκηνλίδαο. Παξάιιεια, ην
εκηνξεηλφ ηνπίν ηεο ελδνρψξαο πξνζθέξεηαη γηα ηελ αλάπηπμε αξθεηψλ κνξθψλ
ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ. Σν θιίκα ηεο Δξκηνλίδαο είλαη επίζεο απφ ηα δπλαηά ηεο ζεκεία
γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ ρξφλνπ. Σα εμαηξεηηθά
ηνπηθά ηεο πξντφληα, φπσο ην ειαηφιαδν πνπ παξάγεη θαη ηππνπνηεί, ηα ξφδηα ηεο, ηα
εζπεξηδνεηδή ηεο, ηα εμαηξεηηθά ηεο θξαζηά θαζψο θαη ηα ακλνεξίθηά ηεο. Ηθαλνπνηεηηθφο
είλαη θαη ν αξηζκφο ησλ πνιηηηζηηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ ηεο ζηνηρείσλ. Σα αξραηνινγηθά θαη
ηζηνξηθά ηεο κλεκεία. Οη πνιηηηζηηθέο ηεο παξαδφζεηο πνπ αλαβηψλνπλ κέζα απφ ηελ
πξνζπάζεηα ησλ δηαθφξσλ πνιηηηζηηθψλ ηεο ζπιιφγσλ. Σα ζξεζθεπηηθά ηεο κλεκεία θαη νη
ζξεζθεπηηθέο ηεο ενξηέο κε ην απζεληηθφ ρξψκα ηεο επαξρίαο πνπ αλαδεηά ν ηνπξίζηαο
επηζθέπηεο.
΢ηα ζεηηθά ηεο ζηνηρεία ζπγθαηαιέγνληαη επίζεο θαη νη ππνδνκέο θηινμελίαο ρσξίο λα
ζεκαίλεη πσο δελ ππάξρνπλ κνλάδεο νη νπνίεο ρξεηάδεηαη λα εθζπγρξνληζηνχλ. ΢ε γεληθέο
γξακκέο έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζχγρξνλεο κνλάδεο θηινμελίαο δηαθφξσλ κνξθψλ νη νπνίεο
πξνζθέξνπλ αξθεηά ηθαλνπνηεηηθέο ππεξεζίεο. Σν ίδην ηζρχεη θαη ζην ρψξν ηεο εζηίαζεο.
Χο ζεηηθφ επίζεο ζηνηρείν κπνξεί λα αλαθεξζεί ε θνληηλή ηεο απφζηαζε κε δηεζλψο
αλαγλσξηζκέλνπο αξραηνινγηθνχο ρψξνπο φπσο ην ζέαηξν ηεο Δπηδαχξνπ θαη νη Μπθήλεο
αιιά θαη πξννξηζκνχο φπσο είλαη ε Όδξα θαη νη ΢πέηζεο.
Β) Αδχλαηα ζεκεία
Tφζν νη θνξείο ηνπξηζκνχ φζν θαη νη ηδηνθηήηεο θαηαιπκάησλ σο βαζηθφ κεηνλέθηεκα
αλαθέξνπλ ην νδηθφ ηεο δίθηπν. ΢ηα αδχλαηα ζεκεία είλαη θαη ε αλππαξμία καξίλσλ πνπ ζα
είραλ σο απνηέιεζκα ηνλ επηπιένλ ειιηκεληζκφ ηνπξηζηηθψλ ζθαθψλ. Μέρξηο φηνπ
νινθιεξσζνχλ νη θαηαζθεπέο ηνπο ζε Πνξηνρέιη θαη Δξκηφλε ην πξφβιεκα ζα ππάξρεη.
Πξφβιεκα επίζεο ππάξρεη ζην ζέκα ηεο απνρέηεπζεο. Σφζν ην Κξαλίδη φζν θαη ε Δξκηφλε
δελ έρνπλ ζπλδεζεί ζην ζχλνιφ ηνπο κε ην απνρεηεπηηθφ δίθηπν ελψ δελ ππάξρεη
απνρεηεπηηθφ δίθηπν παξά απνξξνθεηηθνί βφζξνη ζηηο ππφινηπεο ηνπηθέο ελφηεηεο ηεο
επαξρίαο. ΢νβαξφ πξφβιεκα ππάξρεη ζηελ πδξνδφηεζε ηεο επαξρίαο ιφγσ ηεο
πθαικχξσζεο ησλ πδάηηλσλ πφξσλ ηεο. Αληίζηνηρν πξφβιεκα παξαηεξείηαη θαη κε ηελ
απνθνκηδή ησλ απνξξηκκάησλ φπνπ ηα ζθνππίδηα παξακέλνπλ ζηνπο θάδνπο γηα αξθεηέο
εκέξεο έσο φηνπ πεξηζπιιεγνχλ απφ ηα απνξξηκκαηνθφξα νρήκαηα. Σν πξφβιεκα ζα
εληαζεί ηνπο ακέζσο επφκελνπο κήλεο κε ηελ άθημε ησλ ηνπξηζηηθψλ ξεπκάησλ ζηελ
επαξρία. ΋πσο αλαθέξζεθε θαη ζην θεθάιαην 3, ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ππήξμε άλαξρε
ηνπξηζηηθή αλάπηπμε κε πιήζνο απζαίξεησλ παξαζεξηζηηθψλ θαηνηθηψλ ζε βάξνο ηνπ
θπζηθνχ πεξηβάιινληνο (θαηαπαηήζεηο δεκφζησλ εθηάζεσλ, εθρέξζσζε πεπθνδαζψλ θιπ).

135
Δπίζεο, αξθεηέο πξνζβάζηκεο παξαιίεο κέρξη πξηλ κεξηθά ρξφληα, πιένλ έρνπλ απνθνπεί απφ
απζαίξεηεο ελέξγεηεο ηδησηψλ (πεξίθξαμε νδψλ) κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα
ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ δεκφηεο θαη ηνπξίζηεο – επηζθέπηεο ηεο πεξηνρήο.
Αλαθνξηθά κε ηηο δηαζέζηκεο παξαιίεο, απηέο ζην κεγαιχηεξν βαζκφ ηνπο δελ είλαη
νξγαλσκέλεο. ΢ηελ πεξίπησζε ησλ ππνδνκψλ θηινμελίαο, ελψ έρνπλ δεκηνπξγεζεί αιιά θαη
αλαθαηληζηεί εμαηξεηηθέο κνλάδεο φισλ ησλ θαηεγνξηψλ, παξφια απηά ππάξρνπλ κνλάδεο νη
νπνίεο ρξεηάδνληαη αλαθαίληζε ζε θηηξηαθφ θαη κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ αιιά θαη εηζαγσγή
λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ή αλαβάζκηζε ησλ ππαξρφλησλ. Πξφβιεκα ππάξρεη κε ηελ
παξαμελνδνρεία. Τπάξρνπλ ζηελ επαξρία αδήισηα θαηαιχκαηα ζηνλ ΔΟΣ ηα νπνία
πξνζθέξνπλ ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο ρσξίο λα κπνξνχλ λα αμηνινγεζνχλ, κε φηη απηφ
ζπλεπάγεηαη ζε επίπεδν πνηφηεηαο ππεξεζηψλ. Έιιεηςε δηαπηζηψλεηαη ζηηο ππνδνκέο
ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Με ηε δεκηνπξγία ηνπο ζα θαηαθέξεη ε επαξρία λα πάςεη
λα είλαη εμαξηεκέλε απφ ην θιαζηθφ κνληέιν ήιηνο ζάιαζζα. ΢ηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, νη
θνξείο απάληεζαλ αξλεηηθά ελψ νη ηδηνθηήηεο θαηαιπκάησλ θάπνπ ζηε κέζε, δειαδή νχηε
ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ. Άπνςε ηνπ ππνγξάθνληνο ηελ παξνχζα εξγαζία είλαη πσο ζα
πξέπεη λα πξνζηεζνχλ επηπιένλ εηδηθφηεηεο ζηελ πθηζηάκελε δεκφζηα κνλάδα πγείαο ψζηε
λα απμεζνχλ νη πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο ζε δεκφηεο θαη επηζθέπηεο. Σν ζεηηθφ είλαη φηη
ζηελ πφιε ηνπ Κξαληδίνπ θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηαηξηθφ ηνκέα, έλα πιήζνο λέσλ εηδηθνηήησλ
έρνπλ εκθαληζζεί θαη πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο.
Αλαθνξηθά κε ηνπο πνιηηηζηηθνχο πφξνπο ηεο πεξηνρήο, ε πξσηνγελήο έξεπλα έδεημε ηελ
αλππαξμία πξνβνιήο ηνπο. Έλα άιιν πξφβιεκα εμίζνπ ζεκαληηθφ έρεη λα θάλεη κε ην
αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ εξγάδεηαη ζηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο επαξρίαο. Ζ έξεπλα
έδεημε πσο νη παξερφκελεο ππεξεζίεο ηνπ θξίλνληαη κέηξηεο ελψ ην 71% αμηνινγήζεθαλ απφ
κέηξηεο έσο ρακειέο. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ νη εξγαδφκελνη αζρνινχληαλ ζε φιε ηε δηάξθεηα
ηνπ έηνπο ζηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, ην επίπεδφ ηνπο ζα ήηαλ θαηά πνιχ θαιχηεξν απφ ηε
ζηηγκή πνπ ζα επέλδπαλ ζηελ εθπαίδεπζή ηνπο. ΋κσο, φηαλ ν ρξφλνο απαζρφιεζήο ηνπο
είλαη νιηγφκελνο, έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα κελ πξνζειθχνληαη εθείλνη νη ππάιιεινη πνπ
έρνπλ εθπαηδεπηεί ζε ηνπξηζηηθέο ζρνιέο αιιά νη πεξηζηαζηαθά απαζρνινχκελνη κε ηνλ
ηνπξηζκφ. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ ζα πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ επηπιένλ κνξθέο
ηνπξηζκνχ πνπ ζα πξνζθέξνληαη ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ έηνπο.
΢ε θαη’ ηδίαλ ζπδήηεζε ηνπ εξεπλεηή κε ηδηνθηήηεο ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ,
θαηαδείρηεθε ην ζέκα ηεο δηαζθέδαζεο ζηελ επαξρία ε νπνία θξίζεθε ειιηπείο. Δηδηθά ηα
θέληξα δηαζθέδαζεο ηα νπνία πξνζθέξνπλ δσληαλή ειιεληθή κνπζηθή είλαη απφ αλχπαξθηα
έσο ειάρηζηα κε απνηέιεζκα νη επηζθέπηεο θαη ηδηαίηεξα νη αιινδαπνί επηζθέπηεο λα κελ

136
έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αθνχζνπλ δσληαλή απζεληηθή ειιεληθή κνπζηθή (εηδηθά ηνλ ήρν απφ
ην κπνπδνχθη θαη ην κπαγιακά). ΢ηνλ ηνκέα ηνπ κάξθεηηλγθ ε έξεπλα έδεημε ηελ αλππαξμία
νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ. Δπίζεο, ν ηξφπνο θξάηεζεο ζηα θαηαιχκαηα
πξαγκαηνπνηείηαη ζην κεγαιχηεξν βαζκφ κέζσ ηειεθψλνπ θαη ζε ιηγφηεξν βαζκφ κε ηε
βνήζεηα ησλ άιισλ θαλαιηψλ δηαλνκήο φπσο ηνπξηζηηθφ γξαθείν ή tour operator. Με ηελ
αλαθνξά θαη ησλ αδχλαησλ ζεκείσλ, νινθιεξψζεθε ε αλάιπζε ηνπ εζσηεξηθνχ
πεξηβάιινληνο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Γ) Δπθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο

H δεκηνπξγία ησλ δχν καξίλσλ νη νπνίεο ζα πξέπεη λα είλαη έηνηκεο έσο ην ηέινο ηνπ
2014 απνηεινχλ κία επθαηξία γηα ηα δεδνκέλα ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο. Δπίζεο, ε
νινθιήξσζε ηεο πεξηθεξεηαθήο νδνχ Λπγνπξηφ-Ναχπιηνλ ζα κεηψζεη θαηά πνιχ ηελ ρξνληθή
απφζηαζε απφ ηελ πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Αξγνιίδαο έσο ηελ Δξκηνλίδα. Σν έξγν
ππνινγίδεηαη πσο ζα έρεη νινθιεξσζεί έσο ηα ηέιε ηνπ 2014. Μία επίζεο εμαηξεηηθή
επθαηξία παξνπζηάδεηαη γηα ηελ Δξκηνλίδα κε ηε δεκηνπξγία πνιηηηθνχ αεξνδξνκίνπ ζηελ
Σξίπνιε. Σν ππάξρνλ ζηξαηησηηθφ αεξνδξφκην ζα κεηαηξαπεί ζε πνιηηηθφ κέζσ ΢ΓΗΣ
(ζχκπξαμε δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα) κε ζηφρν λα ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο απφ εηαηξίεο
ρακεινχ θφζηνπο ελψ παξάιιεια λα αμηνπνηεζεί γηα ηηο εμαγσγέο πξντφλησλ, θπξίσο
αγξνηηθψλ, ηα νπνία παξάγνληαη ζηελ Πεινπφλλεζν (http://www.notospress.gr, 22/4/2013).
Καηά ζπλέπεηα απφ ηελ παξαπάλσ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ πφιε ηεο Σξίπνιεο,
ζα πξνθχςνπλ νθέιε θαη γηα ηελ Δξκηνλίδα ιφγσ ηεο ηαρχηεξεο κεηαθνξάο ησλ επηβαηψλ
ζηα θαηαιχκαηά ηεο ζε ζρέζε κε ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε αιιά παξάιιεια ζα σθειεζεί
θαη ν αγξνηηθφο ηεο ηνκέαο κε ηελ ηαρχηεξε πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ηνπ ζε ρψξεο ηεο
αιινδαπήο.

Απφ πιεπξάο επελδχζεσλ, εμαηξεηηθή επθαηξία απνηειεί ην γεγνλφο ηεο ιεηηνπξγίαο ζηελ
πεξηνρή ηνπ Κξαληδίνπ ηνπ μελνδνρείνπ Amanzoe ην νπνίν αλήθεη ζε ζπγαηξηθή εηαηξία ηεο
Dolphin Capital Investors (http://www.greekriviera.gr, 2013). Σν μελνδνρείν είλαη
ππεξπνιπηειέο, απαζρνινχληαη πεξί ηα 190 άηνκα ελψ ε ίδηα εηαηξία αλέιαβε ζην Πνξηνρέιη
ηελ αλαθαηαζθεπή μελνδνρείνπ ην νπνίν ζχληνκα ζα μεθηλήζεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ
πξνζθέξνληαο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο ζε θαηνίθνπο ηεο επαξρίαο. Δπίζεο, ην Τπνπξγείν
Σνπξηζκνχ, αξθεηέο θνξέο εμαγγέιιεη επηδνηήζεηο γηα αλάπηπμε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ δείρλνληαο ην ελδηαθέξνλ ηεο ζηελ πξάζηλε αλάπηπμε. Τπνδνκέο εηδηθψλ θαη
ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ζηελ επαξρία δελ ππάξρνπλ ζε ηδηαίηεξν βαζκφ θαη είλαη κία πξψηεο

137
ηάμεσο επθαηξία ε αλάιεςε επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο απφ κέξνπο ησλ
ελδηαθεξνκέλσλ. Πξφζθαηα, ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (Έζλνο, 1/4/2013)
εμέδσζε εγθχθιην πνπ αθνξνχζε ηελ ελίζρπζε ηνπ αγξνηνπξηζκνχ κε επηδνηήζεηο έσο
600.000 € γηα ηε δεκηνπξγία ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ έσο 40 θιίλεο (Μέηξν 313, άμνλαο
3). Δπίζεο, λέν πξφγξακκα ηνπ Δ΢ΠΑ κε θαηαιεθηηθή εκεξνκελία ηηο 10/5/2013 εληζρχεη
ηηο επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνπξηζκφ απφ 20.000 έσο 300.000 € κε
ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ γηα ηελ Πεινπφλλεζν ηα 22.500.000 € (εθεκ. Αξγνιηθή αλάπηπμε
25/4/2013).

Απφ πιεπξάο δπλεηηθψλ επηζθεπηψλ, επθαηξία απνηειεί ην γεγνλφο ηνπ αλνίγκαηνο λέσλ
αγνξψλ πνπ κέρξη πξηλ κεξηθά ρξφληα ήηαλ αλχπαξθηεο γηα ηελ ρψξα. Σνπξίζηεο απφ
ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο, απφ ηε Ρσζία αιιά θαη απφ άιιεο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο
απνηεινχλ κίαο πξψηεο ηάμεσο επθαηξία ψζηε κε ηηο θαηάιιειεο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ έλα
κέξνο απηψλ λα επηιέμεη ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο. Σέινο, επθαηξία πνπ ζα πξέπεη λα
αμηνπνηεζεί, απνηειεί ην γεγνλφο ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ επψλπκσλ ηφζν ηεο ρψξαο φζν θαη
ηνπ εμσηεξηθνχ νη νπνίνη έρνπλ επηιέμεη ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο γηα ηελ θαηαζθεπή ηεο
παξαζεξηζηηθήο ηνπο θαηνηθίαο.

Γ) Απεηιέο

Tν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ επηζθεπηψλ ηεο Δξκηνλίδαο είλαη εκεδαπνί. Με δεδνκέλε

ηελ νηθνλνκηθή θξίζε πνπ καζηίδεη ηε ρψξα ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, γίλεηαη αληηιεπηφ πσο νη
ζπγθεθξηκέλνη επηζθέπηεο δηαξθψο ζα κεηψλνληαη. Οη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο δηαξθψο ζα
ζπξξηθλψλνπλ ηελ ηνπξηζηηθή ηνπο πεξίνδν ελψ ε αλεξγία ζηελ επαξρία δηαξθψο ζα απμάλεη.
Παξάιιεια, αληίζηνηρα πξνβιήκαηα αλεξγίαο δηαπηζηψλνληαη ζε παξαδνζηαθέο αιινδαπέο
αγνξέο ηεο Δξκηνλίδαο φπσο ε Γαιιία, ε Ηηαιία αιιά θαη ε Βξεηαλία κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη
ζηα ηαμίδηα δηαθνπψλ. Ηδηαίηεξε απεηιή απνηεινχλ γηα ηε ρψξα νη ηξνκνθξαηηθέο ελέξγεηεο
αιιά θαη ε απμεκέλε εγθιεκαηηθφηεηα εηδηθά ζηελ πξσηεχνπζα θαη πνπ έρνπλ ζαλ
απνηέιεζκα λα ακαπξψλεηαη ζην εμσηεξηθφ ε εηθφλα ηεο κε ζπλέπεηα λα κελ ζέινπλ λα ηελ
επηζθεθηνχλ (θαη’ επέθηαζε θαη ηελ Δξκηνλίδα) δπλεηηθνί ηνπξίζηεο θνβνχκελνη γηα ηε
ζσκαηηθή ηνπο αθεξαηφηεηα.

Μείσζε ζηηο αθίμεηο ησλ επηζθεπηψλ κπνξεί λα παξαηεξεζεί θαη εμαηηίαο ησλ θάζε
ινγήο απεξγηαθψλ θηλεηνπνηήζεσλ νη νπνίεο δεκηνπξγνχλ αλππέξβιεην εκπφδην ζηηο
κεηαθηλήζεηο ησλ ηνπξηζηψλ. Απεηιή ζεσξείηαη ην αζηαζέο θνξνινγηθφ πεξηβάιινλ πνπ έρεη

138
σο απνηέιεζκα λα κελ ιακβάλνληαη εθ κέξνπο ησλ επηρεηξεκαηηψλ ή ησλ ελ δπλάκεη
επηρεηξεκαηηψλ λέεο επηρεηξεκαηηθέο πξσηνβνπιίεο. Σέινο, σο απεηιή κπνξεί λα ζεσξεζεί
θαη ε δηαξθήο αλαηίκεζε ζηα ηηκνιφγηα ησλ δεκνζίσλ νξγαληζκψλ ε νπνία απμάλεη αθφκε
πεξηζζφηεξν ην θφζηνο ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ κε απνηέιεζκα νη αιινδαπνί επηζθέπηεο
(θαη κε δεδνκέλν ην ζθιεξφ λφκηζκα ην νπνίν δηαζέηεη ε ρψξα) λα ζεσξνχλ ηε ρψξα σο
αθξηβφ πξννξηζκφ.

