Yüksek Verømlø Søklon Tasarimi Ve Performansinin Deneysel Øncelenmesø

YÜKSEK VERøMLø SøKLON TASARIMI VE
PERFORMANSININ DENEYSEL øNCELENMESø
Ömer ùENDOöAN
T.C.
ULUDAö ÜNøVERSøTESø
FEN BøLøMLERø ENSTøTÜSÜ
YÜKSEK VERøMLø SøKLON TASARIMI VE PERFORMANSININ
DENEYSEL øNCELENMESø
Ömer ùENDOöAN
Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ
(DanÕúman)
YÜKSEK LøSANS TEZø
MAKøNA MÜHENDøSLøöø ANABøLøM DALI
BURSA - 2012
Her HakkÕ SaklÕdÕr

TEZ ONAYI
Ömer ùENDOöAN tarafÕndan hazÕrlanan ''Yüksek Verimli Siklon TasarÕmÕ ve

PerformansÕnÕn Deneysel øncelenmesi'' adlÕ tez çalÕúmasÕ aúa÷Õdaki jüri tarafÕndan oy
birli÷i/oy çoklu÷u ile Uluda÷ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makine
Mühendisli÷i Anabilim DalÕ'nda YÜKSEK LøSANS TEZø olarak kabul edilmiútir.
DanÕúman : Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ
Baúkan: Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ ømza
Üye: Prof. Dr Atakan AVCI ømza
Üye: Prof. Dr. Yücel TAùDEMøR ømza
YukarÕdaki sonucu onaylarÕm
Prof. Dr. Kadri ARSLAN
Enstitü Müdürü
.../.../2012
U.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, tez yazÕm kurallarÕna uygun olarak hazÕrladÕ÷Õm
bu tez çalÕúmasÕnda;
-tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde etti÷imi,
-görsel. iúitsel ve yazÕlÕ tüm bilgi ve sonuçlarÕ bilimsel ahlak kurallarÕna uygun olarak
sundu÷umu,
-baúkalarÕnÕn eserlerinden yararlanÕlmasÕ durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara

uygun olarak atÕfta bulundu÷umu,
-atÕfta bulundu÷um eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdi÷imi,
-kullanÕlan verilerde herhangi bir tahrifat tapmadÕ÷ÕmÕ,
-ve bu tezin herhangi bir bölümünü bu üniversite veya baúka bir üniversitede baúka
bir tez çalÕúmasÕ olarak sunmadÕ÷ÕmÕ
beyan ederim
21/09/2012
Ömer ùENDOöAN
ÖZET
Yüksek Lisans Tezi
YÜKSEK VERøMLø SøKLON TASARIMI VE PERFORMANSININ

DENEYSEL øNCELENMESø
Ömer ùENDOöAN
Uluda÷ Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü
Makine Mühendisli÷i Anabilim DalÕ
DanÕúman: Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ
Bu çalÕúmada; konik kÕsmÕ olmayan yeni bir siklon tasarÕmÕ yapÕlmÕú ve yeni siklon
performansÕ incelenmiútir. YapÕlan deneylerde basÕnç kayÕplarÕ ve verim incelenmiútir.
Deney düzene÷indeki siklonun boyu ve giriú hÕzÕ de÷iútirilerek birbiriyle olan iliúkisi
incelenmiútir.
Siklonun giriú ve çÕkÕúÕndaki iki noktadan TESTO marka dijital basÕnç ölçer cihazÕ ile
basÕnç ölçümü yapÕlarak siklon basÕnç kaybÕ ölçülmüútür. Deneyde kullanÕlan numune
deneyden önce ve sonra tartÕlarak aradaki farktan siklon toplama verimi hesaplanmÕútÕr.
AyrÕca her bir deney sonucu elde edilen numunelerin MALVERN marka MASTER
SIZER2000 modelli partikül analiz cihazÕ ile analizleri yapÕlmÕú sonuçlara göre
siklonun fraksiyonel verimleri hesaplanmÕútÕr.
Deneylerden elde edilen sonuçlar incelenmiú ve klasik siklonun sonuçlarÕ ile

karúÕlaútÕrÕlmÕútÕr. Sonuçlar yeni siklonun aynÕ boy, çap ve giriú hÕzÕnda klasik siklondan
daha iyi oldu÷unu göstermiútir.
Anahtar Kelimeler: Siklon, basÕnç kaybÕ, giriú hÕzÕ, toplama verimi, fraksiyonel verim
2012, xii + 115 sayfa.
i

ABSTRACT
MSc Thesis
DESING OF HIGH EFFICIENT CYCLONE AND EXPERIMENTAL

INVESTIGATION ITS PERFORMANCE
Ömer ùENDOöAN
Uluda÷ University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Mechanical Engineering
Supervisor: Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ
In this study, a new cyclone design without conical part and its performance were
presented, were investigated pressure drop and efficient.
Cyclone body length, diameter and inlet velocity were changed and the relations among
those parameters were investigated.
Pressure losses in cyclone inlet, cyclone outlet and also in the cyclone body were
investigated by using digital pressure measurement device TESTO. All presents weight
before and after process then calculate collection efficiency. Ater all experiments
particul size distributions were measured both before and after the process using a
Mastersizer 2000 particle size analyzer. According to this results, fractional efficient
were calculated.
Experimental results from the tests on the new cyclone were evaluated and compared
with the results on the conventional cyclone. Results showed that the new cyclone gave
better efficiency comparing to the conventional cyclone for the same cyclone diameter
and inlet velocity.
Keywords: Cyclone seperator, pressure loss, inlet velocity, collection efficiency,

fractional efficiency.
2012, xii + 115 pages.
ii

TEùEKKÜR
Bu yüksek lisans tez çalÕúmasÕna baúladÕ÷Õm andan itibaren yo÷un çalÕúma

programÕna ra÷men bilgi ve birikimiyle sürekli destek ve yardÕm eden, yol
gösteren de÷erli hocam Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ’e, deneyler sÕrasÕnda bilgi
birikimiyle yönlendiren Prof. Dr. Atakan AVCI’ ya, bilgi ve tecrübeleriyle
çalÕúmalarÕma katkÕ sa÷layan Prof. Dr. Ali SÜRMEN’ e teúekkür ederim.
Deneysel çalÕúmalar süresince bilgi ve birikimiyle yardÕmcÕ olan tekniker Necati

TÜRKÖZ’ e ve deneyler sÕrasÕnda yardÕmÕnÕ esirgemeyen AraútÕrma Görevlisi
Fuat TAN’ a teúekkür ederim.
AyrÕca sadece bu çalÕúmamda de÷il bütün hayatÕm boyunca maddi ve manevi

deste÷iyle sürekli yanÕmda olan aileme teúekkürlerimi sunmayÕ bir borç bilirim.
21 / 09 / 2012
Ömer ùENDOöAN
iii

øÇøNDEKøLER
Sayfa
ÖZET ................................................................................................................... i
ABSTRACT .......................................................................................................... ii
TEùEKKÜR .......................................................................................................... iii
SøMGELER DøZøNø ............................................................................................. vi
ùEKøLLER DøZøNø............................................................................................... viii
ÇøZELGELER DøZøNø ......................................................................................... ix
1. GøRøù ................................................................................................................ 1
2. KAYNAK ARAùTIRMASI ............................................................................. 4
2.1. Siklon AkÕú Modeli ........................................................................................ 11
2.2. Siklonda BasÕnç KayÕplarÕ.............................................................................. 13
2.2.1 BasÕnç kaybÕ modelleri................................................................................. 15
2.3. Siklonda Toplama Verimi .............................................................................. 18
2.3.1. Kesirsel verimlilik ve toplama verimlili÷i .................................................. 18
2.3.2. Toplama verimi modelleri ........................................................................... 21
2.4. Siklon Boyunun Etkisi .................................................................................. 25
2.4.1. Siklonda girdap uzunlu÷u ........................................................................... 26
2.4.2. Siklon boyunun performansa etkisi............................................................. 29
2.5. Siklon Optimizasyonu ................................................................................... 30
3. MATERYAL VE YÖNTEM. ........................................................................... 31
3.1. Deney Düzene÷i… ......................................................................................... 32
3.1.1 Fan ................................................................................................................ 34
3.1.2 Ventürimetre… ............................................................................................ 35
3.1.3 Enjektör Sistemi… ....................................................................................... 36
3.1.4 Siklon… ....................................................................................................... 37
3.1.5 Dijital Ölçüm CihazÕ… ................................................................................ 40
3.1.6 Partikül Analiz CihazÕ .................................................................................. 41
3.2. Deney Yöntemi … ......................................................................................... 43
4. Bulgular ve TartÕúma … .................................................................................... 45
4.1 Deneysel Hesaplamalar ................................................................................... 46
4.2 Silindir Boyunun BasÕnç KaybÕna Etkisi ........................................................ 48
4.3 Girdap Durdurucu Yüksekli÷inin BasÕnç KaybÕna Etkisi ............................... 51
4.4 Debinin Siklon Toplama Verimine Etkisi ....................................................... 53
4.5 Silindir Boyunun Verime Etkisi ..................................................................... 57
4.6 Girdap Durdurucu Yüksekli÷inin Toplama Verimine Etkisi ......................... 61
4.7 Silindir BoylarÕnÕn Toplama Verimine Etkisinin KarúÕlaútÕrÕlmasÕ… ............ 63
4.8 Debinin Toplama Verimine Etkisinin KarúÕlaútÕrÕlmasÕ .................................. 66
4.9 Kritik Partikül ÇapÕ ve Maksimum Verimde Siklon Yüksekli÷i Analizi................. 70
4.10 Debinin Dkrt ÇapÕna Etkisi ............................................................................. 74
4.11 Silindir Boyunun Dkrt ÇapÕna Etkisi .............................................................. 78
iv
4.12 Girdap Durdurucu Yüksekli÷inin Dkrt ÇapÕna Etkisi .................................... 81
4.13 Fraksiyonel Verim E÷rilerinin HesaplanmasÕ ............................................... 84
4.13.1 Fraksiyonel Verim E÷rilerine Debinin Etkisi ............................................ 100
5. TARTIùMA VE SONUÇ ................................................................................ 105
KAYNAKLAR ..................................................................................................... 108
EKLER .................................................................................................................. 111
EK-1 ...................................................................................................................... 112
EK-2 ...................................................................................................................... 113
EK-3 ...................................................................................................................... 114
ÖZGEÇMøù .......................................................................................................... 115
v
SøMGELER DøZøNø
Simgeler AçÕklama
a Giriú kesit geniúli÷i, m
ܽௗ Düzeltilen boyutsuz akÕú geniúli÷i
‫ܣ‬௦ øç siklon sürtünme yüzey alanÕ, m²
b Giriú kesit yüksekli÷i, m
‫ܥ‬ௗ Boyutsuz parametre
cs Boyutsuz parametre
‫ܥ‬஼௎ Cunningham düzeltme faktörü
dΐ΋ Kritik partikül çapÕ, m
‫ܦ‬ଵ Siklon iç çapÕ, m
‫ܦ‬ଶ Dalma borusu çapÕ, m
‫ܦ‬ଷ Siklon koni çÕkÕú çapÕ, m
‫ܦ‬ௗ Boyutsuz ortalama siklon çapÕ
‫ܦ‬௦ Boyutsuz sürtünme yüzeyleri çapÕ
‫ܦ‬௛ Hidrolik çap, m
݂௚ Alexander basÕnç düúümü parametresi
݂଴ Ortalama sürtünme katsayÕsÕ
g Yerçekimi ivmesi , m/s²
Hg Siklon úeffaf gövde yüksekli÷i, m
H Siklon silindir yüksekli÷i , m
K BasÕnç düúümü katsayÕsÕ
L Silindirik artÕ konik kÕsÕm toplam uzunluk, m
‫ܮ‬௠௔௫ Maksimum verimdeki siklon yüksekli÷i, m
n Vorteks sayÕsÕ
ܰ௖ Boyutsuz parametre
Re Reynold SayÕsÕ
s Dalma borusu yüksekli÷i, m
T SÕcaklÕk, K
Vg Giriú gaz hÕzÕ, m/s
ܸ‫݁ݐ‬ øç vorteksdeki te÷etsel gaz hÕzÕ, m/s
ܸ‫݁ݖ‬ ÇÕkÕú borusundaki eksenel gaz hÕzÕ, m/s
Q Hava giriú debisi, m³/h
ߥ Kinematik viskozite, m²/s
μ௚ Dinamik gaz viskozitesi, Pas
Ș Toplama verimi
Ȝ Sürtünme faktörü
pg Gaz yo÷unlu÷u, kg/m³
ߩ௜ǡ௣ Partikül yo÷unlu÷u, kg/m³
vi
ߩ௦ KatÕ yo÷unlu÷u, kg/m³
߂݄௦ Siklondaki basÕnç kaybÕ (mmSS)
ǻ୴ Ventürimetredeki basÕnç kaybÕ (mmSS)
ߚ Ventürimetre çap oranÕ
vii
ùEKøLLER VE TABLOLAR DøZøNø
Sayfa
ùekil 2.1. Siklon içerisindeki akÕú modeli ........................................................ 12
ùekil 2.2. Siklon giriú tipleri (a:Te÷etsel, b:Dönel, c:Helisel, d:Eksenel) ........ 14
ùekil 2.3. Siklonun tipik kesirsel verim e÷risi .................................................. 18
ùekil 2.4. Siklonda karakteristik boyutlar......................................................... 25
ùekil 3.1. Deney TesisatÕnÕn ùematik Görünümü............................................. 32
ùekil 3.2. Deney Düzene÷i Resmi .................................................................... 33
ùekil 3.3. Deneyde KullanÕlan Fan ................................................................... 34
ùekil 3.4. Ventürimetre ..................................................................................... 35
ùekil 3.5. Pitot Tüpü ......................................................................................... 35
ùekil 3.6. Enjektör ............................................................................................ 36
ùekil 3.7. Rotametre ......................................................................................... 36
ùekil 3.8. Deneyde KullanÕlan Siklon .............................................................. 37
ùekil 3.9. FarklÕ Gövde BoylarÕ ....................................................................... 38
ùekil 3.10. ÇÕkÕú BacasÕ .................................................................................... 39
ùekil 3.11. Dijital Ölçüm CihazÕ ...................................................................... 40
ùekil 3.12. Partikül Analiz CihazÕ .................................................................... 41
ùekil 3.13. Kuru (SCIROCO 2000) ve Õslak (HYDRO 2000MU) üniteler ...... 42
Tablo 3.1. Siklon Ölçüleri .............................................................................. 37

Tablo 4.1. Dkrt ÇaplarÕnÕn Toplu Olarak Tablosu ............................................. 83
Tablo 4.2. H3L5Q3 Partikül Analiz Sonucunun KarúÕlaútÕrmasÕ ....................... 85
Tablo 4.3. Kesirsel AralÕk ve Verim De÷erleri ................................................ 86
viii
ÇøZELGELER DøZøNø
Sayfa
Çizelge 2.1. Siklonlarda basÕnç düúüúünün cebirsel modelleri ............................ 16
Çizelge 2.2. Toplam verimlili÷in hesabÕna bir örnek........................................... 19
Çizelge 2.3. SiklonlarÕn verimlilik da÷ÕlÕmÕ......................................................... 20
Çizelge 2.4. Siklonlarda toplama veriminin cebirsel modelleri ........................... 23
Grafik 4.1. L1 de BasÕnç KaybÕ-Debi Grafi÷i ...................................................... 48

Grafik 4.6. H1 de BasÕnç KaybÕ-Debi Grafi÷i ...................................................... 51
Grafik 4.9. H1L1 de Q - ǆ grafi÷i .......................................................................... 53
Grafik 4.10. H1L2 de Q - ǆ grafi÷i ........................................................................ 53
Grafik 4.24. Q3 L5 de H - ǆ grafi÷i ....................................................................... 57
ix
Grafik 4.39. H1 de Toplama Verimi-Debi Grafi÷i ............................................... 61
Grafik 4.42. L1 de Toplama Verimi-Debi Grafi÷i................................................ 63
Grafik 4.47. L5 de Toplama Verimi-H Grafi÷i .................................................... 66
Grafik 4.52. H1 de Toplama Verimi-L Grafi÷i .................................................... 68
Grafik 4.55. H1L1 de Dkrt - Q Grafi÷i.................................................................... 74
Grafik 4.70. L1 de H deki De÷iúime göre Dkrt - Q Grafi÷i.................................... 78
x
Grafik 4.75. H1 de L deki De÷iúime göre Dkrt - Q Grafi÷i.................................... 81
Grafik 4.78. H3L5Q3’ e Ait Fraksiyonel Verim E÷risi ......................................... 87
Grafik 4.100. H2L3Q1’ e Ait Fraksiyonel Verim E÷risi ....................................... 93
xi
Grafik 4.124. H1L1 de Fraksiyonel Verim E÷rileri .............................................. 100
xii
1. GøRøù
Siklonlar genellikle katÕ-sÕvÕ-gaz fazlarÕnÕ veya fazlardan ikisini içeren bir akÕú
olayÕnda fazlarÕ birbirinden ayÕrmakta kullanÕlÕr. Te÷etsel ve eksenel giriúli olarak
tasarlanan siklonlardan te÷etsel giriúliler daha yaygÕn kullanÕlÕr. Siklonlar atalet
kuvvetlerine ba÷lÕ olarak çalÕúÕrlar. Siklona giren akÕúkan dönel bir hareket kazanÕr.
Bu úekilde oluúan girdap etkisinde akÕúkan içerisindeki farklÕ yo÷unluklara sahip
fazlara gelen farklÕ atalet kuvvetleri etkisinde radyal yönde izafi bir hareket oluúur.
Oluúan bu merkezkaç kuvvetinin etkisiyle yo÷un fazÕn bir kÕsmÕ akÕú alanÕndan
uzaklaútÕrÕlÕr.
Siklonlar temel olarak giriú, çÕkÕú, gövde ve toz toplama olmak üzere dört ana
kÕsÕmdan oluúmaktadÕr. Siklonun verimine giriú kesiti, gövde uzunlu÷u, tahliye
borusu çapÕ, akÕúkan debisi ve kullanÕlan parçacÕklarÕn çapÕ, kimyasal özellikleri etki
etmektedir. Bu etkileúim parametrelerde ki çok küçük de÷iúimle dahi
gözlenmektedir. DolayÕsÕyla bu parametrelerin birbiriyle en uygun úekilde
çalÕúmasÕnÕ sa÷lamak için de÷erlerinin optimum úekilde belirlenmesi gerekmektedir
buda daha çok deneysel çalÕúmalarla yapÕlmaktadÕr. Bu úekilde elde edilmiú
siklonlardan en yaygÕn olarak kullanÕlan Stairmand siklonu (1951) dur. Siklonlarda
verim tahmini için oluúturulan modellerin ço÷u daha çok parçacÕklarÕn %50 verimde
tutulabildi÷i çapÕn (kritik çap) tahminine yöneliktir. Bununla birlikte bir kÕsmÕ
fraksiyonel verimlerin hesabÕnÕ da içermektedir.
Siklonlar 1800’lerden günümüze kullanÕla gelmiútir. Özellikle son yÕllarda

kullanÕmÕnÕn artmasÕnda sabit parçalardan oluúmasÕ, bakÕm masrafÕ gerektirmemesi,
imalat kolaylÕ÷Õ ve ucuzlu÷u, yüksek verim gibi özellikleri etkili olmuútur. Bu
özelliklerinden dolayÕ siklonlar elektrik süpürgelerinden fabrika baca filtrelerinden
iklim de÷iúimini kontrole çalÕúÕlan dev siklonlara kadar birçok alanda tercih sebebi
olmuútur.
1
SiklonlarÕn tercih sebepleri maddeler halinde aúa÷Õdaki úekilde özetlenebilir;
¾ BakÕm gerektirmez.
¾ Yüksek toplama verimi sa÷lar.
¾ ølave Temizlemeye ihtiyacÕ yoktur.
¾ Yüksek Toz konsantrasyonlarÕnda çalÕúmaya engel teúkil etmez.
¾ Paralel ba÷lamak suretiyle çeúitli kapasite kombinasyonlarÕ elde edilebilir.
¾ Yüksek parçacÕk yo÷unlu÷u olan hava ve gazlarÕn temizlenmesinde kullanÕlÕr.
¾ Optimum basÕnç kayÕplarÕ ile ince taneli malzemelerin ayrÕlmasÕ ve
toplanmasÕ amacÕyla kullanÕlÕr.
¾ Endüstriyel toz toplama sistemlerinde 1 mikron dan büyük taneciklere kadar
parçacÕklarÕn tutulmasÕnda 50 m³/h 'ten 90.000 m³/h kadar üretilmektedir.
¾ Filtrelerin öncesinde kullanÕldÕ÷Õnda, filtre ömrünün uzamasÕnÕ sa÷lar. øste÷e
ba÷lÕ olarak hava kilidi sayesinde sürekli olarak otomatik boúaltma
yapÕlabilmektedir.
Siklonlar temel prensip olarak merkezkaç kuvvetler ile savrulan akÕúkanÕn ortasÕnda
oluúan boúluktan temiz havanÕn yukarÕ çÕkmasÕdÕr. Genel düzenlemede te÷etsel gaz
giriúi ve eksenel çÕkÕú vardÕr ve ters akÕúlÕ siklon olarak adlandÕrÕlÕr. SiklonlarÕn
kullanÕm amacÕnÕn baúÕnda hava kirlili÷ini azaltmak vardÕr.
SiklonlarÕn tasnifinde en önemli parametreler basÕnç kayÕplarÕ ve toplama verimidir.

