BOŞUK 

SUYU BASINCI VE EFEKTİF GERİLME 
 
Yeraltı su seviyesinin altında zeminler suyun hidrostatik kaldırma kuvvetinin etkisi altındadır. Bu basınç
zemin tabakaları üzerinde gerilme hareketi yaparlar. Ayrıca cismin ağırlığından dolayı toplam bir basınç
mevcuttur. Gerilme kısmen tanaler arası basınç ve hidrostatik basınç tarafından taşınır. Yüzeyin z kadar altındaki
düşey toplam gerilme (σV) ve zemin parçasının yatay gerilmesi (σH) olarak belirlenir (Şekil.1). Zemindeki
gerilmeden dolayı Zemin dengede kalır. Ancak Yatay ve düşey gerilmeler eşit değildir. Etkili gerilme düşey
gerilmedir.

 
 
  Minerallerin etrafında ve aralarında bulunan su basıncına boşluk suyu basıncı (=nötr basınç) denir. Su 
tablasındaki atmosfer basıncı aynı zamanda su basınç seviyesi verir. Bu basınç sıkışma ve kaymaya etki etmez. 
Bu  nedenle  nötr  basınç  olarak  da  tanımlanır.  Herhangi  bir  derinlikteki  boşluk  suyu  basıncı  (Uw),  o  nokta 
üzerindeki piyezometrik yükseklik (serbest su yüksekliği) ile suyun birim hacim ağırlığının çarpımıdır. Boşluk suyu 
basıncı hidrostatik olup tüm yönlerde aynı değerdir. Boşluk suyu basıncı; 
  𝑈 𝜌 𝑔 ℎ 𝛾 ℎ  

 
 
  Taneler arasındaki  temas  noktaveya  alanları  ile  taşınan  ortalama  gerilmeye  efektif  basınç  (=efektif 
gerilme) denir. Zeminde oturma ve kayma mukavemetinin oluşmasına neden olur. Toplam gerilme ile boşluk 
suyu basıncı arasındaki farka eşittir. Sadece doygun zeminlerde meydana gelir. Toplam  gerilme için Zemin yapısı 
ve iskeleti destekler. Bir çok zeminde toplam gerilme değil efektif gerilme daha etkilidir.    

 
Toplam gerilme= efektif gerilme + boşluk suyu basıncı 

 
 
 
ÖRNEK: 
Kesiti verilen araziye Zemin yüzeyinden 16,5 m aşağıdaki zemindeki toplam boşluk suyu basıncı ve efektif 
gerilmeleri bulunuz. 
 
3.5 m kum    γs=2,65 t/m3   n=0,4 kuru bölge 
 
6.5 m siltli kum  γs=2,65 t/m3   n=0,38 kapiler doygun bölge 
YASS 
7.0 m kum    γs=2,7 t/m3   n=0,35 doygun bölge 
 
  1.bölge  γk=(1‐n)×γs=(1‐0,4) ×2,65=1,59 t/m3    
2.bölge  γd=(1‐n)×γs+ n×γw =(1‐0,38) ×2,65+0,38×1,0=2,02 t/m3    
3.bölge  γd=(1‐n)×γs+ n×γw =(1‐0,35×2,70+0,351,0=2,10 t/m3    
 
Toplam basınç   σ=3,5×1,59+6×2,02+7×2,10=32,40 t/m2 
Boşluk suyu basıncı  u=7,0×1,0=7 t/m2 
Efektif basinç    σ’= σ‐u=32,40‐7=25,4 t/m2