7.5 ΢ηξαηεγηθή επηινγή θαη θαηεχζπλζε.

7.5.1. ΢ηφρνη Μάξθεηηλγθ

Σν επφκελν βήκα ζε έλα ζηξαηεγηθφ ζρέδην κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο ζηξαηεγηθήο
αλάιπζεο είλαη ε ζηνρνπνίεζε, δειαδή νη ζηφρνη πνπ ζα πξέπεη λα ηεζνχλ ψζηε λα
κπνξέζνπλ λα πινπνηεζνχλ κέζα απφ ην ζηξαηεγηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ. Οη ζηφρνη φπσο
αλαθέξζεθε ζην δεχηεξν θεθάιαην, ζα πξέπεη λα είλαη ζπγθεθξηκέλνη σο πξνο ηε
ζηνρεπφκελε αγνξά, πξνζαλαηνιηζκέλνη πξνο ηα απνηειέζκαηα, πνζνηηθνί θαη ηέινο ρξνληθά
ζπγθεθξηκέλνη. Παξάιιεια, νη ζηφρνη πνπ ζα ηεζνχλ ζα πξέπεη λα είλαη θαη ξεαιηζηηθνί κε
δεδνκέλε ηελ νηθνλνκηθή θξίζε πνπ πιήηηεη ηε ρψξα ηελ ηειεπηαία ηξηεηία αιιά θαη ηελ
Δξκηνλίδα. Γηα ηελ πεξίπησζε ηεο πεξηνρήο εμέηαζεο, ηίζεληαη κε ζθνπφ ηελ πινπνίεζή ηνπο
ζε δηάζηεκα ηξηεηίαο, νη παξαθάησ ζηφρνη:

Γπλακηθή είζνδν ζε λέεο ηνπξηζηηθέο αγνξέο, εγρψξηεο θαη ηνπ εμσηεξηθνχ.

Γηεχξπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ κε ηελ αλάπηπμε θαη ππνζηήξημε ησλ
ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ.
Βειηίσζε ησλ γεληθψλ ππνδνκψλ ηεο πεξηνρήο (νδηθφ δίθηπν επαξρίαο, χδξεπζε,
απνξξίκκαηα, ππεξεζίεο πγείαο) ψζηε λα θαηαζηνχλ πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθέο.
Δθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε εθείλνπ ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ απαζρνιείηαη ζηηο
ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο επαξρίαο κέζα απφ ηελ αμηνπνίεζε θαηάιιεισλ
επηδνηνχκελσλ πξνγξακκάησλ.
Αιιαγή εηθφλαο ηνπ πξννξηζκνχ (ήιηνο θαη ζάιαζζα) κέζα απφ ηηο θαηάιιειεο
ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ κε ζθνπφ ηελ αλάδεημε θαη πξνβνιή ησλ αλαμηνπνίεησλ πφξσλ
ηεο πεξηνρήο.
Αχμεζε ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ θαηά 12% κε ηε ζπκπιήξσζε ηξηεηίαο (απφ 30%
ζε 42%)

139
 Αχμεζε ησλ εκεδαπψλ ηνπξηζηψλ θαηά 8% ζην ηέινο ηεο ηξηεηίαο κε δεδνκέλε ηελ
νηθνλνκηθή θξίζε.
Αχμεζε ηεο κέζεο δηάξθεηαο παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ απφ 3,52 εκέξεο ζε 4,5
εκέξεο.
Γξάζεηο πξνζέιθπζεο επηζθεπηψλ εηδηθνχ ηνπξηζκνχ κέζα απφ ηηο πθηζηάκελεο
αγνξέο ηνπ εζσηεξηθνχ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ θαζψο θαη λέεο.
Αμηνπνίεζε ζην κέγηζην δπλαηφ ησλ επξσπατθψλ θαη θξαηηθψλ επηδνηήζεσλ πνπ
δίλνληαη κε ζθνπφ ηελ αλαβάζκηζε ησλ πθηζηάκελσλ ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ θαη
ππεξεζηψλ ηνπο (αλαθαίληζε, αληηθαηάζηαζε θζαξκέλνπ εμνπιηζκνχ θιπ) κε ηελ
ππνζηήξημε θαη θαζνδήγεζε ηεο Οξγαλσηηθήο Δπηηξνπήο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.
Γεκηνπξγία λέσλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πξνζαλαηνιηζκέλσλ
απνθιεηζηηθά ζηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ.

7.5.2 ΢ηξαηεγηθέο κάξθεηηλγθ θαη επηινγή ηεο θαηαιιειφηεξεο.

Σξεηο είλαη νη πςειέο ζηξαηεγηθέο νη νπνίεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ

νπνηνλδήπνηε νξγαληζκφ ζχκθσλα κε ην κνληέιν Porter φπσο αλαθέξζεθε θαη ζην δεχηεξν
θεθάιαην ηεο παξνχζεο εξγαζίαο: ε ζηξαηεγηθή θφζηνπο, ε ζηξαηεγηθή δηαθνξνπνίεζεο θαη
ε ζηξαηεγηθή εζηίαζεο. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο Δξκηνλίδαο, ε επηινγή ηεο ζηξαηεγηθήο θφζηνπο
(κείσζε ηηκψλ) ζα απμήζεη πεξηζζφηεξν ηνλ καδηθφ ηνπξηζκφ θαη ηελ εηζξνή ηνπξηζηψλ
ρακεινχ νηθνλνκηθνχ επηπέδνπ, ζα δεκηνπξγήζεη λέα θαηαιχκαηα , ζα απμεζεί ε άλαξρε
δφκεζε θαη ε παξαμελνδνρία, ζα απμεζεί ε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε θαηαλάισζε
πδάηηλσλ πφξσλ θαη ελέξγεηαο. Καηά ζπλέπεηα δελ ζα επηιεγεί. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο
δηαθνξνπνίεζεο επίζεο δελ πξέπεη λα επηιεγεί ιφγσ ηνπ φηη ην κνληέιν πνπ πξνζθέξεη απηή
ηε ζηηγκή ε Δξκηνλίδα είλαη ην «ήιηνο θαη ζάιαζζα», απεπζχλεηαη ζε φιεο ηηο νκάδεο
αγνξψλ, είλαη έλα πξντφλ ην νπνίν πξνζθέξεηαη απφ κεγάιν αξηζκφ αληαγσληζηψλ θαη
δχζθνια δηαθνξνπνηείηαη απφ ηε ζηηγκή πνπ απαηηεί ηδηαίηεξα πςειά θεθάιαηα γηα λα
απνθηήζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο εζηίαζεο κάο επηηξέπεη λα
επηιέμνπκε κηθξά ηκήκαηα ηεο αγνξάο ηθαλνπνηψληαο ηηο ηνπξηζηηθέο αλάγθεο νκνηνγελψλ
νκάδσλ θαηαλαισηψλ. Δίλαη ε ζηξαηεγηθή πνπ ζα επηιέμνπκε γηα ηελ Δξκηνλίδα κέζα απφ
ηελ αλάπηπμε θαη αμηνπνίεζε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Γηα ηε ζπλέρεηα ζα
εθαξκφζνπκε ηε ζηξαηεγηθή δηαθνξνπνίεζεο ζηελ νκάδα πνπ έρνπκε ζέζεη σο ζηφρν ζηελ
πξνζπάζεηά καο λα δεκηνπξγήζνπκε έλα δηαθνξεηηθφ θαη αληαγσληζηηθφ πξντφλ απφ ηνλ
κέζν φξν. ΢χκθσλα κε ηνλ Υξήζηνπ (Υξήζηνπ. Δ., 2000, ζει. 87) ην απνηέιεζκα ηεο

140
ζηξαηεγηθήο εζηίαζεο γηα κηα γεσγξαθηθή πεξηνρή είλαη ε δπλαηφηεηα πεξηραξάθσζεο ελφο ή
πεξηζζνηέξσλ κηθξψλ ηκεκάησλ ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο θαη ε δεκηνπξγία ελφο ηδηφηππνπ
κνλνπσιίνπ ζε κηθξνγξαθία.

Αλαθνξηθά κε ηηο εηδηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ ζα αθνινπζεζνχλ, απηέο αθνξνχλ ζηα

ηέζζεξα ζηνηρεία ηνπ κίγκαηνο κάξθεηηλγθ, δειαδή ην πξντφλ, ηελ ηηκή, ηελ πξνψζεζε θαη
ηε δηαλνκή. Καηά ζπλέπεηα πξνηείλνληαη ηα εμήο αλά θαηεγνξία ζηνηρείνπ:

Πξντφλ

α) Γεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ απφ ηηο ππάξρνπζεο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο
ηεο επαξρίαο ή αθφκε θαη βειηίσζε ζηελ πνηφηεηα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο.

β) Βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηνπ πξννξηζκνχ κέζα απφ ηελ πξνβνιή ησλ ηδηαίηεξσλ
ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ.

γ) Αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ κέζα απφ ηε δεκηνπξγία λέσλ ηνπξηζηηθψλ
επηρεηξήζεσλ απνθιεηζηηθά πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηηο εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο
ηνπξηζκνχ.

Σηκή

Ο νξγαληζκφο πνπ ζα ζπζηαζεί δελ θαζνξίδεη ηηο ηηκέο πψιεζεο ησλ πξντφλησλ θαη
ππεξεζηψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ παξά κφλν ζπκβνπιεπηηθφ ραξαθηήξα έρεη. Θα
κπνξνχζε λα πξνηείλεη δχν κεζφδνπο ηηκνιφγεζεο: α) Σηκνιφγεζε βάζεη ηεο αμίαο θαη β)
ηηκνιφγεζε πξνζαλαηνιηζκέλε ζην κάξθεηηλγθ (Αλδξηψηεο, Κ., 2007). Ζ κέζνδνο
ηηκνιφγεζεο ηεο πξψηεο πεξίπησζεο βαζίδεηαη ζηελ αμία πνπ έρεη ην πξντφλ ή ε ππεξεζία
γηα ηελ αγνξά (γηα ηνπο θαηαλαισηέο ηεο). Ζ αμία απηή πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ επηρείξεζε
κέζσ δηεμαγσγήο έξεπλαο. ΢ηελ πεξίπησζε απηή δελ αγλνείηαη ε δηάξζξσζε ηνπ θφζηνπο
παξνρήο θαζψο θαη ε ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ησλ αληαγσληζηψλ ηεο. ΢ηε δεχηεξε πεξίπησζε,
νη επηρεηξήζεηο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο ηηκνινγνχλ ηα πξντφληα ηνπο ιακβάλνληαο ππφςε
πξφζζεηνπο παξάγνληεο φπσο είλαη ην θφζηνο, ν αληαγσληζκφο, ε δήηεζε πνπ έρεη ην πξντφλ,
νη ζηφρνη πνπ έρεη ζέζεη ε επηρείξεζε θαζψο θαη ηα θαλάιηα δηαλνκήο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη
ζέινληαο λα θζάζεη ην πξντφλ ζηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή. Ζ κέζνδνο ηεο ηηκνιφγεζεο κε
βάζεη ηνλ αληαγσληζκφ αληελδεηθλχεηαη ιφγσ ηνπ φηη δελ πξνάγεη ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ
πξντφληνο απφ πιεπξάο επηρεηξεκαηία, νη πξνζπάζεηέο ηνπ εζηηάδνληαη ζηε δηαξθή κείσζε

141
ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ηνπ γηα λα είλαη αληαγσληζηηθφ κε απνηέιεζκα ηε ρακειή πνηφηεηά
ηνπ.

Πξνψζεζε

Έκθαζε ζηηο ηαθηηθέο πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ πεξίπησζε ηεο πξνψζεζεο
θαη πνπ δελ αμηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή εμέηαζεο έσο ζήκεξα, δειαδή δηαθήκηζε, δεκφζηεο
ζρέζεηο, πξνψζεζε πσιήζεσλ, δεκνζηφηεηα θιπ.

Γηαλνκή

Βειηίσζε ησλ ππαξρφλησλ θαλαιηψλ δηαλνκήο, δεκηνπξγία λέσλ θαλαιηψλ αιιά θαη
αλάπηπμε θαλαιηψλ δηαλνκήο πνπ ζα ππνζηεξίδνληαη απφ ηηο ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο
θαη ηεο επηθνηλσλίαο.

7.5.3 Σκεκαηνπνίεζε ηνπξηζηηθήο αγνξάο.

Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο κε ην εμαηξεηηθφ θιίκα πνπ δηαζέηεη θαη αλαπηχζζνληαο θαη

αμηνπνηψληαο ηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ κπνξεί λα επηηχρεη ζεκαληηθή επηκήθπλζε
ηεο ηνπξηζηηθήο ηεο ζαηδφλ. Ζ ηκεκαηνπνίεζε πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζα έρεη σο
απνδέθηεο δχν θαηεγνξίεο πειαηψλ: αιινδαπνχο θαη εκεδαπνχο. ΢ηελ πεξίπησζε ησλ
αιινδαπψλ πειαηψλ, απφ πιεπξάο εζληθφηεηαο, ζα επηιεγνχλ ηφζν νη θιαζηθέο αγνξέο πνπ
ηελ ππνζηεξίδνπλ φια απηά ηα ρξφληα, φπσο Γαιιία, Γεξκαλία, Ηηαιία, Βξεηαλία αιιά θαη
λέεο αγνξέο νη νπνίεο έρνπλ θάζε ιφγν λα επηζθεθηνχλ ηελ επαξρία ηνχο κήλεο ηεο άλνημεο,
ηνπ θζηλνπψξνπ αιιά θαη ηνπ ρεηκψλα αθφκε ιφγσ ππεξνρήο θιίκαηνο. Οη ρψξεο ηεο
Διβεηίαο θαη ηεο Απζηξίαο θαζψο θαη νη ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο είλαη απφ ηηο πιένλ αμηφινγεο
επηινγέο νη νπνίεο έρνπλ πνιχ ρακειέο ζεξκνθξαζίεο θαηά ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο θαη
έιιεηςε ειηνθάλεηαο (εηδηθά νη ζθαλδηλαβηθέο). Σν ίδην κπνξεί λα ζπκβεί θαη κε ηε ξσζηθή
αγνξά, πνιιά ππνζρφκελε θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα κε δηαξθή απμεηηθή ηάζε αθίμεσλ. Οη
παξαπάλσ πξννξηζκνί βξίζθνληαη ζε κηθξή ζρεηηθά απφζηαζε απφ ηελ Δξκηνλίδα θαη αλ γηα
ηε κεηαθνξά ηνπο επηιεγνχλ αεξνπνξηθέο εηαηξίεο ρακεινχ θφζηνπο, νη δηαθνπέο ησλ
επηζθεπηψλ ζα είλαη νηθνλνκηθφηεξεο. Σν θιίκα ηεο Δξκηνλίδαο είλαη ην θαιχηεξν θίλεηξν
επίζθεςεο ηφζν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα φζν θαηά ηελ άλνημε θαη ην θζηλφπσξν. Οη
ειηθηαθέο νκάδεο ζα κπνξνχζαλ λα είλαη απφ 20 έσο 70 εηψλ, θνηηεηέο, δεπγάξηα ρσξίο
παηδηά ή θαη κε παηδηά κέρξη 18 εηψλ αιιά θαη άηνκα ηξίηεο ειηθίαο. Σα άηνκα ηξίηεο

142
ειηθίαο ζα ήηαλ θαιχηεξν λα επηζθεθηνχλ ηελ Δξκηνλίδα θαηά ηνπο κήλεο ηεο άλνημεο θαη
ηνπ θζηλνπψξνπ.

Γηα ηελ ειιεληθή αγνξά, ν ζεκαληηθφηεξνο «πειάηεο ηεο» είλαη ν λνκφο Αηηηθήο ν
νπνίνο επηζθέπηεηαη ηελ Δξκηνλίδα φιν ην ρξφλν κε δεδνκέλε ηε κηθξή απφζηαζε απφ απηή.
Οη ππφινηπνη λνκνί πνπ πξναλαθέξζεθαλ επηζθέπηνληαη ηελ επαξρία θπξίσο θαηά ηνπο
ζεξηλνχο κήλεο αηρκήο. Καηά ζπλέπεηα ζα πξέπεη λα γίλεη πξνζπάζεηα, κε ηηο θαηάιιειεο
ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ, ψζηε λα πξνζειθπζηνχλ λνκνί ηεο Βφξεηαο Διιάδαο, ηεο Ζπείξνπ θαη
ηεο Θεζζαιίαο ζηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα αιιά θαη ηεο άλνημεο θαη ηνπ θζηλνπψξνπ ιφγσ
ζεκαληηθήο δηαθνξάο θιίκαηνο κέζα απφ ηελ αλάπηπμε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο. Ζ ειηθηαθή ζχλζεζε ησλ νκάδσλ ζα κπνξνχζε λα είλαη απφ 15
εηψλ έσο θαη 70. Μαζεηέο ζρνιείσλ, θνηηεηέο, επαγγεικαηηθνί ζχιινγνη, πνιηηηζηηθνί
ζχιινγνη, αζιεηηθνί ζχιινγνη, Μεηξνπφιεηο λνκψλ (πξνζέιθπζε ελνξηηψλ) θαζψο θαη
ζπληαμηνχρνη, απνηεινχλ ηηο βαζηθέο θαηεγνξίεο δπλεηηθψλ πειαηψλ. Ο ελαιιαθηηθφο
ηνπξηζκφο δελ είλαη καδηθφο ηνπξηζκφο λα απεπζχλεηαη ζε κεγάια κεγέζε ηνπξηζηψλ,
απνβιέπεη ζηε βηψζηκε θαη αεηθφξν αλάπηπμε ηεο επαξρίαο, δελ νριχλεη θαη δε ξππαίλεη ην
πεξηβάιινλ κε ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ.

7.6 ΢ηξαηεγηθή πινπνίεζε

Ζ επφκελε θάζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ πνπ πξνηείλεηαη γηα ηελ
επαξρία Δξκηνλίδαο, αθνξά ηε ζηξαηεγηθή πινπνίεζήο ηνπ θαη αλαθέξεηαη ζην κείγκα
κάξθεηηλγθ, δειαδή πξνηάζεηο ζρεηηθά κε ην πξντφλ, ηελ ηηκή, ηελ πξνψζεζε θαη ηε δηαλνκή
ηνπ.

7.6.1. Πξνηάζεηο αλαθνξηθά κε ην πξντφλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Μέζα απφ ηηο πξνηεηλφκελεο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ αλαθέξζεθαλ ζην
πέκπην θεθάιαην ηεο παξνχζεο εξγαζίαο, αλαθχπηεη έλα πιήζνο λέσλ ηνπξηζηηθψλ
πξντφλησλ ηα νπνία δχλαληαη λα αλαπηπρζνχλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ηθαλνπνηψληαο ηφζν
ηνπο επηζθέπηεο ηεο φζν θαη ηελ ηνπηθή θνηλσλία ηεο.