Dünya genelinde literatürde siklonla ilgili çok çalÕúma olmasÕ verime ve basÕnç
kayÕplarÕna etki eden birçok parametre olmasÕ dolayÕsÕyladÕr. ParçacÕk toplama ve
ayrÕútÕrma için siklonlar ekonomik ve geniú çalÕúma aralÕ÷Õna sahip olmasÕ da bu
denli üzerinde çalÕúma yapÕlmasÕna sebep olmuútur.
YapÕlan bu çalÕúmada siklon geometrisi ve akÕúkan debisi de÷iútirilerek elde edilen

yeni dizaynlarÕn klasik siklonlara göre basÕnç kayÕplarÕ ve toplama verimlerinde
oluúan de÷iúimler izlenerek siklon toplama verimlerinin ve basÕnç kayÕplarÕnÕn
iyileútirilmesi ve optimum de÷erlerin elde edilmesi amaçlanmÕútÕr. Bu çalÕúmada debi
ölçümü, basÕnç kaybÕ ölçümü, toplama verimi ölçümü ve partikül analizi yapÕlmÕútÕr.
ÇalÕúmalarda BURSA ÇøMENTO’ nun üretti÷i ve CEM-IV olarak isimlendirdi÷i
2
küllü çimento kullanÕlmÕútÕr. Çimentonun içerisinde kimyasal bileúenler olmasÕ,
nemden etkilenmesi gibi olumsuzluklarÕn olmasÕna ra÷men partikül da÷ÕlÕmÕn da
küçük çaplÕ parçacÕklarÕn fazla olmasÕ tercih sebebi olmuútur. KullanÕlan çimentonun
tanecik boyutlarÕ MALVERN marka MASTER SIZER2000 modelli partikül analiz
cihazÕ ile deneyin öncesinde ve sonrasÕnda ölçülmüútür.
3
2. KAYNAK ARAùTIRMASI
Siklonlar 1800’ ler den itibaren kullanÕlmaya baúlamÕú 1900’ lerin baúÕndan itibaren
yeni modeller geliútirilmeye baúlanmÕútÕr. Özellikle 1950’ ler den sonra özellikle
çevresel faktörler göz önüne alÕndÕ÷Õnda siklonlarla ilgili yapÕlan çalÕúmalarda önemli
artÕú olmuútur. Günümüzde üretilen dev siklonlardan mini siklonlara kadar elektrik
süpürgesinden fabrika bacalarÕna kadar bir çok alanda kullanÕmÕ vardÕr.
SiklonlarÕn ayÕrÕcÕ olarak kullanÕlmasÕnda bilinmesi gereken en önemli

karakteristikleri siklonun ayÕrma verimi, fraksiyonel verimleri ve basÕnç kayÕplarÕdÕr.
Çok karmaúÕk akÕú karakterine sahip siklonlar için bu de÷erlerin tahmini veya hesabÕ
oldukça zor olmasÕ nedeniyle bu konuda yapÕlmÕú çok sayÕda çalÕúma mevcuttur. Bu
çalÕúmalarda geliútirilen teoriler, iúletme ve geometrik parametrelerin dar bir
bölgesinde tatminkar tahmin yapabilmekte oldu÷undan bu modellerden hareketle
yeni verimli siklon tasarÕmlarÕ yapmak oldukça zordur. Bu nedenle yeni tasarÕmlara
daha çok deneysel çalÕúmalar ile ulaúÕlmaktadÕr.
Te÷etsel ve eksenel giriúli olarak tasarlanan siklonlardan te÷etsel giriúliler daha

yaygÕn kullanÕlÕr. Siklon ayÕrÕcÕlar atalet kuvvetlerine ba÷lÕ olarak çalÕúÕrlar. Siklona
giren akÕúkan dönel bir hareket kazanÕr. Bu úekilde oluúan girdap etkisinde akÕúkan
içerisindeki farklÕ yo÷unluklara sahip fazlara gelen farklÕ atalet kuvvetleri etkisinde
radyal yönde izafi bir hareket oluúur. Siklonlarda etki eden parametrenin çoklu÷u ve
akÕú modelinin karmaúÕk olmasÕ tahminleri zorlaútÕrdÕ÷Õndan bu alanda nümerik
çalÕúmalara ihtiyaç duyulmuútur. Fakat bilgisayar donanÕmlarÕndaki yetersizlik ve
akÕú modellerindeki karmaúÕk denklemlerin çözümündeki zorluk bu çalÕúmalarÕ
oldukça geciktirmiútir. Son yÕllarda bilgisayar donanÕmÕnda ve hesaplamalÕ
akÕúkanlar mekani÷indeki geliúmeler, siklonlardaki akÕúÕn CFD analizleri Griffiths ve
Boysan (1996)’Õn çalÕúmasÕ ile baúlamÕútÕr.
4
1939’da Shepherd ve Lapple basÕnç kaybÕ ve toz tutma verimi üzerinde deneysel
olarak çalÕúmÕúlardÕr. Deneysel çalÕúma sonuçlarÕna göre ampirik ifadeler geliútirerek
yayÕnlamÕúlardÕr.
Alexander (1949) çeúitli verim ve basÕnç kaybÕ denklemlerini ampirik olarak ele
almÕú, yaptÕ÷Õ çalÕúmalarda elde etti÷i neticeler sonucunda geliútirdi÷i yöntemlerle bu
denklemleri Õslah etmiútir .
1951’de Stairmand kendi adÕyla anÕlan siklon modelini geliútirmiú elde etti÷i
sonuçlar yardÕmÕ ile siklon çapÕ seçimiyle ilgili ampirik ifadeler geliútirmiútir.
AynÕ yÕl Barth siklondaki toz ve gaz hareketleri ile sÕnÕr de÷erleri hesaplamÕú, verim
ve basÕnç kaybÕnÕ giriú ve girdap akÕmlarÕndan inceleyerek ampirik ifadeler
geliútirmiútir.
1972’ de Leith ve Licht yaptÕklarÕ çalÕúmalar sonucunda elde ettikleri deneysel ve

teorik veriler ÕúÕ÷Õnda, basÕnç kayÕplarÕnÕ ifade eden verim modelleri geliútirmiúlerdir.
SiklonlarÕn yüksek basÕnçlÕ sistemlerde çalÕútÕrÕlmalarÕ ile ilgili deneysel çalÕúmalar

yapÕlmÕútÕr ( Muschelknautz ve ark. 1994).
Ramachandran ve ark. (1995) petrol yakan endüstriyel tesisler için ön temizleyici

siklonlarla ilgili bir matematik model kurmuú, minimum basÕnç kaybÕnÕn, maksimum
tutma veriminin oluútu÷u bir siklon modellemesi yapmÕúlardÕr.
Fei (1996) siklonda meydana gelen basÕnç kayÕplarÕnÕn siklon giriú geometri ile
iliúkisini araútÕrmÕú, siklona giren gaz hÕzÕnÕn arttÕ÷Õ bütün de÷erler için üç de÷iúik
5
giriú dikdörtgeninin yüksekli÷i arttÕkça basÕnç kayÕplarÕnÕn azaldÕ÷Õ kesit alanÕnÕn
artÕúÕnda ise basÕnç kayÕplarÕnÕn arttÕ÷ÕnÕ gözlemlemiútir.
Zhongli ve ark. (2009) tasarladÕklarÕ 15 cm çaplÕ bir siklonla atmosfer úartlarÕnda

hava da bulunan 0,3-40 mikron çap aralÕgÕnda (ortalama çap 9.86 mikron) karbonat
tozlarÕyla 5-2000 mg/m3 konsantrasyonlarda ve 5-30 m/s hÕzlarda yaptÕklarÕ
deneylerde büyük konsantrasyonlarda ve büyük hÕzlarda daha büyük toplama verimi
elde ederken hÕz ve konsantrasyon düútükçe verimler düúmektedir. Bu düúme
özellikle 40 mg/m3 konsantrasyonunun altÕnda daha belirgin olmakta iken daha
yüksek konsantrasyonlarda de÷iúim çok azalmaktadÕr. Bununla birlikte en düúük hÕz
ve konsantrasyonlarda verim %50 üzerinde iken hÕz arttÕkça verim %75 de÷erine
konsantrasyon arttÕkça %95 de÷erlerine ulaúmaktadÕr. Özellikle havada bulunan
mikron üstü parçacÕklarda ve motor çalÕúma úartlarÕnda yüksek verimlere
ulaúÕlabilece÷ini göstermek açÕsÕndan önemli görünmektedir.
Arman ve ark. (2009) klasik siklon geometrisini de÷iútirerek kare kesitli siklon
üzerinde nümerik olarak çalÕúmÕúlar ve farklÕ geometrinin, farklÕ hÕzlarÕn etkilerini
incelemiú ve deneysel sonuçlarla karúÕlaútÕrmÕúlardÕr.
Ta Chih ve ark. (2009) hava içerisinde bulunan 0.3 ve 1 mikron üzerindeki

parçacÕklarÕ tutmak için minyatür siklonlar üzerinde çalÕúarak de÷iúik úartlarda yeni
tür siklonun verim ve basÕnç kaybÕnÕ araútÕrmÕúlardÕr. KullanÕlabilirli÷ini
incelemiúlerdir.
Sung ve ark. (2009) içerisinde bir veya daha fazla girdap oluúturan ve úiddetlendiren
kanatçÕklÕ levha içeren yeni tür siklonlar da verimin artÕrÕlmasÕ üzerine deneysel
olarak çalÕúmÕúlardÕr. SonuçlarÕ farklÕ siklonlarÕn verileri ile karúÕlaútÕrmÕúlardÕr.
6
Safikhani ve ark. (2010) SiklonlarÕn performansÕnÕ etkileyen geometrik ve çalÕúma
parametrelerin fazlalÕ÷Õ son yÕllarda optimizasyon da sinir a÷larÕ yönteminin
kullanÕmÕna yönelik çalÕúmalarda artÕú sa÷lamÕútÕr.
Yine Safikhani ve arkadaúlarÕnÕn yaptÕ÷Õ nümerik bir çalÕúmada literatür de mevcut

ve farklÕ geometrik oranlara sahip üç siklonun akÕú analizi yapÕlmÕú, özellikle hÕz
profilleri ile basÕnç kayÕplarÕ incelenmiútir.
Chen ve Liu (2010)’ nun yaptÕ÷Õ çalÕúmada çÕkÕú borusunun alt ucuna de÷iúik
açÕlarda e÷im verilerek deneysel analizler yapÕlmÕútÕr. YapÕlan deneyler, e÷imin
do÷rultusu ve dalma uzunluklarÕ de÷iútirilerek tekrarlanmÕútÕr. YapÕlan deneyler
basÕnç kayÕplarÕnÕn ve tutma veriminin e÷im açÕsÕ ve yönlendirmeden etkilendi÷i ve
uygun açÕ olmasÕ halinde verimin %8 e kadar arttÕrÕlabilece÷i ifade edilmiútir.
Bhasker (2010) ise nümerik olarak akÕúkan yataklÕ yakma sistemlerinde parçacÕk
filtresi olarak siklonlarÕ incelemiútir.
Cui ve arkadaúlarÕ (2010) yaptÕ÷Õ nümerik bir çalÕúmada radyal giriúli bir siklonda
akÕú ve performans analizine ait sonuçlarÕ sunmuútur. Erozyon problemlerinin
yaúanabildi÷i bu tip bir siklon küçük partiküller için klasik siklonlara göre daha
uygun oldu÷u belirtilmiútir.
Bose ve ark. (2010) diesel motorlarÕ egsoz gazlarÕndaki partikülleri belli oranda
tutmak için klasik siklonlarÕn kullanÕmÕ ele alÕnmÕútÕr. Geliútirilen bir matematik
model sonuçlarÕna göre düúük maliyetli ve düúük basÕnç kaybÕ olan klasik bir
siklonun egsoz gazlarÕndaki partikülleri tutmak için iyi bir yol oldu÷u ve optimize
edilmiú bir siklonun bu amaçla kullanÕlabilece÷i vurgulanmÕútÕr.
7
Yoshida et al.(2010) ise siklon konisi ve çapÕnÕn etkisi deneysel ve teorik olarak
incelenmiútir. En uygun veya verimli koni açÕsÕ 70 derece olarak bulunmuútur.
Elsayed et al.(2010) çalÕúmalarÕnda yüksek verimli Stairmand siklonu esas alÕnarak

minimum basÕnç kaybÕ sa÷layacak boyut oranlarÕ araútÕrÕlmÕútÕr. Sonuçta Stairmand
siklonu üzerinde küçük de÷iúiklikler yapÕlmÕú ve verim fazla azalmadan kayÕplarÕ
%50 oranÕnda azaltacak konstrüksiyon elde edilmiútir.
Wang et al.(2011) ise kömür endüstrisinde kullanÕlan yo÷un ortam siklonlarÕnda

siklon koni çapÕ, uzunlu÷u, silindir uzunlu÷u ve giriú kesitinin verim ve basÕnç
kayÕplarÕna etkisi nümerik olarak incelemiútir.
Elsayed ve Lacor (2011) un çalÕúmasÕnda araútÕrmacÕlar te÷etsel giriúli bir siklonda

giriú geniúli÷i ve yeksekli÷inin üç farklÕ de÷eri için CFD hesaplamalarÕ yapmÕú,
sonuçlar bazÕ matematik modeller ile karúÕlaútÕrÕlmÕú ve basÕnç kayÕplarÕ ile verimleri
bulunmuútur. Geniúlik ve yüksekli÷in artmasÕnÕn basÕnç kayÕplarÕnÕ ve verimi
azalttÕ÷Õ bulunmuútur.
Elsayed ve Lacor (2011) di÷er bir çalÕúmalarÕnda minyatür bir siklonda koni ucu
çapÕnÕn siklon performansÕna etkisi CFD yoluyla incelenmiútir. Koni çapÕnÕn
azalmasÕnÕn verimi ve basÕnç kayÕplarÕnÕ artÕrdÕ÷Õ bulunmuútur.
Fukui ve ark.(2011) normal konili siklon ile poroz koni yüzeyli siklonun temiz hava
ilave oranÕna göre verimi ve yüzey toz birikim davranÕúÕ deneysel olarak
incelenmiútir. Belli hÕzlardan sonra yüzeyde toz birikmesinin azaldÕ÷Õ gözlenmiútir.
8
Noroozi ve Hashemabadi (2011) ise bir hidrosiklonda gövde úeklinin verime etkisi
deneysel olarak incelenmiútir. Eksponansiyel úekilde gövdenin di÷erlerinden daha
verimli oldu÷u ve silindirik gövdeye göre %8 verim artÕúÕ sa÷ladÕ÷Õ belirlenmiútir.
Guangcai ve ark.(2011) tarafÕndan yapÕlan çalÕúmada eksenel akÕúlÕ bir siklonda

helis açÕsÕnÕn ve gaz giriú yüksekli÷inin verim ve basÕnç kaybÕ üzerine etkileri CFD
yaklaúÕmÕ ile incelenmiútir. Sonuçta helis açÕsÕnÕn azalmasÕnÕn basÕnç kaybÕnÕ
artÕrÕrken verimi iyileútirdi÷i, buna karúÕlÕk gaz giriú yüksekli÷inin ciddi etkisinin
olmadÕ÷Õ, akÕúÕn eksenel simetriye uygun olarak geliúti÷i sonucuna varÕlmÕútÕr.
Gleb ve ark.(2012) tarafÕndan yapÕlan çalÕúmada siklonlarda girdap boyunun

davranÕúÕ ve performansa etkileri teorik ve deneysel incelenmiútir. Düúük hÕzlarda
girdap ucu koni cidarÕna yapÕúarak geri dönmekte iken yüksek hÕzlarda girdap ucu
eksenel olarak koni ucunu geçinceye kadar devam etti÷i deneysel ve teorik olarak
gösterilmiútir. KÕsa girdap oluúumunda basÕnç kayÕplarÕ ve verimin önemli ölçüde
azaldÕ÷Õ gözlenirken siklon yüzeylerinde de daha hÕzlÕ aúÕnma ve yÕpranma oldu÷u
sonucuna varÕlmÕútÕr.
Bingtao Zhao(2012) çalÕúmasÕnda ise siklonlarda ayÕrma veriminin ve fraksiyonel

verimlerin tahmini için parçacÕklarÕn siklonda kalÕú zamanlarÕnÕ esas alan ve siklon
geometrisine ve çalÕúma parametrelerine ba÷lÕ matematik model geliútirilmiútir.
Sonuçlar deneysel sonuçlarla ve di÷er matematik modellerle karúÕlaútÕrÕlmÕútÕr.
Elsayed ve ark.(2012) yaptÕklarÕ çalÕúmada, siklon performansÕnda önemli olan

basÕnç kaybÕ ve verimi açÕsÕndan optimizasyon çalÕúmasÕ yapÕlmÕútÕr. Yapay sinir
a÷larÕ yaklaúÕmÕ ile yapÕlan ve Euler sayÕsÕnÕn temel parametre olarak kullanÕldÕ÷Õ
çalÕúmada siklona ait 7 geometrik oran kullanÕlmÕútÕr. Sonuçta giriú ve çÕkÕú kesiti ile
çÕkÕú kanalÕ dalma yüksekli÷inin en önemli geometrik parametreler oldu÷u sonucuna
9
varÕlmÕútÕr. Optimizasyon sonuçlarÕ ve optimizasyon sonu tasarÕm Steirmand siklonu
ile karúÕlaútÕrÕlmÕú ve performansta iyileúme oldu÷u gösterilmiútir.
Gutierrez ve ark.(2012) ise yaptÕklarÕ çalÕúmada siklonlarda verim ve fraksiyonel

verim tahmininde kullanÕlan matematik modeller dikkate alÕnarak bu modellerde
parçacÕk úeklinin etkisi incelenmiútir. Sonuçta modellerde direnç sayÕsÕnÕn
de÷iúimine ba÷lÕ olarak model tahminlerinin de önemli ölçüde de÷iúebilece÷i ve
iyileúme sa÷lanabilece÷i gösterilmiútir. Bu açÕdan efektif geometrinin
tanÕmlanmasÕnÕn önemi ortaya konmuútur.
Elsayed ve ark.(2012) yaptÕklarÕ bu çalÕúmada siklonlarda koni ucu çapÕnÕn verime

ve akÕú profiline etkisi nümerik olarak incelenmiútir. ølave olarak matematik modeller
ile tahmin edilmiú sonuçlar ile deneysel sonuçlar gözönüne alÕnarak karúÕlaútÕrma
yapÕlmÕútÕr. Sonuçta koni ucu çapÕnÕn siklon ayÕrma verimine önemli etkiye sahip
oldu÷u deneysel sonuçlara uyumlu olarak CFD çalÕúma sonuçlarÕ ile de
gösterilmiútir.
10
2.1. Siklon AkÕú Modeli
Siklon performansÕ, basÕnç kaybÕ ve toplama (tutma) verimlili÷i ile de÷erlendirilir.

