Öğr. Gör.

Kurban ÖNTÜRK
 DERS AKIŞI
Hafta Konu
1 Zemin mekaniğine giriş, inşaat mühendisliğinde zemin problemleri
2 Zeminlerin endeks özellikleri, sınıflandırılması ve yapısı
3 Zeminlerin endeks özelliklerinin deneysel olarak ölçümü (Lab).
4 Zeminlerde sınıflandırma parametrelerinin deneysel olarak ölçümü (Lab.)
5 Zeminlerde boşluk suyu basıncı, kılcallık ve
6 Zeminlerde Permeabilite İlişkileri
7 Zeminlerde Kompaksiyon
8 Zemindeefektif gerilmeler
9 Kompaksiyon parametrelerinin deneysel olarak ölçülmesi (Lab.)
10 Ara Sınav
11 Zeminlerde kayma mukavemeti
Zeminlerde kayma mukavemeti parametrelerinin deneysel olarak
12
ölçülmesi (Lab.)
13 Bir boyutlu konsolidasyon oturmaları, hesaplamaları
14 Şevlerin güvenliği ve şevlerin stabilite tahkikleri
ZEMİN MEKANİĞİNDE GERİLME
BOŞLUK SUYU BASINCI
EFEKTİF GERİLME KAVRAMI
GERİLME

Mekanikte gerilme birim alana uygulanan yük şiddeti olarak

tanımlanır.

BOŞLUK SUYU BASINCI

Suya doygun ortamda gözeneklerdeki su basıncı olarak tarif

edilir.

EFEKTİF GERİLME

Efektif gerilme(σ’) zemin kütlesi içinde taneden taneye

aktarılan, birim alana etkiyen dik kuvvet ve doğrudan
doğruya ölçülemeyen gerilmeyi temsil eder.
Mühendislikte gerilme, kuvvetin alana bölünmesi ile elde edilir.
Zemin sadece basma gerilmelerine dayanabilir. Zeminler sadece
sıkışma gerilmelerine direnebilirler, çekme gerilmesi almazlar.
 Bir düzleme etkiyen 3 tip gerilme vardır;

1. Normal gerilme (σ) Asal gerilmeler; kayma gerilmelerinin

2. Kayma gerilmesi (τ) sıfır olduğu düzleme etkiyen normal
3. Asal gerilmeler (σ1 ve σ3) gerilmelerdir.

❖ A kesit alanına dik yönde uygulanan yük F ise normal gerilme (σ),

❖ A kesit alanı düzleminde uygulanan kesme kuvveti T ise kayma

gerilmesi (τ) olarak ifade edilir.
 ZEMİNDEKİ GERİLMELER

1. Zeminin kendi ağırlığı ve su basıncı etkisi ile oluşum sıası ve

sonrasında edinilen gerilmelerden dolayı gelişen doğal
gerilmeler (Jeostatik)

2. Zemin dış yük ara yüzeyinde (Temel-zemin ara yüzeyi) beliren

taban basınçları

3. Dış yüklemeden dolayı zemin kitlesi içerisinde oluşan kitle

gerilmeleri
 EFEKTİF GERİLME

❖ Efektif gerilme ilk defa Terzaghi (1936) tarafından fark edilmiş

ve efektif gerilme kavramı geliştirilmiştir.
❖ Bu kavrama göre, tamamen suya doygun bir zeminde efektif
gerilme aşağıdaki gibi ifade edilmiştir.
 Efektif gerilme ve boşluk suyu basıncı

Pratikte, efektif gerilme doğrudan ölçülmeyip kolaylıkla ölçülebilen

toplam gerilme ile boşluk suyu basıncı arasındaki fark alınarak
hesaplanmaktadır ve toplam gerilmenin zemin iskeleti tarafından taşınan
bileşeni olduğu kabul edilmektedir.

Zeminin tamamen kuru olması durumunda, boşluklar tamamen hava ile

dolu olacağı ve havanın sıkışabilirliği zemin iskeletine göre çok daha
fazla olduğu için efektif gerilme toplam gerilmeye eşit olacaktır.
Düşey Gerilmelerin ve Boşluk Suyunun
Derinlikle Değişimi
Düşey Gerilmelerin ve Boşluk Suyunun
Derinlikle Değişimi
 ZEMİNDE TOPLAM GERİLME

Herhangi bir yatay düzlemdeki toplam gerilme derinlik boyunca o

noktanın üzerindeki ağırlığın toplamına eşittir.
ZEMİNDE EFEKTİF GERİLME
 KURU ORTAM

Kuru ortamda toplam gerilme efektif gerilmeye eşittir

BATIK ORTAM
TABAKALI ZEMİN
UYGULAMA

Derinlik boyunca;
❖ Toplam gerilme,
❖ Boşluk suyu basıncı,
❖ Efektif gerilme
diyagramlarını çiziniz.
ÇÖZÜM
 ÇÖZÜM
BOŞLUK SUYU BASINCI
ÇÖZÜM
 UYGULAMA-2
A, B, C ve D noktalarında toplam gerilme, efektif gerilme ve boşluk
suyu basınçlarını hesapla, Derinliğe göre gerilme diyagramlarını çiziniz.

3m

2m
1m

5m
ÇÖZÜM
ÇÖZÜM
 UYGULAMA-3

A, ve B noktalarında toplam gerilme, efektif gerilme ve boşluk suyu

basınçlarını hesapla, Derinliğe göre gerilme diyagramlarını çiziniz.
 ÇÖZÜM
I-I DURUMU

II-II DURUMU
UYGULAMA-3

I II
-

+ +