You are on page 1of 50

KURUMSAL

BES YAYINLARI BES YAYINLARI


/besyayin.com /BES YAYINLARI
@besyayinlari facebook.com/besyayinlari
MATEMATİK FÖY 01
DERS İŞLEME
Föyleri
TRİGONOMETRİ - I

TRİGONOMETRİK FONKSİYONLAR Açı Ölçü Birimleri


Yönlü Açı Bir açının ölçüsünü bulabilmek için açının kolları arasındaki
Kenarlarından biri başlangıç diğeri bitiş kenarı olarak kabul açıklığı belirlemek gerekir. Bir açının ölçüsü, derece veya rad-
edilen açıdır. yan birimleri ile ifade edilir.
Derece
arı
m ken
biti Bir tam çember yayı 360 eş parçaya bölündüğünde bu parça-
ının
Aç lardan her birini gören merkez açının ölçüsü 1 derece olarak
Pozitif
yönlü açı ifade edilir. Bir çember yayının ölçüsü 360 derecedir.
Negatif Açı
yönlü açı nın
baş
lan
gıç
ken
arı

Açının dönme yönü, saat yönünün tersi ise bu açılara pozitif 1° B


yönlü açılar; açının dönme yönü, saat yönü ile aynı ise bu O A
açılara negatif yönlü açılar denir.

1° = 60ı (dakika)

1ı = 60ıı (saniye)

1° = 3600ıı (saniye)

O A ÖRNEK-1

Başlangıç kenarı: [OA 12 800 saniyelik açının ölçüsünü derece, dakika ve saniye
Bitim kenarı: [OB cinsinden bulunuz.

Açının dönme yönü, saat yönünün tersine olduğundan AO∑B


açısı pozitif yönlüdür.

ÖRNEK-2
A B
m(A) = 39° 45ı 53ıı
m(B) = 27° 56ı 42ıı
olduğuna göre,
a. m(A) + m(B)
O
b. m(A) – m(B)
Başlangıç kenarı: [OA
ifadelerinin değerini bulunuz.
Bitim kenarı: [OB
Açının dönme yönü saat yönünde olduğundan AO∑B açısı
negatif yönlüdür.

Ders İşleme Föyü | Matematik 1


01

Radyan ç. 180°

Bir çemberde yarıçap uzunluğuna eşit uzunlukta bir yayı gören


merkez açının ölçüsü 1 radyan olarak ifade edilir.

Bu durumda tam açının ölçüsü


d. –90°
2∏r
= 2∏ radyand›r.
r

A
r

O r
Ölçüsü radyan cinsinden verilen bir açıyı derece cinsinden
r
yazmak için ∏ yerine 180° yazmak yeterlidir.

ÖRNEK-4
|A∫B| = r, m(AO∑B) = 1 radyan
Bir açının derece cinsinden ölçüsü D, radyan cinsinden ölçüsü Aşağıda radyan cinsinden verilen açıları derece cinsinden
R ise, yazınız.
2∏ 360° ∏
a.
3
R D
Doğru orantıdan
2∏·D = 360°·R
elde edilir.
Buradan, 2∏
b.
5
D R D R
= & = elde edilir.
360° 2∏ 180° ∏

D R
=
180° ∏ 5∏
c.
eşitliği ile derece ile radyan birbirine dönüştürülür. 6

ÖRNEK-3

Aşağıda derece cinsinden verilen açıları radyan cinsinden 10∏


yazınız. ç.
3
a. 45°

b. 120° ÖRNEK-5

Bir çemberde yarıçap uzunluğunun katı uzunlukta yayı
2
gören merkez açının ölçüsünün kaç derece olduğunu bu-
c. 150° lunuz.

2 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

Birim Çember
ÖRNEK-8
Dik koordinat sisteminde, merkezi orijinde bulunan ve yarıçap
uzunluğu 1 birim olan çembere birim çember denir. Birim çember üzerinde aşağıda verilen noktaların tanımla-
y dığı merkez açıların ölçüsünü bulunuz.

a. f , p b. f – p
1 §3 §2 , §2
(0, 1) 2 2 2 2

c. (–1, 0) ç. (0, 1)

(–1, 0) (1, 0) y
x
O

(0, –1)

x
{(x, y): x2 + y2 = 1, x ‰ ◊, y ‰ ◊} kümesi birim çemberi belirtir. O

ÖRNEK-6

Af– yp
1 ,
§2
noktası birim çember üzerinde olduğuna göre, y yerine ya-
zılabilecek değerleri bulunuz.

ÖRNEK-9

Aşağıda verilen noktalardan hangilerinin birim çember


ÖRNEK-7 üzerinde olduğunu bulunuz.

K e a, – o noktası birim çember üzerinde ve dik koordinat sis- C) f p


1 3, 1
A) (0, 1) B) (1, 2)
2 2 2
teminde dördüncü bölgededir.
D) f – p E) f p
2 , 1 1 , 2
Buna göre, a değerini bulunuz. 5 5 3 3

Ders İşleme Föyü | Matematik 3


01

Esas Ölçü ç. –18754°

Birim çemberin çevresinin ölçüsü 2∏ birim olduğundan farkları


2∏ ve 2∏’nin tam katlarına eşit olan herhangi iki açı, birim çem-
ber üzerinde aynı noktayı gösterir. Eğer Å açısı birim çemberi
P(x, y) noktasında kesiyorsa k ‰ Ë olmak üzere Å + 2k∏ biçi-
mindeki tüm açılar da birim çemberi P(x, y) noktasında keser.
ÖRNEK-11
Bu durumda,
Aşağıda radyan cinsinden verilen açıların esas ölçülerini
Å – 4∏, Å – 2∏, Å, Å + 2∏, Å + 4∏, ...
radyan cinsinden bulunuz.
biçimindeki bütün açılar birim çemberi P(x, y) noktasında ke- 9∏
a.
secektir. 2

k ‰ Ë için,

Å ‰ [0, 360°) olmak üzere ß = Å + 360°·k olan açı ile Å ‰ [0, 2∏)
olmak üzere ß = Å + 2k∏ olan açının esas ölçüsü Å’dır. 23∏
b. –
3

✓ Ölçüsü derece cinsinden verilen pozitif yönlü bir açının


esas ölçüsünü bulmak için bu açının ölçüsü 360° ye
bölünür. Kalan, esas ölçüdür. Eğer açı negatif yönlü bir 41∏
c.
açı ise açının ölçüsünün mutlak değeri 360° ye bölünür 5
ve kalan, 360° den çıkarılır. Kalan, bu açının ölçüsü-
nün esas ölçüsüdür.
✓ Ölçüsü radyan cinsinden verilen bir açının esas ölçü-
sünü bulmak için bu açının ölçüsünden 2∏’nin tam kat-
ları atılır. Kalan, esas ölçüdür. Eğer açı negatif yönlü
bir açı ise açının ölçüsünün mutlak değerinden 2∏’nin 63∏
ç. –
katları çıkarılır ve kalan, 2∏’den çıkarılır. Kalan, bu açı- 4
nın esas ölçüsüdür.

ÖRNEK-10

Aşağıda derece cinsinden verilen açıların esas ölçülerini


derece cinsinden bulunuz.
d. 32∏
a. 6390°

b. –3250°

e. –15∏

c. 15641°

4 Ders İşleme Föyü | Matematik


Açı Ölçü Birimleri ∙ Birim Çember ∙ Esas Ölçü Test - 01

1. m(A) = 24° 36ı 48ıı 5. I. A(–1, 1)


ı ıı
m(B) = 37° 43 54
II. B f p
1 , –2
olduğuna göre, m(A) + m(B) toplamı aşağıdakilerden §5 §5
hangisidir? III. C(0, –1)
A) 61° 20ı 22ıı B) 61° 20ı 42ıı Numaralanmış noktalardan hangileri birim çember
C) 62° 20ı 22ıı D) 62° 20ı 32ıı üzerindedir?
E) 62° 20ı 42ıı A) Yalnız II
AYT MATEMAT�
B) Yalnız III
C) I ve II
K D�F
D) I ve III E) II ve III

Test 1 (691

2. –1230° lik açının esas ölçüsü kaç derecedir?


A) 150 B) 190 C) 210 D) 230 E) 250
6. Dik koordinat sisteminde verilen A ve B noktaları birim
çember üzerindedir.
y

§3 1
Af , p
2 2
x
31∏ O
3. – radyanlık açının esas ölçüsü kaç radyandır?
3
∏ 2∏ 4∏ 5∏
A) B) C) ∏ D) E) §2, –§2
3 3 5 3 Bf p
2 2

Buna göre, m(AO∑B) açısının ölçüsü kaç derecedir?


