TEST 1 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI

1. Yumurta şişenin içine açık hava 5. İçinde bir miktar su bulu­

basıncı sebebiyle düşmüştür. Şişenin nan bardağın ağzına kağıt
içinde yakılan ateş, içerideki basıncı kapatıp bardağı ters çevir­
azaltır. Dışarıdaki açık hava basıncı, diğimizde suyun dökülme­
şişenin içindeki basınçtan fazla oldu­ diğini görürüz.
ğundan yumurta içeri itilir. Bunun nedeni, açık hava
basıncının varlığıdır.
Bardaktaki su, ağırlığı
CEVAP B nedeniyle kağıda basınç
uygular. Bu basınç, açık hava basıncı tarafından
2. Balon yüksel­
dikçe dışarıdaki dengelenir.
hava basıncı Böylece su dökülmez.
(açık hava ba­ I. yargı doğru, II. yargı yanlıştır.
sıncı) azalacak­
Kağıt üzerinde toplam basınç sıfırdır.
tır. Çünkü yer­
yüzünden uzak­ III. yargı doğrudur.
laştıkça havanın CEVAP D
yoğunluğu dola­
yısıyla basıncı azalır. Bu durumda balonun içinde­
ki basınç dışındaki basınçtan fazla olduğundan
hacmi genişler. Böylece basınç azalmaya başlar
6.
ESEN YAYINLARI

ve en sonunda balon patlar.

CEVAP A

3. 1664 yılında, hava basıncının etkisini göstermek

amacıyla Otto Von Guerrike (Otto Fon Gürrik)
I. Enjektördeki ilacın II. Sesin havada yayılması
tarafından, Magdeburg Yarım Küreleri olarak anı­
vücuda girmesi
lan bir deney yapılır. Metal olan iki büyük yarımkü­
re birleştirilip içindeki hava boşaltılır. Daha sonra,
oluşan vakum küreye çok sayıda at koşularak
yarım küreler birbirinden ayrılmaya çalışılır ama
küreler birbirinden ayrılmaz, işte bunu sağlayan
etki, kürenin dışındaki hava basıncıdır.
CEVAP C
III. Kuyudaki suyun tulumba
4. Yükseklere çıkıldıkça basınç ile yukarı çıkarılması

azalır. Balonun dengeye gele­

bilmesi için dış basıncın azal­
ması gerekir. Bu ise balonun
hacmini artırması ile mümkün
olur.
Bu durumda balon yükseklere
çıktıkça hacmi artacağından,
VIII > VII > VI olur.
CEVAP B
Açık hava basıncı olmasaydı kuyudaki suyu tulum­
ba yardımıyla yukarı çıkaramazdık.
• III
Tulumba gövdesiyle birleştiği yerde içerden dışarı
doğru açılan bir kapakçık bulunur. Deliksiz bir pis­
ton yukarı çıkarken altında boşluk meydana gelir
ve açık hava basıncı suyu tulumba gövdesi içine
iter. Piston durunca kapakçık ağırlığı nedeniyle
• II tekrar düşer. Pistona basılınca çıkış borusundan
su dışarı çıkmış olur.
Kola yapılan enjektörün ve sesin yayılmasının açık
hava basıncıyla ilgisi yoktur.
•I
CEVAP C

MADDE , ISI VE SICAKLIK 83

 7. Piston I konumundan II piston 10. Balon dengede olduğuna göre, Fk
I
konumuna getirilirse II balon ısıtılırsa içindeki gazın
K +y
basınç artar. Balonlar hacmi artar ve +y yönünde
h M
şişer. Hava basıncı her hareket eder. V

yönde aynı iletileceğin­ h I. yargı doğrudur.

den tüm balonların hacmi G ağırlığı artırılırsa balon –y –y
L
eşit olur. yönünde hareket eder. Çünkü
cismin ağırlığı kaldırma kuvve­
CEVAP D tinden büyük olur.
II. yargı doğrudur. G

Balon şişirilirse hacmi artar ve

+y yönünde hareket eder.
8. Tek taraftan küçük bir delik III. yargı doğrudur.
açıldığında yağ tenekesin­ CEVAP E
deki yağ dökülmez.
Bunun nedeni, deliğe uygu­
lanan açık hava basıncının
yağın dökülmesini engelle­
11. Kısa bir sürede yüksek basınçlı bir bölgeden alçak
mesidir.
basınçlı bir bölgeye geçilmesi durumunda vücutta
Eğer karşılıklı iki delik açı­ gaz kabarcıklarının oluşmasına bağlı olarak görü­
lırsa diğer delikten teneke­ len rahatsızlığa vurgun denir.
ye hava girer ve hava yağı Dalış esnasında dalgıçların vücuduna etki eden
iterek dışarı çıkmasına yar­ basınç giderek artar. Dalgıcın soluduğu havanın
dımcı olur.
ESEN YAYINLARI

basıncı da aynı oranda artar. Dalış uzadıkça ve

Bu durum, açık hava basıncıyla ilgilidir. derinlik arttıkça dalgıcın vücudunda daha fazla
CEVAP A basınçlı hava soğurulur. Dalgıç yüzeye çıkmaya
başladığında vücuttaki fazladan gazların atılması
için yeterli zaman ayırmaz ve hızla yükselirse
dokularda gaz kabarcıkları oluşur. Bu durumda
9.
vurgun olayı gerçekleşir.
CEVAP B

