ÜNİTE 5

9 GEOMETRİ
Dik Dairesel Silindir, Dik Dairesel
Koni ve Küre
1. Bölüm: Dik Dairesel Silindir, Alanı ve Hacmi

2. Bölüm: Dik Dairesel Koni, Alanı ve Hacmi

3. Bölüm: Küre, Kürenin Hacmi ve Yüzey Alanı

 5. ÜNİTEDE HEDEFLENEN KAZANIMLAR

1. BÖLÜM: DİK DAİRESEL SİLİNDİR, ALANI VE HACMİ

Kazanım 5.1: Dik dairesel silindiri açıklar, yüzey alanı ve hacim bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

2. BÖLÜM: DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ

Kazanım 5.2: Dik dairesel koniyi açıklar, yüzey alanı ve hacim bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

3. BÖLÜM: KÜRE, KÜRENİN HACMİ VE YÜZEY ALANI

Kazanım 5.3: Küreyi açıklar, hacim ve yüzey alan bağlantılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

9. Sınıf Geometri
5. ÜNİTE : DİK DAİRESEL SİLİNDİR,
DİK DAİRESEL KONİ VE KÜRE
KONU ÖZETİ

1.BÖLÜM: ÇEMBER, ÇEMBERDE AÇILAR VE ÇEMBERİN 2. Dik Dairesel Silindirin Açınımı :

ÇEVRE UZUNLUĞU
Dik dairesel silindirin açınımı, silindirin yanal yüzünü oluştu-
ran bir dikdörtgen ve tabanlarını oluşturan iki daireden oluşur.
A. SİLİNDİRİK YÜZEY

Uzayda düzlemsel bir eğri ve bu eğri düzlemine paralel ol-

o
mayan bir l doğrusuna paralel olan ve eğri üzerinde hareket
eden d doğrusunun oluşturduğu yüzeye silindirik yüzey denir.

h
2πr

l doğrusu
d doğrusu

o
dayanak eğrisi

Düzlemsel eğriye silindirik yüzeyin dayanak eğrisi, eğri üze-

rinde hareket eden d doğrusuna da silindirik yüzeyin ana
3. Silindirin Alanı :
doğrusu denir.

Yüksekliği h ve taban yarıçapı r olan silindirin alanı,

ASİLİNDİR = AYANAL + ATABAN

B. DİK DAİRESEL SİLİNDİR

A = 2prh + 2pr2
Üst taban
1.
A = 2pr(h + r)
C D
O

4. Silindirin Hacmi :
h a

a Ana doğru Yüksekliği h ve taban yarıçapı r olan silindirin hacmi:

h Yükseklik

A B V = pr2h dır.
O

Alt taban

373
5. ÜNİTE : DİK DAİRESEL SİLİNDİR,
DİK DAİRESEL KONİ VE KÜRE KONU ÖZETİ

2.BÖLÜM: DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ B. KONİ

Koni yüzeyi ile sınırlı bölgeye koni, koninin tepe noktası ile ta-
A. KONİSEL YÜZEY banı arasında en kısa mesafeye koninin yüksekliği denir.

Verilen düzlemsel bir eğiriyi kesen ve eğri düzleminde olma- Ekseni tabanına dik olan koniye dik koni, tabanı daire olan dik
yan sabit bir noktadan geçen doğruların oluşturduğu yüzeye koniyede dik dairesel koni denir.
konisel yüzey, bu eğriye yüzeyin dayanak eğrisi denir.
P

Konisel yüzey oluşturulurken belirlenen ilk doğruya konisel Yanal

yüzeyin üreteci, her bir doğruya konisel yüzeyin elemanı, sa- yükseklik : l
bit noktaya konisel yüzeyin tepe noktası, tepe noktasının al- Yükseklik : h
tında ve üstünde oluşan konisel yüzey parçalarına yüzeyin
kanatları denir.
B
A O

Taban Taban
yarıçapı : r
Dik dairesel koni

Konisel yüzeyin Taban yarıçapı r, yüksekliği h, yanal yüksekliği l olan koninin

Tepe P kanatları açınımı aşağıda verilmiştir.
noktası

Konisel
yüzeyin OP konisel P
elemanı yüzey ekseni
O
α l

Y = πrl
Dayanak eğrisi B
A

2π
r
Dayanak eğrisi kapalı olan konisel yüzeyin; tepe noktası ve
dayanak eğrisinin merkezinden geçen doğruya konisel yüze- o r
yin ekseni denir.

Dayanak eğrisi kapalı olan konisel yüzeyin bir kanadının sı-

nırladığı bölgenin, dayanak eğrisinin düzlemine paralel ve Koninin yanal alanı şekilde gösterildiği gibi l yarıçaplı bir dai-
tepe noktasından geçmeyen bir düzlem ile sınırlı parçasına re dilimi olup alanı Y = pr l
koni yüzeyi, bu düzlemsel kesite koni yüzeyinin tabanı, diğer
kısmına da koni yüzeyinin yanal yüzeyi denir. taban alanı: pr2 dir.

