11

SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 2
Merkez Açı D

Köşesi çemberin merkezinde olan iki yarıçap arasındaki açıya

merkez açı denir. C

11. SINIF GEOMETRi

40°
A O B
O
Şekilde verilen O merkezli çemberde
r a° r %
m (BAD) = 40° ve |OC| = |CD|’dir.
>;;
;?
Buna göre, m (ADC) yayı kaç derecedir?
A B

a°

% %
m (AOB) = α° merkez açı olup m (AB) = α° dir. Örnek - 3

A B

Özellik
◼KENAN KARA 

C
Merkez açı gördüğü yaya eşittir.
Şekilde O merkezli çemberde
>;;?
m (ACB) = 120° ve |AB| = 4 3 cm’dir.
Buna göre, çemberin yarıçapı kaç santimetredir?

Örnek - 4
Örnek - 1
6, 8, 10 ve 12 yaşlarındaki dört kardeş aşağıdaki gibi bir pizzayı
A merkez açıları yaşları ile orantılı olacak biçimde dört dilime ayır-
mışlardır.
O
x
a
11. SINIF GEOMETRİ

B C O
Şekilde O merkezli çemberde
% % %
m (BOC) = α°, m (BC) = (30 − β) ° ve m (AB) = (3α + 3β) ° ’dir.
%
Buna göre, m (AOB) = x kaç derecedir?

Buna göre, yaşı 8 olan kardeşin payına düşen dilimin mer-

kez açısı kaç derecedir?

72
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 5 Örnek - 6

A A B

40°

11. SINIF GEOMETRi

K O a O
A

a°
F D
B B 20°
Şekil I Şekil II E
Yukarıda Şekil I’de verilen O merkezli çemberde AB yayının orta Şekilde verilen çemberde,
noktası K’dır. % %
m (BAC) 40
= = °, m (CED) 20° ’dir.
Taralı kısım [AB] boyunca katlandığında K noktası Şekil 2’deki %
gibi O noktası ile çakışmıştır. Buna göre, m (BFD) = a kaç derecedir?

Buna göre, m ^BOA h = a açısı kaç derecedir?

%

◼KENAN KARA 

Çevre Açı
Örnek - 7
Çember üzerindeki bir noktadan çizilen iki farklı kirişin arasında
B
kalan açıya çevre açı denir.

a° A 60° O a°

B C C

%
Şekilde O merkezli çemberde m (BAC) = 60° dir.
%
Buna göre, m (BOC) = a kaç derecedir?
2a°
% %
m (BAC) = α° çevre açıdır ve m (BC) yayı 2a° dir.
11. SINIF GEOMETRİ

Özellik
Özellik Aynı yayı gören merkez açı çevre açının iki katına eşittir.
Çevre açı gördüğü yayın yarısına eşittir.

73
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

• Çapı gören çevre açı 90° dir.

Örnek - 8
C
A

65°

11. SINIF GEOMETRi

A B
O O

a°
B C

• Paralel kirişler arasında kalan yayların ölçüleri eşittir.

%
Şekilde O merkezli çemberde m (BAC) = 65° dir.
olduğuna göre, m ^OBCh = a kaç derecedir?
%
A B

C D

Örnek - 9
• Eşit kirişlerin çemberde ayırdığı yaylar eşittir.
D
C B
a°
◼KENAN KARA 

A
A 30° B
O C

Şekilde O merkezli çemberde m ^BACh = 30° dir.

%

Buna göre, m ^ ADCh = a kaç derecedir?

%

Örnek - 10
A

a
Özellik
O
11. SINIF GEOMETRİ

• Aynı yayı gören çevre açılar eşittir. B D

40°
A
a
D
a C

Şekilde verilen O merkezli çemberde m ^BDCh = 40° dir.

b %
B
Buna göre, m ^CADh = a kaç derecedir?
%

74
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 11 Örnek - 14
p: Paralel kirişler arasında kalan yaylar eşittir. E 20°
q: Teğet – Kiriş açı gördüğü yaya eşittir. a
r: Çapı gören çevre açı 180° dir. D C

Yukarıda verilen p, q, r önermelerine göre, p 0 ^q / r h bileşik

11. SINIF GEOMETRi

y

önermesinin doğruluk değeri kaçtır?

A O B

Şekilde verilen O merkezli yarım çemberde

[AB] // [CD] ve m ^BECh = 20° dir.
%

Buna göre, m ^DEBh = a° kaç derecedir?