PerformansÕ etkileyen faktörlerin tayin edilebilmesi için akÕú modeli mutlaka
anlaúÕlmalÕdÕr. Dirgo ve Leith 1985 yÕlÕnda akÕú modelini aúa÷Õdaki gibi ifade
etmektedirler: Siklon içerisinde baskÕn olan akÕú düzeni (ùekil 2.1) dÕú vortekstir. Bu
vorteks gazÕn siklona te÷etsel giriúiyle ya da girdap yaratan giriúlerden eksenel
giriúiyle oluúmaktadÕr.
Gaz spirali alttaki akÕú kanalÕna ulaútÕ÷Õnda, gaz dÕú vorteksten radyal olarak siklon
eksenine do÷ru akmaya baúlar, iç kÕsÕmda akan gaz baúka bir vorteks oluúturur. øç
vorteksin dönüú yönü dÕú vorteksle aynÕ olmasÕna ra÷men hareket yönü aúa÷Õdan
yukarÕya do÷rudur. Bu tip siklonlarÕn ters akÕúlÕ siklon olarak adlandÕrÕlmasÕnÕn
nedeni de budur. Toplama iúlemi dÕú vorteksteki parçacÕklarÕn merkezkaç
kuvvetleriyle siklon duvarÕna do÷ru fÕrlatÕlmasÕ sÕrasÕnda olmaktadÕr. Bu parçacÕklar
siklon duvarÕnÕn üzerinde toz toplama haznesine do÷ru aúa÷Õya kayarken, bu
hareketlerine siklon duvarÕ yakÕnÕnda aúa÷Õya do÷ru hareket eden gazÕnda yardÕmÕ
olmaktadÕr. Merkeze do÷ru ilerleyen parça siklon içerisindeki hareket te÷etsel, radyal
ve dikey hÕz bileúenleri ile ifade edilebilir.
11
Temiz Hava
H ÇÕkÕúÕ
ÇÕkÕú Boruusu
Giriiú KanalÕ
Kirli Hava Giriúi

G
Santrrifüj kuvvetler
Siklon Gövdesi
G
Konnik KÕsÕm
To
oz ÇÕkÕúÕ
ùek
kil 2.1. Sikloon içerisind
deki akÕú moodeli
12
2.2. Siklonda BasÕnç KayÕplarÕ
Siklon performansÕ basÕnç düúmesi ve ayrÕútÕrma verimlili÷i ya da di÷er bir adÕyla

toplama verimlili÷i terimleriyle de÷erlendirilmektedir. Genellikle bu iki parametre
birbirine karúÕ çalÕúÕr yani biri iyileútirilirken bir di÷eri istenmeyen de÷er alÕr.
Bundan dolayÕ tanÕmlanan siklon için bir optimizasyon yapÕlmasÕ gereklidir.
BasÕnç kaybÕndan kaynaklanan enerji sarfiyatÕ siklon ayÕrÕcÕlar için ana iúletme
masrafÕnÕ oluúturmaktadÕr. BasÕnç kaybÕna katkÕda bulunan faktörler Dirgo ve
Leith(1985) tarafÕndan alttaki maddeler halinde sÕralanmÕútÕr:
- GazÕn siklona giriúinde oluúan geniúleme ya da sÕkÕúmadan kaynaklanan kayÕplar

- Siklon duvarÕnda oluúan sürtünmeden kaynaklanan kayÕplar
- Siklon vorteksindeki dönme hareketinin kinetik enerji kaybÕ
- ÇÕkÕú kanalÕnda dönen akÕúkanÕn sürtünmesinden kaynaklanan kayÕplar
- ÇÕkÕú kanalÕna giren gazÕn kasÕlmasÕndan kaynaklanan kayÕplar
- ÇÕkÕú kanalÕnda dönme enerjisinin basÕnç enerjisi olarak geri kazanÕlmasÕ.
Bu faktörlerden dönme enerjisi kaybÕ basÕnç düúmesinin büyük bir kÕsmÕnÕ

açÕklamaktadÕr. Do÷rultucu kanatçÕklar ya da bozucular kullanÕlarak dÕútaki gaz
akÕúÕnda dönme enerjisi geri kazanÕlmaya çalÕúÕlÕr. BasÕnç düúümünü toz toplama
verimlili÷ine zarar vermeden %5-%10 arasÕnda azaltÕrlar (Caplan 1984).
Bununla birlikte, Dirgo ve Leith (1985) bu cihazlarÕn gaz akÕúÕnÕn a÷zÕna yakÕn
yerlerde bulunmasÕnÕn siklondaki vorteksi olumsuz yönde etkiledi÷ini ve
performansÕ düúürdü÷ünü belirtmiúlerdir.
13
BasÕnç düúümünü azaltmak ve ayrÕúma verimlili÷ini artÕrmak için birçok farklÕ tipte
giriú dizaynÕ bulunmaktadÕr (ùekil 2.2). Bunlardan te÷etsel giriúli olanlarÕ en çok
kullanÕlandÕr ve aúa÷Õdaki úekilde gösterilmiútir. Bununla birlikte, farklÕ tipteki
giriúlerin etkileri halen açÕkça ifade edilememiútir ki buda farklÕ giriú dizaynlarÕ ile
basÕnç düúümünün azaltÕlmasÕnÕn, verimlili÷ini düúürmeden henüz yapÕlamadÕ÷Õ
anlamÕna gelmektedir.
ùekil 2.2. Siklon giriú tipleri (a:Te÷etsel, b:Dönel, c:Helisel, d:Eksenel)

14
2.2.1. BasÕnç kaybÕ modelleri
BasÕnç düúmesi teorik olarak debinin karesi ile yani iç hÕzÕn karesi ile de÷iúti÷inden
alttaki ifade ile tanÕmlanÕr (Zisselmar 1984).
ǻP = (pgvi 2 ߦ௚ )/(2gpi) (2.1)
Burada ߦ௚ geometrinin etkisini ifade etmektedir. ߦ௚ 'Õn hesabÕ için birçok metot
Çizelge 2.1'de gösterilmiútir. ( Cortes C. Ve Gil A. 2007 )
15
Çizelge 2.1. Siklonlarda basÕnç düúüúünün cebirsel modelleri
Model Eúitlik AçÕklamalar
ଵ଺௔௕
Shepherd ve ߦ௚ ൌ (2.2) Te÷etsel giriú
஽΍²
Lapple(1939)
௔௕ ஽Ό ଶగ ଵି௡ ஽Όଶ௡
Alexander(1949) ߦ௚ ൌ Ͷǡ͸ʹ ቀ ቁ ൤൬ቀ ቁ െ ͳ൰ ቀ ቁ ൅ ݂௚ ൨ (2.3)
஽Ό஽΍ ஽΍ ௡ ஽΍
௡ ସିଶమ೙ ଵି௡ ଵି௡

݂௚ ൌ Ͳǡͺ ቂ ቀ ቁെቀ ቁቃ ൅ Ͳǡʹ ቂሺʹଶ௡ െ ͳሻ ቀ ቁ ൅ ͳǡͷሺʹଶ௡ ሻቃ (2.4)
௡ሺଵି௡ሻ ଷ ௡ ௡
் ଴ǡ଼
n= ͳ െ ൫Ͳǡ͸͹‫ܦ‬ଵ଴ǡଵସ ൯ቀ ቁ (2.5)
ଶ଼ଷ
ଶ
௔௕
Barth (1956) ȟ ( Ȝ=Ȝ௚ ) = ൭ ഏವమ ൱ ሺȟୠ ൅ ȟ௘ ሻ (2.6)
మ
ర
Siklon gövdesindeki kayÕp ;
஽΍ ଵ ௏௧௘ ଶ
ȟ௕ ൌ ൭ మ ൱െ (2.7) 3,41<K<4,4
஽Ό ೇ೥೐
ቀ ିሺ
ಽషೞ
ሻȜቁ ௏௭௘
ೇ೟೐ బǡఱವమ
Dalma borusundaki kayÕp ;
௏௧௘ ସȀଷ ௏௧௘ ଶ

ȟ௘ ൌ ‫ ܭ‬൬ ൰൅ቀ ቁ (2.8)
௏௭௘ ௏௭௘
Muschelknautz ve
௔௕
Kambrock (1970) ȟ ( Ȝ=Ȝ௚ ) = ൭ ഏವమ ሺȟୠ ൅ ȟ௘ ሻ൱ (2.9) Te÷etsel ve döner giriú
మ
ర
஺ೞ ఘ೒
ȟ௕ = Ȝ ሺܸ௧௪ ܸ௧௘ ሻଵǡହ (2.10) Barth model akÕú alanÕ
଴ǡଽ௏ ଶ
௏௧௘ ସȀଷ ௏௧௘ ଶ

ȟ௕ ൌ ʹ ൅ ͵ ൬ ൰ ൅ቀ ቁ (2.11) Ortam P,T úartlarÕ
௏௭௘ ௏௭௘
௔௕ ଶ
Casal ve di÷. (1989) ߦ௚ = ͳͳǡ͵ ቀ మ ቁ ൅ ʹǡ͵͵ (2.12) AltÕ korelasyonun
஽మ
kÕyaslanmasÕ
16
Böylelikle, bu formüllerin yardÕmÕyla iç hÕzÕn ve siklon boyutlarÕnÕn bilinmesi
durumunda siklondaki basÕnç düúümü hesaplanabilir. Ancak bu hesaplar kaba tahmin
olup, deneysel çalÕúmalar ile ilk dizayn optimize edilmelidir.
Buradaki en kompleks formülasyon Barth’Õn denklemidir. Eúitlik 2.7, teorik olarak

siklon gövdesindeki kayÕplarÕ ifade eder. Eúitlik 2.8 ise tamamen deneysel olan
dalma borusundaki kayÕplarÕ ifade eder.
Siklonda basÕnç düúüúü; siklon geometrisine, yüzey pürüzlülü÷üne, gaz sÕcaklÕ÷Õ,

giriú hÕzÕ ve katÕ yüklemesi gibi parametrelere ba÷lÕdÕr.
AvcÕ ve Karagöz (2005 ) yaklaúÕmÕna göre siklon içindeki akÕúÕ spiral akÕú borusu
olarak incelersek, dÕú vorteksin giriúindeki l uzunlu÷undan türetilen akÕú borusu
diferansiyel elemanÕ dl deki sürtünmeye ba÷lÕ basÕnç düúüúü;
௙ ௏మ
݀‫ ݌‬ൌ ߩ ݈݀ (2.13)
஽೓೗ ଶ
Burada f,‫ܦ‬௛௟ ve V sÕrasÕyla sürtünme katsayÕsÕ, hidrolik çap ve bu elemandaki akÕú

hÕzÕdÕr. BaúlangÕçta a x b olan bu akÕú borusunun kesit alanÕ akÕú yoluyla
deformasyona u÷rar. Bu yüzden, f, ‫ܦ‬௛௟ ve V nin hepsi l uzunlu÷unun
fonksiyonlarÕdÕr .
17
2.3. Siklonda Toplama Verimi
2.3.1. Kesirsel verimlilik ve toplama verimlili÷i
Siklonun toplama verimlili÷i Ș siklona verilen her boyuttaki partiküllerin tutulan

kesirleri cinsinden ifade edilir. Ș partikül boyutuna göre çizilirse elde edilen kesirsel
siklon verimlilik e÷risidir.
ùekil 2.3. Siklonun tipik kesirsel verim e÷risi
Kesirsel verimlilik e÷risinden bir boyuttaki partiküllerin verimini belirtse de , tek

baúÕna toplam verim için bir tahminde bulunulmasÕna yeterli olmaz. Partiküllerin
boyut da÷ÕlÕmÕna sahip oldu÷u pratik uygulamalarda toplam verimlilik öncelikle
ilgilenilen husustur. Toplam verimlilik kesirsel verimlilik e÷risi ile kullanÕlarak
aúa÷Õdaki gibi hesaplanabilmektedir.
Ȓ ൌ σ௡௜ୀଵ ߟ௜ ߂݀௜ ( 2.14)
18
Burada toz n boyut aralÕ÷Õna bölünmüú olup ߂݀௜ ’ inci aralÕktaki toz partiküllerinin
kesrini göstermektedir. Hesaplamaya örnek teúkil eden bir tablo altta verilmiútir.
Çizelge2.2.Toplam verimlili÷in hesabÕna bir örnek
Boyut Ortalama AralŦktaki OrtalamaÇaptaki Toplanantoplam

aralŦŒŦ çap kesir verimlilik Tozunkesri
0Ͳ5 2,5 0,09 0,55 0,05
5Ͳ10 7,5 0,19 0,78 0,15
10Ͳ15 12,5 0,18 0,87 0,16
15Ͳ20 17,5 0,12 0,92 0,11
20Ͳ30 25,0 0,16 0,95 0,15
30Ͳ40 35,0 0,10 0,98 0,10
40Ͳ50 45,0 0,06 0,99 0,06
50Ͳ70 60,0 0,05 0,99 0,05
70Ͳ130 100,0 0,05 1,00 0,05
Toplam 1,00 0,88
Var olan siklon teorileri herhangi bir siklon dizaynÕ ve herhangi boyuttaki bir
partikül için ayrÕúma verimlili÷inin direkt olarak hesaplanmasÕnÕ mümkün
kÕlmaktadÕr. O nedenle; siklon ayÕrÕcÕ imali için projenin dizayn adÕmÕnda kesirsel
e÷rinin tamamÕ hesaplanabilir.
Genel olarak ters akÕúlÕ siklonlarÕn 5 μm ‘den küçük parçacÕklar için düúük ayrÕúma
verimlili÷ine sahip oldu÷u bilinmektedir. SiklonlarÕn verimlilik da÷ÕlÕmÕ Çizelge
2.3’de verilmiútir.
19
Çizelge 2.3. SiklonlarÕn verimlilik da÷ÕlÕmÕ
VerimlilikaralŦŒŦ
PartikülBoyutAralŦŒŦ Konvansiyonel YüksekVerimli

5’denküçük 50’denaz 50–80
5–20 50–80 80–95

15–40 80–95 95–99
40’danbüyük 95–99 95–99
Yüksek verimli siklonlarÕn tasarÕm amacÕ yüksek toplama verimlili÷i için elde
etmektir. Ancak ortaya çÕkan yüksek basÕnç kayÕplarÕ maliyetleri oldukça
yükseltmektedir. Bu yüzden siklon optimizasyonu çok önem kazanmaktadÕr. YapÕlan
çalÕúmalarÕn çoklu÷u da bundan kaynaklanmaktadÕr.
Bir siklon ayÕrÕcÕnÕn ayrÕúma verimlili÷i sadece boyutlardan dolayÕ düúük

olmayabilir. Toz toplama haznesindeki partiküllerin tekrar siklona geri dönmesi de
verimin düúmesine sebep olabilir. Örne÷in, siklon çapÕndaki artÕú siklon içerisindeki
te÷etsel hÕzÕn düúmesine ve dolayÕsÕyla ayrÕúma verimlili÷inin de düúmesine neden
olmaktadÕr.
AyrÕúma verimlili÷i debiyle birlikte limit hÕza kadar artmaktadÕr, bu hÕzÕn üzerindeki
hÕzlarda içerideki türbülans ayrÕúmasÕndan daha hÕzlÕ artmakta ve bunda debinin daha
fazla artmasÕyla verimlilikte düúmeye neden olmaktadÕr.
20
2.3.2. Toplama verimi modelleri
BasÕnç düúüúüyle birlikte, siklon verimlili÷i ilk kez seyreltilmiú akÕúta modellenmiú,
daha sonra yüksek toz yo÷unlu÷u için düzeltilmiútir ve ‘katÕ yükleme etkileri’
úeklinde adlandÕrÕlmÕútÕr. ølk sÕnÕf modellerde, ideal parçacÕk hÕzÕ ve kuvvetlerine
göre teorik bir yapÕ kurmak geleneksel olmuútur. Türbülans dalgalanmalarÕ, da÷ÕlÕmÕ
ve vorteks yapÕlarÕndaki do÷al de÷iúkenli÷in sebep oldu÷u kaos sebebiyle bu yapÕdan
vazgeçilmiútir. Buna ra÷men, bazÕ modeller úaúÕrtÕcÕ biçimde baúarÕlÕdÕrlar.
En populer varsayÕmlar: (1) yerçekimsel alan, santrifüjsel kuvvetlerle

karúÕlaútÕrÕlmasÕnda ihmal edilebilir, (2) gaz yo÷unlu÷u parçacÕk yo÷unlu÷u yanÕnda
ihmal edilebilir, (3) parçacÕklar küreseldir, boyutlarÕ küçüktür ve ba÷Õl hÕz Stokes
kuralÕnÕ uygulamak için yeterli ölçüde küçüktür. [ Cortes C. Ve Gil A. 2007 ]
Verilen parçacÕ÷Õn toplanÕp toplanmadÕ÷Õna karar vermek için bazÕ kavramlar

(basitleútirilmiú olan) uygulanmalÕdÕr. Hesaplanan parametre genellikle ݀ହ଴ dir;
e÷rinin di÷er kÕsmÕ, genellikle ampirik olarak düzeltilir. Örne÷in, çok kullanÕlan bir
e÷ri formu bu úekildedir ;
ଵ
Ȓ௜ ൌ (2.15)
ଵାሺௗఱబ Ȁௗ೔ ሻ೘
Burada farklÕ boyutlar ݀௜ ve kÕsmi verim Ȓ௜ dir. m üssü e÷rinin e÷imidir.
Cebirsel verim modelleri her iki sÕnÕfa da uygundur. Prensip olarak, giriúte Eúitlik
(2.15) i integre etmek ve parçacÕ÷Õn cidara ulaúmasÕ için yeterli zaman olup
olmadÕ÷ÕnÕ görmek için bir fikir oluúturulabilir. Bunu tam olarak yapacak bir model ‘
uçuú-zamanÕ’ (time of flight) diye adlandÕrÕlÕr. BaúarÕlÕ çalÕúmalardan biri, ilk defa
Barth tarafÕndan yayÕnlanmÕútÕr. (Cortes ve Gil 2007 )
21
Lapple (1950) :
Bu model, uçuú zamanÕ fikirlerinin en basiti olan çökelme odasÕnda boyut belirleme
metoduna benzerdir. ølk radyal pozisyon toz giriúinin orta noktasÕdÕr (b/2), giriú
kesitindeki parçacÕk da÷ÕlÕmÕnÕn homojen oldu÷u kabul edilir ve sabit bir te÷etsel hÕz
kullanÕlÕr. Bütün bu formülasyon verilen boyuttaki bir parçacÕ÷Õn cidara ulaúma
zamanÕ hesaplamaya yarar. ParçacÕ÷Õn akÕúkan içinde bulunma süresi cidara ulaúma
zamanÕ eúitse %50 verimlilikle toplandÕ÷Õ anlamÕna gelir, ve böylelikle parçacÕ÷Õn
boyutu ݀ହ଴ dir.
Barth (1956) :
Barth kavramÕ göreceli bir úekilde otaya koyar; kontrol yüzeyinde radyal kuvvetler
eúitli÷i etkisi altÕndaki bir parçacÕk, uygun úartlar oluútu÷u sürece cidara ulaúma
zamanÕnÕn yarÕsÕnda toplanÕr. Barth kontrol yüzeyinde kendi te÷etsel hÕzÕnÕ
kullanmÕútÕr. Bu metodu önemli bir parametre olan vorteks giriú çapÕna göre
tanÕmlanmÕútÕr; bu geometrik özellik siklon verimlili÷ini çok etkiler. Tam tersi,
Lapple modelinde oldu÷u gibi genellikle uçuú-zamanÕ modellerinde sadece giriú hÕzÕ
kullanÕlÕr; dolayÕsÕyla bu önemli kapasiteden yoksunlardÕr.
Leith ve Licht (1972) :
Bu model, verim oranÕ e÷risinin tamamÕnÕ hesaplamaya izin veren uçuú-zamanÕ

modelinin üzerinde durulmuú halidir. Buna göre, araútÕrmacÕlar tek parçacÕklar yerine
sürekli bir toz akÕúÕ üzerinde çalÕúmÕúlardÕr. Di÷er önemli kabuller ihmal edilebilir
radyal gaz hÕzÕ ve çap boyunca sabit parçacÕk konsantrasyonudur.
22
Verimden ziyade ݀ହ଴ çap hesabÕ yaygÕndÕr. Bu üç modelin ba÷ÕntÕlarÕ aúa÷Õdaki
gibidir ;
Çizelge 2.4. Siklonlarda toplama veriminin cebirsel modelleri
Model Eúitlik
ଽμ೒ ௕
Lapple (1950) ݀ହ଴ ൌ ට ƍ ܰ௖ୀಹశሺಽషಹሻȀమ (2.16)
ே೎ ଶగఘೞ ௩೔ ್
ଽμ೒ ஽మ ௩ೝ೐

