LibreOffice Math. Jak Pisać Teksty Matematyczne

P.
Wimmer – Jak pisać formuły matematyczne w LibreOffice
Wstęp
Jednym z najbardziej atrakcyjnych narzędzi pakietu LibreOffice jest Math –
zaawansowany edytor formuł matematycznych.
Z formułami matematycznymi stykają się na co dzień naukowcy, studenci wielu
kierunków i uczniowie szkół średnich, zatem znajomość LibreOffice Math przyda się w
trakcie nauki, gdy przyjdzie do sporządzenia dokumentu zawierającego takie formuły. Co
ciekawe, składnia formuł jest dość prosta i potrzeba niewiele czasu, aby nabrać biegłości
w ich tworzeniu – praktyka pokazuje, że choć początkowo większość osób korzysta ze
specjalnych okienek zawierających znaki wchodzące w skład formuł, rychło okazuje się,
że szybciej i wygodniej jest wpisywać składnię formuł ręcznie i jednym kliknięciem
przekształcać je do graficznej postaci. Poradnik przedstawia techniki tworzenia formuł,
ilustrując je praktycznymi przykładami.
„LibreOffice Math. Jak pisać teksty matematyczne” jest rozszerzoną i zaktualizowaną
wersją ebooka wydanego w 2006 roku i dotyczącego OpenOffice 2.0. Opisuje tym razem
LibreOffice 7.2.
----
Ebook, wydany na licencji Creative Commons jest bezpłatny.
Licencja Creative Commons – uznanie autorstwa, bez utworów zależnych:
https://creativecommons.org/licenses/by-nd/4.0/deed.pl
2
P. Wimmer – Jak pisać formuły matematyczne w LibreOffice
Spis treści
Wstęp...................................................................................................................................2
Wprowadzanie formuł.........................................................................................................5
Narzędzia........................................................................................................................5
Przykład..........................................................................................................................5
Edycja istniejącej formuły..............................................................................................7
Tworzenie formuł w edytorze.........................................................................................8
Formatowanie formuł...................................................................................................12
Anatomia formuł...............................................................................................................14
Nowy wiersz.................................................................................................................14
Nawiasy klamrowe.......................................................................................................15
Inne formy nawiasów....................................................................................................16
Nawiasy okrągłe.......................................................................................................16
Nawiasy kwadratowe...............................................................................................16
Podwójne nawiasy kwadratowe...............................................................................16
Pojedyncze linie.......................................................................................................16
Podwójne linie..........................................................................................................16
Nawiasy klamrowe (wersja prezentacyjna).............................................................17
Nawiasy kątowe.......................................................................................................17
Nawiasy okrągłe zmieniające rozmiar.....................................................................17
Podwójne nawiasy kwadratowe zmieniające rozmiar..............................................17
Pojedyncze linie zmieniające rozmiar......................................................................17
Podwójne linie zmieniające rozmiar........................................................................18
Nawiasy klamrowe zmieniające rozmiar.................................................................18
Nawiasy kątowe zmieniające rozmiar......................................................................18
Formatowanie znaków..................................................................................................18
Indeksy górne i dolne....................................................................................................20
Indeks lewy górny....................................................................................................20
Indeks środkowy górny............................................................................................20
Indeks prawy górny..................................................................................................20
Indeks lewy dolny....................................................................................................20
Indeks środkowy dolny............................................................................................20
Indeks prawy dolny..................................................................................................21
Macierze i stosy............................................................................................................21
3
Stos macierzowy......................................................................................................21
Zwykły stos..............................................................................................................21
Stos z wyrównaniem do lewej.................................................................................21
Stos z wyrównaniem do prawej...............................................................................22
Stos z wyrównaniem do środka...............................................................................22
Dwumian..................................................................................................................22
Moduł Math.......................................................................................................................23
Polecenia Math..................................................................................................................25
Operatory jedno- lub dwuargumentowe.......................................................................25
Operacje na zbiorach....................................................................................................26
Relacje..........................................................................................................................27
Funkcje..........................................................................................................................29
Operatory......................................................................................................................30
Atrybuty........................................................................................................................33
Nawiasy........................................................................................................................36
Formaty.........................................................................................................................38
Inne...............................................................................................................................39
O autorze...........................................................................................................................40
4
Wprowadzanie formuł
Narzędzia
Formuły matematyczne można tworzyć zarówno w specjalnym module OpenOffice

Math, jak i bezpośrednio w edytorze Writer. Ponieważ na ogół formuły są częścią
obszerniejszego dokumentu, celowe jest zaprezentowanie możliwości Math
właśnie w kontekście edytora.
Przykład
Najłatwiej jest zacząć od prostego przykładu ilustrującego użyteczność Math.