Σν ηεξάζηην κήθνο ησλ αθηνγξακκψλ πνπ δηαζέηεη ε επαξρία, ηεο δίλεη ην πξνβάδηζκα
ζην λα αλαπηχμεη έλα πιήζνο ζαιάζζησλ αζιεκάησλ κε ηε ζπκκεηνρή Διιήλσλ θαη μέλσλ
αζιεηψλ. Αγψλεο ζαιάζζηνπ ζθη, πφιν, αγψλεο ππνβξπρίνπ ςαξέκαηνο, θαηάδπζεο, αγψλεο

143
regatta (παξάδεηγκα λήζνπ ΢πεηζψλ), θνιχκβεζεο, windsurfing, jet ski αιιά θαη ηζηηνπινΐαο
είλαη κφλν κεξηθά απφ ηα αζιήκαηα πνπ κπνξνχλ λα δηεμαρζνχλ ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ έηνπο
ιφγσ θιίκαηνο. Οη λαπηαζιεηηθνί φκηινη νη νπνίνη δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ επαξρία,
θαηέρνπλ ην know how. Δθείλν ην νπνίν απαηηείηαη είλαη ν θαηάιιεινο ζπληνληζκφο θαη ε
αξσγή φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ γηα ηε δηεμαγσγή ησλ φπνησλ ζαιάζζησλ
αζιεκάησλ.

Ο επηζθέπηεο ηεο Δξκηνλίδαο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αζρνιεζεί κε δξαζηεξηφηεηεο

νξεηλνχ ηνπξηζκνχ θαη νηθνηνπξηζκνχ. Ο νξεηλφο φγθνο ησλ Γηδχκσλ θαη ηνπ φξνπο Αδέξεο,
ην θαξάγγη ηνπ Καηαθπθίνπ, ηα πεπθνδάζε ηεο Κνξαθηάο, ησλ Φνχξλσλ, ηεο Αγίαο Άλλεο
ζην Κξαλίδη αιιά θαη ζηελ επξχηεξε επαξρία ηεο Δξκηνλίδαο, νη ειαηψλεο, ηα εζπεξηδνεηδή
θαη ηα ακπέιηα ηεο ηελ θάλνπλ μερσξηζηή. Έλα πιήζνο ελεξγεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ
ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ θαη αλαπηπρζνχλ κε ηελ πξσηνβνπιία ηνπ
νξγαληζκνχ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη πξνβνιήο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο πνπ πξνηείλεηαη
ζηελ παξνχζα εξγαζία αιιά θαη ηε ζπκκεηνρή φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ ηνπξηζκνχ.
Ο επηζθέπηεο ηεο κπνξεί λα επηιέμεη ήπηαο κνξθήο δξαζηεξηφηεηεο φπσο απιέο πεξηεγήζεηο
ζηνπο εκηνξεηλνχο φγθνπο ηεο Δξκηνλίδαο κε ηα πφδηα, κε πνδήιαην αλάινγεο ρξήζεο ή κε
άινγν, κπνξεί λα αζρνιεζεί κε ηελ παξαηήξεζε ηεο νξληζνπαλίδαο ζε Κνηιάδα θαη
Θεξκεζία (πγξνβηφηνπνπο), λα ζπκκεηάζρεη ζε αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπσο κάδεκα
ειηάο, εζπεξηδνεηδψλ, ξνδηνχ ή ηνλ ηξχγν ησλ ακπειηψλ ηα νπνία ππάξρνπλ ζε Κξαλίδη,
Γίδπκα, Ζιηφθαζηξν, λα ζπκκεηάζρεη ζε κειηζζνθνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο αιιά θαη
θηελνηξνθηθέο.

΢ηελ πεξίπησζε πνπ αλαδεηά κεγαιχηεξνπ βαζκνχ δπζθνιίαο δξαζηεξηφηεηεο,

πξνηείλεηαη ε αλαξξίρεζε ζηνλ νξεηλφ φγθν ησλ Γηδχκσλ θαη ηνπ Καηαθπθίνπ θαζψο επίζεο
θαη ην αιεμίπησην πιαγηάο. Αλάινγε ηθαλνπνίεζε κπνξεί λα εηζπξάμεη ζηελ πεξίπησζε
ρξήζεο κνηνζηθιέηαο ηχπνπ Enduro, κέζα απφ ηνλ κεγάιν αξηζκφ ρσκάηηλσλ δηαδξνκψλ πνπ
ππάξρνπλ θαη πνπ έρνπλ αμηνπνηεζεί αξθεηέο θνξέο ζηε δηεμαγσγή παλειιελίσλ
πξσηαζιεκάησλ Enduro. Οη παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο κπνξνχλ λα νξγαλσζνχλ ππφ ηε
κνξθή παθέηνπ κέζα απφ ηα πθηζηάκελα γξαθεία ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο θαη λα
δηαλεκεζνχλ ζηνπο ηδηνθηήηεο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ ψζηε λα γλσζηνπνηεζνχλ κε ηε
ζεηξά ηνπο ζηνπο πειάηεο ηνπο. Μπνξνχλ επίζεο λα αλαξηεζνχλ ζηηο ηζηνζειίδεο ησλ
αλσηέξσ γξαθείσλ ψζηε λα γίλνπλ επξέσο γλσζηά. Αληίζηνηρα, φπσο ζα αλαθεξζεί θαη ζηε
ζπλέρεηα ηεο εξγαζίαο, ηα αλσηέξσ παθέηα κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ θαη απφ ηνπξηζηηθά

144
γξαθεία άιισλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο αιιά θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ψζηε λα κπνξεί λα
πξνζθέξεηαη ζηνπο δπλεηηθνχο επηζθέπηεο ηεο έλα πεξηζζφηεξν εκπινπηηζκέλν ηνπξηζηηθφ
πξντφλ.

Ζ ράξαμε κνλνπαηηψλ πεξηήγεζεο κε ηελ θαηάιιειε ζήκαλζή ηνπο (παξάδεηγκα δήκνπ

Όδξαο), ε δεκηνπξγία παξαηεξεηεξίσλ ζηνπο βηφηνπνπο θαη πδξνβηφηνπνπο ηεο επαξρίαο κε
ζθνπφ ηελ παξαηήξεζε ηεο παλίδαο θαη νξληζνπαλίδαο ηεο, ε δεκηνπξγία νξεηλνχ
θαηαθπγίνπ ζηνλ νξεηλφ φγθν ησλ Γηδχκσλ πνπ ζα εμππεξεηεί ηηο αλάγθεο ησλ νξεηβαηψλ
θαζψο θαη ε δεκηνπξγία ζεκείσλ πιεξνθφξεζεο (info kiosk) απνηεινχλ νξηζκέλεο κφλν απφ
ηηο βαζηθέο ελέξγεηεο πνπ ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζνχλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο παξαπάλσ
κνξθήο ηνπξηζκνχ.

Ο πνιηηηζηηθφο θαη ζξεζθεπηηθφο πινχηνο ηεο Δξκηνλίδαο κέζα απφ ηελ θαηάιιειε
αλάδεημε θαη αμηνπνίεζή ηνπ, ζα ηεο δψζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Σν ζπήιαην
Φξάρζη, ε αξραία πφιε ησλ Αιηέσλ, ε αξραία πφιε Μάζεο, ην Μπίζηη ζηελ Δξκηφλε, ην
θάζηξν ηεο Θεξκεζίαο, νη ζπειηέο Γνιίλεο ζηα Γίδπκα, ε Αγία Σξηάδα ζηελ ζέζε
Πηθξνδάθλε ηνπ Κξαληδίνπ, ε ηζηνξηθή κνλή ηνπ Απγνχ, ηα κνλαζηήξηα ησλ Αγίσλ
Αλαξγχξσλ θαη ηεο Παληαλάζζεο αιιά θαη ην πιήζνο ησλ βπδαληηλψλ εθθιεζηψλ ζε φιε ηελ
επαξρία απνηεινχλ ηνλ πνιηηηζηηθφ θαη ζξεζθεπηηθφ ηεο πινχην πνπ ζα πξέπεη θαηάιιεια λα
αλαδεηρζεί. Οη παξαπάλσ ηζηνξηθνί θαη ιαηξεπηηθνί ρψξνη κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε
πξνγξάκκαηα επίζθεςεο απφ ηνπξίζηεο φισλ ησλ ειηθηψλ κε νξγαλσκέλε μελάγεζε,
πξνζθέξνληαο ηδηαίηεξα νθέιε ζηηο ηνπηθέο ηνπο θνηλσλίεο.

Οη κχινη ηνπ Κξαληδίνπ, ηα παιηά θαη παξαδνζηαθά ειαηνηξηβεία, ηα παξαδνζηαθά παηεηήξηα

αιιά θαη ηα αιψληα ηεο επαξρίαο κπνξνχλ λα αλαδεηρζνχλ θαη λα θαηαζηνχλ επηζθέςηκα απφ
πιήζνο επηζθεπηψλ δεκηνπξγψληαο έηζη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Σν Λανγξαθηθφ Δξγαζηήξη
ηνπ Κξαληδίνπ αιιά θαη ησλ Γηδχκσλ κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ εμαηξεηηθέο ππεξεζίεο ζηνπο
ηνπξίζηεο επηζθέπηεο ηνπο, εθπαηδεχνληάο ηνπο ζε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη
κε ηελ παξάδνζε ηεο πεξηνρήο (παξαδνζηαθή θνπδίλα, πιέμηκν, θαηαζθεπέο θιπ) θαη κε
ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα αλά εκέξα ηεο εβδνκάδαο. ΢εκαληηθφ ξφιν κπνξεί λα
δηαδξακαηίζεη θαη ε δεκνηηθή ρνξεπηηθή νκάδα Δξκηνλίδαο κέζα απφ ηελ εθκάζεζε
παξαδνζηαθψλ ρνξψλ ζηνπο επηζθέπηεο ηεο ζε ζπγθεθξηκέλεο εκέξεο ηεο εβδνκάδαο.

Με ηελ ππάξρνπζα ζπλεδξηαθή ππνδνκή, ε επαξρία Δξκηνλίδαο κπνξεί λα

ζπγθεληξψζεη έλαλ ηθαλνπνηεηηθφ αξηζκφ ζπλεδξίσλ ζε πεξηφδνπο εθηφο αηρκήο

145
πξνζθέξνληαο ηφζν ζηνπο ζπλέδξνπο φζν θαη ζηνπο ζπλνδνχο ηνπο έλα εκπινπηηζκέλν
ηνπξηζηηθφ πξντφλ ζε ζρέζε κε ηηο πξναλαθεξφκελεο δξαζηεξηφηεηεο.

Σέινο, ν αζιεηηθφο ηνπξηζκφο, κπνξεί λα δψζεη πξνζηηζέκελε αμία ζην ηνπξηζηηθφ

πξντφλ ηεο επαξρίαο κέζα απφ ηελ αλάιεςε θαη δηεμαγσγή αζιεηηθψλ αγψλσλ. Πνδειαηηθνί
αγψλεο, αγψλεο πνιεκηθψλ ηερλψλ, θιαζηθφο καξαζψληνο, ηξίαζιν, αγψλεο enduro, αγψλεο
κε ηδηπ 4Υ4, αγψλεο κπάζθεη θαη βφιετ αιιά θαη ηνπξλνπά ηέληο ζα κπνξνχζαλ λα
αλαιεθζνχλ απφ ηνπο αζιεηηθνχο θαη ηνπξηζηηθνχο θνξείο ηεο επαξρίαο. ΢πγθξηηηθφ
πιενλέθηεκα ζα πξνζέδηδε ζηελ επαξρία ε ράξαμε θαη ε δεκηνπξγία πίζηαο κνηνθξφο γηα ηε
δηεμαγσγή παλειιήλησλ θαη παγθνζκίσλ αγψλσλ. Δθείλν πνπ ρξεηάδεηαη ζε θάζε πεξίπησζε
είλαη ε θαιή ζπλεξγαζία φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ψζηε λα πξνθχςεη ην θαιχηεξν δπλαηφ
απνηέιεζκα.

7.6.2 Πξνηάζεηο αλαθνξηθά κε ηελ ηηκή ησλ παξερφκελσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ηεο
επαξρίαο Δξκηνλίδαο

Γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ζα πξέπεη ζε θάζε πεξίπησζε λα ηζρχεη ην value for money.
Ζ έξεπλα έδεημε λα είλαη ην θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ απφ κέηξην σο πςειφ. Οη επηρεηξεκαηίεο
ηνπξηζκνχ θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία, έρνπλ δερζεί ζνβαξέο απμήζεηο ζηα ηηκνιφγηα ησλ
ΓΔΚΟ, ζηα αζθαιηζηηθά ηνπο ηακεία, ζηε θνξνιφγεζε ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο, ζηελ αχμεζε
ηνπ ΦΠΑ αιιά θαη ζηελ αχμεζε ησλ θαπζίκσλ θίλεζεο θαη ζέξκαλζεο. Καηά ζπλέπεηα, νη
ίδηνη αλαγθάδνληαη εθ ησλ πξαγκάησλ λα πξνβνχλ ζε αλαηηκήζεηο ζηα παξερφκελα πξντφληα
θαη ππεξεζίεο ηνπο. Γεκηνπξγείηαη έλαο πιεζσξηζκφο θφζηνπο ν νπνίνο δελ νθείιεηαη ζηνπο
επηρεηξεκαηίεο αιιά ζε εμσγελείο παξάγνληεο.

΢ηελ πεξίπησζε ηνπ ππφ ζχζηαζε νξγαληζκνχ ν νπνίνο πξνηείλεηαη ζηελ παξνχζα
εξγαζία, απηφο φπσο πξναλαθέξζεθε, έρεη θαζαξά ζπκβνπιεπηηθφ ραξαθηήξα. Γελ κπνξεί
λα επηβάιιεη ζπγθεθξηκέλεο ηηκέο ζηελ πψιεζε ησλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ηεο πεξηνρήο.
Μπνξεί φκσο λα πξνβεί ζε έξεπλα αγνξάο αλαθνξηθά κε ηηο ηηκέο πψιεζεο ζηνπο
αληαγσληζηέο ηεο πεξηνρήο αιιά θαη ζε αλάινγνπο πξννξηζκνχο νη νπνίνη δηαζέηνπλ θαη
πξνζθέξνπλ ην ίδην πξντφλ κε ηελ πεξηνρή. Πέξαλ ηνπ αληαγσληζκνχ, ζα πξέπεη λα
ιακβάλνληαη θαη άιινη παξάγνληεο ππφςε φπσο πξναλαθέξζεθε, δειαδή ε δήηεζε πνπ έρεη
ην πξντφλ, νη ηηζέκελνη ζηφρνη εθ κέξνπο ησλ επηρεηξήζεσλ, ηα θαλάιηα δηαλνκήο πνπ έρνπλ
θαηαθέξεη λα δεκηνπξγήζνπλ νη επηρεηξήζεηο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα δηαλείκνπλ ην πξντφλ
ηνπο. Οη ζπγγξαθείο ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ πξνηείλνπλ ζε πεξηφδνπο αηρκήο νη ηηκέο λα

146
παξακέλνπλ πςειέο (αληηκάξθεηηλγθ) θαη ην αληίζεην λα ηζρχεη ζε πεξηφδνπο πνπ ε δήηεζε
δηαηεξείηαη ζε ρακειά επίπεδα. ΢ε θάζε πεξίπησζε, γηα λα κπνξεί ν πξννξηζκφο λα είλαη
αληαγσληζηηθφο, ζα πξέπεη ε πνηφηεηα ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ λα αληαπνθξίλεηαη ζηελ
ηηκή πψιεζεο. Ζ επηθείκελε θξίζε έρεη δεκηνπξγήζεη αλαθαηαηάμεηο ζηα ηηκνιφγηα ησλ
παξερφκελσλ ππεξεζηψλ απφ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ειιεληθήο αγνξάο θαη κε δεδνκέλε
ηελ ειιεληθή πειαηεία πνπ πξνηηκά ηελ Δξκηνλίδα, ε επηβνιή ηηκψλ πάλσ απφ ηνλ κέζν φξν
γηα πξντφληα θαη ππεξεζίεο ίδηαο πνηφηεηαο κε εθείλα ησλ αληαγσληζηψλ, θξίλεηαη
απαγνξεπηηθή.

7.6.3 Πξνηάζεηο ζρεηηθέο κε ηελ πξνψζεζε ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ηεο
επαξρίαο Δξκηνλίδαο

Δπφκελν ζηνηρείν ζην κείγκα κάξθεηηλγθ απνηειεί ε πξνψζεζε. Ζ πξνψζεζε θαηά ηνλ
Ζγνπκελάθε (Ζγνπκελάθεο, Ν. 1999), απνηειεί κία απφ ηηο ζπνπδαηφηεξεο ιεηηνπξγίεο ηνπ
ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ ιφγσ ηνπ φηη θέξλεη ζε επαθή πσιεηέο θαη αγνξαζηέο ηνπξηζηηθψλ
πξντφλησλ. Γηα ηελ πεξίπησζε ηεο Δξκηνλίδαο, έλα νινθιεξσκέλν πξφγξακκα πξνψζεζεο
ζα πξέπεη λα ηθαλνπνηεί κία ζεηξά απφ ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. Οη ζηφρνη απηνί είλαη νη
εμήο:

Αιιαγή ηεο εηθφλαο ηεο Δξκηνλίδαο σο απνθιεηζηηθνχ πξννξηζκνχ ζεξηλψλ

δηαθνπψλ.
Πξνβνιή ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο
Πξφθιεζε δήηεζεο γηα αγνξά ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ απφ εθείλεο ηηο
αγνξέο πνπ επηιέρζεθαλ σο θαηαιιειφηεξεο.
Γεκηνπξγία λέσλ ζπλεξγαζηψλ κε ηνπο κεζάδνληεο ηνπ ηνπξηζκνχ (ρνλδξέκπνξνπο
θαη ιηαλέκπνξνπο), ηφζν ηνπο εγρψξηνπο φζν θαη κε εθείλνπο ηνπ εμσηεξηθνχ.
Πξνβνιή ηνπ πξννξηζκνχ κέζα απφ ηελ αλάπηπμε άξηζησλ ζρέζεσλ ησλ ππεπζχλσλ
ηνπ Οξγαληζκνχ κε δεκνζηνγξάθνπο ησλ κέζσλ καδηθήο επηθνηλσλίαο.

Γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ θξίλνληαη απαξαίηεηεο νξηζκέλεο ελέξγεηεο πνπ
αθνξνχλ ην κίγκα πξνψζεζεο θαη νη νπνίεο απαηηνχλ έλα νξηζκέλν θφζηνο γηα ηνλ
Οξγαληζκφ ν νπνίνο πξφθεηηαη λα ηηο πινπνηήζεη. Σν χςνο ηεο δαπάλεο γηα ηηο πξνσζεηηθέο
ελέξγεηεο ηνπ νξγαληζκνχ αλέξρεηαη ζην πνζφ ησλ 408 000 € φπσο πεξηγξάθεηαη ζην
παξάξηεκα ηεο παξνχζεο εξγαζίαο νη νπνίεο θαηαλέκνληαη αλά έηνο σο εμήο: 186 000 € γηα
ην έηνο 2014, 109 000 € γηα ην έηνο 2015 θαη ηέινο 113 000 € γηα ην έηνο 2016. Σα ρξήκαηα

147
ζα εμαζθαιηζηνχλ απφ δεκνηηθή επηρνξήγεζε, επηρνξήγεζε ησλ κειψλ ησλ ζπιιφγσλ, απφ
ρξεκαηνδφηεζε ηεο πεξηθέξεηαο Πεινπνλλήζνπ, απφ θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα αιιά θαη απφ
δσξεέο επσλχκσλ ηνπ Γήκνπ Δξκηνλίδαο.

Ζ πξνψζεζε ζχκθσλα κε ηνλ Αλδξηψηε (Αλδξηψηεο, Κ., 2007), πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε

βνήζεηα κηαο νκάδαο εξγαιείσλ επηθνηλσλίαο ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη κε ζθνπφ ηνλ
επεξεαζκφ ηεο δήηεζεο. Γηα ηελ πεξίπησζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο σο εξγαιεία
πξνψζεζεο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ε δηαθήκηζε, νη δεκφζηεο ζρέζεηο, ε πξνψζεζε πσιήζεσλ
θαη ην άκεζν κάξθεηηλγθ.