I. Çay tabağının bardağa II. Duvara yapışmış vantuz

yapışması

III. Dökülmeyen su

Adezyon kuvveti, sıvı moleküllerinin başka yüzey­

lere tutunmasını sağlayan kuvvettir. Bardağa
yapışmış çay tabağı adezyon kuvvetine örnektir.
Ters çevrilen bardaktaki suyun dökülmemesinde
ve vantuzun duvardan düşmemesinde açık hava
basıncı etkilidir.
Bu durumda; I, II ve III doğrudur.
CEVAP D

84 MADDE , ISI VE SICAKLIK

 TEST 2 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI

1. Balona etki eden toplam Po hareketli 4. Sistem dengede oldu­

piston
basınç; açık hava basın­ ğuna göre, gaz
cına, h sıvı yüksekliğine Po = Psıvı + Pgaz
h Po
ve pistonun ağırlığına
Po = h dsıvı . g + Pgaz
bağlıdır. gaz h

esnek
bağıntısına göre; h sıvı
Bu büyüklükler kaldırma balon yüksekliği Po, dsıvı ve
kuvvetini etkilediğinden, • T≠0
Pgaz a bağlıdır; borunun sıvı
gerilme kuvvetini de etki­ sıvı ip kesit alanına bağlı de­
ler.
yatay düzlem ğildir.
yatay düzlem

CEVAP E CEVAP B

5. Sistemin sıcaklığı değiş­

meden buzun tamamı gaz
Pgaz
eritilirse;
2. Po
Kaptaki su yüksekliği buz
Po azalır.
Gazın hacmi arttığından, h
Fkal Fıkal PK ip
basıncı azalır.
gaz balon gaz balon
K su
PK = Pgaz + h d su .g ba­ •
G G
ESEN YAYINLARI

top
T Tı yatay yer
hava hava ğıntısına göre, Pgaz ve h
Kap ısıtıldığında havanın ve gazın sıcaklığı artar. azaldığından, PK azalır.
top
Piston hareket ettiğinden havanın hacmi artar. Dış CEVAP E
ortamın basıncı Po sabit kaldığından kap içindeki
havanın basıncı sabit kalır. Balon esnediğinden ga­ 6. gaz
Po gaz Po gaz
zın sıcaklığı arttığından hacmi artar ve basıncı sa­ P1
Po P3
P2
bit kalır. Bu durumda ipteki gerilme kuvveti değişir.
I. ve III. yargılar doğrudur. II. yargı yanlıştır.
h1 h2 h3
CEVAP D
su su su

K L M yatay
düzlem

3. Kaplardaki sıvı seviyelerine bakıldığında;

Y K kabında, P1 > Po
Po
gazı
X yatay L kabında, Po > P2
gazı
h M kabında, Po = P3
olduğu görülür.

sıvı
K kabındaki musluk açıldığında gaz dışarı çıkar ve
P1 = Po olur. Bu durumda h1 azalır.
yatay düzlem
L kabındaki musluk açıldığında P2 = Po olur, yani
PX = Po + h dsıvıg = PY + h dsıvı . g P2 artar. Bu durumda h2 artar.
Buna göre; M kabındaki musluk açıldığında Po = P3 olduğundan
PX > PY = Po olur. hiçbir değişme olmaz. Bu durumda h3 değişmez.
CEVAP D
CEVAP B

MADDE , ISI VE SICAKLIK 85

 7. kap kap 9. Pis­ton üze­rin­de­ki G G

T Tı
ağır­lık­lı ci­sim alın­dı­
piston
ğın­da kap içe­ri­sin­de­ki
ga­zın ba­sın­cı aza­lır. gaz

balon
balon
Es­nek ba­lo­na ya­pı­lan
top­lam ba­sınç aza­la­ X
gaz esnek
hava hava balon
yatay yatay ca­ğ ın­d an ba­lo­n un
düzlem düzlem sıvı
Şekil-I Şekil-II hac­mi ar­tar. T1 T2

