11

SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE TEĞET

• A ABC üçgeninin dış teğet çem-

Teğet berinin merkezi dış açıortayla-
Tanım: Çembere bir noktada değen doğruya çemberin teğeti de- rın kesim noktasıdır.
nir. Noktaya doğru ile çemberin ortak noktası ya da değme nok-
tası denir.
B C

11. SINIF GEOMETRi

Özellik
P
• t t → teğet doğrusu O
O → merkez
r
P → değme noktası
|OP| = r → yarıçap
O
olduğuna göre,
[OP] ⊥ t’dir.
Örnek - 1
A
• [PA ve [PB çemberin
A teğetleri olmak üzere, 8
|PA| = |PB|’dir. O
P C
x B 6
P

B
Şekilde [PA çembere A noktasında teğet, O merkezli çembe-
◼KENAN KARA 

rin yarıçapı 6 cm ve |PA| = 8 cm olduğuna göre, |PB| = x kaç

cm’dir?
• [PA ve [PB teğet ise
A
[PO] açıortaydır.

P O

Örnek - 2
B A
•
A ABC üçgeninin iç teğet çem- 4
berinin merkezi iç açıortay-
ların kesim noktasıdır. D E

3
O
11. SINIF GEOMETRİ

B x F O K C

B C Şekilde O merkezli yarım çembere ABC üçgeni D ve E noktala-

rında teğettir.
m (W
A) = 90° , |AE| = 4 cm ve |BD| = 3 cm’dir.
Buna göre, |BF| = x kaç cm’dir?

97
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE TEĞET

Örnek - 3 Örnek - 6
y
D
B

11. SINIF GEOMETRi

A a E 70° O
C(0,4)

C
A(2,0)
x F
B(a, 0)
Şekilde ABC üçgeninin O merkezli dış teğet çemberi verilmiştir.
Şekilde dik koordinat sisteminde verilen çemberde B nokta- % %
m (BOC) = 70° olduğuna göre, m (BAC) = a açısı kaç derece-
sının apsisi a kaçtır?
dir?

Örnek - 4
C
8 Örnek - 7
E
A
D

2
◼KENAN KARA 

F E

A O B
O
Şekilde O merkezli yarım çember ABCD dörtgenine E, A ve B
noktalarından teğettir.
|EC| = 8 cm ve |AD| = 2 cm’dir. B KD C
Buna göre, yarıçapı kaç cm’dir? Şekilde ABC üçgeninin O merkezli iç teğet çemberi verilmiştir.
D, E ve F noktaları teğet değme noktaları olup |AB| = 8 cm,
|AC| = 6 cm ve |BC| = 7 cm olduğuna göre, |KD| uzunluğu
kaç cm’dir?
Örnek - 5

E
B

D
A O
11. SINIF GEOMETRİ

C Örnek - 8
F
Bir kenarı 12 cm olan eşkenar üçgenin iç teğet çemberinin
yarıçapı kaç cm’dir?
Şekilde ABC üçgeninin O merkezli dış teğet çemberi verilmiştir.
|AE| = 10 cm’dir.
Buna göre, ABC üçgeninin çevresi kaç cm’dir?

98
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE TEĞET

Örnek - 9
Düzlemde İki Çemberin Birbirine Göre Durumları
Dik kenar uzunlukları 5 cm ve 12 cm olan dik üçgenin iç te-
ğet çemberinin yarıçapı kaç cm’dir? Ayrık Çemberler
O1 merkezli çemberin yarıçapı r1, O2 merkezli çemberin yarıça-
pı r2 olmak üzere,

11. SINIF GEOMETRi

Örnek - 10
O2
O1

O |O1O2| > r1 + r2

P
B

D
C

Şekilde verilen O merkezli çemberin [PA ve [PD teğetleri veril- O1 O2

miştir.
|AP| = 6 cm, |CD| = 4 cm ve çemberin yarıçapı 3 cm olduğu-
na göre, |BC| uzunluğu kaç cm’dir?
◼KENAN KARA 

|O1O2| < r1 – r2

Örnek - 12
Bir parkta aralarındaki uzaklık 10 metre olan iki ağaca biri
Örnek - 11 4 metre, diğeri 2 metre uzunluğundaki tasmaları ile bağla-
nan iki köpeğin birbirine en yakın konumda iken aralarında-
A ki uzaklık x, en uzak konumda iken aralındaki uzaklık y oldu-
A ğuna göre, x + y toplamı kaç metredir?

O a
P O
C 15° P
B C
K B
11. SINIF GEOMETRİ

Şekil I Şekil II
Örnek - 13
Yukarıda Şekil I’de verilen O merkezli çemberin [PA teğeti ve BC
Merkezleri arasındaki uzaklığı 1 cm olan iki çemberin yarı-
yayının orta noktası K olarak verilmiştir. Taralı bölgenin [PB] bo-
çapları 5 cm ve 3 cm olduğuna göre, birbirlerine en yakın ko-
yunca katlanmasıyla Şekil II’de görüldüğü gibi K noktası çembe-
numdaki noktalar arasındaki uzaklık kaç cm’dir?
rin merkezi olan O noktası ile çakışmıştır.
% %
m (CPO) = 15° olduğuna göre, m (BPA) = a açısı kaç derece-
dir?

