บทท ี่ 1 กฎการนับเบืองต้ น

1. กฎการนับ
1.1 กฎการคูณ (Multiplication Principle)
ถ้าต้องการทางานโดยที่การทางานนั้นสามารถแบ่งออกเป็ น k ขั้นตอน โดยแต่ละขั้นตอนจะทา
ต่อเนื่องกันทุกขั้นตอน ซึ่ง
ขั้นตอนที่ 1 สามารถเลือกทาได้ n1 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 สามารถเลือกทาได้ n2 วิธี
และขั้นตอนที่ 3 สามารถเลือกทาได้ n3 วิธี
ฯลฯ
ขั้นตอนที่ k สามารถเลือกทาได้ nk วิธี
จานวนวิธีท้งั หมดในการทางาน k ขั้นตอนเท่ากับ n1× n2 × n3 × … × nk วิธี

ตัวอย่างที่ 1 นายเอกเดินทางไปบ้านนายเวียน โดยที่การเดินทางครั้งนี้มีเงื่อนไขว่า นายเอกจะต้องไปทางรถยนต์

แล้วไปนัง่ เรื อต่อเท่านั้น จึงจะถึงบ้านนายเวียน ถ้าทางรถยนต์ที่จะไปนั้นมีรถยนต์ส่วนตัว, รถแท็กซี่ และรถเมล์ ส่ วน
ทางเรื อนั้น มีเรื อยนต์และเรื อพาย แล้วอยากทราบว่านายเอกจะเดินทางไปบ้านนายเวียนได้กี่วิธี
วิธีธีทา จากโจทย์แบ่งออกเป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เดินทางโดยรถยนต์ สามารถเลือกเดินทางได้ 3 วิธี (รถยนต์, แท็กซี่, รถเมล์)
ขั้นตอนที่ 2 เดินทางโดยทางเรื อ สามารถเลือกเดินทางได้ 2 วิธี
 โดยกฎการคูณ จะได้ว่ามีวิธีเดินทางทั้งหมด 3 × 2 = 6 วิธี
ตัวอย่างที่ 2 มีกล่องอยู่ 4 กล่อง แต่ละกล่องมีลกู บอลสีต่างๆ กันดังนี้ กล่องที่ 1 มีลกู บอลสีแดง 10 ลูก กล่องที่ 2
มีลกู บอลสีดา 6 ลูก กล่องที่ 3 มีลกู บอลสีขาว 5 ลูก กล่องที่ 4 มีลกู บอลสีน้ าเงิน 3 ลูก ถ้าหยิบลูกบอลจากแต่ละ
กล่องมากล่องละ 1 ลูก แล้วจะหยิบลูกบอลได้ท้งั หมดกี่วธิ ี
วีธีทา จากโจทย์แบ่งออกเป็ น 4 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 หยิบลูกบอล 1 ลูกจากกล่องใบที่ 1 เลือกหยิบได้ 10 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 หยิบลูกบอล 1 ลูกจากกล่องใบที่ 2 เลือกหยิบได้ 6 วิธี
ขั้นตอนที่ 3 หยิบลูกบอล 1 ลูกจากกล่องใบที่ 3 เลือกหยิบได้ 5 วิธี
ขั้นตอนที่ 4 หยิบลูกบอล 1 ลูกจากกล่องใบที่ 4 เลือกหยิบได้ 3 วิธี
 จานวนวิธีในการหยิบลูกบอลมีท้งั หมด 10 × 6 × 5 × 3 = 900 วิธี
ตัวอย่างที่ 3 จะสร้างตัวเลข 3 หลัก จากตัวเลข 1, 3, 5, 7 ได้กี่จานวน ถ้า
1. ใช้เลขซ้ ากันได้ในแต่ละหลัก แบ่งเป็ น 3 ขั้นตอน คือ 2. ห้ามใช้เลขซ้ ากันในแต่ละหลัก
ขั้นตอนที่ 1 เลือกตัวเลขในหลักหน่วย เลือกได้ 4 วิธี ขั้นตอนที่ 1 เลือกตัวเลขในหลักหน่วย เลือกได้ 4 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 เลือกตัวเลขในหลักสิบ เลือกได้ 4 วิธี ขั้นตอนที่ 2 เลือกตัวเลขในหลักสิบ เลือกได้ 3 วิธี
ขั้นตอนที่ 3 เลือกตัวเลขในหลักร้อย เลือกได้ 4 วิธี ขั้นตอนที่ 2 เลือกตัวเลขในหลักสิบ เลือกได้ 2 วิธี
 รวมวิธีในการสร้างเลข 3 หลักทั้งหมด 4 × 4 × 4 = 64 วิธี / รวมวิธีท้งั หมด 4 × 3 × 2 = 24 วิธี
 1.2 กฎการบวก (Addition Principle)
ถ้าต้องการทางานอย่างหนึ่ง สามารถแบ่งได้เป็ น k กรณี ซึ่งแต่ละกรณี จะไม่สามารถทาพร้อมกันได้
ซึ่ง ถ้ากรณี ที่ 1 สามารถเลือกทางานได้ n1 วิธี กรณี ที่ 2 สามารถเลือกทางานได้ n2 วิธี กรณี ที่ 3 สามารถเลือก
ทางานได้ n3 วิธี ฯลฯ กรณี ที่ k สามารถเลือกทางานได้ nk วิธี จะมีวิธีในการทางานจนเสร็ จทั้งหมดเท่ากับ
n1 + n2 + n3 + … + nk วิธี

