TYT

GEOMETRİNİN ÖZÜ
İ Ç İ N D E K İ L E R
BÖLÜM 1 : GEOMETRİK KAVRAMLAR................................................................................................ 2

BÖLÜM 2 : DOĞRUDA AÇILAR............................................................................................................ 7

BÖLÜM 3 : ÜÇGENDE AÇILAR........................................................................................................... 11

BÖLÜM 4 : AÇI KENAR BAĞINTILARI............................................................................................... 15

BÖLÜM 5 : DİK ÜÇGEN VE ÖZEL ÜÇGENLER................................................................................. 19

BÖLÜM 6 : İKİZKENAR ÜÇGEN.......................................................................................................... 24

BÖLÜM 7 : EŞKENAR ÜÇGEN............................................................................................................ 27

BÖLÜM 8 : ÜÇGENDE AÇIORTAY...................................................................................................... 30

BÖLÜM 9 : ÜÇGENDE KENARORTAY................................................................................................ 36

BÖLÜM 10 : ÜÇGENDE MERKEZLER................................................................................................ 40

BÖLÜM 11 : ÜÇGENDE BENZERLİK.................................................................................................. 42

BÖLÜM 12 : ÜÇGENDE ALAN............................................................................................................. 51

ÖSYM ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................... 61

BÖLÜM 13 : ÇOKGEN VE DÖRTGENLER.......................................................................................... 65

BÖLÜM 14 : YAMUK............................................................................................................................. 75

BÖLÜM 15 : PARALELKENAR............................................................................................................. 84

BÖLÜM 16 : EŞKENAR DÖRTGEN VE DELTOİD.............................................................................. 90

BÖLÜM 17 : DİKDÖRTGEN................................................................................................................. 95

BÖLÜM 18 : KARE................................................................................................................................ 99

ÖSYM ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................. 103

BÖLÜM 19 : ÇEMBERDE AÇILAR VE YAYLAR................................................................................ 112

BÖLÜM 20 : ÇEMBERDE UZUNLUK................................................................................................ 120

BÖLÜM 21 : DAİREDE ALAN............................................................................................................. 127

ÖSYM ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................. 131

BÖLÜM 22 : KATI CİSİMLER............................................................................................................. 136

ÖSYM ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................. 142

 1. ÜNİTE: GEOMETRİK KAVRAMLAR
GEOMETRİK

 IŞIN
Nokta, doğru ve düzlem gibi tanımsız kavramlar sezgi-
seldir ve aşağıdaki gibi gösterilir. A B
Nokta
A • [AB: AB ışını
Boyutsuz geometrik şekildir.
A noktası
Bir noktadan başlayıp sonsuza kadar giden düz çiz-
Doğru
Aynı doğrultudaki sonsuz nokta- giye denir.
• • nın birleşim kümesidir.
AB doğrusu
Düzlem
 AÇI
Sonsuz sayıda noktalar topluluğu-
dur. Her yöne doğru sınırsız uza- Başlangıç noktası ortak olan iki ışının birleşimiyle olu-
E tılabilir. şan kümedir. Işınlara açının kolları denir. Açısal bölge
E düzlemi terimi açıyı iç bölgesiyle birlikte ifade etmek için kul-
lanılır.
A

İç bölge

B
C

• AéBC : ABC açısı

• AéBC : [BA ∪ [BC
 DOĞRU PARÇASI
• (AéBC) : ABC açısal bölgesi
Doğru üzerindeki A ve B gibi iki nokta ile bunların ara-
Bir açının ölçüsü 0° ile 30° arasında bir gerçel sayıdır.
sındaki noktaların birleşim kümesidir.
Bir açının ölçüsü a ise
A B m(BéAC)= a ya da s(AéBC)= a ile gösterilir.
[AB]
A
O m(AéOB)= 360° ise tam açı
B

İki ucu kapalı doğru parçası uzunluğu lABl ile göste-

rilir. A
m(AéOB)= 180° ise
O B
doğru açı
A B ]AB]
Bir ucu açık
bir ucu kapalı
[AB[ doğru parçası A α 90°< m(AéOB)< 180°
O B ise geniş açı
]AB[ İki ucu açık doğru
parçası

Dik Açı Dar Açı

doğrudan ayırma noktası

A C A A
A A A
B

C C C
C B B
]BC yarı doğrusu B B
B C B

m(AéBC) = 90° m(AéBC) < 90° ise

]BA yarı doğrusu

ise dik açı dar açı
A B
[BA ⊥ [BC
A B C A B C

[BC ışını 360°

2 B C Geometrinin Özü

A B
[BA ışını
 Geometrik Kavramlar

KAVRAMLAR

 KOMŞU AÇI  DERECENİN ALT BİRİMLERİ

A Derecenin Alt Birimleri : Derecenin, dakika(') ve sani-

C ye (") olarak iki alt birimi vardır.

Aralarında 1° = 60' ve 1' = 60" eşitlikleri vardır.

D
B
Sadece bir kolu ortak olan iki açıya komşu açılar denir. 1
Çember yayının ını gören merkez açıya 1 derece
Yandaki şekilde, AéBC ile CéBD komşu açılardır. 360
denir. (1°)
A
[BD açıortay 1
D 1 derecenin ına 1 dakika denir. (1')
60
m(AéBD) = m(CéBD)
C 1
B 1 dakikanın ına 1 saniye denir . (1'')
60

x+y=180° ise Çemberle yarıçap uzunluğundaki yayı gören merkez

y x
y x ile y bütünler açıya bir radyan denir. (1 R)
x

a+b=90° ise
b a ile b tümler
b
a
a

İki açı hem komşu hem de tümler ise bu iki açıya kom-
şu ve tümler açı denir.
İki açı hem komşu hem de bütünler ise bu iki açıya
komşu ve bütünler açı denir.

 AÇI ÖLÇÜ BİRİMLERİ

x
O

 UZAY

Geometrik şekillerin evrensel kümesidir. Yani bütün

Bir çemberin merkezinden çizilen iki ışının oluşturdu- şekiller uzayda çizilir. Sonsuz olduğundan dolayı, yan-
ğu açıyla çember birebir eşleştirilerek açı ölçü birimle- daki çizim sadece görsel tarif içindir.
ri oluşturulmuştur. Günümüzde kullanılan iki ana ölçü
birimi vardır. Derece (°) ve Radyan (R) aralarında,
A
360°.R=2p.D
eşitliği vardır. d

Derece ve Radyan cinsinden iki açıyı birbirine çevir-

D R
mek için = formülü kullanılır.
180 π

3
 Geometrik Kavramlar

NAVİGASYON NAVİGASYON
Bütünler ve tümler açı ile ilgili bir soruda, soru cümlesi bir
A B
açının tümleri ve bütünleri üzerine kurulu ise, C m(AéOB) = m(CéOD) = a
Açı Tümler Bütünler
x 90 – x 180 – x D m(BéOC) = m(DéOE) = b
şablonuna göre harflendirme yapacağız. a b
a
Fakat, soru cümlesi bütünler veya tümler iki açı üzerine ku- E
b
rulu olduğunda; O
1. açı 2. açı Tümler ise Bütünler ise Eğer şekilde eşit olan açıların değerleri bilinmiyorsa, aynı işa-
x y x+y = 90° x+y = 180° ret konur ve aynı harfle gösterilir.
şablonuna göre, harflendirme yapacağız. Daha sonra da veri-
Daha sonra ise, verilen bilgilere göre, bu harfler kullanılarak
len bilgilere göre denklem kurarak çözüm yapacağız.
denklemler kurulur.

ÖRNEK ÖRNEK
5
Bütünlerinin tümlerine oranı olan açı kaç dere- m(AéOB) = m(DéOE)
2 C D
cedir? m(BéOC) = m(EéOF)
Çözüm B C D E
m(CéOD) = 40°
40°
Soru cümlesi bir açı üzerine kurulu olduğu için,
B E
Açı Tümler Bütünler A O
40° F
x 90 – x 180 – x
Yukarıdaki şekilde A, O ve F noktaları doğrusal oldu-
A O
şablonuna göre, denklemi kurarsak; ğuna göre, m(BéOE) kaçF
derecedir?
Çözüm C D
180 – x 5 m(AéOB)=m(DéOE)=a ve
= & 360 – 2x = 450 – 5x B C D E
90 – x 2
b 40° a m(BéOC)=m(EéOF)=b olsun.
B a b E

⇒ 3x = 90 ⇒ x = 30° buluruz. A O
b 40° a F A, O ve F noktaları doğrusal oldu-
a b ğu için, m(AéOF) = 180° dir.
A O F

Bu yüzden, 2a + 2b + 40° = 180° ⇒ a + b = 70° olur.

Dolayısıyla, m(BéOE) = a + b + 40° = 110° bulunur.

ÖRNEK ÖRNEK
Tümler iki açıdan biri diğerinin 3 katından 10° fazla Yandaki şekilde verilen-
A
olduğuna göre, küçük açının bütünleri kaç derece- A D
D lere göre, AéBC nın açıor-
dir? tayı ile AéBD nın açıortayı
arasında kalan açı kaç
40°
Çözüm B
40°
derecedir?
B C
C
Soru cümlesi iki açı üzerine kurulu olduğu için,
Çözüm
Küçük açı = x Büyük açı = y olsun. K Önce, m(AéBD) = 2a diyelim.
K L
A L
A D
Tümler oldukları için x + y = 90° ve sorudaki ifadeden dolayı, D AéBD nın açıortayı olarak
0°
a+20°
a+2 [BK nı çizersek,
y = 3x + 10° denklemleri kurulur. a a
a a
aa

m(AéBK) = m(DéBK) = a olur.

++

40°
22

İlk denklemde y yerine 3x + 10° ifadesini koyarsak, 40°

00°°

B
B C
C Aynı zamanda,
x + 3x + 10° = 90°
4x = 80° m(AéBC) = 2a + 40° olur. AéBC nın açıortayı olarak [BL nı çi-
zersek, m(AéBL) = m(CéBL) = a + 20° olur.
x = 20° ve y = 70° olur.
Son olarak, x'in bütünleri 180° – 20° = 160° bulunur. Dolayısıyla, m(KéBL) = m(AéBL) – m(AéBK)
⇒ m(KéBL) = a + 20° – a = 20° bulunur.

4 Geometrinin Özü
 Geometrik Kavramlar

NAVİGASYON NAVİGASYON

A • Derece ve Radyan birimleri arasında dönüştürme yapmak

L için;
AéBC ∩ d = {K, L} D R
= formülü kullanılır.
K 100 r
B (AéBC) ∩ d = [KL]
C
d • Derece, Dakika ve Saniye arasında dönüşüm yapmak
için;
Geometrik şekiller birer noktalar kümesi olduğu için kesişim-
1° = 60' = 3600" bağıntısından faydalanılır.
leri küme sembolleriyle ifade edilir.

ÖRNEK ÖRNEK
E
E
r r
A Radyan + Radyan toplamı kaç dereceye
L
A AéBC ∩ DéEF ifadesinin 2 3
L
M eşiti nedir? eşittir?
M

K CC
B
B N
K Çözüm
N F
D
D
F 1. Yol r
D 2
Çözüm = & D = 90° olur.
E 180 r
E İki açıyı farklı renklerle
A gösterdiğimizde kesiştikleri r
A
L
L D 3
yerlerin sadece K, L, M ve N = & D = 60° olur.
M 180 r
M noktaları olduklarını görürüz.
K CC Bu nedenle,
B
B N
K Dolayısıyla, cevap
N F π Radyan + π Radyan = 90° + 60° = 150° dir.
D
D
F {K, L, M, N} kümesi olur. 2 3

2. Yol
ÖRNEK p =180° yazarakta aynı sonuca ulaşabiliriz.
50
A
r r 5r 5 . 180
A + = & = 150c
F (AéBC) ∩ (DéEF) 2 3 6 6
L E
F L E ifadesinin eşiti nedir? ÖRNEK
K
B
K C 35200" = x° y' z" eşitliğinde x + y + z toplamı
B D
C kaçtır?
D

A
Çözüm
Çözüm A
F
L E İki açısal bölgeyi farklı 35200'' 3600'' 2800'' 60''
F
L E renklerle gösterdiğimizde, – 32400' 9° – 240 46''
K
B
K C kesişimin BKEL dörtgensel 2800'' 400
B D
C bölgesi olduğunu görürüz. – 360
D
Dolayısıyla, cevap (BKEL) 40''
olur. 35200' = 9° 46' 40" olduğu için,
x=9 y = 46 z = 40 ⇒ 9 + 46 + 40 = 95 bulunur.

5
 Geometrik Kavramlar

ÖRNEK ÖRNEK
229632 saniyelik açı kaç derece , kaç dakika ve kaç 8 programlı bir çamaşır makinesinin dairesel bir bu-
tonu etrafına sabitlenmiş 8 çizgi şekildeki gibi 1’den
saniyedir?
8’e kadar numaralandırılmıştır. Numaraları ardışık sayı-
1986- ÖYS
lar olan her iki çizgi arasındaki mesafe eşit olup buton
A) 62º47'12˝ B) 63º46'22˝ C) 63º46'12˝ döndürüldüğünde üzerindeki ok hangi çizgiyi gösteri-
D) 63º47'22˝ E) 63º47'12˝ yorsa o çizgiye ait program seçilmiş oluyor.

Çözüm 4 5 4 5
229632˝ 60˝ 3 6 3 6
180 3827´
2 7 2 7
496"
480 1 8 1 8

0163
120
7 numaralı program seçiliyken buton saat yönünde
432 150° döndürüldüğünde 1 numaralı program seçilmiş
420 oluyor.