A) 45 B) 75 C) 90 D) 105 E) 120

Dik koordinat sisteminde A f , k p noktası birim çember


§3
4.
2
üzerinde dördüncü bölgededir.
Buna göre, k değeri aşağıdakilerden hangisidir?
§3 §2
A) –1 B) – C) – 691985
2 2
1 §3
D) – E) –
2 3

OPT�K - Test 1 (691985)


Ders İşleme Föyü | Matematik 5
01

TRIGONOMETRIK FONKSIYONLAR ✓ P noktası birim çember üzerinde olduğundan P noktasının


apsis ve ordinat değerleri –1’den küçük, 1’den büyük ola-
Kosinüs ve Sinüs Fonksiyonları
maz.
y
Bu durumda,

1 –1 ≤ cosÅ ≤ 1

B P(x, y) = P(cosÅ, sinÅ) –1 ≤ sinÅ ≤ 1


sinÅ olur.
Å
–1 O cosÅ A 1
x ✓ Birim çemberde Pisagor teoremi uygulanırsa,
cos2Å + sin2Å = 1
bağıntısı elde edilir.
–1

Å açısının bitim kenarının `[OPj birim çemberi kestiği P nokta- cos2Å + sin2Å = 1 olduğundan,
sının apsisine Å açısının kosinüsü denir ve cosÅ şeklinde
cos2Å = 1 – sin2Å = (1 – sinÅ)·(1 + sinÅ)
gösterilir.
sin2Å = 1 – cos2Å = (1 – cosÅ)·(1 + cosÅ)
P noktasının ordinatına ise Å açısının sinüsü denir ve sinÅ
şeklinde gösterilir. olur.

✓ cosÅ = |OA|, sinÅ = |OB|


ÖRNEK-13

sin3x + sinx·cos2x
ifadesinin en sade hâlini bulunuz.

ÖRNEK-12

cos130°, sin(–100°) değerlerini birim çemberde gösteriniz.

ÖRNEK-14

2sinÅ + 1
x=
x 3
O
olduğuna göre, x’in değer aralığını bulunuz.

6 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-15 ÖRNEK-18

sin 2 x – 1 + cosx Birim çemberden faydalanarak aşağıdaki tabloyu doldu-


1 – cosx runuz.
ifadesinin en sade hâlini bulunuz.
Å 90° 180° 270° 360°

sinÅ

cosÅ

ÖRNEK-16

3sinx + 2a – 1 = 0
A = m·sinx + n·cosx olmak üzere,
olduğuna göre, a’nın alabileceği tam sayı değerlerini bu-
lunuz. A’nın en büyük değeri m2 + n2

A’nın en küçük değeri – m 2 + n 2


olur.

ÖRNEK-19
ÖRNEK-17
Aşağıda verilen ifadelerin en büyük ve en küçük değerle-
x = sinœ, y = cosœ olduğuna göre, rini bulunuz.

6x2 + 4y2 – x4 + y4 a. 3sinx + 4cosy b. 5cosx – 2siny

ifadesinin değerini bulunuz. c. 3sinx + 4cosx ç. –2§3 sinx + 2cosx

Ders İşleme Föyü | Matematik 7


01

Tanjant ve Kotanjant Fonksiyonları y

y x=1
B cotÅ
Kotanjant y=1
ekseni H cosÅ P M(cotÅ,1)
P K(1, tanÅ)
sinÅ
Å
x

sinÅ
O A
Å
x
O cosÅ H A

Birim çember üzerinde Å açısının bitim kenarı `[OPj , y = 1 doğ-


Tanjant
ekseni rusunu M noktasında kessin. M noktasının apsisine Å’nın ko-
tanjantı denir ve cotÅ şeklinde gösterilir.
Birim çember üzerinde Å açısının bitim kenarı `[OPj , x = 1 doğ-
Şekilde |BM| = cotÅ olur.
rusunu K noktasında kessin. K noktasının ordinatına Å’nın
tanjantı denir ve tanÅ şeklinde gösterilir. OHP üçgeni ile OBM üçgeni benzerdir. Bu üçgenler arasında
benzerlik bağıntısı yazılırsa,
Şekilde |AK| = tanÅ olur.
| OH | | HP | | OP |
Yukarıdaki şekilde OPH üçgeni ile OKA üçgeni arasında ben- = =
| OB | | BM | | OM |
zerlik bağıntısı yazılırsa,
olur.
| OH | | OP | | PH |
= =
| OA | | OK | | AK | | OH | | HP | sinÅ cosÅ
= olduğundan = olur.
olur. | OB | | BM | 1 cotÅ
cosÅ
| OH | | PH | cosÅ sinÅ Buradan cotÅ = bağıntısı elde edilir.
= olduğundan = olur. sinÅ
| OA | | AK | 1 tanÅ
sinÅ
Buradan tanÅ = bağıntısı elde edilir.
cosÅ
Å’nın uygun tanımlı olduğu yerde tanÅ·cotÅ = 1 olur.
1 , 1
Aynı zamanda tanÅ = cotÅ = olur.
cotÅ tanÅ

ÖRNEK-20
ÖRNEK-21
1
1 + tan 2 x tanx + cotx = 3
ifadesinin eşitini bulunuz. olduğuna göre, tan4x + cot4x ifadesinin değerini bulunuz.

8 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

Sekant ve Kosekant Fonksiyonları


ÖRNEK-22
y
y

T 1
P
P
cosecÅ

sinÅ
Å
x Å
O A x
–1 O cosÅ H 1 B
secÅ

–1
x=1
Dik koordinat sisteminde verilen birim çemberde m(TO∑A) = Å,
m(PO∑B) = Å olmak üzere P noktasından çizilen teğetin x ekse-
[TA] ~ [OA, x = 1 doğrusu çembere A noktasında teğet,
nini kestiği B noktasının apsisine Å açısının sekantı denir ve
3
tanÅ =
4 secÅ şeklinde gösterilir.

Buna göre, |PT| nun kaç birim olduğunu bulunuz. P noktasından çizilen teğetin y eksenini kestiği A noktasının
ordinatına Å açısının kosekantı denir ve cosecÅ şeklinde gös-
terilir.

Yukarıdaki şekilde OPH üçgeni ile OBP üçgeni benzer oldu-


| OP | | PH | | OH |
ğundan = = olur.
| OB | | BP | | OP |

| OP | | OH | 1 cosÅ
= olduğundan = elde edilir.
ÖRNEK-23 | OB | | OP | secÅ 1

y 1
Buradan secÅ = olur.
cosÅ
C | PH | | OP |
y=1 OPH üçgeni ile AOP üçgeni benzer olduğundan =
B P | OP | | AO |
sinÅ 1 1
olur. Buradan = olduğundan cosecÅ =
Å 1 cosecÅ sinÅ
x
O A elde edilir.

Trigonometrik Özdeşlikler

Trigonometrik özdeşliklerle işlemler yapılırken,

sin 2 Å + cos 2 Å = 1
Dik koordinat sisteminde verilen birim çemberde m(CO∑A) = Å,
[OB ~ [BC], y = 1 doğrusu çembere B noktasında teğet, sinÅ
tanÅ =
cosÅ
|OC| = §3 birim
cosÅ
Buna göre, cotÅ ifadesinin değerini bulunuz. cotÅ =
sinÅ
1
secÅ =
cosÅ
1
cosecÅ =
sinÅ

eşitliklerinden faydalanılır.

Ders İşleme Föyü | Matematik 9


01

ÖRNEK-24 ÖRNEK-27

1 + sinÅ cosÅ 3sin 2 x – 1 + 2cos 2 x


+
cosÅ 1 + sinÅ 5sin 2 x + 7 – cos 2 x
ifadesinin eşitini bulunuz. ifadesinin eşitini bulunuz.

ÖRNEK-28
ÖRNEK-25 ∏
0<x< olmak üzere,
cosx 2
tanx +
1 + sinx 1 + cosx 1 – cosx
+
ifadesinin eşitini bulunuz. 1 – cosx 1 + cosx
ifadesinin eşitini bulunuz.

ÖRNEK-26 ÖRNEK-29

sinx·tanx + cosx | 1 – sinx | – | 1 + sinx |


cosx·cotx + sinx 1 + cosx – | cosx – 1 |
ifadesinin eşitini bulunuz. ifadesinin eşitini bulunuz.

10 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-30 ÖRNEK-33

cos 2 x sin 2 x 2sinx – cosx 1


+ =
sinx – cosecx cosx – secx 3sinx + cosx 2

ifadesinin eşitini bulunuz. olduğuna göre, tanx ifadesinin değerini bulunuz.

ÖRNEK-34
ÖRNEK-31
sin 3 x – cos 3 x
1 + cotx sinx – cosx
sinx + cosx
ifadesinin en sade hâlini bulunuz.
ifadesinin eşitini bulunuz.

ÖRNEK-35

ÖRNEK-32 0<Å< , x = sinÅ ve y = cosÅ olmak üzere,
2
1 + 2xy
secÅ e cosecÅ – o
sinÅ
1 + cosÅ x + x y + xy 2 + y 3
3 2

ifadesinin eşitini bulunuz. ifadesinin eşitini bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 11


01

ÖRNEK-36 ÖRNEK-39

tanx – cotx 0<x< olmak üzere,
2 2 2
tan x – cot x
1
ifadesinin en sade hâlini bulunuz. secx·tanx· (1 – sinx) =
4
olduğuna göre, cscx değeri kaçtır?
3 5 7
A) B) C) D) 2 E) 3
2 2 2
(2019-AYT)

ÖRNEK-37

cosecx – sinx
cotx
ifadesinin en sade hâlini bulunuz.

