Sahih Buxari Muxteser

rtib:
Zeynuddin hm d ibn hm d
ibn Abdul-L tif z-Z bidi
hih
l-Buxari
müxt r
kinci n r
b dilind n t rcüm ed n
lixan Musayev
Redaksiya hey ti
. Z. Musayev
M. N. Qarayev
A. X. Salehli
S. Q. Hac
S. Z. S rb yov
G. . Musayeva
M. . liyeva
Kompüter t rtibat
E. Q. Rüst mov
. Z. Musayev
M. N. Qarayev
übh siz ki, bu t rcüm insan yinin b hr sidir. Dem k,

burada x talar n olmas da labüddür. Odur ki, öz düz li rini, qeyd
mülahiz rini a dak elektron ünvana gönd k oxuculara
vv lc n t kkürümüzü bildiririk. Sizin d rli m sl tl riniz bu
kitab n g k n rl rind mütl q n al nacaqd r.
Burhan_az@hotmail.com
Bu kitab Az rbaycan Respublikas Dini

Qurumlarla üzr Dövl t Komit sinin
raz il çap edilmi dir.
(DK-108/M 12.05.2009)
rh tli v R hmli Allah n ad il !
Ön söz
qiq n ükür v t rif yaln z Allaha m xsusdur! Biz Ona h md edirik, Onu kö-
ça q, Ondan ba lanma v bizi do ru yola yön ltm yi dil yirik, n fsl rimi-
zin rind n v pis ll rimizd n qorunmaq üçün yaln z Ona p nah apar q. Allah
kim hiday t ver rs o, do ru yolda olar, kimi azd rarsa onu do ru yola yön ld n
tap lmaz. M n ahidlik edir m ki, Allahdan ba qa ibad haqq olan m bud yoxdur,
Onun riki yoxdur v ahidlik edir m ki, Muh mm d Onun qulu v elçisidir.
Z @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4[
“Ey iman g tir nl r! Allahdan Ona layiq olan t rzd qorxun v ancaq müs lman
oldu unuz halda ölün!”1
4 3 21 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " ! [

Z ? > = < ; : 98 7 6 5
“Ey insanlar! Sizi t k bir candan x lq ed n, onun özünd n zövc sini yaradan
onlardan da bir çox ki i v qad n tör dib yer üzün yayan R bbinizd n qorxun!
Ad il birbirinizd n cürb cür eyl r ist diyiniz Allahdan v qohumluq laq rini
sm kd n ç kinin! H qiq n, Allah siz n zar t edir”.2
§ ¦ ¥¤ £ ¢ ¡ • ~ } | { z y x w v u [
Z¯ ® ¬ «ª ©¨
“Ey iman g tir nl r! Allahdan qorxun v do ru söz dan n ki, O, ll rinizi
islah etsin v günahlar ba las n. Kim Allaha v Onun Elçisin ita t ets ,
böyük bir u ur qazanar”.3
Bizi müs lman kimi yaradan, düz yola yön ld k hiday t ver n, al ml rin
bbi, haqq-hesab gününün Hökmdar olan Allaha ükürl r v h md-s nalar olsun!
1 “Ali- mran”, sur si, 102.

2 “ n-Nisa”, sur si, 1.
3 “ l- hzab”, sur si, 70-71.
II Ön söz
Hörm tli oxucu!

Son zamanlar xalq n kütl vi sur td slam dinin qay ks etdir n h yat
faktlar olduqca ür kaçan v sevindiricidir. slam ümumb ri din olaraq insanlar n
etiqad n, xlaq n, ictimai d rl rin pakla mas na xidm t edir. Dinimizin t li
Müq dd s Kitab – Qurani K rim v pey mb rl rin sonuncusu v raf tlisi Muh m-
d pey mb rin h yat , ll ri, öyüd-n sih tl ri v mrl ridir, y ni sünn sidir.
Siz t qdim olunan bu kitab m hz sünn ni özünd ks etdirir v Qurani K rim-
n sonra yer üzünd n s hih kitab hesab olunur. Art q 12 srd n çox vaxt keçm si-
baxmayaraq, kitabda qeyd olunmu h disl r bütün aliml r t find n s hih hesab
edilmi v bu gün d hesab edilm kd dir. H disl ri öyr nib öyr tm k dini öyr nib
öyr tm kdir. V bu gün c miyy timiz m hz s hih h disl saslanan sünn ni t b-
li etm k dini qoruma a v ya atma a b nz yir. Bel ki, milyonlarla z if v uydur-
ma h disl rin aras ndan xüsusi elmi metodlara saslanaraq seçilmi s hih h disl r
bütün müs lman ümm tinin vahid v etibarl sünn sind n dayaq kimi istifad edil-
sin z min yarad r. Yuxar da qeyd edildiyi kimi Muh mm d pey mb ita t,
daha do rusu bu gün q r qorunmu s hih h disl saslanan sünn ita t, s-
lam dinimizin saslar ndand r.
Pey mb rd n nümun götürm k onun h tl rini onun özünün etdiyi kimi
etm k dem kdir. “Muh mm d Allah n elçisidir” had tinin d m nas el budur.
Müs lman buna l etm n müs lman ola bilm z. Bu, el bir meyard r ki, insanla-
nh tl ri, sözl ri, qid ri v ba qa i ri onunla ölçülm lidir. Pey mb rd n
nümun götürm k bütün din i rind onun göst rdiyi do ru yolu, onun özünün h -
yat yolunu, h disl rini öyr nib onlara l etm saslan r. Buna gör d uca Allah
ona arxa olma v onun böyüklüyünü gözl yi biz f rz buyuraraq demi dir:
“H qiq n, Biz s ni ahid, müjd çi v x rdarl q ed n elçi kimi gönd rmi ik.
Biz bel etdik ki, siz Allaha v Onun elçisin iman g tir siniz, ona köm k ed siniz,
onun hörm tini saxlayas z v gec -gündüz Allah t rifl siniz.”1
“Allah n Elçisi sizl – Allaha v Axir t günün ümidini ba layanlara v
Allah çox zikr ed nl göz l nümun dir.”2
Bu ay r Allah n elçisinin sözl rind n, hal v h tl rind n nümun götürm -
yin vacib oldu unu sübut etm k üçün böyük bir sasd r.
mam Buxarinin “ l-Cami s-S hih” kitab srl r boyu bütün h dis toplumlar ara-
nda n möt r v nüfuzlu say lm r. Bu kitaba daxil edilmi bütün h disl r s hih-
dir v mövzular üzr t rtib edilmi v fiqh elmind n mühüm r hb rlik kimi q bul
edilmi dir.
Bir çox aliml r kitab n müxt r variant yazm v lakin srl rl m hur olan
müxt r kitab hm d ibn Abdul-L tif z-Z bidiy m xsusdur. Bunun t sdiqi olaraq
1 “ l-F th” sur si, 8-9.