Barth (1956) ݀ହ଴ ൌ ට మ ఘ (2.17)
௩೟ೢ ೞ
ఘೞ ଶ௫௩೔ ଶ
Leith ve Licht (1972) , Ș= 1-exp൤െ ቀ ቁ ‫ݐ‬௥௘௦ ൨ (2.18)
ଽμ೒ ஽భ
௏
Clift ve di÷. tarafÕndan düzeltilmiútir. ‫ݐ‬௥௘௦ ൌ (2.19)
௏´
Sürmen ve ark.(2010)
଴ǡହ ଴ǡହ
ఘఔ ඥ஽భ ஽య ௔ ଵ଴௔ ௖௦
݀ΐ΋ ൌ Ͳǡ͹ͻͳ ൬ ൰ ൬ ൰ ቀ ቁ ‫ܦ‬ௗ ܽௗ ‫ܦ‬௦ (2.20)
൫ఘ೛ ିఘ൯஼಴ೆ ௏బ ௅ೡೞ ஽య
ு ஽భ ା஽య ଶ ଶ
‫ܦ‬ௗ ൌ ൅ ට൫ሺ‫ܦ‬ଵ െ ‫ܦ‬ଷ ሻȀ‫ܮ‬൯ ȀͶ ൅ ቀͳ െ ுቁ (2.21)
௅ ଶ஽భ ௅
௦஽మ ା஽యమ
‫ܦ‬௦ ൌ ‫ܦ‬ௗ ൅ ʹ (2.22)
஽భ Ǥ௅
23
௔Ǥ௕
ܽௗ ൌ Ͳǡͷ ൅ ሺ௦஽ (2.23)
೏ ሻሺ஽భ ି஽మ ሻ
‫ܮ‬௩௦ ൌ ͳǡͷܽௗ ‫ܦ‬௦ ‫ܮ‬Ȁ‫ܦ‬ௗ (2.24)
௙బ ௅ೡೞ
ܿ‫ ݏ‬ൌ Ͳǡͷ ቀ ቁ (2.25)
௔ି଴ǡଵ஽య
24
2.4. Siklon Boyunun Etkisi
Siklon uzunlu÷unun etkisini inceleyen çalÕúmalarÕ, do÷al girdap uzunlu÷unun

tahmini ve siklon boyunun performansa etkisine yönelik çalÕúmalar olarak
düúünülebilir. Bu çalÕúmalar neticesinde siklon uzunlu÷unun sÕnÕrlÕ olmasÕ gerekti÷i
ve uzunlu÷un siklon performansÕnÕ olumlu yönde etkiledi÷i sonucuna ulaúÕlabilir.
Ancak Zhu ve Lee (1999) tarafÕndan boyu de÷iútirilen ve di÷er boyutlarÕ yüksek
verimli Stairmand siklonu ile benzer olan siklonlarda yapÕlan deneysel çalÕúma
sonuçlarÕna göre do÷al girdap sÕnÕrlarÕ içinde kalmakla birlikte verimin en yüksek
oldu÷u bir optimum uzunlu÷un bulundu÷u anlaúÕlmaktadÕr. Di÷er bir deneysel
çalÕúmada Hoffmann ve di÷. (2001) tarafÕndan yapÕlmÕú ve benzer sonuçlar
gözlenmiútir. Tam açÕk görünmese de benzer e÷ilimi baúka çalÕúmalarda da görmek
mümkündür (AvcÕ ve Erel 2003).
ùekil 2.4. Siklonda karakteristik boyutlar

25
2.4.1. Siklonlarda girdap uzunlu÷u
Siklonlar da oluúan girdab akÕúkan debisi, konsantrasyon, yüzey pürüzlülü÷ü, nem,

sÕcaklÕk gibi parametrelere ba÷lÕ olarak belirli bir uzunlu÷a kadar ilerleyebilece÷i
genel olarak bilinmektedir. Bu uzunluk do÷al girdap boyu olarak tanÕmlanmaktadÕr.
Siklon boyunun bu uzunluktan daha uzun olmasÕnÕn siklon performansÕ açÕsÕndan
olumlu bir etkisi olmayacaktÕr. Buna karúÕlÕk bu girdap uzunlu÷unun belirlenmesi
türbülanslÕ akÕú olmasÕ ve girdap boyuna bir çok parametre etki etmesi ve bu
parametrelerin sürekli de÷iúmesi sebebiyle kolay de÷ildir. Bu alanda yapÕlan
çalÕúmalarda genelde geometrik parametreler ön plana çÕkmaktadÕr. Do÷al girdap
uzunlu÷u için yapÕlan ilk çalÕúmalardan biri Alexander (1949) tarafÕndan yapÕlan
çalÕúmadÕr. Bu çalÕúma sonucuna göre girdap uzunlu÷u;
଴ǡଷଷଷ
஽మ
‫ܮ‬௩ ൌ ʹǡ͵‫ܦ‬ଶ ൬ భ ൰ (2.26)
஺ ೒
úeklinde ifade edilebilir. Burada girdap uzunlu÷u Lv, giriú kesit alanÕ Ag, çÕkÕú
borusu kesit alanÕ A΍ ve di÷erleri úekilde verildi÷i gibidir. Sonuçta siklon boyunu
belirleyici faktör olarak giriú, çÕkÕú kesitleri ve siklon çapÕ belirleyici görünmektedir.
Bu sonuç tahminlerinin yeterli olmadÕ÷Õ birçok araútÕrmacÕ tarafÕndan gözlenmiú ve
yeni araútÕrmalar yapÕlmÕútÕr. Bu kapsamda Bryant ve di÷. (1983) tarafÕndan;
஺೒ ଴ǡହ
‫ܮ‬௩ ൌ ʹǡͲ‫ܦ‬ଵ ቀ ቁ (2.27)
஺మ
ba÷ÕntÕsÕ önerilmiútir. Bu ba÷ÕntÕda da yine benzer geometrik parametreler ön plana

çÕkmÕú görünmektedir. Di÷er bir çalÕúmada Ji ve di÷. (1991) tarafÕndan yapÕlmÕútÕr.
Bu çalÕúmanÕn sonucuna göre girdap uzunlu÷u;
26
஺೒ ଴ǡଷ଺ ஽భ ଶǡଶହ
‫ܮ‬௩ ൌ ʹǡʹ‫ܦ‬ଵ ቀ ቁ ቀ ቁ (2.28)
஺భ ஽మ
úeklinde hesaplanabilir. Sürmen ve arkadaúlarÕnÕn çalÕúmasÕna göre maksimum verim

veren siklon uzunlu÷u ifadesi tanÕmlanmÕútÕr;
మഀವభ
ሺ௔ି଴ǡଵ஽య ሻቀଵା ቁ
ಽ೘ೌೣ ವೞ
‫ܮ‬௠௔௫ ൌ భబೌ (2.29)
ଵǡହ௔೏ ௙బ ௟௡ቀ ವ ቁ
య
൫஽మ ௦ା஽యమ ൯
ߙൌ (2.30)
஽భమ
Burada Lmax/ DΌ ifadesi boyutsuz parametrelerin fonksiyonu olarak hesaplanÕrsa;
‫ ܣ‬ൌ ሺܽ െ Ͳǡͳ‫ܦ‬ଷ ሻȀ൫͵‫ܦ‬ଵ ܽௗ ݂଴ ݈݊ሺͳͲܽȀ‫ܦ‬ଷ ሻ൯ ve ‫ ܤ‬ൌ ʹߙȀ‫ܦ‬ௗ hesaplanÕr. Daha önce
yapÕlan model hesaplamalarÕnda Lmax/ DΌ , 2A+B/2 civarÕnda oldu÷una göre;
௅೘ೌೣ ଶሺ௔ି଴ǡଵ஽య ሻ ఈ
ൌ ൅ (2.31)
஽భ ଷ஽భ ௔೏ ௙బ ௟௡ሺଵ଴௔Ȁ஽య ሻ ஽೏
ifadesi elde edilir.
Bütün yaklaúÕmlarda aynÕ parametrelerin farklÕ úiddette ve farklÕ yönlerde etki etti÷i
görülmektedir. Bu durum çalÕúma úartlarÕndan, kullanÕlan geometrilerden ve
geometri aralÕ÷Õndan kaynaklanan bir durum olup her birinin olumlu sonuç
verebildi÷i úartlar olabilecektir.
27
Siklonlarda toplam verim veya kritik çap genel kanaat olarak siklon boyunun
uzamasÕ ile artmakta ve basÕnç kayÕplarÕ azalmaktadÕr. Bununla birlikte Alexander
(1949) ve Zhu ve Lee (1999) gibi bazÕ araútÕrmacÕlar tarafÕndan yapÕlan deneysel
çalÕúmalardan durumun böyle olmadÕ÷Õ, siklonlarda verimin siklon uzunlu÷u ile
artÕúÕnÕn sÕnÕrlÕ olabilece÷i anlaúÕlmaktadÕr. Siklonlarda verim azalÕúÕ do÷al girdap
uzunlu÷undan daha uzun siklon olmasÕndan kaynaklanabilece÷i gibi siklon boyunca
ortalama hÕzÕn azalmasÕndan da kaynaklanabilir.
Siklonlarda do÷al girdap uzunlu÷unun etkisi siklondaki ortalama hÕzÕn azalmasÕndan

sonra olmasÕ durumu daha öncelikli ve önemli olabilir. Sonuçta siklonlarÕn do÷al
girdap uzunlu÷undan daha kÕsa yapÕlmasÕ gerekir. Bu durumda öncelik verimin
yüksek oldu÷u uzunlu÷un veya aralÕ÷Õn belirlenmesi úeklinde ortaya çÕkar. Ancak bu
durumda basÕnç kayÕplarÕ yüksek olabilir. Böyle bir sonuç ortaya çÕktÕ÷Õnda verim ve
basÕnç kayÕplarÕnÕn optimizasyonu üzerinde çalÕúma yapmak gerekir (AvcÕ ve Erel
2003).
28
2.4.2. Siklon boyunun performansa etkisi
YapÕlan araútÕrmalar da siklonun fiziksel parametreleri üzerinde çok sayÕda çalÕúma

halen devam etmektedir. Mevcut deneysel sistemlerde yapÕlan çalÕúmalarla,
genelleútirilebilir sonuçlar elde edebilmek için bilim adamlarÕ sabit parametreler
üzerinde di÷er parametreleri incelemektedirler. Özellikle siklon boyunun etkisinde
teorik yaklaúÕmlarÕn yanÕ sÕra deneysel çalÕúmalarda önem kazanmÕútÕr.
YapÕlan çalÕúmalardan elde edilen sonuçlara göre siklon boyunun sürekli artmasÕnÕn
verimde devamlÕ artÕú göstermeyece÷i ve bir noktadan sonra azalaca÷Õ
düúünülmektedir. Bu teorininin kanÕtlanabilmesi için teorik ve deneysel çalÕúmalarÕn
uyum içerisinde yapÕlmasÕ çok önemlidir.
Teorik modellerde ihmal edilen parametreler deneysel sistemde önemli farklÕlÕklara

yol açmaktadÕr, bu da siklon boyunun etkisinin tam olarak görülememesi anlamÕna
gelir. Bu yüzden yapÕlan deneysel çalÕúmalarda deney ortamÕ çok iyi hazÕrlanmalÕdÕr,
çevresel faktörler yeterince hassas bir úekilde tayin edilip hesaplamalar çok hassas
úekilde yapÕlmalÕdÕr.
29

2.5. Siklon Optimizasyonu
Siklon tasarÕmÕnda siklon boyutlarÕnÕ karakterize eden parametre siklon çapÕ (DΌ)'
dir. Siklondaki tüm boyutlar ile bu de÷er arasÕnda belirli oranlar oluúturulmuútur. Bu
nedenle gerekli siklon çapÕ belirlendi÷i takdirde di÷er boyutlar, seçilen siklon tipi
için kolaylÕkla hesaplanabilecektir (Elcuman 1993).
Siklon dizaynÕnda birden fazla parametre etkili olmaktadÕr. Bunlar ;
x Toz boyut da÷ÕlÕmÕ, partikül yo÷unlu÷u, partikül sekli gibi fiziksel ve kimyasal
özellikler
x Gaz akÕmÕnÕn sÕcaklÕ÷Õ, basÕncÕ, yo÷unlu÷u, nemi
x Toz konsantrasyonu, müsaade edilebilir basÕnç kaybÕ, gaz akÕmÕ gibi süreç
de÷iúkenleri
x SÕcaklÕk, basÕnç, siklon malzemesi ve alan gibi yapÕsal sÕnÕrlandÕrmalar siklon
dizaynÕnda göz önüne alÕnmasÕ gereken parametrelerdir.
Siklonlardaki tutma verimi sÕcaklÕk ve basÕnç ile de÷iúmektedir. Bu parametrelerin

arttÕrÕlmasÕ özellikle 10 ȝm’ den küçük partiküllerin tutma verimini etkilemektedir.
BasÕnç arttÕkça tutma verimi artarken, sÕcaklÕ÷Õn artmasÕ ile verim azalmaktadÕr.
SÕcaklÕ÷Õn artmasÕ, viskozite ve yo÷unlu÷un azalmasÕ dolayÕsÕyla sürükleme
kuvvetini etkidi÷inden dolayÕ verim düúer.
Siklon verimi üzerine etki eden parametrelerin araútÕrÕlmasÕ amacÕ ile yapÕlan bazÕ
çalÕúmalarda giriú hÕzÕ ve vorteks incelenmiútir. Giriú hÕzÕnÕn arttÕrÕlmasÕ ile verimin
arttÕ÷Õ görülmüú, vorteksin uzunlu÷u de÷iúiminin verimi çok düúük oranda etkiledi÷i
fakat vorteks çapÕ de÷iúiminin verime önemli etkisinin oldu÷u tespit edilmiútir.
30
3. MATERYAL VE YÖNTEM
Bu çalÕúmada üflemeyle çalÕúan siklon kullanÕlmÕútÕr. Siklona hava vantilatör

yardÕmÕyla üflenmekte ve kompresör yardÕmÕyla oluúturulan hava jeti ile toz havanÕn
içerisine püskürtülmektedir. Bu iúlem sonucunda elde edilen tozlu hava siklona
te÷etsel olarak giriú yapmakta ve santrifüj kuvvetler yardÕmÕyla savrulan karÕúÕmdan
tozlar ayrÕlmakta girdabÕn ortasÕnda oluúan boúluktan temiz hava çÕkÕú bacasÕ
yardÕmÕyla dÕúarÕ atÕlmaktadÕr. Toplanan tozlar toz kutusu sökülerek boúaltÕlmaktadÕr.
Hava debisi ventürimetre yardÕmÕyla ölçülerek kontrollü úekilde verilmektedir.
Fraksiyonel verimlerin hesaplanmasÕ ve siklonlarÕn karakteristik e÷rilerinin
oluúturulmasÕ için kritik çap hesaplanmasÕ için deneyden önce ve sonra kullanÕlan
tozun partikül analizi MASTER SIZER2000 modelli partikül analiz cihazÕ ile
yapÕlmaktadÕr. SiklonlarÕn sÕnÕflandÕrÕlmasÕ için çok önemli bir parametre olan basÕnç
kayÕplarÕnÕn belirlenmesi için siklonun gövdesine açÕlan deliklere yerleútirilen basÕnç
prizlerinden dijital basÕnç ölçer yardÕmÕyla ölçüm alÕnmaktadÕr. AynÕ zamanda
ventirümetrede ki basÕnç düúümü de aynÕ basÕnç ölçüm cihazÕ ile yapÕlmaktadÕr.
Deneylerde partikül da÷ÕlÕmÕnÕn uygunlu÷undan dolayÕ küllü çimento tercih
edilmiútir.
YapÕlan çalÕúmalar da klasik siklondan farklÕ olarak yeni bir tasarÕmla geometri
üzerinde de÷iúiklik yapÕlmÕú siklon kullanÕlmÕútÕr. YapÕlan bu yeni tasarÕmda klasik
siklondan farklÕ olarak konik kÕsÕm bulunmamaktadÕr. Konik kÕsÕm yerine siklon
gövdesinden daha büyük çaplÕ silindirik bir gövde vardÕr. Bu tasarÕmla amaç konik
kÕsmÕ kaldÕrarak havanÕnÕn girdap úeklindeki akÕúÕyla oluúan do÷al konikli÷in
serbestçe yayÕlmasÕnÕ sa÷lamak ve bu sayede yavaúlayan hava içerisindeki
parçacÕklarÕn serbest düúme yaparak siklonun toplama verimini arttÕrmaktÕr. YapÕlan
deneylerde vantilatörden ayarlanarak farklÕ debilerde deneyler yapÕlmÕútÕr. KullanÕlan
bu farklÕ debilerle birlikte siklon gövde boyu ve girdap durdurucu de÷iútirilerek farklÕ
siklon boylarÕ kullanÕlarak optimizasyon yapÕlmasÕ hedeflenmiútir. SonuçlarÕn
do÷rulanmasÕ için deneyler farklÕ úartlar altÕnda tekrarlanmÕútÕr.
31
3.1. Deney Düzene÷i
Te÷etsel giriúli yeni geometriye sahip siklonlarÕn performansÕnÕn incelenmesi, klasik

siklonlarla mukayese edilmesi ve optimizasyonu amacÕyla bir deney düzene÷i
tasarlanmÕú ve imal edilmiútir. Deney düzene÷inin úematik görünümü ùekil 3.1 de
verilmiútir.
ùekil 3.1. Deney TesisatÕnÕn ùematik Görünümü
ùekil 3.1 de görülen deney düzene÷inde siklona hava üflemesi için bir adet fan
kullanÕlmaktadÕr. Giriú borusundaki hava debisini ölçmek için pitot tüpü ile
kalibrasyonu yapÕlmÕú ventürimetre kullanÕlmaktadÕr. Toz verme ise ventürimetrede
ki ölçümün etkilenmemesi için ventürimetrenin bitiminden hava jeti yardÕmÕyla
oluúturulan vakum sayesinde yapÕlmaktadÕr. Tozlu hava siklona giriú yaptÕktan sonra
satrifüj kuvvetlerin etkisiyle toz toplama kutusunda tozlar tutulur temiz hava ise çÕkÕú
borusundan tahliye edilir.
32
ùekil 3.2 Deney düzene÷inin resmi
33
3.1.1 Fan
ùekil 3.3 Deneyde KullanÕlan Fan
4,1kW gücünde 1600d/d yapan fan giriú bo÷azÕnÕn daraltÕlmasÕ sayesinde farklÕ
debilerde hava basmaktadÕr. FanÕn çÕkÕúÕna yerleútirilen adaptör vasÕtasÕyla hava bir
boru içine aktarÕlÕr buradan da siklona gönderilir. FanÕn hava basma gücünü siklonda
oluúan basÕnç kayÕplarÕ etkilemektedir. Özellikle geometri üzerinde yapÕlan
de÷iúiklik sonucu ortaya çÕkan basÕnç kayÕplarÕ fandan gelen havayÕ ezdi÷i için
debilerde önemli de÷iúikliklere yol açmaktadÕr. Siklon çÕkÕú borusunun çapÕ da fanÕn
üfleme kapasitesine etki eden önemli faktörlerden bir tanesidir. KullanÕlan siklonun
optimizasyonu kullanÕlan fan seçimi için de önemlidir. BasÕnç kayÕplarÕ fazla olan bir
siklon tasarlandÕ÷Õnda ve çÕkÕú borusu da gere÷inden küçük çapta seçildi÷i takdirde
bu kayÕplarÕ yenmek için daha güçlü bir fana ihtiyaç duyulacaktÕr. Bu ihtiyaç
beraberinde yüksek kurulum ve iúletme maliyeti getirecektir. Bu durum hem öz
kaynaklarÕn kullanÕlmasÕ hem de küresel rekabet ortamÕnda olumsuz sonuçlara neden
olacaktÕr.
34
3.1.2 Ventürimetre
ùekil 3.4 Ventürimetre
Deneyler süresince ùekil 3.4 te görülen ventürimetre ile debi ölçümü yapÕlmÕútÕr.
KullanÕlan ventürimetrenin ùekil 3.5te ki pitot tüpü ve dijital debi ölçüm cihazÕ ile
kalibrasyonu yapÕlmÕú, yapÕlan çalÕúmalar sonucunda %1’ in altÕnda farklÕlÕk
gözlenmiútir. øúlem kolaylÕ÷Õ deney tesisatÕnÕn boyutlarÕnÕn küçültülmesi amacÕyla
deneylere ventürimetre ile devam edilmiútir. Ventürimetre bo÷azlarÕ 110mm ve
66mm dir. Bu bo÷azlara yerleútirilen basÕnç prizleri yardÕmÕyla ventürimetre
bo÷azÕndaki daralmadan dolayÕ oluúan basÕnç kaybÕ ölçülmüú ve bu basÕnç
kaybÕndan debi hesabÕna geçiú yapÕlmÕútÕr.
ùekil 3.5 Pitot tüpü
35
3.1.3 Enjektör Sistemi
ùekil 3.6 Enjektör ùekil 3.7 Rotametre
YapÕlan çalÕúmalarda partikül da÷ÕlÕmÕ daha küçük oldu÷u için çimento ile çalÕúmaya
karar verilmiútir. Fakat mevcut deney sistemi üzerinde bulunun toz besleme ünitesi
çimentonun karakteristik özelliklerinden dolayÕ ihtiyaca cevap vermemiútir. YapÕlan
uzun çalÕúmalar ve farklÕ denemeler sonucunda enjektör imal edilmiútir. Enjektör
sistemi istenen úekilde çalÕúmÕú ve deneylere devam edilmiútir. Enjektöre kompresör
yardÕmÕyla hava verilmektedir, enjektörün içinde bulunan nozul ile hava hÕzÕ
arttÕrÕlmakta ve geniú bir alana salÕnmakta bu sayede vakum oluúturulmaktadÕr.
Enjektöre açÕlan delikten oluúan vakum yardÕmÕyla çimento gönderilmektedir.
Konsantrasyonun korunmasÕ ve siklona giren havanÕn etkilenmemesi için enjektöre
hava úekil 3.7 da gözüken rotametre ile kontrollü úekilde verilmiútir. HavayÕ kontrol
etmek için rotametrenin giriúine dairesel vana yerleútirilmiútir.
36
3.1.4 Siklon
ùekil 3.8 Deneylerde KullanÕlan Siklon
Tablo 3.1 Siklon Ölçüleri
Siklon Ölçüleri Boyut (mm)
Gövde ÇaplarÕ D1 = 190, D = 250.
Girdap yönlendirici(ÇÕkÕú Borusu), D2 50, 100, 150
Giriú Kesiti (a0xb) 38x95
Silindir yüksekli÷i, H 490,680,885
Siklon yüksekli÷i, L 650, 810, 840, 970, 1000, 1045, 1130, 1160,
1205, 1290, 1320, 1365, 1480, 1525, 1685
ÇÕkÕú Borusu Dalma Yüksekli÷i, S S=b
37
Deneylerde Tablo 3.1 de ölçüleri verilen siklon kullanÕlmÕútÕr. Her bir boy için üç
farklÕ debi de÷erinde deneyler yapÕlmÕútÕr. Siklon boylarÕ girdap durdurucunun ve
siklon gövdesini oluúturan silindirin boylarÕnÕn de÷iútirilmesiyle elde edilmiútir.
Ventürimetre, siklonun giriú kÕsmÕ, çÕkÕú borusu pvc den yapÕlmÕútÕr. Siklon gövdesi
ise pleksiglass borudan yapÕlmÕútÕr. Bu malzemenin en önemli tercih sebebi úeffaf ve
mukavemeti yüksek olmasÕdÕr. YapÕlan deneylerde girdap uzunlu÷u ve sayÕsÕnÕn
tespit edilmesi, yüzeydeki birikmelerin görülmesi, girdabÕn bitti÷i noktanÕn
gözlenmesi ve konsantrasyonun kontrolü için úeffaf malzeme tercih edilmiútir. ùeffaf
silindir gövdeler alüminyum flanúlarla birbirine tutturulmuútur. Alt kÕsÕm hem kapak
hem de toz kutusu olarak tasarlanmÕútÕr. Girdap durdurucu ise gelen havanÕn geri
döndürülerek dÕúarÕ çÕkmasÕnÕ sa÷lamak için konulmuútur. Girdap durdurucunun çapÕ
gövde çapÕ ile eúittir.
ùekil 3.9 FarklÕ Gövde BoylarÕnÕn Resmi
38
ùekil 3.10 ÇÕkÕú BacasÕ
ùekil 3.10 da görülen çÕkÕú bacasÕ siklona giren tozlu havanÕn merkezkaç kuvvetleri
tozlar tutulduktan sonra kalan temiz havanÕn siklondan tahliye edildi÷i kÕsÕmdÕr.
Siklondaki basÕnç kayÕplarÕna do÷rudan etkisi oldu÷u için çÕkÕú borusunun çapÕnÕn
seçimi optimum de÷erlerde yapÕlmalÕdÕr. AyrÕca çÕkÕú borusunun dalma mesafesi de
siklondaki basÕnç kayÕplarÕ ve toplama verimi ile do÷rudan ilgisi oldu÷u için bu
mesafede dikkatli seçilmesi gerekir. Literatürde dalma mesafesi için birçok çalÕúma
mevcuttur. Bu deneylerde dalma mesafesi giriú kesitinin yüksekli÷iyle eúit alÕnmÕútÕr.
39
3.1.5 Dijital Ölçüm CihazÕ
ùekil 3.11 Dijital Ölçüm CihazÕ
Ventürimetre ve Siklon içerisinde oluúan basÕnçlar ùekil 3.11 de görülen Testo

