PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA

Kolokwium 28.11.16

Temat 1 – ‘’Osoba a sytuacja’’

Skąd się biorą motywy i cele?

Wiele naszych motywów i celów ma korzenie biologiczne. Np. Niemowle mają zaprogramowaną
skłonnośc do przywiązania się do matki i innych opiekunów. Skupienie wzroku, uśmiech ma na
celu zachęcenie opiekuna do interakcji i zwiększenia szans na pełne miości przywiązanie.
Ludzkie motywy i cele mogą również być wynikiem uczenia się i kultury. Niekiedy życiowe
doświadczenia uczą nas, że pewne cele są ważniejsze od innych.
MOTYWACJA – siła sprawcza, która popycha ludzi do osiągania upragnionych celów
CEL – pożądany rezultat; coś, co dana osoba pragnie zdobyć lub osiągnąć
MOTYWY – podstawowe cele, niezbędne do przetrwania w społeczeństwie
SOCJALIZACJA – proces, w wyniku którego członkowie danej kultury zdobywają wiedzę na temat
obowiązujących w niej przekonań, wierzeń, zwyczajów i języka.
ORIENTACJA INDYWIDUALISTYCZNA – skłonność do myślenia o sobie jako o jednostce i do
uznawania własnych celów za priorytetowe. ( USA, ludność o europejskich korzeniach)
ORIENTACJA KOLEKTYWISTYCZNA – skłonność do myślenia o sobie jako o członku większej
grupy oraz stawianie interesów tej grupy przed własnymi. ( Azja, Ameryka Łacińska)
Między pragnieniem a rzeczywistością
SAMOREGULACJA – proces, w którym ludzie wybierają, monitorują i dostosowują swoje
strategie w celu osiągnięcia zamierzonego celu.
UWAGA – proces świadomego skupienia się na określonych aspektach naszego środowiska lub
nas samych.
AUTOMATYCZNOŚĆ – zdolność do wystąpienia procesu umysłowego lub zachowania bez
świadomego nadzoru, kiedy już zostana rozpoczęte. (kierowaca nie musi zwracać uwagi, by
zgrać sprzęgło i gaz)
Dysfunkcje poznawcze – gdy osiągamy cel przeciwny do zamierzonego
OBCIĄŻENIE POZNAWCZE – gdy człowiek myśli o wielu rzeczach naraz lub gdy musi podjąć
decyzję w krótkim czasie. (W razie silnego obciążenia możemy postąpić dokładnie przeciwnie w
stosunku do tego , co zamierzaliśmy. Zjawisko to występuje, gdy ludzie starają się zmienić swój
nastrój, stłumić ból, oprzeć się persfazji.
Aktywizowanie celów i motywów
Dwa czynniki powodują zwiększenie gotowości motywów i celów, natomiast dwa inne –
zmniejszenie ich gotowośći.
Zwiększenie: -sytuacje, cele mogą aktywizować związane z nimi inne cele
Zmniejszenie: - priorytet danego celu obniża się z czasem, cele mogą być hamowane przez
rywalizujące z nimi inne cele
Cele ‘’chronicznie aktywne’’ – aktywność jest długoterminowa i stała. (np motywacja do
samoobrony)
POZIOM PODPROGOWY – informacje przetwarzane na takim poziomie, że występują poniżej
progu świadomośći (np bardzo szybko)
System reprezentacji poznawczych: nasz obraz siebie i świata
Co to są reprezentacje poznawcze/ umysłowe?
REPREZENTACJE UMYSŁOWE – przechowują i porzodkują informacje, jakie posiadamy na temat
ludzi, obiektów i sytuacji.
Co się skłąda na te reprezentacje/ Co na nie wpływa?
- doświadczenie
- przekonania ( które czasami wynikają z doświadczeń, ale nie zawsze! Przekonania nie muszą
mieć elementu wiedzy, informacji, mogą to być plotki, przekoania to nie wiedza!)
- pamięć zmysłowa (widoki, zapachy, smaki, dźwięki)
3 aspekty reprezentacji umysłowych:
• Egzemplarz – cechy,najbardziej utrwalony wzorzec zachowania, obraz
konkretnego obiektu
• Schemat – uwspólniony, uogólnienia, grupa cech, które tworzą obiekt. ( np próba
odpowiedzi na pytanie: Jak wygląda wzór przywódców?)