2 “ l- hzab” sur si, 21.
Ön söz III
qeyd etm k laz md r ki, bu müxt r variant uzun bir müdd t rzind d rl n r
edilmi , bir çox dill t rcüm olunmu v din aliml rinin masaüstü kitab na çevril-
mi dir. Çox sevindirici hald r ki, bizim d xalq z art q bu faydal kitab öz dilind
oxumaq imkan ld etmi dir.
“S hih ” daxil edilmi yeddi mind n bir q r çox h disin Buxarinin yoxlad
material n ancaq az bir hiss si olmas na baxmayaraq, onlar h cm etibaril olduqca
böyükdür v kitab n li m qs dl rd n ötrü istifad edilm si üçün rahat deyil.
Bununla laq dar müxt lif vaxtlarda bu toplunun bir-neç müxt r variant t rtib
edilmi dir ki, onlardan n u urlu variant imam hm d bin Abdul-L tif z-Z bidiy
nsubdur.
Bu variantda h disl rin isnad , f sill rin adlar , v habel , dem k olar ki, bütün
krarlanan h disl r ixtisar edilmi dir v n tic onlar n ümumi say 2221
olmu dur. Lakin bütün m tnl r, ba qa cür des k, h disl rin m lumat da sas
hiss ri tam saxlan lm r ki, bu da oxucuda l-Buxarinin ç kdiyi z hm ti
haqq nda ayd n t vvür yaranmas na imkan verir v h m d buna s rf edil k
ruri vaxt miyy tli d q sald r.
rcüm edilib haz rlanm material, kitab n istifad olunmas asanla rmaq
üçün onu f sill bölm yi n almasaq, imam z-Z bidinin “S hihinin” müxt r
variant na tamamil uy undur1.
T rcüm üz rind i in gedi at nda “S hih”in orta sr rhçil ri olan ibn H r
sq laninin, ihab ddin hm d bin Muh mm d l-Q stallaninin v bu Muh m-
d Mahmud bin hm d l-Ayninin rl rind n istifad edilmi dir. Sünn nin çox
böyük miyy tini v Pey mb rin dediyi bir sözün v onun ll rin aid olan
r hans , h tta, ilk n rd , n kiçicik görün n t rrüat n da t hrif edilm sinin
yolverilm zliyini n alaraq, öz sas v zif mi onda görmü m ki, t rcüm müm-
kün q r onlar n m nas na, leksik v ifad vasit rin tam uy un g lsin. b m t-
nind olan sözl rin göst rilm sin v az rbaycan dilind s sl nm si üçün hans
sözl rin i dilm si z ruriliyin can atma m m ni rti i ar rd n istifad etm
yön ltdi. Bel ki, b m tnind olmayan, lakin cüml nin ba a dü ülm si üçün laz m
n sözl r möt riz rd verilir.
bu” (ata), “ummu” (ana), “ibn” (o ul), “bint” (q z), “b ni” (o ullar) sözl ri xü-
susi adlar n v ya q bil rin adlar n t rkib hiss ridir.
Kitabda pey mb rl rin, shab rin v tabiinl rin adlar na biti ik yaz n n
oldu unu bildirm k ist rdim. vv la i ar sinin oxunu u “sall llahu aleyhi v
ll m”, m nas is “ona Allah n salavat v salam olsun!” bildirir.
1 “S hihin” b zi f sill rinin ad yoxdur. Bundan ba qa, bir s ra hallarda f sill rin adlar bu f sild ki h disl -
rin m zmununa uy un g lmir. Bu onunla izah edilir ki, bu topluya l-Buxarinin toplusundak h disl rin ham
daxil edilm mi dir. Bel hallar, f sill rin adlar na uy un g n h disl rin z-Z bidi t find n öz toplusuna
daxil edilm si il ba r.
IV Ön söz
v ya i ar si “rad yallahu anhu” kimi oxunur v “Allah ondan raz olsun!”

nas verir (ki i cinsin aid edilir);
i ar si “rad yallahu anh ” kimi oxunur v “Allah ondan raz olsun!” m na-
verir (qad n cinsin aid edilir);
i ar si “rad yallahu anhum ” kimi oxunur v “Allah onlar n ikisind n d raz
olsun!” m nas verir;
v ya i ar si “rad yallahu anhum” kimi oxunur v “Allah onlardan raz
olsun!” m nas verir;
i ar si “aleyhiss lam” kimi oxunur v “ona Allah n salam olsun!” m nas
verir (ki i cinsin aid edilir);
i ar si “aleyh ss lam” kimi oxunur v “ona Allah n salam olsun!” m nas
verir (qad n cinsin aid edilir);
i ar si “aleyhim ss lam” kimi oxunur v “h r ikisin Allah n salam olsun!”
nas verir;
i ar si “rahim hullah” kimi oxunur v “Allah ona r hm t etsin!” m nas
verir.
Bütün z ruri hallarda, m n bu v ya dig r sözl r ikim nal ba a dü üldüyü
ya b n n inki slamdan uzaq olan adamlar, h tta bir çox müs lmanlar n da ba a
dü bilm yi ifad m tnd el rast g lindiyi hallarda, laz mi rhl r verilir.
slam tarixinin mühüm hadis ri v Pey mb rin b zi n görk mli shab ri
haqq nda v habel ayr -ayr tarixi xsiyy tl r haqq nda xat rlanan h disl r müvafiq
tiralt qeydl rl t chiz edilmi dir.
03.03.2009
mam l-Buxarinin h yat V
mam l-Buxarinin h yat
l-Buxarinin ad v nisb si1
mam l-Buxari hicri 194-cü ilin vval ay n on biri cüm günü Buxarada ana-
dan olmu dur. O, atas tez itirmi v erk n u aql q ça nda gözl ri tutulmu dur.
Bir müdd t sonra anas yuxusunda brahim pey mb ri görmü v ondan bu
sözl ri e itmi dir: “Ey filank s, s nin çoxsayl dualar na gör Allah s nin o luna gör-
qabiliyy tini qaytard ”.
u aq ik n Allah ona h disl ri yadda saxlamaq istedad b etdi. bu C r
Muh mm d ibn bu Hatim l-B rrak demi dir: “Bir d m n bu Abdullah l-Buxa-
rid n soru dum: “S n h disl ri nec öyr nm ba lam san?” O, bel cavab verdi:
“Ya m on v ya ondan da az olark n m n yenic oxuma öyr nm ba layanda
disl rin yadda saxlan lmas n z ruriliyi fikri m t lqin edilmi di. Sonra m n
kt bi t rk etdim v gah bu v gah da ba qa bir mü llimin yan nda oxuma a ba -
lad m. On alt ya m tamam olanda m n art q ibn Mübar kin v V kinin kitablar
onlar n r yl rini zb r bilirdim. Sonra anam v qarda mla birlikd M kk get-
dim v h disl ri toplamaq m qs dil orada ya ama a ba lad q. On s kkiz ya m ol-
duqda is shab r v onlar n ard llar v onlar n fikir v r yl ri haqq nda m lu-
matlar toplay b kitab hal na salma a ba lad m””.
mam l-Buxari özünü tamamil elm v ibad h sr edir. O, tez-tez bel dey r-
di: “M n h yat m boyu heç kimd n bir dirh mlik d olsa bir ey sat n almam am v
heç kim bir dirh mlik d bel olsa bir ey satmam am.” Bir d ondan soru urlar
ki, b s çör yi nec alm r? Bu suala l-Buxari bel cavab vermi dir: “M n bunu
kim tap rard m, onlar da m nim üçün alard lar.”
mam l-Buxari h dsiz utancaql qla, c sar ti, liaç ql , möminliyi, bu dünyan n ne-
tl rind n uzaq durmas v diyy can atmas il f rql rdi. Bir d o demi dir:
“H qiq n, m n ist rdim ki, Uca Allahla görü rk n heç kim m ni danlamas n”.
mam l-Buxari xsi l yaq t v m rurluq hissin malik idi. Bir d bir hökm-
dar u aqlar na d rs verm k üçün onun dal nca adam gönd rir, lakin Buxari ona x -
r gönd rir ki, elm axtaranlar bil nl rin yan na özl ri g lm lidir v hökmdar n yan -
na getm kd n imtina edir.
O, gündüzl r tez-tez oruc tutar, gec r namaz q lar v , xüsusil mübar k Rama-
zan ay nda çoxlu Quran oxuyard . bu B kr l-B dadi r vay t edir ki, M sih bin
id demi dir: “Ramazan n birinci gec si gir n kimi Muh mm d bin smail l-Buxa-
rinin dostlar onun yan nda y ard v o, onlarla birlikd namaz q lar, h r rük td
Qurandan iyirmi ay oxuyaraq onu tamam ba a çatd rard ”.
1 Nisb - q bil , tayfa, r, yer v s. üzr m yi bildir n nisbi adlar.