012˝ Buna göre, 1 numaralı program seçiliyken buton

saat yönünde 140° döndürüldüğünde kaç numaralı
229632˝= 3827´12˝
3827´ 60´ program seçilmiş olur?
TYT-2019
360 63°
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
0227´
180
Çözüm
Ardışık numaralar arasındaki açı a olsun.
47´
229632˝= 63°47´12˝ 1 ile 7 arasında (6 bölme vardır) ve 6a° olur.
Cevap:E
Bütün daire tam açı oluşturduğu için 360° dir ve

6a + 150° = 360° ⇒ 6a = 210° ve

a = 35° bulunur.

Saat yönünde 140° döndülürse 140° = 4

35°

bulunur yani 4 aralık ilerleyecektir.

1 + 4 = 5 nolu programı seçilmiş olacaktır.

Cevap: C

6 Geometrinin Özü
 2. ÜNİTE: DOĞRUDA AÇILAR Konu

Anlatımı
d
2 1
k
3 4
B
x D A
A k // l E
x F

D 6
5 y
l
7 x
8 F B E
C D
x
B
x 1 ve 5 numaralı açılar yöndeş C [BA // [EF
14444244443

2 veF 6 numaralı açılar yöndeş [BC // [ED, m(AéBC) + m(DéEF) = 180°

x + y = 180°
3 ve 7 numaralı açılar yöndeş

4 ve 8 numaralı açılar yöndeş

açıların ölçüleri  U KURALI
3 ve 5 numaralı açılar iç ters birbirine eşittir.
A
4 ve 6 numaralı açılar iç ters B
x
1 ve 7 numaralı açılar dış ters

2 ve 8 numaralı açılar dış ters

y
4 ve 5 numaralı açılar karşı durumlu
123

açıların ölçüleri C
D
3 ve 6 numaralı açılar karşı durumlu toplamı 180° dir.

[BA // [CD ise, x + y = 180°

 KOLLARI PARALEL AÇILAR

 KALEM KURALI VE GÖBEK KURALI
A
B
x D Kalem Kuralı A
A E
[BA // [CD ise, x + y + z = 360°
x
[BA // [EF
D A B y
[BC // [ED
xx
C F B E
C D
x y E
B
x C
E z
F C
D

Göbek Kuralı
B
D A[BA // [CD ise, x1+x2+...+xn=(n–1).180
A E
x A F
B
xy1
x
F B x2 E
D E
C
x
B
C
F xn
[BA // [EF
m(AéBC) = m(DéEF) = x C
[BC // [ED D

7
 Doğruda Açılar

 Z KURALI  BOYNUZ (ETEK) VEYA

BUMERANG KURALI
A
x B
A

x=a+b+q
x
C β x
D θ

B C
[BA // [CD
m(AéBC) = m(BéCD) İçerdeki açılar toplamı dışardaki açıya eşittir.

 M KURALI  YILDIZ KURALI

A
B
x
e d

E x+y
a c

y b
C
D

[BA // [CD
m(BéEC)=m(AéBE)+m(EéCD) a + b + c+ d + e = 180˚ dir.

n köşeli bir yıldızılda

köşelerdeki

 ZİKZAK KURALI iç açılar toplamı

(n – 4) . 180˚ dir.

d
x1

a1
α
x2 A

β
a2 B

θ
O
C
ak

xn
l

[OB açıortay ise

d // l ise, a, b , q yöndeş açıları için
x1 + x 2 + . . . + x n = a 1 + a 2 + . . . + a k b = a+q kuralı vardır.
2

8 Geometrinin Özü
 Doğruda Açılar

ÖRNEK
NAVİGASYON
A B d1 // d2
d1
• Bazen bir şekil içinde birden fazla kural uygulanması gereke- 20°
[CD] // [EF]
bilir. Sayısal veriler hangi kuralı öncelikle kullanmamız ge- CA 30° B d1 m(AéBC) = 20°
rektiğini gösteren ipuçlarıdır. Yani, hangi kurala ait bölümde 20°
D
daha fazla bilgiye sahipsek, oradan başlarız. C 30° m(BéCD) = 30°
• Daha önce de bahsettiğimiz gibi değeri belli olmayan eşit E
D m(FéGH) = 110°
açılar verilmiş ise, harflendirme yaparak denklemler kurulur. x F
E m(EéFG) = x
110°
ÖRNEK x F d2
H G K
B [AB // [CD // [EF
A 110°
[CE] açıortay Yukarıda verilenlere göred2x kaç derecedir?
B H G K
A A B
F m(CéEF)=160° Çözüm 20° d1
E
160°
CA 30° B
Öncelikle, [CD // [EF]
E F olduğuna göre, d1
C 20°
D
160°
m(BéAC) kaç derecedir? olduğu için Z kuralından
a D
C C 30°
B
Çözüm
D
A
m(CéDE) = m(DéEF) = a
E a
B a D olsun diyebiliriz. Ayrıca;
A [EF // [CD olduğu için x F
F U kuralını kullandığımızda Ea m(KéGF) = 180° – 110°
E
F F
110° x 70°
E
160° m(EéCD)=180° – 160° = 20° olur. = 70° olur. d2
20° 160° G
C H K
C
20° D Bu yüzden, m(AéCE)=m(EéCD)=20° 110° 70° Son olarak,
D d2
B ve m(AéCD) = 40° dir. H G K d1 // d2 olduğu için,
B A
40°
A
Ayrıca [AB // [CD olduğu için zikzak kuralını kullanırsak,
20° + a+ x = 30° + a + 70° ⇒ x = 80° bulunur.
EE FF Z kuralından dolayı
20°
20° 160°
160° m(BéAC) = m(AéCD) = 40°
20°
20° ÖRNEK
CC D
D bulunur. B [AB // [CD
A
x
[CE // [AF]
B
ÖRNEK x
A
m(FéCD) = 40°
F m(EéCF) = 80°
D E [DE // [BA // CF E
80°
y
40°
m(BéAF) = x
m(DéBC) = 110° F
E
A B D C
110° 80°
x m(FéCG) = 30° Yukarıda verilenlere
40° göre, x kaç derecedir?
F C
D
C 30° m(AéBC) = x B
Çözüm A
G x
m(EéDB) = y B [CE // [AF] olduğu için,
A
x
Yukarıdaki verilere göre, x – y farkı kaç derecedir? U kuralından
A) 30 B) 35 C) 40 D) 45 E) 50 F 100°
E m(AéFC) = 180° – 80° = 100°
2011/LYS F 100° 80°
E
40° olur.
Çözüm D 40°
80° C
E
D AB uzatılırsa DB
C
y A
m _ KBC i = m _ FCG i = 30°
A B 80° K % % B x
A
30° x
x
F (Yöndeş açılar) [AB // [CD olduğu için
m ` DBK j + y = 180°
C 30° %
G F 100° M kuralından,
100° E
F
y = 100° dir. 40°80°
80° E x + 40° = 100° ⇒ x=60°
x + 30° = 180° ⇒ x = 150° olur. D
40° C
bulunur.
C
D
x – y = 150° – 100° = 50° bulunur. Yanıt E

9
 Doğruda Açılar

NAVİGASYON ÖRNEK
B A
100°
[AB // [CD
B C A m(BéAE) = 100°
D 100°
150° m(DéCE) = 150°
x

C m(AéEC) = x
E
Kullandığımız kurallar paralel iki doğru arasında geçerlidir. Bu D 150°
yüzden, bazı şekilleri kural kullanmaya uygun hale getirmek ge- x
Yukarıdaki verilere göre, x kaç derecedir?
B A
rekebilir. Bunu yapmak için verilen paralel çizgiler uzatılabilir, E
veya yeni paralel çizgiler çizilebilir. Çözüm 100°

B [EF // [AB // [CD olacak

ÖRNEK C A
şekilde [EF ışınını çizelim.
D 100°
150°
E [AB // [CD x [CD // [EF olduğu için,
130° B
30°
[EG] ve [FG] açıortay C Em(CéEF) = 180° – 150° = 30°
A F
D 150°
m(BéAE)=130° x
x G E olur.
30°
C
m(DéCF)=160°
130° E [AB // [EF olduğu için ise,
B F
D A
160° m(EéGF)=x
F
x + 30° + 100° = 180° ⇒ x = 50° bulunur.
x G
E K
C
50°
Yukarıdaki verilere
130° göre,
B
x kaç derecedir?
D
a a 160°
Çözüm FA
x G K
E ÖRNEK
C 50°
b 130° B [AB // [CD
b a Da B
160°
20° A A
x m(EéFG) = 2 m(BéAE) = 2x
F L
x G B
50° A
E x F m(DéCH) = x + 60°
C 2x
b 50°
b 160° D E m(AéEF) = 50°
20° F30°
2x H
F L G 40° m(CéHG) = 40°
30° H
G 40°
m(FéGH) = 30°
E ve F köşelerinden paralel doğrular çizelim.
x+60°
[AB // EK olduğu için D C
x+60°
m(AéEK)=180°–130°=50° olur. D verilenlere göre, x kaç derecedir? C
Yukarıda
Ayrıca, [CD // FL olduğu için B
Çözüm
B x
A
m(CéFL) = 180°–160°=20° olur. A
x
50°
Şimdi, m(AéEG)=m(FéEG)=a ve E
F
E
50° 2x [CD ışınını uzatalım.
m(CéFG)=m(EéFG)=b olsun. F
2x
30° m(HéCK) + x + 60° = 180°
FL // EK olduğu için, U kuralını kullanırsak: H
G 30° 40°H m(HéCK) = 120­° – x olur.
G 40°
2a + 50° + 2b + 20° = 180°
Zik zak kuralını kullanırsak,
2a+2b = 110° x+60° 120°–x
x+60° 120°–x
C x+2x+40° = 50°+30°+120°–x
a + b = 55° olur. D C K
D K
4x = 160°
Son olarak, EK ile FL arasında M kuralını kullanırsak,
x = 40° bulunur.
Y
x = a + 50° + b + 20° = a + b +70=125° buluruz.
55°

10 Geometrinin Özü
 3. ÜNİTE: ÜÇGENDE AÇILAR
A ÜÇGEN ÇEŞİTLERİ
Üç doğru parçası birleşti-
rilerek elde edilen kapalı  AÇILARINA GÖRE
c b
İç şekle üçgen denir. Yanda-
Bölge
ki şekil, ABC üçgeni (veya Dar Açılı Üçgen
A A A
B C AÿBC) olarak ifade edilir. Açılarının herbiri dar açı olan üçgendir.
a α
α < α90°, β < 90°, θ < 90°
β θ
A B C C B C
(AÿBC) gösterimi ABC üçgensel bölgesini ifade eder. B
Geniş Açılı Üçgen
Yani, üçgeni oluşturan doğru parçaları ile iç bölgesi-
A A A
Açılarından biri geniş açı olan üçgendir.
nin birleşimini bir küme olarak gösterir. α
90° < α < 180°
β α
•B A, B veHC üçgenin
C köşeleridir. θ
C B C C B C
B
• [AB], [AC] ve [BC] üçgenin kenarlarıdır. Dik Üçgen
A A A
• lBCl=a birim, lACl=b birim ve lABl=c bi- Bir açısı 90° olan üçgendir. 90° nin
α
rim üçgenin kenar uzunluklarıdır. karşısındaki kenar "hipotenüs"; diğer
β α
θ kenarlar ise, "dik kenarlar" olarak
B C C B C
B
isimlendirilir.
Konu
Anlatımı

[AC] hipotenüs, [AB] ve [BC] dik kenarlar

 KENARLARINA GÖRE
Çeşitkenar Üçgen
A A
Kenar uzunluklarıA birbirinden farklı
c b 60°
x olan üçgendir.
α c b a ≠ b, b ≠ c, a ≠ c 60° 60°
İç
a B C
Bölge
y B C
β θ İkizkenar Üçgen
B a C
z A
A İki kenarı eşit olan üçgendir. Eşit
c b olan kenarlara60° "ikiz kenarlar",
• α, β ve θ üçgenin iç açılarının
A ölçüleridir. Toplamları A
üçüncü kenara ise, "taban" denir.
180° ye eşittir. Kenarların60°eşitliğini
60° ikisine de aynı
a B C
α + β + θ = 180°D E B C
işaretlemeyi yaparak gösteririz. Eşit
kenarlara bakan açılar da eşittir.
• x, y ve z üçgenin dış açılarının ölçüleridir. Toplam-
B C lABl=lACl ⇔ m(AéBC)=m(AéCB)
B C H
ları 360° ye eşittir.
Eşkenar Üçgen
x + y + z = 360° A
A
c b 60° Üç kenarı da eşit olan üçgene denir.
Açılarının herbiri 60° dir.
60° 60°
a B C
x B C x
lABl=lACl=lBCl ⇔ m(ëA)=m(ëB)=m(ëC)=60°
y z
α β α

A Muhteşem Üçlü
• İki iç açının toplamı,A üçüncü köşedeki dış açıya A
eşittir. Dik üçgende hipotenüse ait
kenarortayın uzunluğu, ayırdı-
D
x =α + β
B D
C ğı parçaların uzunluğuna eşittir.

B
C
B
D Cm(BéAC)=90° ⇔ lADl = lBDl = lCDl
N 
a
A
11
 Üçgende Açılar

ÜÇGENİN YARDIMCI
x ELEMANLARI x ÜÇGENİN MERKEZLERİ

 AÇIORTAYα β
y
α
z
Üçgenin iç açıortaylarının kesiş-
A tiği nokta üçgenin iç teğet
A
çemberinin merkezidir. HerM
O üçgeninGbir tane iç teğet çembe-
D
ri vardır.