Zanim rozpoczniesz pracę z wprowadzaniem formuł, wyświetl pasek narzędziowy
Wstaw. W tym celu wybierz polecenie Widok – Paski narzędzi – Wstaw. Na ekranie
ukaże się pływający pasek Wstaw.
Rozwiń ikonę strzałki na pasku i w menu wybierz polecenie Dokuj pasek narzędzi.
5
Pasek zostanie umieszczony pod głównym paskiem narzędziowym edytora.
Załóżmy teraz, że chcemy wpisać formułę y=2x+5.

Wpisz ręcznie formułę, zaznacz ją blokiem i w pasku narzędziowym Wstaw kliknij ikonę
polecenia Wstaw obiekt formuły. Skrót klawiaturowy Ctrl+Alt+=.
Otrzymujemy taki rezultat – wpisana ręcznie formuła zamienia się w graficzny obiekt:
y =2 x +5
I nieco bardziej skomplikowane przykłady.
Ciąg a^2+b^2=c^2 możemy łatwo zamienić na następującą postać graficzną:
a2 +b 2=c 2
Ciąg y=int from {r_0} to {r_t} x zamienimy na:
rt
y =∫ x
r0
Ciąg y={x+2} over x^2 zostanie zamieniony na:

x +2
y= 2
x
6
Ciąg
y=sqrt x newline
y=2x over 5
zamienimy na postać:
y =√ x
x
y =2
5
Edycja istniejącej formuły
Gdy dwukrotnie klikniesz graficzną postać formuły, w dolnej części ekranu ukaże się
edytor składni formuły, w którym możesz ręcznie poprawić jej postać, zmieniając po
prostu treść źródła.
Po poprawieniu formuły wstaw kursor myszki do dokumentu lub naciśnij klawisz Escape.
Edytor formuły zniknie, a na ekranie ukaże się poprawiona postać formuły.
7
Tworzenie formuł w edytorze
Formułę można także utworzyć, ustawiając kursor w żądanym miejscu i klikając przycisk
Wstaw obiekt formuły na pasku narzędzi. Można też wybrać w menu głównym
polecenie Wstaw – Obiekt – Obiekt formuły. Na ekranie ukaże się wtedy edytor
formuły, w którym można zdefiniować jej zawartość.
Zauważ od razu, że na ekranie widoczny jest panel zawierający „ściągawkę” w postaci

196 znaków zgromadzonych w 9 kategoriach.
Kategorie te to: Operatory jedno- lub dwuargumentowe, Relacje, Operacje na zbiorach,
Funkcje, Operatory, Atrybuty, Formaty, Inne, Nawiasy.
8
Innym sposobem wstawiania symboli jest naciśnięcie prawego przycisku myszy i

wybranie z podręcznego menu jednej z kategorii, a w niej konkretnego znaku.
Gdy korzystasz z panelu narzędziowego lub menu pod prawym klawiszem myszy, do
okna edytora są wstawiane szablony, które należy wypełnić znakami. Pola te są
sygnalizowane znakami zapytania w nawiasach kątowych.
9
Należy je zastąpić właściwymi znakami, a można się między nimi przemieszczać do

przodu za pomocą klawisza F4 (wstecz Shift+F4), który powoduje objęcie blokiem
kolejnego znaku zapytania w nawiasach – wystarczy od razu wpisać w miejscu bloku
właściwe znaki, w naszym przykładzie w pierwszym a, zaś w drugim b, przez co formuła
przyjmie postać a parallel b.
Oprócz tego do dyspozycji mamy też znaki specjalne wywoływane za pomocą polecenia
Wstaw – Znak specjalny (lub ikona Omega na pasku narzędzi Wstaw).
10
11
Formatowanie formuł
Gdy edytor formuł jest otwarty, zmienia się menu programu. Wybierając Format –
Czcionki możesz sprawdzić, za pomocą jakich czcionek jest formatowana formuła.
Wartości te możesz zmienić za pomocą polecenia Modyfikuj, aczkolwiek zalecane są

domyślne czcionki. Jeśli zmienisz czcionkę i klikniesz przycisk Domyślnie, każda następna
formuła będzie wyświetlana nową czcionką.
W podobny sposób możesz zmienić wielkość czcionek, wybierając w menu polecenie
Format – Rozmiar czcionki. Domyślnie to 12 pt, tekst ma 100% wielkości domyślnej, a
inne elementy są wyświetlane czcionką stanowiącą także procent wielkości bazowej.
12
Polecenie Format – Odstępy pozwala wyregulować wartości dla odstępów i szeregu

innych kategorii, co wpływa na graficzny wygląd formuły – stosuj ewentualne
modyfikacje ostrożnie i z umiarem.
Polecenie Format – Wyrównanie pozwala wybrać sposób justowania formuły, np.

