‫آنالین مانیتورینگ یا پایش پیوسته چیست؟‬

‫عموما خرابیها به دلیل وجود عیوب رشد کرده و پیشبینی زمان وقوع آنها مشکل است‪ .‬با رشد خرابیها در ماشینآالت‪،‬‬
‫کارایی آنها کاهش پیدا کرده و سبب وقوع توقفات ناگهانی و صرف هزینههای زیاد برای تعمیر و بازسازی آنها میشوند‪ .‬علی رغم‬
‫وجود اثرات مشابه خرابیهای گوناگون‪ ،‬بیش از ‪ %90‬عیوب قابل پیشبینی و کنترل هستند‪ .‬پیگیری مداوم وضعیت قسمتهای‬
‫مختلف ماشینآالت مانند شافتها‪ ،‬چرخدندهها و بیرینگها‪ ،‬به کارشناسان نگهداری و تعمیرات کمک میکند تا رشد خرابیهای‬
‫این بخش ها را کنترل کرده و زمان تعمیرات را به تعویق اندازند‪ .‬برای دستیابی به این منظور کافی است وضعیت ماشینآالت به‬
‫طور پیوسته ارزیابی و پایش گردد‪.‬‬
‫آنالین مانیتورینگ در واقع اندازهگیری کمیتهای مشخصه وضعیت تجهیزات و ارزیابی شرایط ماشینآالت به طور دایم و‬
‫پیوسته است‪ .‬پروتکل کلی در این روش چنین است که سنسورهای مربوطه در نقاط مورد نظر نصب شده و با استفاده از روشهای‬
‫استاندارد انتقال داده‪ ،‬به مرکز مانیتورینگ متصل شده و منتقل میشوند‪ .‬تصویر زیر نمایشی کلی از پروتکل بیان شده است‪:‬‬

‫‪Electric Drive‬‬

‫‪Oil Sensor‬‬
‫‪Vibration Sensor‬‬
‫‪Tachometer‬‬

‫‪Motor Current Transducer‬‬

‫‪Transmitter ports & racks‬‬

‫‪Protection System‬‬

‫)‪Digitizer (A/D‬‬

‫‪Client Monitoring Center PC / Automation System‬‬

‫چنانچه گفته شد سنسورها در محلهای مناسب نصب شده و خروجی آن به ‪Transmitter‬ها متصل میشود‪ .‬ترنسمیترها‬
‫عالوه بر انتقال سیگنال سنسورها به دیج یتایزر‪ ،‬وظیفه حفاظت از تجهیزات را نیز بر عهده دارند‪ .‬به این معنا که با افزایش بیش‬
‫از حد یک کمیت ابتدا سیگنال هشدار )‪ (Alarm‬را به سیستمهای اتوماسیون یا مانیتورینگ مرکزی و یا دریافت کننده مشخص‪،‬‬
‫ارسال کرده و با گذر از حدی باالتر اقدام به قطع برق یا ارسال سیگنال خاموش )‪ (Trip or Shut Down‬میکند تا از‬
‫آسیبدیدگیهای احتمالی به تجهیز جلوگیری کند‪.‬‬
‫سیگنال آنالوگ سنسورها پس از ورود به دیجیتایزر )‪ (A/D‬به سیگنال دیحیتال تبدیل شده و به سیستم مانیتورینگ یا‬
‫اتوماسیون مرکزی ارسال میشود‪ .‬معموال سیستمهای آنالین مانیتورینگ توسط نرمافزارهای مربوطه پشتیبانی میشوند‪ .‬این‬
‫نرمافزارها عالوه بر ذخیرهسازی پیوسته مقادیر اندازهگیری شده‪ ،‬امکانات پردازش سیگنالهای آمده از دیجیتایزر را هم برای‬
‫کاربران فراهم میکنند‪ .‬معموال تفاوت عمده سیستمهای مانیتورینگ آنالین در توانایی نرمافزارها و امکاناتی است که برای آنالیز‬
‫و پردازش دادهها ارائه میکنند‪ .‬توانایی الگوریتمها و روشهای آنالیز در سیستمهای آنالین متاثر از تکنولوژیها و علوم تولید‬
‫شده توسط برندها بوده و برتری این گونه سیستمها نسبت به رقبا امروزه در عیبیابی اتوماتیک و توان تفکیک عیوب و پیگیری‬
‫روند تغییرات آنها در طول زمان است‪ .‬به طبع سیستمهای برتر توانایی بیشتری در تشخیص سریعتر و صحیح عیوب دارند‪.‬‬

