8 BASINÇ ve KALDIRMA KUVVETİ- 1 TYT Fizik /@notbudur

17 Temiz notlar, kaliteli içerik!

BASINÇ Düzgün bir kap akış hızı sabit bir musluktan akan türdeş sıvıyla
doldurulduğunda sıvı yüksekliği düzgün bir şekilde artar. Bu nedenle sıvı
Basınç ve Basınç Kuvveti Kavramlarının Katı, Durgun Sıvı ve Gazlarda
yüksekliğinin ve sıvı basıncının zamanla değişim grafiği aşağıdaki gibi olur.
Bağlı Olduğu Değişkenler
Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvetin büyüklüğüne basınç,
Sıvı yüksekliği Sıvı basıncı
yüzeyin tamamına etki eden dik kuvvete ise basınç kuvveti denir.
F büyüklüğünde bir kuvvet, yüzey alanı A olan bir yüzeye etki ederse
yüzeyde oluşan basınç aşağıdaki bağıntıyla elde edilir.
F: Kuvvet (Birimi: N) Kuvvet vektörel, basınç
P= F

m
A: Yüzey alanı (Birimi: m2) skaler bir büyüklüktür. Zaman Zaman
A
P: Basınç (Birimi: Pascal (Pa)) 1Pa = N/m2

Katıların Basıncı Tabandan yukarıya çıkıldıkça genişleyen bir kap akış hızı sabit bir
Cisimler, üzerinde bulunduğu yüzeye (tabana) ağırlıklarından dolayı musluktan akan türdeş sıvıyla doldurulduğunda sıvı yüksekliğinin birim
basınç uygular. Bu nedenle yatay düzlemde bulunan katılarda basınç zamandaki artış miktarı azalır. Bu nedenle sıvı yüksekliğinin ve basıncının
kuvveti, katının ağırlığına eşittir. zamanla değişim grafiği aşağıdaki gibidir.

o
Şekilde üzerinde bulunduğu
yüzeye temas alanı A, ağırlığı G G Sıvı yüksekliği Sıvı yüksekliği
olan katı cismin yüzeye yaptığı A
basınç

.c
Katıların basıncı ağırlıkları ile doğru, taban alanının
P= G
A büyüklüğü ile ters orantılıdır.
Zaman Zaman

Katılar, üzerine etki eden kuvvetin yönünü ve büyüklüğünü

değiştirmeden kuvveti iletir.
Çivinin kuvvet uygulanan yüzey alanı A1,
sivri ucunun yüzey alanı A2 ise A1 > A2
ur Tabandan yukarı çıkıldıkça daralan bir kap akış hızı sabit bir musluktan
akan türdeş sıvıyla doldurulduğunda sıvı yüksekliğinin birim zamandaki
artış miktarı da artar. Bu nedenle sıvı yüksekliğinin ve basıncının zamanla
olduğundan A1 yüzeyinde oluşan basınç değişim grafiği aşağıdaki gibidir.
F
(P1), A2 yüzeyinde oluşan basınçtan (P2)
küçük olur. Sivri uçta basıncın büyük P1 A1
F Sıvı yüksekliği Sıvı yüksekliği
olması çivinin tahta içerisinde A2
ilerlemesini kolaylaştırır.
ud
Katı basıncından yararlanılan bazı örnekler:
Ağır iş makinelerinde palet kullanılması (Basınç düşer).
Tır ve trenlerde teker sayısının fazla olması (Basınç düşer). Zaman Zaman
Piezoelektrik olay

Durgun Sıvıların Basıncı PASCAL PRENSİBİ

Sıvılar da katılar gibi bulundukları yüzeye ağırlıklarından dolayı basınç Sıvılar, üzerine etki eden basıncın büyüklüğünü değiştirmeden sıvı içinde
tb

uygular. Katılar, sadece durma yüzeyine basınç uygularken sıvılar, her doğrultu ve yönde basıncı iletir. Bu ilkeye Pascal Prensibi olarak bilinir.
içinde bulunduğu kabın temas ettiği tüm yüzeylerine basınç uygular. Kaba birbiriyle karışmayan iki sıvı
Bir sıvının kabın tabanına yaptığı basınç konduğunda özkütlesi büyük olan
sıvı içinde bulunan bir noktadaki sıvı d1
P=h.d.g ile bulunur. basıncı hesaplanırken Pascal Prensibi h1

h
kullanılır. Özkütlesi küçük olan sıvının
d d2 h2
Bağıntıya göre sıvının bir noktada yaptığı basınç, özkütlesi büyük olan
no

oluşturduğu basınç, sıvının özkütlesine sıvı tarafından her doğrultuda ve yönde

(d), sıvının bulunduğu ortamın yer iletildiğinden kabın tabanındaki sıvı basıncı
çekimi ivmesi büyüklüğüne (g) ve
basıncı hesaplanacak noktanın sıvının serbest yüzeyine olan dik
P = h1 . d1 . g + h2 . d2 . g olur.
uzaklığına (h) bağlıdır. Bu uzaklığa derinlik denir. Sıvı basıncı bu üç
nicelik ile doğru orantılıdır. Sıvı yüzeyinden derinlere inildikçe sıvı
basıncı artar. Bileşik kaplar sisteminin kollarının şekli
ve kesit alanı ne olursa olsun bütün
SI’da; özkütlenin birimi kg/m3, yer çekimi ivmesinin birimi m/s2 ve
kollardaki sıvı yükseklikleri birbirine
derinliğin birimi m alınırsa basıncın birimi Pascal (Pa) olur.
eşittir.
Durgun bir sıvının oluşturduğu basınç, kabın kesitine ve şekline bağlı Kollarında aynı cins sıvı bulunan bileşik
değildir. kapta I. koldaki sıvı yüksekliği daha I II
Üç farklı kapta bulunan aynı yükseklikte, sıcaklıkları eşit, aynı cins fazla olduğu için tabandaki sıvı basıncı
sıvıların hacimleri ve ağırlıkları farklı olmasına rağmen kabın tabanındaki (P1), II. kolun tabanındaki sıvı basıncından
sıvı basınçları eşittir. (P2) büyüktür. Bu nedenle musluk
K L M açıldığında I. koldan II. kola sıvı geçer. Bu
Musluk
akış iki kolun tabanındaki sıvı basıncı
eşitleninceye kadar devam eder. Sıvı akışı
durduğunda kollardaki sıvı seviyeleri P1 P2
h
eşitlenmiş olur.
Sıvılar daima basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yere doğru
A 2A 2A hareket eder.