Professional Documents
Culture Documents
Materiał składa się z sekcji: "Trójkąt", "Nierówność trójkąta", "Rodzaje trójkątów", "Suma kątów
w trójkącie", "Wysokości trójkąta", "Dwusieczne kątów trójkąta", "Środek ciężkości trójkąta".
Zawartość tekstowa - trójkąt i jego elementy, rodzaje trójkątów, definicja kąta zewnętrznego
trójkąta, nierówność trójkąta, własności trójkąta, klasyfikacja trójkątów, suma kątów trójkąta,
wysokości, środkowe boków, symetralne boków trójkąta, ortocentrum, środek ciężkości.
Przykłady - nierówność trójkąta (aplet), suma kątów trójkąta, własności odcinków w trójkącie
(wysokości, dwusiecznych kątów, środkowych boków).
Ćwiczenia - rodzaje trójkątów, nierówność trójkąta, obwód i pole, suma kątów trójkąta,
ortocentrum, środek ciężkości.
Trójkąty i ich własności
W Europie znajdują się trzy znane trójkątne rynki: w Bonn, Paryżu i Łowiczu.
Legenda głosi, że na Nowym Rynku w Łowiczu stał kiedyś ratusz, ale zawalił się za sprawą
kobiety, którą spalono oskarżoną o czary. Przez długie lata rynek pełnił funkcję targowiska.
W czasie wojny jego część włączono do getta. Obecnie na rynku, wokół znajdującej się tam
fontanny, organizowane są imprezy kulturalne.
Trójkąt
Trójkąt to wielokąt, który ma trzy boki.
Kątem zewnętrznym trójkąta nazywamy każdy kąt przyległy do kąta wewnętrznego tego
trójkąta.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Nierówność trójkąta
Przykład 1
Jak myślisz, czy z każdych trzech odcinków można zbudować trójkąt? Jaka musi być
zależność miedzy długościami takich odcinków?
Sprawdź swoje przypuszczenia, wykorzystując poniższą konstrukcję. Zmieniaj długość
jednego z odcinków i obserwuj, w jakiej sytuacji można z danych odcinków zbudować
trójkąt.
Trójkąta nie dało się zbudować, gdy jeden z odcinków był dłuższy od sumy dwóch
pozostałych odcinków.
Twierdzenie: Nierówność trójkąta
W dowolnym trójkącie długość każdego boku jest mniejsza od sumy długości pozostałych
boków.
Z odcinków o długościach a, b, c można zbudować trójkąt wtedy i tylko wtedy, gdy
a < b + c
b < a + c
c < a + b
Rodzaje trójkątów
Trójkąty klasyfikujemy ze względu na miary ich kątów na trójkąty ostrokątne, prostokątne
i rozwartokątne.
1. Wskaż w każdym z nich kąt o największej mierze i najdłuższy bok. Określ ich wzajemne
położenie.
2. Wskaż w każdym trójkącie najkrótszy bok i kąt o najmniejszej mierze. Określ ich wzajemne
położenie.
Co zauważasz?
Ważne!
Ćwiczenie 2
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Czy pamiętasz ile stopni jest równa suma miar kątów trójkąta?
Ważne!
Wniosek
Jeżeli w trójkącie jeden z kątów jest rozwarty, to każdy z pozostałych kątów jest kątem
ostrym.
Jeżeli w trójkącie jeden z kątów jest prosty, to każdy z pozostałych kątów jest ostry.
Suma miar tych kątów ostrych jest równa 90°.
Przykład 3
α + 110° = 180°
α = 180° − 110°
α = 70°
Przykład 4
Przypadek I
α + α + 40° = 180°
2 ⋅ α = 180° − 40°
2α = 140°/ : 2
α = 70°
Przypadek II
β + 80° = 180°
β = 180° − 80°
β = 100°
Przykład 5
Przykład 6
Przykład 7
Przykład 8
Przykład 9
Na rysunku zaznaczony jest trójkąt, jego ortocentrum, okrąg opisany na trójkącie i sześć
punktów uzyskanych w poprzednich konstrukcjach.
Dorysowujemy punkty przecięcia dwusiecznych kątów trójkąta z symetralnymi boków.
Gdzie leżą te punkty?
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Własność ta została odkryta w Polsce kilka lat temu. Ponieważ wszystkie punkty, które
rozważaliśmy, leżą na okręgu opisanym na trójkącie, okrąg ten został nazwany polskim
okręgiem dwunastu punktów trójkąta.
Dwusieczną kąta trójkąta nazywamy półprostą o początku w wierzchołku tego kąta, która
dzieli ten kąt na dwa kąty o jednakowych miarach.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Wiemy już, że dwusieczne kątów trójkąta przecinają się w jednym punkcie, który jest
środkiem okręgu wpisanego w ten trójkąt.
Przykład 10
Narysujmy trójkąt. Skonstruujmy symetralne jego boków, dwusieczne jego kątów i okrąg
opisany na tym trójkącie.
Zwróć uwagę na położenie punktu przecięcia prostej zawierającej dwusieczną kąta
z symetralną boku leżącego naprzeciw tego kąta.
W trójkącie środek ciężkości zawsze leży w jego wnętrzu. Odnajdujemy go, konstruując
najpierw środki boków trójkąta, a następnie łącząc odcinkiem każdy wierzchołek trójkąta
z środkiem przeciwległego boku. Te trzy odcinki, które przecinają się w jednym punkcie
nazywamy środkowymi boków trójkąta. Ten punkt wyznacza właśnie środek ciężkości
trójkąta.
