Professional Documents
Culture Documents
Ters bir şekilde çiviyi duvara çakabilir misiniz? Bıçağın tersiyle bir şeyler kesebilir misiniz?
Kalemi iki parmağınızın arasında tutunuz. Ne hissediyorsunuz?
Katı, sıvı ve gazların bir ağırlıkları vardır. Madde ağırlığından dolayı bulunduğu yüzeye bir kuvvet
uygular. Uygulanan bu kuvvete basınç denir.
Kış aylarında giydiğimiz bot tabanlarının geniş yüzeye sahip olması ile karlı yolları açmak için
kullanılan kepçe tekerlerinin paletli yapılması, çivilerin daha iyi delebilmesi ve
bıçağın daha iyi kesebilmesi için uçlarının sivriltilmesi gibi durumların
tümü basınçla alakalıdır.
Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir. Basıncı, katılarda, sıvılarda ve
gazlarda olmak üzere üç bölümde inceleyebiliriz.
Katıların Basıncı
Katı cisimler, ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeye kuvvet uygulayarak bir basınç oluştururlar.
Katılarda basınç, cismin ağırlığının yüzey alanına bölünmesi ile bulunur.
Pz > Py > Px
Kuvvet aynı kalmak şartıyla yüzey alanı arttıkça basınç azalır. ( Kuvvet sabit )
Px > Py
Bir iğne ucu sivriyken daha iyi batar, ucu körelmiş bir iğne zor
batar.
Katı cisimler üzerine uygulanan kuvvet, cisim
tarafından büyüklüğü ve yönü değiştirilmeden
iletilir. Bu yüzden katılar basıncı aynı yönde
iletir. Bildiğiniz gibi basınç, kuvvete ve yüzeyin
büyüklüğüne bağlıdır. Bu nedenle kuvvetin
uygulandığı yüzey ile cismin oturduğu ya da dayandığı
yüzey birbirine eşit ise basıncın büyüklüğü değişmez.
Örnek :
Aynı marka, aynı miktar, aynı hava ortamı vb. değişkenler aynı tutularak, özdeş iki kaba süt konulur.
2. 20 N ağırlığında küp şeklindeki bir cismin kenar uzunluğu 2 m dir. Buna göre cismin
yere uyguladığı basınç ne kadardır?
S= 2x 2= 4 m2 P= F/S P= 20N/4m2 = 5 Pa
3. Şekildeki K, L ve M cisimleri
eşdeğer küpler birbirlerine
perçinlenerek oluşturulmuştur. Bu
cisimlerin zemine uyguladıkları
basınçlar arasında nasıl bir ilişki
vardır?
Pk = PL > Pm
5. Yüzey alanları verilen K, L ve M cisimlerinin yere yaptıkları basınçlar eşittir. Buna göre cisimlerin
ağırlıklarını büyükten küçüğe göre sıralayınız.
PK = PL = PM (Basınçlar eşit
K L M olduğundan işlem kolay olsun diye
basıncı 1Pa alalım.)
P=F/S F= P x S
FK = 1 x 3 = 3N FL = 1 x 1 = 1N FM = 1x2 = 2N K > M > L olur.
Sıvıların Basıncı
Sıvılar akışkandır. Bu nedenle sıvılar temas ettikleri yüzeye basınç
uygular. Sıvının bulunduğu kabın tabanına uyguladığı basınç sıvının
ağırlığından kaynaklanır.
P: Sıvı basıncı
h: Yükseklik (Derinlik)
d: Sıvının yoğunluğu
g: Yer çekimi ivmesi (Dünya üzerinde çok fazla değişmediği için kullanılmayacak)
h1 > h2 > h3
h
h Sıvının derinliği arttıkça yaptığı basınçta
h artar. ( Yoğunluk sabit olursa ) Basıncın
fazla olduğu delikten çıkan su daha uzağa
l l l fışkırır.
İçi su dolu balonuna eşit büyüklükte delik açılıp üzerine bastırıldığında, deliklerden fışkıran suların
aynı uzaklığa gittiği görülür. Bunun sebebi Paskal prensibine göre sıvı basıncı her noktaya aynen
iletilmesidir.
4. Su Tulumbası
Su kuyularından, su çekmek için geliştirilmiştir.
5. Berber koltuğu
Az bir kuvvet uygulanarak koltuk kaldırılabilir.
6. Hidrolik direksiyon
Araçlarda kullanılan hidrolik direksiyon az bir kuvvetle tekerin
çevrilmesini sağlar
6. Hidrolik direksiyon
Araçlarda kullanılan hidrolik direksiyon az bir kuvvetle
tekerin çevrilmesini sağlar
7. İlaç pompaları
İlaçlama yapmada kullanılan pompa (tulumba) Pascal prensibi ile çalışır.
8. Hidrolik Pres
Sanayi ve hurdalıklarda sıkıştırma amacı ile kullanılır.
10. Bahçe hortumun ucu sıkıştırıldığında su daha ileri gider. Sıvı basıncı
artırılmış olur.