7.6.3.1 Ζ δηαθήκηζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

΢χκθσλα κε ηνλ Πξσηνπαπαδάθε (Πξσηνπαπαδάθεο, Η., 2003, ζει. 227), σο δηαθήκηζε

νξίδεηαη θάζε πιεξσκέλε κνξθή απξφζσπεο παξνπζίαζεο θαη πξνβνιήο ηδεψλ, αγαζψλ θαη
ππεξεζηψλ απφ έλα ζπγθεθξηκέλν πξφζσπν ή νξγαληζκφ. Κπξηφηεξνη ζηφρνη ηεο είλαη ε
ηνπνζέηεζε ησλ πξντφλησλ πνπ πξνζθέξεη ε επηρείξεζε ή ν νξγαληζκφο φπσο επίζεο θαη ε
αχμεζε ησλ πσιήζεσλ κέζα απφ ηελ αλαδήηεζε λέσλ αγνξαζηψλ αιιά θαη ε πνζνηηθή
αχμεζε ησλ αγνξψλ απφ ηνπο πθηζηάκελνπο θαηαλαισηέο (Αλδξηψηεο, Κ., 2007). ΢ηελ
πεξίπησζε ηεο Δξκηνλίδαο κε ηε ρξήζε ηεο δηαθήκηζεο θαη κέζα απφ ηα εξγαιεία πνπ εθείλε
δηαζέηεη ζα γίλεη πξνζπάζεηα ψζηε λα πξνθιεζεί δήηεζε απφ ηηο ζηνρεπκέλεο αγνξέο κέζα
απφ ηελ αλάδεημε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηεο επαξρίαο θαη ζπγθεθξηκέλα ηνπ θπζηθνχ θαη
πνιηηηζηηθνχ ηεο πινχηνπ.

Σν ζιφγθαλ ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε θάζε δηαθεκηζηηθή

θαηαρψξεζε είηε ζηνλ έληππν είηε ζηνλ ειεθηξνληθφ ηχπν είλαη ην «Δξκηνλίδα, ε
ελαιιαθηηθή πξφηαζε ζηηο δηαθνπέο ζνπ ζε θάζε επνρή». Σν παξαπάλσ κήλπκα εκπεξηέρεη
ηξία ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζθνπφ έρνπλ λα πξνθαιέζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ ηνπξίζηα-
θαηαλαισηή: ηνλ ηφπν αλαθνξάο ησλ δηαθνπψλ ηνπ (Δξκηνλίδα), ην είδνο ησλ
δξαζηεξηνηήησλ πνπ ζα κπνξεί λα αλαπηχμεη ζηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ηνπ (ε ιέμε
ελαιιαθηηθή δεκηνπξγεί ζπλεηξκνχο δηαθνξεηηθφηεηαο) θαη ηέινο ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ νη
παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ (ζε θάζε επνρή).

Σα παξαθάησ εξγαιεία ηεο δηαθήκηζεο πξνηείλεηαη λα αμηνπνηεζνχλ ψζηε λα

παξνπζηάζνπλ ζηηο ζηνρεπκέλεο αγνξέο ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο Δξκηνλίδαο:

148
Παξαγσγή ξαδηνθσληθνχ κελχκαηνο ην νπνίν ζα αλαθέξεηαη ελ ζπληνκία ζηνπο
ηδηαίηεξνπο θπζηθνχο θαη πνιηηηζηηθνχο πφξνπο ηεο επαξρίαο θαζψο θαη ηηο
δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ. Θα κεηαδίδεηαη απφ ξαδηνθσληθνχο
ζηαζκνχο κεγάιεο εκβέιεηαο ησλ λνκψλ Αηηηθήο, Θεζζαινλίθεο θαη Αραΐαο ψζηε λα
θαιπθζνχλ νη ζηνρεπκέλεο αγνξέο ησλ βαζηθφηεξσλ πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο.
Γεκηνπξγία εληχπσλ θαη κπξνζνχξσλ κεηαθξαζκέλσλ ζε πέληε γιψζζεο (αγγιηθά,
γαιιηθά, γεξκαληθά, ζνπεδηθά θαη ξσζηθά) ηα νπνία ζα πεξηέρνπλ θείκελα θαη
θσηνγξαθίεο κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ πνπ
κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζηελ πεξηνρή θαη ζα δηαλέκνληαη ζηνπο κεζάδνληεο ηνπ
ηνπξηζκνχ γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ πειαηψλ ηνπο.
Γεκηνπξγία DVD πνπ ζα πεξηιακβάλεη ηηο ρσξηθέο ελφηεηεο ηεο επαξρίαο κε ηηο
ηδηαηηεξφηεηεο θάζε κίαο απφ απηέο αλαθνξηθά κε ηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο
ηνπξηζκνχ πνπ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ην νπνίν ζα είλαη κεηαθξαζκέλν ζηηο
παξαπάλσ γιψζζεο. Σν παξαπάλσ ςεθηαθφ κέζν ζα δηαηίζεηαη ζηηο ηνπξηζηηθέο
εθζέζεηο ζηηο νπνίεο ζα ζπκκεηέρεη ν Οξγαληζκφο αιιά θαη ζηνπο κεζάδνληεο
ηνπξηζκνχ.
Γεκηνπξγία ηνπξηζηηθνχ νδεγνχ κεηαθξαζκέλνπ ζηηο παξαπάλσ γιψζζεο ν νπνίνο
ζα πεξηέρεη ηα θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο κε θσηνγξαθίεο θαη ραξαθηεξηζηηθά
θαζελφο απφ απηά, θαηαζηήκαηα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο (εζηηαηφξηα, θαθέ,
κπαξ, θέληξα δηαζθέδαζεο θιπ), εκπνξηθά θαηαζηήκαηα αιιά θαη πιεξνθνξίεο πνπ
ζρεηίδνληαη κε δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζηελ πεξηνρή
πξνβάιινληαο ηα ηδηαίηεξα θπζηθά θαη πνιηηηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηφπνπ. Οη
παξαπάλσ ηνπξηζηηθνί νδεγνί ζα κπνξνχλ λα δηαηίζεληαη κέζα απφ ηα θέληξα
πιεξνθφξεζεο πνπ ζα έρεη εγθαηαζηήζεη ν Οξγαληζκφο, απφ ηνπξηζηηθά
θαηαιχκαηα, ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο (ηνπξηζηηθά γξαθεία, εηαηξίεο ελνηθίαζεο
απηνθηλήησλ θαη κνηνζηθιεηψλ, θαηαζηήκαηα εηδψλ ιατθήο ηέρλεο θιπ) θαζψο θαη
εκπνξηθά θαηαζηήκαηα.
Γηαθήκηζε ηεο Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκνχ ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ζε εθεκεξίδεο
παλειιαδηθήο εκβέιεηαο θαη πςειήο αλαγλσζηκφηεηαο κε θσηνγξαθίεο πνπ ζα
πξνθαινχλ ην ελδηαθέξνλ ησλ αλαγλσζηψλ θαη θείκελν πνπ λα πεξηγξάθεη θαη λα
αλαδεηθλχεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο πεξηνρήο.
Γεκηνπξγία δηαθεκηζηηθψλ παλψ (γηγαληναθίζεο) κε εηθφλεο απφ ηελ Δξκηνλίδα ηα
νπνία ζα ηνπνζεηεζνχλ ζε ζεκεία επξείαο πξνζπέιαζεο ησλ ηνπξηζηψλ, ηφζν ζην

149
εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο φζν θαη ην εμσηεξηθφ φπσο αεξνιηκέλεο, ππεξαζηηθνί ζηαζκνί
ιεσθνξείσλ, κεηξφ θιπ.
Γηαθήκηζε ζε πεξηνδηθά ηνπξηζηηθνχ θαη εηδηθνχ ελδηαθέξνληνο φπσο Σνπξηζηηθά
Αγνξά, Υξήκα θαη Σνπξηζκφο, Icons Traveller’s, Γηαθνπέο, Δλαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο,
Synedrio (Congress+event) θιπ.
Γεκηνπξγία ηζηνζειίδαο ηνπ Οξγαληζκνχ ε νπνία λα αλαθέξεηαη ζην ηνπξηζηηθφ
πξντφλ ηεο επαξρίαο. Να παξέρεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ηα θαηαιχκαηα ηεο
πεξηνρήο, ηηο επηρεηξήζεηο ηνπξηζκνχ αιιά θαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε δεκφζηεο θαη
ηδησηηθέο ππεξεζίεο νη νπνίεο έρνπλ ξφιν ππνζηεξηθηηθφ ζηνλ ηνπξηζκφ (ππεξεζίεο
πγείαο δεκφζηεο θαη ηδησηηθέο, αζηπλνκία, ιηκελαξρείν, κέζα ζπγθνηλσλίαο θιπ). Να
ππάξρνπλ ράξηεο γηα θάζε πεξηνρή κε ρηιηνκεηξηθή απφζηαζε. Να αλαθέξνληαη ηα
ζεκεία ελδηαθέξνληνο (θπζηθά θαη πνιηηηζηηθά) θαζψο θαη πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε
απηά κεηαθξαζκέλεο ζηηο πέληε πξναλαθεξφκελεο γιψζζεο. Να ππάξρεη πινχζην
θσηνγξαθηθφ πιηθφ ην νπνίν λα ζρεηίδεηαη κε ηηο κνξθέο ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ ηηο
νπνίεο επηδηψθεη ε πεξηνρή λα αλαπηχμεη αιιά θαη βηληενθιίπ πξνεξρφκελα απφ
δηάθνξεο ζεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη εθδειψζεηο ηεο επαξρίαο. Να εκπεξηέρνπλ
ζθελέο απφ αγξνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο πεξηνρήο (ζπιινγή ειαηνθάξπνπ, ξνδηψλ,
ηξχγν θιπ), πνιηηηζηηθέο δξάζεηο (εθδειψζεηο δεκνηηθήο ρνξεπηηθήο νκάδαο,
ιανγξαθηθφ εξγαζηήξη, θηιαξκνληθή Δξκηνλίδαο, κνπζηθφο ζχιινγνο), ενξηαζηηθέο
εθδειψζεηο θιπ. Παξάιιεια, κέζα απφ ηελ παξαπάλσ ηζηνζειίδα λα έρεη ηε
δπλαηφηεηα ν ελ δπλάκεη αγνξαζηήο ηνπ πξντφληνο λα κεηαθέξεηαη κε link ζην
θαηάιπκα πνπ επηζπκεί ψζηε λα κπνξεί λα πξνρσξήζεη ζηελ θξάηεζή ηνπ γηα ην
δηάζηεκα πνπ επηζπκεί.
Υξήζε banner κε ζθνπφ ηελ θαηαρψξεζε ηεο ηζηνζειίδαο ζε άιιεο ηζηνζειίδεο
κεγάιεο επηζθεςηκφηεηαο φπσο ειεθηξνληθψλ εθεκεξίδσλ, ηνπξηζηηθψλ πεξηνδηθψλ,
ηζηνζειίδσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηηο ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ, ηζηνζειίδσλ
ζρεηηθψλ κε θξαηήζεηο θαηαιπκάησλ, εηζηηεξίσλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ θιπ.
Καηαρψξεζε ηεο ηζηνζειίδαο ζε γλσζηέο κεραλέο αλαδήηεζεο φπσο google.gr,
yahoo.gr, robby.gr, altavista.com, google.com, msn search θιπ. ψζηε λα κεηαθέξεηαη
κε επθνιία ν ελδηαθεξφκελνο ζε απηήλ.
Γεκηνπξγία θαηάιιειεο εθαξκνγήο ε νπνία ζα ιεηηνπξγεί κέζα απφ tablet’s θαη
iphone’s θαη ζα παξνπζηάδεη ζηνλ επηζθέπηε ηεο πεξηνρήο ράξηε κε ηα ζεκεία
ελδηαθέξνληνο (παξαιίεο, ζεκεία αξραηνινγηθνχ, ηζηνξηθνχ θαη ζξεζθεπηηθνχ
ελδηαθέξνληνο), θαηαιχκαηα, ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο θιπ, ελεκέξσζε ζρεηηθά κε

150
 εκεξνκελίεο πξαγκαηνπνίεζεο πνιηηηζηηθψλ θαη αζιεηηθψλ εθδειψζεσλ, ζπκκεηνρή
ζε δηαγσληζκνχο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεί θαη πνπ ζα πξνζθέξεη δψξα ζηνπο
ζπκκεηέρνληεο θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα παξέρνληαη κέζα απφ ηελ
παξαπάλσ εθαξκνγή.

7.6.3.2 Σν πξφγξακκα Γεκνζίσλ ΢ρέζεσλ γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο.

΢χκθσλα κε ηνλ Ζγνπκελάθε (Ζγνπκελάθεο, Ν., 1999, ζει. 332), νη δεκφζηεο ζρέζεηο
ζηνλ ηνπξηζκφ έρνπλ ζθνπφ απφ ηε κηα πιεπξά λα κεηαδψζνπλ ην κήλπκα ηεο ηνπξηζηηθήο
επηρείξεζεο πνπ ηηο αλαπηχζζεη θαη απφ ηελ άιιε λα ηεο κεηαθέξνπλ ηηο απφςεηο ηεο θνηλήο
γλψκεο ζρεηηθά κε απηήλ θαη ηε δξαζηεξηφηεηά ηεο. ΢ηελ πεξίπησζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο
ν Οξγαληζκφο πξνηείλεηαη λα αλαπηχμεη ηηο παξαθάησ κνξθέο δξάζεο ζηα πιαίζηα ηνπ
πξνγξάκκαηνο ησλ δεκνζίσλ ζρέζεσλ:

΢πκκεηνρή ζε εθζέζεηο ηνπ εζσηεξηθνχ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ ε νπνία ζα πξέπεη ζε

θάζε πεξίπησζε λα είλαη πιαηζησκέλε κε εμεηδηθεπκέλα άηνκα ζην ηνπξηζηηθφ
αληηθείκελν θαη αλάινγε πξνεηνηκαζία (δηαθεκηζηηθφ πιηθφ γηα επηζθέπηεο θαη
κεζάδνληεο ηνπξηζκνχ, dvd’s θιπ). Γηα ην εζσηεξηθφ πξνηείλεηαη ε ζπκκεηνρή ζηηο
εθζέζεηο Φηινμέληα θαη Σνπξηζηηθφ Παλφξακα ελψ γηα ην εμσηεξηθφ ζηηο εθζέζεηο
ΜΗΣΣ ηεο Μφζραο, ΗΣΒ ηνπ Βεξνιίλνπ θαζψο θαη ζηελ έθζεζε TUR ζην
Γθέηεκπνξγθ ηεο ΢νπεδίαο κηαο θαη ζηνρεχεη ν Οξγαληζκφο θαη ζηνπο επηζθέπηεο ηεο
΢θαλδηλαβηθήο αγνξάο.
Απνζηνιή δειηίσλ ηχπνπ ζε εθεκεξίδεο πςειήο αλαγλσζηκφηεηαο κε ηα
ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο Δξκηνλίδαο. ΢χκθσλα κε έξεπλεο
(Πξσηνπαπαδάθεο, Η., 2003), γχξσ ζην 50% ησλ ζεκάησλ ησλ εθεκεξίδσλ
ππνθηλνχληαη απφ ηα δειηία ηχπνπ.
Γηνξγαλψζεηο εηδηθψλ εθδειψζεσλ (events) φπσο γηα παξάδεηγκα ζεκηλαξίσλ,
εθζέζεσλ, δηαγσληζκψλ αιιά θαη βξαβεχζεσλ εθείλσλ ησλ αηφκσλ ηα νπνία
μερψξηζαλ κε ηηο πξάμεηο ηνπο (αζιεηηζκφο, πνιηηηζκφο, επηζηήκεο, αγαζνεξγίεο θιπ).
Πξφζθιεζε γηα γλσξηκία κε ηελ επαξρία ησλ δεκνζηνγξάθσλ ησλ εθπνκπψλ
«Μέλνπκε Διιάδα» ηεο ΝΔΣ θαη «Γπξίζκαηα» ηνπ ηειενπηηθνχ θαλαιηνχ ΢ΚΑΨ κε
ζθνπφ ηελ πξνβνιή ηεο.
΢πλεληεχμεηο ηχπνπ κε ηελ απνζηνιή πξνζθιήζεσλ ζε δεκνζηνγξάθνπο
επηιεγκέλσλ κέζσλ καδηθήο θαη εηδηθήο ελεκέξσζεο κε αθνξκή ηελ αλαθνίλσζε
θάπνηνπ ηδηαίηεξνπ γεγνλφηνο πνπ ζα ιάβεη ρψξα ζηελ επαξρία (αζιεηηθνί αγψλεο,

151
 εγθαίληα ελφο λένπ ηνπξηζηηθνχ θαηαιχκαηνο πνπ ζα απνθέξεη πνιιαπιά νθέιε ζηελ
επαξρία, πνιηηηζηηθά γεγνλφηα θιπ). ΢ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ζα ππάξρεη πξφβιεςε
γηα ηε δεκηνπξγία θαθέισλ ηχπνπ (press kit) ηα νπνία ζα δηαλέκνληαη ζηνπο αλσηέξσ
παξαβξηζθφκελνπο δεκνζηνγξάθνπο. ΢ην ηέινο ηεο εθδήισζεο ζα πξνζθέξεηαη
γεχκα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο.
Δπηζθέςεηο εμνηθείσζεο (familiarization visits) κε ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο
Δξκηνλίδαο απεπζπλφκελεο ζε ηνπξ νπεξέηηνξο, ηνπξηζηηθνχο πξάθηνξεο αιιά θαη ζε
ζπγγξαθείο θαη δεκνζηνγξάθνπο ηνπ γεληθνχ θαη εηδηθνχ ηνπξηζκνχ ηφζν ηνπ
εζσηεξηθνχ φζν θαη ηνπ εμσηεξηθνχ.
΢πκκεηνρή ηνπ νξγαληζκνχ ζε θνηλσθειείο δξαζηεξηφηεηεο φπσο θηιαλζξσπίεο,
δσξεέο, ζπκκεηνρή ζε εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα θιπ.
Πξφζθιεζε θαη θηινμελία ππεπζχλσλ δηαθφξσλ ζπιιφγσλ απφ ηηο αγνξέο ζηφρνπο
πνπ έρνπκε νξίζεη (εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ) κε ζθνπφ ηελ γλσξηκία ηνπ
πξντφληνο ηεο επαξρίαο θαη ηελ πξνζέιθπζε ησλ κειψλ ησλ.

7.6.3.3 Δλέξγεηεο πξνψζεζεο πσιήζεσλ

Οξηζκέλνη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ρξεζηκνπνηεί έλαο νξγαληζκφο ή κία ηνπξηζηηθή
επηρείξεζε ηελ πξνψζεζε πσιήζεσλ σο κέζν δξάζεο ή αληίδξαζεο είλαη νη εμήο (΢ηηαξάο,
Θ., Σδέλνο, Υ., 2004):

Δπεξεαζκφο ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζε πεξηφδνπο χθεζεο

Πξνζπάζεηα αληηκεηψπηζεο ησλ πξνσζεηηθψλ ελεξγεηψλ ηνπ αληαγσληζκνχ
Δλζάξξπλζε ησλ ππνςήθησλ πειαηψλ κε ηελ παξαρψξεζε επηπιένλ θηλήηξσλ θαη
εξεζηζκάησλ.