ÖRNEK-40
ÖRNEK-38

0<x< olmak üzere,
∏ 2
0 < x < olmak üzere,
2 sec (x) – 1 3
1 + tanx sinx – cosx =
· =2 2 sec (x) + 1
cotx sinx
eşitliği sağlanmaktadır.
olduğuna göre, sinx değeri kaçtır?
Buna göre, tan(x) değeri kaçtır?
1 3 §2 §3 §5
A) B) C) D) E)
3 5 2 2 3 A) §2 B) §3 C) §5 D) §6 E) §7
(2020-AYT) (2017-LYS)

12 Ders İşleme Föyü | Matematik


Trigonometrik Fonksiyonlar Test - 02

1. a ile b birer gerçel sayı olmak üzere, sinx + cosx 1


4. =
3sina + 2cosb 2sinx + cosx 3

ifadesinin alabileceği kaç farklı tam sayı değeri var- olduğuna göre, tanx ifadesinin değeri kaçtır?
dır? A) –2 B) –1 C) 1 D) 2 E) 3
A) 12 B) 11 C) 9 D) 8 E) 6

| 1 – sinx | – | cosx – 1 |
5.
sin 2 x | 1 – sin 2 x | – | 1 – cos 2 x |
2.
1 + cosx ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir? 1 –1
A) B)
sinx + cosx sinx + cosx
A) 1 – cosx B) 1 + cosx C) 1 – sinx
1 1
D) 1 + sinx E) cosx C) D)
sinx – cosx cosx – sinx
E) sinx – cosx

1 – tan 2 x
3. 6.
cosx
+
sinx
cos 2 x – sin 2 x 1 – cotx 1 – tanx
ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir? ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
A) sin2x B) cos2x C) tan2x A) –1 B) sinx C) cosx
D) sec2x E) cosec2x D) sinx·cosx E) 0

Ders İşleme Föyü | Matematik 13


Test - 02

7. x ‰ ◊ olmak üzere, 10. Dik koordinat sisteminde birim çember aşağıda verilmiştir.
a = 2sinx + 1 y x=1
olduğuna göre, a’nın alabileceği en geniş değer aralı-
ğı aşağıdakilerden hangisidir?
A
A) [–1, 1] B) [–1, 3] C) [1, 3]
D) [–3, 1] E) [–2, 2] Å x

AYT MATEMAT�K D
O B 1

Test 2 (69
A noktası x = 1 doğrusu üzerinde ve m(AO∑B) = Å oldu-
ğuna göre, |AO| nun Å türünden eşiti aşağıdakilerden
hangisidir?
A) sinÅ B) cosÅ C) 1 + sinÅ
D) secÅ E) cosecÅ
8. 3x2 – 2x + a = 0
denkleminin kökleri sinß ve cosß’dır.
Buna göre, a değeri kaçtır? 11. Dik koordinat sisteminde birim çember aşağıda verilmiştir.
1 1 2 5 1 y
A) – B) – C) – D) – E) –
9 6 9 6 3
B

θ x
O A

B ve K noktaları çember üzerinde ve m(KO∑A) = œ


olduğuna göre, |BK|2·|1 + sinœ| ifadesinin eşiti aşağı-
∏ dakilerden hangisidir?
9. 0<x< olmak üzere,
2 A) 2cos2œ B) 2sin2œ C) 2tan2œ
2sinx – cosx = 1 D) 2cot2œ E) 2sec2œ
olduğuna göre, cosx ifadesinin değeri kaçtır?
3 3 4 1 1
A) B) C) D) E)
4 5 5 2 5

691986

OPT�K - Test 2 (691986)


14 Ders İşleme Föyü | Matematik
01

Dik Üçgende Trigonometrik Oranlar


ÖRNEK-42
A ∏
0<œ< olmak üzere,
Å 2
s 3
enü cosœ =
5
p ot Komşu dik kenar
Hi olduğuna göre, cotœ + sinœ toplamını bulunuz.

C Karşı dik kenar B

Karfl› dik kenar uzunlu€u | BC |


sinÅ = =
Hipotenüs uzunlu€u | AC |

Komflu dik kenar uzunlu€u | AB |


cosÅ = =
Hipotenüs uzunlu€u | AC |

Karfl› dik kenar uzunlu€u | BC |


tanÅ = =
Komflu dik kenar uzunlu€u | AB |

Komflu dik kenar uzunlu€u | AB |


cotÅ = =
Karfl› dik kenar uzunlu€u | BC |

ÖRNEK-43
ÖRNEK-41
A
A
Å
Å

13

B 5 C C B

ABC dik üçgen, [AB] ~ [BC], m(BA∑C) = Å, |BC| = 5 cm, ABC dik üçgen, [AB] ~ [BC], m(BA∑C) = Å, |AB| = (x + 2) cm,
5’
|AC| = 13 cm |BC| = 30 cm, cotÅ = dır.
6
Buna göre; sinÅ, cosÅ, tanÅ ve cotÅ değerlerini bulunuz. Buna göre, x değerinin kaç santimetre olduğunu bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 15


01

ÖRNEK-44 ÖRNEK-46
A D C
Å

H
4 Å

E
B 6 C
A B
ABC dik üçgen, [AB] ~ [BC], [BH] ~ [AC], m(BA∑C) = Å,
ABCD kare, [AC] köşegen, m(DE∑C) = Å, |CE| = 5|AE|
|BC| = 6 cm, |CH| = 4 cm
Buna göre, sinÅ ifadesinin değerini bulunuz.
Buna göre, cosÅ değerini bulunuz.

ÖRNEK-45

A ÖRNEK-47

A
4
D
x
4

Å
C E B
Å
ABC üçgen, [AB] ~ [BC], [DE] ~ [AC], m(AC∑B) = Å,
B D C
4
sinÅ = , |AD| = |DE| = 4 cm ABC eşkenar üçgen, m(AD∑C) = Å, |DC| = 3|BD|
5
Buna göre, |AB| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz. Buna göre, tanÅ ifadesinin değerini bulunuz.

16 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-48 ÖRNEK-50

D E C D 9 C
Å

F 8 15

A B A 26 B

ABCD kare, [EF] ~ [BF], m(DE∑F) = Å, |AF| = 2|DF| ABCD yamuk, [AB] // [DC], |AB| = 26 cm, |BC| = 15 cm,

Buna göre, cosÅ ifadesinin değerini bulunuz. |CD| = 9 cm, |AD| = 8 cm, m(DA∑B) = Å
Buna göre, tanÅ ifadesinin değerini bulunuz.

ÖRNEK-51

A
ÖRNEK-49 Å
A

c b
œ
B C

12 ,
B a C ABC ikizkenar üçgen, |AB| = |AC|, sinÅ =
13
ABC üçgen, |BC| = a birim, |AC| = b birim, |AB| = c birim m(BA∑C) = Å, m(BC∑A) = œ
Buna göre, c·cosB + b·cosC ifadesinin değerini bulunuz. Buna göre, cosœ ifadesinin değerini bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 17


01

ÖRNEK-52 ÖRNEK-54
A
Aşağıdaki şekil beş eş kareden oluşmuştur.
A C

Å
K
D
Å
B H 4 C

ABC dik üçgen, [AH] ~ [BC], [AB] ~ [AC], m(AB∑C) = Å,


E B
|CH| = 4 cm
A, K, B ve C, D, E noktaları doğrusal olduğuna göre, tanÅ Buna göre, |BH| nun Å türünden eşitini bulunuz.
ifadesinin değerini bulunuz.

30°-60°-90° dik üçgeninde,

90° lik açının karşısındaki kenarın uzunluğu, 30° lik açının


karşısındaki kenarın uzunluğunun 2 katına eşittir.

ÖRNEK-53 60° lik açının karşısındaki kenarın uzunluğu, 30° lik açının
karşısındaki kenarın uzunluğunun §3 katına eşittir.
6
A B A

30°

2a
a§3

Å
60°
D C B a C
14
45°-45°-90° dik üçgeninde,
ABCD ikizkenar teğetler yamuğu, |AB| = 6 cm, |CD| = 14 cm,
90° lik açının karşısındaki kenarın uzunluğu, 45° lik açıla-
m(AD∑C) = Å
rın karşısındaki kenarların uzunluğunun §2 katına eşittir.
Buna göre, cosÅ ifadesinin değerini bulunuz. A

45°

x§2
x

45°
C x B

18 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-55 ÖRNEK-57

C A
1
D

§5 4

Å
60° 45°
A O B
B x C
ABC üçgen, O yarım çemberin merkezi, [AC] çembere A nok-
ABC üçgen, m(AB∑C) = 60°, m(BC∑A) = 45°, |AB| = 4 cm
tasında teğet, |AC| = §5 cm, |CD| = 1 cm, m(AB∑C) = Å
Buna göre, |BC| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz.
Buna göre, sinÅ ifadesinin değerini bulunuz.