ustawienie na środku czy przesunięcie do prawego marginesu.
Polecenie Format – Tryb tekstowy włącza lub wyłącza tryb tekstowy (sygnalizowany
„ptaszkiem”), w którym formuły są wyświetlane w takim samym rozmiarze, jak linia
tekstu.
Zwróć jeszcze uwagę, że gdy redagujesz formułę w edytorze, wskazanie myszką
fragmentu formuły w edytorze powoduje jej zaznaczenie w dokumencie, i odwrotnie,
wskazanie fragmentu formuły w dokumencie powoduje ustawienie kursora w
odpowiadającym mu miejscu w edytorze formuły.
13
Anatomia formuł
Poprawne wprowadzanie formuł wymaga przestrzegania kilku ważnych reguł, które
wpływają na sposób wyświetlania formuł.
Nowy wiersz
Przede wszystkim konieczne jest stosowanie polecenia newline, które wprowadza nowy
wiersz i pozwala ułożyć kilka formuł jedna pod drugą.
Przykładowo, dwie formuły:
x+y=2
x-2y = 4
zostaną wyświetlone w jednym wierszu, choć ułożyliśmy je w edytorze jedna pod drugą.
x + y=2 x−2 y=4
Jeśli natomiast wpiszemy formuły w postaci
x + y = 2 newline
x-2y = 4
efekt będzie taki, jakiego oczekujemy.
x + y=2
x−2 y=4
Oczywiście w wypadku jednowierszowej formuły stosowanie polecenia
wprowadzającego nowy wiersz nie jest konieczne.
14
Nawiasy klamrowe
Kluczową rolę w formułach odgrywają nawiasy klamrowe, które grupują poszczególne

fragmenty formuły i modyfikują domyślną (naturalną) kolejność operacji oraz wpływają
na graficzną postać formuły, choć same nie są widoczne.
Posłużmy się przykładem.
Formuła y = x + 2 over x^2 zostanie wyświetlona w postaci
2
y =x +
x2
natomiast formuła y = {x + 2} over x^2 przyjmie postać
x +2
y=
x2
Wynika to z tego, ze nawiasy klamrowe grupują najpierw wyrażenie x + 2 jako licznik i
dopiero potem wprowadzana jest kreska ułamkowa i wyrażenie w mianowniku.
Formuła y = sqrt x^2 + 2x ma postać
y =√ x +2 x
2
natomiast formuła y = sqrt {x^2 + 2x} ma postać
y =√ x +2 x
2
a więc są to oczywiście odmienne formuły, które w rzeczywistych rachunkach dałyby

inne wyniki.
Pamiętaj, aby grupować elementy formuły nawiasami klamrowymi, a nie okrągłymi,
które mają odmienne znaczenie i służą do pokazywania sposobu grupowania elementów
w trybie wizualnym. Nawiasy klamrowe grupują elementy w samej formule, ale nie są
wyświetlane, natomiast nawiasy okrągłe pełnią tylko rolę prezentacyjną, pokazując
czytelnikowi dokumentu, że jakieś elementy formuły powinny być zgrupowane. Są w
związku z tym wyświetlane, ale same nie pełnią funkcji grupowania.
15
Inne formy nawiasów
Oprócz niewidocznych w formule nawiasów klamrowych, pełniących rolę czynnika

grupującego wyrażenia i wpływającego na kolejność operacji i wyświetlanie formuły, w
Math jest cały szereg nawiasów pełniących rolę prezentacyjną.
Nawiasy okrągłe
(x+2)
( x+2)
Nawiasy kwadratowe
[y^2]
2
[y ]
Podwójne nawiasy kwadratowe

ldbracket x rdbracket
⟦x ⟧
Zwróć uwagę, że ld oznacza left double, natomiast rd oznacza right double – warto
pamiętać takie mnemotechniczne szczegóły, gdyż znacznie ułatwia to zapamiętywanie
składni, gdy wprowadzamy ją ręcznie.
Pojedyncze linie
lline x rline
∣x∣
Podwójne linie
ldline y rdline
∥y∥
16
Nawiasy klamrowe (wersja prezentacyjna)

lbrace z rbrace
{z}
Nawiasy kątowe
langle a rangle
⟨a ⟩
Nawiasy okrągłe zmieniające rozmiar

left ( stack{x#y#z} right )
()
x
y
z
Zauważ, że lewy nawias jest kombinacją wyrazu i znaku left (, natomiast prawy –
kombinacją right ). Nawiasy te zmieniają rozmiar (są rozciągane) zależnie od liczby
elementów w środku.
Podwójne nawiasy kwadratowe zmieniające rozmiar

left ldbracket stack{x#y#z} right rdbracket
⟦⟧
x
y
z
Pojedyncze linie zmieniające rozmiar

left lline stack{x#y#z} right rline
||
x
y
z
17
Podwójne linie zmieniające rozmiar

left ldline stack{x#y#z} right rdline
‖‖
x
y
z
Nawiasy klamrowe zmieniające rozmiar

left lbrace stack{x#y#z} right rbrace
{}
x
y
z
Nawiasy kątowe zmieniające rozmiar

left langle stack{x#y#z} right rangle
⟨⟩
x
y
z
Formatowanie znaków
LibreOffice Math oferuje szereg prostych sposobów formatowania znaków w formułach,

jak czcionka rodzajowa, atrybuty czcionki (pogrubienie, pochylenie), kolor, wreszcie
indeks górny i dolny.
Ważna uwaga: polecenia formatujące zmieniają atrybuty znaków bezpośrednio za
poleceniem – jeśli chcesz, aby objęły szereg elementów, obejmij te elementy nawiasami
grupującymi, czyli klamrowymi.
Polecenie font fixed wprowadza czcionkę monotypiczną (o stałej szerokości znaku).
font fixed x + y = 2
x+ y=2
font fixed {x + y = 2}
18
x+ y=2
Polecenie font serif wprowadza czcionkę szeryfową.