B B C
N C D
 O iç teğet çemberinin merkezi
a
A
• [AN] : A köşesine ait iç açıortay (nA)
• [CD : C köşesine ait dış açıortay (nC') Üçgenin kenarortaylarının
A
kesiştiği nokta, üçgenin ağırlık
M K
B C G merkezidir. Diğer bir deyiş-
Üçgende iki farklı Haçı türü olduğu için iki farklı
O
le, üçgensel bölgenin denge
açıortay
c türü vardır.
b D
İç merkezidir.
Açıortayı göstermek
Bölge için n harfi kullanılır.
θ G Ağırlık merkezi
B a C
z

İkiz kenar (veya eşkenar) üçgenin

A
tepe köşesinden çizilen kenaror- Bir üçgenin kenar-orta dikmeleri-
tay, açıortay ve yükseklik çakışık K
nin kesiştiği nokta üçgenin çevrel
E
olur. Aynı zamanda üçgeni Gsimet- M çemberinin merkezidir. Dar açılı
O üçgende üçgenin iç bölgesin-
rik iki parçaya ayırır. D
C B H
C de, geniş açılı üçgende üçgenin
x dış bölgesinde, dik üçgende ise,
hipotenüsün ortasında olur.
 KENARORTAY
y z G
M
α M çevrel
O çemberin merkezi

A Üçgenin bir köşesinden karşı-

sındaki kenarın orta nokta-
sına çizilen doğru parçasına K
D Üçgenin iki dış açıortayı ile bir
kenarortay denir.
iç açıortayının kesiştiği nokta,
x D
Kenarortayı x
göstermek için V
C
B
D C üçgenin dış teğet çemberi-
 harfi kullanılır.
a nin merkezidir. Her üçgenin
y z
α β K
α üç tane dış teğet çemberi
A Mvardır.
[AD]A : [BC] kenarına ait kenarortay (Va)O G D

D dış teğet çemberin merkezi

C D

B YÜKSEKLİK
N C
B
D

C

a
A
Üçgenin yüksekliklerinin
Üçgenin bir köşesinden karşı-
kesiştiği nokta diklik merkezi-
sındaki kenara dik olarak inen
dir. Diklik merkezinin konumu
doğru parçasına yükseklik K
üçgen çeşidine göre değişir.
denir. Yüksekliği göstermek
B
H C Dar açılı üçgende iç bölge-
için h harfi kullanılır.
D
K diklik merkezi de, geniş açılı üçgende dış
bölgede ve dik üçgende 90°lık
[AH]: [BC] kenarına ait yükseklik (ha) açının köşesindedir.

12 Geometrinin Özü
 Üçgende Açılar

NAVİGASYON ÖRNEK
ABC bir üçgen E
• Bir üçgenin herhangi iki köşesindeki açı ölçüleri biliniyor
ise, öncelikle üçüncü köşedeki açı bulunur. A ∈ [BE A
x

• Köşelerdeki açıların ölçüleri verilmemiş olsa da üç köşeyi |BD|=|DA|=|AC|

harflendirmelerle doldurduğumuzda, denklem veya denk- m(BéDA) = 110°
lemler kurarak sonuca ulaşırız.
m(EéAC) = x
• Birden fazla üçgen olduğunda en fazla bilgi sahibi olduğu- 110°
B
muz üçgenden başlarız. D C
Yukarıda verilenlere göre, x kaç derecedir?
A
ÖRNEK A) 105   B) 110   C) 115   D) 120  E) 125
A E A
m(AéBD) = m(AéCE) 2014'/ LYS
x 70° x
Çözüm A
m(BéDE) = 60°
A E A
|DA|=|DB| ise E
2x+20 3x
60° m(CéED) = 70°
B x
C 70° D D B x C E
m(AéBB D) = m (BéAND) = a dır.
C A
x
m(BéAC) = x ABD üçgeninde 35° 40°
2x+20 3x
E 60°
YukarıdaA verilenlere göre, x kaç derecedir? A
180˚ = 2a+110˚Ave a = 35˚
B D B C olur. B C
C D E N
x 70° x a a
Çözüm m(BéDA) = 110° ise 35° 110° 70° 70°
B
A a E A D C
a 50° 60° 2x+20 2x A 3x m(AéDC) = 180° – 110° = 70˚
B x 70° D x b+20° a ab
C ECD üçgeninde
D B C E
|AD|
B = |AC| ise m(AéDC) =C m(AéCD) = 70˚
N
a
a iç açıları topladığımızda
2x+20 3x ABC üçgeninde EAC dış açısı kendisine komşu olmayan
50° 60° 2x
B D
C D B C E m(ëB) + m(ëb+20°
C) toplam kadarıdır.
b
B C
N
m(EéCD) + 60° + 70° = 180° x = 35 + 70 = 105˚ m bulunur.
m(EéCD) = 50° olur. C
ÖRNEK
Şimdi, m(AéBC) = m(AéCE) = a diyelim.
ABC bir üçgen
ABC üçgeninde "iki iç açının toplamı bir dış açıya eşittir." D E
AFD eşkenar üçgen
özelliğini kullanırsak; x
[DE] // [AB]
x + a = a + 50° ⇒ x = 50° buluruz. A B
m(DéFC) = x F

Yukarıdaki şekilde m(AéCF) = m(FéCB) = m(DéEC) ve D, E,

ÖRNEK A F noktaları ABC üçgenininin kenarları üzerindedir.
A
D, B, C, E noktaları doğrusal Buna göre, x kaç derecedir?
x A) 20   B) 25   C) 30   D) 35  E) 40
m(BéAC) = x A

A 2017/ LYS
2x+20 3x m(AéBD) = 2x + 20°
x B C
D D B C E N Çözüm C
m(AéCE) = 3x
2x+20
[DE] // [AB] olduğun-  
dan
Yukarıda verilenlere3xgöre, x kaç derecedir?
A
D B A C B C m(CéDE) = m(ëA) = 60° 60°  ve
D E N D E
Çözüm x a a 60°
m(ëB) = m(CéED) = a 60°
x yöndeş açılar
A ABC üçgeninde A 
60° 60°
2x+20 2x 3x AÿBC'den 60° + 3a = A
F
B180° (iç açı-
D D B
x
C E
m(AéBb+20°
C) + x =a 3x
a b lar)
B C
m(AéBC) = 2xNolur. 3a = 120° ise a = 40° olur.
2x+20 2x 3x
D D B C E D, Bb+20°
ve C doğrusal
b olduğu BÿCF'de m(AéFC) = m(ëB) + M(BéCF)
için,
B
N C
60° + x = a + a
2x + 20° + 2x = 180° ⇒ x = 40° bulunur.
60° + x = 80° ⇒ x = 20° bulunur.
Yanıt A

13
 Üçgende Açılar

ÖRNEK
NAVİGASYON A ABC bir üçgen A
A A
• Bir üçgenin iki köşesinden açıortay çizildiğindex kesişim 3x D [BD] iç açıortay
noktasındaki açıyı bulmak için özel formüller vardır. Fakat, x+10° [CD] dış açıortay D
ilgili soruları formül
A
D kullanmadan da çözebiliriz. D
A A A
x m(BéAC) = 3x 5x–20°
• 130° y a= 90° 130°
+ b 3x D
a x 2
b
B xx C B C B Cx+10° m(BéDC) =B x + 10°
x D
D D
A
Yukarıdaki verilere göre, x kaç derecedir?
A A A
130° 130° 5x–20°
a b D
x x 3x
yy C
a b
C Çözüm
B B
B y B C
x+10°
A D
A 180–2a x180–2b A
• B C
K
B
y =a 90°A- b
C
L b a 3x
x a x 2 b b 3x a D x + 10° = 2 5x–20°
B C
x+10° E B
yy 2x 2x 2x + 20° = 3x D
y 180–2a 180–2b
B C B C
D
K a
D
b L b a x = 20°
xx a b a 5x–20°
b
x B C
bulunur.
E B
2x 2x
x
• xx D y= D
x
yy
2 NAVİGASYON
y
A İkizkenar üçgenin taban açıları
birbirine eşit olduğu için herhan-

2x
gi bir açısını biliyorsak diğer açı-
180° –
larını bulabiliriz.
Eğer ölçüsü belli olan bir açısı
x x
B C yoksa, şekildeki gibi taban açı-
larına harf vererek denklem ku-
ÖRNEK rarız.
A A
A ABC bir üçgen
A
ÖRNEK D
3x
[BD] ve [CD]x açıortay A ABC bir ikizkenar üçgen
x+10°
D
D m(BéDC) = D
130° |AB| = |AD|
5x–20°
130° a 130° b m(DéBC) = 9˚
a b B B C
B C B C C D
B 9° m(BéCD) = x
Yukarıda verilenlere göre, m(BéAC) kaç A
A A derecedir? Yukarıdaki şekilde
A
x
Çözüm x x 3x D |AC| = |BC| olduğuna
C göre x kaç derecedir?
x+10°
A A I. Yol (Formül) A A
D
180–2a 180–2b
B C B C D A) 36   B) 39   C) 48   D) 51  E) 54
x K x3x a b L b a 5x–20°2010/ LYS
130°a =90° + &b b Çözüm
a
2 x+10° B
A CD E B C
D D
2x 2x
BDC üçgeninde m(BéDA) = x+9˚
130° a 130°
D x x+18° 5x–20°
b 40° = & xD= 80° olur.
C B
a b
C B 2 C
x+9°
B x+9° D (dış Caçı kendisine komşu olmayan iki
B
9°
iç açının toplamına eşittir.)
A
A A A
II. Yol (Açıları harflendirerek) D
x |AB| = |AD| olduğundan
x x 3x C
Önce m(AéBD) = m(CéBD) = a ve m(AéCD) = m(BéCD) = b diyelim.x+10° m(AéDB) = m(AéBD) = x+9˚ dır.
C
Şimdi DBC üçgeninde
B 180–2a 180–2b iç C
açıları toplarsak, |AC| = |BC| olduğundan D
K a b L b a 5x–20°
130°a + a + b = 180° ⇒
b a + b = 50° olur.
b a
m(BéAC) = m(AéBC) = x + 9 + 9 = x + 18˚
B C E B C
2x 2x üçgeninde iç açıları toplarsak,
Bu yüzden, ABC ABD üçgeninde iç açılar toplamı
D D
a + 2b = 180° ⇒ x+100°=180° ⇒ x=80° olur.
x + 2\ (x+18°)+(x+9°)+(x+9°) = 180° ve 3x = 144 ⇒ x = 48°
100
bulunur. Yanıt C

14 Geometrinin Özü
 
c F
hb
P


hc 
4. ÜNİTE: AÇI KENAR BAĞINTILARI ha
 Konu



B

Anlatımı
B C B C C
H N D 
D
a
A A A A
A
lb – cl < a < b + c
la – cl <αb < a + c c b b
c b c b c c
la – bl < c < a + b x bb- c D
b+c
P <x< d e
2 2
β θ B C
B C B C D B a C
a a B C
a
Bir üçgenin kenar uzunlukları rastgeleAdeğerler alamaz. Bir üçgeninA bir kenarına ait kenarortayının uzun- A


Herhangi bir kenarın uzunluğu daima, diğer iki kenarın 
luğu diğer iki kenarın uzunlukları toplamının yarı-
uzunlukları toplamı ile farkı arasındadır.

sı ile farkının yarısı E arasındadır.
b



c F
hb 
P


A A hc 
A 
ha


A A A 
A α A A B
c b B c üçgenin açıb ölçüleri C
Bir B c
 D b C C
H x N D D lb – cl < a < d + e < b + c
α α arasında
c cb
sıralama yapa- b
c d bea
c cb b x
biliyorsak,Akenar uzunluk-x D c b
A
β θ D
Bları arasında da sıralamaC B d e d Ce
B a C D a
β β θ θ B yapabiliriz.
c B b C CB C c
B C C D D aB a C b
A a a A A
P
Ac


A α>β>θ ⇔ a>b>  A iki üçgenden biri diğerinin iç

Bir kenarı ortak
A olan


A A A E A b C
 A
B


Yani, ölçüsüα büyük olan açının karşısındaki kenar uzun, bölgesinde ise, ortak olmayan kenarlar Biçin verilen



c F ac  
b b a C


c küçük olan b hEb kısa olur. c

ölçüsü açının karşısındaki kenar ise   
xb E eşitsizlik geçerlidir.
P DEğer a değeri verilmemişse,


b


h   
c F c c d edilir.e


hahbF hb    eşitsizlikte de ihmal

P P


β θ B c h  
hc

C B B a C C


B B C C B h D C


a Da ha



H N D  
a C B B C C
H A NB D HA N D
C C B  D B  DA C
A A P noktası A, B, C üçgensel


a a

bölgesinin içinde olmak
A [AH] yükseklik (ha)  A A
A E b üzere, ABC üçgeninin ke-


c b c (n c 
[AN] açıortay F A) hb  b nar uzunlukları olan a, b
P P
cb


c b [AD] kenarortay (Va) hc c  cb ve cb değerleri teker teker



ha

B C P P verilmişse,
a Va ≥ nA ≥ ha 
B BC Ba C C
B C  D
B H NC D C
a a a Ba + b + c aB C C
AA < PA + PB a+A PC < a + b + c ve
A 2
Üçgenin bir köşesinden çizilen yardımcı elemanları kar-
şılaştırdığımızda en kısası yükseklik olur. En uzunu ise,
cc bb c
kenarortaydır. Sadece, ikizkenar ve eşkenar üçgende,
c b Eğer a, b, c uzunlukları belli ise b
x D P
yardımcı elemanlar birbirlerine eşit olabilirler.
d e
|PA|+|PB| +|PC| toplamı a, b, c uzunluklarından
BB CC
C aD B a C B toplam uzunluğundan
en uzun ikisinin C kısadır.
a