ÖRNEK-56
ÖRNEK-58
F K E
A
D C

x
8
N
M
Å
120°

A B B 4 C

ABCDEFNM küp, m(DA∑K) = Å, |FK| = 4|KE| ABC üçgen, m(AB∑C) = 120°, |AB| = 8 cm, |BC| = 4 cm
Buna göre, tanÅ değerini bulunuz. Buna göre, |AC| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 19


01

ÖRNEK-59

A
Å 30° 45° 60°

cosÅ 3 2 1
2 2 2

D sinÅ
1 2 3
2 2 2

Å §3
tanÅ 1 §3
B C 3

ABC eşkenar üçgen, |AD| = 2|DC|, m(DB∑C) = Å §3


cotÅ §3 1
Buna göre, tanÅ ifadesinin değerini bulunuz. 3

ÖRNEK-61

sin390° + cos(–300°) + tan750°


işleminin sonucunu bulunuz.

ÖRNEK-60

K
D

C
Å

ÖRNEK-62
A O B ∏ ∏
cos + tan
O yarım çemberin merkezi, [OK] Æ [BD] = {C}, [OK] ~ [AB], 4 4

|CD| = |CO|, m(OC∑B) = Å sin
6
Buna göre, sinÅ ifadesinin değerini bulunuz. işleminin sonucunu bulunuz.

20 Ders İşleme Föyü | Matematik


Dik Üçgende Trigonometrik Oranlar Test - 03

1.  D 4 C 3.  A

Å
H
8
2

Å
A B C B
ABCD dik yamuk, [AD] ~ [AB], [AD] ~ [DC], ABC üçgen, [AB] ~ [BC], [AC] ~ [BH], |CH| = 2 cm,
|DC| = 4 cm, |AD| = 8 cm, m(AB∑C) = Å, sinÅ =
4 m(CA∑B) = Å
5
Buna göre, A(AB™C) nin Å türünden değeri kaç santi-
Buna göre, ABCD yamuğunun alanı kaç santimetre-
metrekaredir?
karedir?
cosÅ 2cosÅ 2cosÅ
A) 56 B) 72 C) 84 D) 96 E) 112 A) B) C)
sinÅ sinÅ sin 3 Å
3 2
cos Å 2cos Å
D) 3
E)
sin Å sin 2 Å

2.  D C 4.  A

E E

Å Å
B O D C
A B
ABC üçgen, O [BD] çaplı yarım çemberin merkezi,
ABCD dikdörtgen, [BE] ~ [AC],
[AB] ~ [AC], 3|BO| = 2|BE|, m(AC∑B) = Å
|AF| = |EF| = |CE|, m(EB∑C) = Å
Buna göre, cosa ifadesinin değeri kaçtır?
Buna göre, cosÅ değeri kaçtır?
1 §3 §5 §7 3
§2 1 4 5 §6 A) B) C) D) E)
A) B) C) D) E) 4 4 4 4 4
9 §3 9 9 3

Ders İşleme Föyü | Matematik 21


Test - 03

5. Beş tane eş dikdörtgenle aşağıdaki şekil oluşturulmuştur. 7. Yerden 100 birim yükseklikte uçan bir uçak, dikey eksenle
D C 60 derecelik açı yapacak şekilde inişe geçiyor.

60°
Å

100 birim
AYT MATEMAT�K D 60 birim
A B
Test
Yer 3 (69
[AC] köşegen olduğuna göre, sinÅ ifadesinin değeri
kaçtır? Buna göre, bu uçak yerden 60 birim yükseklikte iken
3 4 5 6 7 yatayda kaç birim yol almıştır?
A) B) C) D) E)
æ61 æ61 æ61 æ61 æ61 A) 40 B) 40§2 C) 40§3
D) 60 E) 60§3

6. Dikdörtgen biçiminde bir karton Şekil I’deki gibi [DE] bo- 8. D F 2 C


yunca katlanınca Şekil II elde ediliyor.
D C

Å
E
Å
A E B
ABCD dikdörtgen, [EF] ~ [BF],
A Şekil I B
m(FE∑B) = Å, |CF| = 2 birim, |BC| = 4 birim
|AD| = 8 cm, |CE| = 5 cm
Buna göre, tanÅ ifadesinin değeri kaçtır?
D C
1 1 1
A) 2 B) 1 C) D) E)
2 3 4

Å E

A B
Şekil II

m(DE∑C) = Å
691987
Buna göre, tanÅ değeri kaçtır?
16 17 18
A) 2 B) 3 C) D) E)
5 5 5

OPT�K - Test 3 (691987)


22 Ders İşleme Föyü | Matematik
01

Trigonometrik Fonksiyonların İşaretleri


ÖRNEK-64
Dik koordinat sisteminde verilen birim çemberi inceleyelim.
a ‰ d , n olmak üzere,
∏ ∏
y 4 3
∏ x = cos(2a)·cot(2a)
2
y = cos(4a)·cot(4a)
z = cos(6a)·cot(6a)
2. Bölge 1. Bölge
(–, +) (+, +) olduğuna göre; x, y ve z değerlerinin işaretleri sırasıyla
0
∏ O 2∏
x aşağıdakilerden hangisidir?
3. Bölge 4. Bölge A) +, +, – B) +, –, + C) +, –, –
(–, –) (+, –)
D) –, +, – E) –, –, –
3∏ (2022-AYT)
2

1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge 4. Bölge


∏ ∏ 3∏ 3∏
0<Å< <Å<∏ ∏<Å< < Å < 2∏
2 2 2 2

cosÅ + – – +

sinÅ + + – –

tanÅ + – + –

cotÅ + – + –

ÖRNEK-65

Aşağıdaki ifadelerin işaretlerini belirleyiniz.

a. sin e o b. cos e o c. tan e o


–5∏ 2∏ 3∏
ÖRNEK-63 3 5 4

x = sin250°
ç. cot d– n d. sin e o e. cos e – o
∏ 33∏ 27∏
y = cos320° 5 2 4

z = tan190°
f. tan e – o g. cot e o
48∏ 68∏
olduğuna göre; x, y ve z’nin işaretlerini bulunuz. 5 3

Ders İşleme Föyü | Matematik 23


01

İndirgeme Formülleri ∏
✓ + œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir.
∏ 2
✓ – œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir.
2
y

y
Pı(–sinœ, cosœ)

Pı(sinœ, cosœ) ∏

2
œ P(cosœ, sinœ)

–œ
œ 2 P(cosœ, sinœ) œ x
O
œ x
O

sin d + œ n = cosœ tan d + œ n = –cotœ


∏ ∏
2 2
sin d – œ n = cosœ tan d – œ n = cotœ
∏ ∏
cos d + œ n = –sinœ cot d + œ n = –tanœ
2 2 ∏ ∏
2 2
cos d – œ n = sinœ cot d – œ n = tanœ
∏ ∏
2 2

✓ ∏ – œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir. ✓ ∏ + œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir.

∏+œ
P(cosœ, sinœ)
∏–œ
Pı(–cosœ, sinœ) P(cosœ, sinœ) œ x
œ O
œ œ x
O Pı(–cosœ, –sinœ)

sin(∏ + œ) = –sinœ tan(∏ + œ) = tanœ


sin(∏ – œ) = sinœ tan(∏ – œ) = –tanœ
cos(∏ + œ) = –cosœ cot(∏ + œ) = cotœ
cos(∏ – œ) = –cosœ cot(∏ – œ) = –cotœ

24 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

3∏ 3∏
✓ – œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir. ✓ + œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir.
2 2

y y

3∏
–œ
2 P(cosœ, sinœ) P(cosœ, sinœ)
œ x œ x
O O
œ 3∏ œ

2

Pı(–sinœ, –cosœ) Pı(sinœ, –cosœ)

sin e – œ o = –cosœ tan e – œ o = cotœ sin e + œ o = –cosœ tan e + œ o = –cotœ


3∏ 3∏ 3∏ 3∏
2 2 2 2

cos e – œ o = –sinœ cot e – œ o = tanœ cos e + œ o = sinœ cot e + œ o = –tanœ


3∏ 3∏ 3∏ 3∏
2 2 2 2

✓ 2∏ + œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir.

y
✓ 2∏ – œ açısı için indirgeme formülü aşağıda verilmiştir.

P(cosœ, sinœ)
œ x
O
2∏ – œ
P(cosœ, sinœ) 2∏ + œ
œ x
O œ
Pı(cosœ, –sinœ)

sin(2∏ + œ) = sinœ tan(2∏ + œ) = tanœ

cos(2∏ + œ) = cosœ cot(2∏ + œ) = cotœ

sin(2∏ – œ) = –sinœ tan(2∏ – œ) = –tanœ

cos(2∏ – œ) = cosœ cot(2∏ – œ) = –cotœ cos(–œ) = cosœ


sin(–œ) = –sinœ
tan(–œ) = –tanœ
cot(–œ) = –cotœ

Ders İşleme Föyü | Matematik 25


01

ÖRNEK-66 ÖRNEK-69

Aşağıda verilen trigonometrik ifadelerin değerlerini bulu- 14Å = ∏ olduğuna göre,


nuz. sin3Å·tan5Å
a. sin150° b. cos300° cot2Å·sin11Å

c. tan210° ç. cot330° ifadesinin eşitini bulunuz.

