Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S1

AKIŞKANLARIN STATİĞİ
Hatırlatma:
 Gerilme tansörel bir fiziksel büyüklüktür.
 Statik halde ( ) skaler bir büyüklüğe dönüşmektedir.

 Yüzeye normal olan bu normal gerilmeye basınç ( ) adı verilmektedir.

HİDROSTATİK BASINÇ KUVVETLERİN HESABI

(Belirli bir yüzey üzerinde basınç dağılışının meydana getirdiği kuvvet)

 Düzlem yüzeylerde basınç dağılışının oluşturduğu kuvvet

 Eğrisel yüzeylerde basınç dağılışının oluşturduğu kuvvet

 Eğrisel yüzey üzerinde basınç dağılışının düzensiz olması hidrostatik basınç kuvvetinin
hesaplanmasını zorlaştırmaktadır.

 Bu zorluğu aşmak için bileşke basınç kuvveti, kartezyen kordinat sisteminde bileşenleri
hesaplanarak, elde edilir.

 Bileşke basınç kuvvetleri; şekil düzlemine dik genişliği sabit olan eğrisel yüzeyin yatay ve düşey
düzlemler üzerindeki izdüşümleri üzerine etkiyen basınç dağılışının meydana getirdiği
kuvvetler olarak hesaplanır.

 Bileşenlere ayırma yöntemi genel bir yöntemdir. Düzlemsel (şekil düzlemine dik genişliği sabit olan)
yüzeylerde de kullanılabilir.

 Şekil düzlemine dik genişliği değişken olan yüzeylerde basınç kuvvetinin hesabı ayrıca
hesaplanmalıdır.

b≠sabit,
b=sabit, b=sabit,
Hesap Yöntemi Tek simetri eksenli düzlem
Düzlem yüzey Eğrisel yüzey
yüzey
Yüzeye dik basınç
diyagramıyla hesap  - -
Bileşenlere ayırma
yöntemi
Yatay ve düşey basınç   -
diyagramıyla hesap
Bağıntıyla hesap   

n.erdem.unal@gmail.com
 Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S2

Basınç Kuvvetlerinin Hesabı

Basınç kuvveti, statik halde basıncın (yüzeye normal gerilmenin) belirli bir yüzeyde
oluşturduğu kuvvettir.

Şekil düzlemine dik genişliği ( b=sabit ) değişmeyen ve düşey yüzeylerde basınç kuvvetinin
( F ) hesabı;

Serbest akışkan yüzeyi Atmosfer

O
hA b
pA A’ A
hM A
hB
F Kapak
Yüzeyi a
Atmosfer
pB
B
B’ B

Hidrostatik basınç kanuna göre A ve B noktalarındaki derinliğe bağlı olarak mutlak basınçlar;

Rölatif basınç cinsinden;

ve

Bileşke basınç kuvvetinin rölatif değeri;

n.erdem.unal@gmail.com
 Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S3

Şekil düzlemine dik genişliği ( b=sabit ) değişmeyen

eğimli yüzeylerde basınç kuvvetinin ( F ) hesabı;

Serbest akışkan yüzeyi Atmosfer

O
hA b
pA
hM A’ A
F A
hB
pB Kapak
Yüzeyi a
ϴ
a
B’ B
B

Hidrostatik basınç kanuna göre A ve B noktalarındaki derinliğe bağlı olarak mutlak basınçlar;

Rölatif basınç cinsinden;

ve

Bileşke basınç kuvvetinin rölatif değeri;

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S4

Bileşenlere ayırma yöntemi ile bileşke basınç kuvvetinin hesaplanması

Düşey basınç diyagramı

O
pA hA
PB
pA Fh
hM F A
hB
Yatay basınç
diyagramı
Fx
ϴ
pB
B

Fx : Derinliğe bağlı olarak değişen ve yatay doğrultudaki basınçların kapak yüzeyinde oluşturduğu
kuvvettir.