A A



 a > b > c ise,
E b


 A
c F


hb  ha < hb < hc m(BéAC) = a olmak üzere;

P α


hc  b
nA < nB < nC a = 90° ise a2 = b2 + c2,


 c
ha
 Va < VbB< Vc a< 90° ise a2 < b2 + c2,
C B C C

D B a C
a>90° ise a2 > b2 + c2, dir.
a
A
Bir üçgenin kenar uzunlukları arasındaki sıralama ile
yardımcı elemanların uzunlukları arasındaki sıralama a, b, c kenarları arasında üçgen eşitsizliği gerçekleştiril-
terstir. Yani, uzun kenarın yüksekliği, açıortayı ve kenar
c dikten sonra ilave olarak yukarıdaki ilgili sonuçla kesi-
b
ortayı kısadır. Kısa kenarın ise, yüksekliği, açıortayı ve P
şim kümesi alınır.
kenarortayı uzundur.
C
B a C
15
 Açı Kenar Bağıntıları

NAVİGASYON NAVİGASYON
• Üçgen eşitsizliği her üçgen için ayrı ayrı geçerlidir. Bu yüz- • Açı ölçülerine göre kenarları karşılaştırmamız gereken so-
den bir soruda birden fazla üçgen varsa çıkan eşitsizlikler- rularda öncelikle, mümkün olduğunca fazla açı değeri bul-
den ortak bir sonuç bulunabilir. Bazen de bir eşitsizlikten maya çalışırız. Daha sonra, kenarları sıralamaya başlarız.
elde edilen bilgi diğerinde kullanılarak sonuca ulaşılabilir. • Bazen, açıların ölçüleri verilmeden aralarındaki büyüklük
• Sonuca ulaşmak için ara işlemleri yaparken, tam sayı olma ilişkisi verilebilir. Ya da dolaylı olarak açılardan hangisinin
şartına dikkat etmek gereklidir. Yani, eğer bir uzunluk için büyük olduğunu bulmamız gerekebilir.
tam sayı olma şartı konulmamışsa, tüm reel sayı ihtimalle- • Eğer birden fazla üçgen varsa, her birini ayrı ayrı inceleyip,
rine göre çözüm üretmeliyiz. sonra ortak bir sonuca ulaşırız.

ÖRNEK A A
A 5
ÖRNEK x
A ABC bir üçgen D
A
5 9 ‌ ABC bir üçgen
15 lABl = 8 birim 12 % 7
8 m
8 ( ABC ) = 50 °
x D
100°
lACl = 15Bbirim %
c b m ( CAB ) = 100 °
B C B C
2x–1 lBCl = 2x – 1 birim y E B
6
A 50° A
B C
Yukarıda verilenlere6göre, x in kaç farklı tam sayı de- a x
C D A
ğeri vardır? 5
5 D Yukarıdaki
12 verilere göre,
x 8
Çözüm | a - b | +| b - c | +| c - a |
8
4 7
ifadesi aşağıdakilerden
Üçgen eşitsizliğini yazarsak 2 a
B C
l15 – 8l < 2x –81 < 15+8 ⇒ 7 < 2x – 1 < 23 hangisidir?
B E C

⇒ 8 < 2x < 24 ⇒ 4 < x < 12 değer aralığını bulunuz. A) a – c B) a – b C) b –B c x

Dolayısıyla, x in tam sayı değerleri 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 olur. D) b – a E) c – b
2010/ YGS
Yani 7 farklı tam sayı değeri vardır.

ÖRNEK Çözüm
A
A ABCD birAdörtgen
x
‌ 5 A
D D
5 9 lABl = 5 cm
5 12 7 100°
x lADl = 9 cm 8 4
B D c b
C lBCl = 6 cm
B E C
y B C
6 lBDl = x cm
A 50° 30°
6
lCDl = y cm x B C
C D A a
5
D 12
8 büyük tam
Yukarıdaki verilere göre, x in en 8 sayı değeri D
4
için y nin en küçük tam sayı değeri kaçtır?
7 100 > 50 > 30 olduğundan
a 4
C B C
E a > b > c dir.
Çözüm
B
A |a
x – b| = a –Cb,
A ABD üçgeninde
A
x
üçgen eşitsizliğini 5

9
kullanırsak; D |b –Dc| = b – c ve
5
5 12 7
x l9 – 5l <x<9 + 5 ⇒ 4<x<14
8 olur. |c – a|4 = a – c ise
B D
C Sorudaki
B yönlendirmeden dolayıC(x in en büyük a-b+b-c+a-c
y E B C = a – c bulunur.
6 tam sayı değeri için) x = 13 seçerek BCD üç- 2
A Yanıt A
6 genine geçelim. x A
C D
5
D 12
l13–6l < y <8 13+6 ⇒ 8 7<y<19 olur. D
4 7
Dolayısıyla, y nin en küçük tam sayı değeri 8 dir. a 4
C B C
E

16 B x C Geometrinin Özü
 8 12 10 10 6
x E E
x
x
D Açı Kenar Bağıntıları
B C 2 B C B
D D
B 14 C
NAVİGASYON Çözüm A
A 
6 A [EF] // [BC] çizelim.
α
• Bir üçgenin herhangi bir kenarının orta noktasından çizilen12  F 6
E


8
bir doğru parçasının uzunluğuyla ilgili yorumx yapmamız

6 [EF] orta10
taban olduğu için,
 10 α E


7 5 β
bekleniyorsa, orta taban çizeriz. Bu sayede net yorum4 ya- 6  F E lEFl = 7 cm, x


 4
pabileceğimiz bir üçgen elde ederiz.B x B C B D3
D C D lAFl = lBFl = 6 cm D
• Bazen bir kenarın üzerindeki konumu tam verilmeyen bir 2
noktadan çizilen bir doğru parçasının uzunluğuyla ilgili B 14 C ve lDFl = 4 cm olur.
yorum yapmamız istenebilir. Bu durumda, noktanın kenar Bu nedenle, DEF üçgeninde üçgen eşitsizliğini kullanırsak
üzerindeki farklı konumlarını yorumlayarak, değer aralığını
buluruz.
l7 – 4l < x < 7 + 4 ⇒ 3 < x < 11 olur.
Dolayısıyla, x yerine 7 tane tam sayı değeri yazılabilir.
ÖRNEK
ABC bir üçgen
A A A NAVİGASYON
A
lBDl = lCDl
D noktası ABC üçgensel böl-
8 12 10 A A
lABl = 8 cm 10 10 için
gesinin 6 içinde olduğu
x E E x
x
A A A x lBDl + lCDl toplamı
A
lAClD = 12 cm
B C 2 10 16 9
D B DD C B + lACl Dtoplamından
lABl D küçükC
8 12 lADl
B =10 x cm C
14 10 olur. Fakat,
6 5lBDl < lABl
10 veya
x Ekaç
Yukarıda verilenlere
A
göre, x in tam sayı değerleri
x A E lCDl < lACl A xolmak zorunda
tanedir?  B x C B C B
6  D A değildir. Ayrıca, üçgenlerde
B α
12 C 2 B B
C ayrı ayrı eşitsizlik
D 10 ge-C
 D F D bulmak
E 6


8
Çözüm B C 10 A
x 10 6 14
 α E x
reken durumlar da olabilir.


6 [AB] kenarına 7paralel olan 5 β A

A 4 F
 E A x


 4

B 6  A
[DE]Dnı çizelim.x B |lABl –α lACl| < lBCl< lBDlB+ lCDl
C 10 <
D
lABl + lACl
3 D D1 D2
16 C
D 12 C  D
F D
E 2 6 5 x10


8  10
x [DE]
B 10orta6taban
 C ÖRNEK α E x
147


6 5 β
AE
4 F
 A A
olduğu için x B C


4
 a
B x B C B D310DcmD D C
D C D AB D lABl = D1 2
8
DE2 = = = 4 cm 10 16
lACl =9168cm
12
B 2 14 2 D C D x
5 lBDl = 5 cm
12 AC A A A
ve AE = EC = = = 6 cm Bolur. C B C B C
2 2
D
ADE üçgeninde üçgen eşitsizliğini kullanırsak; Yukarıdaki
10 A
şekilde,
16
bütün uzunluklar birer tam sayı-
12
9 8 x
D D ABC üçgeninin iç bölgesinde olduğuna
dır. D noktası
l6 – 4l < x < 6 + 4 ⇒ 2 < x < 10 olur. 5
göre, lCDl uzunluğunun en küçük ve en büyük değer-
Dolayısıyla, x in tam sayı değerleri 7 tanedir. B leri 10
toplamı kaç cm16dir? C
C B D B C
Çözüm 5 x
A lBCl = a cm ve lCDl = x cm
B a C
diyelim.
10
D
16 Öncelikle, ABC üçgeninde üç-
5 x gen eşitsizliğini yazarsak
ÖRNEK
6 < a < 26 olur.
ABC bir üçgen B a C
A A A Bütün uzunlukların tam sayı
lAEl = lCEl
olma zorunluluğundan dolayı,
lADl = 10 cm a nın değerleri 7, 8, . . . , 25 olabilir.
10 10
E lBDl 10
= 2 cm E
6
İkinci olarak,x yukarıdaki kuralı kullanırsak a < x+5 < 26 olur.
x
lBCl = 14 cm x
D x + 5 < 26 olduğu için, x in en büyük tam sayı değeri 20 dir.
C 2 B = x cm
lDEl C B C
D Ayrıca, a =D7 alırsak, 7 < x+5 olduğu için, x in en küçük tam sayı
B 14 C
değeri 3 olur.
A A
Yukarıda verilenlere göre, x yerine kaç farklı tam sayı Dolayısıyla, lCDl uzunluğunun en küçük ve en büyük değerleri top-
A α
12 değeri yazılabilir? lamı 3 cm + 20 cm = 23 cm bulunur.
F 6 10


10
10 6 α E x


6 7 5 β
 F E
x 17


 4
x B C B D3 D D1 D2 C
C D D
2
B 14 C
 Açı Kenar Bağıntıları

NAVİGASYON NAVİGASYON

A A

c b
c P b

B C
a
B a C
1. V
 a > nA > ha

Ç (ABC) Vb > nB > hb

1. < PA + PB + PC < Ç (ABC)
2 Vc > nC > hc
a+b+c
2. < PA + PB + PC < max (a + b, a + c, b + c)
2 2. a >b>c ⇒ V
 a < Vb < Vc
nA < nB < nc
P noktasını ABC üçgensel bölgesinin içinde hareket ettirdi-
ha < hb < hc
ğimizde lPAl, lPBl ve lPCl uzunlukları birbirleriyle ve ABC
üçgeninin kenarlarıyla bağlantılı olarak değişir. Bu yüzden, Bir üçgenin bir köşesinden çizilen yardımcı elemanlar arasın-
lPAl + lPBl + lPCl toplamı daima ABC üçgeninin çevresinin da karşılaştırma yapmak gerekiyorsa, 1. kural yeterlidir. Fakat
yarısından büyüktür. Aynı zamanda, ABC üçgeninin çevresin- farklı köşelerden çizilen yardımcı elemanlar arasında karşılaş-
den de küçüktür. Fakat, üçgenin kenar uzunlukları ayrı ayrı bi- tırma yapmamız isteniyorsa, 2. kuralı kullanırız. Bazı sorular-
liniyor ise, sadece en büyük iki kenarın toplamından küçüktür. da, 2 kuralı birleştirerek çözüm yapabiliriz.

ÖRNEK ÖRNEK
lABl = 5 cm Bir ABC üçgeninin A köşesinden çizilen yükseklik 6 birim
A
ve kenarortay 10 birim uzunluğundadır.
lACl = 7 cm
5 7 Buna göre, A köşesinden çizilen iç açıortayın uzunluğu
P lBCl = 8 cm
birim cinsinden kaç farklı tam sayı değeri alabilir?

C B A C Çözüm
8
Va = 10 birim ve ha = 6 birim verilmiş.
Yukarıdaki verilere
A göre, P noktasının üçgenin köşele-
5 7 1. kuralı kullanırsak 6 < nA < 10 olur.
P
rine uzaklıkları toplamının alabileceği en küçük ve en
büyük tam
5 sayı değerleri
7 toplamı kaç cm olur? Dolayısıyla, üç tam sayı değeri alabilir.
P
B C
C 8
Çözüm
B A C
8 Öncelikle, P noktasını üçgenin
ÖRNEK
köşelerine birleştiren doğru
5 7 parçalarını çizelim. Sonra, Bir çeşitkenar ABC üçgeninde ha > nB > Vc olduğuna
P göre, üçgenin kenar uzunlukları a, b ve c arasındaki
üçgenin kenar uzunlukları
verildiği için 2. duruma göre sıralama nedir?
B C eşitsizlik kuralım.
8 Çözüm
5+7+8 Navigasyondaki 1. kuraldan dolayı nA > ha olduğunu biliyoruz. Ay-
< PA + PB + PC < max (5 + 7, 7 + 8, 5 + 8)
5 + 72 + 8
< PA + PB + PC < max (5 + 7, 7 + 8, 5 + 8) rıca soruda ha > nB verildiği için, nA > nB olur. Yine
(En 2 iki kenarın toplamı 7 + 8 = 15)
uzun
& 10 < PA + PB + PC < 15 olur. 1. kuraldan dolayı Vc > nC olduğunu biliyoruz. Soruda verilen
& 10 < PA + PB + PC < 15 olur. nB > Vc eşitsizliğiyle birleştirdiğimizde, nB > nC olur.