marka dijital ölçüm cihazÕ ile yapÕlmÕútÕr. Bu cihazla basÕnç, hÕz, debi ve nem
ölçülebilmektedir. BasÕnçlar mm su sütunu cinsinden ölçülmektedir. Cihaz 1mm su
sütunu hassasiyetinde ölçüm yapmaktadÕr, ancak hassas ölçümler için özel bir prob
vardÕr. Bu prob sayesinde 0,1 mm su sütunu hassasiyetinde ölçüm yapÕlmaktadÕr.
AyrÕca cihaz bilgisayara ba÷lanmakta ve yapÕlan ölçümler grafik olarak bilgisayara
aktarÕlmakta, belirli süreler için maksimum, minimum ve ortalama de÷erler
alÕnabilmektedir. AynÕ zamanda yapÕlan ölçümler cihaza kaydedilebilmekte ve
istenirse çÕktÕ alÕnabilmektedir.
40
3.1.6 Partikül Analiz CihazÕ
Kuru ve Õslak tip numunelerle ölçüm yapabilen Partikül Analiz cihazÕ ve yardÕmcÕ
üniteleri ùekil-2’de görülmektedir. Mastersizer 2000 modeli MALVERN marka
analiz cihazÕ 0,02 μm ile 2000 μm arasÕndaki partiküllerin boyutlarÕnÕ
ölçebilmektedir. Ölçümleri lazer ÕúÕnÕ yardÕmÕyla yapmaktadÕr. Cihaz ölçümde, iki
farklÕ dalga boyuna sahip mavi ve kÕrmÕzÕ lazer ÕúÕnÕ kullanmaktadÕr. Partiküllere
çarparak saçÕlan lazer ÕúÕnlarÕ detektörlerle algÕlanmaktadÕr. Ölçümleri iki farklÕ
teoriye göre yapabilmek mümkündür . Bunlar MIA ve Fraunhofer teorileridir, MIA
teorisinde ölçüm yapÕlan malzemenin kÕrÕlma indisleri girilmelidir ve her malzeme
için bu de÷er farklÕdÕr. Fraunhofer teorisine göre ise ölçümde malzemelerin kÕrÕlma
indisine ihtiyaç yoktur. Cihaz her iki teoriye göre de ölçüm yapabilmekte ve sonuçlar
karúÕlaútÕrÕlabilmektedir.
ùekil 3.12 Partikül Analiz CihazÕ
Cihaz beú üniteden meydana gelmektedir;
1) Lazer Ünitesi
2) Kuru Ünite (SCIROCO 2000)
3) Islak Ünite (HYDRO 2000MU)
41
4) Kompresör ve Vakum(toz toplayÕcÕ) ünitesi
5) Bilgisayar Ünitesi
Kuru ünite besleme haznesine konulan numunenin titreúim sonucu istenilen
miktarda akmasÕ ve hava yardÕmÕyla merceklerin içinden geçirilerek ölçüm
yapÕlmasÕnÕ sa÷lar. TaúÕyÕcÕ hava oldu÷u için her malzeme rahatlÕkla bu ünitede
ölçülebilir. Tozun topaklaúmasÕnÕ önlemek veya tozu da÷Õtmak için gerekli basÕnçlÕ
hava bir kompresör yardÕmÕyla sa÷lanmakta ölçülen toz bir toz süpürgesiyle
çekilmektedir.
Islak ünite ise su, alkol vb. sÕvÕyla dolu, içinde karÕútÕrÕcÕ bulunan kabÕn içine
konan toz numunenin karÕútÕrÕcÕ yardÕmÕyla sÕvÕnÕn içinde homojen olarak karÕútÕrÕlan
parçacÕklarÕn merceklerden geçirilmesi sonucu ölçüm yapÕlmaktadÕr. Islak ünitede
yapÕlacak ölçümde kullanÕlacak numunenin sÕvÕ içerisinde çözünmemesi
gerekmektedir. Bu nedenle malzemeye göre uygun sÕvÕ bulmak gerekmektedir. Fakat
bu metotla daha küçük parçacÕklar ölçülebilmekte ve bu ünitede bulunan ultrasonic
parçalayÕcÕ vasÕtasÕ ile birbirine yapÕúan çok küçük partiküller dahi birbirinden
ayrÕlabilmektedir.
ùekil 3.13 Kuru (SCIROCO 2000) ve Õslak (HYDRO 2000MU) üniteler
42
3.2 Deney Yöntemi
Deneyler laboratuar ortamÕnda mümkün oldu÷unca hassas úekilde yapÕlmÕútÕr.

SonuçlarÕn do÷rulu÷unun sa÷lanmasÕ için bütün deneylere baúlanmadan aynÕ
úartlarÕn oluúmasÕ sa÷lanmÕú, bir önceki deneyin etkileri tamamen ortadan
kaldÕrÕldÕktan sonra di÷er deneye geçilmiútir. Siklon parametrelerinin etkisini daha
net görebilmek için Bursa Çimentonun üretti÷i tanecik boyutu daha ince olan küllü
çimento kullanÕlmÕútÕr. Bu çimentonun taneciklerinin %5’ i 1 mikronun altÕndadÕr.
Sonuçlardan anlamlÕ bir grafik oluúturabilmek için her bir parametre üç farklÕ debide
incelenmiútir. Bu debiler maksimum, minimum ve ortak sabit bir de÷er olmak üzere
üç debidir. Siklonda oluúan basÕnç kayÕplarÕ fandan gelen havaya karúÕ koydu÷u için
motor gücü de sabit oldu÷undan basÕnç kayÕplarÕnÕn karúÕ direnci maksimum ve
minimum debi de÷erlerinin parametrelere göre farklÕlÕk göstermesine sebep
olmuútur. Parametreleri daha do÷ru úekilde mukayese edebilmek için orta de÷er
olarak 257,43 m3/sa belirlenmiú ve her bir parametrede bu de÷erde ölçüm alÕnmÕútÕr.
Deneylerde 250’ úer gram küllü çimento kullanÕlmÕútÕr. Çimentonun nemden

etkilenmemesi için kullanÕlacak numuneler 250’ úer gram halinde naylon poúetlere
konulmuútur. Siklona toz vermeden basÕnç kayÕplarÕ ölçülmüú toz verme iúlemine
baúlanÕrken ölçüm devam ettirilmiútir. Tozlu halde ölçümün devam ettirilmesinin
sebebi konsantrasyonun derecesini ayarlamak ve konsantrasyondan kaynaklanan
basÕnç kayÕplarÕnÕn önüne geçilmektir. Sabit bir konsantrasyona gelindikten sonra
ölçüm bitirilip toz verme iúlemine devam edilir. 250 gr çimento 15 ile 25 dk arasÕnda
verilmektedir. Bu farklÕlÕ÷Õn sebebi tüm deneylerde aynÕ konsantrasyonda toz
verilmesidir. AynÕ miktarda toz düúük debilerde daha uzun süre de verilmektedir.
YapÕlan deneyler de iúlem kolaylÕ÷Õ açÕsÕndan her bir silindir yüksekli÷inde (H) beú
farklÕ girdap durdurucu yüksekli÷i ile üçer farklÕ debide deneyler yapÕlmÕútÕr. Girdap
durdurucunun de÷iútirilmesiyle farklÕ siklon yüksekli÷i (L) elde edilmiútir. Bu
iúlemler bittikten sonra di÷er silindir boylarÕna geçiú yapÕlmÕútÕr.
43
Toz verme iúlemi tamamlandÕktan sonra siklon bir süre daha çalÕútÕrÕlmaya devam
edilip farklÕ noktalarda oluúacak toz birikintilerinin önüne geçilmiútir. Siklonun
toplama verimini hesaplamak için toz kutusunda biriken tozlar fanÕn tamamen
durmasÕndan sonra boúaltÕlarak hassas terazi ile tartÕlarak giriúteki a÷ÕrlÕ÷Õ ile
karúÕlaútÕrÕlarak genel verim hesaplanÕr. AyrÕca toplanan tozdan numune alarak
partikül analizi yapÕlÕr ve giriúteki numune ile karúÕlaútÕrarak fraksiyonel verim
e÷rileri oluúturulur. Oluúturulan bu e÷riler sayesinde hangi partikül çapÕnÕn yüzde
kaç verimle tutuldu÷u hesaplanÕr. Daha sonra fraksiyonel verim e÷rilerinden o
siklonun kritik çapÕ hesaplanÕr ve tasarlanan yeni siklonun karakteristik e÷rileri
oluúturulur. Bu iúlemler her parametreler için ayrÕ ayrÕ tekrarlanmÕútÕr.
44
4. Bulgular ve TartÕúma
Yeni tasarlanan siklon geometrisi farklÕ parametrelerde denenmiútir. AynÕ

geometride farklÕ debilerde deney yapÕlmÕú debinin artmasÕyla basÕnç kayÕplarÕ ve
verimin arttÕ÷Õ gözlenmiútir. Üç farklÕ silindir boyunda beú farklÕ girdap durdurucu
yüksekli÷inde toplam on beú siklon boyunda (L) deney yapÕlmÕútÕr.
Bu deneylerde farklÕ siklon boylarÕnÕn verime etkisi görülmüútür. AyrÕca sonuçlar

klasik siklon geometrileriyle karúÕlaútÕrÕlmÕú ve daha yüksek verim sa÷ladÕ÷Õ
görülmüútür. Ancak bununla beraber basÕnç kayÕplarÕnda da artÕú olmuútur.
45
4.1 Deneysel Hesaplamalar
Deneylerde ventürimetrede ölçülen basÕnç kaybÕ ǻ୴ (mmSS) , kanaldaki akÕúkan

debisini bulmamÕzÕ sa÷lar, hesaplanan bu debi de÷erine rotametrede okunan debi
de÷eri de eklenerek siklon giriúindeki toplam debi hesaplanÕr. Giriú kesitindeki debi
de÷erinden ise giriúteki hÕza geçiú yapÕlÕr.
Bernoulli ilkesinden faydalanÕlarak debi Q;
ଶ௚௛೛
Q=‫ܣ‬଴ ‫ܥ‬ௗ ට (4.1)
ଵିఉర
మ
ʌୢమ ʌ൫଺଺‫כ‬ଵ଴షయ ൯
଴ ൌ ൌ ൌ ͵ǡͶʹͳͲିଷ ଶ (4.2)
ସ ସ
ௗ ଺଺
ߚൌ ൌ ൌ Ͳǡ͸ (4.3)
஽ ଵଵ଴
‫ܥ‬ௗ ൌ Ͳǡͻͷ (4.4)
ȡ౩౫
୮ୀ ǻ୴ ൬ ൰ (4.5)
ȡ౞౗౬౗
Bu de÷erler formülde yerine yazÕlarak m³/sa cinsinden debi de÷erine ulaúÕlmÕútÕr ve

böylece giriú hÕzÕ da kesite ba÷lÕ olarak bulunmuútur.
Vg de÷eri;
ொ
Vg= ( m/sn) (4.6)
஺
K (basÕnç düúüm katsayÕsÕ) de÷eri;
௱௉
‫ ܭ‬ൌ ೇ೒ మ
(4.7)
ఘ೓ మ
46
Denkleminde kullandÕ÷ÕmÕz ࢤP de÷erleri deney esnasÕnda siklondaki tozlu haldeki
basÕnç kaybÕdÕr.
ࢤP= ȡ.g.߂݄௦ (4.8)
Verim (Ș) ise ;
ௌ௜௞௟௢௡ௗ௔௧௨௧௨௟௔௡௧௢௭௠௜௞௧௔௥Õ
ߟ ൌ (4.9)
ௌ௜௞௟௢௡௔௚ö௡ௗ௘௥௜௟௘௡௧௢௭௠௜௞௧௔௥Õ
Silindir Yüksekli÷i (H);
HΌ= 490 mm
H΍= 680 mm
HΎ= 885 mm
Girdap Durdurucu ile Silindir ArasÕndaki Yükseklik;
L1= 160 mm
L2= 320 mm
L3= 480 mm
L4= 640 mm
L5= 800 mm
Siklon Yüksekli÷i (L) = Hx + Lx
Sonuçlar debi-verim, debi-basÕnç kaybÕ, verim-silindir boyu, verim-girdap durdurucu

mesafesi, debi-dkrt, silindir boyu-dkrt, girdap durdurucu-dkrt úeklinde grafik halinde
verilmiútir.
47
4.2. Silindir Boyunun BasÕnç KaybÕna Etkisi
Silindir boyunun etkisi incelenirken üç farklÕ boy denenmiútir. Elde edilen sonuçlar
grafik olarak hazÕrlanmÕútÕr.
130,00
120,00
110,00
BasŦnçKaybŦ(mmSS)
100,00
90,00
80,00 H1
70,00 H2
60,00
H3
50,00
40,00
180,00 230,00 280,00
Debi(m3/h)
Grafik 4.1 L1 de BasÕnç KaybÕ-Debi Grafi÷i
140,00
130,00
120,00
110,00
100,00
90,00
80,00 H1
70,00 H2
60,00 H3
50,00
40,00
180,00 230,00 280,00
Debi(m3/h)
48
140,00
130,00
120,00
BasŦnçKaybŦ(mmSS) 110,00
100,00
90,00
80,00 H1
70,00 H2
60,00 H3
50,00
40,00
180,00 230,00 280,00 330,00
Debi(m3/h)
140,00
130,00
120,00
110,00
100,00
90,00
80,00 H1
70,00 H2
60,00 H3
50,00
40,00
180,00 200,00 220,00 240,00 260,00 280,00 300,00
Debi(m3/h)
49
130,00
120,00
100,00
90,00
80,00 H1
70,00 H2
60,00
H3
50,00
40,00
180,00 200,00 220,00 240,00 260,00 280,00 300,00
Debi(m3/h)
Grafiklerde de görüldü÷ü gibi silindir boyunun de÷iútirilmesi basÕnç kayÕplarÕnda

önemli bir de÷iúikli÷e sebep olmamÕútÕr. østatik sel olarak Į=0,05’ e göre uygulanan
T testi sonucunda de÷iúikli÷in önemli olmadÕ÷Õ görülmüútür. BasÕnç kayÕplarÕnda ki
en büyük de÷iúim debi de÷iúimiyle olmaktadÕr.
50
4.3. Girdap Durdurucu Yüksekli÷inin BasÕnç KaybÕna Etkisi
Girdap durdurucu boyunun etkisi incelenirken üç farklÕ boy denenmiútir. Elde edilen
sonuçlar grafik olarak hazÕrlanmÕútÕr.
140,00
130,00
120,00
110,00
100,00
L1
90,00
80,00 L2
70,00 L3
60,00 L4
50,00
L5
40,00
180,00 230,00 280,00
Debi(m3/h)
Grafik 4.6 H1 de BasÕnç KaybÕ-Debi Grafi÷i
140,00
130,00
120,00
110,00
100,00
L1
90,00
80,00 L2
70,00 L3
60,00 L4
50,00
L5
40,00
180,00 230,00 280,00
Debi(m3/h)
51
140,00
130,00
120,00
100,00
L1
90,00
80,00 L2
70,00 L3
60,00 L4
50,00
L5
40,00
180,00 230,00 280,00
Debi(m3/h)
Girdap durdurucu boyunun basÕnç kayÕplarÕna çok ciddi bir etkisi olmamÕútÕr.
Beklendi÷i gibi basÕnç kayÕplarÕnda en önemli de÷iúikli÷e debideki de÷iúim yol
açmÕútÕr. Silindir boyunda da boydaki de÷iúimin etkili÷i olmadÕ÷Õ gözlenmiú benzer
sonuçlarÕn girdap durdurucu boyunun etkisinde de görülmesi sonuçlarÕ teyit etmiú ve
deney sonuçlarÕnÕn do÷rulu÷una katkÕ sa÷lamÕútÕr.
52
4.4 Debinin Siklon Toplama Verimine Etkisi
Deneyler her bir parametre için üç farklÕ debide yapÕlmÕútÕr. FanÕn ulaútÕ÷Õ
maksimum debi, fanÕn ulaútÕ÷Õ minimum debi ve parametreleri daha do÷ru úekilde
mukayese edebilmek için ortalama bir de÷er olan 257,43 m3/sa olmak üzere üç
debide çalÕúÕlmÕútÕr. Üç farklÕ silindir boyu ve beú farklÕ girdap durdurucu
yüksekli÷inde deney yapÕlmÕútÕr. Toplam on beú farklÕ siklon boyu denemiútir. Her
bir siklon boyu için üç farklÕ debiye göre sonuçlar grafikler halinde hazÕrlanmÕútÕr.
93 308,11; 96 314,38;
92 94
254,88;92,28
ToplamVerim%
ToplamVerim%
94,64
91 92
91,08
90
90
89
88 88
257,43;
87 200,30; 86 200,30; 86,55
86 86,83 84 85,15
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 270,00 370,00
ToplamDebiQ[m3/h] ToplamDebiQ[m3/h]
Grafik 4.9 H1L1 de Q - ɻ grafi÷i Grafik 4.10 H1L2 de Q - ɻ grafi÷i
100 94
290,72
ToplamVerim%
92
ToplamVerim%
295,17; ;92,24
95
95,26 90
90 257,43; 88
257,43
88,92 86 ;86,53
85
193,65; 84
197,00
80 82,39 82 ;82,55
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
53
96 92
288,47; 308,11;
94 90
ToplamVerim%
ToplamVerim%
93,86 90,12
92 88
257,43;
90
90,2 86
88 257,43;
86 84
84,11
84 197,00; 82 200,30;
82 83,47 80 81,03
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
94 94 290,72;
92 295,17; 92
ToplamVerim%
92,48
91,62 ToplamVerim% 90
90 88
257,43;
88 257,43; 86
84 86,01
86 87,03
200,30; 82 200,30;
84 80
83,96 80,29
82 78
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
100 100
292,95;
290,72; 95
ToplamVerim%
95
ToplamVerim%
95,6
95,18
90
90 257,43; 257,43;
85
85 87,59 85,11
80 200,30;
200,30; 79,59
80 80,63 75
75 70
170,00 220,00 270,00 320,00 180,00 230,00 280,00
54
100 94 290,72;
316,45; 92 92,62
ToplamVerim%
ToplamVerim%
95 95,7 90
90 257,43;
88
88,03
85 257,43; 86
84,03 84
80 206,74;
79,19 82 197,00;
75 80 80,93
170,00 270,00 370,00 170,00 220,00 270,00 320,00
94 290,72; 94 290,72;
93,36 92,96
ToplamVerim%
92
ToplamVerim%
92 257,43;
90 257,43; 90
89,92 90,32
88 88
86 86
84 200,30; 84 193,65;
83,27 83,65
82 82
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
100
290,72;
ToplamVerim%
95
94,48
90 257,43;
88,64
85
193,65;
80 81,21
75
180,00 230,00 280,00
ToplamDebiQ[m3/h]
Grafik 4.23 H3L5 de Q - ɻ grafi÷i
55
YapÕlan deneylerin sonucunda grafiklerde de görüldü÷ü gibi bütün siklon boylarÕnda
debi artÕúÕyla birlikte toplama verimi de artmÕútÕr. Seçilen boy ne olursa olsun
mümkün olan yüksek debide çalÕúmak verimi arttÕrdÕ÷Õ gözlenmiútir. Tüm grafikler
benzer karakteristiktedir. FarklÕlÕk gözükenler ise maksimum ve minimum debilerin
de÷iúmesinden kaynaklanmaktadÕr.
Deneylerde H3L1de maksimum debiye çÕkÕlmÕútÕr. Bu parametrede ölçülen debi