Kap için­de­ki ha­va­nın bir kıs­mı bo­şal­tı­lır­sa ha­va­nın • X cis­mi­ne et­ki­yen ip ip K

ba­sın­cı aza­lır. Bu du­rum­da ba­lo­nun dış ba­sın­cı kal­dır­ma kuv­ve­ti yatay düzlem

aza­lır. Bu­na uy­gun ola­rak ba­lo­nun için­de­ki ga­zın de­ğ iş­m e­d i­ğ in­d en,
ba­sın­cı da aza­lır. Bu ise, ba­lo­nun hac­mi­nin art­ma­ T1 ge­ril­me kuv­ve­ti de­ğiş­mez.
sı ile sağ­la­nır. Ba­lon­da­ki ga­zın küt­le­si de­ğiş­mez. • Ba­lo­na et­ki­yen kal­dır­ma kuv­ve­ti art­tı­ğın­dan, T2
Ba­lo­nun hac­mi ar­tı­ğın­dan ve cam kabın içindeki ge­ril­me kuv­ve­ti ar­tar.
havanın özkütlesi azal­dı­ğın­dan ip­te­ki ge­ril­me için • Kap­ta­ki sı­vı yük­sek­li­ği art­tı­ğın­dan, K nok­ta­sı­na
ke­sin bir­şey söy­le­ne­mez. ya­pı­lan sı­vı ba­sın­cı ar­tar.
I. yargı yanlıştır. II. yargı kesinlikle doğrudur. III. CE­VAP  C
yargı için kesin birşey söylenemez.
CE­VAP B
ESEN YAYINLARI

10.
gaz
gaz h

sıvı
sıvı h hı

yatay düzlem yatay düzlem

Şekil-I Şekil-II

8. Mus­luk açıl­dı­ğın­da tıpa Kap ters çevrilerek Şekil - II deki konuma getirilir­
su bo­şal­ma­ya baş­ se; sıvı yüksekliği artar.

4
lar. Za­man­la K nok­ hava
P = h.dg

ta­sın­da­ki sı­vı ba­sın­cı P l = h l dg
aza­lır. Fa­kat dış­ta­ki h hı > h olduğundan
açık ha­va ba­sın­cın­ Pı > P olur.

dan do­la­yı su­yun su
musluk Kabın tabanındaki sıvı basınç kuvveti azalır. Kabın
hep­si bo­şal­maz.
• yatay düzleme uyguladığı basınç kuvveti kabın
.
yatay düzlem K ağırlığına eşittir, değişmez.
Po
Gazın hacmi değişmediğinden, basıncı değişmez.
CEVAP A CEVAP A

86 MADDE , ISI VE SICAKLIK

 TEST 3 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI

1. 4. Açık hava basıncı

gaz
Po
Po, gaz basıncı 2Po h
olduğundan sıvı L
Po
h seviyesine geldiğin­ K gaz
h1 de gazın bulunduğu h
hacim iki katına çık­
tığından basıncı ya­ L
su 2d
civa rıya ineceğinden h
sıvı

yatay düzlem
gazın basıncı Po
olur. Ancak sıvı ba­ N
Po + h1.dsu.g = h.dcıva.g + Pgaz yatay düzlem Po
sıncından dolayı iç­
bağıntısına göre, h cıva yüksekliği Po, h1 ve Pgaz teki basınç dıştaki
niceliklerine bağlıdır. basınçtan büyük olacağından sıvı biraz daha akar.
CEVAP E Pgaz + hı . 2d.g = Po
2. Piston K konumundan olduğunda sıvı akışı durur. Bu durumda sıvı seviyesi
piston
L konumuna getirildiğin­ •K
L ­ N arasında bir yerde kalır.
CEVAP A
de; kaptaki gazın basın­ gaz
cı arttığından, bardakta­
•L
ki gazın basıncı artar. I.
yargı doğrudur. gaz
Kaptaki gazın basıncı
arttığından, bardak bi­
ESEN YAYINLARI

raz daha suyun içine su

girer. •
M yatay yer
II. yargı doğrudur.
Bardağın hacmi nedeniyle bardak suyun içine girdi­
ğinde suyu biraz yükseltir.
Kaptaki su düzeyi arttığından, M noktasındaki su ba­
sıncı artar.
III. yargı doğrudur. 5. Piston F kuvvetiyle itildi­
F
CEVAP E ğinde, kaptaki gazın ba­ piston
sıncı artacağından, esnek
3. Buzlar eridiğinde olu­ gaz
balonun hacmi azalır, içe­
şan suyun hacmi gaz FK
risindeki gazın basıncı ar­
buzların hacminden V buz
esnek
tar. balon gaz
daha küçük olacağın­
dan gazın hacmi ar­ I. yargı doğrudur. G
tar. Bu durumda ga­ hK Esnek balonun hacmi kü­ T
2V buz sıvı ip
zın basıncı azalır. 3V çüldüğünden, balona etki­ •
•K
hacmindeki buz eridi­ K yatay yer
su yen kaldırma kuvveti azal­
ğinde oluşan suyun
yatay yer dığından ipteki T gerilme kuvveti azalır.
hacmi,
II. yargı doğrudur.
dsu . Vsu = dbuz . Vbuz
Balonun hacmi azaldığından, kaptaki sıvı yüksek­
1 . Vsu = dbuz . 3V dbuz = 0,9 g/cm3
liği azalır.
1 . Vsu = 0,9 . 3V
Psıvı = h.dsıvı . g bağıntısına göre K noktasındaki
Vsu = 2,7 V olur. sıvı basıncı azalır.
Oluşan suyun hacmi 2V den büyük olduğundan III. yargı yanlıştır.
su seviyesi h artar. Dolayısı ile PK artar. CEVAP C
CEVAP C