ÖRNEK-67
ÖRNEK-70
Aşağıda verilen eşitliklerin doğru ya da yanlış oldukları-
∏ 3
nı bulunuz. x+y = ve sinx =
2 5
b. cos e – Å o = sinÅ olduğuna göre, tan(2x + 3y) ifadesinin eşitini bulunuz.
3∏
a. sin(∏ + Å) = –sinÅ
2

c. tan e + Å o = –cotÅ ç. cot e – Å o = tanÅ


3∏ 3∏
2 2

d. cos(∏ – Å) = cosÅ

ÖRNEK-71

tan40° = x olduğuna göre,


tan220° + cot320°
ÖRNEK-68 tan130° – cot230°
ifadesinin x türünden eşitini bulunuz.
tan e + Å o + sin (∏ + Å) + cos d – Å n
3∏ ∏
2 2
ifadesinin eşitini bulunuz.

26 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-72 ÖRNEK-75

ABC üçgeninin iç açı ölçüleri A, B ve C olmak üzere, Dik koordinat sisteminde [AB] nın uç noktalarının koordinatları

cos (W
A+ WB) – cos X
A(8, 2) ve B(–4, –6) dır.
C
W W X
sin (A + B) + sin C
y

ifadesinin eşitini bulunuz.

A(8, 2)
œ
x
O

ÖRNEK-73 B(–4, –6)

sin (103∏ + œ) + sin (60∏ – œ) Buna göre, tanœ ifadesinin değerini bulunuz.
sin d– – œ n – cos (–œ)

2
ifadesinin en sade hâlini bulunuz.

ÖRNEK-74

D 6 E 4 C
Å
ÖRNEK-76

D 6 C
Å
8
6

A B A 14 B

ABCD dikdörtgen, |DE| = 6 cm, |CE| = 4 cm, ABCD yamuk, [AB] // [DC], |AB| = 14 cm, |AD| = 8 cm,

|AE| = |AB|, m(AE∑C) = Å |DC| = |BC| = 6 cm, m(DC∑B) = Å

Buna göre, cosÅ ifadesinin değerini bulunuz. Buna göre, cosÅ ifadesinin değerini bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 27


01

ÖRNEK-77 ÖRNEK-79
y
Dik koordinat sisteminde verilen şekilde x = –1 doğrusu birim
çembere B noktasında teğettir.
x = –1 y B
A

C A œ 1
x
–1 O œ D
œ
x
B D O K C

Dik koordinat sisteminde verilen şekilde


m(AO∑D) = m(DO∑C) = œ, [AC] ~ [OD]
m(AO∑K) = œ, [AD] ~ [BK] olduğuna göre, |AC| nun œ cinsinden değerini bulunuz.
Buna göre, ADBC dörtgeninin alanının œ cinsinden en sa-
de hâlini bulunuz.

ÖRNEK-80

Dik koordinat sisteminde verilen şekilde x = 1 doğrusu birim


ÖRNEK-78 çembere K noktasında, y = 1 doğrusu birim çembere L nokta-
sında teğettir.
y y x=1

B
A L C y=1
D

Å œ
K Å K
x x
C O A O

L
D

Dik koordinat sisteminde verilen birim çemberde, m(KO∑A) = œ, m(CO∑K) = Å


m(AO∑L) = Å, [KL] ~ [AC] Buna göre, boyalı bölgelerin alanları toplamını œ ve Å cin-
olduğuna göre, boyalı bölgenin alanını Å cinsinden bulunuz. sinden bulunuz.

28 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-81 ÖRNEK-83

Aşağıda, O merkezli yarıçapı 1 birim olan yarım çember ile Dik koordinat düzleminde O merkezli yarıçapı 1 birim olan ya-
OAB ve ODC dik üçgenleri gösterilmiştir. A ve C noktaları hem rım çember ile B ve D noktaları bu yarım çember üzerinde olan
OAB üçgeninin hem de yarım çemberin üzerindedir. OAB ve OCD dik üçgenleri aşağıda gösterilmiştir.
B y

A
C
D
Å

x x
B O C
O D A
Buna göre,
| AB | + | BC |
| CD | + | DA |
Şekilde [OA] ve [OD] doğru parçaları dik kesişmektedir.
oranının x türünden eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
Buna göre, OAB üçgeninin alanının OCD üçgeninin alanı-
A) sin x B) tan x C) cot x na oranının Å türünden eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
D) csc x E) sec x
A) tanÅ B) cotÅ C) cscÅ
(2018-AYT)
2 2
D) tan Å E) sec Å
(2020-AYT)

ÖRNEK-82

Birer kenarları çakışık olan ABC ile BCD dik üçgenleri şekil- ÖRNEK-84
deki gibi çizildikten sonra oluşan iki bölge sarı ve mavi renge
boyanmıştır. y
A

x
1
A

D C

Å x
x –1 O 1 B

B C

m(DC∑A) = (BA∑C) = x
–1
olduğuna göre, sarı bölgenin alanının mavi bölgenin ala-
nına oranının x türünden eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
Dik koordinat düzleminde verilen birim çemberde,
A) sin2x B) cos2x C) sin2x
m(OB∑A) = Å, |BC| = 1 birim
D) cot2x E) csc2x
(2019-AYT) olduğuna göre, A(AO™B) nin Å türünden eşitini bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 29


Test - 04 İndirgeme Formülleri

1. I. sin(–Å) = –sinÅ 4. 7∏ 5∏
tan ·tan
II. cos(∏ – Å) = –cosÅ 24 24
3∏ ∏
cos 2 + cos 2
III. tan e + Å o = cotÅ
3∏
10 5
2
ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
Yukarıdaki eşitliklerden hangileri doğrudur?
A) –1 B) 0 C) 1 D) 2 E) 4
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III AYT MATEMAT�K D
Test 4 (69
5. Dik koordinat sisteminde birim çember aşağıda gösteril-
miştir.
y

C
B
2. x ile y tümler iki açıdır.
Buna göre, œ
sin(2x + y) D x
Å O
ifadesi aşağıdakilerden hangisine eşittir?
A) sinx B) cosx C) –siny A

D) cosy E) –cosx

A ile B noktaları çemberin üzerinde, m(BO∑C) = œ ve


m(DO∑A) = Å olduğuna göre,
I. B noktasının apsisi –cosœ’dır.
II. A noktasının ordinatı –sinÅ’dır.
III. B noktasının ordinatı cosœ’dır.
yargılarından hangileri doğrudur?
3. A, B ve C bir üçgenin iç açıları olduğuna göre,
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
X W
A+ W
sin – cos f p
C B D) II ve III E) I, II ve III
2 2
ifadesinin eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
X
C X
C
A) 2·sin B) sin
2 2
W
A+ W
D) sin f p
B
C) 0
2
W
A+ W
E) 2sin f p
B
691988
2

OPT�K - Test 4 (691988)


30 Ders İşleme Föyü | Matematik
01

Trigonometrik Fonksiyonların Sıralanışı


ÖRNEK-86
(0, 90°) aralığındaki bir açının ölçüsü büyüdükçe sinüs değeri
artar, kosinüs değeri azalır. a = tan60°
y b = tan40°
1 c = cot20°
B
sinß olduğuna göre; a, b ve c değerlerini küçükten büyüğe doğ-
sinÅ A ru sıralayınız.
ß
Å x
–1 O sß sÅ 1
co co

–1
(0, 90°) aralığındaki bir açının ölçüsü büyüdükçe tanjant değe-
ri artar, kotanjant değeri azalır.
y

cotÅ
1 cotß D C
y=1
B ÖRNEK-87

A tanß a = sin70°
ß tanÅ
Å x b = cos30°
–1 O 1
c = cot10°
olduğuna göre; a, b ve c değerlerini küçükten büyüğe doğ-
x=1
–1 ru sıralayınız.

✓ Trigonometrik fonksiyonlar sıralanırken öncelikle tüm açı-


lar, dar açı cinsinden yazılır.
✓ Dar açı cinsinden yazılan açılar, sinüs veya tanjant cinsin-
den yazılır.
✓ Birinci bölgedeki açıların büyüklükleri arttıkça sinüs değer-
leri ve tanjant değerleri artar.
✓ Birinci bölgedeki bir Å açısının tanjant değeri, sinüs değe-
rinden daima büyüktür.
ÖRNEK-88

x = sin320°
ÖRNEK-85 y = tan130°
z = cos150°
a = sin10°
b = sin40° olduğuna göre; x, y ve z değerlerini küçükten büyüğe doğ-
ru sıralayınız.
c = sin70°
olduğuna göre; a, b ve c değerlerini küçükten büyüğe doğ-
ru sıralayınız.