VI mam l-Buxarinin h yat
Bundan ba qa, imam l-Buxari Quran h r gün iftardan qabaq tam oxuyub qur-
tarar v dey rdi: “Quran oxunub qurtard qdan sonra edil n dua cavabs z qalm r”.
Bir d , o, namaz q lark n, e kar onu on yeddi d çalm . Namaz bitir-
dikd n sonra, o dedi: “Bax n görün namaz vaxt m ni narahat ed n n idi?” Adamlar
baxd qda m lum oldu ki, onun b nind e kar n sancmas ndan on yeddi iz
qalm r, lakin o, buna baxmayaraq, namaz k sm mi dir.
l-Buxarinin la yadda
Allah n ona h u aql q ça lar nda göz l yadda verm si göz çarp rd . Xa id
bin smail a dak lar n ql etmi dir: “B sr bu Abdullah Muh mm d bin sma-
il l-Buxari, h g nc ik n, biziml birlikd h dis bilicil ri olan müxt lif eyxl rin
görü ün ged rdi v heç vaxt qeydl r aparmazd . Bir neç gün sonra biz ona dem
ba lad q ki: “S n biziml müxt lif eyxl rin görü ün gedirs n, amma heç n qeyd
etmirs n, niy bel edirs n?” On alt günd n sonra o biz dedi: “Siz, h qiq n, çox
dan r v m irad tutursunuz! Göst rin m , n yazm z”. Biz d on be min-
n çox h dis qeyd etdiyimiz v ql rimizi ç xartd q, o is bunlar n ham zb r-
n dem ba lad v biz is onun yadda na sas n oxuduqlar il öz qeydl rimiz-
düz li r etdik. Sonra o soru du: “Siz indid mi hesab edirsiniz ki, m n müxt lif
eyxl zarafat xatirin ba ç kir v vaxt h r yer s rf edir m?” – v bundan
sonra biz m lum oldu ki, yadda da heç kim onu ötüb keç bilm z”.
mam l-Buxari h g nc oldu u zamanlarda, h dis dinl k ist n b sr lil r,
ist dikl rin nail olana q r onun ard nca dü r, onu h r hans bir yolun üstünd
oturdar v traf na minl rl dinl yici y ard , onlar n ks riyy ti onun, o zaman
z g nc olmas na baxmayaraq, dedikl rini yazard lar.
mam l-Buxarinin göz l yadda a malik olmas v mütl q d qiqlikl f rql nm si-
bir sübut da onun bir d S rq nd g rk n dörd yüz n r h dis bilicisi il
görü sidir. Onlar öz aralar nda amdan v raqdan olan h disl rin isnad v
vay tçil rin adlar qar raraq, b zi h disl rin isnad ba qalar n m tnin
qatd lar v bunlar n ham l-Buxariy oxudular. O is hans isnad n slind hans
tn aid oldu unu bir-bir göst rdi v onlar müvafiq qaydada düzdü v orada
olanlardan heç kim heç bir isnadda v ya m tnd bir yanl q tapa bilm di. Bel bir
ey Ba dadda da olmu du. X r verilir ki, o, kitab bir d oxuduqda, onun m z-
mununu zb rl yirdi, bel x rl r çoxdur.
l-Buxarinin n m hur eyxl ri
mam l-Buxari getdiyi müxt lif ölk rd görü düyü mind n çox eyxd n
itdiyi h disl ri r vay t etmi dir. Burada onun eyxl ri agirdl rinin n inki ham
haqq nda dan maq, h tta onlar n sad olaraq adlar ç km k bel mümkün deyil.
Ona gör , biz onlardan n m hur olanlar xat rlama a m cbur olaca q.
mam l-Buxarinin h yat VII
mam l-Buxarinin n m hur eyxl ri s ras na H mm d bin akir, Tahir bin M h-

lid, imam hm d bin H nb l, li ibn M dini, M kki ibn brahim l-B lxi, Abdullah
bin Musa l- bsi, bu B kr l-Humeydi, brahim bin Makil, bu T lh bin li l-Ba-
radi n-N fi, brahim bin l-Munzir, Ad m bin yas, Abdan bin Osman l-M rv zi,
bu Asim eybani v Y hya bin M in.
Aliml rin imam l-Buxari haqq nda r yl ri
mam l-Buxarinin müasirl ri olmu aliml rin böyük ks riyy ti onu t rifl mi r.
Dem k kifay tdir ki, h dis elmi sah sind o, möminl rin miri l bin layiq görül-
mü dür ki, bu heç kim t find n inkar edilm mi dir. Bir d imam Müslim imam l-
Buxarinin aln ndan öp k ona demi dir: “Ey mü lliml rin mü llimi, müh ddisl rin
as v h dis qüsurlar n h kimi, icaz ver ayaqlar ndan öpüm” v bundan sonra,
görü 1 gör günahlar n ba lanmas haqq nda h dis dair bir sual vermi di v l-
Buxari d ona bu h disin qüsurlar göst rmi di. O izah edib qurtard qdan sonra,
Müslim ona demi di: “Ancaq pax l adamlar s nifr t ed bil r! ahidlik edir m ki,
bu dünyada s b nz ri olan yoxdur!”
Bund r demi dir: “ n yax müh ddis dörd n rdir: Reyli bu Zura, Nisaburlu
Müslim, S rq ndli d-Darimi v Buxaral l-Buxari”. mam hm d demi dir:
“Xorasanda h onun b nz ri olmam r”. li ibn M dini demi dir: “ l-Buxari heç
vaxt özün b nz rin rast g lm mi dir”. shaq bin Rah viy demi dir: “ roH -
nin2 zaman nda da ya asa idi, insanlar n onun h disl rin , onun bilikl rin , onun
fiqhi bilm sin hökm n ehtiyac olard ”. bülabbas d-D vi r vay t etmi dir ki,
Ba dad camaat n l-Buxariy m ktubunda bel sözl r yaz lm : “S n onlarla
olduqca xeyir müs lmanlar t rk etm z. S nd n sonra yax tap lmaz, s nin yerin
mi hiss olunacaq”. bu Hatim r-Razi demi dir: “H qiq n, o, Ba dada g n-
rin n bilicisi idi”. bn Xuzeym demi dir: “Göy qübb si alt nda Allah n Elçisinin
disl ri haqq nda l-Buxarid n daha m lumatl n bir adam, n d daha çox h dis
yadda saxlayan görmü m”. t-Tirmizi demi dir: “M n n raqda, n d Xorasanda
tarixi l-Buxarid n daha yax bil n, h disl rin v onlar n isnadlar n qüsurlar
ara ran görm dim”.
1 Burada keçiril n görü zaman Allah n ad n ç kilm si v dan qlar n bo dan qlar olmas n rd
tutulur. R vay t edilir ki, möminl rin anas Ai demi dir: “Allah n Elçisi kiminl görü nd , ya Quran
oxuyar, ya da namaz q lard , ax rda is o, mütl q dey rdi: “ ükr S , ey Allah m, h md olsun S , ahidlik
edir m ki, S nd n ba qa ilah yoxdur, S nd n ba lanma dil yir m v S tövb edir m (Subhan ,
Allahumm v bih mdik , du n l ilah ill nt , st firuk v tubu il yk )”.
2 Burada n görk mli tabeinl rd n biri olan l-H n l-B sri (728 – 842) n rd tutulur. O, öz müasirl r
aras na çox böyük nüfuza malik idi.
VIII mam l-Buxarinin h yat
l-Buxarinin n mühüm v n m hur rl ri
mam l-Buxari özünd n sonra çoxsayl rl r qoymu dur ki, onlardan n mü-
hüm v n çox geni yay lm “ l-Cami s-S hih”-dir. Bundan ba qa onun rl ri
ras na “ l- sma v l-Kuna”, “ t-Tarix l-K bir”, “ s-Sün n fil-Fiqh”, “Xalqu falil-
bad”, “ l- b l-Mufr d” v “ l-Qira X lf l- mam” kimi kitablar daxildir.
Bu külliyyat n t rtib olunmas na s b n olmu dur
mam l-Buxarini, ancaq s hih h disl rin daxil edildiyi “S hih”ini t rtib etm
vadar ed n sas s b, onun müasirl ri t find n haz rlanan toplulara s hih h dis-
rl yana z if h disl rin d sal nmas idi. Bu imam l-Buxarinin xo una g lmirdi.
Çünki o, öz eyxi shaq ibn Rahaveyhin t kc s hih h disl ri bir yer toplamaq ist -
yini v agirdl rini buna sövq etdiyini v bel dediyini unutmam :“ r Allah n
elçisinin q sa h disl r külliyyat t rtib ets ydiniz çox la olard ”. Bu sözl r imam
l-Buxarinin q lbin yer etmi di v bundan sonra o, öz “S hih”in materiallar y -
ma a ba lam .
Bundan ba qa, özünü Allah n elçisinin qar nda lind yelpikl dayand
onu mühafiz etdiyini gördüyü yuxunun - l-Buxarinin, Allah n Elçisini yalan-
lardan qoruyaca kimi yozulmas , onun q rar q til dirmi di. Bütün yuxar da xa-
rlananlar onu bu rl ciddi m ul olma a yön ltmi v n tic o, böyük ima-
n rl rinin n yax olaraq, imam n yüks k m qam na d lal t etmi v slam
dinin böyük xidm t göst rmi dir. in gedi at nda imam l-Buxari t xmin n alt yüz
min h disi yoxlam v onun yaratd r, Qüdr tli v Böyük Allah n Kitab ndan
sonra, n yax kitab olmu dur ki, bu da, t rtib olundu u günd n sonra onu q bul
ed n v bu gün k yüks k qiym tl ndir n müs lman mill tinin yekdil r yin tam
uy undur. mam l-Buxari öz kitab üz rind on alt il rzind i mi dir.
mam l-Buxari ömrünün sonunda öz rind n, o zamanlar S rq ndin bir
kilometrliyind yerl n X rt nk k ndin köçdü. O orada öz yax nlar n aras nda
ya ayaraq Allahdan onu Öz yan na aparmas dil yirdi, çünki onu, Pey mb rin
Allaha tez-tez müraci t ed k qorunmas ist diyi qar dak qar ql qlar v h rc-
rclikl r qorxudurdu.
Bu müraci tl rd n bir müdd t sonra o x st ndi v nb günü ramazan bayra-
gec si, ax am namaz ba layandan sonra 256-c hicri ilind v fat etdi. Onun c na-
namaz s ri gün zöhr namaz ndan sonra q nd . Allah ona r hm t etsin v on-
dan raz olsun!
l-Buxarinin “S hih”i il tan q
bu Abdullah l-Buxari öz kitab “ l-Cami l-Müsn d s-S hih l-Muxt r