316,45 m3/sa olmuútur. Bu debide giriú kesitindeki hÕz ise 24,35 m/s olarak
ölçülmüútür. Minimum debi ise 193,65 m3/sa olarak tespit edilmiú olup bu debi
de÷erinde giriú kesitindeki hÕz ise 14,9 m/s de÷erini almÕútÕr.
Ölçümler de en düúük verim %79,19 olarak, en yüksek debi ise %95,7 olarak
kaydedilmiútir. Debide ki de÷iúimler sonucu %16,5’ lik bir verim artÕúÕ sa÷lanabilir.
56
4.5. Silindir Boyunun Verime Etkisi
Üç farklÕ silindir boyundaki verim sonuçlarÕ grafik haline dönüútürülerek

hazÕrlanmÕútÕr. Silindir boylarÕ kÕyaslanÕrken aynÕ debi de÷erlerinde ve sÕrasÕyla
girdap durdurucu yüksekli÷ine göre sÕralanarak hazÕrlanmÕútÕr. Beú farklÕ girdap
durdurucu yüksekli÷i ve üç farklÕ debi olmak üzere on beú farklÕ de÷er için silindir
boylarÕ karúÕlaútÕrÕlmÕútÕr. Q1 maksimum, Q3 minimum, Q2 ise 257,43 m3/sa olarak
tanÕmlanmÕútÕr.
96 91
395;
585; 90
95,5 90,2
95,6
89 790;
95 88,64
Verim
Verim
88
94,5 790; 87
94,48 86
94 395; 585;
85 85,11
93,86
93,5 84
170 370 570 770 970 170 370 570 770 970
H H
Grafik 4.24 Q3 L5 de H - ɻ grafi÷i Grafik 4.25 Q2 L5 de H - ɻ grafi÷i
84 95,5
83,5 395; 585;
83 83,47 95 95,18
82,5 94,5
82
Verim
Verim
81,5 790; 94
81 81,21
80,5 93,5
80 585; 93 395; 790;
79,5 79,59 92,94 92,96
79 92,5
170 370 570 770 970 170 370 570 770 970
H H
57
88 83
585; 395;
87,5 87,59 82,5 82,55
87
Verim 82
Verim
395;
86,5
86,53 81,5
86 790;
85,5 790; 81 81,08
585;
85,35
85 80,5 80,63
170 370 570 770 970 170 370 570 770 970
H H
95,5 395; 91
95 95,26 90 790;
94,5 89,92
89 395;
88,92
Verim
94
Verim
88
93,5 790;
93 93,36 87
585; 585;
92,5 86
92,48 86,01
92 85
170 370 570 770 970 170 370 570 770 970
H H
83,5 95 395;
790; 94,5
83 94,64
83,01 94
82,5 395;
82,39 93,5
Verim
Verim
82
93
81,5 92,5 790;
81 92 92,44
585;
80,5 585; 91,5 91,62
80 80,29 91
170 370 570 770 970 170 370 570 770 970
H H
58
91 85,5
790; 395;
90 90,32 85 85,15
89
Verim
Verim
84,5
88
585; 84 585;
87 395; 87,03 83,96 790;
86 86,55 83,5 83,65
170 370 570 770 970 170 370 570 770 970
H H
96 790; 92 395;
95 95,7
90 91,08
94
88
Verim
Verim
93
395;
92 92,28 86
91 585; 790;
585; 84
90 84,11 84,03
90,12
89 82
170 370 570 770 970 170 370 570 770 970
H H
88
87 395;
86 86,83
85
84
Verim
83
82
585;
81
81,03
80 790;
79 79,19
78
170 370 570 770 970
H
Grafik 4.38 Q1 L1 de H - ɻ grafi÷i
59
Grafiklerden de anlaúÕlaca÷Õ gibi boylardaki de÷iúimin verime çok ciddi bir katkÕ
sa÷ladÕ÷Õ söylenemez maksimum %2,5’ lik bir de÷iúim söz konusu, bölüm 4.3 te
debinin etkisi %16,5 olarak belirtilmiú olup debideki de÷iúim daha çok ön plana
çÕkmÕútÕr. Özellikle yüksek debilerde kÕsa girdap durdurucu mesafelerinde girdap
engelden aúa÷Õya yüzeyden devam etti÷i için verimde ki de÷iúim artmÕútÕr.
60
4.6. Girdap Durdurucu Yüksekli÷inin Toplama Verimine Etkisi
96
94
92
ToplamVerim%
90
L1
88
L2
86
L3
84 L4
82 L5
80
170,00 190,00 210,00 230,00 250,00 270,00 290,00 310,00 330,00
ToplamDebiQ[m3/h]
Grafik 4.39 H1 de Toplama Verimi-Debi Grafi÷i
100
95
ToplamVerim%
90
L1
L2
85
L3
L4
80
L5
75
170,00 190,00 210,00 230,00 250,00 270,00 290,00 310,00 330,00
ToplamDebiQ[m3/h]
61
100
ToplamVerim% 95
90
L1
L2
85
L3
L4
80
L5
75
170 220 270 320 370
ToplamDebiQ[m3/h]
Grafiklerde de görüldü÷ü gibi bütün boylarda debinin artmasÕyla verim de artmÕútÕr.

Fakat çok önemli artÕúlar yoktur. FarkÕn açÕlmasÕnda basÕnç kayÕplarÕndan dolayÕ
maksimum ve minimum debilerde oluúan farklÕlÕkta vardÕr. YaklaúÕk %3 civarÕnda
bir de÷iúim söz konusudur. Girdap durdurucu yüksekli÷i arttÕ÷Õnda siklonun toplam
boyu uzadÕ÷Õ için verim az da olsa artmÕú fakat düúük debilerde boyun çok fazla
uzamasÕ sonucu siklona giren akÕúkanÕn enerjisi girdabÕ devam ettiremedi÷i
görülmüútür. Özellikle grafik 4.41 te Q2 ve Q3 te bu de÷iúim daha belirgin úekilde
gözlenmektedir. L1 den L4 de kadar verimde sürekli bir artÕú olmakta fakat L5 e
geçildi÷inde girdap siklon boyunu tamamlamadan geri döndü÷ü için verim
düúmektedir. Bu yüzden siklon optimizasyonu önemli olup boyu çok fazla uzatmak
de÷il en verimli úekilde kullanmak gerekir.
62
4.7. Silindir BoylarÕnÕn Toplama Verimine Etkisinin KarúÕlaútÕrÕlmasÕ
Bu bölümde silindir yüksekliklerinin toplama verimleri her bir girdap durdurucu

yüksekli÷i için ayrÕ ayrÕ hazÕrlanmÕútÕr. Beú farklÕ girdap durdurucu yüksekli÷inde üç
farklÕ silindir boyuna göre grafikler hazÕrlanmÕútÕr.
98
96
94
ToplamVerim%
92
90
88
86 H1
84 H2
82
H3
80
78
170,00 220,00 270,00 320,00 370,00
ToplamDebiQ[m3/h]
Grafik 4.42 L1 de Toplama Verimi-Debi Grafi÷i
96
94
92
ToplamVerim%
90
88
H1
86
H2
84
H3
82
80
170,00 220,00 270,00 320,00 370,00
ToplamDebiQ[m3/h]
63
Bu grafikte Q2 debisinde görüldü÷ü gibi silindir boyu arttÕkça verim de artmÕútÕr. Q1
ve Q3 te verimde ki gözüken büyük farkÕn sebebi bu debilerde ki de÷iúimden
kaynaklanmaktadÕr. Maksimum debide yaklaúÕk 20 m3/sa kadar bir fark vardÕr bu
fark verimdeki de÷iúime sebep olmaktadÕr. Grafik 4.42 ve 4.43 de Q1 de÷erlerinde
ise girdap durdurucu mesafesi kÕsa oldu÷undan girdap düzgün úekilde
tamamlanamadÕ÷Õndan boyun armasÕyla verim düúmüútür. Bunun temel sebebi
girdabÕn bozulmasÕdÕr.
98
96
94
ToplamVerim%
92
90
88
86 H1
84 H2
82
H3
80
78
170,00 220,00 270,00 320,00
ToplamDebiQ[m3/h]
96
94
92
ToplamVerim%
90
88
86 H1
84
H2
82
80 H3
78
170,00 220,00 270,00 320,00
ToplamDebiQ[m3/h]
64
98
96
94
ToplamVerim% 92
90
88
86 H1
84 H2
82 H3
80
78
170,00 220,00 270,00 320,00
ToplamDebiQ[m3/h]
Grafik 4.45 da Q2 debisinde görüldü÷ü gibi boy uzadÕkça verim artmÕútÕr. AynÕ
durum grafik 4.46 ta yoktur çünkü girdap durdurucu mesafesi çok fazla arttÕrÕldÕ÷Õ
için siklonun enerjisi girdabÕ aúa÷Õ kadar indirmeye yetmemiú dolayÕsÕyla girdap
tamamlanamadan çÕkÕúa yönelmiútir. Bu yüzden siklonlarÕn konik kÕsÕmlarÕ yeni
tasarlanan siklonun girdap durdurucu yüksekli÷inde sürekli artÕú olumlu sonuç
vermemektedir. Optimum noktayÕ geçtikten sonra verim düúmeye baúlamaktadÕr.
65
4.8. Debinin Toplama Verimine Etkisinin KarúÕlaútÕrÕlmasÕ
96
94
92
90
Verim
88
86 Q3
84 Q2
82
Q1
80
78
170 370 570 770 970
H

Grafik 4.47 L5 de Toplama Verimi-H Grafi÷i
96
94
92
90
Verim
88
86 Q3
84 Q2
82 Q1
80
78
170 370 570 770 970
H

66
98
96
94
92
90
Verim
88 Q3
86
84 Q2
82 Q1
80
78
170 370 570 770 970
H

96
94
92
90
Verim
88 Q3
86
Q2
84
Q1
82
80
170 370 570 770 970
H

96
91
Verim
86 Q3
Q2
81
Q1
76
170 370 570 770 970
H

67

96
91
ToplamaVerimi
86 Q1
Q2
81 Q3
76
0 200 400 600 800 1000
L

Grafik 4.52 H1 de Toplama Verimi-L Grafi÷i
96
91
ToplamaVerimi
86 Q1
Q2
81 Q3
76
0 200 400 600 800 1000
L

68
96
91
ToplamaVerimi
86 Q1
Q2
81 Q3
76
0 200 400 600 800 1000
L

YapÕlan ölçümler de bütün boylarda debinin artmasÕ verimin artmasÕyla

sonuçlanmÕútÕr. BoylarÕn etkisiyle oluúan de÷iúim sÕnÕrlÕ kalmÕútÕr.
69
4.9. Kritik Partikül ÇapÕ ve Maksimum Verimde Siklon Yüksekli÷i Analizi
YapÕlan deneylerde alÕnan sonuçlarÕn herhangi bir modelle karúÕlaútÕrmasÕ deney

verilerinin veya kullanÕlan model içerisindeki parametre etkisinin açÕklanmasÕnÕ
sa÷lamaktadÕr.
Bu çalÕúmada Sürmen ve ark. (2010)’ nÕn te÷etsel giriúli siklonda maksimum verim
veren siklon uzunlu÷u tahmini çalÕúmasÕndan faydalanÕlmaktadÕr.
Geometrik faktörler dÕúÕnda hÕz, sÕcaklÕk, viskozite, toz yo÷unlu÷u ve gaz

yo÷unlu÷una ba÷lÕ olarak geliútirilmiú modelde deneysel veriler girilerek kritik
partikül çapÕ dΐ΋ ve maksimum verimde siklon yüksekli÷i Lmax hesaplanmÕútÕr. Yeni
tasarÕm siklon için L1 silindir yüksekli÷i L2 girdap durdurucu yüksekli÷i olarak
tanÕmlanmÕútÕr.
଴ǡହ ଴ǡହ
ఘఔ ඥ஽భ ஽೚ೝ೟ ௔ ଵ଴௔ ௖௦
݀ΐ΋ ൌ Ͳǡ͹ͻͳ ൬ ൰ ൬ ൰ ቀ ቁ ‫ܦ‬ௗ ܽௗ ‫ܦ‬௦ (4.11)
൫ఘ೛ ିఘ൯஼಴ೆ ௏బ ௅ೡೞ ஽య
Bu kritik çap ifadesinde ‫ܥ‬஼௎ , cs, ‫ܦ‬ௗ , ܽௗ ‫ܦ‬௦ boyutsuz parametrelerdir.

Hesaplamalarda Cunningham düzeltme faktörü 1 olarak alÕnmÕútÕr. Di÷er
parametrelerin hesabÕ iúe úu úekildedir;
ு ஽భ ା஽య ଶ ଶ
‫ܦ‬ௗ ൌ ൅ ට൫ሺ‫ܦ‬ଵ െ ‫ܦ‬௢௥௧ ሻȀ‫ܮ‬൯ ȀͶ ൅ ቀͳ െ ுቁ (4.12)
௅ ଶ஽భ ௅
మ
௦஽మ ା஽೚ೝ೟
‫ܦ‬௦ ൌ ‫ܦ‬ௗ ൅ ʹ (4.13)
஽భ Ǥ௅
70
௔Ǥ௕
ܽௗ ൌ Ͳǡͷ ൅ ሺ௦஽ ሻሺ஽
(4.14)
೏ భ ି஽మ ሻ
‫ܮ‬௩௦ ൌ ͳǡͷܽௗ ‫ܦ‬௦ ‫ܮ‬Ȁ‫ܦ‬ௗ (4.15)
௙೚ೝ೟ ௅ೡೞ
ܿ‫ ݏ‬ൌ Ͳǡͷ ቀ ቁ (4.16)
௔ି଴ǡଵ஽య
Burada ortalama sürtünme katsayÕsÕ ݂଴ da yüzey pürüzlülü÷ü ihmal edilerek

hesaplamalar yapÕlmÕútÕr. Bu durumda türbülanslÕ akÕúta pürüzsüz yüzeyler için
ifade;
଺ǡସ
݂଴ ൌ ሾ୪୬ (4.17)
ୖୣሿమǡర
úeklinde hesaplanÕr.
௏బ ஽೓
ܴ݁ ൌ (4.18)
ఔ
Giriú kesiti için tanÕmlanan parametrelerden hidrolik çap ;
ଶ௔௕
‫ܦ‬௛ ൌ (4.19)
௔ା௕
71
Sanal gövdeli siklon için;
௅భ ௙బ ௅మ
݂௢௥௧ ൌ ൅ Ͳǡʹͷ݂଴ (4.20)
௅భ ା௅మ ௅భ ା௅మ
Kinematik viskozite laboratuar ortalama sÕcaklÕ÷Õ 20°C ve 1 atm basÕnç altÕnda

ͳǡͷʹ‫ିͲͳݔ‬ହ ݉ଶ Ȁ‫ ݊ݏ‬alÕnarak modelde kullanÕlmaktadÕr. ͳͲ
Maksimum verimdeki siklon yüksekli÷i ifadesi ;
మഀವభ
ሺ௔ି଴ǡଵ஽೚ೝ೟ ሻቀଵା ቁ
ಽ೘ೌೣ ವೞ
‫ܮ‬௠௔௫ ൌ భబೌ
(4.21)
ଵǡହ௔೏ ௙బೝ೟ ௟௡൬ವ ൰
೚ೝ೟
మ
൫஽మ ௦ା஽೚ೝ೟ ൯
ߙൌ (4.22)
஽భమ
formülüyle hesaplanÕr.
Burada Lmax/ DΌ ifadesi boyutsuz parametrelerin fonksiyonu olarak
‫ ܣ‬ൌ ሺܽ െ Ͳǡͳ‫ܦ‬௢௥௧ ሻȀ൫͵‫ܦ‬ଵ ܽௗ ݂௢௥௧ ݈݊ሺͳͲܽȀ‫ܦ‬௢௥௧ ሻ൯ ve ‫ ܤ‬ൌ ʹߙȀ‫ܦ‬ௗ hesaplanÕr.
Daha önce yapÕlan model hesaplamalarÕnda maksimum siklon yüksekli÷i de÷erleri

2A+ B/2 ye çok yakÕn çÕkmÕútÕr.
Buna göre Lmax/ DΌ ifadesi düzenlenirse ;
72
௅೘ೌೣ ଶሺ௔ି଴ǡଵ஽೚ೝ೟ ሻ ఈ
ൌ ൅ (4.23)
஽భ ଷ஽భ ௔೏ ௙బೝ೟ ௟௡ሺଵ଴௔Ȁ஽೚ೝ೟ ሻ ஽೏
elde edilir.
Tüm deneyler için yapÕlan hesaplamalarla dΐ΋ kritik çaplarÕ ve Lmax uzunluklarÕ
tayin edilmiútir.
DІ=190 mm, D΍=100 mm ve D=145 mm olan çap de÷erleri sabittir.
73
4.10. Debinin Dkrt ÇapÕna Etkisi
Bu bölümde yapÕlan çalÕúmalar da bütün debi ve boy de÷erleri için tutulan tozlarÕn
partikül analizi yapÕlmÕútÕr. YapÕlan analiz sonuçlarÕ deneyde kullanÕlmadan önce
analizleri yapÕlan çimento tozunun partikül analizi yapÕlmÕú ve iki ölçüm
karúÕlaútÕrÕlarak hangi partikül çapÕnda % kaç verimle tutuldu÷u hesaplanmÕútÕr. Dkrt
olarak isimlendirilen de÷er ise %50 verimle tutulan partikül çapÕdÕr. Bu dkrt çaplarÕna
göre grafikler oluúturulmuútur. Bu de÷erlerin debi ve siklon boyunun de÷iúimiyle
nasÕl etkilendi÷i incelenmiútir.
2,6 2,4 200,30;

200,30; 2,3 257,43;
2,4 2,2
2,4
2,2 2 2,1 314,38;
2 254,88; 1,8 1,9
Dkrt
Dkrt
1,8 1,9 308,11;

1,6
1,6 1,65
1,4 1,4
1,2 1,2
1 1
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00220,00270,00 320,00370,00
Debi Debi
Grafik 4.55 H1L1 de Dkrt - Q Grafi÷i Grafik 4.56 H1L2 de Dkrt - Q Grafi÷i
2,8 193,65; 2,6