374
374
5. ÜNİTE : DİK DAİRESEL SİLİNDİR,
DİK DAİRESEL KONİ VE KÜRE KONU ÖZETİ

Bir küre yüzeyi ile kürenin merkezinden geçen düzlemin ke-

Koninin bütün alanı sişimi küre yüzeyinin büyük çemberidir.

A = pr l + pr2 olur.

Koninin taban yarıçapı ile yanal yüksekliği arasında,

r α
= bağıntısı vardır.
, 360°

Çember
Dik Dairesel Koninin Hacmi :

Taban yarıçapı r, yüksekliği h olan koninin hacmi:

1 2
V= pr . h tır.
3 O

3.BÖLÜM: KÜRE, KÜRENİN HACMİ VE YÜZEY ALANI

Büyük Çember

A.

Uzayda sabit bir noktadan sabit uzaklıktaki noktaların küme- 1. Kürenin Hacmi:
sine küre yüzeyi, noktaya küre yüzeyinin merkezi, sabit uzak-
lığa küre yüzeyinin yarıçapı küre yüzeyinin sınırladığı bölge-
ye de küre denir. r yarıçaplı kürenin hacmi:

4 3
V= pr tür.
3

r
A 2. Kürenin Yüzey Alanı:
O

r yarıçaplı kürenin yüzey alanı

A = 4 pr2 dir.
Şekildeki kürede O merkez, [OA] yarıçap olup IOAI = r dir.

375
DİK DAİRESEL SİLİNDİR, ALANI VE HACMİ ALIŞTIRMALAR

1. BÖLÜM
DiK DAiRESEL SiLiNDiR,
ALANI VE HACMi

DİK DAİRESEL SİLİNDİR, ALANI VE HACMİ

Kazanım 5.1: Dik dairesel silindiri açıklar, yüzey alanı ve hacim bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

2. Dik dairesel silindir şeklin-

Temel Alıştırma deki bir kupanın taban çapı
6 cm ve yüksekliği 12 cm ol-
Dik dairesel duğuna göre, kupanın yanal
B silindirde alanını bulunuz.

|OA| = 3 cm
9 |AB| = 9 cm
olduğuna göre,
3
O
A silindirin alanını bulunuz.

Çözüm
72r br2

Alan = Yanal alan + 2 . Taban alanı

3. Bir dik dairesel silindirin yanal alanını 3 katına çıkarmak
= 2rr . h + 2 . rr2 için taban yarıçapını kaç katına çıkarmak gerektiğini bu-
= 2.r.3.9 + 2.r.32 lunuz.
= 54r + 18π
= 72 r cm2 bulunur.

1. 3 Taban yarıçapı 3 birim,

O2 yüksekliği 12 birim olan
yarım silindirin alanını bu- 3
lunuz.
4. Kenarları x ve y olan dikdörtgen, x ve y kenarları etrafın-
12 da 360 ar derece döndürülürse oluşan silindirlerin yanal
alanlarının oranını bulunuz.
O1

(45r + 72) br2 1

376
9. Sınıf Geometri 9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL SİLİNDİR, ALANI VE HACMİ ALIŞTIRMALAR

Temel Alıştırma 3. Bir dik silindirin yanal alanı 40r br2, yüksekliği 5 br ol-
duğuna göre, bu silindirin hacmini bulunuz.
Dik dairesel silindir biçiminde-
ki bir sürahinin içi meyve suyu
ile doludur.
80r br3
Sürahinin taban çevresi
12r cm ve yüksekliği 25 cm
olduğuna göre, meyve 4. B |OA| = 2 cm
suyunun hacmini bulunuz. |AB| = 12 cm
m ` BCE j = 45°
%
45°
Çözüm C E
Tabanla 45° açı yapacak
2rr = 12r & r = 6 cm ve h = 25 cm verilmiştir. şekilde [BC] boyunca ke-
silmiş şekildeki silindirin
2
Silindirin hacmi = rr2 . h olduğuna göre, A hacmini bulunuz.
O
Hacim = r . 62 . 25 & 900 cm3 bulunur.

1. O noktası dik silindirin üst ta-

40r br3
A O D ban dairesinin merkezi
5. İç içe verilen iki dik silindir-
|DC| = 8 br
8 O1
D den içtekinin içi su ile dolu-
10 C
|OE| = 10 br dur.
|O1C| = 3|CD|, |DB| = 12 cm
B olduğuna göre, silindirin
C
12 İçteki silindire tabana çok
E hacmini bulunuz. yakın bir noktadan delik açı-
lıyor ve içteki silindirdeki su
A B
O iki silindir arasındaki boşluğa
doluyor.