Ders İşleme Föyü | Matematik 31


01

ÖRNEK-89 ÖRNEK-92

a ! d , n olmak üzere,
∏ ∏
Bir noktası birim çember üzerinde olan üç doğru parçasının uç
6 4
noktaları orijin ile birleştiriliyor.
x = tana
y
y = tan(2a)
z = tan(3a)
A B
sayılarının doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?
A) x < y < z B) x < z < y C) y < x < z O K x
D) z < x < y E) z < y < x
(2021-AYT)
C D L

Bu doğru parçalarının uzunlukları arasında |KL| > |AB| > |CD|


bağıntısı vardır.
ÖRNEK-90
[OA], [OC] ve [OL] doğru parçalarının x ekseniyle pozitif
Dar açılı bir ABC üçgeninin iç açılarının ölçüleri derece türün- yönde yaptıkları açılar sırasıyla Å, ß ve œ olduğuna göre, bu
den x, y ve z olmak üzere, x > y > z olduğu biliniyor. açıların değerleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?
a = sin(x + y)
Å ß œ
b = sin(x + z) A) 120° 260° 280°
c = sin(y + z) B) 170° 220° 340°
sayılarının doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir? C) 160° 250° 330°
A) a < b < c B) b < a < c C) b < c < a D) 150° 210° 320°
D) c < a < b E) c < b < a E) 145° 205° 310°
(2020-AYT)

ÖRNEK-91

a!d n olmak üzere,


∏, ∏
12 6
x = sin(3a)
y = cos(3a)
z = tan(3a)
sayılarının doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?
A) x < y < z B) x < z < y C) y < x < z
D) y < z < x E) z < x < y
(2019-AYT)

32 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

Kosinüs Teoremi
ÖRNEK-94
Bir üçgenin kenar uzunlukları biliniyorsa herhangi bir açısını
bulmak için veya iki kenar uzunluğu ile bu kenarların arasındaki A
açı biliniyorsa diğer kenarını bulmak için kosinüs teoreminden
faydalanılır.

A 8 x

c b
60°
B 6 C

ABC üçgeninde |AB| = 8 cm, |BC| = 6 cm, m(AB∑C) = 60°


B a C Buna göre, |AC| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz.

a2 = b2 + c2 – 2·b·c·cosA

b2 = a2 + c2 – 2·a·c·cosB

c2 = a2 + b2 – 2·a·b·cosC

bağıntılarının her birine kosinüs teoremi denir.

ÖRNEK-95

ÖRNEK-93 B
E
A
5 4
Å
x
5 6 4
C

6 2
D

B 7 C A

ABC üçgeninde |AB| = 5 cm, |AC| = 6 cm, |BC| = 7 cm, Şekilde [AE] Æ [BD] = {C}, |AC| = 6 cm, |CE| = |DE| = 4 cm,

m(BA∑C) = Å |BC| = 5 cm, |CD| = 2 cm

Buna göre, cosÅ değerini bulunuz. Buna göre, |AB| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 33


01

ÖRNEK-96 ÖRNEK-98

A A
3
D
x
6 5
5 6
x

B 6 E 6 C
B 4 D 2 C
ABC üçgen, |AD| = 3 cm, |BD| = 5 cm, |BE| = |CE| = 6 cm,
ABC üçgeninde |AB| = 6 cm, |AC| = 5 cm, |BD| = 4 cm,
|DE| = 6 cm
|CD| = 2 cm
Buna göre, |AC| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz.
Buna göre, |AD| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz.

ÖRNEK-97

C
ÖRNEK-99
4
D C
D
8 120°
F

6
x

Å E
B
6
A
A 8 B
ABCD kirişler dörtgeni, |AD| = |AB| = 6 cm, |CD| = 4 cm,
| BC |
|BC| = 8 cm, m(DA∑B) = Å ABCD eşkenar dörtgen, |AE| = |CF| = , |AB| = 8 cm
4
Buna göre, cosÅ değerini bulunuz. Buna göre, |EF| = x’in kaç santimetre olduğunu bulunuz.

34 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-100 ÖRNEK-102

Ali, bir pergelin sivri ucunu kâğıt üzerindeki bir noktaya koyup Bir ABC üçgeninin kenar uzunlukları a, b ve c birimdir.
pergelin açıklığını bozmadan çapı 21 cm olan bir çember çizi- a2 = b2 + c2 + b·c
yor.
olduğuna göre, m(A) nın kaç derece olduğunu bulunuz.

21 cm

Sinüs Teoremi

Ali’nin kullandığı pergelin kollarının uzunlukları 7,5 ve Bir ABC üçgeninin kenar uzunlukları a, b, c ve çevrel çemberi-
12 cm olduğuna göre, pergelin kolları arasındaki açının öl- nin yarıçapı R olmak üzere,
çüsü kaç derecedir? a b c
sin W sin W sin X
= = = 2R'dir.
A) 30 B) 45 C) 60 D) 90 E) 120 A B C
(2021-AYT) Bu bağıntıya sinüs teoremi denir.
A

c b

B a C
ÖRNEK-101

Aşağıdaki şekilde boyu 12 metre olan kaydırak ile boyu 10 met- ÖRNEK-103
re olan merdivenin arasındaki açının ölçüsü 60° dir.
A

45°


60° x


10
12


75°
B 4§2 C
B C
ABC üçgeninde m(BA∑C) = 45°, m(AB∑C) = 75°, |BC| = 4§2 cm,
Buna göre, kaydırağın B ucu ile merdivenin C ucu arasın-
|AB| = x cm
daki uzaklık kaç metredir?
Buna göre, x değerini bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 35


01

Sinüse Bağlı Alan Formülü


ÖRNEK-104
Bir üçgenin alanı, iki kenarının uzunluğu ile aralarındaki açının
A
sinüsünün çarpımının yarısına eşittir.
A
8 10

c b

30° Å
B C

ABC üçgeninde |AB| = 8 cm, |AC| = 10 cm, m(AB∑C) = 30°,


B a C
m(AC∑B) = Å
A) = ·a·b· sin (X
A(ABC) = ·b·c· sin (W C) = ·a·c· sin ( W
& 1 1 1
B)
Buna göre, cosecÅ değerini bulunuz. 2 2 2

ÖRNEK-107

45°

8 10
ÖRNEK-105

Dar açılı bir ABC üçgeninin kenar uzunlukları arasında


b + c = 2a ve sinB + sinC = 1 bağıntısı vardır. B C
Buna göre, A açısının ölçüsünü bulunuz.
ABC üçgeninde m(BA∑C) = 45°, |AB| = 8 cm, |AC| = 10 cm
Buna göre, A(AB™C) nin kaç santimetrekare olduğunu bu-
lunuz.

ÖRNEK-106
A ÖRNEK-108

12
4

C 8 B
B 6 C
ABC üçgeninde |AC| = 12 cm, |BC| = 8 cm, ABC üçgeninde |AB| = 4 cm, |BC| = 6 cm
m(AB∑C) = m(CA∑B) + 90° Buna göre, A(AB™C) nin en çok kaç santimetrekare olabile-
Buna göre, tan(CA∑B) değerini bulunuz. ceğini bulunuz.

36 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-109 ÖRNEK-112
D C
E

E 6

Å
C
A B F 2
ABCD kare, m(EB∑D) = Å, |AE| = |DE|
Buna göre, sinÅ değerini bulunuz. A 4 D x B

ABC ve DEB üçgen, |AD| = 4 cm, |BC| = 2 cm, |EC| = 6 cm,


|BD| = x cm
A(AB™C) = A(DE™B) olduğuna göre, x değerini bulunuz.
ÖRNEK-110
A

Å 30
°
10 12

B D C
ABC üçgen, m(BA∑D) = Å, m(DA∑C) = 30°, |AC| = 12 cm,
|AB| = 10 cm, |BD| = |CD|
Buna göre, sinÅ değerini bulunuz.

ÖRNEK-113

ÖRNEK-111 A

A
4
2
3 S1 E
4
D D
1
F
S2 6

B 3 C

K ABCD dörtgen, [BA] ~ [AD], [AC] ~ [BC], |BC| = 3 cm,


AFK üçgen, |AD| = 3 cm, |AE| = 2 cm, |AD| = |AC| = 4 cm
|EK| = 6 cm, |DF| = 1 cm, A(AD™E) = S1, Buna göre, A(AD™C) nin kaç santimetrekare olduğunu bu-
A(DFKE) = S2 lunuz.