• Skrytp – wyjście poza analize egzemplarza i schematu, zestaw procedów, norm

społecznych, co można, czego nie można, jak sytuacja społeczna danego obiektu
wpływa na naszą sytuacje?
Reprezentacja nas samych: koncepcja JA
KONCEPCJA JA – reprezentacja umysłowa obejmująca nasze poglądy i przekonania na temat
siebie samych
PROCES AUTOPERCEPCJI – proces, w którym ludzie obserwują własne zachowania, aby na ich
podstawie wnioskować o cechach wewnętrznych, takich jak cechy osobowości, zdolności i
postawy
PROCES ODBITEJ CECHY – proces, w którym ludzie poznają siebie, wyobrażając sobie, co myślą
o nich inni.
PORÓWNANIA SPOŁECZNE – proces, w którym ludzie poznają samych siebie, porównując swoje
zdolności, postawy i przekonania ze zdolnościami, postawami i przekonaniami innych ludzi.
Jak sie buduje nasz autoschemat?
- własna opinina o nas samych
- opinia innych ludzi o nas
- jak chcielibyśmy, by inni o nas myśleli
- kim chcielibyśmy być
- role społeczne
- porównania społeczne
Reprezentacje wywierają wpływ na sposób, w jaki myślimy o sobie i innych. Reprezentacje
działają również jako oczekiwania – a więc mówią nam, jaki prawdopodobnie będzie nasz świat.
Reprezentacje w funkcji oczekiwań przygotowują nas do kontaktów społecznych na trzy
sposoby:
- ukierunkowują naszą uwagę
- sugerują, jak interpretować niejasne sytuacje
- mówią nam, jak powinniśmy się zachować
Reprezentacje poznawcze wiążą sytuację z naszymi motywami i celami. (cytuacja aktywizuje
reprezentacje , która ocenia niebezpiecznego mężczyznę z bronią, to jednocześnie uruchamia
motyw samoobrony)
System afektywny: uczucia
AFEKT: nasze uczucia wobec siebie samych i wydarzeń w otaczającym nas świecie
Trzy główne typy afektu(uczuć):
• POSTAWY – przychylne lub nieprzychylne uczucia wobec konkretnych osób,
obiektów, wydarzeń lub idei.
• EMOCJE – stosunkowo silne krótkotrwałe uczucie charakteryzujące się
pobudzeniem fizjologicznym oraz złożonymi procesami poznawczymi
• NASTROJE – względnie długotrwałe i rozproszone uczucia, nieskierowane na
pojedynczy, konkrer4ny obiekt.
MIARY SAMOOPISOWE – mogą polegać na prostym zadaniu serii pytań
SAMOOCENA – nasza postawa wobec siebie samych
Skąd się biorą emocje, nastroje i postawy?
Na wyrażanie emocji mają wpływ:
- biologia (stryktury mózgu, autonomiczny system nerwowy, wyrazy twarzy)
- kultura
- uczenie się
- procesy poznawcze
Wpływ kultury i uczenia się:
WARUNKOWANIE KLASYCZNE – proces, w którym ludzie kojarzą nowe obiekty lub wydarzenia z
uprzednio doświadczanymi uczuciami
WARUNKOWANIE SPRAWCZE – proces, w którym ludzie uczą się poprzez otrzymywanie kary i
nagrody
UCZENIE SIĘ POPRZEZ OBSERWACJE – proces, w którym ludzie uczą się , jak inni są nagradzani
lub karani
MYŚLENIE KONTRAFAKTYCZNE – proces wyobrażania sobie innego rozowju wypadków,
rozważania w rodzaju ‘’co, by było, gdyby...’’
Czy kobiety są bardziej ‘’uczuciowe’’ od mężczyzn?
Istnieją wyraźne różnice w sposobie wyrażania emocji przez obie płci. Kobiety częściej od
mężczyzn okazują ciepło, szczęście, wstyd, poczucie winy, strach oraz zdenerwowanie. Mężczyźni
natomiast częściej okazują gniew, dumę i pogardę. Kobiety są lepsze w interpretacji wyrazu
twarzy.
Te potoczne przekonania znajdują swoje potwierdzenie w teorii ewolucyjnej: kobiety rodziły,
wychowywały dzieci. Z racji tego użeteczną adaptacją było rozwijanie emocji związanych z
tworzeniem więzi społecznych, większa wrażliwość interpersonalna. Mężczyźni natomiast mieli
za zadanie zapewnienie jedzenia, wody, schronienia oraz zapewnić ochronę. W związku tym
rozwijały się emocje związane z siłą, ukrywaniem bólu itp.
Na różnice w wyrażaniu emocji ma również wpływ socjalizacji. Chłopcy powinni ukrywać emocje
a dziewczynki powinny je wyrażać.

Temat 2 – ‘’Przekonania społeczne’’