%

Örnek - 12
Hakan öğretmen geometri dersinde dersinde aşağıdaki etkinli-
ği yaptırmıştır.
• O merkezli çember çiziniz.
• Çember üzerinde bir A noktasını işaretleyip uzunlukları eşit Örnek - 15
[AB] ve [AC] kirişleri çiziniz. D
• AB yayının ölçüsü 100° a°
olarak belirleyiniz. C
Buna göre, öğrencilerin yaptığı etkinlikte BAC açısının ölçü-
◼KENAN KARA 

sü kaç derecedir?
20°
A O B
%
Şekilde O merkezli yarım çemberde m (BAC) = 20° dir.
Buna göre, m ^ ADCh = a kaç derecedir?
%

Örnek - 13
E

D C Teğet - Kiriş Açı

Tanım: Bir çemberin teğeti ile teğet değme noktasından çizilen

A 15° B kirişinin arasında kalan açıya teğet - kiriş açı denir.

B
11. SINIF GEOMETRİ

Şekilde verilen çemberde [AB] // [CD] ve m ^BACh = 15° dir.

% 2a
>;;? >;;?
Buna göre, m ^ AFBh + m ^CEDh yayların toplamı kaç derece- a
dir? A
C

Şekilde m ^BACh = a° açısı teğet - kiriş açıdır.

%
%
m ^ABh = 2a° dir.

75
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Özellik Örnek - 18
Teğet - Kiriş açı gördüğü yayın yarısına eşittir.
D

11. SINIF GEOMETRi

30° a
C
A B

Örnek - 16
A D
a
Şekilde [AD çembere D noktasında teğettir.
m ^CADh = 30° ve |BC| = |CD|’dir.
%

Buna göre, m ^ ACDh = a açısı kaç derecedir?

%

40°
B C

Örnek - 19
Şekilde verilen çemberin A teğet noktası ve m ^ABCh = 40° dir.
%

Buna göre, m ^CADh = a açısı kaç derecedir?

% A
2a D
a
◼KENAN KARA 

54°
Özellik B b C
Aynı yayı gören çevre açı ile teğet - kiriş açı eşittir.
E
Şekilde verilen çemberde
|AB| = |AD|, m ^CADh = 2 $ m ^BACh ve m ^BCA h = 54° dir.
% % %

Buna göre, m ^BCEh = b açısı kaç derecedir?

%

Örnek - 17

B Örnek - 20
A
O
140° D
d1

a A
11. SINIF GEOMETRİ

C
P T a d2

Şekilde verilen O merkezli çemberde

°
|AB| = |AT], m ^TOBh = 140° ve T teğet değme noktasıdır. 50
%
E
Buna göre, m ^ ATPh = a açısı kaç derecedir?
%
B

Şekilde verilen çemberde d1 // d2 ve m ^CBDh = 50° , A teğet

%

değme noktası olduğuna göre, m ^CAEh = a açısı kaç dere-

%

cedir?

76
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 21
İç Açı

T Tanım: Bir çemberin iki kirişinin arasında kalan açıya iç açı denir.
D
B y°

11. SINIF GEOMETRi

B
50° a°
M
N A

C x°

C
% %
α° açısı iç açı olup, m ^ACh = x° , m ^BDh = y°

Şekilde B ve C noktalarında kesişen M ve N merkezli çember- x° + y°

olduğuna göre, a° = ’dır.
2
ler verilmiştir.
A teğet değme noktası olup [AT] // [BC] ve m ^BATh = 50°
%

Buna göre, BNC yayının açısının ölçüsü kaç derecedir?

Örnek - 23
E
Özellik D

°
10
A
◼KENAN KARA 

b
a
C A 40°
F B

a°
T
P C

Şekilde verilen çemberde m ^AECh = 10° , m ^DFBh = 40° dir.

Şekilde PT doğrusu her iki çembere teğet ve iki çember C nokta- % %
sında birbirine dıştan teğet ise α° + β° = 90° dir.
Buna göre, m ^DCBh = a açısı kaç derecedir?
%

Örnek - 22

A
Örnek - 24
D
D
40°
11. SINIF GEOMETRİ

a B
C a°
B E
A
Şekilde E noktasında birbirine teğet olan iki çembere BC doğru-
C
su B ve C noktalarında teğettir.
% % %
m (EDC) = 40° ve |AB| = |AE|’dir. Şekilde verilen çemberde m ^ACh + m ^BDh = 100° dir.
%
Buna göre, m ^ AEDh = a açısı kaç derecedir?
Buna göre, m (ABE) = a açısı kaç derecedir? %

77
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 25 Özellik
D
T
E a°

11. SINIF GEOMETRi

P a° b°
80°
K
F K
B
140°
Şekilde α° + β° = 180°
A

Şekilde verilen çemberde m ^FABh = 140° , m ^BKCh = 80° dir.