min umuri Rasulillah v Sün nihi v yyamihi” adland rm r. Bu rin tutdu u
mam l-Buxarinin h yat IX
yer g ldikd is , aliml r deyibl r ki, l-Buxarinin kitab nda ilk d olaraq ancaq
hih olan h disl r bir yer toplan b mövzular üzr t snifl dirilmi dir.
Bundan ba qa, aliml r bel bir r yd yekdil olublar ki, bu prinsip üzr t rtib
edilmi bütün toplulardan n etibarl h disl r Buxari v Müslimin “S hih”l rin da-
xil edil nl rdir. Aliml rin ks riyy ti bel hesab edir ki, Buxarinin “S hih”i Müsli-
min “S hih”ind n daha möt rdir v faydal r. H rç nd bu li Nisaburi Müsli-
min “S hihini” daha möt r saym r, habel m rib aliml ri d bu n r nöqt si-
nin t fdar olmu lar, lakin bununla raz la maq olmaz, çünki slind üstünlük Bu-
xarinin “S hih”in verilm lidir. mam bu B kr l- smaili özünün “ l-M dx l” adl
rind Buxarinin “S hih”ini Müslimin “S hih”ind n üstün tutur v öz n r nöqt -
sini müvafiq d lill rl sasland r.
mam n-N vi demi dir: “Biz n ql edibl r ki, imam bu Abdur-R id n-
sai deyib: “Bu kitablar n aras nda Buxarinin kitab ndan yax yoxdur”.
Bil ki, bu h r iki kitab n s hihliyi aliml rin yekdil r yidir. Bu is o dem kdir ki,
onlarda verilmi h disl rin h yata t tbiq edilm si vacibdir.
mam n-N vi demi dir: “Bir neç yolla biz r vay t edilmi di ki, Buxari bel
deyib: “M n alt yüz min h disd n seçdiyim “S hih” üz rind on alt il müdd tind
mi m v onu, Qüdr tli v Böyük Allah qar nda özüm b ra t qazanmaq üçün
etmi m”. Yen imam l-Buxari demi dir: “Bir d yuxuda gördüm ki, limd yel-
pik Pey mb rin qar nda dayanm am v onu mühafiz edir m. Bundan sonra
n bir s ra yuxu yozanlardan bu bar soru dum v onlar n ham : “S n onu
yalanlardan qoruyursan” dedil r ki, bu da m ni “S hih”i t rtib etm sövq etdi”.
vay t edilir ki, Buxari demi dir: “M n öz “ l-Cami” rim yaln z s hih h -
disl ri daxil etmi m. Lakin kitab n h cminin böyüklüyün gör onlar n bir hiss sini
ona daxil etm dim.
Yen imam l-Buxari demi dir: “M n qüsl al b iki rük t namaz q lmadan bir h -
disi bel öz “S hih”im yazmam am”.
Abdul-Quddus bin H mmam demi dir: “M n müxt lif eyxl rd n e itmi m ki,
l-Buxari Pey mb rin q bri il minb ri aras nda “S hih”inin f sill rinin m zmu-
nuna izah t rtib ed r v bundan önc is iki rük t namaz q larm ”.
mam n-N vi demi dir: “Bu kitab Buxarinin dilind n doxsan min n r din-
mi dir”.
mam v fiqh alimi bu Zeyd Muh mm d bin hm d Muh mm d l-M rv zi
demi dir: “Bir d m n Pey mb ri yuxumda gördüm v o m dedi: “Do ru-
su, ümm tim fiqh öyr nir, amma m nim kitab öyr nmir”. n soru dum ki, ey
Allah n Elçisi, s n n “m nim kitab m” deyirs n?” Sual ma: “Muh mm d bin
smail l-Buxarinin “Camisini” yaxud buna b nz r bir cavab verdi”.
bu Abdullah Muh mm d bin li demi dir: “M n Muh mm d bin smail bel
dey rk n e itdim: “M n B sr öz kitablar m üz rind i k be il ya ad m.
X mam l-Buxarinin h yat
r il h cc gedir v sonra M kk n B sr qay rd m v m n min m ki, Allah

bu rl ri müs lmanlar üçün b tli ed kdir”.
bu Abdullah demi dir: “Allah da onlar mübar k etmi dir”.
kr bin Munir demi dir: “Bir d Buxaran n hökmdar mir Xalid bin hm d z-
Zuh li bir n ri Muh mm d bin smail l-Buxarinin yan na gönd rmi di ki, o, ona
desin: “Cami”, “Tarix” v dig r kitablar m gönd r v m n s nin onlarda n
yazd özünd n e idim”. Buna cavab olaraq l-Buxari onun gönd rdiyi adama bel
dedi: “Do rusu, m n elmi alçaltm ram v onu adamlar n qap na gönd rmir m, r
nin bunlardan bir ey ehtiyac n varsa, özün ya m nim m scidim , ya da evim g l”.
vay tin bn Munir t find n n ql edil n variant nda deyilmi dir: “ mir imam
l-Buxarinin dal nca adam gönd rmi di ki, o, g lib ancaq onun u aqlar na h dis
öyr tsin v bu zaman heç kim orada i tirak etm sin, lakin l-Buxari bunu r dd ed k
demi di: “M ni dinl k üçün b zil rini seçib, ba qalar k narda qoya bilm m”.
“S hih”d ki h disl rin say
“S hih”d isnadla t chiz edilmi h disl rin, o cüml n t krarlanan h disl rin
say yeddi min iki yüz yetmi be dir, amma t krarlananlar n al nmadan, t xmi-
n dörd mindir.
krarlanan h disl rin s bi
Bil ki, Buxari müxt lif elml ri v Sünn nin bütün inc likl rini d rk etm can
ataraq, yüks k m qs dl r bar dü ünürdü. Ç tin ki, kims onunla bu m
müqayis edil bil r. Dediyimizin t sdiqi kimi, Buxarinin eyxl ri s ras ndan
adlar ç kdiyimiz görk mli h dis bilicil rinin v ba qa adamlar n onun haqq nda
yuxar da qeyd etdiyimiz r yl ridir v r s n onun kitab il tan olsan s nd bu
bar q tiyy n heç bir übh yeri qalmaz. mam l-Buxari öz v zif sini ancaq
kc h disl ri toplamaqla v m tinl ri verm kl m hdudla rm r, o daha ir li
ged k, h disl rd n n tic r ç xar r1 v onlar dinin saslar na v qollar na,
dünyan n t rkin , xlaq t rbiy sin v buna b nz r eyl h sr etdiyi f sill rd
lil kimi istifad edir.
El buna gör d Buxari “S hihin” b zi f sill rind h disl rin isnad verm n,
“Pey mb r demi dir, dey r vay t ed n filan s hab nin sözl rind n” v ya “filan-
sin sözl rind n r vay t edil n h disd bu bar bel deyilmi dir” kimi ifad rl
kifay tl nir.
1 Burada söhb t ri tin sas m nb rind n, birba a n rd tutulmam hallar üçün, hüquqi (fiqhi)
hökml rin ç xar lmas ndan gedir.
mam l-Buxarinin h yat XI
Bundan ba qa, h disl rin isnadlar n vv lind bir v ya bir-neç ravinin ad