AUTORYTARYZM - rodzaj osobowości, w którym jednostka wykazuje silne predyspozycje do
akceptowania i podzielania antydemokratycznych przekonań, konserwatywne poglądy i
postawach, a także w postrzeganiu świata przez pryzmat stereotypów i schematycznego
"sztywnego" rozumowania.
AUTORTARYZM PRAWICOWY - zespół postaw i motywów, charakteryzujący się wysokim
poziomem antyspołecznych uprzedzeń względem wielu grup społecznych, bezkrytycznym
konserwatyzmem oraz fundamentalizmem religijnym.
• AUTORYTALNA ULEGŁOŚĆ – skłonność do bezkrytycznego ufania uznanym
autorytetom i władzom, wypełnianie zaleceń nawet wtedy, gdy nie są zgodne z
prawem. Najważniejsza wartość to posłuszeństwo
• AUTORYTALNA AGRESJA – skłonność do narzucania pod przymusem własnych
poglądów innym i karania, także fizycznego, ludzi o poglądach odmiennych
• KONWENCJONIZM – silna wiara i zaangażowanie w tradycyjne normy
większościowego nurtu własnego społeczeństwa, uznne za boskie dzieło. Ci
którzy się sprzeciwiają, są grzeszni, niemorlani.
DOGMATYZM - oznacza bezkrytyczne przyjmowanie pewnych poglądów lub twierdzeń bez
dowodu, na zasadzie ślepej wiary. Jego przeciwieństwem jest sceptycyzm.
Przykłady ideologii usprawiedliwiających system:
• IDEAOLOGIA MERYTOKRATYCZNA – system nagradzania zdolności i motywację
jednostek, a więc sukces osiągają ci, którym się on należy.
• PROTESTANCKA ETYKA PRACY – ludzie mają moralny obowiązek ciężko pracować,
unikać rozrywek i nadmiernej knsumpcji, ciężka praca sama w sobie jest cnotą
• SPRZECIW WOBEC RÓWNOŚCI – zwiększenie równośći społecznej i ekonomicznej
jest nieosiągalne i niepożądane, ponieważ byłoby szkodliwe społecznie
• WIARA W SPRAWIEDLIWOŚĆ ŚWIATA – ludzie z reguły dostaja to, na co zasłużyli,
jak czegoś nie mają, to znaczy, że na to nie zasługują
• KONSERWATYZM POLITYCZNY – należy utrzymać tradycyjne instytucje
społeczne(przeciw wobec zmian); nierówność między ludźmi są zrozumiałe i
pożądane(akceptacja nierówności)
• IDEAOLOGIA SPRAWIEDLIWEGO RYNKU – procedury oparte na wolnym rynku są
nie tylko skuteczne, lecz także z natury sprawiedliwe, podobnie jaqk wyniki
uzyskiwane przez uczestników gry rynkowej
• USRPAWIEDLIWIANIE SYSTEMU EKONOMICZNEGO – nierówności ekonomiczne są
naturalne, nieuniknione i prawomocne, a uzyskiwanie przez jednostki wyniki
 ekonomiczne są sprawiedliwe i zasłużone
• ORIENTACJA NA DOMINACJĘ SPOŁECZNĄ – niektóre grupy są lepsze od innych, a
więc słusznie należy im się więcej; pionowe zróżnicowanie grup i jednostek jest
naturalne i pożądane.
• PRAWICWY AUTORYTARYZM – moralne jest przestrzeganie ustalonych tradycji,
posłuch autorytetom i władzom oraz zwalczanie nowinek ideologicznych i osób,
które je głoszą.
CIEMNA TRÓJKA osobowośći – makiawelizm, narcyzm, psychopatia (Pulhus i Williams)
MAKIAWELIZM – oznacza podporządkowanie się zasadzie ‘’cel uświęca środki’’ i skłonność do
osiągania swoich celów, zwykle egoistycznych celów za cenę kłamstwa, dwulicowośći, oszustwa i
innych manipulacji, czemu towarzyszy przekonanie, że ludzi są interesowni, głupi i leniwi. Osoby
zgadzają się z takimi opiniami: - najlepiej mówić ludziom to co chcą usłyszeć
- nie zdzadzać motywów swojego działania, chyba, że jest to do czegoś potrzebne
- zaufanie prowadzi do kłopotów
NARCYZM – poczucie wyższośći, wielkości i zasługiwania na więcej
PSYCHOPATIA – impulsywność i skłonność do łamania norm moralnych przy braku empatii i lęku
CYNIZM SPOŁECZNY:
- ludzie obdarzeni władzą mają skłonność do wykorzystywania innych
- ludzie dobroduszni zwykle na tym tracą
– łatwiej odnieść sukces, gdy zna sie odpowiednie drogi na skróty
– życie rzadko kończy się happy endem
– surowe prawo wymusza na ludziach posłuszeństwo
ŻYCIE JAKO GRA O SUMIE ZEROWEJ:
- życie jest jak gra w tenisa – żeby jeden wygrał, drugi musi przegrać
- jeżeli ludzie biednieją, to znaczy, że ktoś się na tym bogaci
- jeżeli ktoś robi wiele dobra dla innych, to sam na tym traci
- sukcesy jednych to prawie zawsze porażki innych
- bogactwo nielicznych jrst budowane na krzywdzie wielu
KOLEKTYWISTYCZNA MOTYWACJA BEZPIECZEŃSTWA – grupowe dążenie do harmonii,
porządku, przewidywalności i zbiorowego pozucia bezpieczeństwa.
LEGITYMIZACJA - Jest to proces, w którym określona osoba bądź grupa osób uzyskuje
uprawnienie do sprawowania władzy, czyli de facto do pełnienia określonej funkcji.
KULTURA NARZEKANIA:
- norma negatywnego myślenia o świecie społecznym (najwięcej niezadowolenia budzą sprawy
odległe od własnego JA – perspektywy na przyszłość, ogólna sytuacja kraju,
- norma negatywnego samopoczucia
- skrypty narzekania – społecznie podzielane schematy ciągów zachowań wyrażających
niezadowolenia.
Czemu służy narzekanie?
- spełnia funkcję kataryczną(oczyszczającą)
- doprowadza do depresji, lęków
- jednoczeniu (bliskość rozmówców na temat tego samego problemu)
IDEOLOGIA – oznacza podzielany przez jakąś społeczność zbiór poglądów na to, jaki świat
społeczny jest, jaki być powinien i w jaki sposób przejść od tego, co jest, do tego, co powinno
być.
Najbardziej popularnym zróżnicowaniem ideologicznym jest podział na lewicę i prawicę.
Lewica:
- zwolennicy zmiany i równośći
- liberalizm (istniejący porządek społeczny zawiera zbyt wiele nierówności spolecznych inależy
go zmienić)
- zmiana systemu, protest, solidarność
Prawica:
- zwolennicy istniejącego porządku
- konserwayzm (istniejący porządek społeczny jest dobry i sprawiedliwy, zmiany niepotrzebne)
- najconalizm (postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro w sferze
polityki)
Liberalizm a konserwatyzm
Konserwatyzm:
- poglądy mają charakter silnie motywowany
- stanowi odzwierciedlenie faktycznego obrazu świata
- kluczowy motyw egzystencjonalny: opanowywanie trwogi przed śmiercią (samo myślenie o
śmierci bez faktycznego zagrożenia powoduje nasilenie wiary w światopogląd własnej grupy
oraz zwiększa stopień, w jakim ludzie odrzucają osoby o innym światopoglądzie)
- wzrost wiary we własną ideologię daje poczucie bezpieczeństwa
- oferują wiedzę o większym stopniu pewności
- potrzeba domknięcia poznawczego – potrzeba ta skutkuje nasiloną agresją w stosunku do
przeciwników
- przyczynny biedy, bezrobocia, przestępczości doszukują się w cechach samych
poszkodowanych – takich jak niedostatki inteligencji, pracowitości czy samokontroli
- wysoki poziom uprzedzeń w stosunku do obcych grup
- są lepiej nastawieni do wielkich korporacji, osób bogatych, małżeństwa, pozostawiania kobiet
w domu w celu wychowania dzieci, policji, wojska
- bardziej szczęśliwi i zadowoleni z życia (mają większą skłonność do usprawiedliwiania systemu
– racjonalizowanie nierówności społecznych)
Liberalizm:
- słabsze lekarsto na lęk, gdyż odwołują się do nowego porządku społecznego, który miałby
zaistnieć
- poczucie jednośći, solidarnośći i podzielanie wspólnej wizji świata
- odrzucenie istniejącego porządku i konieczność zmiany, zdają się więcej problemów
egzystecjonalnych wywoływać niż rozwiązywać
- uproszczony, czarno-biały świat społeczny
- większa skłonność do tolerowania odmienności
- mniejsza tendencja do surowego karania przestępców
- przyczyny nieszczęść upatrują w złym funkcjonowaniu instytucji społecznych i dlatego bardziej
popierają wydatki rządu na zwalczanie biedy i bezrobocia
- pozytywny stosunek do opieki społecznej, feminizmu, aktywistó na rzecz ochrony środowiska,
wegetarianizmu, małżeństw tej samej płci