% %

Buna göre, m ^CDEh = a° açısı kaç derecedir?

%

Örnek - 26
B
A

Dış Açı P a

Tanım: Çember dışında alınan bir noktadan çembere çizilen te- 10°
E
ğetler ya da kesenler arasında kalan açıya dış açı denir. 30°
D
C
◼KENAN KARA 

C
Şekilde verilen çemberde m ^BCDh = 30° , m ^EDA h = 10°
D % %

Buna göre, m ^BPDh = a° açısı kaç derecedir?

%
a° y° x°
P

A
B

x°

a° y° Örnek - 27
P
E
A
B F

T 30° A
D 40°
11. SINIF GEOMETRİ

B
P a° y° x°
a
C
K

Şekilde verilen çemberde m ^BDFh = 40° ve m ^CAEh = 30° dir.

K % %

Buna göre, m ^CKEh = a açısı kaç derecedir?

%
x° – y°
Şekilde verilen α açılarına dış açı denir ve a° = ’dir.
2

78
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 28
Kirişler Dörtgeni
A
Köşeleri çember üzerinde bulunan dörtgene kirişler dörtgeni de-
D
nir.

11. SINIF GEOMETRi

80° B
B 20° F

E
C
A
Şekilde T noktası teğet değme noktasıdır.
m ^TPA h = 40° , m ^ATBh = 60° dir.
% %
C
Buna göre, m ^TABh = a açısı kaç derecedir?
%
D

Şekilde ABCD kirişler dörtgenidir.

m ^W Wh = 180°
A h + m ^C
Vh + m ^D
m ^B Wh = 180° dir.
Örnek - 29

Örnek - 31
P a
Aşağıda verilen dörtgenlerden kaç tanesi kirişler dörtgenidir.
50°
◼KENAN KARA 

R
• Kare • Dikdörtgen • Paralelkenar
K • Eşkenar dörtgen • İkizkenar yamuk

Şekildeki çemberde T ve K noktaları teğet değme noktaları olup

m ^KRTh = 50° dir.
%

Buna göre, m ^TPK h = a açısı kaç derecedir?

%

Örnek - 32

Örnek - 30 F
E
A
D

a
F E
11. SINIF GEOMETRİ

100° C
B
A

a
80° 60° Şekilde iki çember E ve B noktalarında kesişmektedir.
B D C %
ACDF bir dörtgen ve m (CAF) = 100° dir.
%
Şekilde ABC üçgeninin içine çizilen E, D, F noktalarında üçgene Buna göre, m (ACD) = a açısı kaç derecedir?
teğet olan çember verilmiştir.
m ^CBA h = 80° ve m ^BCA h = 60° dir.
% %

Buna göre, m ^FDEh = a açısı kaç derecedir?

%

79
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 33 Özellik

A Bazı üçgen soruları çember çizilerek çözülebilir.

30a – 40
B

11. SINIF GEOMETRi

a + 10°

D a°

Örnek - 36
a + 20° A

Şekilde verilen çemberde ABCD dörtgeninin açıları

m ^W
A h = ^3a – 40h ° , m ^B Wh = ^a + 20h ° dir.
Vh = ^a + 10h ° ve m ^C
Wh açısı kaç derecedir?
Buna göre, m ^D
B D
a° b°

Örnek - 34
A C

80° D Şekilde verilen ABCD dörtgeninde [AB] ^ [BC], [AD] ^ [CD]’dir.

m ^CBDh = a° , m ^BDCh = b° ve α + β = 60° dir.
% %
a
|AC| = 8 cm olduğuna göre, |BD| uzunluğu kaç cm’dir?
◼KENAN KARA 

O C

E F

Şekilde verilen iki çember D ve E noktalarında kesişmektedir.

O çemberin merkezi ve m ^BACh = 80° dir.
%
Örnek - 37
Buna göre, m ^FDCh = a açısı kaç derecedir?
%
A

Örnek - 35 E a
A

80° E
11. SINIF GEOMETRİ

B D C
a
F C Şekilde verilen ABC dik üçgeninde
M N
m ^ACBh = 90° , [ED] ^ [AB] ve |AD| = 2|DC|
%

Buna göre, m ^ AECh = a kaç derecedir?

D %

Şekilde M ve N merkezli çemberler verilmiştir.

m ^BACh = 80° dir.
%

Buna göre, m ^CFEh = a açısı kaç derecedir?

