WYCIECZKA PO BIELANACH

Dziś chciałbym zaprosić Was na wycieczkę po Bielanach.

Na początek- kilka ogólnych informacji o dzielnicy i o jej historii:
Bielany zajmują obszar 3234 ha, tj. ponad 6% powierzchni miasta. Jest położona w północnej
części miasta, na lewobrzeżnych tarasach Wisły. Jest jedną z najładniejszych i najbardziej
zielonych warszawskich dzielnic. Dzielnicę zamieszkuje 136 485 mieszkańców, co stanowi 8,6%
ogólnej liczby mieszkańców stolicy. Pod względem liczby mieszkańców jest to trzecia co do
wielkości dzielnica. Bielany położone są w sąsiedztwie Kampinoskiego Parku Narodowego.
Znaczna część terenu dzielnicy to obszary zieleni, które zajmują ponad 28% jej powierzchni.
Północna granica Bielan jest równocześnie północną granicą Warszawy.

Bielany na tle Warszawy Podział Bielan na osiedla

Trochę o historii:
Najstarsze ślady działalności człowieka na tym terenie pochodzą z epoki kamiennej (znaleziska na
terenie Wólki Węglowej) oraz epoki brązu. W XVI w. część lasów w rejonie Młocin wydzielono,
zakładając królewski zwierzyniec. Na pograniczu puszczy żyzne gleby brunatne sprzyjały
rolnictwu, lecz wraz z wycinką lasów wzrastał także obszar piaszczystych nieużytków (stąd nazwa
osiedla Piaski). Erem kamedulski, ufundowany na owej górze przez króla Władysława IV w roku
1639, dał początek obecnej nazwie gminy, bowiem od białych habitów nazywano klasztor
Bielanami. Od 1673 do kościoła klasztornego ciągnęły pielgrzymki. Najbardziej oddalonym od
ówczesnej Warszawy był zespół rezydencjonalny Henryka Brühla na Młocinach, którego relikty
wraz z pałacem zachowały się do naszych czasów.
W XIX w. nastąpił rozwój sieci bielańskich dróg. Do najdawniejszych dróg należy obecna ul.
Wólczyńska. Na starych planach Bielan z XVIII i XIX w. zaznaczone są także: kopalnia żwiru na
terenie obecnego AWF, cegielnia w okolicach dzisiejszego bazarku na Wolumenie oraz kilka
karczm. Puste tereny pomiędzy Lasem Bielańskim, Powązkami i Wawrzyszewem, nazywano
Bielańskim Polem Wojennym, pełnił on funkcję poligonu. Podwójny pierścień fortów
przekształcający Warszawę w miasto-twierdzę zaczął powstawać w 1883 r.
Na terenie Bielan Rosjanie wystawili dwa obiekty:
•Fort I "Bielany" (zachowany w postaci szczątkowej na tyłach Cmentarza Włoskiego)
•Fort II "Wawrzyszew" (przy obecnej ul. Księżycowej)
Po ustąpieniu wojsk rosyjskich w 1915 r. Pola Bielańskie straciły znaczenie militarne.
Przed wybuchem drugiej wojny światowej wznoszono całe ciągi kilkupiętrowych kamienic, głównie
wzdłuż ulic: Marymonckiej, Podczaszyńskiego, al. Zjednoczenia, Żeromskiego i Kasprowicza.

21 września 1939 r. 30 pułk strzelców kaniowskich stoczył na terenach pomiędzy Młocinami a wsią
Placówka krwawy bój z Niemcami. Podczas powstania warszawskiego północne tereny dzisiejszej
dzielnicy Bielany znalazły się w zasięgu działania Grupy "Kampinos" Armii Krajowej.
W 1951 ponownie poszerzono granicę miasta, włączając do Bielan Wawrzyszew, Chomiczówkę,
Radiowo, Wólkę Węglową, Placówkę i Młociny. Od tej pory Bielany należały do dzielnicy Żoliborz,
a następnie (od 16 czerwca 1994) stanowiły odrębną, samorządną gminę. Od czasów reformy
administracyjnej Warszawy w 2002 stały się jedną z osiemnastu dzielnic stolicy.

Plan wycieczki:

6.

7.

5.
4.

3.

2.

1.

