Permeabilite ve Akım Ağı

Permeabilite Nedir?
Boşluklu bir ortam içerisinden (örneğin zemin) kolaylıkla geçen sıvı
(örneğin su) miktarıdır.

Gevşek Zemin Sıkı Zemin

- Geçirgenlik kolay - Geçirgenlik zor
- Yüksek Permeabilite - Düşük Permeabilite
Darcy Kanunu
 Darcy Yasası
Suyun zemin icinde sızma hızı hidrolik eğime (i) bağlıdır.
Çoğu zeminde akım hızı cok kucuk olduğundan akış laminer olarak dikkate
alınmaktadır.
Bu durumda; hidrolik eğim “i” ile hız “v” arasındaki bağıntı doğrusal kabul
edilir:
Darcy Kanunu
Hidrolik Eğim (Hydraulic gradient)
İki nokta arasındaki akımı sağlayan toplam su yükünün, bu iki
nokta arasındaki uzaklığa oranıdır.
 Su akımının meydana gelmesine bağlı olarak L'nin konumu
yatay, düşey, eğik vb. olabilir.
Hidrolik eğim (su akımının üzerindeki iki
nokta arasında), i, aşağıdaki gibi tanımlanır ve
boyutsuzdur.
 Darcy Kanunu
Zemin, boşluklu bir ortam olup, boşlukları birbirine bağlıdır. Bazı cisimler
boşluklu olup, boşluklar kapalıdır, birbirine bağlı değildir. Su, zemin
ortamın boşluklarında hareketsiz (durgun su durumu) durumda
bulunabildiği gibi, birbirine bağlı boşluklardan geçerek, akabilir (hareketli
yeraltı su durumu, akış durumu). Darcy (1856), laminer akım koşullarında
suya doygun bir zemin ortamında; hızın, hidrolik eğim ile orantılı
olduğunu göstermiştir. Yeraltı su akımlarının genellikle laminer (düşük
hıza sahip) olduğu bilinmektedir. Eğer, L uzunluklu, A enkesit alanlı bir
zemin örneği, h1-h2 su düzey farkına maruz bırakılırsa, Darcy Yasası,
aşağıdaki gibi yazılabilir.
 Darcy Kanunu
k, zeminin geçirimlilik (permeabilite, geçirgenlik) katsayısı (hidrolik
iletkenlik veya geçirimlilik) olup, zeminin su geçirme özelliğini
yansıtır ve hız boyutundadır (m/s vb.).

q, debi olup, birim zamanda bir kesitten (akım yönüne dik olan
kesit) geçen suyun miktarını belirtir (m3/s vb.).
 k, geçirimlilik katsayısı
Tablodan anlaşılacağı üzere, iri daneli zeminlerde k büyük; ince daneli
zeminlerde, k küçük değerler almaktadır. Kilin geçirimlilik katsayısı çok
küçük olduğundan, kil zemin geçirimliliği çok azaltmada kullanılır (toprak
barajlarda kil çekirdek oluşturma, çöp depolama alanlarının alt ve
yanlarında kil tabaka oluşturma vb.)
 DARCY YASASI
 Gözenekli bir ortamda suyun akış hızı, yük kaybı ile doğru,
suyun aktığı yolun uzunluğuyla ters orantılıdır.

 Ortalama akış hızı hidrolik eğim (Δh/ΔL) ile doğru orantılıdır.

 Doğrusal orantı sabiti permeabilite katsayısı (k) olarak

isimlendirilir.

 Homojen kil geçirimsiz kabul edilirken, kum ve çakıllar ise

geçirimlidir.
Permeabilite katsayısının belirlenmesi
Laboratuvar
deneyleriyle

(1) Sabit seviyeli

iri taneli zeminlerde

(2) Düsen seviyeli

İnce taneli zeminlerde

 Yerinde testlerle
 Ampirik eşitliklerle
 Sabit seviyeli permeabilite

Geçirimliliği yüksek olan iri daneli zeminler için uygundur.

 Geçirimliliği belirlenecek zemin, istenilen sıkılıkta veya arazideki
sıkılığına benzer olarak saydam bir silindire yerleştirilir.
 Sabit su düzeyli bir hazneden gelen su, zeminden geçerek, hacim
bölümlü bir kapta toplanır. Kararlı akış elde edildikten sonra, belli
bir sürede (Δt), kapta toplanan su miktarı (ΔQ) belirlenir. Zemin
örneğinin alt, üst ve orta kısımlarına bağlanan saydam borularda
(piyezometre boruları), su düzeyleri gözlenir, okunur, kaydedilir.
Darcy Yasasından k hesaplanır.
Sabit seviyeli permeabilite
Sabit seviyeli permeabilite
 Düşen seviyeli permeabilite

Geçirimliliği düşük olan ince daneli (kil, silt) zeminler için

uygundur.
 Zeminin cinsine göre, uygun enkesitteki (çaplı) saydam bir boru
(iç çapları 5-20 mm) zemin örneği üzerine takılır.
 Üstteki boruya doldurulan su, zeminden geçerek dışarı akar.
Kararlı akış elde edildikten sonra; deney başında ve sonundaki su
yükseklikleri ile arada geçen zaman ve enkesit alanlarından,
zeminin geçirimlilik katsayısı hesaplanır.
Düşen seviyeli permeabilite
Düşen seviyeli permeabilite
 Permeabilite Değerleri (cm/s)
10-7 10-5 100
Kil Silt Kum Çakıl

İnce Daneli Kaba Daneli

 Dolaylı yollardan da permeabilite hesaplanabilir;

Dane dağılımı yardımıyla;

Hansen; k = C (D10)2

Terzaghi Üniform Kumlar İçin; k = 200 e2 (D10)2

Konsolidasyon deneyinden; ; k = w mv cu
 UYGULAMA

Sabit seviyeli permeabilite deneyi yapılan bir kum numunesi için

permeabilite katsayısını (cm/s cinsinden) hesaplayınız.
Verilenler:
Numune boyu, L = 45 cm
Kesit alanı, A = 22.6 cm2
Sabit su yüksekliği, h = 71 cm
Toplanan su miktarı, Q = 353.6 cm3 (t = 3 dakikada)
ÇÖZÜM
 UYGULAMA-2

Düşen seviyeli permeabilite deneyi yapılan siltli kum numunesi

için permeabilite katsayısını (cm/s cinsinden) hesaplayınız.
Verilenler:
Numune boyu, L = 20 cm
Numune kesit alanı, A = 10 cm2
Kılcal tüp kesit alanı, a = 0.4 cm2
t = 0’da yükseklik farkı, h1 = 50 cm
t = 180 s’de yükseklik farkı, h2 = 30 cm
ÇÖZÜM
 UYGULAMA-3
Geçirimlilik ölçümü için hazırlanan şekildeki değişmez düzeyli
permeametreye 40 cm uzunluğunda ve 45 cm2 alana bir kum
numunesi yerleştirilmiştir. Kumun dane birim hacim ağırlığı 2.65
g/cm3 olup permeametreye 3200 g kuru zemin konmuştur. Deney
süresinde, numuneden 100 s’de 240 cm3 su geçmiştir. Buna göre;
zeminin geçirimlilik katsayısını, akım (süzülme) hızını ve sızma
hızını bulunuz.
Çözüm

Debi (Q): Birim zamanda gecen akışkan miktarı

Çözüm