font serif {x + y = 2}
x + y=2
Polecenie font sans wprowadza czcionkę bezszeryfową.
font sans {x + y = 2}
x + y =2
Polecenie ital wprowadza pochylenie znaków.
ital {y = 3x over 5}
x
y =3
5
Polecenie nitalic usuwa pochylenie znaków, np. w tych elementach, które mają takie
domyślne formatowanie.
Polecenie bold wprowadza pogrubienie znaków.

left [ bold matrix {a # b ## c # d} right ]
[ ac bd ]
Polecenie nbold usuwa pogrubienie znaków, np. w tych elementach, które mają takie
właśnie domyślne formatowanie.
Polecenie size*x.y zmienia wielkość czcionki.
size*1.5 a = sum from{2}b
a =∑ b
2
Polecenie color nazwa_koloru wprowadza kolor czcionki.

color red left ( stack {a#b#c} right )
19
()
a
b
c
Indeksy górne i dolne
Ważną rolę w tworzeniu skomplikowanych technicznie formuł pełnią indeksy górne i

dolne, nazywane niekiedy superskryptami i subskryptami.
Indeks lewy górny

a lsup{b}
b
a
Zwróć uwagę na kolejność elementów oraz nazwę – lsup oznacza lewy superskrypt.
Indeks środkowy górny

a csup{b}
b
a
Indeks prawy górny

a^{b} lub a rsup{b}
ab lub ab
Indeks lewy dolny

a lsub{b}
b a
Indeks środkowy dolny

a csub{b}
a
b
20
Indeks prawy dolny

a rsub{b}
ab
Macierze i stosy
Macierze i stosy pozwalają wprowadzać wielopiętrowe wyrażenia, często stosowane w

zaawansowanych konstrukcyjnie formułach.
Stos macierzowy
matrix {a # b ## c # d}
a b
c d
Zwróć uwagę, że elementy macierzy są rozdzielane w wierszu za pomocą pojedynczego
znaku # (hash), natomiast dwa kolejne znaki # rozdzielają wiersze.
left [ matrix {a # b # c ## d # e # e ## e # f # g} right ]
[ ]
a b c
d e e
e f g
Zwykły stos
stack {a # b # c}
a
b
c
Stos z wyrównaniem do lewej

stack { Witaj świecie # alignl (a) }
Witaj świecie
(a)
21
Wyrównanie do lewej jest realizowane za pomocą alignl.
Stos z wyrównaniem do prawej

stack { Witaj świecie # alignr (a) }
Witaj świecie
(a)
Wyrównanie do prawej jest realizowane za pomocą alignr.
Stos z wyrównaniem do środka

stack { Witaj świecie # alignc (a) }
Witaj świecie
(a)
Wyrównanie do środka jest realizowane za pomocą alignc.
Dwumian
binom a b
a
b
Uwaga: Informacje o składni operatorów jedno- lub dwuargumentowych (np.
dodawania, mnożenia, negacji, dzielenia), operatorów relacji, operacji na zbiorach,
funkcji oraz rozmaitych znaków znajdziesz w tabelarycznym zestawieniu na końcu
podręcznika.
22
Moduł Math
Formuły matematyczne możesz także tworzyć jako osobny dokument, uruchamiając
moduł Math. Aktywny jest w nim tylko edytor formuł, natomiast w górnej części ekranu
widoczny jest graficzny podgląd tworzonych formuł.
W module są oczywiście dostępne te same narzędzia, co w wersji współpracującej

bezpośrednio z edytorem LibreOffice Writer, aczkolwiek możesz jeszcze dodatkowo
zmieniać stopień powiększenia formuły na podglądzie, klikając przyciski lupy na pasku
narzędzi.
23
Gotowy dokument jest zapisywany w domyślnym formacie OpenDocument z

rozszerzeniem .odf, co jest skrótem od OpenDocument Formula. Możliwe jest też użycie
starszego formatu OpenOffice 1.0, z rozszerzeniem .sxm, a także zapisanie formuły w
formacie StarOffice (z którego cały pakiet się wywodzi) i w popularnym formacie XML-
owym MathML, z rozszerzeniem .mml. Oczywiście możliwy jest również eksport do
formatu PDF.
Z drugiej strony możesz wczytywać do modułu pliki formuł w tych samych formatach.
24
Polecenia Math
Operatory jedno- lub dwuargumentowe
Polecenie Składnia Ilustracja
Znak + +x +x
Znak - -x −x
Znak +- +-x ±x
Znak -+ -+x ∓x
Dodawanie + A+B A+ B
Odejmowanie - A-B A− B
Mnożenie (kropka) A cdot B A⋅B
Mnożenie (x) A times B A× B
Mnożenie (gwiazdka) A*B A∗B
Dzielenie ułamkowe A over B A