MADDE , ISI VE SICAKLIK 87

 6. X Y Z 9. K mus­lu­ğu açı­la­rak K
boşluk kap­ta­ki ga­zın bir ip
Po hava gaz
mik­ta­rı bo­şal­tı­lır­sa:
• T1
Ka­tı cis­me et­ki­yen
hX
hY
kal­dır­ma kuv­ve­ti de­
M hZ gaz esnek
ğiş­me­di­ğin­den T1 balon
ge­ril­me kuv­ve­ti de­ katı
cisim • T2
yatay yer ğiş­mez. ip su

Kap­lar­da­ki su­lar den­ge­ye gel­di­ğin­de, Z ka­bı­nın Es­nek ba­lo­na et­ki­ yatay düzlem
için­de bir mik­tar ha­va hap­se­dir. Kap­la­rın ta­ban­la­ yen top­lam ba­sınç
rın­da­ki top­lam ba­sınç­lar ara­sın­da, aza­la­ca­ğın­dan, ba­lo­nun hac­mi ar­tar. Ba­lo­na et­
ki­yen kal­dır­ma kuv­ve­ti ar­ta­ca­ğın­dan T2 ge­ril­me
hX . dsu.g = Po + hY.dsu.g = Pha­va + hZ.dsu.g
Z kuv­ve­ti ar­tar.
iliş­ki­si var­dır. CE­VAP D
Pha­va > Po olur.
Z
Buna göre;
hX > hY > hZ olur.

CEVAP A

7.
X
gazı Po
ESEN YAYINLARI

Y I h II
sıvısı

Z
sıvısı
yatay
yer

dY ≠ dZ olduğundan dolayı, PX ≠ Po olmak zo­

rundadır. I ve II noktaları aynı seviyede fakat farklı 10.
sıvılar içinde olduğundan basınçlar eşit olamaz. basınç

II noktasındaki basınç PII = Po + h . dZ.g dir.

2P•
Yani PII > Po dır. piston
I. ve II. yargılar yanlıştır.
P•
III. yargı doğrudur. gaz
CEVAP B
0 • • sıcaklık
T 2T

8.
hava+benzin

hava atomizer
karışımı Gaz ısıtılınca hacmi artar. Piston hareket etmez
B
ise,
P . V = n . R . T den T artacağından P de artar.
açık hava
0 - T aralığında P sabit, T arttığına göre V art­
mıştır.
T - 2T aralığında basınç arttığına göre hacim
sıvı benzin sabittir.
I. yargı yanlıştır.
Bu olay, bu ger­çek­le­rin üçüy­le de açık­la­nır. II. ve III. yargılar doğrudur.
CE­VAP  E CEVAP D

88 MADDE , ISI VE SICAKLIK

 TEST 4 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI

1. Musluk açıldığında boş boşluk X Y

boşluk
4. Piston X ve Y muslukla­
olan Y koluna bir miktar rı kapalı iken dengede K

cıva geçer. olduğuna göre kabın X

h
I. yargı doğrudur.
Po içindeki gazın basıncı, L

pistonun ağırlığından Y
Dış basınç (Po) değişmedi­
dolayı yaptığı basınç ve M
ğinden h yüksekliği değiş­ piston
K cıva açık hava basıncını den­
mez. • N
yatay düzlem gelemek zorundadır. X
II. yargı doğrudur. musluğu açılınca içerde­ yatay yer

h yüksekliği değişmediğinden, ki havanın basıncı fazla olduğundan hava dışarı

PK = Po + h.d.g
bağıntısına göre K noktasındaki basınç değişmez.
III. yargı yanlıştır.
2. İpteki gerilme kuvveti sıfır­
dan farklı olduğundan ip
çıkar. Piston L de durmaz. L nin aşağısında bir
yerde durur. Bu durumda pistonun nerede duracağı
bilinmeyeceğinden I. yargıda kesinlik yoktur. Y açı­
lırsa piston MN arasında dengede kalır. Sonuçta
kabın içinde gaz sıkışarak pistonun N seviyesine
CEVAP C
inmesini engeller. II. yargı yanlış, III. yargı kesinlik­
le doğrudur.
CEVAP C
gaz

koptuğunda K cismi sıvı

yüzeyine çıkar ve hacmi­
nin bir kısmı sıvının dışın­ K
ESEN YAYINLARI

da kalır. Bu durumda sıvı ip

T≠0
seviyesi h azalır. Dolayı­ X
sıvı
sı ile X noktasındaki sıvı
basıncı da azalır. Sıvının yatay yer