288r br3 Buna göre, suyun yüksekliğinin kaç cm azalacağını bu-

lunuz.
2. A D |AB| = 6 cm
|BC| = 4 cm
21
cm
4
6 ABCD dikdörtgeni [AB]
kenarı etrafında 360° dön-
dürüldüğünde oluşan dik 6. Bir dik silindirin taban yarıçapı %10 azaltılır, yüksekliği
silindirin hacmini bulunuz. %20 artırılırsa hacminin kaç br3 azalacağını bulunuz.
B 4 C

96r br3 28

377
9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL SİLİNDİR, ALANI VE HACMİ UYGULAMALI SORULAR

1. Aşağıda açınımları verilmiş olan dik silindirlere göre, is- 3. Aşağıdaki dik silindir ve açınımlarında verilenlere göre,
tenen değerleri bularak sonuçları noktalı yerlere yazınız. x değerlerini bulup kutucuklara yazınız. (r = 3 alınız.)

a. Silindirin
1 a.
yanal alanı = ……. 3 O
A B

3 Silindirin
yüzey alanı = ……. 4
x

Silindirin
hacmi = ………… D C
A
b. Silindirin
4
yüksekliği = ……...

b. F
Silindirin
Yanal Alan = 72π 8
yüzey alanı = …… A D
O1 5
4
Silindirin
x
hacmi = ……….... 12

c. Silindirin
B C
yanal alanı = …….. O2

3 Silindirin
20 π
yüzey alanı = …….
c.
Silindirin 2
O1
hacmi = ……….....

2. Aşağıdaki ifadelerde doğru olanlara (D), yanlış olanlara

(Y) yazınız.
O2 A 8 B

a. Tabanı daire olan dik silindire dik dairesel silindir denir.

( )
d.
O1
b. Dik silindirin taban düzlemleri arasındaki uzaklığa sil- A D
indirin yüksekliği denir. ( ) E

x
9
c. Dik silindirin açık şekli bir dikdörtgen ve bir daireden
oluşur. ( )
F
B 3 C
O2
d. Dik silindirin alanı taban dairelerinin alanı ile yanal
yüzeyinin alanları toplamına eşittir. ( )

378
9. Sınıf Geometri
4. Aşağıdaki şekillerde verilenlere göre, cisimlerin hacim- 5. Aşağıdaki şekillerde verilenlere göre, cisimlerin hacim-
lerini bularak sonuçları kutucuklara yazınız. (r=3 alınız.) lerini bularak sonuçları kutucuklara yazınız. (r=3 alınız.)

a. a.
O 3
6 A
O A

4 6

B
B

b. b. 4
2 A
O A
O

12 12

B B

c. O 6 c.
A
120°
4 8 A
O
4
B
B

d. d. O 6 A
O 8 A 30°

180°
18
8

B
B

e. e.
O A D

30°
10 8 6v3

B C
O
A

379
9. Sınıf Geometri
Benim Notlarım

380
DİK DAİRESEL SİLİNDİR, ALANI VE HACMİ KONU KAVRAMA TESTİ
Dik Dairesel Silindir Alanı ve Hacmi – 1 TEST - 1

1. O noktası tabanın merkezi 4. Yandaki su deposunun yanal

D C B yüzeyi boyanacaktır.
|OB| = 4 cm
|OA| = 4m
|AD| = 10 cm
|AB| = 8m
10 8
olduğuna göre, 5
1 m2 alan için kg boya
4 dik silindirin alanı kaç cm 2 12
4
A O B O A kullanılacağına göre, kaç kg
dir?
boya gerekir? (r = 3 alınız.)

A) 96r B) 100r C) 108r D) 112r E) 120r A) 60 B) 64 C) 72 D) 80 E) 84

5.
2. O2 |O1A| = 4 birim
B
C 120°
|AB| = 8 birim
% 200
m b CO B l = 120°
Su deposu
8 2
Kova 50
olduğuna göre, 120° lik 15 75

A silindir diliminin alanı kaç

O1 4
D br2 dir? Bir fabrikada çalışan işçi, kova ile su deposunu doldurmak
istiyor.

A) 16r + 32 B) 16r + 64 C) 32r + 32 Buna göre, su deposunun dolması için kaç kova suya
ihtiyaç vardır?
D) 32r + 48 E) 32r + 64
A) 75 B) 80 C) 96 D) 100 E) 105

3. L noktası silindir tabanının 6. D C ABCD dikdörtgen

K
C D çevresi üzerinde bir noktadır. |AB| = 3 cm
|BC| = 6 cm
Silindirin taban çapı 16 cm ve
6 olduğuna göre, ABCD dik-
15
|DB| = 15 cm dörtgeninin [BC] kenarı et-
olduğuna göre, |KL| kaç cm rafında 360° dönmesiyle olu-
A B şan cismin hacmi kaç cm3
O dir?
L A 3 B tür?