99
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE TEĞET

Teğet Çemberler
Örnek - 16
O1 merkezli çemberin yarı çapı r1 y
O2 merkezli çemberin yarıçapı r2
olmak üzere;
N

11. SINIF GEOMETRi

x
M
O2
O1 O1 O2

Yukarıda dik koordinat düzleminde her iki eksene teğet N mer-

Çemberler dıştan teğet olup
|O1O2| = r1 + r2
kezli çember ile M merkezi x - ekseni üzerinde olan yarım çem-
Çemberler içten teğet olup
ber veriliyor.
|O1O2| = r1 – r2
N(P,3) ve M(7,0) olduğuna göre, M merkezli çemberin yarıça-
pı kaç birimdir?

Örnek - 17
D C

Örnek - 14
Analitik düzlemde merkezlerinin koordinatları M(2, 5) ve N(5, 1)
olan iki çember dıştan teğettir.
16
M merkezli çemberin yarıçapı 3 cm olduğuna göre, N mer- F
◼KENAN KARA 

O
kezli çemberin yarıçapı kaç cm’dir? L

A 8 E B

Şekilde ABCD bir dikdörtgen olup [AD] çaplı yarım çember ve

O merkezli çember verilmiştir. Çemberler F noktasında O mer-
kezli çemberde dikdörtgene E ve L noktalarında teğettir.
Örnek - 15 |AD| = 16 cm ve |AE| = 8 cm’dir.
Buna göre, O merkezli çemberin yarıçapı kaç cm’dir?

Örnek - 18
M
D

N K
C
11. SINIF GEOMETRİ

E N
Şekilde N ve K merkezli çemberler dıştan teğettir ve M merkezli
çembere ise içten teğettirler.
MNK üçgeninin çevresi 16 cm olduğuna göre, M merkezli
çemberin yarıçapı kaç cm’dir? M A B

Şekilde M merkezli çembere E, A, C noktalarında içten teğet olan

N merkezli çember veriliyor.
Çemberin yarıçapları oranı ne olabilir?

100
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE TEĞET

Örnek - 19 Özellik
İki çember dik kesişiyor ise kesim noktalarında yarıçaplar birbi-
rine diktir.
|O1A| = r1
A |O2A| = r2

11. SINIF GEOMETRi

r1 r2 [O1A] ⊥ [O2A]
10 40
olduğuna göre,
Küçük çemberin yarıçapı nedir? O1 O2 2 2 2
| O 1O 2 | = r 1 + r 2 dir.

Örnek - 20
Merkezleri M ve N olan iki çember P ve K noktalarında kesiş-
mektedir.
• |MP| = 2|NK|
• |MN| = 8 cm
Örnek - 22
Buna göre, N merkezli çemberin yarıçapının alabileceği tam
Yarıçapları 8 cm ve 15 cm olan iki çember dik kesişiyorsa
sayı değerlerinin toplamı kaçtır?
büyük çemberin merkezinin küçük çembere uzaklığı en az
kaç cm’dir?
◼KENAN KARA 

Kesişen Çemberler
O1 merkezli çemberin yarıçapı r1
O2 merkezli çemberin yarıçapı r2
olmak üzere;

İki Çemberin Ortak Teğetleri

Ortak Dış Teğet

O1 O2 C

D
11. SINIF GEOMETRİ

|r1 – r2| < |O1O2| < r1 + r2 dir.

B
Örnek - 21
A
İki farklı noktada kesişen merkezleri arasındaki uzaklık
Şekilde A, B, C, D teğet değme noktaları olmak üzere AB ve CD
10 cm olan iki çemberden birinin yarıçapı 3 cm olduğuna
doğrularına ortak dış teğet doğruları denir ve |AB| = |CD|’dir.
göre, diğer çemberin yarıçapının alabileceği tam sayı değer-
lerin toplamı kaç cm’dir?

101
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE TEĞET

Özellik Ortak İç Teğet

d C
r2
r1 B
r1 – r r2
2

11. SINIF GEOMETRi

O1 O2

D
A

Şekilde d ortak dış teğet uzunluğu olmak üzere Şekilde A, B, C, D teğet değme noktaları ise AB ve CD doğruları-
|O1O2|2 = d2 + (r1 – r2)2 dir. na ortak iç teğet doğruları denir ve |AB| = |CD| dir.