Dolayısıyla, toplamın alabileceği en büyük tam sayı değeri 14 ve Dolayısıyla, ha > nB > VC eşitsizliği nA > nB > nC eşitsizliğine dö-
en küçük tam sayı değeri 11 olabilir. nüşür. Sonuç olarak yardımcı elemanlar ile, kenarlar arasındaki
sıralama ters olduğu için a < b < c dir.
Sonuç 14 + 11 = 25 tir.

18 Geometrinin Özü
 5. ÜNİTE: DİK ÜÇGEN VE ÖZEL ÜÇGENLER
Konu Konu
 ÖKLİD BAĞINTISI

Anlatımı
Anlatımı
c b
h

p
 PİSAGOR BAĞINTISI k

a
b2 = k . (p + k) = k . a
1 h2 = p . k 2 c2 = p . (p+k) = p . a
c b
1 1 1
3 h 2
=
b 2
+
c2 4 b.c=a.h

a Sadece dik açının köşesinden hipotenüse dikme çizildiğin-

a2 = b2 + c2
Bir dik üçgende hipotenüs uzunluğunun karesi, dik ke-
nar uzunluklarının kareleri toplamına eşittitir. Bu bağıntı
Pisagor (Pythagoras) tarafından bulunmuştur.
 ÖZEL AÇILI ÜÇGENLER
 KENARLARINA GÖRE
de kullanılır. Öklid (Euclid) tarafından bulunduğu için onun
adıyla anılır. Buradaki 3. bağıntıyı kullanmak yerine a.h=b.c
eşitliğini kullanabiliriz. Bu eşitlik üçgenin alan formülünden
elde edilmiştir.
1 30° - 60° - 90° üçgenix
xñ3
xñ3

x x xñ3
ÖZEL ÜÇGENLER x
x60°
xñ3
xñ3
60° 30°
30° 2x
60° 30°
60° 2x 30°
60° 30° 2x
2x
1 3 - 4 - 5 üçgeni 3.k
5.k
2 2x
120° - 30° - 30° üçgeni
120°
x x
120°
x x 120°
120° x x
4.k x 120° x
x x 30° 30°
30° 30°
xñ3
xñ3 30° 30°
30° 30°
3 30°
45° - 45°xñ3 xñ3 30°
- 90° üçgeni (İkizkenar Dik Üçgen)
xñ3 i) ii)
13.k i) ii)
2 5 - 12 - 13 üçgeni 5.k
i)
i)
xi)
ii)
ii) añ2 45°x 45° añ2
ii) añ2 45° 45°
x x a
a
45° 45° añ2 45°
x x x añ2
45° 45° x añ2
x x 45° 45° a añ2 añ2 45°
12.k 45° 45° a 45° 45°
xñ2 a
45° xñ2 45° 45° 45° a 45°a 45° 45°
45° 45° 45° 45°
xñ2 a
xñ2a a a

i)
4 xñ2
15° - 75° - 90° üçgeni ii)
i)
a
ii)
3
(2+
3
(2+
3 25.k ii) ii)
4
i) x 75° ñ3)x
4
7 - 24 - 25 üçgeni ñ3 x ii)i) xñ3
7.k i) xñ3 )x 15° 75°
4 3 15° 30°
4
30° ((22+ñ (2+ 243
2 4 3
x60° xñ3
2x +ñ3)x 4 h 75°
60° x 2x15°xñ3 ñ3 h
15° 75°
x xñ3 30°
4 4
2x3)x 75°
4 )x
4 15° 2x 4 4
h 30° 15° 15°
4 2
15° 2x 30°
75°60°
2x 15°
75°
75° 15° 142 75°
1 4 2 h
24.k 60° 2x 4 60° 2x h
144244314424 2x
2x
4
75° 15° 4 15° 75° 4 15°
75° 15° 75° 75°
1 75° 15° 4h
1 15° 1442443 4h 15°
15° 1
1442443 1442 4h
4h 4
17.k
5 22,5° - 67,5° - 90° üçgeni
ii)
i) ii)
4 i)
3 (ñ2 3
8 - 15 - 17 üçgeni 8.k x 4 +1 ii) (ñ2
i) )x ii) x 4 +1
i) x (ñ2
4 3
i)x 67,5° ii) )x
67,5°
,5°,5° 5°

x
45° ( + 2 4 3 4
x x ñ2+1)x
3 (ñ2
,5°
2222 22,

x 45°
4 4 4 45°
67,5° x +1
2
2 1)x h 444
22

x ñ 45° x 67,5°xñ
xñ2 )x h 67,5°
45°
4
15.k 4 2
2
22,5° 45° xñ22,5° 67,5° xñ2
,5°

67,5°45°
2 22,5°
4
h 45°
1 4 2
45° xñ2 xñ2 67,5°
1442443
22,5° 22,5° 67,5°
22

h
4 4 1
• Bu kenar uzunluklarının özelliği Pisagor bağıntısını 2 45° x h
4
67,5° 22,5° xñ2 22,5° 67,5° xñ2 ñ222,5° 14424
1 4
2ñ2
67,5° 22,5° 22,5° 67,5°
4
sağlamalarıdır.
1 1442443
67,5° 22,5°
1442443
22,5°
22,5° 67,5° 2ñ2 1
verilen 1442
2ñ2
Bu açılara sahip üçgenlerde kenar uzunluklarını
2ñ2
2ñ2
• Bu sayıların katları da bu listeye dahildir.
oranları kullanarak kolayca bulabiliriz. Ya da, gerektiğinde
• Kenarları tamsayı olan başka özel üçgenler de vardır. kenar uzunluklarını kurala göre harflendirebiliriz. En önemli-
Ama, en çok karşılaşılanlar bunlardır. leri 30° - 60° - 90° ve 45° - 45° - 90° üçgenleridir.

19
 Dik Üçgen ve Özel Üçgenler

ÖRNEK
NAVİGASYON A [AB] ⊥ [BC]
• Bir dik üçgenin herhangi iki kenarını biliyorsak üçüncü ke-
[AD] ⊥ [BD]
narını Pisagor bağıntısıyla bulabiliriz. 4 13
lACl = 13 cm
• Dik üçgendeki en temel uzunluk işlemi Pisagor bağıntısı-
D
dır. Bu yüzden şekilde birden fazla dik üçgen varsa hepsin- x lBCl = 12 cm
A
de ayrı ayrı kullanmanız gerekebilir. C
B 12 lADl = 4 cm
• Bazen şekilde bilinen uzunluk sayısı az olabilir. Bu durum- 4 13

da, uzunlukları harflendirip Pisagor bağıntısını kullanarak A lBDl = x

D
denklem veya denklemler elde ederiz. Daha sonra, bu x
Yukarıda verilenlere göre, x kaç cm dir?
denklem veya denklemleri kullanarak çözüm yaparız. 4 13
B C
12
Çözüm
5
• Uygun verileri yakaladığımızda, kenarlarına göre özel üç- D
genleri kullanarak, soruları daha hızlı ve kolay çözebiliriz. A x ABC dik üçgeni
B 4 12
5C –12 – 13 özel üçgenidir.
13
5
ABD dik üçgeni ise,
D
ÖRNEK x 3 – 4 –5 özel üçgenidir.
A
m(AéBC)=m(AéCD)=90° B C Dolayısıyla x=3 cm dir.
12
D
3 lABl = 3 cm
2 lBCl = 6 cm
B ÖRNEK
6 C
lCDl = 2 cm A A

Yukarıda verilenlere göre, lADl kaç cm dir?

E
Çözüm
Öncelikle, ABC üçgeninde Pisagor bağıntısından; 30°
B C B 9 C
lACl 2= 32+62=9+36 = 45 ⇒ lACl = 3ñ5 cm olur. 1 2
A
Dolayısıyla, ACD üçgeninde Pisagor bağıntısını kullanırsak,
lADl 2= (3ñ5)2+22 = 45+4 = 49 ⇒ lADl=7 cm buluruz. F

ÖRNEK
A
m(ëA) = m(ëC) = 90° B 16 C
4 3
B lBCl = 3 br
A
5
Şekillerdeki üçgenlerin tümü için |AB| uzunlukları eşit.
3
4 lABl = 4br
Koyu çizilmiş tüm çizgiler eşit uzunlukta, |EB| = 3,
B
lADl = 5 br |BC2| = 9 ve |BC3| = 16 olduğuna göre |FB| kaçtır?
C 5 D
3 x

Yukarıda verilenlere
A
göre, lCDl=x kaç br dir?
Çözüm
C 4 x D
Çözüm ABC1 üçgeninde lABl = a dersek lAC1l = 2a olur.
B
A Önce, [BD]nı çizelim. ABC2 üçgeninde lABl = a ise lAEl = a – 3 ve
5
4
3 ABD dik üçgeninde
B lAC2l = 2a – (a – 3) = a + 3 olur.
5 D lBDl 2 = 42 + 52 O halde, ABC2 üçgeninde (a + 3)2 = a2 + 92 yazabiliriz.
C x
3
lBDl 2 = 16 + 25 = 41 a2 + 6a + 9 = a2+ 81 ve a = 12 br bulunur. 2a = 24 br ve
C x D lBDl = ñ41 br olur. ABC3 üçgeninde lFAl + lAC3l = 24 br

BCD dik üçgeninde ise, (ñ41)2=32+x2 ⇒ 41=9+x2 lABl = 12 br ise ABC3 = (12 – 16 – 20) üçgenidir.

⇒ x2 = 32 ⇒ lCDl = x = 4ñ2 br bulunur. lAC3l = 20 br olunca

lAFl = 4 br ve lFBl = 12 – 4 = 8 br bulunur.

20 Geometrinin Özü
 Dik Üçgen ve Özel Üçgenler

ÖRNEK
NAVİGASYON
Uzunluğu 20 metre
olan mavi renkli 1 h2= p . k

elektrik direği, fırtına b

c 2 b2= k . a ve c2= p . a
h
nedeniyle tam orta- 1 1 1
3 a . h = b . c veya = +
h2 b2 c2
dan kırılmış ve dire-
p k
1442443
ğin uç noktası şekil- a
de görüldüğü gibi • Hipotenüse ait yükseklik çizildiğinde Öklid bağıntılarından
direğe 8 metre uzaklıkta bulunan duvarın üzerine gelmiştir. birini kullanmamız gereklidir. Bazen, bu yüksekliği bizim
Buna göre, duvarın yüksekliği kaç metredir? çizmemiz gerekebilir.
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 • Bu üç bağıntıdan hangisini kullanacağımız verilenlere bağ-
2018/TYT lıdır. Fakat, en sık kullanılan 1. sidir.
• Bazı durumlarda uzunlukları harflendirerek denklem kura-
Çözüm
rız. Dolayısıyla da bu denklemleri çözerek sonuca ulaşırız.



10 m Uzunluğu 20 metre
6m
olan direk tam orta- ÖRNEK
10 m dan kırılmışsa her bir A
[AB] ⊥ [AC]


x=4 4m
parçası 10 metredir.
Direğin uç noktasının [AH] ⊥ [BC]
m duvara olan uzaklığı A lBHl = 9 cm
8 metre ise bu uzaklığı B C
9 H 16 lCHl = 16 cm
direğin ucunun duvara değdiği noktaya paralel olarak taşıdığı-
mızda üst tarafta bir 6 – 8 – 10 özel üçgeni oluşur. Yukarıdaki ABC dik üçgeninde verilenlere göre,
A
Bu durumda direğin duvardan sonraki yüksekliği 6 metredir. lABl+lACl+lAHl
B
9 H
toplamı
16
kaç cm
C dir?
15 20
Bu durumda duvarın yüksekliği x = 10 – 6 = 4 metre bulunur. Çözüm
12A
Yanıt C
1. bağıntıyı kullanırsak,
B C
9 H 16
15 20 lAHl2 = 9 . 16 = 144
12
lAHl = 12 cm olur.
B C
9 H 16 2. bağıntıyı kullanırsak,
ÖRNEK
‌ üzlemde bulunan A, B, C, D ve E noktalarıyla ilgili ola-
D lABl 2 = 9.(9 + 16) = 225 ⇒ lABl = 15 cm ve
rak aşağıdakiler biliniyor.
lACl 2 = 16.(9 + 16) = 400 ⇒ lACl = 20 cm olur.
[AB] ⊥ [BC],
Dolayısıyla, lABl+lACl+lAHl = 15+20+12 = 47 cm bulunur.
[AB] ∩ [CD] = E
|AE| = |BC| = 4 birim, ÖRNEK
A D [AB] ⊥ [AD],
|AB| = |CD| = 7 birim
1 [AB] ⊥ [BC]
E
Buna göre, |DE| uzunluğu kaç birimdir?
[AC] ⊥ [BD]
2
A) 3 B) 5 C) 7 D) 2 E) 3 lDEl = 1 cm
2014 / YGS lBEl = 2 cm
B C

Çözüm Yukarıdaki verilere göre, lCEl kaç cm dir?

‌ B Verilere göre uygun çizim Çözüm
yapıldığında şekildeki
D
3 4 Bu soruyu Öklid'in 1. bağıntısını kullanarak kolayca çözeceğiz.
2 uzunluklar elde edilir.
E
ABD dik üçgeninde lAEl2 = lBEl . lEDl ,
5 Bu duruma göre
4 C
lAEl 2 = 1.2 = 2 ⇒ lAEl = ñ2 cm olur.
|DE| = 2 br bulunur.
A ABC dik üçgeninde lBEl 2 = lAEl.lCEl ⇒ 22 = ñ2. lCEl
Yanıt D
lCEl = 2ñ2 cm bulunur.