S1
Buna göre, oranını bulunuz.
S2

Ders İşleme Föyü | Matematik 37


Test - 05 Trigonometrik Fonksiyonların Sıralanışı • Kosinüs Teoremi • Sinüs Teoremi

1. a = sin20° 4.  A
b = cos50° Å œ
c = tan60°
sayılarının doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) a < b < c B) b < a < c C) b < c < a B D C
D) c < b < a E) c < a < b ABC üçgen, 2|AB| = 3|AC|, |BD| = 2|CD|,
m(BA∑D) = Å, m(DA∑C) = œ
sinÅ
Buna göre, oranı kaçtır?
sinœ
1 3 4
A) B) C) 1 D) E) 2
2 4 3

2.  irim çemberde cosÅ > sinÅ ve sinÅ·cosÅ > 0 oldu-


B D
5.  2
ğuna göre, Å açısının ölçüsü aşağıdakilerden hangisi
120° C
olabilir?
A) 10° B) 70° C) 120° 8
4
D) 200° E) 300°

Å
A 10 B
ABCD dörtgen, |AB| = 10 cm, |AD| = 8 cm, |BC| = 4 cm,
|DC| = 2 cm, m(AD∑C) = 120°, m(AB∑C) = Å
Buna göre, cosÅ ifadesinin değeri kaçtır?
1 3 2 1 3
A) B) C) D) E)
5 10 5 2 5
3.  A

3§5 x
6.  A
D

B 4 C
6 8
2
ABC üçgen, |AB| = 3§5 cm, |BC| = 4 cm, tan(AB∑C) = Å
§5
Buna göre, |AC| = x kaç santimetredir?
B 8 C
A) æ21 B) æ23 C) 5 D) æ30 E) æ37
ABC üçgen, [AB] ~ [BC], m(AB∑D) = Å,
|DC| = |BC| = 8 cm, |AB| = 6 cm
Buna göre, tanÅ ifadesinin değeri kaçtır?
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
2 3 4 6 9

38 Ders İşleme Föyü | Matematik


Test - 05

7. A 10.  A

6 x

60°
B

ABC üçgen, |AB| = 6 cm, m(AB∑C) = 60°,


C B
AYT MATEMAT�K D�F
Şekilde verilen ABC üçgeninin çevresi 30 santimetredir.
C

sin(BC∑A) =
3
3
sinA – 5sinC + sinB = 0
olduğuna göre, |AB| kaç santimetredir?
Test 5 (691
Buna göre, |AC| = x kaç santimetredir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
23
A) 12 B) C) 11 D) 10 E) 9
2

8. Bir ABC üçgeninin kenarlarının uzunlukları a, b ve c bi- 11.  D C


rimdir. 4 Å

Bu kenarlar arasında, E
3
(a + b)2 – c2 = 3ab F
4
bağıntısı olduğuna göre, m(C) kaç derecedir? 6
A) 30 B) 45 C) 60 D) 120 E) 150 A B
ABCD paralelkenar, [AC] Æ [BE] = {F}, m(AC∑B) = Å,
|AE| = |DE| = 4 cm, |EF| = 3 cm, |AF| = 6 cm
Buna göre, cosÅ ifadesinin değeri kaçtır?
31 35 37 41 43
A) B) C) D) E)
48 48 48 48 48
9. x, y ve z birer dar açı olmak üzere,
4
cosx =
5
9
tany =
5
§3
sinz =
2
olduğuna göre; x, y ve z’nin küçükten büyüğe doğru
sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?
691989

A) x < z < y B) x < y < z C) y < x < z


D) z < x < y E) z < y < x

OPT�K - Test 5 (691989)


Ders İşleme Föyü | Matematik 39
01

Periyodik Fonksiyonlar
ÖRNEK-116
f(x) fonksiyonunun tanım kümesindeki her x elemanı için,
Doğal sayılar kümesi üzerinde tanımlı bir f fonksiyonu her n için
f(x + T) = f(x)

f (n) = *
5n + 40, 0 ≤ n < 10
eşitliğini sağlayan T gerçel sayısı varsa f fonksiyonuna periyo-
dik fonksiyon, T reel sayısına ise f fonksiyonunun periyodu f (n – 10), n ≥ 10
denir. biçiminde tanımlanıyor.
Örnek:
f(23) = f(13) = f(3) = 5·3 + 40 = 55
Buna göre, f(AB) = AB eşitliğini sağlayan iki basamaklı AB
ÖRNEK-114 sayılarının toplamı kaçtır?
A) 75 B) 80 C) 90 D) 100 E) 105
Gerçel sayılar kümesi üzerinde bir f fonksiyonu;
(2015-YGS)
• her x ‰ (–5, 5) için f(x) = x + 1,
• her x ‰ ◊ için f(x) = f(x + 10)
şeklinde tanımlanıyor.
Buna göre, f(71) değerini bulunuz.

ÖRNEK-117

f fonksiyonu her x ‰ (0, 3] için


f(x) = 2x + 1
biçiminde tanımlanıyor ve her x gerçel sayısı için
ÖRNEK-115 f(x) = f(x + 3)
eşitliğini sağlıyor.
g (x) = f e o
2x + 1
3 Buna göre, f(6) + f(7) + f(8) toplamı kaçtır?
olmak üzere f fonksiyonunun periyodu 12 olduğuna göre, A) 8 B) 12 C) 15 D) 18 E) 21
g fonksiyonunun periyodunu bulunuz. (2016-LYS)

40 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

a ≠ 0 ve a, b ‰ ◊ olmak üzere, a ≠ 0 ve a, b ‰ ◊ olmak üzere,

f(x)= cos(ax + b) f(x) = tan(ax + b)

g(x) = sin(ax + b) g(x) = cot(ax + b)

fonksiyonları periyodik fonksiyonlardır. fonksiyonları periyodik fonksiyonlardır.



2∏ Bu fonksiyonların esas periyodu T olmak üzere T = 'd›r.
Bu fonksiyonların esas periyodu T olmak üzere T = 'd›r. |a |
|a |

ÖRNEK-118 ÖRNEK-120

Aşağıda verilen trigonometrik fonksiyonların esas peri- Aşağıda verilen trigonometrik fonksiyonların esas peri-
yotlarını bulunuz. yotlarını bulunuz.
a. f(x) = cos3x b. f(x) = sin(2x + 1) a. f(x) = tan(x + 1) b. f(x) = cot(3 – 2x)

c. f (x) = cos e o ç. f (x) = sin e o


x+1 1– x
c. f (x) = tan e o ç. f (x) = cot e o
2x + 1 1+x
2 3 3 4

d. f (x) = cos d – x + 1 n

d. f (x) = tan d1 + xn

3 2

ÖRNEK-119 ÖRNEK-121

f (x) = sin e o
2 – ax
f (x) = tan e o
nx + 1
5 3
∏ ∏
fonksiyonunun esas periyodu olduğuna göre, a’nın ala- fonksiyonunun esas periyodu olduğuna göre, n’nin ala-
4 3
bileceği değerleri bulunuz. bileceği değerleri bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 41


01

Trigonometrik Fonksiyonların Grafikleri Tanjant Fonksiyonunun Grafiği

Sinüs Fonksiyonunun Grafiği y

∏ 3∏ 3∏ ∏ ∏ 3∏
– – –
–∏ 2 2 2∏ 2 2 O 2 2 x
x
–2∏ 3∏ O ∏ ∏ –∏ ∏

2 2

–1

[–2∏, 2∏] aralığında f(x) = sinx fonksiyonunun grafiğinin oriji-


ne göre simetrik olduğu görülmektedir. Bu sebeple f(x) = sinx d– , n aralığında f(x) = tanx fonksiyonunun grafiğinin orijine
∏ ∏
fonksiyonu [–2∏, 2∏] aralığında tek fonksiyondur. 2 2
göre simetrik olduğu görülmektedir. Verilen aralıkta
f(x) = tanx fonksiyonu tek fonksiyondur.

Ayrıca f(x) = tanx fonksiyonunun (2k + 1)· , k ! Z açı ölçüleri
2
için tanımsız olduğuna dikkat edilmelidir.

Kosinüs Fonksiyonunun Grafiği Kotanjant Fonksiyonunun Grafiği

y
y

3∏ 3∏

2 2 3∏ ∏
x – –
–2∏ –∏ ∏ O ∏ ∏ 2∏ 2 2 ∏ 2∏
– x
2 2 –2∏ –∏ O ∏ 3∏
2 2
–1

[–2∏, 2∏] aralığında f(x) = cosx fonksiyonunun grafiğinin y


eksenine göre simetrik olduğu görülmektedir. Bu sebeple (–∏, ∏) aralığında f(x) = cotx fonksiyonunun grafiğinin orijine
f(x) = cosx fonksiyonu [–2∏, 2∏] aralığında çift fonksiyondur. göre simetrik olduğu görülmektedir. Verilen aralıkta f(x) = cotx
fonksiyonu tek fonksiyondur.

Ayrıca f(x) = cotx fonksiyonunun k·∏, k ‰ Ë açı ölçüleri için


tanımsız olduğuna dikkat edilmelidir.