‫کمیتهای اندازهگیری در سیستمهای آنالین‬

‫در ابتدای ارائه سیستمهای آنالین ارتعاشات و پارامترهای مختلف ارتعاشی به طور پیوسته اندازهگیری و پایش میشدند‪ .‬در‬
‫واقع اولین تکنیک مورد استفاده در مانیتورینگ آنالین آنالیز ارتعاشات بوده و کماکان مهمترین پارامتر عیبیابی در این سیستمها‬
‫محسوب میشوند‪ .‬امروزه تمامی سیستم های مانیتورینگ عالوه بر اندازه ارتعاشات‪ ،‬طیفهای فرکانسی در زمانهای مختلف را‬
‫در اختیار کاربران قرار داده و جهت بررسیهای آتی ذخیره میکنند‪ .‬در سیستمهای پیشرفته عالوه بر این موارد‪ ،‬به منظور‬
‫عیبیابی دقیقتر دیگر توابع ارتعاشی را در اختیار کاربران قرار میدهند‪ .‬امروزه اندازهگیری دور (سرعت دورانی) برای استحصال‬
‫یکسری توابع پیشرفته ارتعاشی و مقایسه ارتعاشات سیستم در سرعتهای مختلف کاری به سیستمهای مانیتورینگ پیشرفته‬
‫اضافه گردیده است‪ .‬این موضوع به خصوص در تجهیزات دور متغیر از اهمیت باالیی برخوردار است‪.‬‬
‫جریان الکتریکی و بار )‪ (Load‬وارده بر سیستم محرک و توابع پردازش آنها نیز در سیستمهای مانیتورینگ پیشرفته‬
‫اندازهگیری و به کاربران آنها ارائه میشوند‪ .‬شرکتهای مختلف بسته به تکنولوژیهای بسط داده شده توسط خود آنها توابع وزن‬
‫مختلفی را برای مقایسه کمیت های مختلف به ویژه ارتعاشات در شرایط کاری مختلف با بارهای متفاوت ارائه داده و به کاربران‬
‫توانایی عیبیابی و تشخیص نقاط بحرانی سیستم را میدهند‪ .‬این موضوع زمانی از اهمیت باالتری برخوردار میشود که برای‬
‫اجرای نگهداری و تعمیرات کنشگرایانه )‪ (PaM‬که کامل ترین روش نگهداری در حال حاضر است‪ ،‬کارشناسان نیاز به بررسی و‬
‫دانستن اثرات فرایند و پروسه بر شرایط و وضعیت تجهیزات دارند‪.‬‬
‫پیشرفتهای تکنولوژی سنسورهای ارزیابی وضعیت روغن را در اختیار کارشناسان و متخصصان نگهداری و تعمیرات قرار‬
‫داده است‪ .‬این سنسورها توانایی بررسی کیفیت روغن مانند ویسکوزیته‪ ،‬شفافیت و ‪ ...‬را داشته و همچنین قابلیت اندازهگیری‬
‫درصد ناخالصی ها داخل روغن برای موادی مانند آب و ذرات فلزی و حتی میزان ذرات در ابعاد مختلف را دارند‪.‬‬
‫به دلیل وجود هزینههای باال‪ ،‬ترموگرافی هنوز در سیستمهای مانیتورینگ آنالین استفاده نشده با این حال تقریبا در تمامی‬
‫سیستمهای مانیتورینگ اندازهگیری دمای نقاط مشخص به وفور صورت میگیرد‪.‬‬
‫آنچه امروزه در زمینه پایش آنالین تجهیزات نشان دهنده برتری یک سیستم آنالین مانیتورینگ است‪ ،‬استفاده همزمان از‬
‫نتایج به دست آمده از اندازهگیریهای پارامترهای مختلف مانند ارتعاشات‪ ،‬دور‪ ،‬بار‪ ،‬جریان الکتریکی‪ ،‬دما و آنالیز روغن به صورت‬
‫توامان در جهت عیبیابی اتوماتیک است‪ .‬به این ترتیب با داشتن کاملترین اطالعات و باالترین سطح تحلیل‪ ،‬میتوان به بهترین‬
‫برنامهریزی برای تعمیرات و نوع آن دست یافت‪ .‬از سوی دیگر سیستمهای آنالین مانیتورینگ برتر کاربران خود را قادر به‬
‫تشخیص عیوب در ابتدای بروز کرده و به این ترتیب میتوان به کوچکترین عیوب‪ ،‬در سریعترین زمان واکنش مناسب نشان‬
‫داده و نه تنها از رشد آن جلوگیری کرده بلکه آنرا با اتخاذ اقدامات مناسب رفع کرد‪.‬‬

