3.

วิธีเรียงสับเปลีย่ นสิ่งของแบบวงกลม

ในการนาสิ่งของที่ต่างๆ กัน n สิ่ง มาจัดเรี ยงเป็ นวงกลม ทั้ง n สิ่ง จานวนวิธีที่จะจัดได้ท้งั หมด
เท่ากับ (n – 1)! วิธี

ถ้านักเรี ยนต้องการหาจานวนวิธีที่จะนาสิ่งของต่างๆ กัน มาจัดเรี ยงเป็ นวงกลม โดยการเขียนรู ป

นักเรี ยนจะต้องยึดสิ่งใดสิ่งหนึ่งให้เป็ นหลักไว้ แล้วนาส่วนที่เหลือมาคิดหาจานวนวิธีในลักษณะการจัดเรี ยงแบบ
เส้นตรง ผลที่ได้ก็คือ จานวนวิธีที่จดั เรี ยงแบบวงกลมนัน่ เอง

ตัวอย่างที่ 1 มีคน 7 คน จะจัดคนทั้ง 7 คนนี้ นัง่ รอบโต๊ะกลมเพื่อรับประทานอาหารได้กี่วิธี

วิธีทา จากกฎการจัดเรี ยงแบบวงกลมจะได้ว่า
สามารถจัดคน 7 คนนัง่ รอบโต๊ะกลมได้ = (7–1)! วิธี
= 6! วิธี
= 720 วิธี

ตัวอย่างที่ 2 มีชาย 3 คน หญิง 3 คน ถ้าจัดให้คนทั้ง 6 คนนี้ นัง่ รอบโต๊ะกลมจะทาได้กี่วิธี ถ้าชายและหญิง

ต้องนัง่ สลับที่กนั คนต่อคน
วิธีทา จากโจทย์สามารถเขียนรู ปเพื่อความสะดวกในการหาวิธี และกาหนดการนัง่ ได้ ดังนี้
กาหนดให้นงั่ คงที่ ช กาหนดให้ ชายคนหนึ่ง เป็ นที่นงั่ คงที่ ส่วนที่เหลือก็นามาคิดเหมือนกับ
ญ ญ การจัดเรี ยงแบบเส้นตรง จะได้ ญ ช ญ ช ญ ( เพราะชายหญิง
จะต้องสลับกัน )
ช ช ขั้นตอนที่ 1 สลับที่ ชาย 2 คน ได้ 2! วิธี
ญ
ขั้นตอนที่ 2 สลับที่ หญิง 3 คน ได้ 3! วิธี
สรุป จานวนวิธีที่จะจัดให้นงั่ ได้ท้งั หมดเท่ากับ 2! × 3! = 2 × 6 = 12 วิธี

ตัวอย่างที่ 3 นาชาย 6 คน และหญิง 6 คน มาจัดนัง่ เรี ยงรอบโต๊ะกลม โดยให้ชาย 2 คน และหญิง 2 คนนัง่