ตัวอย่างที่ 1 หยิบไพ่ 1 ใบ จากไพ่ท้งั สารับที่มี 52 ใบ จงหาจานวนวิธีที่จะหยิบได้แต้มคิง หรื อแจ็ค

วิธีทา แบ่งเป็ น 2 กรณี คือ
กรณี ที่ 1 ได้แต้มคิง สามารถเกิดได้ 4 วิธี
กรณี ที่ 2 ได้แต้มแจ็ค สามารถเกิดได้ 4 วิธี
 โดยกฎการบวก จะได้วิธีท้งั หมด 4 + 4 = 8 วิธี
ตัวอย่างที่ 2 ถ้าใช้พยัญชนะ ก, ข, ค, ง ในการสร้างรหัส 1 หลัก หรื อ 2 หลัก หรื อ 3 หลัก หรื อ 4 หลักก็ได้แต่
ห้ามใช้พยัญชนะซ้ ากันในแต่ละหลัก แล้วจะสร้างรหัสได้กี่แบบ
วิธีทา แบ่งเป็ น 4 กรณีดงั นี้
กรณี ที่ 1 สร้างเป็ นรหัส 1 หลัก สร้างได้ 4 วิธี
กรณี ที่ 2 สร้างเป็ นรหัส 2 หลัก สร้างได้ 12 วิธี 4×3
กรณี ที่ 3 สร้างเป็ นรหัส 3 หลัก สร้างได้ 24 วิธี 4×3×2
กรณี ที่ 4 สร้างเป็ นรหัส 4 หลัก สร้างได้ 24 วิธี 4×3×2×1
 รวมวิธีในการสร้างรหัสได้ท้งั หมด 4 + 12 + 24 + 24 = 64 แบบ
แบบฝึ กหัด
1. หยิบใพ่ 1 ใบจากไพ่ท้งั สารับที่มี 52 ใบ จงหาจานวนวิธีที่จะหยิบได้ไพ่โพดา หรื อข้าวหลามตัด
วิธีทา แบ่งเป็ น 2 กรณี
กรณี ที่ 1 หยิบได้ไพ่โพดา จะเลือกหยิบได้ 13 วิธี
กรณี ที่ 2 หยิบได้ไพ่ขา้ วหลามตัด จะเลือกหยิบได้ 13 วิธี
 โดยกฎการบวก (ไม่เกิดขึ้นพร้อมกัน) จะมีวิธีในการหยิบทั้งหมด 13 + 13 = 26 วิธี
2. นางสาวกระแตต้องการแต่งตัว โดยต้องใส่เสื้อและกระโปรง ซึ่งกระแตมีเสื้อ 5 ตัว และมีกระโปรง 3 ตัว แล้ว
นางสาวกระแตจะแต่งตัวให้แตกต่างกันได้กี่วิธี
วิธีทา แบ่งเป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกใส่เสื้อ สามารถเลือกได้ 5 วิธี (มีเสื้อ 5 ตัว)
ขั้นตอนที่ 2 เลือกใส่กระโปรง สามารถเลือกใส่ได้ 3 วิธี (มีกระโปรง 3 ตัว)
 โดยกฎการคูณ จะมีวิธีในการแต่งตัวที่แตกต่างกันทั้งหมด 5 × 3 = 15 วิธี
3. ถ้าครอบครัวหนึ่งต้องการมีบุตร 3 คน แล้วจงหาจานวนวิธีที่จะได้ลกู สาวหรื อลูกชายทั้งหมดของการมีบุตรของ
ครอบครัวนี้
วิธีทา แบ่งออกเป็ น 3 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 ลูกคนที่หนึ่ง สามารถเกิดได้ 2 วิธี (ชาย , หญิง)
ขั้นตอนที่ 2 ลูกคนที่สอง สามารถเกิดได้ 2 วิธี
ขั้นตอนที่ 3 ลูกคนที่สาม สามารถเกิดได้ 2 วิธี
 โดยกฎการคูณ จะมีวิธีในการเกิดเพศของลูกได้ท้งั หมด 2 × 2 × 2 = 8 วิธี