42 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

ÖRNEK-123

Trigonometrik fonksiyonların grafikleri ile ilgili soruların çö- Aşağıda y = f(x) fonksiyonunun grafiğinin bir bölümü verilmiştir.
zümünde seçeneklerden gitmek kolaylık sağlar. y


ÖRNEK-122 2 ∏
x
O
f(x) = 1 + cos2x
fonksiyonunun <0, F aralığındaki grafiği aşağıdakilerden

2 –3
hangisi olabilir?
A) y B) y

Buna göre, f fonksiyonunun kuralı aşağıdakilerden hangi-


2 2 si olabilir?
1 1 A) f(x) = –tanx B) f(x) = –cotx

∏ ∏
x
∏ ∏
x C) f(x) = –cotx – 3 D) f(x) = –3cotx
O O
4 2 4 2 E) f(x) = –tanx – 3

C) y D) y

1 1 ÖRNEK-124

Aşağıda y = f(x) fonksiyonunun <0, F aralığındaki grafiği veril-


x x ∏
O ∏ ∏ O ∏ ∏ 2
4 2 4 2
miştir.
E) y y

3
2

1
1
x
O ∏
2 x
O ∏ ∏ 3∏ ∏
8 4 8 2

Buna göre, f fonksiyonunun kuralı aşağıdakilerden hangi-


si olabilir?
A) f(x) = 1 + cosx B) f(x) = 1 + sinx
C) f(x) = 1 + sin4x D) f(x) = 1 + cos4x
E) f(x) = 1 + 2sin2x

Ders İşleme Föyü | Matematik 43


01

Ters Trigonometrik Fonksiyonlar f(x) = cosx Fonksiyonunun Tersi

Bir fonksiyonun tersinin de fonksiyon olması için bu fonksiyo- f(x) = cosx fonksiyonunun tanım kümesi [0, ∏] olarak alınırsa
nun bire bir ve örten olması gerekir. Trigonometrik fonksiyon- fonksiyon bu aralıkta bire bir ve örten olur.
lar, gerçel sayılar kümesi üzerinde bire bir ve örten değildir. Bu y
yüzden bu fonksiyonların tersi, bire bir ve örten oldukları alt
aralıklarda bulunur.

1
f(x) = sinx Fonksiyonunun Tersi

f(x) = sinx fonksiyonunun tanım kümesi <– , F olarak alınırsa


∏ ∏ ∏
x
2 2 O ∏
fonksiyon bu aralıkta bire bir ve örten olur. 2
–1
y

1 f: [0, ∏] ₺ [–1, 1]
∏ f–1: [–1, 1| ₺ [0, ∏] olur.

2
x
O ∏ f(x) = cosx fonksiyonunun tersi f–1(x) = arccosx olarak isimlen-
2 dirilir.
–1

ÖRNEK-126

f: <– , F " [–1, 1]


∏ ∏
2 2 Aşağıdaki ifadelerin değerini bulunuz.

f –1: [–1, 1] " <– , F olur. b. arccos f – p


∏ ∏ 1 §2
a. arccos
2 2 2 2
f(x) = sinx fonksiyonunun tersi f–1(x) = arcsinx olarak isimlen-
ç. sin e arccos o
1
c. arccos1
dirilir. 3

sin(arcsinx) = x, arcsin(sinx) = x olur.

ÖRNEK-125

Aşağıdaki ifadelerin değerini bulunuz.

b. arcsin f – p
§2 §3
a. arcsin
2 2 ÖRNEK-127

c. cos e arcsin o ç. sin f arcsin e – op Uygun tanım aralığında tan(arcsinx) ifadesinin değerini
3 1
5 4 bulunuz.

44 Ders İşleme Föyü | Matematik


01

f(x) = tanx Fonksiyonunun Tersi


ÖRNEK-129
f(x) = tanx fonksiyonunun tanım kümesi d– , n olarak alınır-
∏ ∏

f (x) = 2arctan d – 1 n + 3
2 2 x
sa fonksiyon bu aralıkta bire bir ve örtendir. 2

y fonksiyonunun ters fonksiyonunu bulunuz.

∏ x
– O ∏
2
2

f: d– , n " R
∏ ∏
2 2 ÖRNEK-130

f –1: R " d– , n olur.


∏ ∏
sin f ∏ + arctan e op
2 2 4
3
f(x) = tanx fonksiyonunun tersi f–1(x) = arctanx olarak isimlen-
dirilir. ifadesinin değerini bulunuz.

ÖRNEK-128

Aşağıdaki ifadelerin değerini bulunuz.

a. arctan(1)

b. arctan(§3)

ÖRNEK-131
c. arctan f – p
1
§3
3arcsin e o– = 0
x+1 ∏
2 2
ç. cot e arctan o
1
2 denklemini sağlayan x değerini bulunuz.

Ders İşleme Föyü | Matematik 45


01

ÖRNEK-132 ÖRNEK-135
1
sin f arctan e o + p
1 ∏ arctanx + arctan
x
3 2
ifadesinin alabileceği değerleri bulunuz.
ifadesinin değerini bulunuz.

ÖRNEK-136

f(x) = arcsin e x – o
ÖRNEK-133 1
2
f (x) = arcsin e o
1– x
g (x) = arctan e o
3
3
x+2
fonksiyonunun tanım kümesini bulunuz.
olduğuna göre, (fog –1) d n ifadesinin değerini bulunuz.

4

ÖRNEK-134 ÖRNEK-137

tan e arcsin o
5 4
arcsinx = arctan 5
12
eşitliğini sağlayan x değerini bulunuz. ifadesinin değerini bulunuz.

46 Ders İşleme Föyü | Matematik


Periyodik Fonksiyonlar • Trigonometrik Fonksiyonların Grafikleri • Ters Trigonometrik Fonksiyonlar Test - 06

4. Aşağıda [0, 3∏] aralığında y = f(x) fonksiyonunun grafiği


Aşağıda e , o aralığında y = f(x) fonksiyonunun grafiği
∏ 9∏
1.
4 4 verilmiştir.
verilmiştir. y

1 3∏
4
7∏ 9∏ x
O 3∏ 9∏ 3∏
4 4
x 2 4
O ∏ 3∏ 5∏
4 4 4 –1

–1
Buna göre, f fonksiyonunun kuralı aşağıdakilerden
hangisidir?
Buna göre, f fonksiyonunun kuralı aşağıdakilerden
hangisidir? A) f (x) = sin e o B) f (x) = sin e – o
2x 2x
3 3
A) f (x) = sin dx – n B) f (x) = cos d x – n
∏ ∏
C) f (x) = –cos e o D) f (x) = cos e o
4 4 2x 2x
3 3
C) f (x) = sin dx + n D) f (x) = cos d x + n
∏ ∏
4 4
E) f (x) = cos e o
3x
2
E) f (x) = sin e x + o
3∏
4

f fonksiyonunun esas periyodu 6 ve g (x) = f e o


2x + 5
5.
2. tan(arccosx) ifadesinin x türünden eşiti aşağıdakiler- 3
den hangisidir? olduğuna göre, g fonksiyonunun esas periyodu kaç-
1– x 2
x tır?
A) 1 – x2 B) C)
x
1 – x2 A) 4 B) 6 C) 9 D) 12 E) 18

1 + x2 x
D) E)
x
1 + x2

6. f(x) = sin(4x – 1)
fonksiyonunun esas periyodu A,
3. arctan(–§3) = Å
g(x) = cos(x + 1)
arcsin(1) = œ
fonksiyonunun esas periyodu B olduğuna göre, A + B
olduğuna göre, Å + œ ifadesinin değeri aşağıdakiler- toplamı kaçtır?
den hangisidir?
5∏ 7∏
∏ 2∏ 5∏ 5∏ 7∏ A) 2∏ B) C) 3∏ D) E) 4∏
A) B) C) D) E) 2 2
6 3 6 3 6

Ders İşleme Föyü | Matematik 47


Test - 06

1 11. f(x) = cos2x – 1


7. arctanx = arcsin
3 fonksiyonunun [0, ∏] aralığındaki grafiği aşağıdakiler-
eşitliğini sağlayan x değeri aşağıdakilerden hangisi- den hangisidir?
dir?
A) y B) y
§2 §2 §2
A) 2§2 B) §2 C) D) E)
2 4 8

AYT MATEMAT�K D
∏ ∏ 3∏ 1 ∏
O 4 2 4 ∏ 2
x x
O ∏ 3∏ ∏

Test 6 (69
–1 4 4
–2
f (x) = arccos e o
3–x
8.
4
fonksiyonunun en geniş tanım kümesi aşağıdakiler- C) y D) y
den hangisidir?
2
A) [–1, 1] B) [–1, 7] C) [–1, 3]
1 ∏ 3∏ 1
D) [1, 7] E) [1, 3] 2 4 ∏
x x
O ∏ O ∏ ∏ 3∏ ∏
–1 4 4 2 4

E) y
9. f, bire bir ve örten olmak üzere,

f (x) = 3arctan e o– 4
x+1
2 1 ∏
fonksiyonunun tersi aşağıdakilerden hangisidir? 2
x
O ∏ 3∏ ∏
A) f (x) = 3tan e o
–1 x+4
–1 4 4
3

B) f –1 (x) = 2tan e o–1


x–3
2

C) f –1 (x) = tan e o
x+4
3

D) f –1 (x) = 2tan e o–1


x+4
3

E) f –1 (x) = 3tan e o+ 1
x –1
2

691990

tan f arccos e – op
4
10.
5

ifadesinin değeri aşağıdakilerden hangisidir?


3 3 4 4
A) B) – C) D) – E) –1
4 4 3 3

OPT�K - Test 6 (691990)


48 Ders İşleme Föyü | Matematik

You might also like