΢ηελ πεξίπησζε ηεο Δξκηνλίδαο, νη παξαθάησ ελέξγεηεο ζα κπνξνχζαλ λα πινπνηεζνχλ

εθ κέξνπο ηνπ Οξγαληζκνχ:

Παξνρή επηπιένλ εθπηψζεσλ ζηε δηακνλή ηελ εζηίαζε θαη ηελ αλαςπρή ζε νκάδεο
καζεηψλ θαη θνηηεηψλ θαζψο θαη αηφκσλ ηξίηεο ειηθίαο νη νπνίνη ζα επηζθέπηνληαη
ηελ Δξκηνλίδα ζε εθηφο αηρκήο πεξηφδνπο.
Γψξα επηβξάβεπζεο ζηνπο πσιεηέο ησλ ηνπξηζηηθψλ κεζαδφλησλ φπσο εβδνκαδηαίεο
δηαλπθηεξεχζεηο ζηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηεο Δξκηνλίδαο ή δηάζεζε ηνπηθψλ

152
 πξντφλησλ ζε θαιαίζζεηεο ζπζθεπαζίεο ζηελ πεξίπησζε πνπ εθείλνη θαηαθέξλνπλ
πςειέο πσιήζεηο θαη ηδηαίηεξα ζηηο εθηφο αηρκήο πεξηφδνπο.
Γηάζεζε ηδηνζθεπαζκάησλ (advertising specialties) ηα νπνία ζα δηαλέκνληαη ζηνπο
δπλεηηθνχο πειάηεο ηεο Δξκηνλίδαο ή ζηνπο ηνπξηζηηθνχο κεζάδνληεο ζηηο εθζέζεηο
πνπ ν Οξγαληζκφο ζα ζπκκεηέρεη. Σέηνηα κπνξεί λα είλαη κπινπδάθηα κε ηελ
Δξκηνλίδα, θνχπεο, πνηήξηα αιιά θαη αζπλήζηζηα δψξα κε ην ινγφηππν ηεο
Δξκηνλίδαο.
΢πκκεηνρή ζε ιαρεηνθφξεο αγνξέο πνπ ζα πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνπο δηάθνξνπο
ζπιιφγνπο – ζηφρνπο ηνπ εζσηεξηθνχ θαη ηνπ εμσηεξηθνχ θαη σο δψξν ζα δίλνληαη
δσξεάλ δηαλπθηεξεχζεηο κε φια ηα γεχκαηα ζε ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο.
΢πκκεηνρή ζε θιεξψζεηο δψξσλ πξσηλψλ θαη κεζεκεξηαλψλ ηειενπηηθψλ εθπνκπψλ
κεγάιεο αθξνακαηηθφηεηαο θαζψο θαη ξαδηνθσληθψλ εθπνκπψλ ζηηο
πξναλαθεξφκελεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο κε ηε δηάζεζε δσξεάλ δηαλπθηεξεχζεσλ ζε
ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηεο επαξρίαο.

7.6.3.4 Δλέξγεηεο Άκεζνπ Μάξθεηηλγθ.

Άκεζν Μάξθεηηλγθ νλνκάδεηαη ην ακθίδξνκν ζχζηεκα πνπ ρξεζηκνπνηεί έλα ή πεξηζζφηεξα

δηαθεκηζηηθά κέζα, πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηήζεη κηα κεηξνχκελε αληαπφθξηζε ή
ζπλαιιαγή ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν (Πξσηνπαπαδάθεο, 2003, ζει. 243). Γηα ηελ πεξίπησζε
ηεο Δξκηνλίδαο ην άκεζν κάξθεηηλγθ ζα εθαξκνζηεί κέζα απφ ηηο παξαθάησ ελέξγεηεο:

Απνζηνιή direct mail απφ ηε βάζε δεδνκέλσλ ηνπ Οξγαληζκνχ ζε εθείλνπο ηνπο
πειάηεο πνπ έρνπλ θάλεη πξνεγνχκελε θξάηεζε ζε θαηαιχκαηα ηεο πεξηνρήο κέζσ
ηεο ηζηνζειίδαο ηνπ Οξγαληζκνχ. Σν παξαπάλσ κήλπκα ζα ελεκεξψλεη ηνλ
παξαιήπηε ζρεηηθά κε πξνζθνξέο ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ θαη ηνπξηζηηθψλ
επηρεηξήζεσλ, αλαθνίλσζε κειινληηθψλ εθδειψζεσλ ζηελ πεξηνρή, απνζηνιή
επρεηήξησλ κελπκάησλ ζε επηζθέπηεο ηεο πεξηνρήο θιπ. Δπίζεο κπνξνχλ λα ηνπο
απνζηέιινληαη κπξνζνχξεο θαη πξνζπέθηνπο ζε ειεθηξνληθή κνξθή αιιά θαη
ελεκεξσηηθά βίληεν νιηγφιεπηεο δηάξθεηαο κε πξφζθαηεο εθδειψζεηο ηεο πεξηνρήο.
Απνζηνιή ελεκεξσηηθνχ πιηθνχ φπσο κπξνζνχξεο θαη πξνζπέθηνπο θαζψο θαη
ειεθηξνληθψλ κελπκάησλ ζηνπο ηνπξηζηηθνχο κεζάδνληεο απφ απηνχο κε ηνπο
νπνίνπο έρεη έξζεη ζε επαθή ν Οξγαληζκφο ή αθφκε θαη κε ελ δπλάκεη ζπλεξγάηεο κε
ζθνπφ ηελ πξνβνιή θαη πξνψζεζε ηεο επαξρίαο.

153
7.6.4 Ζ δηαλνκή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Οη ηνπξ νπεξέηηνξο θαη ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία ζπκκεηέρνπλ ζε κηθξφ βαζκφ ζηε δηαλνκή
ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηεο Δξκηνλίδαο ζχκθσλα κε ηε δηεμαρζείζα πξσηνγελή έξεπλα.
Αληίζεηα, ην ηειέθσλν θαη ην δηαδίθηπν θαηαιακβάλνπλ ηηο πξψηεο ζέζεηο ζηηο θξαηήζεηο
ησλ θαηαιπκάησλ. Πξνηείλεηαη ε δηαλνκή ηνπ πξντφληνο λα πξαγκαηνπνηείηαη κέζα απφ ην
δηαδίθηπν ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν θαη κε άκεζε πιεξσκή θαηά ην πξφηππν ηεο αγνξάο
εηζηηεξίσλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ ή ζεακάησλ κε ηε ρξήζε θπξίσο πηζησηηθήο θάξηαο. Καηά
ζπλέπεηα νη ηζηνζειίδεο εθείλσλ ησλ θαηαιπκάησλ πνπ δελ παξέρνπλ απηή ηε δπλαηφηεηα,
ζα πξέπεη λα εθζπγρξνληζηνχλ θαη λα αθνινπζήζνπλ ηηο λέεο επηηαγέο εμαζθάιηζεο
θαηαιχκαηνο.

Πέξαλ ησλ πξνζσπηθψλ ηζηνζειίδσλ ησλ θαηαιπκάησλ, πξνηείλεηαη ε θαηαρψξεζε ησλ

παξαπάλσ επηρεηξήζεσλ ζε ηζηνζειίδεο άκεζεο θξάηεζεο θαηαιχκαηνο ψζηε λα γίλνπλ
επξχηεξα γλσζηέο αθελφο αιιά θαη λα απμεζεί ε πιεξφηεηα θαη ηα έζνδά ηνπο αθεηέξνπ.
Παξάδεηγκα ηέηνησλ ηζηνζειίδσλ απνηεινχλ νη booking.com, airtickets.gr θιπ.

Σέινο, ην δίθηπν δηαλνκήο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ζα πξέπεη λα αλαπηπρζεί κέζα απφ
ηελ επξχηεξε ζπλεξγαζία ηνπ Οξγαληζκνχ κε ηνπο κεζάδνληεο ηνπ ηνπξηζκνχ (εζσηεξηθνχ
θαη εμσηεξηθνχ) νη νπνίνη ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εμαζθαιίζνπλ θξαηήζεηο ζηελ πεξηνρή
θαη εθηφο πεξηφδνπ αηρκήο πνπ είλαη θαη ην δεηνχκελν κέζα απφ ηελ πξνζέγγηζε
θαηαλαισηψλ εηδηθψλ ελδηαθεξφλησλ.

7.6.5 Έιεγρνο θαη αμηνιφγεζε ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ

΢χκθσλα κε ηνλ Morrisson (Morisson, A,. 2002) ν έιεγρνο κάξθεηηλγθ πεξηιακβάλεη ηα

βήκαηα πνπ αθνινπζεί έλαο νξγαληζκφο γηα λα εμαζθαιίδεη ηελ εθαξκνγή ηνπ ζρεδίνπ
ζχκθσλα κε ηνλ ηξφπν πνπ έρεη ζρεδηαζηεί ελψ ε αμηνιφγεζε πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ησλ
απνηειεζκάησλ γηα λα πξνζδηνξηζηεί ε επηηπρία ηνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ. Καηά ζπλέπεηα,
ζηελ πεξίπησζε ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ ηεο Δξκηνλίδαο, εμεηδηθεπκέλα ζηειέρε
ηνπ Οξγαληζκνχ ζα πξέπεη λα είλαη επηθνξηηζκέλα κε ηνλ έιεγρν ηνπ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ ζε
φιεο ηνπ ηηο θάζεηο. Μέζσ ηνπ αζθνχκελνπ ειέγρνπ ζα είλαη δπλαηή ε πηζηή εθαξκνγή ηνπ
ζε φια ηα ζηάδηα θαη ζε πεξηπηψζεηο αδπλακίαο εθηέιεζήο ηνπ ζα πξνηείλνληαη ελαιιαθηηθέο
ιχζεηο πινπνίεζήο ηνπ.

154
 Ηδηαίηεξε ζεκαζία ζε έλα ζηξαηεγηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ θαηέρεη ε αμηνιφγεζε ησλ
απνηειεζκάησλ ηνπ. Καηά ηελ θαηάξηηζή ηνπ ηέζεθαλ νξηζκέλνη ζηφρνη, πνζνηηθνί θαη
πνηνηηθνί. Μέζα απφ ηελ αμηνιφγεζε ν Οξγαληζκφο ζα πάξεη ηελ αλαηξνθνδφηεζή ηνπ κε ηε
βνήζεηα ησλ θαηάιιεισλ εξγαιείσλ ζρεηηθά κε ην αλ απμήζεθε ν αξηζκφο ησλ
αθηθλνχκελσλ πειαηψλ, εζσηεξηθνχ θαη εμσηεξηθνχ, αλ απμήζεθαλ νη δηαλπθηεξεχζεηο, αλ
απμήζεθε ν κέζνο φξνο παξακνλήο Διιήλσλ θαη αιινδαπψλ, αλ βειηηψζεθε ε πνηφηεηα
ππεξεζηψλ ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ, αλ απμήζεθε ε ηθαλνπνίεζε ησλ επηζθεπηψλ απφ
ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο ησλ επηρεηξεκαηηψλ ηεο Δξκηνλίδαο. ΢ηελ πεξίπησζε απνθιίζεσλ
απφ ηνπο αξρηθνχο ζηφρνπο ηνπ πξνγξάκκαηνο, ζα πξέπεη λα αλαδεηεζνχλ ηα αίηηα ηεο
παξαπάλσ αδπλακίαο θαη λα πξνηαζνχλ ιχζεηο βειηίσζεο ή αθφκε θαη αιιαγήο ζην κείγκα
ηνπξηζηηθνχ κάξθεηηλγθ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ πεξίπησζε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Κεθάιαην 8ν

΢πκπεξάζκαηα θαη πξνηάζεηο.

Με ηελ νινθιήξσζε θαη ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ, αλαθχπηνπλ νξηζκέλα

ζπκπεξάζκαηα αλαθνξηθά κε ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ.

Σφζν ε δεπηεξνγελήο φζν θαη ε πξσηνγελήο έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηέδεημε ηα

πξνβιήκαηα ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηεο πξντφληνο πνπ είραλ αξρηθά θαηνλνκαζηεί ζηελ παξνχζα
εξγαζία. Σν κνληέιν ήιηνο θαη ζάιαζζα πνπ επηιέρηεθε γηα ηελ Δξκηνλίδα φπσο θαη γηα
αξθεηέο άιιεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο θαηά ηε δεθαεηία ηνπ ’70 δεκηνχξγεζε κε ην πέξαζκα ησλ
εηψλ έλα πιήζνο πξνβιεκάησλ ηα νπνία θαιείηαη πιένλ ν πξννξηζκφο λα ηα δηνξζψζεη.

Αλάπηπμε καδηθνχ ηνπξηζκνχ, άλαξρε δφκεζε, θαηαπαηήζεηο αηγηαιψλ, παξάλνκεο

πινηνκήζεηο πεπθφθπησλ εθηάζεσλ ζε παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο κε ζθνπφ ηελ αλνηθνδφκεζε
παξαζεξηζηηθψλ θαηνηθηψλ, αιφγηζηε ρξήζε πδάηηλσλ πφξσλ γηα ηε ζπληήξεζε ησλ εμνρηθψλ
θαηνηθηψλ κε δεδνκέλε ηε ιεηςπδξία ηεο επαξρίαο θαη πιήζνο άιισλ πξνβιεκάησλ είραλ ζαλ
απνηέιεζκα ηε κείσζε ησλ αθίμεσλ ησλ Διιήλσλ θαη μέλσλ επηζθεπηψλ, ηε ζπξξίθλσζε ηεο
ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ, ηελ ππνιεηηνπξγία ησλ ηνπξηζηηθψλ ηεο εγθαηαζηάζεσλ θαη ηελ
αχμεζε ηεο αλεξγίαο ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ άκεζα αζρνιείηαη ζηηο ηνπξηζηηθέο ηεο
επηρεηξήζεηο.

155
 Παξάιιεια, ε έξεπλα έθεξε ζην πξνζθήλην πφξνπο αλεθκεηάιιεπηνπο ηνπο νπνίνπο
δηαζέηεη ε επαξρία θαη ηνπο νπνίνπο ζα πξέπεη λα αλαδείμεη κέζα απφ ηηο ελαιιαθηηθέο
κνξθέο ηνπξηζκνχ νη νπνίεο πξνηείλνληαη ζηελ παξνχζα εξγαζία. Ζ θάζε κνξθή απφ ηηο
πξνηεηλφκελεο έρεη ζαλ ζθνπφ λα ιεηηνπξγήζεη ζπκπιεξσκαηηθά κε ηηο ππφινηπεο, ζέβεηαη ην
πεξηβάιινλ θαη φζνπο δηαβηνχλ ζε απηφ. Ο ζαιάζζηνο ηνπξηζκφο, ν νξεηλφο, ν ζπλεδξηαθφο,
ν πνιηηηζηηθφο, ν ζξεζθεπηηθφο αιιά θαη ν αζιεηηθφο ηνπξηζκφο πνπ πξνηείλνληαη σο
ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο, έρνπλ σο θχξην κέιεκά ηνπο ηελ
αεηθνξηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο θαζψο θαη ηνλ εκπινπηηζκφ ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηεο
πξντφληνο.

Ζ αλάπηπμε ησλ παξαπάλσ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζεί ήπηα θαη

νξγαλσκέλα θαη φρη αζρεδίαζηα φπσο ζπλέβε θαηά ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο αιιά
ζχκθσλα κε ην ζηξαηεγηθφ ζρέδην κάξθεηηλγθ πνπ πξνηείλεηαη ζηελ παξνχζα εξγαζία.
Δθείλν ην νπνίν απαηηείηαη θαηά ηελ άπνςε ηνπ ζπγγξαθέα είλαη ην ελδηαθέξνλ φισλ ησλ
εκπιεθνκέλσλ ζην ηνπξηζηηθφ γίγλεζζαη ηεο επαξρίαο θαζψο θαη νη ζπλέξγεηεο αλακεηαμχ
ηνπο νη νπνίεο ζα δεκηνπξγήζνπλ ηελ πξνζηηζέκελε αμία ζην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο επαξρίαο
Δξκηνλίδαο.

Δλ θαηαθιείδη θαη ζε ζρέζε κε φζα έρνπλ πξναλαθεξζεί, ε βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ θαη
αλνδνκψλ ηεο επαξρίαο, ε εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ησλ απαζρνινχκελσλ ζηηο ηνπξηζηηθέο
ηεο επηρεηξήζεηο, ε βειηίσζε ηεο παξερφκελεο πνηφηεηαο ησλ ηνπξηζηηθψλ ηεο ππεξεζηψλ
αιιά θαη ε αλάδεημε θαη αλάπηπμε ησλ αλαμηνπνίεησλ πφξσλ ηεο κέζα απφ ηηο ελαιιαθηηθέο
κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ πξνηείλνληαη, ζα επηθέξνπλ αχμεζε ησλ αθίμεσλ, κείσζε ηεο
επνρηθφηεηαο, ηθαλνπνίεζε ησλ επηζθεπηψλ θαζψο θαη κείσζε ηεο αλεξγίαο.

156
 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
ΔΛΛΖΝΟΓΛΧ΢΢Ζ
1. Morrisson A. (2002). Σνπξηζηηθφ κάξθεηηλγθ (επηκέιεηα ΢ηέξγηνο Ρεθνχδεο). Αζήλα:
Έιιελ
2. Αζαλαζίνπ Λ. (2002). Ο ζπλεδξηαθφο ηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα. Δμειίμεηο,
πξνβιήκαηα, δπλαηφηεηεο θαη πνιηηηθή. Αζήλα: ΗΣΔΠ
3. Αζαλαζίνπ Λ. (2007). Σνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία. Αζήλα:
ΗΣΔΠ
4. Αλδξηψηεο Κ. (2005). Σνπξηζηηθή Αλάπηπμε & ΢ρεδηαζκφο. Αζήλα: ΢ηακνχιεο
5. Αλδξηψηεο Κ. (2007). Μάξθεηηλγθ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Αζήλα: ΢ηακνχιεο
6. Αλδξηψηεο Κ. (2008). Αεηθνξία θαη ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο (Αγξνηνπξηζκφο –
Οξεηλφο ηνπξηζκφο – Οηθνηνπξηζκφο – Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο). Αζήλα:
΢ηακνχιεο
7. Απνζηνιφπνπινο Κ., ΢ξδάιε Γ. (2009). Δλαιιαθηηθφο θαη ήπηνο ηνπξηζκφο ππαίζξνπ.
Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε θαη εθαξκνγέο. Αζήλα: Διιελνεθδνηηθή.
8. Αζθέιε ΢. (2005). Δπηρεηξήζηε αγξνηνπξηζηηθά. Πψο λα νξγαλψζεηε ηε δηθή ζαο
αγξνηνπξηζηηθή επηρείξεζε. Αζήλα: Δθδφζεηο Κέξθπξα.
9. Απγειή Β., Wickens E. ζε επηκέιεηα ΢σηεξηάδε Μ. θαη Φαξζάξε Η. (2009).
Δλαιιαθηηθέο θαη εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. ΢ρεδηαζκφο management θαη
marketing. Αζήλα: Interbooks
10. Βαξβαξέζνο ΢η. (2000b). Σνπξηζκφο: Οηθνλνκηθέο Πξνζεγγίζεηο. B΄ Έθδνζε. Αζήλα:
Πξνπνκπφο
11. Βειηζζαξίνπ Δ. (2000). Μάλαηδκελη Δηδηθψλ θαη Δλαιιαθηηθψλ Μνξθψλ Σνπξηζκνχ.
Σφκνο Γ. Πάηξα: ΔΑΠ
12. Γθάηζνο Β. (1996). Ζ ησλ Δξκηνλέσλ Πφιηο. Πεηξαηάο: Γθάηζνο Βαζίιεηνο
13. Γθάηζνο Β. (2001). Ζ αλαζπγθξφηεζε ηεο Δξκηνλίδαο. 7νο-20νο κ.Υ. αηψλαο.
Κξαληδησηψλ Πνιηηεία. Αζήλα: Αξρηπέιαγνο
14. Γιπληά Δ. ζε επηκέιεηα ΢σηεξηάδε Μ θαη Φαξζάξε Δ.(2009). Δλαιιαθηηθέο θαη
εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. ΢ρεδηαζκφο management θαη marketing. Αζήλα:
Interbooks
15. Ζγνπκελάθεο Ν. (1999). Σνπξηζηηθφ Μάξθεηηλγθ. Αζήλα: Interbooks
16. Ζγνπκελάθεο Ν., Κξαβαξίηεο Κ., Λχηξαο Π. (1998). Δηζαγσγή ζηνλ ηνπξηζκφ.
Αζήλα: Interbooks.