4. หยิบไพ่ 1 ใบ จากไพ่ท้งั สารับที่มี 52 ใบ จงหาจานวนวิธีที่จะหยิบได้ไพ่โพดา โพแดง หรื อข้าวหลามตัด
วิธีทา แบ่งออกเป็ น 3 กรณี ดังนี้
กรณี ที่ 1 ได้ไพ่โพดา สามารถเลือกได้ 13 วิธี
กรณี ที่ 2 ได้ไพ่โพแดง สามารถเลือกได้ 13 วิธี
กรณี ที่ 3 ได้ไพ่ขา้ วหลามตัด สามารถเลือกได้ 13 วิธี
 โดยกฎการบวก สามารถหยิบไพ่ได้ท้งั หมด 13 + 13 + 13 = 39 วิธี
5. บริ ษทั แห่งหนึ่งมีตาแหน่งว่างอยู่ 2 ตาแหน่งที่แตกต่างกัน ถ้ามีผสู้ มัครเข้าทางาน 4 คน คือ ก, ข, ค และ ง เมื่อ
ทาการสาภาษณ์แล้วปรากฏว่าคนที่เหมาะสมกับตาแหน่งที่ 1 คือ ก, ข, ค คนที่เหมาะสมกับตาแหน่งที่ 2 คือ ข, ค, ง
จงหาจานวนวิธีที่แตกต่างกันที่บริ ษทั จะบรรจะคนเข้าทางาน โดยให้คนเหมาะสมกับงาน
วิธีทา แบ่งออกเป็ น 3 กรณี ดังนี้
กรณี ที่ 1 เลือกตาแหน่งที่ 1 เป็ น ก สามารถเลือกตาแหน่งที่ 2 ได้ 3 วิธี (ข, ค, ง)
กรณี ที่ 2 เลือกตาแหน่งที่ 1 เป็ น ข สามารถเลือกตาแหน่งที่ 2 ได้ 2 วิธี (ค, ง)
กรณี ที่ 3 เลือกตาแหน่งที่ 1 เป็ น ค สามารถเลือกตาแหน่งที่ 2 ได้ 2 วิธี (ข,ง)
 โดยกฎการบวก จะได้ว่ามีวิธีบรรจุคนเข้าทางานทั้งหมด 3 + 2 + 2 = 7 วิธี
6. นาย ก, ข และ ค จะขึ้นลิฟต์ ซึ่งมีท้งั หมด 3 ตัว จานวนวิธีที่นาย ก และ ข ขึ้นด้วยกันแต่ ค ขึ้นคนเดียว มี
เท่ากับเท่าใด
วิธีทา ให้ ก และ ข ขึ้นลิฟต์ตวั เดียวกัน แบ่งเป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 ให้ ก และ ข เลือกขึ้นลิปต์ก่อน จะสามารถเลือกได้ 3 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 ให้ ค เลือกขึ้นลิฟต์ จะสามารถเลือกได้ 2 วิธี (คนละตัวกับ ก และ ข)
 โดยกฎการคูณ จะสามารถาเลือกขึ้นลิฟต์ได้ท้งั หมด 3 × 2 = 6 วิธี
7. จะสร้างตัวเลข 3 หลัก จากตัวเลข 0, 1, 2, 3, 4, 5 ที่มีค่าน้อยกว่า 200 ได้กี่จานวนถ้าใช้เลขซ้ ากันได้ในแต่ละหลัก
วิธีทา สร้างตัวเลข 3 หลัก สามารถแบ่งเป็ น 3 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 เลือกตัวเลขในหลักร้อย เลือกได้ 1 วิธี (1 เลือก 0 ไม่เป็ น 3 หลัก)
ขั้นตอนที่ 2 เลือกตัวเลขในหลักสิบ เลือกได้ 6 วิธี
ขั้นตอนที่ 3 เลือกตัวเลขในหลักหน่วย เลือกได้ 6 วิธี
 โดยกฎการคูณ จะสามารถสร้างตัวเลข 3 หลักที่นอ้ ยกว่า 200 ได้ท้งั หมด 1 × 6 × 6 = 36 วิธี