21
 Dik Üçgen ve Özel Üçgenler

ÖRNEK NAVİGASYON
A 15 C AB ⊥ AC
AE ⊥ BC • Açılarına göre, özel üçgenlerin kenar uzunlukları arasın-
daki oranı ezbere bilmelisiniz. Dolayısıyla bu üçgenlerden
AC ⊥ CE
herhangi biri verildiğinde kenar uzunluklarını ezberden he-
20 D |AB| = 20 cm saplarız. Ya da, uzunlukları kurala göre harflendiririz.
|AC| = 15 cm • Özel açılardan 30°, 45° ve 60° verilen şekillerde uygun bir
x
|DE| = x noktadan dik çizerek özel üçgen elde edebiliriz.
E
B • 120°, 135° ve 150° lik açılar verilen şekillerde açının kolla-
rından birini dışarı doğru uzatıp dikme çizerek, özel bir dik
Yukarıdaki verilere göre, x kaç cm’dir? üçgen elde edebiliriz.
• Bazen içinde özel açılar olan bir dörtgen verilebilir. Bu
15 25 32 27 36
A) B) C) D) E) durumda, şekli özel üçgenlere parçalayabilir veya özel bir
2 3 3 4 5
üçgene tamamlayabiliriz.
2011/LYS

ÖRNEK
Çözüm
K
ABC üçgeninde 3k-4k-5k olduğundan lBCl=25 cm olur. C

Dik üçgende alan bağıntısı b.c = h.a dan I II

L
20.15 = 25.lADl ve lADl = 12 cm olur. 12
30°
ADC üçgeninde (3k-4k-5k) , lDCl = 9 cm ve ACE dik üçgeninde A H B

yükseklik bağıntısından h2 = p.k ⇒ 92 = 12.x ve Birbirine aynı iple bağlı K ve L cisimleri eğik düzlem
81 27 üzerinde hareket K etmektedir. K cismi 12 metre hareket
x= = cm olur. Yanıt D K C L
12 4 ederek A' noktasına ulaştığında
C L cismi II yönünde ha-
I II
reket
A'
ederek yukarı çıkmıştır. L cisminin
B' alt
12köşesi
L B'nin
yeri B' noktasıdır.
3
NAVİGASYON 12
4
4
4
2
12
30°
A 1
4
H B 30°
Buna
A göre B' noktasının Hyer düzlemine
H uzaklığı
B kaç
Birbirine dik doğru parçalarını kullanarak basamaklar halinde
metredir?
oluşturulmuş şekillere "merdiven tipi" diyeceğiz. Bu şekiller-
de verilen iki nokta arasındaki uzaklığı hesaplamak için bir dik Çözüm K L
C
üçgen oluştururuz.
A' B' 12
3
ÖRNEK
4
4
2
4
4
12 30°
1
A 3 B m(AéBC) = m(BéCD) = 90° A H H B

lABl = 3 cm
K cismi 12 metre ilerleyince kendisine bağlı L cismini de 12 metre
6
lBCl = 6 cm ilerleyerek B' noktasına taşır. B' noktasının zemine uzaklığı lB'Hl
3
A B olacaktır.
5 lCDl = 5 cm
C D B'HB dik üçgeninde lBB'l = 12 metre ise
6
Yukarıda verilenlere göre, A noktası ile D noktası ara- 12
lB'Hl = = 6 metre olur.
sındaki uzaklık kaç cm dir?
2
3
A
C
B 5
D (BB'H üçgeni 30° – 60° –90° üçgenidir.)
Çözüm
6 3 6B
Soruda lADl nun kaç cm olduğunu
A
bulmamız isteniyor. Bunun için, [CD]
nı uzatıp A noktasından bir dikme çi-
D
6H zelim.

3 6 C 5

8 ABCH bir dikdörtgen olduğu için

H D

3 C 5
lABl = lCHl = 3 cm ve
8
lBCl = lAHl = 6 cm dir.
Son olarak ADH dik üçgeninde lAHl = 6 cm ve
lDHl = 8 cm olduğu için, lADl = 10 cm bulunur. (6–8–10 üçgeni)

22 Geometrinin Özü
 Dik Üçgen ve Özel Üçgenler

NAVİGASYON NAVİGASYON
A Bazı uzunluk sorularında orta taban çizerek işlem yapmak için
• Bazen üçgenin bir
yeni bir üçgen oluşturmamız gerekebilir. Bu tarz sorularda ba-
açısının net değeri bi-
c b zen tek ipucu orta noktadan çizilen sıradan bir doğru parça-
linmeden kenarları ile
sıdır.
ilgili değer aralığı bul-
mamız istenebilir. Bu B C ÖRNEK
a
durumda, α=90° iken A
A
ABC bir dik üçgen
a2=b2+c2 olduğu için α>90° ise a2>b2+c2 ve
lADl = lCDl
a < 90° ise, a2 < b2 + c2 eşitsizliklerini kurarız.
lABl = 24 cm, lBEl = 16 cm
• α nın 90° yerine özel üçgenlerde kullandığımız açılarla 24
24
D
D
büyüklük küçüklük ilişkisi verilirse, yine benzer bir şekil- lCEl = 6 cm
de "eşit olsa ne olurdu" ana fikriyle işleme başlarız. Yukarıda verilenlere göre,

ÖRNEK B C
C
lDEl kaç cm dir?
B E
16
16 E 66
A
D
[AB] ⊥ [AC] Çözüm
6
8 lBDl = 6 br A
A [DH] ⊥ [BC] çizersek
A lCDl = 8 br [AB] kenarının orta tabanını
D C çizmiş oluruz. Bu yüzden,
B x 8 lBCl = x br
6 24
24
D
D lBHl = lCHl = 11 cm,
Yukarıda verilenlere göre, x in yerine kaç farklı tam
A lDHl = 12 cm ve
sayı
B
değeri yazılabilir? C
xD 12
12 lEHl = 5 cm dir.
Çözüm6 α 8 DHE dik üçgeni ise,
B C
A
Öncelikle, m(BéAD) = 90°
B

11

11
H 5 E
H 5 E 6
6 C
5–12–13 üçgeni olduğu için,
D 16
C 16
B
6 x
α 8 olduğu için m(AéDB) < 90° lDEl = 13 cm bulunur.

ve m(BéDC) = α > 90°

B x
C NAVİGASYON
olduğunu farketmeliyiz.
Dolayısıyla, x2>62+82 ⇒ x2>100 ⇒ x >10 olur. Bazı uzunluk sorularında gizlenmiş ayrıntılar vardır. Bunları
Ayrıca, BCD üçgeninde üçgen eşitsizliğinden, 2<x<14 olur. Sonuç yakalamak için açıları kullanmak gereklidir. Yoksa, sorunun
çözümünü bulmak mümkün olmayabilir. Şimdilik, bu tarz so-
olarak, iki eşitsizliği birleştirdiğimizde 10<x<14 buluruz. Yani,
ruların dik üçgenle bağlantılı olanlarını bir örnekle görelim.
x yerine 11, 12 ve 13 olmak üzere 3 tam sayı değeri yazabiliriz.
ÖRNEK
ÖRNEK A
ABC bir dik üçgen
A x 5
m(BéDC) = 90° A F lBDl = lDEl = 4 birim
D 65 6
D lABl = 6 br x
x 4 4
6
A lEFl = lCFl = 6 birim
F
lBCl = 8 br B D
E 6 6 C
4 4 lAFl = 5 birim
D
6 x lACl = x br Yukarıdaki
B verilere göre, lADl C
= x kaç birimdir?
B C
8 E A
Çözümx 5
Yukarıdaki
A verilere göre, x in kaç farklı tam sayı değeri A
vardır? C D
F
m(DéBE) = m(DéEB) = α ve
B α x 6 5 6
8 4 4
Çözüm
6
D x α α β F β m(EéCF) = m(CéEF) = β
B D 6 C
E
A
m(BéAC) + m(AéBD) + m(AéCD) = 90° 4 4
6
diyelim.
α α β β
α
D
olduğu için m(BéAC) = α < 90°dir. B
E
C
B 6 x C
8
2 2 2 2
Dolayısıyla, 8 < 6 +x ⇒ 28 < x ABC üçgeninde iç açıları toplarsak, α+β+90°=180° ⇒ α+β=90°
2ñ7 < x olur. olur. Bu yüzden m(DéEF) = 90° dir. Dolayısıyla, [DF]nı çizdiğimiz-
B C de ADF ve DEF dik üçgenlerini elde ederiz.
8
Ayrıca üçgen eşitsizliğinden 2 < x < 14 bulunur. Son olarak Pisagor bağıntısından,
Bu iki eşitsizlikten dolayı x in tam sayı değerleri 6, 7, 8, 9, 10, 11, lDFl 2=42+62= x2+52 ⇒ x2=27 ⇒ lADl = x = 3ñ3 birim buluruz.
12, 13 olmak üzere 8 tanedir.

23
 6. ÜNİTE: İKİZKENAR ÜÇGEN
Konu A A

Anlatımı
|AB|=|AC| ⇒ |CH| = |DE|–|DF|
hb = hc = x – y

E  
H   x


x–y 
B C 
B D
İki kenarı eşit olan üçgene ikizkenar üçgen dendiğini bi- C
y
liyoruz. İkizkenar üçgenle ilgili açı sorularının nasıl çözül- F
düğünü daha önce işlemiştik. Bu ünitede uzunluk sorula- İkizkenar üçgenin tabanının uzantısı olan bir noktadan
rının nasıl çözüldüğünü işleyeceğiz. ikiz kenarlara çizilen dikmelerin farkı, ikiz kenarlardan bi-
rine ait yüksekliğe eşittir.

A
İkizkenar üçgenin tepe kö- A A
şesinden çizilen açıortay, |AB| = |AC| ⇔ |BD| = |CE|
kenarortay ve yüksekliğin hb = hc
çakışık olduğunu öğrenmiş-
tiniz. İkizkenar üçgenle ilgili
uzunluk sorularını çözerken E
[BD], [CE] yükseklikler
çoğunlukla bu özellikten E D
faydalanacağız.
B C
H

B C B
A

A A A
x
y
[DE] // [AB] |AB| = |AC| ⇔ |BD| = |CE|
F [DF] // [AC] nB = nC
E
y |AB| = |AC| = |DE| + |DF|
y x
x
E D [BD], [CE] açıortaylar E
E D
B D C

Bir ikizkenar üçgenin tabanı üzerindeki bir noktadan ikiz

kenarlara çizilen paralel doğru parçalarının uzunluklar
B C B C B
toplamı, ikiz kenarlardan birinin uzunluğuna eşittir. Ayrı-
ca, oluşan küçük üçgenler de ikizkenardır.
A A A
lABl = lACl ⇔ lBDl = lCEl
A Vb = Vc
[CH] : hc
[BH'] : hb [BD], [CE] kenarortaylar
E D E D
|AB| = |AC|
E D
H ⇓
F |CH| = |DE| + |DF|
E
Cx y B hb = hc = x + y C B C
B C
D
İkizkenar üçgenin tabanı üzerindeki bir noktadan ikiz ke-
İkizkenar üçgenin ikiz kenarlarına çizilen yardımcı eleman-
narlara çizilen dikmelerin toplamı, ikiz kenarlardan birine
lar (açıortay, kenarortay ve yükseklik) birbirine eştir.
ait yüksekliğe eşittir.

24 Geometrinin Özü
 İkizkenar Üçgen

ÖRNEK
NAVİGASYON A
ABC bir üçgen
lABl=lACl=lBDl=12 cm
• Uzunluk soruları çoğunlukla dik üçgenler kullanılarak çö- 12 12
lCDl=6 cm
zülür. Bu yüzden, ikizkenar üçgenin bulunduğu şekillerde A x

kullanabileceğimiz bir dik üçgen varsa, öncelikle onu kul- lADl=x cm

12
lanırız. Eğer yoksa, tabana ait yüksekliği çizerek çözüme B 12 C
12 x D 6
ulaşırız.
• Tıpkı üçgende açı sorularında olduğu gibi uzunluk soru- Yukarıdaki verilere göre, x kaç cm dir?
B C
A 6
12 D
larında da bir üçgenin ikizkenar olduğunu bizim anla-
mamız gerekebilir. Bu yüzden, bir doğru parçası açıortay, Çözüm
12 A
kenarortay ve yükseklik özelliklerinden herhangi ikisini 12
lABl = lACl olduğu için,
x
sağlıyorsa, orada bir ikizkenar üçgen saklanmış olduğunu 3ñ7
12 12 [AH] dikmesini çizdiğimizde
unutmayınız. x
B C
3ñ7 H 3 D

9 6 lBHl = lCHl = 9 cm olur.
A
ÖRNEK A B
12
C Dolayısıyla, lDHl=3 cm dir.
lABl = lACl = 10 br 
9 H 3 D 6
12
8
8
lADl = 8 br ABH dik üçgeninde, 122 = 92 + lAHl 2 ⇒ 144 = 81 + lAHl 2
10
10 lBCl = x br
⇒ lAHl 2 = 63 ⇒ lAHl = 3ñ7 cm olur.
D
D ADH dik üçgeninde ise, x2= 32 + (3ñ7)2 ⇒ x2 = 9+63
Şekildeki ABC ikizkenar
üçgeninde verilenlere
⇒ x2 = 72 ⇒ x = 6ñ2 cm bulunur.
B C
B x
x
C göre, lBCl = x kaç br dir?
ÖRNEK A A
Çözüm
A ABD dik üçgeninde