157
17. Ζζαίαο Η. (1996). Οδνηπνξηθφ ζηελ Ηζηνξία θαη Υσξνγξαθία ηνπ Γήκνπ Δξκληφλεο
(απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα). Δξκηφλε: Γήκνο Δξκηφλεο
18. Θενράξεο Α. (2008). Γηπισκαηηθή εξγαζία: «Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ζηελ
Δχβνηα, δηεξεχλεζε πξνυπνζέζεσλ θαη πξνηάζεηο γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο».
Πάηξα: ΔΑΠ
19. Κνθθψζεο Υ., Σζάξηαο Π. (2001). Βηψζηκε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη πεξηβάιινλ.
Αζήλα: Κξηηηθή
20. Κνθθψζεο Υ., Σζάξηαο Π., Γθξίκπα Δι. (2011). Δηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο
ηνπξηζκνχ. Εήηεζε θαη πξνζθνξά λέσλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ. Αζήλα:
Κξηηηθή.
21. Κνιηζηδφπνπινο Γ. (2000). Σνπξηζκφο, Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε. Αζήλα: Έιιελ
22. Κνκίιεο Π. (2001). Οηθνηνπξηζκφο, ε ελαιιαθηηθή πξννπηηθή αεηθφξνπ ηνπξηζηηθήο
αλάπηπμεο. Αζήλα: Πξνπνκπφο.
23. Κνκίιεο Π., Βαγηνλήο Ν. (1999). Σνπξηζηηθφο ζρεδηαζκφο, κέζνδνη θαη πξαθηηθέο
αμηνιφγεζεο. Αζήλα: Πξνπνκπφο.
24. Κξαβαξίηεο Κ. (1992). Δπαγγεικαηηθφο ηνπξηζκφο ζπλεδξίσλ, θηλήηξσλ, εθζέζεσλ.
Οξγάλσζε ζπλεδξίσλ γηα μελνδνρεία. Αζήλα: Interbooks
25. Λάκπξνπ Α. Πξνζσπηθή ζπλέληεπμε. Κξαλίδη (15/1/2013).
26. Μνζρνλάο Ζ., Βάζεο Α., Πεηξέαο Υ. (2009). Σνπξηζηηθφ Μάξθεηηλγθ. ΣΔΔ-Σνκέαο
Οηθνλνκίαο & Γηνίθεζεο. Αζήλα: ΟΔΓΒ
27. Πατδνχζε-Παπαλησλίνπ Γηφλα Μηθέ (1996). Ζ Δξκηνλίδα αλά ηνπο αηψλεο.
Πεινπνλλεζηαθφ Λανγξαθηθφ Ίδξπκα, Αζήλα 1996
28. Πάππξνο, Λαξνχο, Μπξηηάληθα (1986).
29. Παπιίδεο Π. (1999). Ξελνδνρεηαθφ Μάξθεηηλγθ. Αζήλα: Καιακάο.
30. Πξσηνπαπαδάθεο Η. (2003). Σνπξηζηηθφ κάξθεηηλγθ. Αζήλα: ΢ηακνχιεο
31. ΢ηηαξάο Θ. θαη Σδ.έλνο Υξ. (2004). Μάξθεηηλγθ Σνπξηζκνχ θαη Πνηνηηθή
Δμππεξέηεζε, Σνπξίζηεο θαη Σαμηδηψηεο ζηελ ΢χγρξνλε Διιάδα. Αζήλα:
Interbooks
32. ΢ηψκθνο Γ. (2004). ΢ηξαηεγηθφ Μάξθεηηλγθ. 4ε Έθδνζε. Αζήλα: ΢ηακνχιεο
33. ΢ηάηθνπ ΢. (2010). Γηπισκαηηθή εξγαζία : «΢ηξαηεγηθφ ηνπξηζηηθφ ζρέδην
κάξθεηηλγθ. Μειέηε πεξίπησζεο: Ζ επαξρία Δξκηνλίδαο». Πάηξα: ΔΑΠ
34. ΢θαθηαλάθεο Μ. (2000). Δλαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. Αζήλα: Έιιελ
35. ΢σηεξηάδεο Μ., Φαξζάξε Η. (2009). Δλαιιαθηηθέο θαη εηδηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ.
΢ρεδηαζκφο management θαη marketing. Αζήλα: Interbooks

158
 36. Σζάξηαο Π. (1996). Σνπξίζηεο, ηαμίδηα, ηφπνη: θνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο ζηνλ
ηνπξηζκφ. Αζήλα: Δμάληαο.
37. Υξήζηνπ Δ. (1999). Έξεπλα Σνπξηζηηθήο Αγνξάο. Αζήλα: Interbooks
38. Υξήζηνπ Δ. (2000). Αξρέο θαη Φηινζνθία Δζληθψλ θαη Πεξηθεξεηαθψλ ΢ρεδίσλ
Μάξθεηηλγθ. Σφκνο Β. Πάηξα: ΔΑΠ
39. Υξήζηνπ Δ. (2000). Αξρέο θαη Φηινζνθία Δζληθψλ θαη Πεξηθεξεηαθψλ ΢ρεδίσλ
Μάξθεηηλγθ. Σφκνο Β. Πάηξα: ΔΑΠ

ΞΔΝΟΓΛΧ΢΢Ζ
1. Ballantyne M., Pickering C. (2011). Ecotourism as a threatening process for wild
orchids. Journal of Ecotourism. Vol. 11, No 1, pp 34-47.
2. Brida J., Pulina M., Riaño E. Aguirre S. (2012). Cruise Passengers in a Homeport: A
Market Analysis. Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space,
Place and Environment. Vol 15, No 1, pp 68-87
3. Culver L., (2011). Cultural tourism and sustainable local development. Journal of
Tourism and Cultural Change. Vol 9, No 1, pp 45-54
4. Dwyer L., Forsyth P., Spurr R., Hoque S. (2010). Estimating the carbon footprint of
Australian tourism. Journal of Sustainable Tourism. Vol. 18, No 3, pp 355-376.
5. Fonseca F. & Ramos R. (2012). Heritage Tourism in Peripheral Areas: Development
Strategies and Constraints. Tourism Geographies: An International Journal of Tourism
Space, Place and Environment. Vol. 14, No 3, pp 467-493
6. Graci S. (2012). Collaboration and Partnership Development for Sustainable
Tourism. Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and
Environment. Vol. 15, No 1, pp 25-42
7. Holleran J. (2008). Sustainability in Tourism Destinations: Exploring the Boundaries
of Eco- Efficiency and Green Communications. Journal of Hospitality Marketing &
Management. Vol. 17, No 3, pp 373-394
8. Kates R., Parris T., Leiserowitz A. (2005). What is sustainable development ? Goals,
indicators, values and practice. Science and Policy for Sustainable Development. Vol.
47, No 3, pp 8-21
9. Lew A. (2011). Tourism's Role in the Global Economy. Tourism Geographies: An
International Journal of Tourism Space, Place and Environment. Vol. 13, No 1, pp 148-
151.

159
 10. McGehee N., Boley B., Hallo J. McGee J. , Norman W., Chi-Ok Oh d & Cari
Goetcheus C. (2012). Doing sustainability: an application of an inter-disciplinary and
mixed-method approach to a regional sustainable tourism project. Journal of Sustainable
Tourism. Vol. 21, No 3, pp 355-375
11. Rivera M., Croes R. (2010). Ecotourists' loyalty: will they tell about the destination or
will they return? Journal of Ecotourism. Vol. 9, No 2, pp 85-103.
12. Rutin J. (2010). Coastal Tourism: A Comparative Study between Croatia and Tunisia.
Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and
Environment. Vol. 12, No 2, pp 264-277
13. Sofield T. & Li S. Tourism governance and sustainable national development in
China: a macro-level synthesis. Journal of Sustainable Tourism. Vol. 19, No 4-5, pp 501-
534
14. Visser G & Ferreira S. (2011). Global Change and Economic Crisis in Tourism.
Tourism Geographies: An International Journal of Tourism Space, Place and
Environment. Vol. 13, No 2, pp 325-327

ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΔ΢ ΠΖΓΔ΢

1. Αεηθφξνο Σνπξηζκφο: ζηξαηεγηθή ζην παξφλ-επέλδπζε ζην κέιινλ!, Παληφπνπινο

Φ., πξφζβαζε ζηηο 30/11/2012, 06:45,
URL:www.epixeiro.gr/Τπνζηήξημε/Αξζξνγξαθία/Απφςεηο/3183-Αεηθφξνο-
Σνπξηζκφο
2. Αεξνδξφκην Σξίπνιεο, πξφζβαζε ζηηο 28/4/2013, 14:35, URL:
http://www.notospress.gr/article.php?id=11453
3. Άξζξν γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο, Μειηαξάθε Έξζε, πξφζβαζε ζηηο 19/1/2013,
08:30,URLhttp://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23521&subid=2&pubid=6369343
4. Αξραία πφιε Δηιεψλ Ζιηνθάζηξνπ, πξφζβαζε ζηηο 21/1/2013, 19:40, URL:
http://www.koutouzis.gr/10.000pX.htm
5. Αξραία πφιε Μάζεο, πξφζβαζε ζηηο 20/1/2013, 17:10, URL:
http://el.wikipedia.org/wiki/Μάζεο
6. Αξραηνινγηθφο ρψξνο Μπίζηη Δξκηφλεο, πξφζβαζε ζηηο 20/1/2013, 20:30, URL:
http://www.ermionigreece.com/sights
7. Γεκηνπξγία καξίλαο Δξκηφλεο, Παπατσάλνπ Λέλα, πξφζβαζε ζηηο 12/1/2013, 20:35,
URL: http://www.saronicmagazine.com/?p=13124

160
8. Γηνηθεηηθή Γηαίξεζε Γήκνπ Δξκηνλίδαο, πξφζβαζε ζηηο 11/1/2013, 17:30, URL:
http://el.wikipedia.org/wiki/Γήκνο_Δξκηνλίδαο
9. Ζ έλλνηα ηεο ‘αεηθόξνπ ή βηώζηκεο αλάπηπμεο’ (‘sustainable development’),
πξφζβαζε ζηηο 26/11/2012, 20:05, URL: http://foecyprus.weebly.com/sustainable-
development.html
10. Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο, Σζαθίξε Αγγ., πξφζβαζε ζηηο 20/12/2012, 20:00, URL:
http://www.tourismsociety.gr/index.php/component/k2/item/2-ζαιάζζηνο-ηνπξηζκφο
11. Ηεξά Μνλή Αγίσλ Αλαξγχξσλ, πξφζβαζε ζηηο 22/1/2013, 19:23, URL:
http://www.ermionigreece.com/sights,
12. Ηεξά Μνλή Παληάλαζζαο, πξφζβαζε ζηηο 22/1/2013, 21:10, URL:
http://www.imhydra.gr/INaoiMone/Pantanassaa.htm
13. Ηζηνζειίδα Γεκνηηθήο Δπηρείξεζεο Όδξεπζεο, Απνρέηεπζεο Δξκηνλίδαο, πξφζβαζε
ζηηο 13/1/2013, 08:30, URL: http://deyaer.wordpress.com/
14. Ηζηνζειίδεο αλαθεξφκελεο ζηνλ πξνζθεξφκελν ζαιάζζην ηνπξηζκφ ηεο επαξρίαο
Δξκηνλίδαο, πξφζβαζε 27/1/2013, 17:30, URL’S:
http://www.portoheliwatersports.com/, http://www.greekdiving.com/,
http://www.kallianosdivingcenter.com/el/scuba-diver/, http://poseidon-
sports.com/index.php/the-beach/, http://www.waterskigreece.com/,
http://enimerosipeloponnisou.blogspot.gr/2012/11/blog-post_9155.html
15. Ηζηνζειίδεο πξψελ Γήκσλ Δξκηφλεο θαη Κξαληδίνπ, πξφζβαζε ζηηο 19/1/2013, 10:00,
URL:http://www.wiw.gr/greek/kranidi_municipality_of_kranidi,
http://www.ermioni.gov.gr/
16. Κνηλσληθνπνιηηηζηηθέο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ, πξφζβαζε ζηηο 13/11/2012, 19:10,
URL: http://www.coastlearn.org/gr/tourism-gr/why_socioimpacts.html
17. Κξαλίδη, πνιηηηζηηθά ζηνηρεία, Βηθηπαίδεηα, πξφζβαζε ζηηο 22/1/2013, 20:35, URL:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE
%B4%CE%B9_%CE%91%CF%81%CE%B3%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%
B4%CE%B1%CF%82
18. Ληκλνζάιαζζα Θεξκεζίαο, άξζξν Λνπκνπζηψηε Ρίλαο, πξφζβαζε ζηηο 19/1/2013,
19:18, URL: http://enpoermionis.blogspot.gr/2010/01/blog-post_9990.html
19. Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ, πξφζβαζε ζηηο 01/12/2012, 11:00, URL:
http://www.oikologos.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1444&Ite
mid=196

161
20. Μνλή Αγίνπ Γεκεηξίνπ (Απγνχ), πξφζβαζε ζηηο 22/1/2013, 19:45, URL:
http://enoriadidymon.blogspot.gr/2009/10/blog-post_20.html
21. Ναχπιην, Ηζηνζειίδα Βηθηπαίδεηα θαη ηζηνζειίδα Γήκνπ Ναππιίνπ, πξφζβαζε ζηηο
27/4/2013, 17:40, URL’S:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B1%CF%8D%CF%80%CE%BB%CE%
B9%CE%BF, http://www.nafplio.gr/
22. Ξελνδνρείν AMANZOE RESORT, πξφζβαζε ζηηο 28/4/2013, 15:20, URL:
http://www.greekriviera.gr/el/30-facts-to-know-about-amanzoe/
23. ΋ξνο Γηδχκσλ, πξφζβαζε 19/1/2013, 20:00, URL:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%B4%CF%85%CE%BC%CE%
BF_%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82, Σνπιίπεο Γηδχκσλ, άξζξν ηεο Ληψζε
Μ., πξφζβαζε ζηηο 19/1/2013, 20:13, URL:
http://argolikeseidiseis.blogspot.gr/2011/04/blog-post_5167.html, Γνιίλεο Γηδχκσλ,
πξφζβαζε ζηηο 19/1/2013, 20:50, URL: http://proorismosargolida.gr/didima-argolida
24. Παξάθακςε Γηδχκσλ κέζσ λέαο νδνχ, πξφζβαζε ζηηο 12/1/2013, 12:15, URL:
http://portoheli.wordpress.com/2009/08/22/παξάθακςε-δηδχκσλ
25. Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο, πξφζβαζε ζηηο 15/12/2012, 12:20,URL:
http://altertourism.gr/morfes-tourismou/politistikos-tourismos
26. ΢πέηζεο, ηζηνζειίδεο αλαθεξφκελεο ζηηο ΢πέηζεο, πξφζβαζε ζηηο 27/4/2013, 11:10,
URL’S: http://www.classicyachtrace.com,
http://www.hotelsline.gr/root/newhotel/mx/m_Spetses_tour.asp,
http://www.newsbeast.gr/greece/arthro/499178/to-1o-triathlo-spetson-spetsathlon-
einai-gegonos-/,
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%80%CE%AD%CF%84%CF%83%CE%
B5%CF%82
27. Σαξζαλάδεο Κνηιάδαο Δξκηνλίδαο, άξζξν Κειεζάθνο Γ., πξφζβαζε ζηηο 22/1/2013,
17:45, URL: http://www.saronicmagazine.com/?p=6349
28. Όδξα, Ηζηνζειίδα Βηθηπαίδεηα θαη ηζηνζειίδα Γήκνπ Όδξαο, πξφζβαζε ζηηο
21/4/2013, 17:50, URL’S:
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8E%CE%B4%CF%81%CE%B1,
http://www.hydra.gr/
29. Φνχξλνη, Φαξάγγη Καηαθπθίνπ, πξφζβαζε ζηηο 19/1//2013, 18:00, URL:
http://pelopsisland.gr/v1/el/node/412

162
ΜΔΛΔΣΔ΢ - ΑΡΘΡΑ

1. Cyprus University of Technology. Αθαδεκατθέο δεκνζηεχζεηο κειψλ ΓΔΠ ζε άιια

Ηδξχκαηα. Άξζξν Αλδξηψηε Κ. (2003, ζει. 139-154). Ο ελαιιαθηηθφο ηνπξηζκφο θαη
ηα δηαθνξνπνηεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ.
2. WWF ΔΛΛΑ΢, Σνπξηζκφο θαη πεξηβάιινλ, Αζήλα 2010
3. ΗΓΔΚΔ, Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο – Δλαιιαθηηθέο Μνξθέο Σνπξηζκνχ, Ληλαξδάηνπ Υ.,
2008)
4. ΗΟΒΔ, Ζ επίδξαζε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ΢επηέκβξηνο 2012
5. Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, Δξγαζηήξην Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Μειεηψλ, Ζ ζεκαζία
ηνπ ηνπξηζκνχ γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία / θνηλσλία θαη πξνηάζεηο πνιηηηθήο γηα ηελ
ηνπξηζηηθή αλάπηπμε, Υίνο, Φεβξνπάξηνο 2010.
6. ΢ΔΣΔ, Ο ηνπξηζκφο πξσηαγσληζηήο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμεο ηεο
Διιάδαο, Ννέκβξηνο 2010
7. Σαζφπνπινο ΢., Μπειέζεο Α. θαη Υαιθνπηζάθε Δ. (1997). Μειέηε: «Σνπηθφ
Αλαπηπμηαθφ Πξφγξακκα Πεξηνρήο Δξκηνλίδαο (Σ.Α.Π.). Α΄ Φάζε». Ναχπιην:
Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε Αξγνιίδαο

ΔΦΖΜΔΡΗΓΔ΢

1. Δθεκεξίδα «Έζλνο», 1/4/2013.

2. Δθεκεξίδα «Αξγνιηθή Αλάπηπμε», 25/4/2013.