Środkowe boków trójkąta przecinają się w jednym punkcie, zwanym środkiem ciężkości
trójkąta.
Środek ciężkości trójkąta dzieli każdą z środkowych tego trójkąta w stosunku 2 : 1 , licząc
od wierzchołka.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 11
x = 2 ⋅ 3 cm = 6 cm.
Przykład 12
1. a , b, b
2. a, b, d
3. a, d, e
Ćwiczenie 7
a = 1 dm, b = 1 dm, c = 1 dm
Ćwiczenie 8
Odcinki a ,
= 7 cm, b = 5 cm c są bokami trójkąta. Długość odcinka c może być równa
9 cm
12 cm
4 cm
Ćwiczenie 9
Długość boku trójkąta może być równa połowie obwodu tego trójkąta.
Obwód trójkąta może być trzykrotnie większy od jednego z boków tego trójkąta.
Ćwiczenie 10
równoboczny
różnoboczny
równoramienny
Ćwiczenie 11
Trójkąt ABC ma trzy osie symetrii. Długość części dwusiecznej jednego z kątów trójkąta
zawartej w trójkącie ma długość 4 cm. Oblicz
Oblicz obwód trójkąta, w którym jeden bok ma długość 8 cm, a każdy następny jest o 6 cm
dłuższy od poprzedniego.
Ćwiczenie 13
Ćwiczenie 14
Dwa boki trójkąta równoramiennego mają długości 3 cm i 6 cm. Oblicz długość trzeciego boku
trójkąta.
Ćwiczenie 15
Odcinek o długości 5 cm podzielono na trzy części tak, że długość każdej części wyraża się
dodatnią liczbą naturalną. Z otrzymanych odcinków zbudowano trójkąt. Oblicz długości boków
trójkąta.
Ćwiczenie 16
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 17
Rysunek trójkąta A B C. Przy wierzchołku A zaznaczony kąt prosty, przy wierzchołku B kąt 45
stopni.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 18
60°
45°
90°
65°
Ćwiczenie 19
3. W trójkącie równoramiennym miara jednego z kątów jest dwa razy większa od miary
drugiego. Wtedy najmniejszy kąt tego trójkąta ma miarę …
Ćwiczenie 20
Ćwiczenie 21
Można wykazać, że w trójkącie prostokątnym o kątach ostrych o miarach 30° i 60° długość
przyprostokątnej leżącej naprzeciw kąta o mierze 30° jest równa połowie długości
przeciwprostokątnej.
Korzystając z tej własności, rozwiąż poniższe zadania.
2. Dany jest trójkąt prostokątny, w którym najdłuższy bok ma długość 5 cm, a najkrótszy
2,5 cm. Oblicz miary katów ostrych tego trójkąta.
Ćwiczenie 23
Uzupełnij zdanie.
Ćwiczenie 24
Narysuj trójkąt równoboczny ABC i zaznacz jego wysokość. Wysokości podzieliły trójkąt ABC
na 6 trójkątów. Oblicz miary kątów każdego z tych trójkątów.
Ćwiczenie 25
Ćwiczenie 26
W trójkącie ABC kąt ABC jest dwukrotnie większy od kąta BAC. Kąt ACB jest trzykrotnie
większy od kąta BAC.
Wyznacz miary kątów tego trójkąta.
Ćwiczenie 27
Środek okręgu opisanego na trójkącie nie należy do tego trójkąta. Gdzie znajduje się
ortocentrum trójkąta?
Ćwiczenie 28
Ortocentrum pewnego trójkąta leży w wierzchołku tego trójkąta. Gdzie znajduje się środek
okręgu opisanego na tym trójkącie?
Ćwiczenie 29
Miary kątów trójkąta ABC są takie same jak miary kątów trójkąta EFG. Czy obwody tych
trójkątów są równe? Dlaczego?
Ćwiczenie 30
W trójkącie ABC środek ciężkości jest odległy od środków jego boków odpowiednio o 5 cm,
3 cm, i 7 cm. Oblicz sumę odległości tego środka ciężkości od wierzchołków trójkąta.
Ćwiczenie 31
Odległość ortocentrum trójkąta KLM od jego środka ciężkości wynosi 6 cm. Jaka jest
odległość środka ciężkości od środka okręgu opisanego na tym trójkącie?
Ćwiczenie 32
Odległość ortocentrum od środka okręgu opisanego na pewnym trójkącie jest równa 6 cm.
Jaka jest odległość tego ortocentrum od środka ciężkości tego trójkąta?
Ćwiczenie 33
Czy spodki dwóch wysokości trójkąta mogą nie należeć do tego trójkąta? Jeśli to możliwe,
narysuj taki trójkąt. Jeśli nie, odpowiedź uzasadnij.
Ćwiczenie 34
1. podstawa trójkąta jest równa m, a wysokość poprowadzona do tej podstawy jest równa
2 m,
3. podstawa trójkąta jest równa wysokości poprowadzonej do tej podstawy i wynosi 7 m.
Ćwiczenie 35
2
Pole trójkąta jest równe 24 cm .
2. Wysokość trójkąta jest równa 8 cm. Oblicz długość podstawy trójkąta, na którą
poprowadzono tę wysokość.
Ćwiczenie 36
Ćwiczenie 38
Ćwiczenie 40
Ćwiczenie 41
Wytnij z kartonu dowolny trójkąt. Wyobraź sobie, że to blat stolika, a długopis ma być nogą
stolika. Zaznacz na „blacie” miejsce, w którym należy przymocować „nogę”. Sprawdź, czy dobrze
jest ono wyznaczone, ustawiając odpowiednio długopis i trójkąt.