ve K nin hacmi değişmediğinden gazın hacmi de

değişmez. Hacim değişmeyince gazın basıncı da
değişmez.
CEVAP B

5. Buz eridiğinde oluşan

piston
3. X suyun hacmi (Vsu) buzun
ip
K L hacmi Vbuz dan küçük gaz
Po Tip
PK PL olur. Bu durumda h yük­
M F
sekliği azalır. Piston sabit
olsaydı gazın hacmi arttı­ h buz
hK hL hM h ğından basıncı azalırdı. su
sıvı Ancak piston sızdırmasız
yatay yer
ve sürtünmesiz olduğun­
X musluğu kapalı iken; dan piston hareket ederek gazın hacmini değiştirir.
_ Bu durumda gaz basıncı Pgaz = Po açık hava
PK = Po bb
basıncı olur. İlk durumda ipte buza uygulanan F
PL = Po + hıdsıvıg ` PL > PK = Po dır.
b den dolayı bir gerilme kuvveti vardır dolayısı ile
a T
Pgaz = + Po dır. Yani buz eridiğinde h ve
X musluğu açık iken; S piston
PıK + PıL > Po olur. Pgaz azalır.
Buna göre, hM > hK = hL olur. CEVAP A
CEVAP E

MADDE , ISI VE SICAKLIK 89

 6. Sis­te­min sı­cak­lı­ğı de­ğiş- 9. M mus­lu­ğu açı­la­rak
­­
meden bu­zun ta­ma­mı eri­ti­ gaz kap­tan bir mik­tar
lir­se, kap­ta­ki su dü­ze­yi de­ gaz çıkışı sağ­la­nır­
gaz K
ğiş­mez. Bu ne­den­le ba­lo­na buz sa, es­nek ba­lo­na et­
FK M
et­ki­yen su ba­sın­cı de­ğiş­ ki­yen top­lam ba­sınç
mez. Buz eri­yin­ce ga­zın bu­ esnek
balon gaz aza­lır. Ba­lo­nun hac­ L
lun­du­ğu böl­me­nin hac­mi
G mi ar­tar. Ba­lo­na et­ esnek
gaz balon
art­tı­ğın­dan kap­ta­ki gaz ba­ T sıvı
ki­yen kal­dır­ma kuv­ N
sın­cı aza­lır. Ba­lo­na et­ki­yen su ip
gaz ba­sın­cı azal­dı­ğın­dan ve­ti ar­ta­ca­ğın­dan T • T≠0
ip
yatay yer
ba­lo­nun hac­mi bi­raz ar­tar. ge­rilme kuv­ve­ti ar­
yatay düzlem
Ba­lo­na et­ki­yen kal­dır­ma kuv­ve­ti art­tı­ğın­dan, ip­te­ki tar. N mus­lu­ğu açı­
T ge­ril­me kuv­ve­ti ar­tar. la­rak bir mik­tar sı­vı
CE­VAP  B akı­şı sağ­lan­dı­ğın­da, top­lam ba­sınç aza­lır. İp­te­ki T
ge­ril­me kuv­ve­ti ar­tar. K cis­mi­ni bağ­la­yan ip ke­si­lin­
ce, K cis­mi sı­vı­nın içi­ne dü­şer. Top­lam ba­sınç
de­ğiş­me­di­ğin­den, T ge­ril­me kuv­ve­ti de­ğiş­mez.
CEVAP D

7.
• T1≠0

esnek gaz
balon 10. Kap­ta­ki ga­zın bir M

• T2≠0 kıs­mı dı­şa­rı çı­ka­ gaz

gaz
K lır­sa, ba­sın­cı aza­ FK
K
F . lır. Ba­lo­na dı­şar­
su
ESEN YAYINLARI

dan et­ki­yen gaz esnek gaz

balon
yatay düzlem ba­sın­cı azal­dı­ğın­ G
piston T
dan, ba­lo­nun hac­ sıvı ip
K cis­mi­ne et­ki eden kal­dır­ma kuv­ve­ti de­ğiş­me­di­ mi ar­tar ve ba­lo­na
yatay düzlem
ğin­den, T2 ge­ril­me kuv­ve­ti de­ğiş­mez. Es­nek ba­lo­ et­ki­yen kal­dır­ma
na et­ki eden top­lam ba­sınç ar­ta­ca­ğın­dan, ba­lo­nun kuv­ve­ti art­tı­ğın­dan ip­te­ki T ge­ril­me kuv­ve­ti ar­tar.
hac­mi kü­çü­lür. Ba­lo­na et­ki eden kal­dır­ma kuv­ve­ti Ba­lo­nun hac­mi art­tı­ğın­dan kap­ta­ki su yük­sek­li­ği
aza­la­ca­ğın­dan, T1 ge­ril­me kuv­ve­ti ar­tar. artar. Psu = h . dsu . g ba­ğın­tı­sı­na gö­re, K nok­ta­
sın­da­ki su ba­sın­cı ar­tar.
CE­VAP  E CE­VAP  A