2,6 2,7 197,00;
2,4
2,4
2,4 2,2 257,43;
257,43;
2,2 2 2,1
2,2 295,17;
2
Dkrt
Dkrt
1,8 290,72;
1,8 1,97
1,78
1,6
1,6
1,4 1,4
1,2 1,2
1 1
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
Debi Debi
74
2,4 197,00; 2,4
2,33 200,30;
2,2 2,2 257,43;
2,2
2 2 2,1
257,43; 308,11;
1,8 1,86 288,47; 1,8
Dkrt
Dkrt
1,84
1,6 1,7 1,6
1,4 1,4
1,2 1,2
1 1
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
Debi Debi
2,4 2 200,30;
200,30; 1,95
2,2 2,25 1,8
2
1,8
Dkrt
1,6 257,43;
Dkrt
257,43; 1,55
1,6 1,65 1,4
1,4 290,72;
295,17; 1,2 1,27
1,2
1,21
1 1
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
Debi Debi
2,4 2 200,30;
2,2 200,30; 1,9
1,8
2,16
2
1,6 257,43;
1,8
Dkrt
Dkrt
1,4 1,51
1,6
257,43;
1,2
1,4 1,47
1,2 290,72; 1 292,95;
1,16 0,93
1 0,8
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
Debi Debi
75
2,4 2,6
206,74; 197,00;
2,2 2,25 257,43; 2,4
2,39
2 2,1 2,2
2
1,8
Dkrt
Dkrt
316,45; 1,8
1,6 257,43;
1,6 1,6
1,4 1,6
1,4
1,2 290,72;
1,2
1,2
1 1
170,00 220,00 270,00 320,00 370,00 170,00 220,00 270,00 320,00
Debi Debi
2,2 2,2
193,65;
200,30; 2
2 2,05
2
1,8 1,8
257,43;
Dkrt
Dkrt
1,6 1,6
257,43; 1,6
1,4 290,72; 1,4
1,47
1,39 290,72;
1,2 1,2
1,2
1 1
170,00 220,00 270,00 320,00 170,00 220,00 270,00 320,00
Debi Debi
2,2
193,65;
2 2,1
1,8
257,43;
Dkrt
1,6
1,6
1,4
290,72;
1,2 1,3
1
170,00 220,00 270,00 320,00
Debi
Grafik 4.69 H3L5 de Dkrt - Q Grafi÷i
76
Siklon debisi, giriú hÕzÕ arttÕkça siklon toplama verimi artar, Bunun neticesinde daha
küçük çaptaki partiküllerin de tutulma miktarÕ artmasÕ beklenir. Tutulan partiküllerin
çapÕ küçüldükçe dkrt çapÕ da küçülmesi gerekir. Bölüm 4.3 siklon toplama verimi debi
arasÕndaki iliúki incelenmiú her debi artÕúÕnda verimin yükseldi÷i görülmüútür. Bu
bölümde ki sonuçlar ise beklendi÷i gibi hÕzÕn artmasÕyla azalmÕútÕr, bu grafikler
bölüm 4.3 teki bütün grafikleri teyit etmekte ve sonuçlarÕ do÷rulamaktadÕr. Toplama
verimlerindeki de÷iúim karakteri ile partikül verimi benzer özellik göstermektedir.
Bu da yapÕlan deneylerin güvenirli÷ini arttÕrmaktadÕr.
77
4.11. Silindir Boyunun Dkrt ÇapÕna Etkisi
Bu bölümde dkrt de÷erlerindeki de÷iúimin siklon silindir boylarÕndan nasÕl

etkilendi÷ini görmek için her bir girdap durdurucu yüksekli÷inde üç farklÕ boyda
uygulanan üç farklÕ debi sonucunda elde edilen veriler grafik olarak aúa÷Õda
verilmiútir.
2,6
2,4
2,2
2
Dkrt
1,8
1,6
1,4
1,2
1
170,00 190,00 210,00 230,00 250,00 270,00 290,00 310,00 330,00
Debi
Grafik 4.70 L1 de H deki De÷iúime göre Dkrt - Q Grafi÷i
2,6
2,4
2,2
2
Dkrt
1,8 H1
1,6 H2
1,4 H3
1,2
1
170,00 190,00 210,00 230,00 250,00 270,00 290,00 310,00 330,00
Debi
78
2,8
2,6
2,4
2,2
2
Dkrt
H1
1,8
H2
1,6
H3
1,4
1,2
1
170,00 190,00 210,00 230,00 250,00 270,00 290,00 310,00
Debi
2,5
2,3
2,1
1,9
Dkrt
1,7 H1
1,5 H2
1,3 H3
1,1
0,9
170,00 190,00 210,00 230,00 250,00 270,00 290,00 310,00
Debi
79
2,5
2,3
2,1
1,9
Dkrt
1,7 H1
1,5 H2
1,3 H3
1,1
0,9
170,00 190,00 210,00 230,00 250,00 270,00 290,00 310,00
Debi
Grafiklerde de görüldü÷ü gibi genellikle boydaki artÕúla beraber verimde artÕú olmuú
ve bunun neticesinde dkrt çapÕ küçülmüútür. Verimdeki de÷iúimde de benzer sonuçlar
çÕkmÕútÕr. Fakat verim grafiklerinde iyileúme oldu÷unda azalma de÷il artma olarak
gözükmüútür.
80
4.12. Girdap Durdurucu Yüksekli÷inin Dkrt ÇapÕna Etkisi
2,9
2,7
2,5
2,3 L1
Dkrt
L2
2,1
L3
1,9
L4
1,7 L5
1,5
170,00 220,00 270,00 320,00 370,00
Debi
Grafik 4.75 H1 de L deki De÷iúime göre Dkrt - Q Grafi÷i
2,5
2,3
2,1
1,9
L1
Dkrt
1,7 L2
1,5 L3
1,3 L4
L5
1,1
0,9
170,00 220,00 270,00 320,00
Debi
81
2,6
2,4
2,2
2
L1
Dkrt
1,8 L2
1,6 L3
L4
1,4
L5
1,2
1
170,00 220,00 270,00 320,00 370,00
Q
Bu bölümde girdap durdurucu yüksekli÷inin dkrt çapÕndaki de÷iúime etkisini görmek

için grafikler hazÕrlanmÕútÕr. Beú farklÕ girdap durdurucu yüksekli÷inde üç farklÕ
debide üç silindir boyu için grafikler oluúturulmuútur. Elde edilen sonuçlara göre
oluúturulan grafiklere bakÕldÕ÷Õnda boyun uzamasÕ ile verimde artÕú dolayÕsÕyla dkrt
çaplarÕnda azalma görülmektedir. BazÕ de÷erlerde oluúan farklÕlÕk ise debide
dolayÕsÕyla giriú hÕzÕnda oluúan farklÕlÕktan kaynaklanmaktadÕr. Tablo 4.1 de elde
edilen dkrt çaplarÕ toplu olarak verilmiútir. Her bir parametrenin yanÕna dkrt de÷erleri
yazÕlmÕútÕr ve o parametreye ait debi ve giriú hÕzÕ de÷erleri verilmiútir.
82
Tablo 4.1 Dkrt ÇaplarÕnÕn Toplu Olarak Tablosu
H1(395mm) H2(585mm) H3(790mm)

Debi GiriƔHŦzŦ Dkrt Debi GiriƔHŦzŦ Dkrt Debi GiriƔHŦzŦ Dkrt
[m^3/sa] [m/s] [μm] [m^3/sa] [m/s] [μm] [m^3/sa] [m/s] [μm]
Q3 288,47 15,34 1,7 292,95 15,57 0,93 290,72 15,46 1,3
L5(800mm) Q2 257,43 13,69 1,86 257,43 13,69 1,51 257,43 13,69 1,6
Q1 197 10,47 2,33 200,3 10,65 1,9 193,65 10,30 2,1
Q3 290,72 15,46 1,78 290,72 15,46 1,16 290,72 15,46 1,2
L4(640mm) Q2 257,43 13,69 2,1 257,43 13,69 1,47 257,43 13,69 1,6
Q1 197 10,47 2,4 200,3 10,65 2,16 193,65 10,30 2,05
Q3 295,17 15,69 1,97 290,72 15,46 1,27 290,72 15,46 1,39
L3(480mm) Q2 257,43 13,69 2,2 257,43 13,69 1,55 257,43 13,69 1,47
Q1 193,65 10,30 2,7 200,3 10,65 1,95 200,3 10,65 2
Q3 314,38 16,71 1,93 295,17 15,69 1,21 290,72 15,46 1,2
L2(320mm) Q2 257,43 13,69 2,1 257,43 13,69 1,65 257,43 13,69 1,6
Q1 200,3 10,65 2,3 200,3 10,65 2,25 197 10,47 2,39
Q3 308,11 16,38 1,65 308,11 16,38 1,84 316,45 16,82 1,6
L1(160mm) Q2 254,88 13,55 1,9 257,43 13,69 2,1 257,43 13,69 2,1
Q1 200,3 10,65 2,4 200,3 10,65 2,2 206,74 10,99 2,25
83
4.13 Fraksiyonel Verim E÷rilerinin HesaplanmasÕ
Fraksiyonel verim e÷rileri her bir tane boyutuna ait tutma verimini gösteren
e÷rilerdir. Kütlesel ölçüm yaparak siklonun toplama verimi hesaplandÕ÷Õ gibi
deneyde kullanÕlan numune ile deney sonucunda elde edilen tozun patikül analizi
yapÕlarak elde edilen da÷ÕlÕmlarÕn aynÕ aralÕklarda karúÕlaútÕrÕlmasÕ sonucu
fraksiyonel verim e÷rileri elde edilmektedir. Bu e÷riler sayesinde siklon boylarÕ için
karakteristik e÷riler elde edilmesi mümkün olup bu e÷riler sayesinde kullanÕm
amacÕna uygun optimum de÷erlerde siklon seçmek mümkün olmaktadÕr.
YapÕlan deneylerin tamamÕnda partikül analizi yapÕlmÕú ve bu sonuçlara göre

fraksiyonel verim e÷rileri oluúturulmuútur. Partikül analizlerinin genel da÷ÕlÕm
sonuçlarÕ toplu olarak Ek-1 de verilmiútir. AyrÕntÕlÕ da÷ÕlÕm ve bu da÷ÕlÕmlarÕn
oluúturdu÷u grafiklerin ise bir kÕsmÕ ekler içerisinde bulunmaktadÕr. Bu bölümde
fraksiyonel verim grafiklerinin tamamÕ verilecek örnek olmasÕ için bir tane e÷rinin
hazÕrlanÕúÕ ayrÕntÕlÕ úekilde anlatÕlacaktÕr.
Örnek Hesaplama;
Örnek olarak H3 silindir boyunda L5 girdap durdurucu yüksekli÷inde Q3 debisi

alÕnmÕútÕr. YapÕlan deney sonucunda bu parametrelere ait toplama verimi %94,5
olarak ölçülmüútür. Deneyde toz olarak küllü çimento kullanÕlmÕútÕr. YapÕlan partikül
analizlerinin sonuçlarÕ eklere konulmuútur. Numunenin yani deneyden önceki
çimentonun partikül analiz sonucu Ek-2 de deney sonucu tutulan çimentonun
partikül analiz sonucu ise Ek-3 te verilmiútir. Partikül analiz sonuçlarÕ tabloya
dönüútürülmüú ve bu tablodan elde edilen de÷erler ile fraksiyonel verim e÷rileri
oluúturulmuútur. Elde edilen tablo aúa÷Õda verilmiútir.
84
Tablo 4.2 H3L5Q3 Partikül Analiz Sonucunun KarúÕlaútÕrmasÕ
d m%numune dort Ș=0,945 m%tutulan
0,316 0,41 0,25 0,34 0,78

0,417 0,47 0,365 0,36 0,72
0,550 0,76 0,484 0,51 0,63
0,724 1,06 0,637 0,59 0,53
0,955 1,39 0,84 0,67 0,46
1,096 0,84 1,025 0,4 0,45
1,259 0,96 1,16 0,48 0,47
1,445 1,09 1,352 0,6 0,52
1,660 1,24 1,552 0,75 0,57
1,905 1,4 1,782 0,94 0,63
2,188 1,57 2,046 1,17 0,70
2,884 3,69 2,528 3,14 0,80
3,802 4,42 3,322 4,29 0,92
5,012 5,13 4,393 5,41 1,00
7,586 8,99 6,195 9,92 1,04
11,482 10,64 9,445 11,78 1,05
17,378 12,66 14,295 13,44 1,00
26,303 14,44 21,634 14,42 0,94
39,810 13,92 32,747 13,5 0,92
120,226 14,92 80 17,29 1,10
80,7 85,76 81,04
Birinci sütunda partikül da÷ÕlÕmÕ aralÕklarÕ belirtilmiútir. 0 ile 0,316 mikron arasÕnda ölçülen
numunenin % 0,41 bulunmaktadÕr, 0,316 ile 0,417 mikron arasÕnda ise %0,47 si
bulunmaktadÕr. Grafi÷in anlamlÕ ve okunmasÕnÕn kolay olmasÕ için da÷ÕlÕmÕn az oldu÷u
aralÕklar birleútirilmiútir. økinci sütunda ise deneyde kullanÕlmadan önce ölçümü yapÕlan
çimentonun birinci sütunda belirtilen partikül çapÕ aralÕ÷Õna numunenin yüzde kaçÕ girdi÷i
belirtilmiútir. Üçüncü sütunda ortalama çap de÷erleri alÕnmÕútÕr. Birinci sütuna yazÕlan çap
de÷erlerinin ortalamasÕ alÕnarak bu sütuna yazÕlmaktadÕr. Örne÷in 0,417 ile 0,550 mikronun
ortalamasÕ alÕnarak 0,484 mikron olarak üçüncü sütuna yazÕlmÕútÕr. Dkrt çaplarÕ bu ortalama
çap de÷erlerine karúÕlÕk gelen noktalardan tespit edilmektedir. Dördüncü sütuna deneyden
sonra toplanan tozun analizi sonucunda elde edilen de÷erler yine birinci sütundaki aralÕk
85
içerisinde kalan miktarÕ yazÕlmÕútÕr. Beúinci sütunda ise dördüncü sütuna yazÕlan yani deney
sonucu elde edilen tozun partikül çapÕ ile siklonun genel toplama verimi ile çarpÕlÕp deneyden
önceki numunenin aynÕ aralÕktaki de÷erine bölünerek o ortalama çap de÷erinin yüzde kaç
verimle tutuldu÷u hesaplanarak yazÕlmaktadÕr. Deney sonucunda elde edilen genel toplama
verimi ile partikül veriminin do÷rulu÷unu karúÕlaútÕrmak için numunenin ve deney sonucu
elde edilen tozun tamamÕna yakÕnÕ toplanan partikül aralÕklarÕndaki de÷erler toplanÕr , ikinci
sütun ve dördüncü sütundaki de÷erlerin %100 yakÕn verimle tutulanlardan itibaren , dördüncü
sütundaki de÷erlerin toplanmasÕyla elde edilen de÷er siklon genel toplama verimi ile
çarpÕlarak beúinci sütunun altÕna yazÕlÕr ikinci sütunla karúÕlaútÕrÕlÕr. De÷erler birbirine yakÕnsa
elde edilen sonuçlar birbirini destekler ve sonuçlarÕn do÷rulu÷unu güçlendirir. Bu ölçüm
sonucunda elde edilen de÷erlere göre ‰ 3 hata ile aynÕ sonuç elde edilmiútir. %50 verimle
tutulan ortalama partikül çapÕ bu deney sonucu için kritik çaptÕr. YapÕlan bu deneyde %50
verimle tutulan partikül çapÕ 1.3 mikron olarak iterasyon sonucunda tespit edilmiútir. Elde
edilen dkrt çaplarÕ sabit dort/dkrt oranlarÕ ile çarpÕlarak o dort çap de÷erine ait verim de÷eri
karúÕsÕna yazÕlÕr ve bu de÷erler ile fraksiyonel verim e÷rileri oluúturulur. Kabul edilen kesirsel
aralÕk ve verim de÷erleri tablo 4.3’ te verilmiútir.
Tablo 4.3 Kesirsel AralÕk ve Verim De÷erleri
Dort/Dkrt Verim
0,2 0,77
0,5 0,52
0,65 0,46
0,8 0,45
1 0,5
1,5 0,71
2 0,82
3 0,97
5 1
7 1
9 1
10 1
86
1,1
0,9
0,8
Verim
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0 2 4 6 8 10 12
Dort
Grafik 4.78 H3L5Q3’ e Ait Fraksiyonel Verim E÷risi
YapÕlan bütün deneylere ait fraksiyonel verim e÷rileri aúa÷Õda verilmiútir.
87
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
Grafik 4.79 H1L1Q1’ e Ait Fraksiyonel Verim E÷risi Grafik 4.80 H1L1Q2’ e Ait Fraksiyonel Verim E÷risi
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
88
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
89
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
90
1,07 1,1
0,97 1
0,87 0,9
0,77 0,8
0,67 0,7
0,57 0,6
0,47 0,5
0,37 0,4
0,27 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
91
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
92
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
93
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
94
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
95
1,2 1,1
1,1 1
1 0,9
0,9 0,8
0,8 0,7
0,7 0,6
0,6 0,5
0,5 0,4
0,4 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
96
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7
0,7
0,6
0,6
0,5
0,4 0,5
0,3 0,4
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9
0,9
0,8
0,8
0,7
0,7
0,6
0,6 0,5
0,5 0,4
0,4 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
97
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7
0,6 0,6
0,5 0,5
0,4 0,4
0,3 0,3
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12
98
1,1
1
0,9
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0 2 4 6 8 10 12
Grafik 4.123 H3L5Q3’ e Ait Fraksiyonel Verim E÷risi
99
4.13.1 Fraksiyonel Verim E÷rilerine Debinin Etkisi
1,1
0,9
0,8
Verim
0,7 Q1
0,6 Q2
0,5 Q3
0,4
0,3
0 2 4 6 8 10 12
d
Grafik 4.124 H1L1 de Fraksiyonel Verim E÷rileri
1,1
0,9
0,8
Verim
0,7 Q1
0,6 Q2
0,5 Q3
0,4
0,3
0 2 4 6 8 10 12
d
100
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 Q1 0,7 Q1
Verim
Verim
0,6 0,6
Q2 Q2
0,5 0,5
Q3 0,4 Q3
0,4
0,3 0,3
0 5 10 15 0 5 10 15
d d
Grafik 4.126 H1L3 de Fraksiyonel Verim E÷rileri Grafik 4.127 H1L4 de Fraksiyonel Verim E÷rileri
1,2 1,1
1
1
0,9
0,8
0,8
0,6 Q1 0,7 Q1
Verim
0,4 Verim 0,6
Q2 Q2
0,5
0,2 Q3 Q3
0,4
0 0,3
0 5 10 15 0 5 10 15
d d
101
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 Q1 0,7 Q1
Verim
Verim
0,6 0,6
Q2 Q2
0,5 0,5
0,4 Q3 0,4 Q3
0,3 0,3
0 5 10 15 0 5 10 15
d d
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 0,7 Q1
Q1
Verim
Verim
0,6 0,6
Q2 Q2
0,5 0,5
Q3 Q3
0,4 0,4
0,3 0,3
0 5 10 15 0 5 10 15
d d
102
1,1
1,15
1
1,05
0,95 0,9
0,85 0,8
0,75 Q1 0,7 Q1
Verim
Verim
0,65 0,6
Q2 Q2
0,55 0,5
0,45 Q3 0,4 Q3
0,35 0,3
0 5 10 15 0 5 10 15
d d
1,1 1,1
1 1
0,9 0,9
0,8 0,8
0,7 Q1 0,7 Q1
Verim
0,6
Q2 Verim 0,6
Q2
0,5 0,5
Q3 Q3
0,4 0,4
0,3 0,3
0 5 10 15 0 5 10 15
d d
103
1,1
1
0,9
0,8
0,7 Q1
verim
0,6 Q2
0,5
Q3
0,4
0,3
0 5 10 15
d
Fraksiyonel verim e÷rilerinin debide ki de÷iúimden etkileúimi incelendi÷inde debi arttÕ÷Õnda siklon toplama verimi arttÕ÷Õ için
fraksiyonel verimin de artmasÕ beklenmektedir. Debinin toplama verimi incelendi÷in de debi artÕúÕyla beraber verimin de arttÕ÷Õ
gözlenmiútir fraksiyonel verim e÷rilerinde de benzer karakteristik gözlenmektedir. Debinin artmasÕ fraksiyonel verimi de beraberinde
arttÕrmÕútÕr bu sonuçlara göre deneylerde elde edilen sonuçlarÕn do÷rulu÷u bir kez daha kuvvetlenmiútir.
104
5. TARTIùMA ve SONUÇ
Bu çalÕúmanÕn en önemli unsurlarÕ klasik siklonun geometrisi ve kullanÕlan

parametreler de÷iútirilerek bu de÷iúimlerin siklon toplama verimi ve kesirsel verime
etkisiyle birlikte basÕnç kayÕplarÕnda oluúan de÷iúimin deneysel olarak
incelenmesidir. Bu çalÕúmalarda klasik siklon üzerinde yapÕlan geometrik de÷iúimler
sonucu elde edilen yeni siklonun performansÕ incelenmiú ve elde edilen sonuçlar
klasik siklonla karúÕlaútÕrÕlmÕútÕr.
YapÕlan deneylerden elde edilen sonuçlara göre giriú hÕzÕ ya da di÷er ifade ile hava
debisi arttÕ÷Õnda verimin arttÕ÷Õ gözlenmiútir. Bununla beraber verim artarken debide
ki artÕúa paralel olarak basÕnç kayÕplarÕ da artÕú göstermiútir.
Siklon boyunun uzamasÕ sonucu verimlerde artÕú olmuú fakat siklon boyundaki
artÕúÕn verime etkisi debi de÷iúiminin etkisi kadar olmamÕútÕr. Siklon boyundaki
de÷iúim sonucu verim %3 civarÕnda etkilenirken bu rakam debi de÷iúimi söz konusu
oldu÷unda %17’ lere kadar çÕkmaktadÕr. Siklon boyundaki artÕúla beraber basÕnç
kayÕplarÕnda düúüú olmuútur di÷er ifade ile siklon boyundaki artÕúla beraber basÕnç
kayÕplarÕnda olumlu de÷iúim olmuútur.
Debideki artÕú sonucu verimde iyileúme sa÷lanmasÕna ra÷men basÕnç kaybÕnda artÕú
oldu÷u için debi çok fazla yükseltilmez yüksek debi ve büyük gövdeli siklon
kullanÕmÕ sonucunda ilk yatÕrÕm ve özellikle iúletme maliyetlerinde önemli artÕú
olmaktadÕr. Bu da istenmeyen bir sonuçtur. Bu yüzden kullanÕm amacÕna göre
siklonun boy, giriú hÕzÕ ve basÕnç kayÕplarÕ için optimizasyon yapÕlÕp uygun
de÷erlerde kullanÕlmasÕ gerekmektedir.
105
Yeni tasarlanan geometrili siklonda konik kÕsÕm ortadan kaldÕrÕlmÕú bunun yerine
daha geniú çaplÕ ikinci bir gövde yerleútirilmiútir. Bu iúlem sonucunda klasik siklona
öre verimde artÕú olmuútur. 2010 yÕlÕnda Masnadi ve arkadaúlarÕnÕn yaptÕ÷Õ çalÕúmada
siklonun konik kÕsmÕnÕn alt ucunda yani toz kutusuna açÕlan kÕsmÕnda özellikle uzun
süreli kullanÕmlarda toz birikti÷ini ve zamanla siklonun performansÕnÕn azaldÕ÷Õ
gözlenmiútir. Yeni tasarlanan geometride konik kÕsÕm olmadÕ÷Õ için bu problemde
ortadan kaldÕrÕlmÕútÕr.
96
94
92
Verim%
90
klasiksiklon
88
yenisiklon
86
84
150 200 250 300 350
Debim^3/sa
Grafik 5.1 Klasik ve Yeni Siklonun Verimlerinin KarúÕlaútÕrÕlmasÕ