çox vaxt burax r. H disl rin bu t rzd verilm si “t liq” 1 adlan r. mam l-Buxari h r
hans bir eyi d lil kimi istifad etm k ist dikd , h disin bütövlükd verilm sin v
ya isnad n, ya da m tninin verilm sin ehtiyac duymad hallarda bu üsula
müraci t edir. Bel hallarda o, özünün bundan xeyli vaxt vv l v ya bir q r önc
tirdiyi h disl r s ras na aid çox m hur olan müvafiq h disl ri göst rir. “S hihin”
sill rinin m zmununa dair öz izahlar ver rk n, l-Buxari Müq dd s Qurandan
çoxsayl ay r verir, amma b zi hallarda bir-neç ay n istifad ed k heç bir
rh yol vermir. F sill rh verdiyi zaman l-Buxari h mçinin çoxlu ba qa eyl r-
n, o cüml n shab rin v onlar n ard llar n v habel onlar z ed nl rin
fitvalar ndan istifad edir.
2
Yuxar da xat rlad qlar n ham dedikl rimizin düzgünlüyünün t sdiq edil-
sind s nin üçün sas olmal r v rs ayd n olsa ki, Buxarinin m qs di bi-
zim yada sald qlar z imi , onda s n ba a dü rs n ki, müvafiq hallarda h disl rin
krarlanmas nda heç bir pis ey yoxdur. F qihl rd n3 olan aliml r v dinin dig r
bilicil ri d bunun t fdarlar idi v onlar çoxsayl müxt lif f sill rd verilmi h dis-
rd n d lil kimi istifad edirdil r.
mam n-N vi r vay t etmi dir ki, Abul-F dl l-M qdisi demi dir: “ mam l-
Buxari eyni h disi müxt lif yerl rd tez-tez istifad edir v sonra da özünün (hökm)
xarmaq qabiliyy tin v d rin dü ünc sin saslanaraq ondan müvafiq f slin m z-
mununa uy un olan eyl r ç xar r. Bununla yana o, eyni h disin eyni variant bir
isnadla iki ayr -ayr yerd çox nadir hallarda verir. Bel h disi verdikd , onu dig r
bir shab nin, tabiinin v ya h r hans bir ba qa ravinin variant il yaz r ki, h min
disin daha etibarl olmas bel çoxsayl ötürülm rl v ya onun ba qa versiya-
ndan v yaxud r vay tçil rinin say n f rql ndirilm si il v yaxud da ki, h r han-
ba qa bir üsulla gücl ndirsin. Bunun n yax bil n Allahd r”.
Allah imam l-Buxariy r hm t etsin

onun rl rin gör onu mükafatland rs n!
1 “T liq” sözü (sallamaq, asmaq) “all ” felind n tör nmi dir ki, bu da bir eyi ba qa bir eyd n asmaq
nas bildirir. Bu növ isnadlar “as lm ” isnad adland rd lar, çünki onlar ancaq h disin yuxar hiss si il ba
olur, a hiss si il laq olmur v bu da onlar tavandan v ya h r hans bir eyd n as lm a b nz dir.
2 Fitva – s lahiyy tli xsin dini-hüquqi m üzr ç xard q rard r.
3 F qih – dini-hüquqi m r üzr q rar ç xarmaq haqq olan ri t qanunvericisidir.
XII mam z-Z bidi haqqinda q sa m lumat
mam z-Z bidi haqqinda q sa m lumat

Görk mli h dis alimi bul-Abbas Zeyn ddin hm d bin hm d bin Abdul-
tif rci z-Z bidi, zaman na gör Y nin n yax müh ddisi, alim v bir
ra rl rin mü llifi, Y nin yax nl nda yerl n Z bid1 rinin rc
ndind hicri 812-ci il ramazan ay n on ikisind cüm günü anadan olmu v
hicri 893-cü ilin r bi laxir ay n doqquzunda Z bid rind v fat etmi dir.
Çoxsayl aliml rin h yat v f aliyy ti, l-M munun2 x lif liyi dövründ sas
qoyulmu bu rl ba r.
Onun rl ri aras nda “T qat l-H s”, “ l-F vaid Fissal t v l- vaid”,
“Nuzh t l- lbab”, “ l-cavab afi fir-r dd l-mubtadi l-Cafi” v h mçinin “ t-
crid s-S rih li- hadis l-Cami s-S hih” xüsusi yer tutmu dur.
Yuxar da qeyd olunan rl rin sonuncusu l-Buxari “S hih”inin q sald lm
variant oldu u halda, s hv n Hüseyn ibn Mübar k z-Z bidinin ad na ç lm r.
Lakin Z bidd anadan olmu Hüseyn ibn Mübar k bin Muh mm d bin Y hya bin
Müslim bin mran r-R bi Ba dadda ya am r v h nb li m zh bind olmu dur.
O, Ba dadda, D qd v H bd h dis r vay t etmi v onun sözl rind n bu
disl ri çoxsayl m hur müh ddisl r, o cüml n d-D bisi v d-Diya n ql
etmi r. Hüseyn ibn Mübar k z-Z bidi hicri 631-ci ild Ba dadda v fat etmi dir.
Yen , bu li l-Hüseyn ibn Mübar k adlanan bir z-Z bidi bu H nif m zh binin
ard llar ndan v bül-V qt nin agirdi idi. O, Baqdadda ya am v hicri 629-cu
ild orada v fat etmi dir.
Allah imam z-Z bidiy v yuxar da adlar ç kil n bütün aliml slam v
müs lmanlar n namin etdikl rin gör köm k olsun!
1 mam n nisb si rin ad na deyil, Y n q bil si zubayd ad na aiddir.

2 l-M mun (813 - 833) Abbasil r sülal sinin x lif si.
mam l-Buxarinin h yat XIII
rh tli v R himli Allah n ad il