A) 17 B) 18 C) 19 D) 20 E) 21 A) 64r B) 60r C) 54r D) 50r E) 48r

381
9. Sınıf Geometri
7. D C ABCD dikdörtgen 10. Bir ayrıtı 6 cm olan küpün içine yerleştirilen en büyük
hacimli silindirin hacmi kaç cm3 tür?
|AB| = 4 cm
|BC| = 10 cm
10
A) 45r B) 48r C) 50r D) 54r E) 60r
olduğuna göre, ABCD dik-
dörtgeninin [AB] kenarı
etrafında 90° döndürülme-
siyle oluşan cismin hacmi
A 4 B
kaç cm3 tür?

A) 160r B) 120r C) 108r D) 100r E) 96r

8. İçinde bir miktar su bulu- 11. Yarıçapları 1 br olan iki eş si-

nan dik silindir biçimindeki lindir şekildeki gibi gergin bir
kabın içine atılan tahtadan telle çevrilmiştir.
bir küp, yarısına kadar
suya batıyor.
Verilenlere göre telin uzunlu-
Tahtadan küp, kabın için- ğu en az kaç br dir?
den çıkartıldığında suyun (r = 3 alınız.)
6
1 A) 8 B) 9 C) 10 D) 12 E) 15
seviyesi cm düşüyor.
6

Yukarıdaki verilere göre, tahta cismin hacmi kaç cm3

tür? (r = 3 alınız.)

A) 24 B) 30 C) 36 D) 40 E) 48

9.

12. Dik silindirde

E
A D
E ve G noktaları
2
30° taban merkezleridir.
F
Şekil l Şekil ll [EF] ^ [FG]
3
|DF| = 2 br
Taban yarıçapı 3 br olan l. şekildeki silindir su ile doludur. B C
G
|FC| = 3 br
Bu silindir ll. şekildeki gibi yatayla 30° lik açı yapacak
şekilde eğilirse, dökülen suyun hacmi kaç π br3 olur? Yukarıdaki verilere göre, silindirin hacmi kaç br3 tür?

A) 9v3 B) 16v3 C) 18v3 D) 24v3 E) 27v3 A) 25r B) 27r C) 30r D) 32r E) 36r

1. D 2. E 3. A 4. D 5. D 6. C 7. D 8. C 9. E 10. D 11. C 12. C

382
9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL SİLİNDİR, ALANI VE HACMİ KONU KAVRAMA TESTİ
Dik Dairesel Silindir Alanı ve Hacmi – 2 TEST - 2

1. Şekildeki dik dairesel silin- 4. Dik silindirin taban alanının

A B dirin ABCD kesitinin köşe- A D
1
yanal alanına oranı
geni 4v5 br dir.
α 4

Silindirin yüksekliği, taban olduğuna göre,

m ` BDC j = a
çapının 2 katıdır. %
C D B C
Buna göre, silindirin hac- O kaç derecedir?
mi kaç br3 tür?
A) 75 B) 60 C) 45 D) 30 E) 15
A) 24r B) 28r C) 30r D) 32r E) 36r

5. d |OA| = 1 cm
|AB| = 3 cm
D C
|BC| = 2 cm
[OB] ^ d
2. Taban alanı 16r cm2 olan bir dik silindirin yüksekliği 2
ABCD dikdörtgeni d doğ-
5
taban yarıçapının katına eşit olduğuna göre, silindirin O rusu etrafında 360° dön-
2 1 A 3 B
hacmi kaç cm3 tür? dürüldüğünde oluşan
cismin hacmi kaç cm3
olur?
A) 120r B) 144r C) 156r D) 160r E) 184r
A) 36r B) 30r C) 24r D) 20r E) 18r

6.
F
A D E
B
3. D C ABCD dikdörtgeni [AB] et- 7 8
rafında 360° döndürülürse
oluşan cismin hacmi V1, C
B C
4
[AD] etrafında 360° döndü-
rülürse oluşan cismin hac-
mi V2 dir. Soldaki içi su dolu silindir eğilerek sağdaki duruma getiril-
A 10 B miştir.
|AB| = 10 br, |AD| = 4 br

V |AB| = 7 br, |CE| = 8 br

1
Yukarıdaki verilere göre, oranı kaçtır?
V
2 Silindir eğildiğinde içindeki su dökülmediğine göre,
|BF| uzunluğu kaç cm olur?
2 4 3 5
A) B) C) D) 2 E)
5 5 2 2 A) 7 B) 6 C) 5 D) 4 E) 3

383
9. Sınıf Geometri
7. |OB| = 4 cm 10.
D C B
|AD| = 16 cm
5
Verilen dik silindirde A 5
16 noktasından C noktasına
2 A 60°
yüzey üzerinde yürüyerek O
en kısa yoldan giden ka-
A 4 rıncanın aldığı yol kaç cm Taban yarıçapı 2 cm yüksekliği 5 cm olan silindir şeklindeki
O B
dir? (r = 3 alınız.) üstü açık kap tamamen su ile doludur.