Fh : Kapak yüzeyi üzerinde düşey basınçların oluşturduğu kuvvettir.

veya

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S5

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S6

þ
þ

dh = dy = ds.cos (α)
dS
dx== ds.cos (α)

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S7

üş üş

üş ; (A-B) eğrisel yüzeyin düşey düzlem üzerindeki izdüşümü

üş

üş ; (A-B) eğrisel yüzeyinin yatay düzlem üzerindeki izdüşümü arasında kalan hacim

Bileşke basınç kuvveti :

Kaynaklar
1 “Ders notları” , ÜNSAL, İstemi,
2 “Engineering Fluid Mechanics 9e ISV”, Clayton T. Crowe, John Wiley High Education, Isbn: 9780470409435, 616 pages,2009.
3 "Fluid Mechanics: Fundamentals and Applications" , Yunus Çengel & John Cimbala, 864 pages , McGraw Hill Higher Education (December
1, 2006)

Konu Kavrama Soruları

1) Silindirik bir yüzeye etkiyen basınç kuvvetinin yatay ve düşey bileşenleri nasıl belirlenir ?

2) Bileşke basınç kuvvetinin bileşenlerinin fiziksel yorumunu yapınız.

3) Şekil düzlemine dik genişliği değişen kapak veya yüzeylerde hidrostatik basınç kuvveti nasıl
belirlenir.

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S8

Çözümlü Sorular
Çözümlü_Soru_1)

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S9

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S10

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S11
Çözümlü_Soru_2)

Çözümlü_Soru_3)

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S12

Çözümlü_Soru_4)

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S13
Çözümlü_Soru_5)

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S14

Çalışma Soruları / su = 1000 kg/m3 ; g = 9.81 m/s2 ; atm = 101 kPa

1. Soru )
Şekil düzlemine dik genişlik b=5 m olan AB kapağına gelen hidrostatik basınç kuvvetinin yatay ve düşey bileşenlerini basınç
diyagramlarını göstererek hesaplayınız. ( Sonuç : Fx = 30 su Fy = 24,3 su F = 38,6 su )

su
4m A

2m

2m

2. Soru ) Şekil (a), (b),(c) ve (d)’de gösterilen, aynı yükseklikteki kapların içinde özgül ağırlığı
=1000 kg/m olan sıvı
3

bulunmaktadır. Kapların tabanındaki basıncı ve basınç kuvvetlerini hesaplayınız. Bulduğunuz sonucu yorumlayınız.
( Sonuç : a= b= c= d= 14715 pa ; Fa = 115.6 N , Fb = 28.9 N , Fc = 1040 N, Fd = 588.6 N)

30 cm
10 cm 20 cm

1.5 m

10 cm 5 cm
30 cm 20 cm

(a) (b)
(c) (d)
3. Soru )
Otomatik bir kapak olarak kullanılan 60 cm
yarıçaplı uzun ve içi dolu silindir. Şekilde gösterildiği Şekil düzlemine dik genişlik 1 m dir
gibi A noktasından mafsallanmıştır. Su seviyesi 4.6
m ulaştığında silindirik kapak menteşesi etrafında
dönerek açılmaktadır. Bileşenlere ayırma yöntemini
kullanarak ;
a) Yatay ve düşey basınç diyagramlarını gösteriniz.
b) Silindire etkiyen yatay ve kuvvetlerini hesaplayınız. 60cm
( Sonuç : Fx=25 310 N , Fy=24 301 N ) 4.6 m

A
su m

n.erdem.unal@gmail.com
Akışkanlar Mekaniği Akışkanların Statiği - Basınç Kuvveti Kısa DersNotu: H04-S15

1m

4. Soru )
Şekildeki baraj 30 m yüksekliğindedir. Baraj tamamen su
ile dolu iken baraja etkiyen hidrostatik basınç kuvvetinin
yatay ve düşey bileşenlerini hesaplayınız ve barajın O
noktasına göre devrilmemesi için ağırlığı en az ne 1/2
olmalıdır? Barajın ağırlık merkezi olan G noktası ile O 30m
noktası arasındaki yatay uzaklık 15 m’dir. 20m
( Sonuç : G = 415,56 kN )

G
15m 10m

7.5m 20m

5. Soru ) 4m
Şekildeki silindirik kapağın şekil düzlemine
dik genişliği 4 m’dir. Kapağın iki tarafında
subulunmaktadır. Kapağa gelen
hidrostatik basınç kuvvetinin yatay ve 3m
düşey bileşenlerinin basınç diyagramlarını su
göstererek hesaplayınız (Yarım dairenin 1.5 m
ağırlık merkezi 4r/3π’dir ). su

( Sonuç : Fx,sol = 18Υsu ; Fx, sağ = 4.5Υsu ; Fh,sol= 4.5πΥsu ; Fh, sağ = 2.25πΥsu)

n.erdem.unal@gmail.com