1. Ulica Płatnicza – Stare Bielany

2. Budynki AWF-u
3. Las Bielański
4. Klasztor Kamedułów
5. Fort I Bielany
6. Pałacyk Brühla
7. Dęby Młocińskie

Spacer rozpoczniemy na Starych Bielanach i zakończymy na Młocinach. Po drodze

zobaczymy najciekawsze przyrodnicze atrakcje dzielnicy oraz największe zabytki.

1. Jesteśmy na ul. Płatniczej. Płatnicza zachwyca swoją zabudową. Większość stojących przy
niej budynków została wzniesiona w charakterystycznym stylu dworkowym. Najlepiej wybrać się tu
wieczorem, kiedy świecą się zabytkowe latarnie gazowe. Zostały one przeniesione w okresie
międzywojennym podczas elektryfikacji centrum Warszawy, gdy te z centrum były przenoszone na
obrzeża miasta.
Ulicą Płatniczą dojdziemy do Kasprowicza, a następnie do ul. Marymonckiej i znajdziemy się przed
terenem Akademii Wychowania Fizycznego

2. AWF ceniony za piękną modernistyczną architekturę. Zespół dawnego Centralnego Instytutu

Wychowania Fizycznego jest jednym z największych projektów architektonicznych i
urbanistycznych, jakie zrealizowano w Dwudziestoleciu Międzywojennym. Kampus powstał
w latach 1928-30, z inicjatywy marszałka Józefa Piłsudskiego. W tym czasie był jednym z
największych i najnowocześniejszych założeń sportowych w Europie. Za jego projekt odpowiadał
architekt, profesor Politechniki Warszawskiej - Edgar Norwerth.

Stąd mamy już tylko kilka kroków do Lasu Bielańskiego...

3. Las Bielański to rezerwat przyrody, jest pozostałością dawnej średniowiecznej Puszczy

Mazowieckiej. Poprzez Park Młociński i Las Młociński wąskim przesmykiem łączy się z Puszczą
Kampinoską, z której czasami docierają tu dziki, jelenie, sarny, lisy, zające, a nawet łosie. Na stałe
w mniej dostępnych fragmentach lasu mieszkają kuny, wiewiórki i różnego rodzaju ptaki, między
innymi dzięcioł czarny – symbol Lasu Bielańskiego. Stwierdzono gniazdowanie 40 gatunków
ptaków.
Celem ochrony jest zachowanie wartości społecznych i krajobrazowych Lasu Bielańskiego, w tym
fragmentu skarpy wiślanej.
Las Bielański zajmuje teren o urozmaiconej rzeźbie. Wyróżnia się tu 4 tarasy. Przekrój poprzeczny
przez tarasy wygląda jak obniżające się w kierunku Wisły czterostopniowe schody.
Do siedlisk rezerwatu należy:
- grąd wysoki- stare dęby szypułkowe i graby, także lipy i klony
- wydmy,
- grąd niski naturalny i przeobrażony- dęby i graby
- łęg- taras zalewowy porastają jesiony, wiązy, dęby, klony
- pozostałości po dawnych bagnach.
Ruch pieszy i rowerowy może odbywać się tu wyłącznie po wyznaczonych szlakach.

4. Zespół Klasztorny Kamedułów

Zespół został wpisany do rejestru zabytków jako zespół klasztorny kamedułów na Bielanach
w Lesie Bielańskim. W skład zespołu wchodzą:
•kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, 1669
•13 eremów kamedulskich, 2 poł. XVII,
•budynki poklasztorne, XVIII-XX,
•grób Staszica
Kościół został wzniesiony dla zakonu Kamedułów, przybyłych tu z Krakowa, w latach 1669–1710,
lecz prace wykończeniowe ciągnęły się przez następne pół wieku. Kościół wzniesiony został
w stylu późnobarokowym na planie wydłużonego ośmioboku z dwoma dużymi kaplicami.
Oprócz kościoła zachowane są do dziś inne zabudowania klasztorne: refektarz, infirmeria, dom
gościnny i trzynaście domków pustelniczych - eremów. Kameduli zostali wypędzeni z Warszawy
przez zaborców i nie wrócili już nigdy na warszawskie Bielany.
„Najbardziej znanym kamedułą” dzięki powieści Henryka Sienkiewicza na warszawskich Bielanach
był brat Jerzy czyli pułkownik Jerzy Michał Wołodyjowski - jego figura w habicie znajduje się
w otworze wieży kościoła.
Z klasztoru idziemy dalej przez Las Bielański w kierunku północnym, aż dochodzimy do
Fortu I Bielany.