%

80
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF ÇEMBERDE AÇILAR
GEOMETRi

Örnek - 38 • A Şekilde m (W
A) = 90° olup
A çemberin merkezi hipo-
tenüs üzerinde ve hipo-
tenüsün orta noktasıdır.

11. SINIF GEOMETRi

B C
O
25° F

B D C

• A Şekilde m (WA) > 90° olup

Şekilde verilen ABC üçgeninde
çemberin merkezi üçge-
[AD] ^ [BC], [CE] ^ [AB] ve m ^EDA h = 25°
%
nin dış bölgesindedir.
Buna göre, m ^ECA h = x kaç derecedir?
%
B C

Örnek - 39

E
◼KENAN KARA 

Örnek - 40
20°

A
a

B D C
6 x
Şekilde verilen ABC üçgeninde
|AB| = |BE| = |BD| ve m ^ADEh = 20° dir.
%
B C
Buna göre, m ^ ABEh = a kaç derecedir?
% 5 O

Üçgenin Çevrel Çemberi

Şekilde verilen ABC üçgeninin O merkezli çevrel çemberinde
Tanım: Bir üçgenin köşelerinden geçen çembere üçgenin çevrel |AB| = 6 cm ve r = 5 cm’dir.
çemberi denir ve çemberin merkezi üçgenin kenar orta dikmele-
Buna göre, |AC| = x kaç cm’dir?
rinin kesim noktasıdır.
• A Şekilde ABC dar açılı üç-
11. SINIF GEOMETRİ

gen olup çemberin mer-

kezi üçgenin iç bölgesin-
dedir.

Örnek - 41
O
Bir kenarının uzunluğu 6 cm olan ABC eşkenar üçgeninin
B C
çevrel çemberinin yarıçapı kaç cm’dir?

81
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 42
Sinüs Teoremi
A
A
45°

11. SINIF GEOMETRi

b
O
O
R
B C B C
4 2 a

Şekilde ABC üçgeninin O merkezli çevrel çemberi verilmiştir. Kenar uzunlukları a, b, c olan ABC üçgeninin O merkezli çevrel
çemberinin yarıçapı R olmak üzere
m (W
A) = 45° ve | BC | = 4 2 cm ’dir.
a b c
sin W W
V sin C
= = = 2R
Buna göre, çemberin yarıçapı kaç cm’dir? A sin B
bağıntısına sinüs teoremi denir.
Örnek - 43
A
◼KENAN KARA 

B C Örnek - 45
Şekilde verilen ABC üçgeninde K noktası üçgenin kenar orta dik- A

melerinin kesim noktasıdır.

|AK| + |BK| + |CK| toplamı 9 cm olduğuna göre, ABC üçgeni-
nin çevrel çemberin yarıçapı kaç cm’dir? x
2 2

Örnek - 44
30° 45°
A
B C
E 50° D
Şekilde verilen ABC üçgeninde
F L
=| AB | 2= 2 cm, m (B W ) = 45° dir.
V ) 30° ve m (C
11. SINIF GEOMETRİ

K Buna göre, |AC| = x kaç cm’dir?

B C

Şekilde ABC üçgeninin çevrel çemberi verilmiştir.

%
|AF| = |BF|, |AL| = |CL| ve m (BAC) = 50° dir.
%
Buna göre, m (EAD) açısının ölçüsü kaç derecedir?

82
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y
 11
SINIF
GEOMETRi
ÇEMBERDE AÇILAR

Örnek - 46 Örnek - 48
A C

a
D 30°
B

11. SINIF GEOMETRi

60°
O

45° A
B C

Şekilde verilen ABC üçgeninde Şekilde O merkezli çember ve ABCD kirişler dörtgeni verilmiştir.
% % %
m (CBA) 45
= = ° ve | AC | 2 | BC | dir. m (ABD) 60
= =° ve m (BDC) 30° dir.
Buna göre, sinα değeri kaçtır? | BC |
Buna göre, oranı kaçtır?
| AD |

◼KENAN KARA 

Örnek - 47
Örnek - 49
A
A
4
B 30° 45°
C
30
°

O
x

45° D B D C
E Şekilde verilen ABC üçgeninde
Şekilde verilen O merkezli çemberde % %
2|AB|, m (BAD) 45
|AC| == =° ve m (DAC) 30° dir.
% %
=m (ABC) 30 =°, m (CED) 45° ve | AC | = 4 cm ’dir. | BD |
Buna göre, oranı kaçtır?
| DC |
Buna göre, |CD| = x uzunluğu kaç cm’dir?
11. SINIF GEOMETRİ

83
A İ
I
M
R
I N DE
L
A
K
A
Y
A
Y