B
Dzielenie (dwukropek- A div B A÷ B
kreska)
Dzielenie (kreska ukośna, A/B A /B
slash)
lub
A slash B
Dzielenie (szeroka kreska A wideslash B A
ukośna) B
25
Dzielenie (szeroka kreska A widebslash B B

ukośna wsteczna) A
Operator złączenia A circ B A∘B

(konkatenacji)
Operator logiczny iloczynu A and B A∧ B
AND
lub
A&B
Operator logiczny sumy OR A or B A∨ B
Operator logiczny negacji neg A ¬A

NOT
Ukośnik wsteczny A bslash B A∖B
Ukośnik w kółku (krzyżowa A odivide B A⊘ B

kreska ułamkowa)
Wypełniony punkt A odot B A⊙ B
Dodawanie tensorowe A oplus B A⊕ B
Odejmowanie tensorowe A ominus B A⊖ B
Iloczyn tensorowy A otimes B A⊗ B
Operacje na zbiorach
Zawiera się a in A a∈ A
Nie zawiera się a notin A a∉ A
Zawiera A owns a A∋a
Zbiór pusty emptyset ∅
Iloczyn zbiorów (przecięcie) A intersection B A∩ B
26
Suma zbiorów A union B A∪ B
Różnica zbiorów A setminus B A∖B
Zbiór ilorazów A slash B A /B
Podzbiór A subset B A⊂ B
Podzbiór lub równy A subseteq B A⊆ B
Nadzbiór A supset B A⊃ B
Nadzbiór lub równy A supseteq B A⊇ B
Nie podzbiór A nsubset B A⊄ B
Nie podzbiór ani równy A nsubseteq B A⊈ B
Nie nadzbiór A nsupset B A⊅ B
Nie nadzbiór ani równy A nsupseteq B A⊉ B
Alef aleph ℵ
Zbiór liczb naturalnych setN ℕ
Zbiór liczb całkowitych setZ ℤ
Zbiór liczb wymiernych setQ ℚ
Zbiór liczb rzeczywistych setR ℝ
Zbiór liczb zespolonych setC ℂ
Relacje
Jest równe A=b A= B
Nie jest równe A <> B lub A neq b A≠ B
Jest mniejsze niż A < B lub A lt b A<B
27
Jest mniejsze lub równe A <= B lub A le B A≤ B
Jest mniejsze-równe A leslant b A⩽ B
Jest większe niż A > B lub A gt B A> B
Jest większe lub równe A >= B lub A ge B A≥ B
Jest większe-równe A geslant B A⩾ B
Jest dużo mniejsze niż A << B lub A ll B A≪B
Jest dużo większe niż A >> B lub A gg B A≫B
Jest w przybliżeniu równe A approx B A≈ B
Jest podobne do A sim B A∼ B
Jest podobne do lub równe A simeq B A≃ B
Przystaje do A equiv B A≡ B
Jest proporcjonalne do A prop B A ∝B
Jest równoległe do A parallel B A∥B
Jest prostopadłe do A ortho B A ⊥B
Dzieli A divides B A∣B
Nie dzieli A ndivides B A∤ B
Dąży do A toward B A→ B
Podwójna strzałka w lewo A dlarrow B A⇐B
Podwójna strzałka w obie A dlrarrow B A⇔B

strony
Podwójna strzałka w prawo A drarrow B A⇒B
Poprzedza A prec B A≺B
Następuje A succ B A≻B
Poprzedza lub równa się A preccurlyeq B A≼B
28
Następuje lub równa się A succcurlyeq B A≽B
Poprzedza lub odpowiada A precsim B A≾B
Następuje lub odpowiada A succsim B A≿B
Nie poprzedza A nprec B A⊀B
Nie następuje A nsucc B A⊁B
Jest zdefiniowane jako A def B A≝ B
Odwołuje się do (po lewej) A transl B A⊷B
Odwołuje się do (po prawej) A transr B A⊶B
Funkcje
Funkcja wykładnicza func e^{a} ea