‫مقایسه روش های اجرای پایش وضعیت (دادهبرداری دورهای و آنالین مانیتورینگ)‬

‫این مقایسه باید از دو دیدگاه صورت پذیرد و طبعا مدیران یا کارشناسان مربوطه در هر مجموعه باید با در نظر گرفتن‬
‫جنبههای مختلف هر کدام‪ ،‬یکی از این دو روش را برای تجهیزات یا برخی از ماشینآالت خود انتخاب کنند‪ .‬دیدگاه اول جنبههای‬
‫فنی و تواناییهای هر روش بوده و دیدگاه دوم‪ ،‬مسایل اقتصادی و هزینههای راهاندازی و اجرای این روشهاست‪ .‬البته مسایل‬
‫ایمنی و دسترسی به نقاط اندازهگیری نیز در برخی موارد خاص حایز اهمیت میشود‪.‬‬

‫جنبههای فنی و توانایی در عیبیابی‬

‫طبیعتا سیستمهای آنالین مانیتورینگ با توجه به اندازهگیری و ارزیابی شرایط دستگاهها در تمامی لحظات‪ ،‬اطالعات بیشتری‬
‫از وضعیت سالمت دستگاه ها در اختیار کاربران و متخصصان پایش وضعیت قرار داده و ازاین لحاظ نسبت به دادهبرداری دورهای‬
‫برتری دارند‪ .‬از سوی دیگر میتوان مهمترین مزیت سیستمهای آنالین مانیتورینگ اطالع یافتن کارشناسان از تغییرات ناگهانی‬
‫و خرابیهای دفعهای و به ویژه امکان اجرای واکنشهای مناسب و یه موقع نسبت به آنهاست‪ .‬به عنوان مثال در توربینها که‬
‫تجهیزاتی بسیار گران قیمت و حساس هستند و مسایل مهمی در سالمت آنها نقش داشته و فرایندهای پیچیدهای به هنگام‬
‫عملکرد آنها رخ میدهد‪ ،‬بروز عیوب و عدم اطالع از آنها و جلوگیری نکردن از رشد خرابیهای بوجود آمده میتواند خسارتهای‬
‫سنگینی را به بار آورد‪.‬‬
‫یکی دیگر از مزایای سیستمهای مانیتورینگ آنالین‪ ،‬امکان بررسی اثرات پروسه و فرایند به خصوص در تجهیزات پیچیده و‬
‫مهم است‪ .‬به هیچ وجه نمیتوان نقش اثرات فرایندی و یا حتی مسایل اپراتوری را در سالمت تجهیزات نادیده گرفت‪ .‬استفاده‬
‫از سیستمهای آنالین مانیتورینگ این امکان را به مهندسین واحد ‪ CBM‬میدهد تا به بررسی اثرات مذکور و مسایل مربوطه‬
‫بپردازند‪.‬‬
‫دادهبرداری دورهای نیازمند صرف زمان برای جمعآوری دادهها و اطالعات تجهیزات میباشند که خود نیازمند جذب پرسنل‬
‫بیشتر و صرف هزینههای اجرایی بیشتر است‪ .‬همچنین در بسیاری از موارد عملیات دادهبرداری با خطراتی همراه خواهد بود و‬
‫تقریبا در تمامی مجموعههای بزرگ سابقه بروز حوادث حین دادهبرداری وجود دارد‪ .‬به این موارد خطاهای دادهبرداری را که به‬
‫طور متعارف وجود داشته و معموال پس از اتمام دادهبرداری و هنگام آنالیز آشکار میشوند را باید اضافه کرد‪ .‬به این ترتیب با‬
‫استفاده از سیستمهای آنالین مانیتورینگ عالوه بر افزایش اعتبار دادهها‪ ،‬زمان کارشناسان و مهندسان به جای دادهبرداری‪،‬‬
‫صرف آنالیز و تحلیل نتایج میشود‪.‬‬