12. Köylerde su basıncının belirli bir seviyede olması için su depoları kullanılır.
13. Yağdanlık,
SORULAR
Soru: 1
Şekildeki kaplar belirtilen yüksekliklerde
su ile doldurulmuştur.
Kapların tabanlarına yaptıkları
basınçlar arasındaki ilişki nasıldır?
X=Y>Z
Soru: 2
Şekildeki kapta bulunan K-L-M noktalarında oluşan basınçları büyükten küçüğe
doğru sıralayınız.
L > M > K
Soru: 4
II. durumda basınç artar mı?
Kabın zemine uyguladığı basınç ne olur?
I II
Soru : 5
Sıvı basıncını etkileyen derinlik ve yoğunluk
faktörleri incelemek için hangi kaplar
kullanılmalıdır? ( 1. Kapta cıva, 2. Ve 3. Kapta su
4. Kapta yağ vardır.)
Derinlik: 2 ve 3 Yoğunluk : 1 ve 4
Soru : 6
Şekildeki kabın tamamı 9 dakikada dolmaktadır. Musluk 4 dakika açık
bırakılınca kabın tabanındaki K ve L noktalarının basınçları oranı PK / PL ne
olur?
Not : Açık Hava Basıncı deniz seviyesinden yukarıya doğru çıkıldıkça azalır.
Açık hava basıncı deniz seviyesinden yukarı doğru çıkıldıkça düşer. Bu düşüş
her 10,5 m’de 1 mm - cıva dır. Yükseklerde atmosferin yoğunluğu daha azdır.
Açık hava basıncının varlığının gözlenmesi ağzına kadar su dolu bir bardak,
kâğıtla kapatılıp ters çevrildiğinde kâğıt yere düşmez. Bunun sebebi açık hava
basıncının bardak içindeki sıvı basıncını dengeler.
Bir pet şişenin içindeki hava çekilirse, şişenin büzüldüğü görülür. Bunun
sebebi plastik şişenin içindeki hava boşalınca iç basınç hava basıncından daha
küçük olur ve şişe içe doğru büzülür.
Meyve suyu kamış ile kutudan çekilirken iç basınç düşer ve kutu yüzeyleri açık
hava basıncı etkisiyle içeriye doğru büzülür.
Düz yüzeylere yapışan askıların içindeki hava basıncı, dıştaki hava basıncından
daha düşük olduğu için askı yapıştırıldığı yüzeyde asılı kalır.
Atmosferi, bir hava denizi olarak düşünürsek, insan bu denizin dibinde duran bir balık
gibi düşünülebilir. Hava da su gibi akışkan olduğu için, açık hava basıncı insana her
doğrultuda etki eder.
Her 1cm2 ye 10 N’luk kuvvet uygular. Ortalama bir insan vücudunun yüz ölçümü 1,5
m2 ise, bir insan vücuduna etki eden havanın ağırlığı:
F = 100 000 x 1,5 m2
F = 150 000 N olur.
Magdeburg Deneyi
Magdeburg yarım küreleri hava olmayacak şekilde birleştirilir.
Kürenin içerisindeki hava boşaltıldığında küreler birbirinden
ayrılmaz. Çok güçlü atlar çektiklerinde birbirinden zorlukla
ayırabilmiştir. Bu deney açık hava basıncının büyüklüğünü
göstermektedir.
Balon deneyi
Gökyüzüne yükselen uçan balon bir süre sonra patlar. Bunun nedeni yerden
yükseldikçe Açıkhava basıncı azalır. Balondaki gazın basıncı artar, bir süre sonra
balon bu basınç artışına dayanamaz ve patlar.
Cıvalı Barometre
Bunun diğer adı sifonlu barometredir. Şekilde görüldüğü gibi alt ucu U şeklinde kıvrılmış
bir cam borudur. Bu kıvrım cıva çanağı görevini yapar. Cam boru cıva ile doldurulduğunda
borunun uzun ve kısa kolundaki cıva seviyeleri arasındaki fark açık hava basıncını verir.
Cıvalı barometrenin yapısı taşımak için uygun değildir, cıva dökülüp cam kırılabilir.
Metal Barometre
İçi boş esnek metalden yapılmış bir kutudan oluşur. Metal kutunun yüzeyi
havayla temas alanını arttırmak için kıvrımlıdır. Kutunun içeri çökmesini
engellemek için içinde yay bulunur. Kutunun üzerine hava basıncını
göstermek için bir ibre konmuştur. Kutunun içeri ya da dışarı hareket
etmesiyle ibre de hareket ederek basınç değişimlerini gösterir.
Kapalı kap içerisinde bulunan gaz tanecikleri hareket ederken kaba çarparak basınç
oluşturur.
Kapalı kaplardaki gazın basıncı "Manometre" ile ölçülür.
Pipet ile meyve suyunu içmek için açık hava basıncından yararlanırız.
Çay demliğinden çayın daha fazla akması için kapağın açılması gerekir.
Örnek Sorular
Soru 1: X, Y ve Z noktalarındaki basınçları azdan çoğa doğru sıralayınız.
Pz < Py < Px