naturalna
Funkcja wykładnicza exp(a) exp( a)
Logarytm naturalny ln(a) ln (a )
Logarytm log(a) log (a)
Potęga a^{b} ab
Sinus sin(a) sin(a )
Cosinus cos (a) cos(a )
Tangens tan(a) tan(a )
Cotangens cot(a) cot (a)
Sinus hiperboliczny sinh(a) sinh(a)
29
Cosinus hiperboliczny cosh(a) cosh (a)
Tangens hiperboliczny tanh(a) tanh(a)
Cotangens hiperboliczny coth(a) coth(a)
Arcus sinus arcsin(a) arcsin (a )
Arcus cosinus arccos(a) arccos (a)
Arcus tangens arctan(a) arctan (a )
Arcus cotangens arccot(a) arccot (a )
Pierwiastek n-tego stopnia z nroot{n}{a} √n a

a
Wartość absolutna abs{a} |a|
Silnia fact{a} a!
Pierwiastek kwadratowy sqrt{a} √a
Operatory
Granica lim(a) lim (a )
Limes indeks dolny lim from{a}b lim b

a
a
Limes indeks górny lim to{a} b
lim b
Limes indeks górny/dolny lim from{a} to{b} c b
lim c
a
Limit dolny liminf a lim inf a
30
Indeks dolny granicy dolnej liminf from{a} b lim inf b

a
a
Indeks górny granicy dolnej liminf to{a} b
lim inf b
Ogranicznik dolny sup/sub liminf from{a} to{b} c b
lim inf c
a
Limit górny limsup a lim sup a
Indeks dolny granicy górnej limsup from{a} b lim sup b

a
a
Indeks górny granicy górnej limsup to{a} b
lim sup b
Ogranicznik górny sup/sub limsup from{a} to{b} c b
lim sup c
a
Suma sum(a) ∑ (a )
Suma indeks dolny sum from{a} b ∑b
a
a
Suma indeks górny sum to{a} b
∑b
Suma indeks górny/dolny sum from{a} to{b} c b
∑c
a
Iloczyn prod a ∏a
Iloczyn indeks dolny prod from{a} b ∏b
a
a
Iloczyn indeks górny prod to{a} b
∏b
b
Iloczyn indeks górny/dolny prod from{a} to{b} c
∏
a
c
Suma prosta coprod a ∐a
31
Suma prosta indeks dolny coprod from{a} b ∐b

a
Suma prosta indeks górny coprod to{a} b a
∐b
b
Suma prosta indeks coprod from{a} to{b} c
górny/dolny
∐c
a
Całka int a ∫a
Całka indeks dolny int from{a} b ∫b
a
a
Całka indeks górny int to{a} b
∫b
Całka indeks górny/dolny int from{a} to{b} c b
∫c
a
Podwójna całka iint a ∬a

Podwójna całka indeks dolny iint from{a} b ∬b
a
a
Podwójna całka indeks górny iint to{a} b
∬b
Podwójna całka indeks iint from{a} to{b} c b
górny/dolny ∬c
a
Potrójna całka iiint a ∭a

Potrójna całka indeks dolny iiint from{a} b ∭b
a
a
Potrójna całka indeks górny iiint to{a} b
∭b
Potrójna całka indeks iiint from{a} to{b} c b
górny/dolny ∭c
a
Całka krzywoliniowa lint a ∮a
32
Całka krzywoliniowa indeks lint from{a} b ∮b

dolny a
a
Całka krzywoliniowa indeks lint to{a} b
górny ∮b
b
Całka krzywoliniowa indeks lint from{a} to{b} c
górny/dolny ∮c
a
Podwójna całka llint a ∯a

krzywoliniowa
Podwójna całka llint from{a} b ∯b
krzywoliniowa indeks dolny a
a
Podwójna całka llint to{a} b
krzywoliniowa indeks górny ∯b
b
Podwójna całka llint from{a} to{b} c
krzywoliniowa indeks ∯c
a
górny/dolny
Potrójna całka krzywoliniowa lllint a ∰a
Potrójna całka krzywoliniowa lllint from{a} b ∰b
indeks dolny a
a
Potrójna całka krzywoliniowa lllint to{a} b
indeks górny ∰b
b
Potrójna całka krzywoliniowa lllint from{a} to{b} c
indeks górny/dolny ∰c
a
Atrybuty
Akcent akutowy acute a á
33
Grawis grave a à
Znak krótkotrwałości breve a ă
Koło circle a å
Kropka dot a ȧ
Dwie kropki ddot a ä
Trzy kropki dddot a a⃛
Linia nad bar a ā
Strzałka wektora vec a ⃗

a
Harpun harpoon a a
⃑
Tylka tilde a ~
a
Daszek hat a a^
Odwrócony daszek check a ǎ
Duża strzałka wektora widevec {a} ⃗a
Duży harpun wideharpoon {a} ⃑a
Duża tylka widetilde {a} ~

a
Szeroki daszek widehat {a} a^
Linia ponad overline {a} a
Linia pod underline {a} a

