"Ένας άνθρωπος σε ένα χωριό": Ένα άγνωστο διήγημα του Κωστή Παλαμά πιο
επίκαιρο από ποτέ...
Το «Ένας άνθρωπος σε ένα χωριό» αποτελεί ένα από τα πλέον αποκαλυπτικά και αλληγορικά διηγήματα του ποιητή Κωστή Παλαμά. Γράφτηκε το έτος 1900 και αναδημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 1920 στο φιλολογικό περιοδικό της εποχής «Ο ΝΟΥΜΑΣ». Παρόλη την δυναμικότητά του, παραμένει ουσιαστικά άγνωστο στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, μια και ποτέ δεν δημοσιεύτηκε. Το σύντομο αυτό διήγημα αποδεικνύεται εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς ο Κωστής Παλαμάς αποκαλύπτει με το μοναδικό του, ανεπανάληπτο ύφος, τον χαρακτήρα του Προφήτη, του Αναμορφωτή, ή του Παιδαγωγού, την υφή της διδασκαλίας του, τον ρόλο του στην κοινωνία, καθώς και την τύχη που τον περιμένει…
« Ἀπὸ τόπον ἄλλον ἕνας ἄνθρωπος ἦλθε σὲ ἕνα χωριό…» Παρατηρούμε ότι ο άνθρωπος αυτός, είναι ο Προφήτης, δηλαδή μία εξελιγμένη Ψυχή, ο οποίος ακολουθώντας την αποστολή του, έρχεται σ’ ένα χωριό, δηλαδή σε ένα περιβάλλον στενό, με αντιλήψεις περιορισμένες, όπου η Συνήθεια, η Προκατάληψη, η Αμάθεια, και Δεισιδαιμονία κυριαρχούν και βασιλεύουν. Πράγματι, αυτός ο Προφήτης, όπως αντίστοιχα ο Χριστός στα Ιεροσόλυμα ή ο Σωκράτης στην Αθήνα, έχει να αντιμετωπίσει την πνικτική ατμόσφαιρα της αμάθειας και της δοκησισοφίας. Με τα δύο αυτά τέρατα, με τα οποία είναι αναποσπάστως συνυφασμένη και συνδεδεμένη η ανθρώπινη φύση, έρχεται να αναμετρηθεί, να παλέψει και να νικήσει ή να πεθάνει μαχόμενος. Ο Παλαμάς περιγράφει το χωριό. Δίνει δηλαδή τον χαρακτήρα της Ανθρώπινης κοινωνίας, η οποία βρίσκεται αιωνίως μέσα στην αμάθεια και στην δοκησισοφία… « Τὸ Χωριὸ σὰ βυθισμένο σὲ λαγκάδι…» Σε αυτό το απόσπασμα περιγράφεται η φυλακή, εντός της οποίας ζει η Κοινωνία μας, η οποία είναι η Προκατάληψη, οι στενές επί όλων των ζητημάτων αντιλήψεις, η Αμάθεια και η Άγνοια, συγχρόνως όμως και η εσφαλμένη πίστη, όλων όσων ζουν μια ζωή μη ανταποκρινόμενη προς στην Ανώτερή τους υπόσταση. Ο Προφήτης, τούτο ήθελε να τους υποδείξει, προσπαθώντας να στρέψει την προσοχή των χωριατών προς την Νοερή τους Υπόσταση. Εκείνοι όμως δεν αντελήφθησαν, και μη αφυπνισθέντες από τους λόγους του Προφήτη, βρίσκουν «θαυμάσια την κατάσταση» στην οποία βρίσκονται και απαντούν: « -Ἀλήθεια! Ὅλο πρασινάδες μᾶς περιζώνουν…» Σε αυτές τις λίγες γραμμές ο Παλαμάς κατάφερε να δώσει μία θαυμάσια εικόνα της πεζής ζωής των «χωριατών» (= της Κοινωνίας). Ηδυπάθεια και στενότητα αντιλήψεων τα κύρια της Κοινωνίας χαρακτηριστικά. Και προχωρεί: « Καὶ τοὺς εἶπε τότε ὁ ἄνθρωπος: -Κάτι ἄλλο ἤθελα νὰ σᾶς πῶ…» Προσπαθεί δηλαδή ο Προφήτης να τους αφυπνίσει, στην ανώτερη ζωή του Πνεύματος και της Αληθείας, να τους αποκαλύψει τον κόσμο τον Ανώτερο. Να τους εισαγάγει στην μεγαλύτερη εκείνη Αλήθεια, προ της οποίας καταφαίνεται τότε η σμικρότητα και το ασήμαντο των μέχρι της στιγμής εκείνης αντιλήψεων και ασχολιών. Να τους φανερώσει την Αγάπη την πραγματική, η οποία δεν έχει τα γνωστά στενά όρια, αλλά περιλαμβάνει στην αγκάλη της ολόκληρη την Ανθρωπότητα!
«ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΠΟΥ ΑΓΑΠΑ ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΜΗΛΑ ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΙΑ, ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΑΠΟ ΤΑ ΚΟΡΦΟΒΟΥΝΙΑ…» Στην συνέχεια ο Παλαμάς εισέρχεται στην δεύτερη φάση: Στην καρποφορία και διάδοση της Αληθείας και της Διδασκαλίας του Προφήτη και τα αποτελέσματα που απορρέουν από αυτήν. Στην αναμενόμενη αντίδραση των δυνάμεων του Σκότους, της Συνηθείας, του Εγωισμού, της Δοκησισοφίας. Αντιδράσεις, οι οποίες καταλήγουν τελικά στην καταδίωξη του Προφήτη, στον λιθοβολισμό αυτού, έτσι ώστε να επαληθευτεί η γνωστή φράση του Χριστού: «Ουδείς προφήτης δεκτός εστίν εν τη πατρίδι αυτού»!