TEORIA OPANOWYWANIA TRWOGI – ponieważ ludzie są zdolni do autorefleksji i

przewidywania przyszłości, mają niezwykły problem egzystencjonalny – zdaja sobie sprawę z
nieuchronności własnej śmierci. Świadomość ta (zagrażająca i obezwładniająca) wykształciła w
człowieku dwie adaptacje występujące we wszystkich kulturach:
- światopogląda
• Każda kultura wytwarza światopogląda, czyli zbiór wierzeń objaśniajacy porządek
i sens świata. Spełnienie tego wzorca gwarantuje nieśmiertelnośc albo w sensie
symbolicznym utożsamia się z kulturą, której trwanie wykracza poza okres życia
jednostki, albo w sensie dosłownym, w postaci życia wiecznego, oferowanego
przez większość religii. Na funkcję buforu chroniącego przed śmiertelną trwogą
składaja się: wiara w prawdziwość światopoglądu głoszonego przez własną
kulturę i przekonanie o własnym spełnieniu wyznaczonych przez ten
światopogląd standardów.
- dążenie do wysokiej samooceny

Temat 3 – ‘’Jak myślimy o świecie społecznym’’

Automatyczne sterowanie: myślenie bez wysiłku

POZNANIE SPOŁECZNE – oznacza wiedzę o tym, jak ludzie wybierają, interpretują i wykorzystują
informacje do formułowania sądów i podejmowania decyzji
Dwa rodzaje poznania społecznego to:
• Myślenie automatyczne – ‘’bezmyślne’’, szybkie, jest z założenia nieświadome,
niezamierzone, mimowolne i niewymagające wysiłku
- pomaga nam zrozumieć nowe sytuacje przez odniesienie sie do wcześniejszych
doświadczeń ( wchodząc do baru szybkiej obsługi, wiemy, że nie trzeba czekać na
kelnera)
- ludzie posługują się schematami, czyli strukturami poznawczym organizującymi wiedzę
o świecie społecznym. Struktury te wpływają na informacje, które dostrzegamy,
analizujemy i zapamiętujemy.
SCHEMATY – zawierają podstawową wiedzę i wyobrażenia, którymi sie posługujemy,
organizujemy to, co wiemy o świecie społecznym, i interpretując nowe sytuacje.
Zazwyczaj schematy są użyteczne, ponieważ pomagają nam nadawać sens światu i
wypełniać luki w naszej wiedzy.
Im bardziej niejasne są nasze informacje, tym bardziej pomagamy sobie schematami, aby
wypełnić puste miejsca.
Rekonstrukcje wspomnień są na ogół zgodne z naszymi schematami.
Schemat, który przychodzi ci na myśl i kieruje twoimi wrażeniami, może zależeć od
DOSTĘPNOŚCI, czyli od łatwości odszukiwania w umyśle pewnych schematów i pojęć, a
w tym samym wykorzystywania ich do formułowania sądów o świecie społecznym
Są dwa rodzaje dostępności:
- trwale dostępne (ze względu na doświadczenai z przeszłości. Schematy te są ciągle
aktywne i gotowe do użycia przy interpretowaniu niejednoznacznych sytuacji) np.
Alkoholizm w rodzinie lub osoba cierpiąca na zaburzenia psychiczne
- czaswo dostępne ( nasuwają się pod wpływem czegoś, co myśleliśmy lub robiliśmy,
zanim nastąpiło dane zdarzenie) np. Przeczytałeś dzień wcześniej książkę o zaburzeniach
psychicznych lub zobaczyłeś przez okno pijaka
Są to przykłądy wzbudzania schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających
EFEKT UPORCZYWOŚCI – utrzymywanie się przekonań o sobie lub świecie społeczym,
nawet gdy argumenty potwierdzające i przekonania zostały zdyskredytowane
Np. Gdy przysięgli w sądzie usłyszą fałszywe zeznania
SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO – sytuacja, w której oczekiwanie wobec innej
osoby wpływa na odnoszenie się do niej, co powoduje, że jej zachowanie jest zgodne z
pierwotnymi oczekiwaniami, a zatem przyczynia sie do ich urzeczywistnienia. Jest to
przykad myślenia automatycznego. Przykrą konsekwencją jest duża odporność
schematów na zmiany.
Np. Nauczyciele częściej wskazują, że to chłopcy są bardziej uzdolnieni, co powoduje, że
dziewczynki mają gorsze oceny.
Np. Gdy Sarah stara się o prace lecz pracodawca jest negatywnie nastawiony ze względu
na płeć, rasę, poprzednie miejsce zatrudnienia.
Kulturowe wyznaczniki schematów (myślenie automatyczne)
Ważnym źródłem naszych schematów jest kultura, w której dorastamy. W schematach
wpajanych przez kulturę zawierają się struktury pojęciowe, które kształtują nasze
rozumienie i interpretację świata. Schematy, których uczy nas kultura, wywierają silny
wpływ na to, co zauważamy w świecie i co utrwalamy w pamięci.
Np. Pasterz z plemienia Bantu z Afryki bez problemu potrafi odróżnić swoją krowę od
kilkudziesięciu innych.
Strategie i skróty myślowe (myślenie automatyczne)
Skróty myślowe są skuteczne i na ogół prowadzą do trafnych decyzji w rozsądnym czasie
Gdy mamy nadmiar nadających się do użycia schematów i nie wiadomo co wybrać to
posługujemy się skrótami myślowymi zwanymi HEURYSTYKAMI WYDAWANIA SĄDÓW.
(heurestyki nie gwarantują poprawności wnioskowania o świecie. Czasami nie pasują do
rozważanej sprawy isą niewłaściwie stosowane, co prowadzi do fałszywych sądów)
HEURESTYKA DOSTĘPNOŚCI – zdroworozsądkowa zasada myślenia polegająca na
wydawaniu sądu na podstawie tego, jak łatwo coś przychodzi nam na myśl.
 Np. Kelner pomyli się przy zamówieniu i osoba odpowiada ‘’dobrze, moge zjeść i coś
innego’’ Czy ta osoba jest asertywna? Rozważamy jej ostatnie zachowania, które
przychodzą nam na myśl.
Kłopot z heurestyką dostępności polega na tym, że czasami to, co najłatwiej sobie
przypomnieć, wcale nie jest typowe dla całego obrazu, a zatem prowadzi do błędnych
wniosków.
HEURESTYKA REPREZENTATYWNOŚCI – skrót myślowy polegający na klasyfikowaniu
czegoś na podstawie podobieństwa do typowego przypadku
Np. Gdy na uczelni w NY poznajemy Briana, który jest opalonym blondynem i kocha
plaże, przychodzi nam na myśl, że pochodzi z Californi.
INFORMACJA O POROPORCJI PODSTAWOWEJ – informacja o względnej częstości
występowania przedstawicieli różnych kategorii w danej populacji. (np. Biorąc pod
uwagę Briana, możemy przypuszczać, że jest z NY ponieważ studiuje tam więcej osób z
danego stanu niż spoza jego granic)
HERESTYKA ZAKOTWICZENIA I DOSTOSOWANIA – skrót mmyślowy polegający na
posługiwaniu się liczbą lub wartością jako punktem wyjścia, do którego w
niewystarczającym stopniu dostosowuje się swoją ocenę. Problem polega na tym, że
ludzie czasami ulegają wpływą zupełnie dowolnych wartości zakotwiczenia. Efekt
zakotwiczenia jest związany z dostępnością. Punkt wyjścia zwiększa dostępność myśli,
które są z nim zgodne (np. Przyczyny, dla których przestępca zasługuje na surową karę)
Np. Sędzia, który wydaje wyrok za popełnienie gwałtu na 75 lat, ponieważ dzień
wcześniej uczestniczył w impreze urodzinowej z okazji 75lat.