Przekreślenie overstrike {a} a
34
Przezroczysta czcionka phantom {a}

Czcionka pogrubiona bold a a
Kursywa ital a a
Zmień rozmiar (czcionki) size 20 {a}

size 30 {a}
a
a
Zmień czcionkę font sans {ABC} ABC
font serif {ABC} ABC
font fixed {ABC} ABC
Czarny color black {AB} AB
Niebieski color blue {AB} AB
Zielony color green {AB} AB
Czerwony color red {AB} AB
Cyjan elektryczny color cyan {AB} AB
Fuksja color magenta {AB} AB
Żółty color yellow {AB} AB
Szary color gray {AB} AB
Limonkowy color lime {AB} AB
Rdzawoczerwony color maroon {AB} AB
Granatowy color navy {AB} AB
Oliwkowy color olive {AB} AB
35
Purpurowy color purple {AB} AB
Srebrny color silver {AB} AB
Cyraneczkowy color teal {AB} AB
Koralowy color coral {AB} AB
Ciemnogranatowy color midnightblue {AB} AB
Karmazynowy color crimson {AB} AB
Fioletowy color violet {AB} AB
Pomarańczowy color orange {AB} AB
Czerwonopomarańczowy color orangered {AB} AB
Morska zieleń color seagreen {AB} AB
Indygo color indigo {AB} AB
Gorący róż color hotpink {AB} AB
Lawendowy color lavender {AB} AB
Nawiasy
Nawiasy grupujące {abc} abc
Nawiasy okrągłe (abc) (abc)
Nawiasy kwadratowe [abc] [abc ]
Podwójne nawiasy ldbracket abc rdbracket ⟦abc ⟧

kwadratowe
Nawiasy klamrowe lbrace abc rbrace {abc }
Nawiasy kątowe langle abc rangle ⟨abc ⟩
36
Nawiasy operatora langle abc mline xyz rangle ⟨abc|xyz ⟩
Wyższy sufit lceil abc rceil ⌈abc ⌉
Podłoga lfloor abc rfloor ⌊abc ⌋
Pojedyncze linie lline abc rline |abc|
Podwójne linie ldline abc rdline ‖abc‖
Nawiasy okrągłe (zmieniające left ( abc right ) ( abc )

rozmiar)
Nawiasy kwadratowe left [ abc right ] [ abc ]
(zmieniające rozmiar)
Podwójne nawiasy left ldbracket abc right ⟦ abc ⟧
kwadratowe (zmieniające rdbracket
rozmiar)
Nawiasy klamrowe left lbrace abc right rbrace { abc }
Nawiasy kątowe (zmieniające left langle abc right rangle ⟨ abc ⟩
rozmiar)
Nawiasy operatora left langle abc mline xyz ⟨ abc|xyz ⟩
(zmieniające rozmiar) right rangle
Wyższy sufit (zmieniające left lceil abc right rceil ⌈ abc ⌉

rozmiar)
Podłoga (zmieniające left lfloor abc right rfloor ⌊ abc ⌋
rozmiar)
Pojedyncze linie (zmieniające left lline abc right rline |abc|
rozmiar)
Podwójne linie (zmieniające left ldline abc right ‖abc‖
rdline
rozmiar)
f
Nawiasy klamrowe u góry {abcde} overbrace {f}
⏞
abcde
37
Nawiasy klamrowe u dołu {abcde} underbrace {f} ⏟
abcde
(zmieniające rozmiar) f
Formaty
Potęga (superskrypt po a^{b} ab

prawej)
Subskrypt (indeks dolny) po a_{b} ab
prawej
Superskrypt (indels górny) po a lsup{b} b

a
lewej
Subskrypt (indeks dolny) po a lsub{b} b a

lewej
Indeks górny w górze a csup{b} b
a
Indeks dolny w dole a csub{b} a
b
Nowa linia newline

Mały odstęp ` 123 456
Duży odstęp ~ 123 456
Brak przerw nospace {abc xyz} abc xyz
Wyrównaj do lewej alignl D ABC

D
Wyrównaj do środka alignc D ABC
D
38
Wyrównaj do prawej alignr D ABC

D
Inne
Znak nieskończoności Infinity lub infty ∞
Pochodna cząstkowa partial ∂
Operator wektorowy nabla nabla ∇
Kwantyfikator ogólny forall ∀
Kwantyfikator szczegółowy exists ∃
Kwantyfikator szczegółowy notexists ∄
Część rzeczywista liczby re ℜ