‫شکل ‪ .1‬پایش پیوسته یا آنالین مانیتورینگ‬

 ‫شکل ‪ .2‬دادهبرداری دورهای از تجهیزات‬

‫در سیستمهای آنالین مانیتورینگ قطعا محل نصب سنسورها مشخص بوده و ثابتاند‪ .‬در حالی که با استفاده از تجهیزات‬
‫آنالیز پرتابل در روش دادهبرداری دورهای‪ ،‬در صورت نیاز میتوان اقدام به اندازهگیری پارامترهایی نظیر ارتعاشات و دما در نقاط‬
‫غیر معمول کرد‪ .‬همچنین در بسیاری از موارد برای تمایز و تشخیص دقیقتر عیوب‪ ،‬نیاز به انجام تستهای تکمیلی به خصوص‬
‫در تکنیک آنالیز ارتعاشات است‪ .‬این تستها معموال با استفاده از تواناییهای آناالیزرهای پرتابل قابل اجرا هستند‪ .‬در استفاده از‬
‫سیستمهای مانیتورینگ آنالین چنانچه نرمافزار سیستم شامل این تستها نباشد‪ ،‬امکان استفاده از نتایج آنها وجود ندارد‪ .‬هر‬
‫چند که امروزه‪ ،‬بسیاری از سیستمهای مانیتورینگ‪ ،‬اکثر تکنیکها و تستهای تکمیلی را پوشش میدهند‪.‬‬

‫جنبههای اقتصادی و هزینههای راهاندازی و اجرا‬

‫به طور مسلم هزینههای راهاندازی سیستمهای آنالین مانیتورینگ به مراتب باالتر از استفاده از تجهیزات پرتابل و دادهبرداری‬
‫دورهای است‪ .‬در روشهای دادهبرداری با استفاده از تعداد محدودی سنسور و یک دستگاه تمامی دادهبرداریها انجام شده و‬
‫اطالعات جمعآوری شده‪ ،‬آنالیز میشوند‪ .‬در حالی که در سیستمهای آنالین مانیتورینگ در هر نقطه اندازهگیری باید یک سنسور‬
‫نصب شود‪ .‬که این مشمول هزینه راهاندازی اولیه باالیی خواهد بود‪ .‬به این موضوع باید هزینههای دیجیتایزر و کابل کشی برای‬
‫انتقال داده را نیز افزود‪.‬‬
‫پس از راهاندازی‪ ،‬روش دادهبرداری دورهای به دلیل نیاز به نیروی انسانی بیشتر هزینههای نسبتا باالتری در مقایسه با آنالین‬
‫مانیتورینگ خواهد داشت که البته این هزینه ها به ویژه در مواردی که یک مجموعه تجهیزات چندان گران قیمتی نداشته و‬
‫تعداد دستگاههای دوار آن هم زیاد باشد چندان قابل توجه نیستند‪.‬‬
‫در کل از آنالین مانیتورینگ برای تجهیزات گران قیمت (مانند توربینها و ژنراتورها‪ ،‬انواع میلها و آسیابها و ‪ ،)...‬یا‬
‫تجهیزاتی که از کار افتادن آنها منجر به توقف تولید میشوند‪ ،‬استفاده میگردد‪ .‬با این حال امروزه و به منظور اجرای نگهداری‬
‫کنشگرایانه )‪ (PaM‬که سبب کاهش چشمگیر هزینههای تعمیرات میشود‪ ،‬به کار بردن تجهیزات آنالین مانیتورینگ به وبژه در‬
‫شرکتهای بزرگ و مجموعههای دارای تعدد تجهیزات و فرایند (مانند صنایع فوالد‪ ،‬صنایع معدنی‪ ،‬پتروشیمی و پاالیشگاهی‪،‬‬
‫پلیمر‪ ،‬چوب و کاغذ‪ ،) ،‬حتی برای دستگاههای نه چندان گران قیمت بسیار مورد توجه قرار گرفته است‪( .‬البته در کشورهای‬
‫توسعه یافته)‬