Zespół Korsakowa – chorzy tracą zdolność do tworzenia nowych wspomnień, każda

sytuacja jest nowa.
STEREOTYPY – schematy odnoszące się do członków jakiejś grupy społecznej

• Myślenie kontrolowane – wymaga więcej wysiłku i rozwagi. Myślenie świadome,

zamierzone, dobrowolne. Jednym z celów jest sprawdzenie i równoważenie
myślenia automatycznego. Grając o większą stawkę, posługujemy się
inteligentniejszymi strategiami, które łączą się z większym wysiłkiem. Im większą
mamy motywacje do formułowania słusznych sądów, tym częściej się nam to
udaje.
• Początkowe przyjęcie informacji (przetwarzanie automatyczne)
• Ocena prawdziwości przyjętych poglądów (przetwarzanie kontrolowane)
• Odrzucenie w razie potrzeby (przetwarzanie kontrolowane)
Wypieranie mysli i jego paradoksale skutki
Skuteczność wypierania myśli zależy od interakcji dwóch procesów, z których jeden jest raczej
automatyczny, a drugi raczej kontrolowany.
PROCES MONITOROWANIA (automatyczny) – szuka objawów wdzierania się niechcianej myśli
do świadomości.
PROCES OPERACYJNY (kontrolowany) – jest to świadoma i związana z wysiłkiem próba
oderwania się od jakiegoś przedmiotu myślenia
Kiedy oba procesy nie są zsynchronizowane proces monitorowania wykrywa pojawienie się
niechcianych myśli, które jednak przedostaja się do świadomości niesprawdzane przez system
kontrolowania. Jak na ironię, kiedy najbardziej staramy się o czymś zapomnieć, a przy tym
jesteśmy zmęczeni albo zajęci czymś innym (przeciążenie poznawcze) – niepożądane myśli
szczególnie łatwo wślizgują się bez sprawdzenia.
Psychiczne wymazywanie przeszłości: myślenie kontrafaktyczne
MYŚLENIE KONTRAFAKTYCZNE – zmienianie w myślach niektórych aspektów przeszłości, aby
dopasować je do wyobrażenia, jak mogłoby być.
Np. Zabrakło nam jednego punktu na egzaminie. ‘’Gdybym inaczej odpowiedział na to jedno
pytanie, to zdałbym egzamin’’
Czasami myślenie kontrafaktyczne nie pozwala oderwać się od rozpamiętywania przykrych
przeżyc i może prowadzić do depresji.
W innym wypadku może mieć korzystne skutki, gdyż pozwala skupić się na sposobach lepszego
radzenia sobie w przyszłości. Zwiększa poczucie kontroli nad losem i motywuje.

Temat 4 – ‘’ Jak dochodzimy do zrozumienia innych’’