A
lABl = 10 br ve



lADl = 8 br olduğu için, D




8 F
10
lBDl = 6 br (6 – 8 – 10 üçgeni)


10 8
10


10
D dir. Ayrıca,


6 D
lCDl = 10 – 8 = 2 br dir. E


2
B C B C
6


2
B C
Bu yüzden, BCD dik üçgeninde Pisa- A Şekil I A Şekil II
x
B
x
C gor bağıntısını kullanırsak,
Burak, önyüzü sarı, arka yüzü
A mavi renkte olan ABC ikiz-
x2 = 62 + 22 = 40 ⇒ lBCl = x = 2ñ10 br bulunur. kenar üçgeni şeklindeki bir kâğıt (şekil I) alıyor. Daha son-
ra B köşesini [DE], C köşesini
2 [EF] boyunca ön yüze kat-
10–x 10–x
ladığında K noktasındaDçakışıyor.
K F
ÖRNEK
D = 2x br, |KE|
|AB| = |AC|, |AK| x = F6 br
A lACl = lBCl 6
x
Buna göre Burak'ın katladığı kâğıdınx ön yüzünde görü-
lABl = 2ñ5 cm B C B E C
A nen sarı bölgenin çevresi kaç br olacaktır?
lBHl = 2 cm Şekil I B 6 E Şekil II6 C
2ñ5
Çözüm
lCHl = x cm
A Katlama yapılan kısımlar, katla-
2ñ5 Şekildeki ABC ikizkenar
nan kısımla aynı şekildedir. Yani
üçgeninde verilenlere
B
2 H x
C
2 BED ile KED ve ECF ile EKF eş
göre, x kaç cm dir? 10–x
B C K
10–x üçgenlerdir.
2 H x
Çözüm A
D x x F
Bu yüzden lEKl = lBEl ve
6
A ABH dik üçgeninde x x lEKl = lECl dir.
x+2 (2ñ5)2 = 22 + lAHl 2 ABC ikizkenar olduğu için [AE]
2ñ5 4
B 6 E 6 C aynı zamanda açıortay ve yük-
x+2 20 = 4 + lAHl 2
2ñ5 4 sekliktir.
lAHl = 4 cm dir.
B
2 x
C ABE üçgeninde lAEl = 8 br, lBEl = 6 br ise lABl = lACl = 10 br dir.
H
ABC ikizkenar üçgeninde
B
2 H x
C
lBDl = lDKl = x ve lFKl = lEFl = x dersek,
lACl = lBCl = x + 2 cm dir.
Dolayısıyla, AHC dik üçgeninde Pisagor bağıntısından lADl = lAFl = 10 – x br olur.
Ç(ADKF) = (10–x)+(10–x) + x + x = 20 br bulunur.
(x+2)2=42+ x2 ⇒ x2+4x+4 = 16+x2 ⇒ 4x = 12 ⇒ x=3 cm bu-
lunur.

25
 İkizkenar Üçgen

NAVİGASYON NAVİGASYON
Daha önce de belirtiğimiz gibi bazı uzunluk sorularını çöz- • Konunun başında, ikiz kenarlara ait yardımcı elemanların
mek için açılardan faydalanmak gereklidir. Bu yüzden, ikizke- eş olduğunu göstermiştik. Bu yüzden, eğer bu yardımcı
nar üçgenin taban açılarının eşitliğini kullanarak bazı soruların elemanlardan biri çizilmiş ve soruyu çözmemize yardımcı
çözümünü buluruz. Yani, bazen eşit açılar sayesinde, şekilde değil ise, eşi olan yardımcı elemanı çizerek çözüme ulaşırız.
gizlenmiş ikizkenar üçgenler bulabiliriz. • Konu başında ayrıca, ikizkenar üçgenin tabanı üzerindeki
bir noktadan çizilen paraleller veya dikmeler ile ikiz kenar-
ÖRNEK lar arasındaki ilişkiyi göstermiştik. Dolayısıyla, bu çizimleri
gördüğümüzde, karşılık gelen kuralı kullanacağız.
A ABC bir üçgen
m(BéAD) = m(DéAE)
A
8 m(AéBC) = m(CéAE) ÖRNEK
A
A lABl = lACl
lDEl = 2 cm
8
lACl =8 cm [CE] ⊥ [AB]
B D 2 C
E
E
lBEl = 3 cm, lCDl = 5 cm
Yukarıda
B verilenlere göre, lCEl
C kaç cm dir? E 6
D 2 AE 3 6
3 lCEl = 6 cm, lBDl = x cm
Çözüm B
B
C
C
α αA β
m(BéAD)=m(DéAE) = α ve x 5
5
Şekildeki ABD üçgeninde verilen-
α+β x
8
D
lere göre, x kaçtır?
α α β m(AéBC) = m(CéAE) = β D
α+β
β α+β 8 Çözüm
C
olsun. ABD üçgeninde"iki iç A
A
B

D 2 E
açı bir dış açıya eşittir" ku- lABl = lACl olduğu için,
β α+β
8
C ralından dolayı, [BH] ⊥ [AC] çizdiğimizde,
B

D 2 E

8 m(AéDC) = α + β olur. E
E 6
6
H
H 33 lBHl = lCEl = 6 cm,
3
3
6
6
3
3 224444
Bu yüzden, m(DéAC) = m(AéDC) = α + β olur. B
B
C
C 8
8 lBEl = lCHl = 3 cm ve
4

Yani, ACD ikizkenar üçgendir. 5

4

x
4
5
x lAEl = lAHl olur.
4
11

Dolayısıyla, lACl = lCDl = 8 cm ve lCEl = 8 – 2 = 6 cm bulunur. D

D
Dolayısıyla, BDH dik üçgeninde
lBHl = 6 cm ve lDHl = 8 cm olduğu için, lBDl = x = 10 cm bulunur.
ÖRNEK
A [BH] ⊥ [AC]
A lAHl = 4 br
4
ÖRNEK
lCHl = 2 br A ABC bir ikizkenar üçgen
4
m(BéAC) = 2 m(CéBH) lABl = lACl
H 30°
A
H 2 Yukarıdaki verilere göre, lEDl = 4 cm
B
2
C lBHl kaç br dir? 30° lEFl = 2 cm
B C [ED] ⊥ [AB]
Çözüm D
A 4
F [EF] ⊥ [AC]
A m(BéAC) = 2m(CéBH) = 2α olsun. 2
B C m(BéAC) = 30°
2α D E
2α Ayrıca, m(AéBH) = β olsun. 4
4 4 Yukarıda verilenlereFgöre, lABl kaç cm dir?
A 2
66 ABH üçgeninde iç açıları toplarsak, B C
Çözüm E
H H 2α+β+90°=180° ⇒ 2α+β=90° olur. 30°
α+β
α+β 2 2 A [BH] ⊥ [AC] çizersek,
ββ
αα α+β
α+β
BHC dik üçgeninde iç açılar toplamın dan
B
B
C
C 30°
lBHl = lEDl + lEFl = 4+2 = 6 cm
α+90°+m(AéCB)=180° ⇒ m(AéCB)=90°– α olur. 6
H
olur.
D
Aynı zamanda, 2α+β=90° olduğu için
60° 4 2H F Ayrıca, ABH 30° – 60° – 90°
m(AéCB)=2α+β–α=α+β olur. B 6 C özel üçgenini elde ederiz.
D E
Dolayısıyla, m(AéBC)=m(AéCB)=α+β olduğu için, 60° F Dolayısıyla,
4 2
lABl = lACl = 6 br dir. Son olarak, ABH dik üçgeninde Pisagor bağın- B
E
C
lABl = 2lBHl = 12 cm dir.
tısından 62=42+ lBHl 2 ⇒ lBHl = 2ñ5 br bulunur.

26 Geometrinin Özü
 7. ÜNİTE: EŞKENAR ÜÇGEN
Konu

Anlatımı
A

60°

a a

A
60° 60°
B C
a
D F
Eşkenar üçgenin üç kenarının da eşit ve açılarının herbi- P
rinin 60° olduğunu biliyoruz. Daha önce, açı sorularının
nasıl çözüldüğünü işlemiştik. Şimdi uzunluk sorularının
nasıl çözüleceğini işleyeceğiz. Ayrıca, ikizkenar üçgen B C
H E
ile ilgili öğrendiğimiz özellik ve çözüm yöntemlerinin
eşkenar üçgen için de geçerli olduğunu unutmayınız.
lAHl = lPDl + lPEl + lPFl
Eşkenar üçgenin iç bölgesindeki bir noktadan kenar-
lara çizilen dikmelerin toplamı, herhangi bir kenara ait
yüksekliğe eşittir.

A
30°
°
30

F E
G

F
° 30
30 °
30° B E C
30° D
B C H
D

Eşkenar üçgenin herhangi bir köşesinden çizilen açıor- P

tay, kenarortay ve yükseklik çakışıktır. Aynı zamanda,
üçgeni simetrik iki parçaya böler. Ayrıca, herhangi bir
köşesinden çizilen yardımcı elemanlar birbirine eşit olur. lAHl = lPDl + lPFl – lPEl

Eşkenar üçgenin dışındaki bir noktadan kenarlara

dikmeler çizilmiş olsun. Noktanın bulunduğu taraftaki
kenara çizilen dikmeyi, diğer dikmelerin toplamından
A çıkarırsak, bir yüksekliğe eşit olur.
D

P F

Bir kenarı a bir alan eşkenar üçgenin çevresi,

B C
E
Ç = 3a br,

[PD] // [AC], [PE] // [AB], [PF] // [BC] a 3

Yüksekliği, h = br
⇒ lABl = lACl = lBCl = lPDl + lPEl + lPFl
2

Eşkenar üçgenin iç bölgesindeki bir noktadan kenarla-

a2 3 2
ra çizilen paralellerin uzunluklar toplamı eşkenar üçge- Alanı, S = br dir.
4
nin bir kenar uzunluğuna eşittir.

27
 Eşkenar Üçgen

ÖRNEK
NAVİGASYON A [DE] ⊥ [BC]
• Uzunluk sorularında, aynı açı sorularında olduğu gibi, 3
[FG] ⊥ [BC]
5 A
kenarların eşitliğinden faydalanacağız. Fakat bu defa, bir F
kenar uzunluğu ile ilgili bilgi verildiyse, bütün kenarlara
3 lADl = 5 cm
D 5
aynı bilgiyi yazacağız. Eğer verilmediyse, harflendirmeler F
lAFl = 3 cm
yaparak denklem kurabileceğiz. D
Şekilde ABC bir eşkenar
• Eşkenar üçgenin iç açıları 60° dir. Bu yüzden, çizili her- B C üçgendir.
E G
hangi bir dikme varsa, 30°– 60°– 90° özel üçgeni de
vardır. Dolayısıyla, ondan faydalanarak sonuca gidebiliriz. Buna
B göre, lEGl kaç cm dir?C
E G
Eğer, çizili bir dikme yoksa, kendimiz çizebiliriz. Ya da ko-
Çözüm


AA

 
sinüs teoremini kullanabiliriz.
33 1. yol

 
5 5 A F



ÖRNEK 2a+5 3
F 2a+5 lBEl = a cm ve




A lABl = 2x + 3 cm DD 5

30
F
lEGl = x cm diyelim.

2a


 
°
2a+5 2a+5

+2
lBCl = 3x – 1 cm 2a



 
°
30
D
BDE 30° - 60° - 90°


30
2x+3
60°

2a
60°

°


+2
B 2a a E
Şekilde ABC bir eşkenar x G a+1 C C üçgeni olduğu için

°
B

30
E G
üçgen olduğuna göre, lACl 60° 2a+5 60°
lBDl = 2a cm olur.
B
3x–1
C
kaç cm dir?
B

a E x G a+1 C

2a+5 Ayrıca, ABC bir eşkenar


A


Çözüm A üçgen olduğu için,



lABl = lACl = lBCl = 2a
3
+ 5 cm olur.