mam z-Z bidinin ön sözü
md olsun Allaha, x lq ed , sur t ver , yaradana, b ed ,q çala-
na v nem t ver , qullar qazanmadan önc onlara lütfkarl q ed ! nsanlara on-
lar n l yaq tli xlaqi keyfiyy tl rini kamill dirm si üçün gönd rdiyi, yaratd bü-
tün m xluqatdan istisnas z olaraq üstün tutdu u v buna gör d ham gerid qoy-
mu elçisin , onun ita tind n ç xmayan n cib ail üzvl rin v shab rin Allah n
salavat v salam olsun!
Sonra is , bil ki, böyük v öz sah sind yegan imam v müh ddisl rin müh d-
disi olan bu Abdullah Muh mm d bin smail bin brahim l-Buxarinin “ l-Cami s-
hih” kitab slam dininin n mühüm v faydal kitablar s ras na daxildir. Lakin on-
da t krarlanan h disl r müxt lif f sill s nmi dir v bu v ya dig r bir h disi
tapmaq ist n adam h min h disi tapmaqdan ötrü bütün f sill r aras nda kifay t
r uzun müdd t axtar aparmal v bu axtar a çox vaxt s rf etm lidir. Toplunu
bel bir prinsip üzr t rtib ed n Buxari göst rm k ist mi dir ki, h r hans bir s hih
dis müxt lif yollarla n ql edilmi v geni istifad edilmi dir. Amma bizim m q-
dimiz is ondan ibar tdir ki, “S hih”d toplanm h disl rin möt rliyini n
alaraq, h disin sas ver k.
Müslimin “S hih”inin rhçisi imam n-N vi, öz rhin ön sözünd yaz rd :
“Buxariy g ldikd is , o, h disl rin müxt lif variantlar ayr -ayr v bir-birind n
uzaq f sill rd v çox vaxt, ilk n rd uy un olan f sill rd deyil, tamam ba qa bir
sild yerl dirmi dir ki, bunun da n tic sind h min h disin r vay t edilm yollar
haqq nda t vvür ld etm k ist n üçün bu böyük ç tinlik tör dir”.
O h mçinin yaz rd : “M n bir-neç nüfuzlu müh ddisl r görmü m ki, onlar
Buxari t find n h min h disl rin, h qiq n onun “S hih”ind verilm sin baxma-
yaraq, r vay t edilm sini inkar ed k t hrif yol verirdil r. Onlar bu h disl ri
tamam ba qa yerd axtard qlar na gör bu yanl a yol verirdil r”.
hz buna gör m nd bel bir arzu yarand ki, Buxarinin h disl rini t krarla-
madan, isnadlar verm n yenid n t rtib edim v bunu bel d etdim ki, h r han-
h disin istifad edilm si imkan mümkün q r asanla n. Bir qayda olaraq, m n
krarlanan h disi ancaq bir d qeyd edir m, onun g tirildiyi ba qa yerd h r hans
faydal bir lav olduqda is , onlar da ayr ca qeyd edir m, halbuki ba qa hallarda
buna yol vermir m. M nim ilk rast g ldiyim h dis sas h disin ixtisar edilmi forma-
olduqda, ikinci d is onun daha tam formas il rastla qda, ikinci h disi verir
daha çox fayda ld edilm si üçün birincinin üstünd n keçir m.
n burada tam isnadla olan h disl ri verir m. r h disd tabiinl rd n hans
birisinin dediyi v ya etdiyi bar r vay t olunursa, yaxud h disin isnad nda
burax olursa, onu topluya qeyd etmir m. Bu, eynil shab rin v daha sonrak
XIV mam z-Z bidinin ön sözü
dövrl rd ya ayan ard llar n r vay tl rin d aiddir: onlar h disin m zmunu il
ba olmad qda v onlarda Pey mb r haqq nda xatir verilm dikd , m n onlar
kitaba yazm ram. M n: bu B kr il Öm rin piyada B ni S id q bil sinin talva-
na getm si v nsar n nümay nd ri il söhb t etm ri haqq nda hekay ti götür-
dim. Öm rin öldürülm si v onun Pey mb rin v bu B krin yan nda basd -
lmas na icaz verm si üçün Ai müraci t etm si il ba o luna v siyy ti haq-
nda hekay tl r d verilm mi dir. Bu hekay td onun ura1 haqq nda dedikl ri v
Osmana bey t g tirm ri haqq nda x r verilir. Eynil Zubeyrin onun borcunu
öd si bar o luna v siyy ti haqq nda hekay t v buna b nz r ba qa x rl r
kitaba sal nmam r.
Daha sonra, h r h disd m n onu r vay t ed n shab nin ad ç kir m ki, bu ha-
ya m lum olsun v ks r hallarda Buxarinin istifad etdiyi ifad rd n yararlan ram.
Bu mübar k kitab “ t-T crid s-S rih li- hadis l-Cami” (“Ayd n ifad edilmi
disl rin möt r toplusu”) adland raraq Uca Allahdan rica edir m ki, onu faydal
etsin, çünki o, yaln z Allah xatirin t rtib edilmi dir. Qoy Allah m nim m qs dimi
i rimi yoluna qoysun!
ndi is vaxt yeti ibdir, Uca Allah n raz il ba layaq.
1 644-cü ild Öm r ölümcül yaraland qdan sonra, o, ura üzvl ri yarad lmas üçün shab rd n alt
rin ad ç kmi di ki, onlardan aras ndan x lif seçilm li idi.
–
1 – Pey mb g n v hyin ba lan kitab
1-ci f sil. : –
Pey mb g n v hyin1
ba lan nec olmu dur?
»: : -
[ : ]«
1. Öm r ibn X ttab r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim:
ll r ancaq niyy tl gör dir. H r k d yaln z niyy t etdiyi ey qalacaq-
r. Kim hicr ti2 ld ed yi dünya (mal ndan) v ya evl yi qad ndan ötrü
etmi , onun hicr ti (Allah v Onun pey mb rinin raz qalmas üçün deyil),
hicr t etdiyi ey aiddir”. ( l-Buxari, 1)
: : -
»
«
. :
[ : ]
2. Möminl rin anas Ai vay t edir ki, Haris ibn Hi am Pey mb rd n
soru du: “Ey Allah n elçisi! S v hy nec g lir?” Pey mb r buyurdu: “B -
n (v hy) m z nq rovun cingiltisi kimi g lir v m n a r g ni d el bu-
dur. Bu hal m nd n ç kil n kimi (m yin) m söyl dikl ri yad mda möhk m
qal rd . B n d m k m ki i qiyaf sind görünür, m niml dan r, m n d
onun söyl diyini yadda saxlay ram”.
Ai demi dir: “M n çox soyuq bir günd Allah n elçisin v hy nazil
oldu unu görmü m. Bu hal ondan ç kil rk n aln ndan t r ax rd ”. ( l-Buxari, 2)
: -
– –
1 Gizli dan q, i ar etm , mr etm , ilham verm , p ldama, m ktub yazma, elçi gönd rm , t sdir-
, s s ç xarma. Uca Allah n bilavasit v ya ba qa Özün xsus üsullarla Öz mrl rini pey mb rl rin
bildirm si m nas nda i dil n bir Quran istilah r.
2 Hicr t sözü a dak m nalar verir:
(a) müs lman n dinini qorumaq m qs dil slama dü nçilik ed n ölk n t hlük siz yer köçm si;
(b) Muh mm d Pey mb rin shab rinin vv lc H istana (indiki Efiopiyaya), sonra da M din
köçm si; (c) Muh mm d Pey mb rin M kk n M din köçm si; (ç) ba lan xristian t qviminin
622-ci ilin uy un g n müs lman t qvimi.
hih l-Buxari 2 Pey mb g n v hyin ba lang .
: : :
: : : :
W V U T S R Q P O N M L K[ :
Z cb a`_^] \[ZYX
: « »:
:
.
: :
:
: :
[ : ] .
3. Möminl rin anas Ai r vay t edir ki, Allah n elçisin ilk v hyin g lm si
göz l yuxu vasit sil ba lam r. Onun gördüyü el bir yuxu yox idi ki, sübh ça-
n ayd nl kimi gerç k olmas n. Sonra onun q lbin t nhal a ç kilm k mey-
li sal nd . Pey mb r Hira da ndak 1 ma arada x lv ç kilib, ail sinin yan -
na qay danad k mü yy n gec ri orada ibad t ed rdi. (O özü il azuq götürüb
lv ç kil rdi). Sonra X dic nin yan na qay b yen bir o q r müdd t qal-
maq üçün azuq götür rdi. N hay t, Pey mb r Hira da ndak ma arada
olark n ona haqq nazil oldu. M k onun yan na g lib: “Oxu!”– dedi. O is : “M n
oxuma bacarm ram!”– dey cavab verdi.
(Pey mb r ) dedi: “O zaman m k m ni tutub taq tim k sil k s xd ,
sonra da burax b: “Oxu!”– dedi. M n d : “Oxuma bacarm ram!”– dedim. O
ikinci d m ni tutub n sim k sil k s xd , sonra da burax b: “Oxu!”– dedi.
n is : “Oxuma bacarm ram!”– dedim. O üçüncü d m ni tutub n sim k -
sil k s xd , sonra da burax b dedi: “Yaradan R bbinin ad il oxu! O, insan
qan laxtas ndan yaratd . Oxu! S nin R bbin müqayis siz s xav malikdir. O,
ml yazma öyr tdi. nsana bilm dikl rini öyr tdi.”2
(Bu hadis n sonra) Pey mb r qorxudan ür yi h min ay rl
geri döndü. O, X dic bint Xuveylidin (evin ) daxil olub: “Üstümü örtün, üstümü
örtün!”– dedi. Onun üstünü örtdül r. N hay t, qorxu ondan keçib getdi v Pey-
mb r ba na g n hadis ni X dic x r verib dedi: “M n ba ma bir i
yind n qorxdum.” X dic dedi: “Xeyr! Allaha and olsun ki, Allah s ni heç
vaxt rüsvay etm z. Çünki s n qohumluq laq rini möhk ml ndirir, z ifl rin
yükünü da r, yoxsula pay verir, qona a yax bax r v haqq yolunda (insanla-
ra) yard m edirs n.”
1 Bu da M kk n üç mil aral da yerl ir.