A) 12 B) 16 C) 18 D) 20 E) 24
Silindir tabanla 60° açı yapacak şekilde eğildiğinde dö-
külen suyun hacmi kaç cm3 tür?

8 3 8 3
A) r B) 2v3π C) r
3 5

E) v3π
4 3
D) r
3

8. 35 Yarıçapı 8 cm ve yüksekli-
ği 35 cm olan boya rulosu
verilmiştir.
8 11. L K Şekildeki küpte E ve F nok-
taları AL ve BK çember yay-
Bir duvar, bu rulo ile 20 E larının merkezleridir.
F
tur ile boyandığına göre,
boyanan duvar kaç m2 |AB| = 4 cm olduğuna
dir? (r = 3 alınız.) D
C göre, taralı ABKL yüzeyi-
nin alanı kaç cm2 dir?
A 4 B
A) 3,36 B) 3,72 C) 4 D) 4,02 E) 5

A) 2r B) 4r C) 8r D) 12r E) 16r

9. |OA| = 3 cm, 12. d ABCD dikdörtgeni d doğru-

C 12 D
su etrafında 180° döndürü-
|CD| = 12 cm A E D lüyor.
m ` AOB j = 60°
%
O |AB| = 3 br
3
B olduğuna göre, yan yatı- |BF| = 4 br
A rılmış şekildeki silindirin
içindeki suyun hacmi kaç |FC| = 1 br
B 4 F 1 C
cm3 tür? olduğuna göre, oluşan
cismin hacmi kaç br3 tür?
A) 27r – 27v3 B) 27r – 18v3
49r 51r 53r 55r 57r
C) 18r – 12v3 D) 18r – 18v3 A) B) C) D) E)
2 2 2 2 2
E) 18r – 27v3
1. D 2. D 3. A 4. C 5. B 6. B 7. D 8. A 9. E 10. A 11. C 12. B

384
9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ ALIŞTIRMALAR

2. BÖLÜM
DiK DAiRESEL KONİ,
ALANI VE HACMi

DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ

Kazanım 5.2: Dik dairesel koniyi açıklar, yüzey alanı ve hacim bağıntılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

Temel Alıştırma 2. T |OA| = r br

|TO| = 12 br
Dik dairesel koni şeklindeki
bir çadırın taban çapı 4m ve |TA| = 13 br
13
ana doğrusunun uzunluğu 12
6m dir. olduğuna göre,
6 m
Verilenlere göre, çadırın dik koninin alanını bulu-
A
O r
yanal alanını bulunuz. nuz.
4 m

Çözüm
90 r br2
2r = 4 ise r = 2 m olur.
Koninin ana doğrusu l = 6 m 3. Şule’nin yılbaşı parti-
Koninin yanal alanı = r . r . l si için kafasına taktığı
= r . 2. 6 dik koni biçimindeki
=12 r m2 bulunur.
30 cm şapka için 150r cm2
karton kullanıldığına
göre şapkanın taban
1. Yanal alanı taban alanının 2 katı olan dik dairesel koni- çevresini bulunuz.
nin yüksekliği 4v3 cm olduğuna göre, koninin alanını
bulunuz.

48 r br2 10 r cm

385
9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ ALIŞTIRMALAR

Temel Alıştırma 2. Yarıçapı 4v3 birim olan

4v3 O
O merkezli yarım daire
T Şekilde bir dik koninin kıvrılarak dik dairesel
6 yanyüzünün açınımı ve- koni elde ediliyor.
120° rilmiştir.
A B
Bu koninin hacmini
bulunuz. Buna göre, elde edilen koninin hacmini bulunuz.