5. Fort I- jeden z fortów Twierdzy Warszawa, wybudowany w latach 80. XIX wieku
Obecnie teren fortu jest wykorzystywany do celów sportowych. Najlepiej zachowana jest północna
część fortu przylegająca do cmentarza Żołnierzy Włoskich, na terenie fortu widać
kawałki betonu i cegły, brak jednak większych pozostałości.
Fort posiadał wały ziemne oddzielnie dla piechoty i artylerii, otoczone suchą fosą. W ramach
likwidacji zniszczono wszystkie elementy bojowe fortu. W okresie międzywojennym, na forcie
mieściła się strzelnica wojskowa. Po roku 1947 zniszczono ceglane fortu pierwotnie o długości
około 100 m, zaś wały i fosy zostały silnie zniekształcone. Kolejne zniszczenia fortu nastąpiły
w trakcie budowy Wisłostrady w latach 70. XX wieku.

Wały fortu Fort rok 1929

Zmierzamy nadal na północ i kierujemy się na Młociny. Docieramy do ukrytego za drzewami

pałacyku.

6. Pałac Brühla został wzniesiony jako rezydencja podmiejska w latach 1752–1758 dla ministra
Henryka von Brühla według projektu Johanna Friedricha Knöbla na wiślanej skarpie, otoczony
ogrodem, nazywany też „Wilanowem Północy”, przez długie lata słynął z hucznych zabaw i bali.
W przypałacowym zwierzyńcu trzymano rozmaite dzikie zwierzęta: żubry, dziki, jelenie i daniele,
zbudowano także bażantarnię.
Pałac nie został poważniej zniszczony podczas II wojny światowej, jednak zaniedbany. Został
odrestaurowany w latach 1947–1949. W okresie po II wojnie światowej była to siedziba
Państwowego Muzeum Kultur Ludowych. Ulica prowadząca do pałacu otrzymała nazwę Muzealna.
Od lat 80. XX wieku pałac stał się własnością PAN do lat 90- tych.
W latach dziewięćdziesiątych spadkobiercy odzyskali pałac, a od nich pałac przejął Sławomir
Tomaszewski, honorowy prezes austriackiego Forum Polonii. Pałac pozostający w fatalnym stanie
technicznym miał zostać odremontowany. Właściciel uzależniał jednak remont od uzyskania zgody
na budowę w parku przed pałacem 9 nowoczesnych budynków-apartamentowców. W 2006 roku
zgodę wydał mazowiecki konserwator zabytków Ryszard Głowacz, który za tę decyzję został
odwołany ze stanowiska.
W połowie 2008 Pałac ponownie zmienił właściciela, którym został Sylwester Gardocki. Nowy
właściciel zbudował wokół parku przypałacowego ogrodzenie aż do podnóża skarpy wiślanej,
włączając w to fragment wału przeciwpowodziowego, niebieskiego szlaku turystycznego oraz
dojazd rowerowy do sezonowego promu w Łomiankach.
Kierujemy się do Dębów Młocińskich przechodząc przez piękny Park Młociński i dochodząc
do brzegu Wisły. Zatrzymujemy się na chwilę na Polanie nad Wisłą i przy Przystani Młociny.

7. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dęby Młocińskie” stanowi pozostałość dawnych Lasów

Młocińskich należących do starosty warszawskiego. W XVIII wieku własność Henryka Bruhla, który
założył tam bażantarnię i zwierzyniec.
Posiada stary drzewostan z udziałem dębów szypułkowych i bezszypułkowych, wiązów
szypułkowych, kasztanowców pospolitych i grabów pospolitych, z których kilka wytworzyło
wyjątkowo efektowne przypory, liczne gatunki ptaków.
Znakiem historii jest tu symboliczna mogiła i pomniki żołnierzy AK, którzy polegli podczas
Powstania Warszawskiego, atakując bez powodzenia siły Luftwaffe na pobliskim, obecnie
nieistniejącym, lotnisku bielańskim (1 i 2 sierpnia 1944).

DZIĘKUJĘ ZA WSPÓLNY SPACER PO BIELANACH

ADAM GIEREJKO KL.7B