Örnek - 23
Özellik

B
C D r2
M N O1
10 x 2 O2

r1 d
B
15 A d
◼KENAN KARA 

A r2
Şekildeki yarıçapları 10 cm ve 2 cm olan iki çemberin ortak
dış teğeti [AB] olup |AB| = 15 cm olduğuna göre, |CD| = x Yukarıda [AB] ortak iç teğet olup |AB| = d olduğuna göre,
uzunluğu kaç cm’dir?
|O1O2|2 = (r1 + r2)2 + d2

Örnek - 24

A Örnek - 25
12
r1 A
B
5
O1 r2 x
C 2 O2
11. SINIF GEOMETRİ

D
O2 O1 4

Şekilde O1 ve O2 merkezli iki çemberin yarıçapları r1 ve r2 dir.

Şekilde AB ortak iç teğet olup O1 ve O2 merkezli çemberlerin ya-
[AB] ortak dış teğet olup |AB| = 12 cm ve |CD| = 2 cm’dir.
rıçapları sırası ile 5 cm, 4 cm ve |O1O2| = 15 cm’dir.
r1 – r2 = 5 cm olduğuna göre, r1 + r2 toplamı kaç cm’dir?
Buna göre, |AB| = x kaç cm’dir?

102
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE TEĞET

Örnek - 26
Teğetler Dörtgeni
Ortak iç teğet uzunlukları 16 cm olan iki çemberin yarıçap-
ları toplamı 12 cm olduğuna göre çemberlerin merkezleri Bir çemberin dört farklı noktasında çizilen teğetlerinin oluşturdu-
arasındaki uzaklık kaç cm’dir? ğu dörtgene teğetler dörtgeni denir.

11. SINIF GEOMETRi

c
Özellik D t L z C
A
t z
B
E r K
d b

C O
x y

Şekilde ortak dış teğet doğrusu AB olan iki C noktasında teğet A x F y B

olan çember için [AC] ⊥ [BC]’dir. a

Şekilde verilen ABCD teğetler dörtgeninde

• Çemberin merkezi iç açıortayların kesim noktasıdır. Çembe-
Örnek - 27 re ABCD dörtgeninin iç teğet çemberi denir.
• a+c=b+d
• ABCD dörtgeninin alanı (a + c) · r veya (b + d) · r’dir.
◼KENAN KARA 

A N
M
3
4
C

Şekilde M ve N merkezli çemberler birbirine A noktasında teğet

ve BC doğrusu ortak dış teğetleridir. Örnek - 29
|AB| = 4 cm ve |AC| = 3 cm’dir. D E C
Buna göre, |BC| uzunluğu kaç cm’dir?

Örnek - 28

A
11. SINIF GEOMETRİ

6
B A B
Şekilde ABCD paralel kenar ve ABED teğetler dörtgenidir.
D 60° x
|AB| = 20 cm ve |DE| = 12 cm
C
olduğuna göre, BEC üçgeninin çevresi kaç cm’dir?

Şekilde C noktasında dıştan teğet olan iki çemberin ortak dış

%
teğeti AB olup |AB| = 6 cm ve m (ADC) = 60° olduğuna göre,
|BC| = x kaç cm’dir?

103
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF ÇEMBERDE TEĞET
GEOMETRi

Örnek - 30 Örnek - 33
C
D

11. SINIF GEOMETRi

4
6
12

B x C 6 D
B

Şekilde ABCD teğetler dörtgeni olup

Şekilde verilen çemberde [DA çembere A noktasında teğettir.
|AD| = 4 cm ve |BC| = 6 cm’dir.
|AD| = 12 cm ve |CD| = 6 cm’dir.
ABCD dörtgeninin iç teğet çemberinin yarıçapı 2 cm olduğu-
na göre dörtgenin alanı kaç cm2 dir? Buna göre, |BC| = x kaç cm’dir?

Örnek - 31
Örnek - 34
D L C
D
2 2
E
E K
6
◼KENAN KARA 

2
8 8

A
x
B
A F B C

Şekilde ABCD teğetler dörtgeni olup [AB] // [CD]’dir.

Şekilde verilen çemberde
|ED| = |CK| = 2 cm ve |AE| = |BK| = 8 cm’dir.
|BE| = 2 cm, |CD| = 6 cm ve |AD| = 12 cm’dir.
Buna göre, çemberin yarıçapı kaç cm’dir?
Buna göre, |AB| = x kaç cm’dir?

Çemberde Üçgen Benzerlikleri

Örnek - 35
Örnek - 32
B
A
4 x
3 D
11. SINIF GEOMETRİ

x
A E
D
E
4 6 9
2
C
B C

Şekilde verilen çemberde B ve C teğet değme noktaları olup

Şekilde verilen çemberde
|BD| = 4 cm, |CD| = 6 cm ve |EC| = 9 cm’dir.
|AE| = 3 cm, |EC| = 4 cm ve |BE| = 2 cm
Buna göre, |BE| = x kaç cm’dir?
olduğuna göre, |ED | = x kaç cm’dir?

104
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y