ABC eşkenar üçgen olduğu için lABl = lBCl = lACl dir. 5 3
F

5
60
F
Bu
2a+5yüzden, lFCl =LAlACl
3 2 – lAFl = 2a+5– 3 = 2a+2 cm dir.
2a+5


°


Yani, 2x+3 = 3x–1 ⇒ x=4 olur. D 3




60° 30 °
CFG üçgeni D de 30°– K 60°– 90° özel üçgeni olduğundan dolayı,
30° °
2a


Bu yüzden, lACl = lABl = 2.4+3 = 11 cm bulunur. 5
60

F
2a 2 L +
2a2


32
30 °

+2
30

lCGl 2a
= a+1 cm60°olur.
°



30°

60° D K 60°
52

Sonuç 60°
a olarak, xlBCl =Gl BEl
a+1+ lEGl
60° C + lGCl
2a

B
ÖRNEK E
+2

B 2a a E 5 C
2 H 3 2 G a+1
°
30

A ABC ve ADE eşkenar ⇒ 2a60° + 5 = a2a+5

+ x +a + 1 ⇒ x = 4 cm bulunur.
60°
A
üçgenler, lBDl = lCDl 2.Byola E 5 2 H 3 2 G a+1 C
x 6 lAFl = 6 cm A [AH] dikmesini çizersek
E
x 6
E
lABl = x cm 3 m(BéAH)=m(CéAH)=30° olur.
5
60

F F
L 3
°

F Verilenlere göre, 2 Ayrıca,

B C 60°
30°

D C x kaç cm dir? D K
B D 52 [DK] ⊥ [AH] ve
2a
+

2a
°

Çözüm
2
30

A A [FL] ⊥ [AH] çizersek

 BC eşkenar üçgeninde
A 60° 60°
30
° 30
°
B a E 5 2 H 3 2 G a+1 C iki tane 30° – 60° – 90° özel
lBDl = lCDl olduğu için
30°

30°
30°

30°

x 6
6 E [AD] ⊥ [BC] ve
üçgeni oluşturmuş oluruz.
x 60°
E
4ñ3 60°
m(BéAD) = m(CéAD) = 30° dir. 5 3
4ñ3 F Dolayısıyla; lDKl = cm ve lFLl = cm dir.
60° 2ñ
3
2 2
60°
Dolayısıyla, diğer açıları
30° 60°
2ñ
3
C
F
B 60°
60°
30°
D
yerlerine yazdığımızda, şe-
60° Bu durumda,
C
B
D kilde 30°– 60°– 90° özel
üçgenleri olduğunu görürüz. Öncelikle, ADF üçgenine bakalım. DKHE ve FLHG birer dikdörtgen olduğu için
5
lAFl=6 cm olduğu için, lDFl = 6 = 2ñ3 cm ve 3
lEHl = lDKl = cm ve lFLl = lGHl = cm dir.
ñ3 2 2
lADl = 2.2ñ3 = 4ñ3 cm dir. 5 3
Sonuç olarak, lEGl = + = 4 cm bulunur.
Şimdi de ABD üçgenine bakalım. lADl=4ñ3 cm olduğu için 2 2

4ñ3
lBDl = =4 cm ve lABl = x = 2.4 = 8 cm buluruz.
ñ3

28 Geometrinin Özü
 F
D
P
3ñ3
2ñ3
4ñ3 Eşkenar Üçgen

B C
ÖRNEK Çözüm E

A Aslı Öğretmen, bir etkinlikte A

ABC eşkenar üçgeninin
içindeki özdeş eşkenar üç-

° 30°
30
genleri şekildeki gibi boya- P noktasından çizi-
F
yarak 3 rakamını bir kâğıda D len dikmelerin toplamı-
P
resmetmiştir. 2ñ3
3ñ3 nın eşkenar üçgenin bir
yüksekliğine eşit olduğu-
9ñ3
B C
4ñ3 nu biliyoruz.
60° 60°
B C
ABC eşkenar üçgeninin alanı 96 birimkare olduğuna E H 9
göre, boyalı alan kaç birimkaredir? Bu yüzden,
A) 22 B) 27 C) 33 D) 36 E) 44 añ3 = 9ñ3 a = 18 cm
2017/YGS 2
Çözüm Ç = 3 . 18 = 54 cm olur.
A
‌ 1 tane ABC üçgenininde her
3 tane satırda kaç tane eşkenar
5 tane
üçgen olduğu gösterilmiştir.
7 tane
ÖRNEK
9 tane
Bu durumda A
11 tane [AB] ⊥ [BD]
13 tane 1+3+5 +...+ 15 = 64 tane
[AE] ⊥ [DE]
B C
15 tane küçük eşkenar üçgen var- A
dır. Taralı küçük eşkenar [BC] ⊥ [DF]
üçgenler de 22 tanedir. lBDl = 6 cm
Orantı ile 64 tanesi 96 br2 ise
lDEl = 4 cm
22 tanesi x F
C
B
Şekilde, ABC bir eş-
22 . 96 E
x = = 33 br2 bulunur. 6 F
C
kenar üçgen olduğuna
64 B 4
Yanıt C D E göre, [BC] kenarına ait
6
4 yükseklik kaç cm dir?
NAVİGASYON A
D

• Eşkenar üçgenin iç veya dış bölgesinde bulunan bir nokta- Çözüm

A
m(AéBC) = 60° olduğu için,
°
30°
30

dan çizilen dikmelerin yükseklik, paralellerin ise, bir kenar

uzunluğunu verdiğini ünite şemasında gördünüz. Dolayı- m(DéBC)=90°– 60°= 30° dir.
°
30°
30

sıyla, bu kurallara ait sorulan gördüğümüzde kolayca ce-

Dolayısıyla, BFD üçgeninde
vaba ulaşabiliriz. 60° F
B 30
° H
C 6
• Eğer, bu kuralları unutursak veya daha ayrıntı bir bilgi so- E lFDl = = 3 cm dir.
60°
6 60° F
3 2
rulursa, yeni dikmeler veya paraleller çizeriz. Böylece işlem B 30 4 C
° H
yapabileceğimiz yeni eşkenar üçgenler veya 30° - 60° - 90° D3 E
6
özel üçgenleri elde ederiz. 60°
4 Dış bölgedeki noktadan çizi-
D len dikmelerle ilgili kuralı kulla-
ÖRNEK nırsak,
A [PD] ⊥ [AB]
lAHl = lDBl + lDEl – lDFl = 6 + 4 – 3 = 7 cm buluruz.
[PE] ⊥ [BC]

F
[PF] ⊥ [AC]
D
P lPDl = 2ò3 cm
3ñ3
2ñ3
lPFl = 3ò3 cm
4ñ3
lPEl = 4ò3 cm
B C
E

Yukarıda verilenlere
A göre, ABC eşkenar üçgeninin
çevresi kaç cm dir?
° 30°
30

F
D
P 3ñ3 29
2ñ3

4ñ3 9ñ3

60° 60°
 8. ÜNİTE: ÜÇGENDE AÇIORTAY
Konu

Anlatımı
A

B C  ÜÇGENDE İÇ AÇIORTAY

D A

Açıortay üzerindeki herhangi bir noktadan açı kollarına

dikmeler çizildiğinde, birbirleriyle simetrik ve eş olan iki
dik üçgen oluşur. Bu kuralı tersinden şöyle de yorumla-
yabiliriz. Açıortay, açı kollarından eşit uzaklıktaki nokta-
lardan oluşur.
B C
N

AB AC
• =
BN CN

A Üçgende çizilen iç açıortay gittiği kenarı diğer iki kenar-

O : İç teğet çemberin la orantılı parçalara ayırır. Yani, uzun kenarın tarafındaki
merkezi parça uzundur.

B C
 ÜÇGENDE DIŞ AÇIORTAY
Üçgenin iç açıortaylarının bir noktada kesiştiğini daha
önce de görmüştük. Şimdi uzunluk sorularında bu bil-
giden nasıl faydalanacağımızı öğreneceksiniz.
A

B N
C
A

AB AC
• =
BN CN
C
Tıpkı iç açıortayda olduğu gibi, dış açıortay çizildiğin-
B
de de kenarlar ile oluşturduğu parçalar arasında orantı
vardır.

O : Dış teğet çemberin merkezi

Üçgenin iki dış açıortay ile bir iç açıortayının bir nokta-

da kesiştiğini daha önce işlemiştik. Şimdi bu kuraldan
NOT: Üçgende aynı köşeye ait bir iç, bir dış açıortay
uzunluk sorularında nasıl faydalanacağımıza da deği-
dik kesişir.
neceğiz.

30 Geometrinin Özü
 Üçgende Açıortay

ÖRNEK
NAVİGASYON A
A ABC bir üçgen, [AN] iç açıortay

lBNl = 6 cm, lCNl = 4 cm

bb cc bb mm
bb cc =
= veya
veya c =
= Şekilde verilen ABC üçgeninin
m nn
m c nn
çevresi 35 cm olduğuna göre,
lABl kaç cm dir?
m nn B C
m 6 N 4
B C
6 N 4

m Çözüm
m .. kk nn .. kk A
bb cc
A I. yol:
Ç(ABC) = lABl + lACl + 10 = 35
bb .. kk cc .. kk m nn x 25–x
m
x 25–x lABl + lACl = 25 cm dir.
3k 2k
• Üçgenin bir köşesinden iç açıortay çizildiğinde, önce- 3k 2k Dolayısıyla, lABl = x cm ve
likle orantı kuralını kullanarak hesaplama yaparız. Bu B
6 N 4 C lACl = 25 – x cm diyebiliriz.
işlemleri daha hızlı ve pratik yapmak için ise, orantıya B
6 N 4 C Orantı kuralından,
göre harflendirme yapabiliriz. Yani, örneğin b = 8 birim
ve c = 6 birim ise, m = 4k birim ve n = 3k birim olarak x 25 – x
= ⇒ 4x = 150 – 6x ⇒ x = 15 bulunur.
harflendirebiliriz. 6 4
• Şekilde birden fazla açıortay varsa, teker teker ele ala- II. yol:
rak soruyu çözebiliriz.
lABl 6 3
= = olduğu için lABl =3k cm ve lACl =2k cm
lACl 4 2
diyelim. 3k+2k+10 = 35 ⇒ k = 5 olur.
Dolayısıyla, lABl = 3k = 15 cm bulunur.

ÖRNEK
ÖRNEK A ABC bir üçgen

ABC bir üçgen 3 2 [CD] ve [DE] açıortay

A
E lAEl = 2 br
[AN] iç açıortay D
A 4
9 lADl = 3 br
4
lABl = lCNl 3 2 lCEl = 4 br
E
lACl = 9 birim B C lBDl = 4 br
B 4 C D
A N 4
lBNl = 4 birim Yukarıda
4 verilenlere
A
göre, BDC üçgeninin çevresi kaç
43

A br dir?
9
Yukarıda verilenlere göre, ABC üçgeninin çevresi kaç
4

B 3 2 C
44

birimdir?
x=6
9
Çözüm E 6
42

D
B C A 4 Öncelikle, [DE] açıortayına
43

4
4

N k=4
Çözüm odaklanırsak,
44
4

3 6 2
44

B C
4 lABl = lCNl = x
1

A N x=6 E 3 lCDl
B 6 C = ⇒ lCDl = 6 br
42

D 2k = 8
birim olsun. 4 2 4
x=6
olduğunu görürüz.
4

9 k=4
44

Orantı kuralını kulla- 6

[CD] açıortay olduğu için
1

nırsak; B C
2k = 8 lACl lBCl
B 4 C =
N x=6 lADl lBDl
6 lBCl
x 9 = ve |BC| = 8 br olur.
= ⇒ x2 = 36 ⇒ x = 6 olur. 3 4
4 x Ç(BDC) = 4 + 6 + 8 = 18 br bulunur.
Dolayısıyla, Ç(ABC) = 6+9+10 = 25 birim dir.

31
 Üçgende Açıortay

ÖRNEK NAVİGASYON
A
ABC bir üçgen
[AK] açıortay b c b m
b=
m c veya b
n
= m
b x = veya c = n
12 |AC| = 12 cm, b x m n c n
c
|KC| = 4 cm, c n

n
B C |BK| = x cm 
m
x K 4 m

Şekildeki ABC üçgeninin çevresi 44 cm olduğuna

göre, x kaç cm’dir?
13 m.k
11 b m.k n.k
A) 6 B) 7 C) 8 D) E) b n.k
2 2 c
c c.k n
2011 / LYS

c.k 
n
Çözüm 
b.k

m
b.k m
A İç açı ortay kuralına göre
• Tıpkı iç açıortayda olduğu gibi dış açıortayda da önce
AB AC
= den orantı kuralı kullanılır. Bu yüzden, yine aynı şekilde
3x 12 BK KC orantıya göre harflendirme yapabiliriz.
AB 12 • Aynı köşeden hem
= ve lABl=3x olur. iç hem de dış açıor-
B
x K 4
C
x 4
Ç(ABC) = 3x + (x+4) + 12 tay çizilmişse, iki
28 farklı soru tipi kar-
44 = 4x + 16 ve x = = 7 cm olur. şımıza çıkar. Birin-
4
cisi, açıortayları tek
ÖRNEK tek kullanmamız gereken tip. İkincisi ise, açıortayların
A
birbirine dik olmasını kullanmamız gereken tip. Nadi-
ren de olsa, bu iki tip bir arada sorulabilir.
7 12 ÖRNEK
ABD bir üçgen
A
lBCl = 4 cm
6
lACl = 5 cm
B D HA E C 5
lABl = 6 cm
ABC üçgeninde m(BéAD) = m(DéAH), m(HéAE) = m(EéAC), B D
A 4 A C
[AH] ⊥ [BC] dir. [AB], [AD] kenarı kat çizgisi olacak şekil-
7  yeni konumu B',
12 [AC], [AE] kenarı Yukarıdaki
6 şekilde [AD], ABC üçgeninin dış açıortayı ol-
de katlandığında B'nin
 
5 A |CD| kaç cm dir?
duğuna göre,
kat çizgisi olacak şekilde katlandığında C'nin yeni konu-
7 12 B D
mu C' olmaktadır. 4 C
Çözüm 6
Buna göre, lB'C'l = x kaç br dir? 5
B D H E C A
Çözüm B
a
4 C Önce
D
lCDl nu hesaplama-
B D H
A E C 6 5k mız gerekiyor. Bunun için
B'
  
5 6k iki farklı yolumuz var.
a
B D
7 12 4 C I.yol
5k
6k
lCDl = a cm diyelim.
C'
Orantı kuralından,
lACl lCDl 5 a
B D H E C = ⇒ = ⇒ 6a=20+5a ⇒ lCDl=a=20 cm
B' [AD] ve [AE] açıortay oldukla- lABl lBDl 6 4+a
rından katlama işlemi yapılınca II.yol
[AB] nin görüntüsü [AH üze-
rinde [AB'] olur. lBDl 6
= olduğu için lBDl = 6k cm ve lCDl = 5k cm diyelim.
lCDl 5
C' lABl = lAB'l = 7 br dir.
Bu durumda, lBDl = 6k = 5k+4 ⇒ k = 4 olur.
Diğer taraftan AEC üçgeninin katlama sonucu [AC] nin görüntü-
sü [AH üzerinde [AC'] olur. lAC'l = lACl = 12 br dir. Bu yüzden, lCDl = 5k = 20 cm bulunur.
lB'C'l = lAC'l – lAB'l = 12 – 7 = 5 br olur.

32 Geometrinin Özü