8. İp ko­pun­ca bar- X gazı

• ip
­ ak kabın ta­ba­
d
nı­na doğ­ru ha­
re­ket et­ti­ğin­de Y hK
gazı
Y ga­zı­na uy­gu­ K
la­nan sı­vı ba­
sınç kuv­ve­ti ar­
tar do­la­yısı ile sıvı
Y ga­zı­nın hac­ yatay düzlem
mi aza­lır ba­sın­
cı ar­tar.
Y ga­zı­nın hac­mi azal­dı­ğın­dan sı­vı se­vi­ye­si hK
aza­lır. Do­la­yı­sı ile K nok­ta­sın­da­ki sı­vı ba­sın­cı
aza­lır. X ga­zı­nın hac­mi art­tı­ğın­da ba­sın­cı aza­lır.
CEVAP D

90 MADDE , ISI VE SICAKLIK

 TEST 5 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI

1. İlk durumda Pgaz = h.dcıva.g 4. Gazın basıncını I ve II Po

dır. K musluğu açılıp cıva­ Po II
gaz kollarından yazarsak; I
nın bir kısmı boşaltılırsa boşluk Y
Pgaz I. koldan, X sıvısı 2h
gazın hacmi artar dolayısı sıvısı
ile basıncı azalır. Gazın h Pgaz = Po + 3h.dX ... (1)
3h
gaz 2h
basıncı azalınca cıva yük­ II. koldan,
sekliği h da azalır. Pgaz = Po + 2h.dY ... (2)
I. ve III. yargılar doğrudur. cıva 2h
Z sıvısı
olur. (1) ve (2) denk­
II. yargı yanlıştır. yatay yer K lemlerini eşitlersek, yatay düzlem

Po + 3h.dX = Po + 2h.dY
CEVAP D
dX 2
3.dX = 2.dY & = olur.
dY 3
2.
Po Po CEVAP B

5.

Po h Po Po h gaz gaz gaz

VX
VY VZ
cıva cıva cıva su su su
K L M X Y Z
ESEN YAYINLARI

K ve L deki açık borulardan etki eden Po açık hava Kaplara su dolarken kapladığı hacim nedeniyle
basıncı nedeniyle borulardaki cıva seviyesi sıfır kaptaki havayı dışarı iter. Bu durumda hangi boru­
olur. M düzeneğindeki borular kapalı olduğundan dan gaz çıkışı fazla ise o kaptaki su miktarı fazla
musluk açılsa da cıva seviyesi değişmez. Sağdaki olur.
kola bir miktar cıva geçer. Y ve Z kaplarından dışarı çıkan hava eşit miktarda,
X kabından çıkan hava ise daha fazladır.
CEVAP C
Borulardan su çıkmaya başladığında kaplardaki
sıvıların hacimleri arasındaki ilişki,
3. Kaba bir miktar
M VX > VY = VZ olur.
gaz eklenmesi, K CEVAP D
gaz
cis mi nin ba tan gaz
X Y Z
hacmini değiştir­ K 6.
mez.
esnek gaz
I. yargı yanlıştır. balon hava
hZ
• T≠0
Es nek ba lo na sıvı ip hY
et ki yen top lam hX
yatay düzlem
ba sınç ar ta ca­
K su
ğından, balonun hacmi küçülür. Balona etkiyen •
kaldırma kuvveti azalacağından, ipteki T gerilme
hZ en büyük olduğundan musluk açıldığında su Z
kuvvetinin büyüklüğü azalır.
den X ve Y kollarına doğru hareket eder. X kolun­
III. yargı yanlıştır. daki gazın hacmi azalacağından basıncı artar.
Kaptaki sıvının yüksekliği azalacağından, I. yargı doğrudur.

P = h dsıvısı . g bağıntısına göre, kabın tabanındaki X ve Y kollarındaki sıvı yükseklikleri artar.

sıvı basıncı azalır. II. yargı doğrudur.
Son durumda hY arttığından K noktasındaki sıvı
II. yargı doğrudur.
basıncı artar.
CEVAP B
III. yargı yanlıştır.
CEVAP C