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1: Πξνυπνινγηζκφο πξνγξάκκαηνο πξνβνιήο θαη

πξνψζεζεο Δπαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Καηεγνξία 2014 2015 2016 Μεξηθφ Γεληθφ

δαπάλεο αλά έηνο ζχλνιν ζχλνιν
πξαγκαηνπνίεζεο

163
1. Γεκηνπξγία 62000
δηαθεκηζηηθνχ
πιηθνχ
Α) Γεκηνπξγία 22000 22000
Dvd’s
Β) Γεκηνπξγία 15000 7000 5000 27000
Δληχπσλ-
Μπξνζνχξαο-
Σνπξηζηηθνχ
Οδεγνχ
Γ) Γηαθεκηζηηθά 3000 3000
δψξα
Γ) Γηαθεκηζηηθά 5000 3000 8000
παλψ
Δ) Παξαγσγή 2000 2000
ξαδηνθσληθνχ
ζπνη
2. 91000
Γηαθεκηζηηθέο
ελέξγεηεο
πξνψζεζεο

Γηαθήκηζε ζε 15000 12000 10000 37000

ξαδηνθσληθνχο
ζηαζκνχο
Γηαθήκηζε ζε 6000 4000 3000 13000
εθεκεξίδεο
Γηαθήκηζε ζε 3000 2000 2000 7000
ηνπξηζηηθά
πεξηνδηθά
Καηαζθεπή 22000 22000
ηζηνζειίδαο
κεηαθξαζκέλεο
ζε 5 γιψζζεο
Καηαρψξεζε 4000 4000 4000 12000
ηζηνζειίδαο ζε
κεραλέο
αλαδήηεζεο
3. Πξνψζεζε 36000
πσιήζεσλ
Γηάζεζε δσξεάλ 7000 7000 7000 21000
ηαμηδηψλ ζε
κεζάδνληεο ηνπ
ηνπξηζκνχ
Γηάζεζε δσξεάλ 5000 5000 5000 15000
ηαμηδηψλ ζε
πειάηεο
4. Γεκφζηεο 210000

164
΢ρέζεηο
΢πκκεηνρή ζε 15000 15000 15000 45000
δχν εθζέζεηο
εζσηεξηθνχ
΢πκκεηνρή ζε 40000 40000 40000 120000
ηξεηο εθζέζεηο
εμσηεξηθνχ
Φηινμελία 3000 2000 5000
εθπξνζψπσλ
κέζσλ καδηθήο
θαη εηδηθήο
ελεκέξσζεο
Φηινμελία ηνπξ 6000 4000 10000
νπεξέηηνξο θαη
ηνπξηζηηθψλ
πξαθηφξσλ
Φηινμελία 5000 5000 5000 15000
εθπξνζψπσλ
ζπιιφγσλ,
ιεζρψλ,
επαγγεικαηηθψλ
ελψζεσλ θιπ
Γηνξγάλσζε 5000 5000 5000 15000
events
5. Άκεζν 9000
κάξθεηηλγθ
Direct mail 3000 3000 3000 9000
ΓΔΝΗΚΟ 186000 109000 113000 408000 €
΢ΤΝΟΛΟ

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2: ΢ηαηηζηηθά ζηνηρεία μελνδνρεηαθνχ δπλακηθνχ

Πεινπνλλήζνπ, Αξγνιίδαο θαη Δξκηνλίδαο.

Πίλαθαο 1: Ξελνδνρεηαθφ δπλακηθφ Πεινπνλλήζνπ 2012

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗ΢Ο΢

ΝΟΜΟ 5***** 4**** 3*** 2** 1* Γενικό

΢ άθροιζμα
APKA IA Μνλάδεο 1 21 33 35 11 101
Γσκάηηα 8 229 552 694 166 1.649
Κιίλεο 16 537 1.110 1.284 315 3.262
APΓOΛI Μνλάδεο 6 22 27 64 27 146

165
A Γσκάηηα 650 1.576 1.545 1.808 293 5.872
Κιίλεο 1.282 2.976 2.937 3.497 555 11.247
AXAIA Μνλάδεο 20 34 50 7 111
Γσκάηηα 1.050 1.213 1.240 77 3.580
Κιίλεο 2.068 2.296 2.369 146 6.879
HΛEIA Μνλάδεο 4 12 19 39 10 84
Γσκάηηα 1.444 806 582 1.111 163 4.106
Κιίλεο 3.106 1.520 1.092 2.120 386 8.224
KOPINΘI Μνλάδεο 3 13 33 47 13 109
A Γσκάηηα 722 724 1.225 1.254 156 4.081
Κιίλεο 1.370 1.383 2.435 2.343 305 7.836
ME΢΢H Μνλάδεο 4 9 42 71 15 141
NIA Γσκάηηα 1.154 598 1.373 1.620 206 4.951
Κιίλεο 2.697 1.202 2.633 3.082 375 9.989
ΛAKΩNI Μνλάδεο 2 21 61 39 10 133
A Γσκάηηα 39 266 1.214 852 131 2.502
Κιίλεο 76 604 2.386 1.613 275 4.954
Ελαθό Μονάδες 1 3 1 5
νηζος Δωμάηια 14 30 8 52
Κλίνες 28 58 14 100
Λακωνί Μονάδες 2 21 60 36 9 128
α Δωμάηια 39 266 1.200 822 123 2.450
Κλίνες 76 604 2.358 1.555 261 4.854
΢ΤΝΟΛ Μονάδες 20 118 249 345 93 825
Ο
Δωμάηια 4.017 5.249 7.704 8.579 1.19 26.741
2
Κλίνες 8.547 10.29 14.889 16.308 2.35 52.391
0 7
Πεγή: Ξελνδνρεηαθφ Δπηκειεηήξην Διιάδαο,
2012.

Πίλαθαο 2: Ο ελεξγφο πιεζπζκφο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο θαηά θιάδν

νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο

Κιάδνο Οηθνλνκηθήο Γξαζηεξηφηεηαο Άηνκα (%)

1 Γεσξγία, θηελνηξνθία, ζήξα, δαζνθνκία 1215 20,49

2 Αιηεία 204 3,44
3 Οξπρεία θαη ιαηνκεία 10 0,17
4 Μεηαπνηεηηθέο βηνκεραλίεο 332 5,60
5 Παξνρή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, θπζηθνχ αεξίνπ θαη λεξνχ 24 0,40
6 Καηαζθεπέο 978 16,50
7 Υνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην 595 10,04
8 Ξελνδνρεία, εζηηαηφξηα 673 11,35

166
 9 Μεηαθνξέο, απνζήθεπζε θαη επηθνηλσλίεο 305 5,14
10 Δλδηάκεζνη ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί 52 0,88
11 Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο, εθκηζζψζεηο, θιπ. 197 3,32
12 Γεκφζηα δηνίθεζε θαη άκπλα, ππνρξεσηηθή θνηλσληθή 141 2,38
αζθάιηζε
13 Δθπαίδεπζε 148 2,50
14 Τγεία θαη θνηλσληθή κέξηκλα 56 0,94
15 Άιιεο δξαζηεξηφηεηεο παξνρήο ππεξεζηψλ 96 1,62
16 Ηδησηηθά λνηθνθπξηά πνπ απαζρνινχλ νηθηαθφ πξνζσπηθφ 88 1,48
17 Δηεξφδηθνη νξγαληζκνί θαη φξγαλα 1 0,02
18 Νένη 240 4,05
19 Γήισζαλ αζαθψο ή δε δήισζαλ 574 9,68
΢χλνιν 5929 100

Πεγή: Δ΢ΤΔ (2001)

Πίλαθαο 3: Σν μελνδνρεηαθφ δπλακηθφ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο

Δπαξρία 5* 4* 3* 2* 1* ΢χλνιν
Δξκηνλίδαο
Ξελνδνρεηαθέο 2 5 6 2 2 17
κνλάδεο
Πιήζνο 381 740 988 52 11 2098
δσκαηίσλ
Αξηζκφο 735 1495 2138 114 22 4469
θιηλψλ
Ννκφο 5* 4* 3* 2* 1* ΢χλνιν
Αξγνιίδαο
Ξελνδνρεηαθέο 6 22 27 64 27 146
κνλάδεο
Πιήζνο 650 1576 1545 1808 293 5872
δσκαηίσλ
Αξηζκφο 1282 2976 2937 3497 555 11247
θιηλψλ
Πεγή: Ξ.Δ.Δ, 2012; Γήκνο Δξκηνλίδαο 2013; Ηζηνζειίδεο Δξκηνλίδαο 2013

167
Πίλαθαο 4: Γηαλπθηεξεχζεηο ζε μελνδνρεηαθά θαηαιχκαηα θαη θάκπηλγθ
2007

ΔΡΜΗΟΝΗΓΑ ΑΡΓΟΛΗΓΑ
ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ ΖΜΔΓΑΠΟΗ ΢ΤΝΟΛΟ ΑΛΛΟΓΑΠΟΗ ΖΜΔΓΑΠΟΗ ΢ΤΝΟΛΟ
Ηαλνπάξηνο 103 1.784 1.887 1.840 10.144 11.984
Φεβξνπάξηνο 120 2.048 2.168 2.251 12.072 14.323
Μάξηηνο 174 2.849 3.023 7.690 15.432 23.122
Απξίιηνο 1.940 16.472 18.412 33.047 40.445 73.492
Μάηνο 10.197 12.021 22.218 52.727 29.190 81.917
Ηνχληνο 12.329 27.891 40.220 49.313 51.525 100.838
Ηνχιηνο 15.499 45.972 61.471 63.139 83.712 146.851
Αχγνπζηνο 16.640 56.060 72.700 71.610 108.847 180.457
΢επηέκβξηνο 3.878 15.667 19.545 35.790 33.907 69.697
Οθηψβξηνο 1.179 3.179 4.358 21.185 15.254 36.439
Ννέκβξηνο 239 2.149 2.388 2.732 11.711 14.443
Γεθέκβξηνο 166 1.979 2.145 1.355 11.132 12.487
΢ΤΝΟΛΟ 62.464 188.071 250.535 342.679 423.371 766.050
ΠΟ΢Ο΢ΣΟ (%) 24,93 75,07 100,00 44,73 55,27 100,00

Πεγή: ΢ηάηθνπ, ΢., 2010 απφ Δ΢ΤΔ 2007

Πίλαθαο 5: Πιεξφηεηα θιηλψλ ζε μελνδνρεηαθά θαηαιχκαηα 2007-2008

(πιελ θάκπηλγθ)
2007 2008
ΑΡΓΟΛΙΔΑ ΕΡΜΙΟΝΙΔΑ ΑΡΓΟΛΙΔΑ
ΕΡΜΙΟΝΗ ΘΕΡΜΗ΢ΙΑ ΚΡΑΝΙΔΙ ΠΟΡΣΟΥΕΛΙ
Ηαλνπάξηνο 13,8% 4,1% 2,5% 7,6% 9,9% 12,6%
Φεβξνπάξηνο 21,9% 1,9% - 12,9% 15,9% 15,9%
Μάξηηνο 21,6% 4,7% 0,3% 10,2% 12,1% 30,3%
Απξίιηνο 39,3% 49,4% 16,0% 13,3% 23,1% 34,5%
Μάηνο 38,0% 55,1% 20,9% 13,3% 26,7% 30,5%
Ηνύληνο 46,7% 61,8% 61,2% 14,8% 39,4% 40,2%
Ηνύιηνο 69,2% 94,1% 73,1% 12,7% 80,1% 65,2%
Αύγνπζηνο 77,8% 56,4% 92,4% 13,5% 92,0% 80,0%
΢επηέκβξηνο 38,4% 3,9% 32,5% 15,2% 29,4% 40,5%
Οθηώβξηνο 28,2% - 3,9% 10,2% 18,6% 37,0%
Ννέκβξηνο 22,1% 6,1% - 7,6% 17,0% 21,5%
Γεθέκβξηνο 20,7% 12,3% - 9,3% 14,4% 18,5%
΢ΤΝΟΛΟ 43,8% 42,7%

Πεγή: ΢ηάηθνπ, ΢., 2010 απφ Δ΢ΤΔ 2007

168
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 3: Δξσηεκαηνιφγηα θνξέσλ ηνπξηζκνχ θαη ηδηνθηεηψλ
ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ Δπαξρίαο Δξκηνλίδαο.

Α. Δξσηεκαηνιφγην θνξέσλ ηνπξηζκνχ.

Αγαπεηή Κπξία / Κχξηε,

Με ην παξφλ εξσηεκαηνιφγην δηελεξγψ έξεπλα γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηπισκαηηθήο κνπ
εξγαζίαο πνπ έρεη σο ζέκα : «΢ηξαηεγηθφ ζρέδην ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο κε ηε ρξήζε
εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Μειέηε πεξίπησζεο: Ζ επαξρία
Δξκηνλίδαο» γηα ηελ απφθηεζε Μεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζπνπδψλ ζηε Γηνίθεζε Σνπξηζηηθψλ
Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Διιεληθνχ Αλνηθηνχ Παλεπηζηεκίνπ.

Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζα ζπγθεληξσζνχλ είλαη απφιπηα εκπηζηεπηηθέο θαη ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ

θαη αμηνπνηεζνχλ απνθιεηζηηθά γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο.

Θα ήζεια παξαθαιψ λα αθηεξψζεηε ιίγν ρξφλν πξνθεηκέλνπ λα ζπκπιεξψζεηε ην

εξσηεκαηνιφγην θαη λα κνπ δψζεηε ηε δπλαηφηεηα λα νινθιεξψζσ ηελ έξεπλα πνπ δηελεξγψ
γηα ηηο αλάγθεο ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο.

Με εθηίκεζε,
Αλάξγπξνο Καξαγηάλλεο
Αγακέκλνλνο 10, 213 00 Κξαλίδη Αξγνιίδαο
Σει. Δπηθνηλσλίαο: 6973 58 28 41 ή 27540 53175

Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο ηεο παξνχζεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο:

Θεφδσξνο ΢ηαπξηλνχδεο
Email: tsta@aegean.gr

169
170
 ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ ΑΠΔΤΘΤΝΟΜΔΝΟ ΢Δ ΣΟΤΡΗ΢ΣΗΚΟΤ΢
ΦΟΡΔΗ΢ ΣΖ΢ ΔΠΑΡΥΗΑ΢ ΔΡΜΗΟΝΗΓΑ΢
1. Γηα πνηνπο απφ ηνπο παξαθάησ ιφγνπο θαηά ηε γλψκε ζαο, επηιέγνπλ νη
ηνπξίζηεο ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ; Αμηνινγήζηε θαηά ζεηξά ζπνπδαηφηεηαο απφ
1 έσο 9 φπνπ 1=πεξηζζφηεξν ζεκαληηθφ θαη 9=ιηγφηεξν.
Φπζηθφ πεξηβάιινλ
Πνιηηηζηηθά κλεκεία (αξραηνινγηθά θαη ηζηνξηθά)
Δπθνιία πξφζβαζεο
Οηθνλνκηθφο πξννξηζκφο
Δγγχηεηα κε Αηηηθή
Πνηθηιία θαηαιπκάησλ
Ζ θήκε ηεο Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκφο
Ήζε θαη έζηκα ηεο επαξρίαο / Πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο
Άιιν
(πξνζδηνξίζηε)……………………………………………………..

2. Αμηνινγείζηε ηελ πθηζηάκελε ππνδνκή ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο, ζε ζρέζε κε ηα

ζηνηρεία πνπ αθνινπζνχλ:
Δμαηξεηηθφ Πνιχ θαιφ Καιφ Μέηξην Καθφ
Οδηθφ δίθηπν
Ληκέλεο
Όδξεπζε-
Απνρέηεπζε
Ξελνδνρεηαθά
θαηαιχκαηα
Δλνηθηαδφκελα
δσκάηηα
/δηακεξίζκαηα
Δζηηαηφξηα
Κέληξα
δηαζθέδαζεο
θαη αλαςπρήο
Τπεξεζίεο
Τγείαο

3. Πνηα είλαη ε άπνςή ζαο ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πνπ αθνινπζνχλ
θαη πνπ παξέρνληαη ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο;
Άξηζηε Πνιχ θαιή Καιή Μέηξηα Καθή
Μεηαθνξηθέο ππεξεζίεο
Μνλάδεο δηακνλήο
Μνλάδεο εζηίαζεο θαη αλαςπρήο
Σνπξηζηηθά Γξαθεία

171
Σνπξηζηηθά θαηαζηήκαηα

4. Πσο θξίλεηε ην θφζηνο ησλ ππεξεζηψλ πνπ αθνινπζνχλ ζηελ επαξρία

Δξκηνλίδαο;
Υακειφ Καλνληθφ Τςειφ
Μεηαθνξηθέο
ππεξεζίεο
Ξελνδνρεία
Δλνηθηαδφκελα
δσκάηηα
Μνλάδεο εζηίαζεο
θαη αλαςπρήο
Σνπξηζηηθά
γξαθεία
Σνπξηζηηθά
θαηαζηήκαηα

5. Πηζηεχεηε πσο γηα ηηο εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ πνπ
αθνινπζνχλ, έρνπλ δεκηνπξγεζεί ηθαλνπνηεηηθέο ππνδνκέο ζηελ επαξρία
Δξκηνλίδαο;
Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Πνιχ Πάξα
πνιχ
Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο
Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο
΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο
Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο
Αγξνηνπξηζκφο
Οηθνηνπξηζκφο
Οξεηλφο ηνπξηζκφο
Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο
Άιινο: ………………

6. Γηα πνηεο κνξθέο απφ απηέο πνπ αθνινπζνχλ ζα πξέπεη θαηά ηε γλψκε ζαο λα
αλαπηπρζνχλ επαξθείο ππνδνκέο εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ
ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο;
Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Πνιχ Πάξα
πνιχ
Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο
Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο
΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο
Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο
Αγξνηνπξηζκφο
Οηθνηνπξηζκφο
Οξεηλφο ηνπξηζκφο

172
 Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο
Άιινο: ………………

7. Πνηεο κνξθέο εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ απφ απηέο πνπ
αθνινπζνχλ, κπνξνχλ θαηά ηε γλψκε ζαο λα αλαπηπρζνχλ ζηηο δεκνηηθέο
ελφηεηεο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο;
Γεκνηηθή ελφηεηα Κξαληδίνπ Γεκνηηθή ελφηεηα Δξκηφλεο
Κξαλίδη Πφξην Γίδπκα Κνηιάδα Φνχξλνη Δξκηφλε Θεξκεζία Ζιηφθαζηξν
Υέιη
Θαιάζζηνο
ηνπξηζκφο
Πνιηηηζηηθφο
ηνπξηζκφο
΢πλεδξηαθφο
ηνπξηζκφο
Θξεζθεπηηθφο
ηνπξηζκφο
Αγξνηνπξηζκφο
Οηθνηνπξηζκφο
Οξεηλφο
ηνπξηζκφο
Αζιεηηθφο
ηνπξηζκφο
Άιινο:
………………

8. Γηαζέηεη ε επαξρία Δξκηνλίδαο ηνπξηζηηθνχο πφξνπο νη νπνίνη είλαη θαηά ηε

γλψκε ζαο αλαμηνπνίεηνη θαη αλ λαη πνηνη είλαη θαη πσο ζα κπνξνχζαλ λα
αμηνπνηεζνχλ;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………….......................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........
9. Πνηεο πεξηνρέο θαηά ηε γλψκε ζαο (ζε ινγηθή απφζηαζε απφ απηήλ) είλαη
αληαγσληζηηθέο ηνπξηζηηθά κε ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο θαη γηα πνην ιφγν;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

173
 …………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………...
10. Απφ ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζνχλ, πνηα πηζηεχεηε φηη απνηεινχλ
ηνπξηζηηθά ηα δπλαηά ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (αμηνινγήζηε φια ηα
ζηνηρεία);
Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Πνιχ Πάξα πνιχ
Φπζηθφ πεξηβάιινλ
Πνιηηηζηηθά κλεκεία
Ήζε θαη έζηκα /
Πνιηηηζηηθέο εθδει/ζεηο
Πνηφηεηα ππεξεζηψλ
Σνπηθά πξντφληα
Υακειφ θφζηνο
ππεξεζηψλ
Μνλάδεο θηινμελίαο
Δπθνιία πξφζβαζεο
Γηαζθέδαζε -Φπραγσγία
Ζ θήκε ηεο σο
πξννξηζκφο
Δγγχηεηα κε ηελ Αηηηθή
Άιιν:

11. Πνηα θαηά ηε γλψκε ζαο, ζε ζρέζε κε ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζνχλ,
ζεσξείηε σο ηα αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο;
Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Πνιχ Πάξα
πνιχ
Οδηθφ δίθηπν
Υακειφο βαζκφο αλάδεημεο
πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ
Αξλεηηθή ζρέζε πνηφηεηαο –
ηηκήο ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ
Έιιεηςε ζρεδηαζκνχ θαη
ππνδνκψλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ
ηνπξηζκνχ
Τπεξεζίεο πγείαο

Πνιηηηζηηθά θαη αζιεηηθά

γεγνλφηα

174
Έιιεηςε νινθιεξσκέλνπ
ηνπξηζηηθνχ ζρεδίνπ κάξθεηηλγθ
ηεο επαξρίαο
Άιιν:

12. Με πνηνπο ηξφπνπο θαηά ηε γλψκε ζαο ζα κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί

κεγέζπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ζηελ επαξρία
Δξκηνλίδαο;……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………….
13. ΢ε ζρέζε κε ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζνχλ, πνηεο ελέξγεηεο κάξθεηηλγθ
εθαξκφδεηε γηα ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (ζεκεηψζηε
αλάινγα):
ΔΝΔΡΓΔΗΔ΢ ΜΑΡΚΔΣΗΝΓΚ ΔΝΔΡΓΔΗΔ΢ ΠΟΤ ΔΦΑΡΜΟΕΔΣΔ Χ΢
ΦΟΡΔΑ΢ ΣΟΤΡΗ΢ΜΟΤ (ζεκεηψζηε κε Υ)

1) Έξεπλα αγνξάο

2) Σκεκαηνπνίεζε αγνξάο

3) Οινθιεξσκέλν ΢ρέδην Μάξθεηηλγθ

4) Γηαθήκηζε

5) Γεκφζηεο ΢ρέζεηο

6) ΢πκκεηνρή ζε εθζέζεηο

7) ΢πκκεηνρή ζε θνηλσληθέο εθδειψζεηο

8) Πξνψζεζε Πσιήζεσλ

9) Άκεζν Μάξθεηηλγθ

14. Απφ ηηο ελέξγεηεο Μάξθεηηλγθ πνπ ζεκεηψζαηε ζηνλ πξνεγνχκελν πίλαθα, είζηε
ηθαλνπνηεκέλνο/ε ζε ζρέζε κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο;

Πάξα πνιχ

175
 Πνιχ

Καηά θάπνην ηξφπν

Όρη θαη ηφζν

Καζφινπ

15. Πφζα ρξήκαηα δαπαλήζεθαλ ζε ελέξγεηεο πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο ηνπ θνξέα
πνπ εθπξνζσπείηε ηελ ηειεπηαία ηξηεηία;

2010………………... 2011 ……………………….. 2012 ………………………

16. Ο θνξέαο ηνλ νπνίν εθπξνζσπείηε, έρεη εθπνλήζεη νινθιεξσκέλν ηνπξηζηηθφ

ζρέδην κάξθεηηλγθ γηα ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο;

ΝΑΗ ΟΥΗ

17. Απφ ηηο νκάδεο ηνπξηζηψλ πνπ αθνινπζνχλ, πνηα ή πνηεο θαηά ηε γλψκε ζαο
ζα πξέπεη λα πξνζεγγηζηνχλ κε ζθνπφ ηελ ηφλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο
ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο ζηε δηάξθεηα φινπ ηνπ ρξφλνπ;

α) άηνκα ηξίηεο ειηθίαο (εκεδαπνί/αιινδαπνί)

β) επαγγεικαηηθέο ελψζεηο (εκεδαπψλ/αιινδαπψλ)
γ) ζχιινγνη – ιέζρεο (εκεδαπψλ/αιινδαπψλ)
δ) ζπνπδαζηέο (εκεδαπνί/αιινδαπνί)
ε) άιιε νκάδα (πξνζδηνξίζηε):

18. Πνηεο θαηά ηε γλψκε ζαο λέεο αγνξέο ηεο αιινδαπήο ζα πξέπεη λα
πξνζεγγηζηνχλ θαη γηα πνην ιφγν;
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
………………………………………….

΢ΣΟΗΥΔΗΑ ΦΟΡΔΑ
ΔΠΧΝΤΜΗΑ ΦΟΡΔΑ

176
ΓΗΔΤΘΤΝ΢Ζ

ΣΖΛΔΦΧΝΟ

Email

Ολνκαηεπψλπκν Τπεχζπλνπ

Θέζε ηνπ ζην Φνξέα

΢αο επραξηζηψ πνιχ γηα ηε ζπλεξγαζία ζαο.

Ο Δξεπλεηήο

Β) Δξσηεκαηνιφγην ηδηνθηεηψλ ηνπξηζηηθψλ θαηαιπκάησλ.

Αγαπεηή Κπξία / Κχξηε,

Με ην παξφλ εξσηεκαηνιφγην δηελεξγψ έξεπλα γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηπισκαηηθήο κνπ
εξγαζίαο πνπ έρεη σο ζέκα : «΢ηξαηεγηθφ ζρέδην ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο κε ηε ρξήζε
εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Μειέηε πεξίπησζεο: Ζ επαξρία
Δξκηνλίδαο» γηα ηελ απφθηεζε Μεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζπνπδψλ ζηε Γηνίθεζε Σνπξηζηηθψλ
Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Διιεληθνχ Αλνηθηνχ Παλεπηζηεκίνπ (ΔΑΠ).

Οη πιεξνθνξίεο πνπ ζα ζπγθεληξσζνχλ είλαη απφιπηα εκπηζηεπηηθέο θαη ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ

θαη αμηνπνηεζνχλ απνθιεηζηηθά γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο έξεπλαο.

Θα ήζεια παξαθαιψ λα αθηεξψζεηε ιίγν ρξφλν πξνθεηκέλνπ λα ζπκπιεξψζεηε ην

εξσηεκαηνιφγην θαη λα κνπ δψζεηε ηε δπλαηφηεηα λα νινθιεξψζσ ηελ έξεπλα πνπ δηελεξγψ
γηα ηηο αλάγθεο ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο.

Με εθηίκεζε,
Αλάξγπξνο Καξαγηάλλεο
Αγακέκλνλνο 10, 213 00 Κξαλίδη Αξγνιίδαο
Σει. Δπηθνηλσλίαο: 6973 58 28 41 ή 27540 53175

177
Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο:
Θεφδσξνο ΢ηαπξηλνχδεο
Email: tsta@aegean.gr

178
 Δξσηεκαηνιφγην απεπζπλφκελν ζε ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη
ηνπξηζηηθά γξαθεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο
1. ΢χκθσλα κε ηα δεδνκέλα ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζεί, ζα κπνξνχζαηε λα
πξνζδηνξίζεηε ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηψλ-επηζθεπηψλ ηεο
επηρείξεζήο ζαο;
Λίγα /εο Αξθεηά /έο Πνιιά /έο Πάξα πνιιά / έο
Μεκνλσκέλα άηνκα
Εεπγάξηα λεαξήο
ειηθίαο ρσξίο παηδηά
Εεπγάξηα ειηθίαο 40
έσο 60 εηψλ
Εεπγάξηα άλσ ησλ
60 εηψλ
Οηθνγέλεηεο κε
παηδηά έσο 12 εηψλ
Οηθνγέλεηεο κε
παηδηά κεγαιχηεξα
ησλ 12 εηψλ

2. Πνην είλαη ην πνζνζηφ ησλ εκεδαπψλ ηνπξηζηψλ θαη πνην ησλ αιινδαπψλ πνπ
επηζθέπηνληαη ηελ επηρείξεζή ζαο;

Πνζνζηφ Διιήλσλ ηνπξηζηψλ …………….. %

Πνζνζηφ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ …………….%
΢χλνιν ηνπξηζηψλ 100%

3. Απφ πνηεο ρψξεο ηεο αιινδαπήο, πξνέξρεηαη ν θχξηνο φγθνο ησλ ηνπξηζηψλ –
επηζθεπηψλ ηεο επηρείξεζήο ζαο; Καηαηάμηε ηηο θαηά αχμνπζα ζεηξά ζε ζρέζε
κε ηνλ αξηζκφ ησλ αθίμεσλ ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ ζαο:

1ε ……………………..
2ε ……………………...
3ε ………………………
4ε …………………………

4. Σαμηλνκήζηε κε αχμνπζα ζεηξά ηνπο θπξηφηεξνπο λνκνχο απφ ηνπο νπνίνπο

πξνέξρνληαη νη εκεδαπνί ηνπξίζηεο ηεο επηρείξεζήο ζαο (κέρξη 4 λνκνχο):

1νο ……………………………
2νο ……………………………
3νο ……………………………
4νο ……………………………

5. Δθηηκάηε πσο ην νηθνλνκηθφ επίπεδν ησλ ηνπξηζηψλ – επηζθεπηψλ ηεο

επηρείξεζήο ζαο είλαη:

Α) Πνιχ πςειφ
Β) Τςειφ
Γ) Μεζαίν

179
 Γ) Υακειφ

6. Πνηα είλαη ε κέζε δηάξθεηα παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ – επηζθεπηψλ ζαο (αθνξά
ηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα); Δπηιέμηε κε Υ ηελ απάληεζή ζαο απφ ηνλ πίλαθα
πνπ αθνινπζεί:

1 έσο 2 δηαλπθηεξεχζεηο

3 έσο 4 δηαλπθηεξεχζεηο

5 έσο 6 δηαλπθηεξεχζεηο

7 ή πεξηζζφηεξεο δηαλπθηεξεχζεηο

7. Πνηνπο ηξφπνπο απφ απηνχο πνπ αθνινπζνχλ επηιέγνπλ νη πειάηεο ζαο γηα λα
πξαγκαηνπνηήζνπλ θξάηεζε ζην θαηάιπκά ζαο; Ηεξαξρήζηε ηηο επηινγέο ζαο ζε
θιίκαθα απφ 1 έσο 4 ή 5 κε 1 = πεξηζζφηεξν ζπλεζηζκέλν θαη 4 ή 5 ην ιηγφηεξν
ζπλεζηζκέλν:

Απεπζείαο θξάηεζε κέζσ ηειεθψλνπ

Μέζσ δηαδηθηχνπ (internet)
Μέζσ Σνπξηζηηθνχ Γξαθείνπ
Μέζσ παθέηνπ Tour Operator
Άιινο:

8. Γηα πνηνπο απφ ηνπο παξαθάησ ιφγνπο θαηά ηε γλψκε ζαο, επηιέγνπλ νη
ηνπξίζηεο ηελ επαξρία Δξκηνλίδαο ; Αμηνινγήζηε θαηά ζεηξά ζπνπδαηφηεηαο απφ
1 έσο 9 φπνπ 1=πεξηζζφηεξν ζεκαληηθφ θαη 9=ιηγφηεξν.

Φπζηθφ πεξηβάιινλ
Πνιηηηζηηθά κλεκεία (αξραηνινγηθά θαη ηζηνξηθά)
Δπθνιία πξφζβαζεο
Οηθνλνκηθφο πξννξηζκφο
Δγγχηεηα κε Αηηηθή
Πνηθηιία θαηαιπκάησλ

180
 Ζ θήκε ηεο Δξκηνλίδαο σο πξννξηζκφο 9. Α
Ήζε θαη έζηκα ηεο επαξρίαο / Πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο μ
η
Άιιν ν
(πξνζδηνξίζηε)…………………………………………………….. ι
νγήζηε ηελ ζπνπδαηφηεηα ησλ παξαθάησ κέζσλ πξνβνιήο θαη ελεκέξσζεο ησλ
ηνπξηζηψλ γηα ηελ επηινγή ηεο Δξκηνλίδαο σο ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ
(ζεκεηψζηε κε Υ θαηά πεξίπησζε):

Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Πνιχ Τπεξβνιηθά

ζεκαληηθφ ζεκαληηθφ ζεκαληηθφ ζεκαληηθφ ζεκαληηθφ
Γηαθήκηζε ζε
εθεκεξίδεο /
πεξηνδηθά
Γηαθήκηζε ζε
ηειεφξαζε
Γηαθήκηζε ζε
ξαδηφθσλν
Άξζξα /
Αθηεξψκαηα
΢πγγελείο / θίινη
Internet
Άιιν
(πξνζδηνξίζηε):

10. Απφ ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζνχλ, πνηα πηζηεχεηε φηη απνηεινχλ
ηνπξηζηηθά ηα δπλαηά ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο (αμηνινγήζηε φια ηα
ζηνηρεία);

Γηαθσλψ Γηαθσλψ Οχηε ζπκθσλψ ΢πκθσλψ ΢πκθσλψ

απφιπηα νχηε δηαθσλψ απφιπηα
Φπζηθφ πεξηβάιινλ
Πνιηηηζηηθά
κλεκεία
Ήζε θαη έζηκα /
Πνιηηηζηηθέο
εθδει/ζεηο
Πνηφηεηα
ππεξεζηψλ
Σνπηθά πξντφληα
Υακειφ θφζηνο
ππεξεζηψλ
Μνλάδεο θηινμελίαο
Δπθνιία πξφζβαζεο
Γηαζθέδαζε -

181
 Φπραγσγία
Ζ θήκε ηεο σο
πξννξηζκφο
Δγγχηεηα κε ηελ
Αηηηθή
Άιιν:

11. Πνηα θαηά ηε γλψκε ζαο, ζε ζρέζε κε ηα ζηνηρεία ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζνχλ,
ζεσξείηε σο ηα αδχλαηα ζεκεία ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο;

Γηαθσλψ Γηαθσλψ Οχηε ΢πκθσλψ ΢πκθσλψ

απφιπηα ζπκθσλψ απφιπηα
νχηε
δηαθσλψ
Οδηθφ δίθηπν
Υακειφο βαζκφο αλάδεημεο
πνιηηηζηηθψλ κλεκείσλ
Αξλεηηθή ζρέζε πνηφηεηαο –
ηηκήο ηνπξηζηηθψλ
ππεξεζηψλ
Έιιεηςε ζρεδηαζκνχ θαη
ππνδνκψλ ελαιιαθηηθψλ
κνξθψλ ηνπξηζκνχ
Τπεξεζίεο πγείαο

Πνιηηηζηηθά θαη αζιεηηθά

γεγνλφηα
Έιιεηςε νινθιεξσκέλνπ
ηνπξηζηηθνχ ζρεδίνπ
κάξθεηηλγθ ηεο επαξρίαο
Άιιν:

12. Πνηα είλαη ε άπνςή ζαο αλαθνξηθά κε ηελ ηνπξηζηηθή θαηάζηαζε ηεο επαξρίαο
Δξκηνλίδαο φπσο πεξηγξάθεηαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί (ζεκεηψζηε ηελ
απάληεζή ζαο γηα θάζε θαηεγνξία):

Απνιχησο Διάρηζηα Καζφινπ

Ηθαλνπνηεηηθή
Ηθαλνπνηεηηθή Ηθαλνπνηεηηθή Ηθαλνπνηεηηθή
Απφ πιεπξάο αξηζκνχ
Σνπξηζηψλ – επηζθεπηψλ

182
Γηάξθεηα παξακνλήο
ηνπο
Υξήκαηα πνπ δαπαλνχλ
θαηά ηελ παξακνλή ηνπο
ζηελ επαξρία

13. Πσο ζα αμηνινγνχζαηε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ εξγαδνκέλσλ

ζηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο;

Τςειφ Ηθαλνπνηεηηθφ Μέηξην Υακειφ

14. Αμηνινγείζηε ηελ πθηζηάκελε ππνδνκή θαη ηελ πνηφηεηα ππεξεζηψλ ηεο επαξρίαο
Δξκηνλίδαο, ζε ζρέζε κε ηα ζηνηρεία πνπ αθνινπζνχλ:

Δμαηξεηηθφ Πνιχ θαιφ Καιφ Μέηξην Καθφ

Οδηθφ δίθηπν
Ληκέλεο
Ύδξεπζε- Απνρέηεπζε
Ξελνδνρεηαθά θαηαιχκαηα
Δλνηθηαδφκελα δσκάηηα
/δηακεξίζκαηα
Σνπξηζηηθά Γξαθεία
Δζηηαηφξηα
Κέληξα δηαζθέδαζεο θαη
αλαςπρήο
Τπεξεζίεο Τγείαο

183
 15. Πηζηεχεηε πσο ην θφζηνο δηαθνπψλ ησλ ηνπξηζηψλ ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο γηα
ηηο ππεξεζίεο ηνπ πίλαθα πνπ αθνινπζεί είλαη:

Πνιχ Πνιχ
Τςειφ Μέζν Υακειφ
Τςειφ Υακειφ

Μνλάδεο Φηινμελίαο
Υψξνη Δζηίαζεο θαη
αλαςπρήο
Μεηαθνξηθέο
Τπεξεζίεο
Σνπξηζηηθά Γξαθεία

16. Πηζηεχεηε πσο γηα ηηο εηδηθέο θαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ ηνπ πίλαθα
πνπ αθνινπζεί, έρνπλ δεκηνπξγεζεί ηθαλνπνηεηηθέο ππνδνκέο ζηελ επαξρία
Δξκηνλίδαο;
Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Πνιχ Πάξα
πνιχ
Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο
Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο
΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο
Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο
Αγξνηνπξηζκφο
Οηθνηνπξηζκφο
Οξεηλφο ηνπξηζκφο
Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο
Άιινο:

17. Γηα πνηεο κνξθέο απφ απηέο πνπ αθνινπζνχλ ζα πξέπεη θαηά ηε γλψκε ζαο λα
αλαπηπρζνχλ επαξθείο ππνδνκέο εηδηθψλ θαη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ
ζηελ επαξρία Δξκηνλίδαο;
Καζφινπ Λίγν Αξθεηά Πνιχ Πάξα
πνιχ
Θαιάζζηνο ηνπξηζκφο
Πνιηηηζηηθφο ηνπξηζκφο

184
΢πλεδξηαθφο ηνπξηζκφο
Θξεζθεπηηθφο ηνπξηζκφο
Αγξνηνπξηζκφο
Οηθνηνπξηζκφο
Οξεηλφο ηνπξηζκφο
Αζιεηηθφο ηνπξηζκφο
Άιινο:

18. Πφζα ρξήκαηα εηεζίσο δηαζέηεηε κε ζθνπφ ηελ πξνβνιή ηνπ ηνπξηζηηθνχ
πξντφληνο ηεο επηρείξεζήο ζαο;

Καλέλα ρξεκαηηθφ πνζφ Μέρξη 1000 € Απφ 1001-2000 €

Απφ 2001-4000 € Πάλσ απφ 4000 €

19. Πφζν απνηειεζκαηηθέο ζεσξείηε ηηο ελέξγεηεο πξνβνιήο θαη πξνψζεζεο πνπ
πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνπο δεκφζηνπο θαη ηδησηηθνχο θνξείο ηνπξηζκνχ γηα ην
ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο επαξρίαο Δξκηνλίδαο ;
Καζφινπ Οξηαθά Απνηειεζκαηηθέο Πνιχ
απνηειεζκαηηθέο απνηειεζκαηηθέο απνηειεζκαηηθέο

20. Πηζηεχεηε πσο ππάξρνπλ ζηελ Δξκηνλίδα ηνπξηζηηθνί πφξνη πνπ είλαη
αλαμηνπνίεηνη;

ΝΑΗ ΟΥΗ
Αλ λαη, αλαθέξεηε νξηζκέλνπο θαη πξνηείλεηε πηζαλνχο ηξφπνπο αμηνπνίεζήο ηνπο:

1. ……………………………………………….
2. ………………………………………………….
3. ………………………………………………….
4. ………………………………………………….
5. ………………………………………………….

185
 21. Πνηνπο ζεσξείηε σο αληαγσληζηηθνχο πξννξηζκνχο γηα ηελ Δξκηνλίδα (ζε ινγηθή
απφζηαζε απφ απηή); ΢ε πνηα ζεκεία πηζηεχεηε πσο ππεξέρνπλ:

1. …………………………………………………………………
2. ………………………………………………………………….
3. …………………………………………………………………..
4. ……………………………………………………………………
5. ……………………………………………………………………

΢ηνηρεία ηνπξηζηηθήο επηρείξεζεο πνπ ζπκκεηείρε ζηελ έξεπλα:

Δπσλπκία Δπηρείξεζεο

Αληηθείκελν εξγαζηψλ

Πεξίνδνο ιεηηνπξγίαο

Γηεχζπλζε

Σειέθσλν

E-Mail

Ολνκαηεπψλπκν Τπεχζπλνπ

186
187