8 BASINÇ ve KALDIRMA KUVVETİ - 2 TYT Fizik /@notbudur

18 Temiz notlar, kaliteli içerik!

Su Cenderesi Gazların Basıncı

Birleştirilmiş borular, sıvı ve hareketli pistonlarla oluşturulan düzeneğe Gazların belirli bir hacmi ve şekli yoktur. Gazlar içerisine konulduğu kabı
su cenderesi denir. Su cenderelerinde yüzey alanı büyük pistonda homojen bir şekilde tamamen kaplar. Bu nedenle gazın hacmi ve şekli,
daha büyük bir basınç kuvveti elde edilir. kabın hacmi ve şekliyle aynı olur. Gaz molekülleri arasındaki boşluk fazla
Y olduğu için gazlar sıkıştırılabilir.
Dengeye gelmiş su cenderesinde F pistonu
kuvvetiyle X pistonunun ağırlığından F G
Açık Hava (Atmosfer) Basıncı
dolayı oluşan K noktasındaki toplam
basınç, G ağırlıklı cisim ve Y
X Açık Hava (Atmosfer) Basıncı Dünya’nın çevresinde bulunan kilometrelerce
pistonu K Ax Ay L
pistonunun ağırlığından dolayı kalınlıktaki gaz kütlesinin ağırlığından ve gaz moleküllerinin sahip olduğu
kinetik enerjilerinden dolayı oluşan basınca açık hava basıncı denir. Açık

m
oluşan L noktasındaki toplam
basınca eşittir. PK = PL olur Su hava basıncı P0 sembolüyle gösterilir. Yer yüzeyinden yukarı çıkıldıkça
atmosferdeki gaz molekülleri seyrekleştiği için açık hava basıncı azalır.
Araç kaldırma sistemleri
Barometre
Hidrolik fren sistemleri
Hidrolik sistemle çalışan damperlerin çalışma prensibi su cendereleri i Açık hava basıncını ölçen alete barometre denir.
le aynıdır ve Pascal Prensibi’ne dayanır. Deniz seviyesinde ve 0 ºC sıcaklıkta
P0 P0

o
1 m yüksekliğindeki cıva dolu bir cam 76 cm
Birbirine karışmayan özkütleleri farklı tüp, ters çevrilip yine içi cıva dolu bir
iki sıvının bulunduğu U borusunda kaba daldırıldığında tüp içerisindeki
sıvılar dengeye geldiğinde kollardaki h1 d1 cıva seviyesi 76 cm olarak ölçülür.
sıvı seviyeleri birbirinden farklı olur.

.c
h2 0 ºC sıcaklığında ve deniz seviyesindeki
Ancak sıvıların K ve L noktalarında L
K açık hava basıncı
oluşturduğu basınçlar eşittir.
Durgun Sıvıların Basınç Kuvveti P0 = 76 cm-Hg = 760 mm-Hg dir.
Katılarda basınç kuvveti yüzey alanına bağlı değildir. Sıvılarda ise
yükseklik ve özkütle sabit kalmak şartıyla yüzey alanı büyüklüğünün
değişmesi basınç kuvvetini değiştirir.
Basınç için yazılan P = F/A bağıntısı düzenlenirse basınç kuvveti
ur Bu değere özel olarak 1 atmosfer basıncı da (Atm) denir.
Kapalı Kap İçerisindeki Gazların Basıncı
F = P . A olur. Kapalı bir kaba konulan gazlar, homojen dağılır ve rastgele hareket eder.
Gaz basıncı, hareketli gaz moleküllerinin sürekli kabın iç yüzeylerine
Taban alanı A olan düzgün kapta çarpması sonucunda oluşmaktadır. Kabın iç kısmındaki birim yüzeye,
özkütlesi d, yüksekliği h olan sıvının birim zamanda çarpan molekül sayısı artarsa gazın basıncı da artar.
kap tabanında oluşturduğu basınç
ud
Gaz tanecikleri kabın her noktasına homojen dağıldığından gaz basıncı da
P = h . d . g’dir. F
her noktada eşit olur.
h1 Kapalı kaplardaki ideal gazların basıncı; gazın hacmine, sıcaklığına ve
Bu ifade F = P . A denkleminde yerine
yazılırsa kabın tabanındaki sıvı basınç Sıvı molekül sayısına (madde miktarına) bağlıdır.
kuvvetini veren ifade A
Gazların basıncını etkileyen faktörler:

F=P.A=h.d.g.A olur. 1. Sabit hacim ve sıcaklıkta kaptaki molekül sayısı artırılırsa birim yüzeye
birim zamanda çarpan molekül sayısı artacağından gazın basıncı artar.
tb

2. Sabit hacim ve molekül sayısında sıcaklık arttırılırsa gazın basıncı artar.

Sıvı basınç kuvveti uygulandığı yüzeye daima diktir. Yan yüzeye 3. Sabit hacim ve molekül sayısında hacim azaltılırsa gazın basıncı artar.
uygulanan basınç kuvveti hesaplanırken yan yüzeye yapılan ortalama
basınç değeri alınır. Bu da yan yüzeyin orta noktasının derinliğine Sürtünmesi önemsiz, sızdırmaz ve P0
karşılık gelir. hareketli pistonla kapatılmış bir
kaptaki gazın basıncı, pistonun Piston
Özkütlesi d olan sıvı dolu kabın ağırlığından dolayı oluşan basınç
A1, A2 ve A3 yüzeylerine etki eden A2 h ile açık hava basıncının toplamına PGaz
no

2h F2 2h
sıvı basınç kuvvetleri eşittir. Gazın sıcaklığı arttırılır ya da
4h F1
A1 yüzeyine etki eden sıvı basınç A1 dışarıdan kaba gaz ilave edilirse
A3 h
kuvveti F1 = 2h . d . g . A1 F3 gazın basıncı değişmez.
Sıvı d h
Esnek balondaki gazın basıncı, PGaz = P0 kabul edilir. Balona bir miktar
A2 yüzeyine etki eden sıvı basınç
daha gaz ilave edilirse balonun hacmi büyür, ancak basıncı değişmez ve
kuvveti F2 = h . d . g . A2
dış basınca eşit olur. Aynı durum kapalı kaptaki esneyebilen sızdırmaz
A3 yüzeyine etki eden sıvı basınç kuvveti F3 = 3h . d . g . A3 esnek zar ile ayrılmış gazlar için de geçerlidir. İnce zar, gazların basınçları
şeklinde bulunur eşitleninceye kadar esner (P1 = P2).
Yan yüzeyleri hareket edebilen Şekil a’daki kabın içerisinde h
yüksekliğinde ve G ağırlığında sıvı bulunmaktadır. Bu durumda kabın P0
tabanında oluşan sıvı basınç kuvveti sıvının ağırlığına eşittir. İnce zar

F=h.d.g.A=G olur. Şekil b:

Sıvı yüksekliği h’den küçüktür. Bu
durumda sıvı basınç kuvveti, sıvının PGaz P1 P2
ağırlığından küçük olur (F < G).
Şekil c:
h Sıvı yüksekliği h’den büyüktür. Bu
Sıvı durumda sıvı basınç kuvveti, sıvının
A A A ağırlığından büyük olur (F > G). Esnek balon İnce zarla birbirinden ayrılmış iki farklı gaz
Şekil a Şekil b Şekil c