MADDE , ISI VE SICAKLIK 91

 7. X 9.
A1 A2
gaz hava
akımı

h
hL
K hK L
su su
• •
yatay düzlem sıvı

İlk durumda, kollardaki suların yükseklikleri hL>hK • Ke­sit ala­nı kü­çül­dük­çe akış­ka­nın hı­zı ar­tar.
olduğundan L noktasındaki sıvı basıncı, K nokta­ • Hı­zın ar­tı­ğı yer­de ba­sınç dü­şer.
sındaki sıvı basıncından büyüktür. K ve L noktala­ • Akış­kan­lar, ba­sın­cın yük­sek ol­du­ğu yer­den dü­
rındaki toplam basınçlar eşit olduğundan K nokta­ şük ol­du­ğu ye­re doğ­ru ha­re­ket eder­ler.
sındaki gaz basıncı, L noktasındakinden büyüktür. • P1 = P2 + h.dsı­vı g
X musluğu açılırsa gaz basınçları eşit olur. Sıvı
Yu­ka­rı­da­ki il­ke­le­re gö­re;
basınçları değişmez.
A1 azal­dı­ğın­da ka­lın bo­ru­da­ki ba­sınç kü­çü­lür, h
I. yargı doğrudur. yük­sek­li­ği aza­lır.
Bu durumda K noktasındaki toplam basınç (PK) A2 azal­dı­ğın­da in­ce bo­ru­da­ki ba­sınç kü­çü­lür, h
azalır, L noktasındaki toplam basınç (PL) artar. yük­sek­li­ği ar­tar.
II. ve III. yargılar doğrudur. d azal­tı­lır­sa h yük­sek­li­ği ar­tar.
CEVAP E CEVAP E

musluk
10.

gaz
ESEN YAYINLARI

hX
hY

h
h
P1 P2
X sıvısı Y sıvısı

8. X yatay yer
musluk
x2 • Sı­vı­la­rın yük­sel­me mik­ta­rı bo­ru­la­rın ke­sit ala­nı­na
bağ­lı de­ğil­dir.
piston
x1 • hX.dX.g = hY.dY.g
gaz
hX.dX = hY.dY

0 • • zaman hX > hY ol­du­ğun­dan

t1 t2
engel
yatay yer dX < dY dir.

Şekil-I Şekil-II I. yar­gı doğ­ru­dur.

Mus­luk­tan gaz içi­ne gaz gön­de­ril­di­ğin­de her du­ hX . dX = hY . dY

rum­da mo­le­kül sa­yı­sı ar­tar. Gra­fi­ğe ba­kıl­dı­ğın­da hX dY
= olur.
X de­ğe­ri ön­ce sa­bit ka­lıp son­ra art­mış­tır. Bu du­ hY dX
rum­da pis­ton en­ge­le gel­miş ve bur­ada dur­muş­tur. II. yar­gı doğ­ru­dur.
Bu da bi­ze X de­ğe­ri­nin ha­cim ola­ma­ya­ca­ğı­nı
gös­te­rir. P1 = h.dX.g

Mus­luk­tan gaz gön­de­ril­di­ğin­de ba­sınç ön­ce sa­bit P2 = h.dY.g

kal­mış pis­ton en­ge­le ge­le­ne ka­dar son­ra ha­cim dX < dY ol­du­ğun­dan
sa­bit ol­du­ğun­dan ba­sınç art­mış­tır.
Buna göre, grafikteki X yerine basınç yazılabilir. P1 < P2 dir.
CEVAP A II­I. yar­gı doğ­ru­dur.
CE­VAP  E

92 MADDE , ISI VE SICAKLIK

 TEST 6 ÇÖZÜMLER GAZ BASINCI

1. Pistonun kesit ala­ Po 4. Tüp F kuvveti ile h ka­

G
nına A diyelim. piston dar aşağı itilirse üzerine
A F
uygulanan sıvı basıncı
Pgaz = P = Po + G
A artar. Bu durumda hava­ hava
Pgaz M h
dır. nın hacmi azalır, basıncı
Buna göre, P basın­ Ph artar. Havanın hacmi
cı gazın molekül sa­ azaldığından su yüksek­ su

yısının değişmesin­ liği azalır. Bu durumda

yatay düzlem
den etkilenmez. kabın tabanındaki sıvı basıncı azalır.
CEVAP C
CEVAP C

5. Y gazının basıncını iki ayrı

Po
durumda yazdığımızda;

2. X, Y ve Z gazlarının
L PY = Po + 2hcıva PX h
Y
yapmış oldukları ba­ K gazı M
h PY = PX + 2hcıva
sınç, sıvının yapmış h
X Z h olur. Bu eşitliklerden;
olduğu basınç ile gazı gazı
açık hava basıncı­ Po Po + 2hcıva = PX + 2hcıva PY h
h
nın toplamına eşittir.
Po = PX
PX = Po + 2h.dsıvı.g h
olur. Buna göre,
ESEN YAYINLARI

PY = Po + h.dsıvı.g yatay düzlem

h
PY > Po = PX olur.
PZ = Po + h.dsıvı.g
sıvı CEVAP A
dir.
Buna göre, yatay düzlem
PX > PY = PZ
olur. 6. L balonu patlatılırsa sıvı seviyesi azalır dolayısı ile
X noktasındaki sıvı basıncı azalır.
CEVAP D
I. yargı doğrudur.
K balonu patlatılırsa gazın basıncı değişmez dola­
yısı ile X noktasındaki gaz basıncı değişmez.
II. yargı doğrudur.
3. Pgaz = Po + h.dX.g Po Po
Kap kapalı olduğundan X noktasına açık hava ba­
Pgaz = Po + 2h.dZ.g
sıncının bir etkisi yoktur.
olur. X sıvısı h
III. yargı doğrudur.
dX > dZ dir. CEVAP E
I. yargı kesinlikle Pgaz Z sıvısı h
doğrudur.
X ve Y sıvılarının Y sıvısı