Çözüm

24 r br3
T

3. D 3 C ABCD
T dik yamuk
l=6 6 |AB| = 6 cm
120° 4
A B |CD| = 3 cm
h = 4v2

O
r=2 A |AD| = 4 cm
A 6 B

r a 2 2 2 2
Yukarıdaki verilere göre, ABCD yamuğu [AD] kenarı et-
= h +r = l r.r .h rafında 360° döndürüldüğünde oluşan cismin hacmini
l 360 Hacim =
2 2 2 3 bulunuz.
r 120 h +2 = 6 2
= r.2 .4 2
6 360 =
2
h = 36 - 4 3
r = 2 br 16 2 3
2 = r br bulunur.
h = 32 3
84 r cm3
h = 4 2 br

4. T |OB| = 6 cm

|TO| = 8 cm
1. T |OA| = 3 cm
olduğuna göre, şekildeki
8
|AT| = 5 cm dik koninin hacminin sayı-

olduğuna göre, sal değerinin yanal alanı-

5
6
A B nın sayısal değerine oranı-
dik koninin hacimini bulu- O
nı bulunuz.
nuz.
A
O 3

8
12 r cm3 5

386
9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ UYGULAMALI SORULAR

1. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri uygun ifadelerle 3. Aşağıdaki koni ve koni açınımlarında verilenlere göre,,
doldurunuz. konilerin hacmini bulup kutucuklara yazınız.
(r = 3 alınız.)

a. Yükseklik ayağı taban merkezinde olan koniye ………

a. T
denir.

b. Bir dik üçgenin, dik kenarlarından biri etrafında 360° 10

8
dördürülmesiyle ……………… oluşur.
A B
O
c. Koninin açık şekli bir ………… dilimi ve bir ………… den
oluşur.
b. T

d. Taban dairesinin yarıçapı r, yüksekliği h olan dik koninin

hacim formülü ………… tür.
12

5
A B
O

c. T
2. Aşağıdaki ifadelerde doğru olanlara (D), yanlış olanlara
(Y) yazınız.
6

a. Tabanı daire olan piramitlere koni denir.

3
A B
O

b. Dik dairesel koninin yüksekliği simetri eksenidir.

d. T
6
c. Dik dairesel koninin, simetri ekseninden geçen bütün 120°
A B
düzlemlerle arakesitleri, birbirine eş ikizkenar üçgenler-
dir.

d. Koninin yanal alanı, yarıçapı ile ana doğrusunun

çarpımının r katına eşittir.
e. T

e. Koninin açık şekli sadece bir daire diliminden oluşur.

A B

f. Koninin hacmi, yarıçapının karesi ile yüksekliğinin

3
1
çarpımının katına eşittir.
3

387
9. Sınıf Geometri
4. Aşağıdaki şekillerde verilenlere göre, konilerin alanları 5. Aşağıdaki şekillerde verilen koni açınımlarına göre, ko-
bulup kutucuklara yazınız. (r = 3 alınız.) nilerin yarıçaplarını bulup kutucuklara yazınız.

a.
a.
T

15 T
6
216°

3
A B
O

b.
b.
T

T 6
12
180°

2
A B
O

c.
c.
T
T

60°
8
12

A B
O 6

d.
T d.

10 T
4
270°

3
A B
O

e.
T e.

5 45°
12
T

9
A B
O

388
9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ KONU KAVRAMA TESTİ
Dik Dairesel Koni, Alanı ve Hacmi – 1 TEST - 1

1. T Taban yarıçapı 2 cm, 4. A A merkezli, yarıçapı 12 br

ana doğrusunun uzunluğu olan 60° lik daire dilimi kıv-
60° rılarak bir dik koni elde edil-
4 cm olan dik koninin hac-
mi kaç cm3 tür? miştir.
4 12 12
(r = 3 alınız.)
Bu dik koninin alanı kaç
br2 dir?
A B C
B
O 2

A) 20r B) 22r C) 24r D) 26r E) 28r

A) 10v3 B) 9v3 C) 8v3
D) 6v3 E) 4v3

5. T Yan yüzünün açını-

mı verilen dik koni
a ş a ğ ıd a k i l e rd e n
8 8 hangisidir?

2. T |TO| = 4 cm A B

|OB| = 3 cm

4 olduğuna göre,
A) B)
dik dairesel koninin alanı O O
3
A B 2
O kaç r cm dir?
8 8

A) 15 B) 18 C) 20 D) 24 E) 27 2 4v2
O1 A O1 A

C) D)
O O

8
8

O1 1
O1 4 A
A

E)
3. Taban alanı 81 r br2 ve yanal alanı 135 r br2 olan dik O
dairesel koninin yüksekliği kaç br dir? 8
4

O1 A
A) 12 B) 13 C) 14 D) 15 E) 16

389
9. Sınıf Geometri
 6. Yüksekliği 12 cm ve hacmi 9. O merkezli yarım daire kıvrı-
100r cm3 olan dik dairesel larak koni oluşturuluyor.
koni şekilndeki çikolatanın
yan yüzü jelatin ile kaplana-
12 |OB| = 2v5 br
caktır. A O 2v5 B

Buna göre, kullanılacak je- Yukarıdaki verilere göre, koninin hacmi kaç br3 tür?
latin kaç r cm2 olmalıdır? (r = 3 alınız)

A) 5c15 B) 6c15 C) 8c15 D) 9c15 E) 10c15

A) 44 B) 48 C) 54 D) 60 E) 65

10. A 4 D |AB| = 3 br
|AD| = 4 br

3 |BC| = 5 br
ABCD dik yamuğu
7. C |AB| = 4 cm [BC] kenarı etrafında 360°
|BC| = 6 cm B 5 C döndürülmektedir.