Zachowania niewerbalne
Wyraz twarzy, ton głosu, gesty, postawa i ruchy ciała, posługiwanie sie dotykiem, spojrzenie
Najważniejsze cele zachowań niewerbalnych to:
- okazywanie emocji
- wyrażenie postawy
- przekazywanie swoich cech osobowości
- ułatwienie komunikacji werbalnej
Okazywanie emocji przez wyraz twarzy
Podstawowe emocje przekazywane za pomocą wyrazu twarzy są uniwersalne. Wszyscy ludzie
kodują, czyli wyrażają emocje w ten sam sposób, i wszyscy ludzie dekodują, czyli interpretują je z
taką samą trafnością.
GNIEW, RADOŚĆ, ZDZIWIENIE, STRACH, WSTRĘT, SMUTEK
Dlaczego dekodowanie bywa niedokładne?
• Ludzie czesto okazaują pomieszanie afektów – gdy jedna cześć twarzy wyraża
inną emocję niż druga
• Czasami staramy się okazywać mniej emocji, niż doświadczamy, aby nikt się nie
dowiedział, co naprawde czujemy
• Ma związek z kulturą
- każda kultura ma szczególne reguły ujawniania, które dyktują, jaki rodzaj ekspresji
emocjonalnej należy okazywać
• Usa – zniechęcają mężczyzn do okazywania żalu i rozpaczu, pozwalają jednak, aby
wyrażały się one na twarzach kobiet
 • Japonia – zakazują kobietą szerokiego uśmiechu. Japonki często zasłaniają wtedy
twarz dłońmi, natomiast na Zachodzie pozwala się kobietom, a nawet się
zachęca, aby często się uśmiechały
• Japonia – normy każą ukrywać wyraz twarzy o emocjach negatywnych,
uśmiechając się i śmiejąc
• Np patrzenie w oczy w niektórych kulturach odbierane jest za brak szacunku
(JAPONIA, NIGERIA, TAJLANDIA), lecz w innych odbierane jest jako
podejrzliwe(USA, EUROPA, ARABOWIE).
EMBLEMENTY – sygnały niewerbalne mające w danej kulturze ogólnie zrozumiałe definicje.
Ważną cechą jest to, że nie są one uniwersalne
Np. W Australii znak zwycięstwa (V), kierujący wnętrze dłoni do siebie oznacza ‘’fuck u’’
Płeć a komunikacja niewerbalna
Ogólnie, kobiety potrafią lepiej rozumieć i ujawniać emocje okazywane niewerbalnie. Jedynym
wyjątkiem jest mniejsza trafność w wykrywaniu przez kobiety fałszu. Według teorii roli
społecznej różnica płci wynika, stąd, że w wielu społeczeństwach oczekuje się od kobiet innych
umiejętności niż od mężczyzny, a jedną z nich jest uprzejmość w kontaktach społecznych i
niedostrzeganie faktu, że ktoś może kłamać.
Atrybucje przyczynowe: odpowiedzi na pytanie ‘’dłaczego’’?
Dlaczego ktoś zachował się tak a nie inaczej?
TEORIA ATRYBUCJI – teoria opisująca sposoby, którymi się posługujemy do wyjaśniania przyczyn
własnych zachowań i zachowań innych ludzi
• ATRYBUCJA WEWNĘTRZNA – doszukiwanie się przyczyn zachowania w samej
osobie (dlaczego ojciec nakrzyczał na dziecko? Ponieważ nie potrafi wychowywać
dziecka)
• ATRYBUCJA ZEWNĘTRZNA – doszukiwanie się przyczyny wynikającej z sytuacji
(ojciec nakryczał na dziecko, ponieważ wyskoczyło na ulicę)
MODEL WSPÓŁZMIENNOŚCI – teoria stanowiąca, że tworząc atrybucje dotyczące czyjegoś
zachowania, systematycznie sprawdzamy zależność pomiędzy obecnością lub brakiem pewnych
czynników sprawczych a pojawieniem się lub niepojawieniem się danego zachowania.
Jakie informacje sprawdzamy pod kątem współzmienności, kiedy tworzymy atrybucje?
- informacje o zgodności ( jak inni ludzie zachowują się wobec tego samego bodźca)
- informacje o wybiórczości ( dotyczą reakcji osoby, której zachowanie próbujemy wajaśnić na
inne bodźce)
- informacje o spójności ( określają, jak często pojawia się obesrwowane zachownie tej samej
osoby wobec tego samego bodźca w różnych okolicznościach)
PODSTAWOWY BŁĄD ATRYBUCJI – skłonność do przeceniania roli czynników wewnętrznych,
dyspozycyjnych w zachowaniu człowieka i do niedoceniania czynników sytacyjnych. (ukradł,
ponieważ chciał nakarmić młodszą siostrę)
BŁĄD ODPOWIEDZIALNOŚCI – założenie, że zachowanie człowieka odpowiada jego
dyspozycjom(osobowości)
Dlaczego prosty fakt skupiania uwagi na osobie powoduje, że wyolbrzymiamy jego rolę?
Decyduje o tym jeden ze skrótów myślowych: heurestyka zakotwiczenia i dostosowania
DWUSTOPNIOWY PROCES ATRYBUCJI – wyjaśnienie czyjegoś zachowania przez tworzenie
automatycznych atrybucji wewnętrznych i dopiero późniejsze zastanowienie się nad możliwymi
przyczynami sytuacyjnymi pozwalające zmodyfikować pierwotną atrybucje wewnętrzną.
ZJAWISKO ŚWIATŁA RAMPY – skłonnośc do przesadnej oceny stopnia, w jakim nasze działania i
wygląd są dostrzegane przez innych
ATRYBUCJE W SŁUŻBIE EGO – oznaczają skłonność do przypisywania sobie osobistej roli w
osiąganiu sukcesów i obwiniania innych ludzi lub sytuacji o własne porażki
Dlaczego tworzymy atrybucje w służbie ego?
Większość ludzi stara się, gdy tylko jest to możliwe, zachować dobre mniemanie o sobie, nawet
jeśli oznacza to wypaczenie rzeczywistości wskutek zmiany myślenia lub zachowań
Aby zaprzeczyć wiedzy na temmat własnej śmiertelności, podejmujemy nastepujące kroki:
ATRYBUCJE OBRONNE – wyjasnienie zachowań tak, aby uniknąć poczucia słabości i
śmiertelności (
NIEREALISTYCZNY OPTYMIZM – przekonanie, że dobre rzeczy zdarzają się nam niż innym,
natomiast złe rzeczy zdarzają się raczej innym niż nam
WIARA W SRAWIEDLIWY ŚWIAT – zakłada, że ludzie dostają to, na co zasługują, i zasługują na
to, co dostają

Temat 5 – ‘’Jak poznajemy samych siebie’’

SCHEMATY JA – struktury myślowe, którymi się posługujemy do organizowania wiedzy o obie, a