สลับกัน (นัง่ สลับกันทีละ 2 คือ ชช ญญ )จะสามารถจัดให้นงั่ ได้กี่วิธี
วิธีทา จากโจทย์สามารถวาดรู ปเพื่อให้สะดวกในการคิด ได้ 2 รู ปแบบ ดังนี้
ช ช
ญ ช ที่นงั่ คงที่ ช ญ
ญ ญ ญ ญ
ช ญ ญ ช
ช ช ช ช
ญ ช ช ญ
ญ ญ
รูปแบบที่ 1 รูปแบบที่ 2
 จากรู ป ถ้าเราเอานาย ก ไปนัง่ คงที่ ลักษณะการนัง่ จะมี 2 รู ปแบบต่างๆ กัน คือ
รู ปแบบที่ 1 ถ้ามองจากรู ป คนที่นงั่ ทางขวามือ ของนาย ก เป็ นผูช้ าย
รู ปแบบที่ 2 ถ้ามองจากรู ป คนที่นงั่ ทางขวามือ ของนาย ก เป็ นผูห้ ญิง
ดังนั้น ในการคิดต้องคานวณวิธีที่จะเกิดขึ้นในแต่ละรู ปแบบ
พิจารณารูปแบบที่ 1 หลังจากที่เอา นาย ก นัง่ คงที่แล้ว ตาแหน่งที่นงั่ อื่นของชายและหญิงก็ตอ้ ง
เป็ นไปตามกาหนด ดังนั้น การจะจัดคนให้นงั่ จึงถูกแบ่งออกเป็ น 2 ขั้นตอน คือ
ขั้นตอนที่ 1 สลับที่กนั ระหว่างผูช้ าย 5 คน ใน 5 ตาแหน่งที่กาหนดให้ ทาได้ 5! วิธี
ขั้นตอนที่ 2 สลับที่กนั ระหว่างผูห้ ญิง 6 คน ใน 6 ตาแหน่งที่กาหนดให้ ทาได้ 6! วิธี
จากการกระทาทั้ง 2 ขั้นตอนสามารถทาพร้อมกันได้
ดังนั้น จากการกระทา 2 ขั้นตอน จะกระทาได้ 5!6! วิธี
พิจารณารูปแบบที่ 2 ก็เช่นเดียวกับรู ปแบบที่ 1 คือ สลับที่กนั ในระหว่างตาแหน่งของผูช้ ายและผูห้ ญิง
ดังนั้น จะกระทาได้ 5!6! วิธี
จากทั้งสองรู ปแบบ เราสามารถเลือกกระทาได้ = 5!6! + 5!6! วิธี
= 2 × 5! × 6! วิธี
= 2 × 120 × 720 = 172800 วิธี

แบบฝึ กหัด

1. มีชาย 4 คน หญิง 4 คน โดยมีนายกนก กับนางสาวเอื้อมพร อยูใ่ นนี้ดว้ ย จะมีกี่วิธีที่จะนาคนทั้ง 8 คนนี้

มาจัดนัง่ เป็ นวงกลม โดยให้นายกนก กับนางสาวเอื้องพรนัง่ ตรงกันข้าม

 


 
เอื้องพร
2. มีชาย 5 คน ซึ่งมี ก และ ข รวมอยูด่ ว้ ย จะมีกี่วิธีที่จะนาคนทั้ง 5 คนนี้นงั่ รอบโต๊ะกลม โดยที่ ก กับ ข
ต้องไม่นงั่ ติดกัน ก
วิธีทา กาหนดให้ ก นัง่ คงที่ไว้ วิธีจดั คนที่เหลือมี 2 ขั้นตอนดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 จัด ข นัง่ สามารถนัง่ ได้ 2 วิธี ดังรู ป  
ขั้นตอนที่ 2 จัดอีก 3 คนที่เหลือนัง่ สามารถนัง่ ได้ 3! = 6 วิธี
 
 จานวนวิธีในการนัง่ ที่ ก และ ข ไม่ติดกัน เท่ากับ 2 × 6 = 12 วิธี
ข
3. มีชาย 3 คน หญิง 3 คน นามายืนเป็ นวงกลม จะมีกี่วิธีที่สามารถจัดได้ ถ้าให้ชายยืนติดกันหมด และหญิง
ยืนติดกันหมด
 
หญิง 3 คน   ชาย 3 คน
 
วิธีทา จัดให้ชาย 3 คนนัง่ เรี ยงติดกัน มัดรวมกันนับเป็ น 1 คน และภายในสลับที่กนั ได้ 3! วิธี
และหญิง 3 คน นัง่ เรี ยงติดกัน มัดรวมกันนับเป็ น 1 คน และภายในสลับที่กนั ได้ 3! วิธี
เปรี ยบเหมือนเหลือ 2 คน นัง่ รอบโต๊ะกลมได้ 1 วิธี ดังรูป
 วิธีนงั่ รอบโต๊ะกลม โดยชายและหญิงยืนติดกันหมด ได้ 3! × 3! = 6 × 6 = 36 วิธี

4. พ่อแม่และลูกอีก 3 คน นัง่ รอบโต๊ะกลม จะมีกี่วิธีที่สามารถจัดได้ ถ้าให้พ่อ แม่ และลูกคนโต นัง่ ติดกัน

หมด โดยมีแม่นงั่ ตรงกลาง
วิธีทา กาหนดให้แม่นงั่ คงที่ไว้สามารถจัดคนอื่นนัง่ ได้เป็ น 2 กรณี ดังนี้
แม่นงั่ คงที่
ลูกคนโต ลูกคนโต พ่อ
พ่อ