Yukarıdaki verilere göre oluşan cismin hacmi kaç br3

Verilen ABC dik üçgeni
tür?
6 [BC] kenarı etrafında 360°
döndürüldüğünde oluşan
dik koninin hacmi kaç cm3 A) 36r B) 37r C) 38r D) 39r E) 40r
tür?

A 4 B

A) 48r B) 40r C) 36r D) 32r E) 24r

11. A İç içe konulmuş dik koniler-

den, içtekinin tepe noktası,
dıştakinin taban merkezi F
noktasındadır.
E D

Bu konilerin taban alanları

1
B F C oranı 16 olduğuna göre,

8. Yarıçapı 4 cm, ana doğrusu 6 cm olan dik koninin açını- hacimleri oranı kaçtır?
mındaki daire diliminin merkez açısı kaç derecedir?
1 1 3 1 5
A) B) C) D) E)
A) 180 B) 210 C) 240 D) 270 E) 300 64 32 64 16 64
1. C 2. D 3. A 4. E 5. A 6. E 7. D 8. C 9. A 10. D 11. C

390
9. Sınıf Geometri
DİK DAİRESEL KONİ, ALANI VE HACMİ KONU KAVRAMA TESTİ
Dik Dairesel Koni, Alanı ve Hacmi – 2 TEST - 2

1. Dik dairesel koni 4. d

A
biçimindeki çadırın A
taban yarıçapı 3 m
ve yüksekliği 4 m dir.
4 C
Buna göre, çadırın B
açınımında olu-
B şan daire diliminin
C
O 3 merkez açısı kaç
derecedir? Yukarıda birim karelerden oluşan zemin üzerinde veri-
len ABC üçgeninin d doğrusu etrafında 360° döndürül-
mesiyle oluşan cismin hacmi kaç cm3 tür?
A) 144 B) 180 C) 210 D) 216 E) 288

A) 8r B) 9r C) 10r D) 12r E) 15r

m ` ATB j = 120°
2. T %
6
120°
| TB | = 6 cm
A B
5. Tabanının kenar uzunluğu 8 br ve yüksekliği 6 br olan
Şekilde T merkezli bir kare dik prizmanın içine tabanı dik prizmanın tabanı
[TA] yarıçaplı 120° ile çakışık olarak çizilen en büyük hacimli koninin hac-
lik daire dilimi veril- mi kaç br3 tür?
miştir.
A) 24r B) 26r C) 28r D) 30r E) 32r
Verilen daire dilimi kıvrılarak bir koni oluşturulduğunda
oluşan koninin hacmi kaç cm3 tür? (r = 3 alınız.)

A) 16v2 B) 16v3 C) 20v2

D) 24v2 E) 20v3

6. A [O1B] // [O2C]

|AB| = |BC|
olduğuna göre, O1 merkez-
2
3. Alanı 8r br olan yarım daire kıvrılarak dik koni yapılıyor. O11 B li dik koninin hacminin, O2
merkezli dik koninin hac-
Oluşan koninin hacmi kaç r br3 tür?
mine oranı kaçtır?
O
O22 C
8 3
A) 8v3 B) C) 2v3
3
E) v3
8 3 1 1 1 1 1
D) A) B) C) D) E)
5 2 3 4 6 8

391
9. Sınıf Geometri
 7. A |BC| = 3 birim 10. L K |AB| = 6 cm
M |AE| = 4 cm
|AC| = 4 birim
E F |AB| = |BC|
[AC] ^ [BC]
4
olduğuna göre, ABC üçge- Kare dik prizma şeklin-
D
C deki tahta bloktan en
ninin [AC] etrafında 120°
O büyük hacimli dik koni
döndürülmesiyle oluşan oyularak çıkartılıyor.
A B
B 3 C cismin alanı kaç br2 dir?
Yukarıdaki verilere göre, kalan cismin yüzey alanı kaç
A) 8r B) 7r + 12 C) 8r+ 12 cm2 dir?
D) 8r + 16 E) 12r + 8
A) 216 + 6r B) 208 + 6r C) 200 + 6r
D) 184 + 6r E) 168 + 6r