2 “ l- q” sur si, 1-5.
3
dic Pey mb ri misi o lu Varaqa ibn Nof l ibn d ibn Abdul-Uzza-

n yan na g tirdi. O, cahiliyy t dövründ n srani1 olmu bir adam idi v ibrani-
yazma bacar r, ncild n Allah n dil diyi q r (b zi eyl r) yazard . O art q
gözl ri kor olmu qoca bir ki i idi. X dic dedi: “Ey mim o lu! Qulaq as, gör
qarda n o lu n deyir!” Varaqa ondan: “Ey qarda m o lu! S n n görürs n?”–
dey soru du. Pey mb r d gördüyü eyl ri ona x r verdi. Varaqa ona
dedi: “O gördüyün, Allah n Musaya gönd rdiyi sirrin sahibidir2. Ka d t ed -
yin vaxt m n g nc olayd m! Ka qövmün s ni (yurdundan) qovaca zaman
sa olayd m!” Pey mb r soru du: “M r onlar m ni qovacaqlar?” Varaqa
dedi: “B li! S nin g tirdiyinin b nz rini g tir n (Allah n dinini t bli ed n) el
bir ki i olmay b ki, onunla dü nçilik etm sinl r. r h min (d t ed yin)
gün q r ya asam, var gücüml s köm k ed m.” Lakin çox keçm di ki,
Varaqa v fat etdi v bir müdd t v hy nazil olmad . ( l-Buxari, 3)
»: : -
¤ £ ¢ ¡ •~ }| [ : :
[ : ]« Z« ª © ¨ §¦¥
4. Cabir ibn Abdullah l- nsari v hyin (müv qq ti olaraq) k silm sind n dan -
ark n r vay tind bunu da söyl mi dir: “(Pey mb r ) demi dir: “(Bir d )
n yol ged rk n göyd n s s e itdim v ba yuxar qald rd m. Bir d gördüm
ki, Hira da nda yan ma g n m k göyl yer aras nda olan kürsünün üz rind
yl mi dir. M n ondan qorxdum. (Ev ) qay b “Üstümü örtün, üstümü ör-
tün!”– dedim. Uca Allah da: “Ey bas na bürünüb örtünmü pey mb r! Qalx v
insanlar x rdar et! T kc R bbini uca tut! Geyimini t miz saxla! Pis eyl ri
rk et!” – ay rini nazil etdi. Sonra v hy çoxald v bir-birinin ard nca nazil ol-
3
ma a ba lad . ( l-Buxari, 4)
: Z Ï Î Í ÌË Ê [ : -
– : –
Ö[ : : ZÕÔÓÒÑÐÏ ÎÍÌËÊ[ :
Z ß ÞÝ Ü Û [ : : ZÚ Ù Ø ×
[ : ]«
5. vay t edilir ki, ibn Abbas Uca Allah n: “ brail s Quran nazil etdikd
onu t m-t sik yadda saxlamaq üçün dilini t rp tm !”4 ay sini izah edib de-
mi dir: “Allah n elçisi nazil olan ay rin (a rl ndan) ç tinlik ç r v (t -
m-t sik) dodaqlar t rp rdi.” bn Abbas dedi: “Allah n elçisi dodaq-
1 Xristian, xaçp st.

2 Burada sirrin sahibi deyildikd C brail n rd tutulur.
3 “ l-Mudd ssir” sur si, 1-5.
4 “ l-Qiyam t” sur si, 16.
lar nec t rp dirdis , m n d dodaqlar el t rp dir m.” Sonra Uca Allah

(bu ay ni) nazil etdi: “ brail s Quran nazil etdikd onu t m-t sik yadda
saxlamaq üçün dilini t rp tm ! übh siz ki, onun nin q lbind q rar tutmas
dilinl oxunmas Biz aiddir”1 – (y ni) oxuya bil n dey , onu s nin q lbin-
c m ed r. “Biz onu oxudu umuz zaman s n onun oxunu unu izl ”2 – (y ni)
onu dinl v sus. “Sonra, sözsüz ki, onu izah etm k d Biz aiddir”3 – (y ni) Bi-
zim öhd miz dü n odur ki, s n onu oxuya bil n.
Bundan sonra C brail (h r d ) Pey mb rin yan na g ldiyi zaman Pey-
mb r onu dinl rdi. C brail getdikd n sonra is Pey mb r (Quran n
ay rini) onun oxudu u kimi oxuyard . ( l-Buxari, 5)
: -
[ : ].
6. bn Abbas r vay t edir: “Allah n elçisi insanlar n n s xav tlisi idi. Rama-
zan ay nda, C brail il görü düyü zaman is daha s xav tli olard . C brail Rama-
zan ay n h r gec sind Pey mb r il görü r, onunla birg Quran oxuyub
krar ed rdi. Odur ki, (bu günl rd ) Allah n elçisi xeyirxah i r görm kd
rb st n kül kd n daha com rd olard .” ( l-Buxari, 6)
1 “ l-Qiyam t” sur si, 16-17.

5
=<;[
T SR Q P O N M L K J I H G F E D C B A @? >
Z Y X W VU
[ : ].
7. bn Abbas n r vay tin gör , bu Süfyan ibn H rb ona x r vermi dir ki, o,
Qurey karvan mü ayi t etdiyi zaman Herakl onu öz yan na ça rtd rd . O
vaxt qurey lil r amda ticar t edirdil r. Bu da Pey mb rin bu Süfyan v
(ba qa) Qurey kafirl ri il Hudeybiy ki1 sülh müqavil si ba lad vaxta t sa-
düf edirdi. bu Süfyan yolda lar il birg liyaya2 – imperatorun yan na g ldil r.
Herakl Rum zad ganlar n hat sind ik n qurey lil ri öz m clisin d t etdi.
Sonra onlar öz hüzuruna ça rtd rd v t rcüm çisinin g lm sini mr etdi. (He-
rakl) soru du: “Pey mb r oldu unu iddia ed n bu adama n bc n yax n olan
hans zd r?”
1Hudeybiyy – kk nin 16 kilometrliyind Cidd ged n yolda yerl n yer. Hicri tarixin 6-c ilind
orada Muh mm d Pey mb rl müs lmanlar buraxmayan v onlar ümr ziyar ti etm qoy-
mayan m kk lil r aras nda sülh müqavil si ba lanm .
2 liya – Qüds.
bu Süfyan dedi: M n: “Onlar n n bc n yax n olan m m”– dey cavab