özkütleleri için ke­ 7. İdeal gaz denklemini yazarsak;

sin birşey söylene­ yatay düzlem P.V = n.R.T
mez. n
P = .R.T olur.
V
II. yargı için kesin birşey söylenemez.
İki gaz için P değeri eşit ise T ve birim hacimdeki
Y sıvısı Z sıvısının altında olduğundan dY > dZ dir.
n
III. yargı kesinlikle doğrudur. molekül sayısı eşit olmalıdır.
V
CEVAP C CEVAP E

MADDE , ISI VE SICAKLIK 93

 8. Esnek balona yapılan 10. Gazlar sabit basınç altında ısıtıldıklarından hacim­
Fkal Po
toplam basınç, leri sıcaklık ile PV = nRT bağıntısına göre doğru
Pt = Po + Psıvı orantılıdır. Burada sıcaklık alınırken Kelvin (K) cin­
gaz esnek sinden alınmalıdır.
= Po + hdsıvıg balon
olur. X gazı için:
G
İpteki T gerilme kuv­ T Tilk = 273 + 100 = 373 K
sıvı ip
veti; Tson = 273 + 300 = 573 K
T = Fkal – G olur. yatay düzlem Y gazı için;
Kaba, kaptaki sıvı ile aynı sıcaklıkta, aynı tür sıvı­ Tilk = 27 K
dan bir miktar eklenirse, esnek balona yapılan top­ Tson = 81 K
lam basınç artar, balonun hacmi küçülür. Balona
etkiyen kaldırma kuvveti azalacağından, ipteki T Z gazı için;
gerilme kuvveti azalır. Kap daha yüksek bir yere Tilk = 273 + (–73) = 200 K
götürülürse, esnek balona yapılan toplam basınç Tson = 273 + 327 = 600 K
azalır, balonun hacmi artar. Balona etkiyen kaldır­
Son sıcaklık ilk sıcaklığın 3 katı olan Y ve Z gazla­
ma kuvveti artacağından T gerilme kuvveti artar.
rının hacimleri üç kat artmıştır.
İpin uzunluğu bir miktar artırılırsa, balona yapılan
CEVAP D
toplam basınç azalacağından balonun hacmi ar­
tar. Balona etkiyen kaldırma kuvveti artacağından
T gerilme kuvveti artar. 11. Mus­luk aç›­l›p sis­-
tem den­ge­ye gel­ h
II. ve III. işlemler tek başına yapılmalıdır.
di­€in­de ka­b›n içe­ri­ K gaz
CEVAP E sin­de­ki ga­z›n ba­ h
s›n­c› ve s›­v› ba­ L
ESEN YAYINLARI

s›n­c› aç›k ha­va sıvı h

ba­s›n­c›­na eflit ol­ M
ma­l›­d›r. S›­v› dü­ze­yi h
N
L  ye gel­di­€in­de, •
yatay düzlem
9. K L gazın hacmi iki ka­
tına çıkar. Basınç
boşluk
Pgaz yarıya düşer.
Bu durumda gaz basıncı h.dsıvı olur.
cıva cıva ›­
h1 Pgaz + Ps›­v› = Po
h2
Po Po h . ds›­v› . g + h . ds›­v› . g = 2h . ds›­v› . g olur.
Böylece sıvı akışı durur.
CE­VAP  B
cıva cıva
12. Gazın basıncı, Po piston
.
yatay düzlem yatay düzlem G piston
Pgaz = Po + h
Şekil-I Şekil-II A
K

Şekil-I de: olur. Pgaz h

Kapta bulunan gazın ba­ h

Po = h1.dcıva.g dir. L
sıncı değişmediğinden, h
K cam borusunun aşağıda ya da yukarı doğru ha­ L noktasına yapılan top­ sıvı
reket ettirilmesiyle h1 yüksekliği değişmez. musluk
lam basınç değişmez.
Şekil-II de: PM = Pgaz + Psıvı yatay M
= Pgaz + hsıvı.dsıvı.g düzlem
Po = Pgaz + h2.dcıva.g dir.
L cam borusu yukarı doğru hareket ettirildiğinde bağıntısına göre, hsıvı azaldığından sıvı basıncı

Pgaz basıncı azalır, h2 yüksekliği artar. azalır. Buna göre, M noktasına yapılan toplam ba­
sınç azalır.
CEVAP D
CEVAP A

94 MADDE , ISI VE SICAKLIK