11. Şekildeki dik koni biçi-

mindeki kapta
8. P Taban yarıçapı 8 cm ve yük-
sekliği 15 cm olan bir dik |AB| = |BC| = |CD|
koninin içerisinden şekildeki D
9 gibi taban yarıçapı 8 cm ve
lll Bu kabın l. bölümü
yüksekliği 6 cm olan bir dik
C musluktan akan su ile
koni çıkarılıyor. C
6 2 dakikada dolduğuna
8 ll göre, lll. bölümü aynı
A Buna göre, kalan cismin
O B
alanı kaç r cm2 dir? B
musluktan aynı hızla
l akan su ile kaç dakika-
A) 208 B) 212 C) 216 D) 224 E) 228 da dolar?
A

A) 27 B) 35 C) 37 D) 38 E) 42

12. T Şekilde verilen dik koni-

lerden, içteki koninin ta-
9. T Taban merkezi O olan daire- ban çevresi, büyük koni-
sel dik konide nin yüzeyi üzerinde, tepe
6 A B
|TC|= |CA| = 6 cm noktası büyük koninin
C |OB| = 3 cm tabanının merkezindedir.

6 A dan harekete başlayan bir TA 1

karınca yüzeyden dolanarak =
TC 2
C noktasına geliyor. C D
A B O
O 3
Karıncanın aldığı en kısa
yol kaç cm dir? Yukarıdaki verilere göre, içteki koninin yanal alanının
büyük koninin yanal alanına oranı kaçtır?
A) 4v5 B) 9 C) 6v3
1 1 1 1 1
D) 12 E) 6v5 A) B) C) D) E)
8 6 4 3 2
1. D 2. A 3. B 4. B 5. E 6. E 7. C 8. C 9. E 10. E 11. D 12. B

392
9. Sınıf Geometri
KÜRE, KÜRENİN HACMİ VE YÜZEY ALANI ALIŞTIRMALAR

3. BÖLÜM
KÜRE, KÜRENİN HACMİ VE
YÜZEY ALANI

KÜRE, KÜRENİN HACMİ VE YÜZEY ALANI

Kazanım 5.3: Küreyi açıklar, hacim ve yüzey alan bağlantılarını oluşturur, uygulamalar yapar.

Temel Alıştırma 2. Şekilde verilen O merkez-

li küre parçasının yarıçapı
En büyük dairesinin çevresi 6 cm olduğuna göre, hacmini
6r cm olan şekildeki küre O bulunuz.
verilmiştir.
150°
O
Buna göre, kürenin hac-
mini bulunuz.

Çözüm

3
84r cm
En büyük dairesinin yarıçapı, kürenin yarıçapına eşittir.

3. |AB| = 6 cm ve don-
2rR = 6r & R = 3 cm durma külahının
hacmi 8 r cm3 ol-
4 4 3 B duğuna göre külaha
Kürenin hacmi = rR3 = r.3 = 36r cm3 bulunur. C
3 3 konulan yarım küre
biçimindeki B mer-
kezli dondurmanın
1. Küre şeklindeki portakalın hacminin kaç cm3
yüzey alanı 36 r br2 olduğu- olduğunu bulunuz.
A
na göre, bu portakalın hac-
mini bulunuz.

16r
3
36r br 3

393
9. Sınıf Geometri
KÜRE, KÜRENİN HACMİ VE YÜZEY ALANI ALIŞTIRMALAR

Temel Alıştırma Temel Alıştırma

O merkezli kürenin yarıça- O merkezli 5 birim yarı-

A C B
pı, R = 3 cm olduğuna göre çaplı kürenin merkezin-
kürenin yüzey alanını ve den 3 birim uzaklıkta bir
O
3
A
hacmini bulunuz. O düzlemle kesilmesiyle
oluşan kesit alanını bulu-
nuz.

Çözüm Çözüm

4 3 2 R = |OB| = 5 birim olduğun-

Hacim = rR Alan = 4rR
3 A C 4 B dan merkezden 3 birim uzak-
2
4 3 3 = 4r.3 lıkta bir düzlemle kesildiğinde
= r3 = 36r cm 3 5
3 oluşan kesit alanı C merkezli
2 O
= 36 r cm bulunur. 4 birim yarıçaplı dairedir.

Kesit Alanı = r . 42
1. |OA| = 6 cm olduğuna
= 16r br2 bulunur.
göre, kürenin alanının sa-
yısal değerinin hacminin
6 cm A sayısal değerine oranını
O 1. Yarıçapı 13 cm olan
bulunuz. P
küre merkezinden
12 cm uzaktan bir
düzlemle kesildiğin-
O A de oluşan kesit ala-
nını bulunuz.

1
2

2. d O merkezli 3 birim
A yarıçaplı çeyrek
daire d doğrusu et- 25r br
2

3 rafında 180° döndü-

rüldüğünde oluşan 2. Alanı 400 r br2 olan kürenin merkezinden 6 br uzaklık-
taki kesitinin alanını bulunuz.
B O cismin alanını bulu-
3
nuz.

2 2
18r br 64r br

394
9. Sınıf Geometri