Grafik 5.1 de klasik siklondan H1 yeni siklondan ise H1L1 karúÕlaútÕrÕlmÕútÕr. Grafikte
görüldü÷ü gibi yeni tasarlanan siklonda bütün debi de÷erlerinde daha yüksek verim
elde edilmiútir. Konik kÕsmÕn kaldÕrÕlmasÕ sonucunda elde edilen siklonda girdap
daha geniú alana yayÕldÕ÷Õndan enerjisi azalan girdaptan toz partikülleri yer
çekiminin etkisiyle daha fazla toplanmÕútÕr. Siklon toplama verimi her iki siklonda
yani hem klasik hem de yeni tasarlanan siklonda debinin yani giriú hÕzÕnÕn artmasÕyla
arttÕ÷Õ görülmüútür. Fakat girdabÕn yayÕlaca÷Õ alanÕn geniúlemesiyle daha fazla enerji
kaybÕ dolayÕsÕyla daha fazla basÕnç kaybÕ oluúmuútur. Grafik 5.2 de klasik ve yeni
tasarlanan aynÕ boydaki siklonlara ait basÕnç kayÕplarÕ gösterilmiútir.
106
130
120
BsŦnçKaybŦmmSS 110
100
90
80 klasiksiklon
70 yenisiklon
60
50
40
150 200 250 300 350
Debim^3/sa
Grafik 5.2 Klasik ve Yeni Siklonun BasÕnç KayÕplarÕnÕn KarúÕlaútÕrÕlmasÕ
Yeni siklon klasik siklona göre daha yüksek toplama verimi sa÷lamasÕna ra÷men
aynÕ úartlarda klasik siklona göre daha kötü yani daha yüksek basÕnç kayÕplarÕna yol
açmaktadÕr. Fakat elde edilen yüksek verimin yanÕnda çok fazla de÷erlendirilmeye
gerek olmayan bir de÷iúim vardÕr. Klasik siklona ait sonuçlar 2011 yÕlÕnda Okur’ un
yaptÕ÷Õ çalÕúmalardan alÕnmÕútÕr. Okur yaptÕ÷Õ çalÕúmalarda aynÕ giriú kesit, silindir
boyu, silindir çapÕ, dalma mesafesi ve çÕkÕú borusu çapÕnÕ kullanmÕútÕr.
YapÕlan deneyler sonucu elde edilen veriler kullanÕlarak kritik çaplar ve fraksiyonel
verimler hesaplanmÕútÕr. Kritik çaplarda oluúan de÷iúimin verimlerdeki de÷iúimlerle
örtüútü÷ü gözlenmiú ve yapÕlan çalÕúmalarÕn güvenirli÷ini arttÕrmÕútÕr.
Fraksiyonel verim e÷rilerinde de kullanÕlan partiküllerin analizleri sonucunda elde

edilen verim de÷erleri ile toplama verimleri karúÕlaútÕrÕldÕ÷Õnda ‰ 3 ile %1 arasÕnda
farklÕlÕklar oldu÷u gözlenmiú bu de÷erler ise kabul edilir hata aralÕ÷Õnda
de÷erlendirilmiútir.
107
KAYNAKLAR

Alexander, R. Mck. 1949. Fundamentals of cyclone design and operation. Proc.

Australas. Inst. Min. Metall, pp: 202-228.
Arman, R., Mehrzad, S., Homayoon, K., 2009. CFD analysis of flow field in
square cyclones., Powder Technology, 191, 349–357
Bhasker , C., 2010. Flow simulation in industrial cyclone separator., Advances in

Engineering Software, 41:220–228.
Bingtao Z., 2012. Prediction of gas-particle separation efficiency for cyclones: A
time-of-flight model ,Separation and Purification Technology, Volume 85, Pages
171-177,
Bose, PK., Roy, K., Mukhopadhya, N., Chakraborty, R.K., 2010. “Improved
theoretÕcal modeling of a cyclone separator as a diesel soot particulate emission
arrester “, InternatÕonal Journal of AutomotÕve Technology , 11(1), pp. 1-10
C. del C. Gutierrez-Torres, P. Quinto-Diez, J.A. Jimenez-Bernal, A. Lopez-

Lobato, J.G. Barbosa-Salda ña., 2012. Effects of particle diameter correction factor
on the performance of cyclone collection efficiency models for an industrial
application,International Journal of Mineral Processing, Volumes 102–103, Pages
156-160
Chen , J., Liu, X. 2010. Simulation of a modified cyclone separator with a novel
exhaust, Separation and Purification Technology, 73(2): 100-105
Cui, J, Chen , XL., Gong , X ., 2010. Numerical study of gas-solid flow in a

radial-inlet structure cyclone separator., Industrial & Engineering Chemistry
Research ,49(11) : 5450-5460.
Elsayed, K., Lacor, C., 2010. Optimization of the cyclone separator geometry for
minimum pressure drop using mathematical models and CFD simulations, Chemical
Engineering Science V 65/ 22, P: 6048-6058.
Elsayed, K., Lacor, C., 2011.(a) ” The effect of cyclone inlet dimensions on the
flow pattern and performance”, Applied Mathematical Modelling, Vol. 35 (4), pp
1952-1968.
Elsayed, K., Lacor, C., 2011.(b) ” Numerical Modeling of the Flow Field and
Performance in Cyclones of Different Cone-Tip Diameters”, Computers & Fluids,
Available online.
Elsayed, K., Lacor, C., 2012.(a) Modeling and Pareto optimization of gas cyclone
separator performance using RBF type artificial neural networks and genetic
algorithms Powder Technology, Pages 84-99
108
Elsayed, K., Lacor, C., 2012.(b) Numerical modeling of the flow field and
performance in cyclones of different cone-tip diameters ,Computers & Fluids,
Volume 51, Issue 1, Pages 48-59
Fei, P. 1996. Investigations of cyclone preheaters with a cold model. ZKG, 12/86,
pp: 668-670.
Fukui, K., Yoshida, H., Jikihara, K., Yamamoto, T., 2011. ” Effects of clean-air
injection on particle-separation performance of novel cyclone with sintered metal
cone”, Separation and Purification Technology, Vol. 80(2), pp 356-363.
Gleb I. Pisarev, Alex C. Hoffmann ., 2012 Effect of the ‘end of the vortex’
phenomenon on the particle motion and separation in a swirl tube separator ,Powder
Technology, Web ùubat 2012,
Guangcai, G., Zhouzhou, Y., Shaolin, Z., 2011. Numerical investigation of the
effect of helix angle and leaf margin on the flow pattern and the performance of the
axial flow cyclone separator ,Applied Mathematical Modelling, Web 19 KasÕm 2011
Karagöz, ø., AvcÕ, A., Sürmen, A., 2010. Siklon AyÕrÕcÕlarÕn Optimizasyonu Ve
TaúÕtlarda Hava Filtresi Olarak KullanÕlabilirli÷inin øncelenmesi. TÜBøTAK 109 M
161 Nolu Proje Ara Geliúim Raporu1, BURSA.
Leith , D. Licht, W. 1972. The collector efficiency of cyclone type particle
collectors. A New Teorical Approach, Air Pollution and its Control, pp: 33-57.
Masnadi, M.S., Grace, J.G., Elyasi, S., Bi, X., 2010. Distribution of Multi-phase
gas-solid flow across identical parallel cyclones: modeling and experimental study,
Separation and Purification Technology.
Muschelknautz, S., Ruppert, K.A, Klung, F. 1994. Transient loading of cyclone

seperators on use in blowdown systems, Chemine Ingenieur Technik, pp:180-186.
Noroozi, S., Hashemabadi, S.H., 2011. ” CFD analysis of inlet chamber body
profile effects on de-oiling hydrocyclone efficiency”, Chemical Engineering
Research and Design, Vol. 89(7), pp 968-977.
Okur, T., 2011 Siklon Filtrelerde Verim-BasÕnç KaybÕ Ve Yükseklik ArasÕndaki
øliúkinin Deneysel Olarak AraútÕrÕlmasÕ. Y.Lisans Tezi, UÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Makine Mühendisli÷i Bölümü, Bursa.
Ramachandran, G., Raynor, P.C., Leith, D. 1995. Collection efficiency and

pressure drop for a rotary flow cyclone. Filtration Seperation, pp: 631-636 .
109
Safikhani, H., Akhavan-Behabadi, M.A., Shams , M., Rahimyan, M.H.2010.
Numerical simulation of flow field in three types of standard cyclone separator.
Advanced Powder Technology, 21(4): 435-442.
Sendogan, O., Karagoz, I., Avci, A., Surmen, A., 2012. An experimental study on
performance characteristics of modified cyclone separators. International Conference
on Recycling and Reuse, 4-6 June 2012, Istanbul.
SHEPHERD, G. B. ve LAPPLE, C. E. 1939. Flow Pattern and Pressure Drop in
Cyclone Dust Collectors. Ind. Engng. Chem., 31.
STAIRMAND, C. J. 1951. The Design and Performance of Cyclone Separators.
Trans.Instn. Chem. Eng., 29: 356-383.
Sung-Hoon, P., Byeong-Kyu, L. 2009. Development and application of a novel

swirl cyclone scrubber, Journal of Hazardous Materials, 164, 315–321
Ta-Chih, H., Da-RenChena., Sang Young Son. 2009. Development ofmini-

cyclonesasthesize-selective inlet of miniature particle detectors, Aerosol Science, 40,
481 – 491
Wang B., Chu K.W., Yu A.B., 2011. Computational study of the multiphase flow
and performance of dense medium cyclones: Effect of body dimensions, Minerals
Engineering V 24/1, P: 19-34.
Yoshida, H., Nishimura, Y., Fukui, K., 2010. Effect of apex cone shape on fine
particle classification of gas-cyclone, Powder Technology V 204/ 1, P: 54-62.
Zhongli, J., Zhiyi, X., Xiaolin, W., Honghai, Chen., Hongxiao W. 2009.
Experimental investigations on a cyclone separator performance at an extremely low
particle concentration., Powder technology, 191, 254–259
110
EKLER
EK-1 Partikül Analizlerinin Toplu SonuçlarÕ
EK- 2 Deneylerde KullanÕlan Çimentonun Partikül Analizi Sonucu
EK- 3 H3 L5 Q1 Deneyi Sonucu Tutulan Partiküllerin Analiz Sonucu
111
EK-1 Partikül Analizlerinin Toplu SonuçlarÕ
[mikron]
d(0,1) ölçülen numunenin %10’ u belirtilen de÷erin altÕnda, d(0,5) te %50 nin, d(0,9) da %90 nÕ.
112
EK- 2 Deneylerde KullanÕlan Çimentonun Partikül Analizi Sonucu
113
EK- 3 H3 L5 Q1 Deneyi Sonucu Tutulan Partiküllerin Analiz Sonucu
114
ÖZGEÇMøù
AdÕ SoyadÕ : Ömer ùENDOöAN

Do÷um Yeri ve Tarihi : Bursa / 22.10.1985
YabancÕ Dili : øngilizce
E÷itim Durumu
Lise : UlubatlÕ Hasan Anadolu Lisesi / 2005
Lisans : Sakarya Üniversitesi – Makine Mühendisli÷i / 2009
Yüksek Lisans : Uluda÷ Üniversitesi – Makine Mühendisli÷i / 2012
ÇalÕútÕ÷Õ Kurum(lar) :-
øletiúim : omersendogan@gmail.com
YayÕnlarÕ :
1) T. Okur, Ö. ùendo÷an, A. AvcÕ, ø. Karagöz, Te÷etsel Giriúli SiklonlarÕn
PerformansÕnÕn Deneysel øncelenmesi Ve Optimizasyonu, ULIBTK’11 18. Ulusal IsÕ
Bilimi ve Tekni÷i Kongresi 07-10 Eylül 2011, ZONGULDAK
2) Sendogan, O., Karagoz, I., Avci, A., Surmen, A., 2012. An experimental study
on performance characteristics of modified cyclone separators. International
Conference on Recycling and Reuse, 4-6 June 2012, Istanbul.
115

Yüksek Verømlø Søklon Tasarimi Ve Performansinin Deneysel Øncelenmesø

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yüksek Verømlø Søklon Tasarimi Ve Performansinin Deneysel Øncelenmesø

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YÜKSEK VERøMLø SøKLON TASARIMI VE

PERFORMANSININ DENEYSEL øNCELENMESø

FEN BøLøMLERø ENSTøTÜSÜ

YÜKSEK VERøMLø SøKLON TASARIMI VE PERFORMANSININ

Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ

YÜKSEK LøSANS TEZø

MAKøNA MÜHENDøSLøöø ANABøLøM DALI

Her HakkÕ SaklÕdÕr

Ömer ùENDOöAN tarafÕndan hazÕrlanan ''Yüksek Verimli Siklon TasarÕmÕ ve

DanÕúman : Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ

Baúkan: Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ ømza

Üye: Prof. Dr Atakan AVCI ømza

Üye: Prof. Dr. Yücel TAùDEMøR ømza

YukarÕdaki sonucu onaylarÕm

Prof. Dr. Kadri ARSLAN

-baúkalarÕnÕn eserlerinden yararlanÕlmasÕ durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara

-atÕfta bulundu÷um eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdi÷imi,

-kullanÕlan verilerde herhangi bir tahrifat tapmadÕ÷ÕmÕ,

Yüksek Lisans Tezi

YÜKSEK VERøMLø SøKLON TASARIMI VE PERFORMANSININ

DanÕúman: Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ

Deneylerden elde edilen sonuçlar incelenmiú ve klasik siklonun sonuçlarÕ ile

2012, xii + 115 sayfa.

DESING OF HIGH EFFICIENT CYCLONE AND EXPERIMENTAL

Supervisor: Prof. Dr. ørfan KARAGÖZ

Keywords: Cyclone seperator, pressure loss, inlet velocity, collection efficiency,

2012, xii + 115 pages.

Bu yüksek lisans tez çalÕúmasÕna baúladÕ÷Õm andan itibaren yo÷un çalÕúma

Deneysel çalÕúmalar süresince bilgi ve birikimiyle yardÕmcÕ olan tekniker Necati

AyrÕca sadece bu çalÕúmamda de÷il bütün hayatÕm boyunca maddi ve manevi

Tablo 3.1. Siklon Ölçüleri .............................................................................. 37

Grafik 4.1. L1 de BasÕnç KaybÕ-Debi Grafi÷i ...................................................... 48

Siklonlar 1800’lerden günümüze kullanÕla gelmiútir. Özellikle son yÕllarda

SiklonlarÕn tasnifinde en önemli parametreler basÕnç kayÕplarÕ ve toplama verimidir.

YapÕlan bu çalÕúmada siklon geometrisi ve akÕúkan debisi de÷iútirilerek elde edilen

SiklonlarÕn ayÕrÕcÕ olarak kullanÕlmasÕnda bilinmesi gereken en önemli

Te÷etsel ve eksenel giriúli olarak tasarlanan siklonlardan te÷etsel giriúliler daha

1972’ de Leith ve Licht yaptÕklarÕ çalÕúmalar sonucunda elde ettikleri deneysel ve

SiklonlarÕn yüksek basÕnçlÕ sistemlerde çalÕútÕrÕlmalarÕ ile ilgili deneysel çalÕúmalar

Ramachandran ve ark. (1995) petrol yakan endüstriyel tesisler için ön temizleyici

Zhongli ve ark. (2009) tasarladÕklarÕ 15 cm çaplÕ bir siklonla atmosfer úartlarÕnda

Ta Chih ve ark. (2009) hava içerisinde bulunan 0.3 ve 1 mikron üzerindeki

Yine Safikhani ve arkadaúlarÕnÕn yaptÕ÷Õ nümerik bir çalÕúmada literatür de mevcut

Elsayed et al.(2010) çalÕúmalarÕnda yüksek verimli Stairmand siklonu esas alÕnarak

Wang et al.(2011) ise kömür endüstrisinde kullanÕlan yo÷un ortam siklonlarÕnda

Elsayed ve Lacor (2011) un çalÕúmasÕnda araútÕrmacÕlar te÷etsel giriúli bir siklonda

Guangcai ve ark.(2011) tarafÕndan yapÕlan çalÕúmada eksenel akÕúlÕ bir siklonda

Gleb ve ark.(2012) tarafÕndan yapÕlan çalÕúmada siklonlarda girdap boyunun

Bingtao Zhao(2012) çalÕúmasÕnda ise siklonlarda ayÕrma veriminin ve fraksiyonel

Elsayed ve ark.(2012) yaptÕklarÕ çalÕúmada, siklon performansÕnda önemli olan

Gutierrez ve ark.(2012) ise yaptÕklarÕ çalÕúmada siklonlarda verim ve fraksiyonel

Elsayed ve ark.(2012) yaptÕklarÕ bu çalÕúmada siklonlarda koni ucu çapÕnÕn verime

Siklon performansÕ, basÕnç kaybÕ ve toplama (tutma) verimlili÷i ile de÷erlendirilir.

Kirli Hava Giriúi

Siklon performansÕ basÕnç düúmesi ve ayrÕútÕrma verimlili÷i ya da di÷er bir adÕyla

- GazÕn siklona giriúinde oluúan geniúleme ya da sÕkÕúmadan kaynaklanan kayÕplar

Bu faktörlerden dönme enerjisi kaybÕ basÕnç düúmesinin büyük bir kÕsmÕnÕ

ùekil 2.2. Siklon giriú tipleri (a:Te÷etsel, b:Dönel, c:Helisel, d:Eksenel)

ǻP = (pgvi 2 ߦ௚ )/(2gpi) (2.1)

௡ ସିଶమ೙ ଵି௡ ଵି௡

Siklon gövdesindeki kayÕp ;

Dalma borusundaki kayÕp ;

௏௧௘ ସȀଷ ௏௧௘ ଶ

Deneylerde ventürimetrede ölçülen basÕnç kaybÕ ǻ୴ (mmSS) , kanaldaki akÕúkan