ลูก ลูก ลูก ลูก

กรณี ที่ 1 กรณี ที่ 2
กรณี ที่ 1 พ่อ แม่ และลูกคนกลางนัง่ ได้ 1 วิธี และลูก 2 คนที่เหลือสลับที่กนั ได้ 2! = 2 วิธี
กรณี ที่ 2 พ่อ แม่ และลูกคนกลางนัง่ ได้ 1 วิธี และลูก 2 คนที่เหลือสลับที่กนั ได้ 2! = 2 วิธี
จะมีวิธีจดั นัง่ รอบโต๊ะกลมได้ท้งั หมด 2 × 2 = 4 วิธี
5. ในการจัดให้นกั เรี ยน 9 คน ซึ่งมีแดงและดารวมอยูด่ ว้ ย นัง่ ประชุมรอบโต๊ะกลม จะมีกี่วิธีที่แดงและดานัง่ ไม่
ติดกัน
มัดรวม แดงและดา
 
 
 
 

วิธีทา ในการหาจะใช้วิธีตรงกันข้าม คือ หากรณี ที่ แดงและดานัง่ ติดกัน แบ่งเป็ น 2 ขั้นตอน ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 มันรวมแดงและดาติดกันนับเป็ น 1 คน ซึ่งแดงและดาสลับที่กนั ได้ 2 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 เท่ากับว่าเหลือคน 8 คน นัง่ รอบโต๊ะกลมสามารถนัง่ ได้ 7! = 5040 วิธี
รวมวิธีที่แดงและดานัง่ ติดกันเท่ากับ 2 × 5040 = 10080 วิธี
และวิธีท้งั หมดในการจัดคน 9 คนนัง่ รอบโต๊ะกลมเท่ากับ 8! = 40320 วิธี
 จานวนวิธีในการจัดคนนัง่ โดยแดงและดาไม่นงั่ ติดกันเท่ากับ 40320 – 10080 = 30240
6. จะมีกี่วิธีที่จดั หญิง 4 คน และชาย 4 คน นัง่ รอบโต๊ะกลม โดยที่ไม่มีชาย 2 คนใดนัง่ ติดกันเลย
วิธีทา ในกรณี ที่จดั นัง่ รอบโต๊ะกลมโดยไม่มีชาย 2 คนนัง่ ติดกัน กาหนดให้ชาย 1 คนนัง่ คงที่ จะนัง่ ได้ดงั นี้
ญ ช ญ
ช ช
ญ
ช ญ

เมื่อกาหนดให้ชาย 1 คนนัง่ คงที่แล้ว จัด 7 คนที่เหลือเข้านัง่ แบ่งเป็ น 2 ขั้นตอนดังนี้

ขั้นตอนที่ 1 จัดชายที่เหลือ 3 คนเข้านัง่ ประจาตาแหน่งซึ่งสลับกันได้ 3! = 6 วิธี
ขั้นตอนที่ 2 จัดหญิง 4 คน เข้านัง่ ประจาตาแหน่งซึ่งสลับที่กนั ได้ 4! = 24 วิธี
 รวมวิธีที่จะจัดนัง่ ได้ 6 × 24 = 144 วิธี

7. มีธงชาติต่างๆ 5 ผืน ชาติละ 1 ผืน และธงชาติไทยขนาดไม่เท่ากัน 2 ผืน นามาจัดประดับรอบวงเวียนโดย

ไม่ให้ธงไทยอยูต่ ิดกัน จะมีวิธีจดั ทั้งหมดกี่วิธี
ท1
วิธีทา กาหนดให้ธงชาติไทยผืนหนึ่งคงที่ไว้ ดังรู ป X
X
สามารถนาธงที่เหลือไปประดับโดยแบ่งเป็ น 2 ขั้นตอนดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 นาธงชาติไทยอีก 1 ผืนที่เหลือ เลือกประดับได้ 2 วิธี X X
ขั้นตอนที่ 2 ธงชาติอื่นๆ อีก 3 ผืนไปประดับได้อีก 3! = 6 วิธี
 รวมวิธีในการจัดประดับธงชาติโดยที่ธงชาติไทยไม่อยูต่ ิดกัน = 2 × 6 = 12 วิธี ท2