które wpływają na to, jakie informacje dotyczące siebie dostrzegamy, rozważamy i
zapamiętujemy
ZJAWISKO SAMOODNIESIENIA – prawidłowość, polegająca na tym, że ludzie lepiej zapamiętują
informacje, które odnoszą się do nich samych
NIEZALEŻNY OBRAZ JA – sposób określania siebie w kategoriach własnych myśli, uczuć i
zachowań, a nie w kategoriach myśli, uczuć i zachowan innych
WSPÓŁZALEŻNY OBRAZ JA – sposób określania siebie w odniesieniu do innych; dostrzeganie
zależności własnego zachowania od myśli, uczuć i zachowań innych
Różnice płciowe w definiowaniu Ja
Kobiety wykazują większą współzależność relacyjną, czyli w definiowaniu Ja bardziej skupiają
się na bliskich relacjach, na przykład na stsunku do męża lub dziecka. Mężczyźni z kolei
przejawiają większą współzalezność kolektywną, czyli koncentrują się na przynależności do
większych grup uznając za istotne na przykład to, że są Amerykanami.
Kobiety częściej nawiązują bliskie przyjaźnie, współpracują z innymi i skupiają uwagę na
relacjach społecznych. Kobiety bardziej cenią zażyłość i współpracę z niewielką liczbą bliskich
osób i chętniej rozmawiają o sprawach osobistych oraz łatwiej ujawniają swoje emocje.
Dla mężczyzn ważniejsza jest przynależność grupowa. Mając opisać zdarzenie z własnego zycia
budzące pozytywne lub negatywne emocje, mężczyźni wspominali zdarzenia obejmujące
większe grupy, na przykłąd, jak wstąpili do koorporacji albo jak ich drużyna przegrała mecz.
Ludziom zależy na trafnym poznaniu siebie (samoocena), potwierdzeniu tego, co już wiedzą
(autoweryfikacja) i pozytywnej informacji zwrotnej (samoakceptacja)
INTROSPEKCJA – spoglądanie w głąb siebie i badanie własnych myśli, uczuć i motywów
TEORIA SAMOŚWIADOMOŚCI – pogląd, że skupiając uwagę na sobie, oceniamy i porównujemy
swoje zachowania z wewnętrznymi normami i wartościami
Czasami samoświadomość jest szczególnie przykra, gdy przypomina nam o naszych błędach.
Czasami jednak odwołuje się do poczucia moralności i do ideałów.
ZMIANA POSTAWY WSKUTEK WYSZUKIWANIA PRZYCZYN – zmiana postawy wynikająca z
myślenia o przyczynach własnych postaw; ludzie zakładają, że ich postawa zgadza się z
przyczynami, które są prawdopodobne i które łatwo zwerbalizować
TEORIA POSTRZEGANIA SIEBIE – teoria, która głosi, że gdy nasze postawy i uczucia są niepewne
lub wieloznaczne, wyciągamy dotyczące ich wnioski na podstawie obserwacji swoich zachowań i
sytuacji, w których zachowania te występują
ZJAWISKO NADMIERNEGO UZASADNIENIA – skłonność do wyjaśniania własnego zachowania
ważnymi przyczynami zewnętrznymi (np.nagroda), wskutek czego nie docenia się, w jakim
stopniu było ono wywołane przez przyczyny wewnętrzne
Zwróćmy uwagę na to, aby w pochwale nie kryła się sugestia, że można dokładnie ocenić czyjeś
uzdolnienia do jakiegoś przedmiotu. Jeżeli dziecko w to uwierzy, a później natrafi na trudności,
to prawdopodobnie się zniechęci, zakładając, że nie ma odpowiednich zdolności. Pochwała
powinna natomiast zawierać przekaz, że można nabrać wprawy dzięki wytrwałości.
DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI – poglad, że doświadczenie emocji jest wynikiem
dwustopniowego procesu spostrzegania, w którym najpierw doświadczamy pobudzenia
fizjologicznego (np bieganie), a potem szukamy dla niego stosownego wyjaśnienia
BŁĘDNE OKREŚLENIE PRZYCZYN POBUDZENIA – proces, w którym ludzie wyciągają błędne
wnioski co do przyczyn, dla których czują się tak a nie inaczej
Np. Oglądając horror z dziewczyną, odczuwamy silne bicie serca i zakładamy, że jest to
wywołane atrakcyjnością dziewczyny
POZNAWCZE TEORIE EMOCJI – teorie, według których emocje wynikają z naszej interpretacji i
wyjaśniania faktów, nawet przy braku pobudzenia fizjologicznego
TEORIA PORÓWNAŃ SPOŁECZNYCH – pogląd, że o swoich zdolnościach i postawach
dowiadujemy się przez porównywanie siebie z innymi ludźmi. Dokonujemy ich wtedy, gdy
brakuje nam obiektywnych norm oceniania siebie i gdy w jakiejś dziedzinie nie jesteśmy pewni
swoich racji
PORÓWNANIE SPOŁECZNE W GÓRĘ – porównanie siebie z innymi ludźmi, którzy są lepsi od nas
pod względem jakiejś cechy lub umiejętności
PORÓWNANIE SPOŁECZNE W DÓŁ - porównywanie siebie z innymi ludźmi, którzy są od gorsi
pod względem jakiejś cechy lub umiejętności (jest strategią ochrony ego i podnoszenia
samooceny)
INGRACJACJA – wykorzystywanie pochlebstw, pochwał i innych sposobów w celu wzbudzenia
czyjejś sympatii; metoda często stosowana wobec osób zajmujących wyższą pozycję
KREOWANIE USPRAWIEDLIWIEŃ DLA MOŻLIWEJ PORAŻKI – strategia mnożenia przeszkód i
wymówek, aby uniknąć obwiniania siebie w razie niepowodzenia
Temat 6 – ‘’Uzasadnienie własnego postępowania’’
DYSONANS POZNAWCZY – stan napięcia, który występuje gdy osoba utrzymuje dwa lub więcej
niezgodnych ze sobą elementów poznawczych. Rozpatrywanie dwóch elementów (idee,
przekonania) a z jednego z nich wynika przeciwieństwo drugiego.
Jednostka próbuje uzyskać zgodność pomiędzy swoimi poglądami a postępowaniem ->
mobilizacja do uniknięcia dysonansu, usunięcia -> odczuwalny dyskomfort, chęć zmiany:
- zmiana zachowania
- uzasadnienie zachowania
- uzasadnienie naszego zachowania
Np. Picie alkoholu, palenie papierosów
Dysonans będzie większy, im większa jest niezgodność lub im bardziej to człowieka dotyczy
Negatywne skutki:
Jeśli dana osoba angażuje się poważnie w jakieś działanie, takie jak rzucenie palenia, a
następnie nie udaje jej sie wytrwać w swym postanowieniu, to jej pojęcie o sobie jako silnej,
panującej nad sobą jednostce jest zagrożone.
Jak na ironię, lekceważenie postanowienia, którego nie udało się im dotrzymać, nie tylko służy
im do odzyskania szacunku do samego siebie, lecz także sprawia, że w przyszłości niemal
napewno spotka je niepowodzenie
Rozwiązanie problemu: Można np obniżyć oczekiwania dotyczące sukcesu. Na przykład osoba,
która nie potrafia rzucić palenia – lecz zmniejszyła liczbę wypalanych papierosów – mogłaby
zinterpretować ten wynik jako częściowy sukces, a nie jako zupełną porażkę
Dysonans jako następstwo podjęcia decyzji
Po decyzji – zwłaszcza trudnej, czyli takiej, która wiąże się z zaangażowaniem dużej ilości czasu,
wysiłku lub pieniędzy – ludzie prawie zawsze odczuwają dysonans. (np kupno nowego
samochodu)
Dobrym sposobem zredukowania dysonansu jest wyszukiwanie wyłącznie pozytywnych
informacji o wybranym przez siebie np samochodzie oraz unikanie negatywnych o nim
informacji
Po podjęciu decyzji człowiek stara się rozproszyć wątpliwości, czy jego decyzja była słuszna,
wyszukując uspokajające informacje
Doniosłe znaczenie nieodwołalności decyzji
Chociaż nieodwołalnośc decyzji zwiększa dysonans i motywację do zredukowania go, to jednak
istnieją ine okoliczności, w których nieodłonalnośc nie jest konieczna.
Np sytuacja w salonie samochodowym (rzucenie klientowi niskiej piłki)
• Jeśli chcesz ukształtować w kimś bardziej pozytywne nastawienie wobec jakiegoś
obiektu, postaraj się, aby człowiek ten zaangażował się w posiadanie tego
obiektu
• Jeśli chcesz, aby ktoś złagodził swą postawę moralną wobec jakiegoś
karygodnego czynu, kuś go tak, aby popełnił ten czyn; i na odwrót, jeśli chcesz,
aby ktoś wzmocnił swą postawę moralną wobec jakiegoś czynu, kuś go – lecz nie
tak, by go skłonić do popełnienia tego czynu
 Psychologiczne następstwa niedostatecznego uzasadnienia własnego postępowania
Uzasadnienie zewnętrzne – uzasadnienie zdeterminowane przez sytuację (Joe mówiący, że
podoba mu się obraz, który jest brzydki)
Uzasadnienie wewnętrzne – zmiana postawy w kierunku zgodnym z np swoimi wypowiedziami
Paradygmat ‘powiedzieć, to uwierzyć’ – teoria dysonansu przewiduje, że zaczynamy wierzyć we
własne kłamstwa – ale następuje to tylko wtedy, gdy nie mamy dostatecznego zewnętrznego
uzasadnienia dla faktu, iż powiedzieliśmy coś sprzecznego z naszą pierwotną postawą