zespolonej
Część urojona liczby im ℑ
zespolonej
Strzałka w lewo leftarrow ←
Strzałka w prawo rightarrow →
Strzałka w górę uparrow ↑
Strzałka w dół downarrow ↓
39
O autorze
Paweł Wimmer, rocznik 1954, z wykształcenia
ekonomista, absolwent Szkoły Głównej Planowania i
Statystyki (dzisiejszej Szkoły Głównej Handlowej).
Przez całe życie związany z książkami i czasopismami.
Pracował w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego,
wydawnictwie Polskiego Związku Esperantystów, a od
1991 roku jako dziennikarz prasy komputerowej
(PCkurier, Magazyn WWW, PC World). Autor około 30
książek o tematyce komputerowej i językowej, twórca
kilku serwisów edukacyjnych w Internecie, w tym (w
latach 1996-2014) serwisu „Kurs HTML. Poradnik webmastera”, z którego uczyło się kilka
pokoleń polskich webmasterów.
Propagator języków planowych (esperanto, interlingua). Współzałożyciel Komitetu
Obrony Demokracji, członek Towarzystwa Dziennikarskiego. Liberał w kwestii mnożenia
PKB i socjaldemokrata w kwestii jego dzielenia. Agnostyk wierzący w powszechność życia
we Wszechświecie, także rozumnego. Miłośnik psów i kotów.
Facebook: https://www.facebook.com/prwimmer
Instagram: https://www.instagram.com/pawel_wimmer/
Twitter: https://twitter.com/Wimmer
Serwis edukacyjny „Word 365 – jak napisać pracę dyplomową”:
http://www.numlock.edu.pl/pracadyplomowa/
40

LibreOffice Math. Jak Pisać Teksty Matematyczne

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

LibreOffice Math. Jak Pisać Teksty Matematyczne

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

P.

Wimmer – Jak pisać formuły matematyczne w LibreOffice

Formuły matematyczne można tworzyć zarówno w specjalnym module OpenOffice

Najłatwiej jest zacząć od prostego przykładu ilustrującego użyteczność Math.

Pasek zostanie umieszczony pod głównym paskiem narzędziowym edytora.

Załóżmy teraz, że chcemy wpisać formułę y=2x+5.

Ciąg y={x+2} over x^2 zostanie zamieniony na:

Edycja istniejącej formuły

Tworzenie formuł w edytorze

Zauważ od razu, że na ekranie widoczny jest panel zawierający „ściągawkę” w postaci

Innym sposobem wstawiania symboli jest naciśnięcie prawego przycisku myszy i

Należy je zastąpić właściwymi znakami, a można się między nimi przemieszczać do

Wartości te możesz zmienić za pomocą polecenia Modyfikuj, aczkolwiek zalecane są

Polecenie Format – Odstępy pozwala wyregulować wartości dla odstępów i szeregu

Polecenie Format – Wyrównanie pozwala wybrać sposób justowania formuły, np.

Kluczową rolę w formułach odgrywają nawiasy klamrowe, które grupują poszczególne

natomiast formuła y = sqrt {x^2 + 2x} ma postać

a więc są to oczywiście odmienne formuły, które w rzeczywistych rachunkach dałyby

Inne formy nawiasów

Oprócz niewidocznych w formule nawiasów klamrowych, pełniących rolę czynnika

Podwójne nawiasy kwadratowe

Nawiasy klamrowe (wersja prezentacyjna)

Nawiasy okrągłe zmieniające rozmiar

Podwójne nawiasy kwadratowe zmieniające rozmiar

Pojedyncze linie zmieniające rozmiar

Podwójne linie zmieniające rozmiar

Nawiasy klamrowe zmieniające rozmiar

Nawiasy kątowe zmieniające rozmiar

LibreOffice Math oferuje szereg prostych sposobów formatowania znaków w formułach,

Polecenie font serif wprowadza czcionkę szeryfową.

Polecenie bold wprowadza pogrubienie znaków.

Polecenie color nazwa_koloru wprowadza kolor czcionki.

Indeksy górne i dolne

Ważną rolę w tworzeniu skomplikowanych technicznie formuł pełnią indeksy górne i

Indeks lewy górny

Indeks środkowy górny

Indeks prawy górny

Indeks lewy dolny

Indeks środkowy dolny

Indeks prawy dolny

Macierze i stosy pozwalają wprowadzać wielopiętrowe wyrażenia, często stosowane w

Stos z wyrównaniem do lewej

Wyrównanie do lewej jest realizowane za pomocą alignl.

Stos z wyrównaniem do prawej

Wyrównanie do prawej jest realizowane za pomocą alignr.

Stos z wyrównaniem do środka

Wyrównanie do środka jest realizowane za pomocą alignc.

W module są oczywiście dostępne te same narzędzia, co w wersji współpracującej

Gotowy dokument jest zapisywany w domyślnym formacie OpenDocument z

Operatory jedno- lub dwuargumentowe

Polecenie Składnia Ilustracja

Mnożenie (kropka) A cdot B A⋅B

Mnożenie (x) A times B A× B

Mnożenie (gwiazdka) A*B A∗B

Dzielenie ułamkowe A over B A

Dzielenie (szeroka kreska A widebslash B B

Operator złączenia A circ B A∘B

Operator logiczny negacji neg A ¬A

Ukośnik w kółku (krzyżowa A odivide B A⊘ B

Dodawanie tensorowe A oplus B A⊕ B

Odejmowanie tensorowe A ominus B A⊖ B

Iloczyn tensorowy A otimes B A⊗ B

Polecenie Składnia Ilustracja