Wpływ dysonansu jest największy wtedy, gdy ludzie czują się osobiście odpowiedzialni za swe
działania oraz ich działania mają poważne konsekwencje. Oznacza to, że im większe są te
następstwa i im większa nasza odpowiedzialność za nie, tym większy dysonans; a im większy
dysonans, tym większa zmiana naszej postawy
Zastosowanie niewystarczających nagród w nauczaniu
Jeśli ktoś rzeczywiście wykonuje nudne zadanie, a uzasadnienie zewnętrzne jest bardzo małe, to
wówczas ocenia to zadanie jako przyjemniejsze niż wtedy, gdy uzasadnienie zewnętrzne jest
duże. Ludzie wolą otrzymywać wysoką zapłatę i często za taką właśnie zapłatę pracują
intensywniej. Jeśli jednak zaproponuje się im niską zapłatę za wykonanie jakiejś pracy, a oni się
zgodzą na to, powstanie dysonans pomiędzy uciążliwością nudnego zadania a niską zapłatą. Aby
zredukować dysonans, przypisują oni tej pracy cechy pozytywne, a zatem zaczynają znajdować
więcej przyjemności w samej pracy wówczas, gdy jest ona nisko płatna, niż wówczas, gdy jest
ona wysoko płatna
Pochwała może mieć pozytywny wpływ, ale tylko wtedy, jeśli jest stosowana z umiarem i w
sposób, który sprawia, iż dziecko ma poczucie, że coś potrafi
Sprawienie, by dana osoba skoncentrowała się na zewnętrznych powodach skłaniających do
osiągnięcia dobrego wyniku, zmniejszy atrakcyjność samego zadania
Niewystarczająca kara
Posługiwanie się groźbą surowej kary jako środkiem powstrzymywania kogoś od zrobienia tego,
co lubi robić, wymaga ciągłego nękania i czujności
Im mniejsze uzasadnienie zewnętrzne (łagodna kara za bicie siostry), tym bardziej potrzebne
uzasadnienie wewnętrzne. Dostarczenie ludziom sposobności do stworzenia własnego,
wewnętrznego uzasadnienia (próba przekonania siebie, że bicie siostry to żadna przyjemność)
może im dopomóc w ukształtowaniu trwałego zbioru wartości

Eksperymet z dziećmi w przedszkolu (surowa kara i łagodna kara za bawienie sie atrakcyjną
zabawką):
Dzieci, którym zagrożono łagodną karą, uznały zakazaną zabawkę za mniej atrakcyjną niż
poprzednio. Po prostu nie mając wystarczającego uzasadnienia z zewnątrz dla powstrzymywania
się od używania tej zabawki, potrafily przykonać siebie, że nie bawią się nią, ponieważ im się nie
podoba
W warunkach zagrożenia surową karą dzieci miały dostateczne zewnętrzne powody, aby nie
bawić się tą zabawką – nie potrzebowały więc szukać dodatkowych powodów i w rezultacie
nadal lubiły zabawkę
Uzasadnienie wysiłku – jeśli ktoś znosi trud i przykrość w celu osiągnięcia jakiegoś celu czy
obiektu, to ten cel czy obiekt staje się dla niego bardziej atrakcyjny
Świadomośc, że nieuchronnie trzeba spędzić z kimś czas, wzmaga pozytywne cechy tej osoby –
lub przynajmnije osłabia jej cechy negatywne