verdim. mperator dedi: “Onu yax na g tirin, yolda lar is onun arxa t find
saxlay n.” Sonra t rcüm çisin dedi: “Onlara de ki, m n bundan o adam haqq n-
da soru aca am. rm yalan dan sa, siz d onu yalanç hesab edin.”
bu Süfyan dedi): “Vallahi, dostlar n orada-burada m nim yalan m ba-
dan acaqlar ndan utanmasayd m, onun bar sind lb t ki, yalan dan ar-
m.” Sonra (Herakl n) onun bar sind m nd n ilk soru du u bu oldu: “Aran z-
da onun sli-n bi nec dir?” M n: “O, bizim aram zda silli-n blidir”– dedim.
O soru du: “Sizl rd n ondan vv l bu sözü dey n (pey mb rlik iddias ed n)
bir kims olubmu?” M n: “Xeyr!”– dedim. O soru du: “Heç onun ata-babalar n-
dan pad ah olubmu?” M n: “Xeyr!”– dedim. O soru du: “Onun ard nca ged nl r
xalq n zad ganlar r, yoxsa z ifl ri?” M n: “Xalq n z ifl ridir”– dedim. O soru -
du: “Onlar art rlar, yoxsa azal rlar?” M n: “Art rlar”– dedim. O soru du: “ ril -
rind onun dinini q bul etdikd n sonra naraz a gör dinind n dön n bir kims
varm ?” M n: “Yoxdur!”– dedim. O soru du: “Söyl dikl rini dem zd n (bu din
t etm zd n) vv l heç onu yalan dan maqda ittiham etmi dinizmi?” M n:
“Xeyr!”– dedim. O soru du: “Heç hdi pozurmu?” M n: “Xeyr (pozmur), lakin
biziml onun aras nda müv qq ti sülh müqavil si mövcuddur v bu müdd t r-
zind onun n ed yini d bilmirik”– dedim.
bu Süfyan dedi ki, m n deyil nl lav etm k üçün bu k lm n ba qa
bir ey tapa bilm dim. (Herakl) soru du: “Heç onunla döyü müsünüzmü?” M n:
“B li!”– dedim. O soru du: “Onunla döyü ünüz n il n tic nib?” M n dedim:
“Biziml onun aras nda ged n döyü d yi ndir. Gah o biz qalib g lir, gah da
biz ona qalib g lirik.” O soru du: “Siz n yi mr edir?” M n dedim: “O deyir ki,
k Allaha ibad t edin, heç n yi Ona rik qo may n, atalar n söyl dikl rini
rk edin. Habel namaz q lma , z kat verm yi, do ru dan ma , iff tli olma
qohumluq laq rini möhk ml ndirm yi d biz mr edir.” Sonra (Herakl)
rcüm çiy bel buyurdu: “Ona de ki: “S nd n onun n bi bar soru dum,
aran zda silli-n bli oldu unu bildirdin. H mçinin ( vv lki) elçil r d öz xalq-
lar n adl -sanl n slin m nsub olard lar. Sizl rd n ondan vv l bu sözü söyl -
n bir kims olubmu dey soru dum, dedin ki, xeyr. M n dü ündüm ki, r
ondan vv l bu sözü söyl mi bir kims olsayd , dey rdim ki, bu adam özünd n
vv l deyilmi bir sözü t krar edir. Ata-babalar n içind pad ah olubmu dey
soru dum, dedin ki, xeyr. M n fikirl dim ki, r ata-babalar ndan pad ah ol-
mu olsayd , dey rdim ki, bu adam atas n mülkünü geri alma a çal r. Söyl -
dikl rini dem zd n vv l onu yalan dan maqda ittiham etmi dinizmi dey so-
ru dum, dedin ki, xeyr. M ayd n oldu ki, insanlara qar yalan dan mayan
adam, Allaha qar da yalan dan maz. Onun ard nca ged nl r xalq n zad ganla-
r, yoxsa z ifl ridir dey soru dum, onun ard nca ged nl rin xalq n z ifl ri ol-
du unu söyl din. Elçil rin ard nca ged nl r d m hz onlard r. Onlar art rlar,
yoxsa azal rlar dey soru dum, dedin ki, onlar art rlar. man n v ziyy ti d ta-
mam oluncaya q r bel davam ed r. ril rind onun dinini q bul etdikd n
sonra naraz a gör dinind n dön n bir kims varm dey soru dum, dedin ki,
yoxdur. T bii ki, bu cür iman q lbl daxil olduqda bel olur. hdi pozurmu
dey soru dum, dedin ki, xeyr. Pey mb rl r d bel olur, hdi pozmurlar. Siz
yi mr edir dey soru dum. Dedin ki, T k Allaha ibad t edib heç n yi Ona -
7
rik qo mama siz mr edir v bütl tap nma siz qada an edir. Üst lik na-
maz q lma , do ru dan ma v iff tli olma da siz mr edir. V r s nin
dedikl rin do rudursa, onda o, bu ayaqlar n basd yer sahib olacaqd r. M n
bilirdim ki, o g k, lakin sizl rd n olaca güman etmirdim. r onun ya-
na gedib çata bil yim arxay n olsayd m, h r halda onunla görü çal -
ard m. V r yan nda olsayd m, ayaqlar yuyard m.”
Sonra o, Dihyan n1 vasit sil Busran n2 hökmdar na3 gönd rilmi (v onun t -
find n Herakla çatd lm ) Pey mb rin m ktubunu t b etdi. Qasid4 m k-
tubu Herakla verdi. O da oxudu. M ktubda bunlar yaz lm :

Allah n qulu v r sulu Muh mm dd n Rum imperatoru Herakla. Haqq yolu
tutub ged nl salam olsun! Bundan sonra, m n s ni slama d t edir m. sla-
q bul et ki, salamat qalasan v Allah s nin mükafat ikiqat versin. rq -
bul etm n, tabeçiliyind olanlar n günah s nin boynunda qalacaqd r. (S
Allah n m buyurdu unu deyir m): “Ey Kitab hli! Bizim v sizin aran zda
olan eyni bir k lm g lin ki, Allahdan ba qas na ibad t etm k, Ona heç
bir eyi rik qo mayaq v Allah qoyub bir-birimizi ilahil dirm k.” r
onlar üz dönd rs r, deyin: “ ahid olun ki, biz müs lmanlar q!”5
bu Süfyan dedi: “Herakl dey yini dedikd n v m ktubu oxuyub qurtar-
qdan sonra onun hüzurunda hay-küy qalxd , s sl r ucald v bizi bay ra ç xart-
lar. Onda m n yolda lar ma dedim: “ bn bu K nin6 i i (d ti) o q r bö-
yümü dür ki, B ni- sfar n hökmdar bel ondan qorxur.” Pey mb rin qalib
7
yin Allah slam q lbim sal ncaya q r q tiyy tl inanma a davam etdim.
liyan n sahibi v Herakl n dostu bn Nazur8 am xristianlar n ba ke i idi.
O, r vay t edir ki, Herakl liyaya g ldiyi zaman, (farslara qalib g ldiyi günl rin
birind ) s r oyanark n hvali-ruhiyy si çox pis idi. Herakl n patriarxlar ndan
zil ri ona: “S nin hal n xo umuza g lmir”– dedil r.
bn Nazur deyir ki, Herakl ulduzlara sas n fala baxan, kahin idi. Odur ki,
onlar n sual na bel cavab verdi: “M n bu gec ulduzlara baxark n Sünn t9
hökmdar n qalib g ldiyini gördüm. (Bir deyin gör k) xalqlar aras nda sünn t
ed nl r kiml rdir?” Onlar dedil r: “Y hudil rd n ba qa heç k s sünn t etmir.
Onlar n i i s ni t vi salmas n. S lt tinin rl rin x r gönd r ki, oralar-
dak y hudil ri öldürsünl r.” El bu vaxt Herakl n hüzuruna ssan hökmdar -
n Allah n elçisi bar sind x r verm k üçün gönd rdiyi adam g tirildi. He-
rakl qasidd n x r ald qdan sonra (xidm tçil rin mr edib) dedi: “Gedin bax n
görün, bu (ki i) sünn t edilib, ya yox.” (Xidm tçil r o ki iy ) baxd qdan sonra
1 Dihya ibn X lif l-K lbi shab dir.

2 M din il D q aras nda yerl n rdir. Hal-haz rda Suriyan n razisind yerl ir.
3 Ad Haris ibn bu mr l- ssanidir.
4 Bu, o zamanlar h slam dinini q bul etm mi Adiy ibn Hatim idi.
5 Ali- mran, 64.
6 Burada bu Süfyan Pey mb ri q sd edir. bu K Pey mb rin babalar ndan birinin ad r.
7 bl r rumlular bel ça rard lar.
8 bc bostan göz tçisi dem kdir.
9 Müs lmanlarda v y hudil rd yetkinlik ya na çatmam o lan u aqlar n ki ilik zas n d ri his-
sinin k silm sind n ibar t liyyat.
onun sünn t edilmi oldu unu Herakla x r verdil r. Herakl ondan bl r ba-
soru du. (Qasid) dedi: “Onlar da sünn t olunurlar.” Herakl buyurdu: “Budur,
bu xalq n hökmranl art q zühur etmi dir.” Sonra Herakl Rumiyyada ya ayan
elmd (fala baxmaqda) özün h mfikir olan dostuna m ktub yazd . (M ktub-
dan sonra) Herakl Hims 1 getdi v Pey mb rin zühuru v onun h qiq n d
pey mb r oldu u bar fikirl rin h mr y olan dostundan m ktub alanad k
Himsi t rk etm di. Herakl Rum zad ganlar Himsd ki q srin d t edib qa-
lar n ba lan lmas mr etdi. Sonra onlar n qar na ç b dedi: “Ey Rumlular!
Bu Pey mb bey t2 edib nicat tapmaq, do ru yola yön lm k v bir d mül-
künüzün qalma ist mirsinizmi?” Onlar (bu sözl ri e id n kimi) v i e kl r
qaç na b nz r (sür tl ) qap ya do ru qaçd lar, lakin qap lar n ba lanm ol-
du unu gördül r. Herakl onlardak nifr ti gördükd , iman g tir kl rind n
ümidini üzüb: “Onlar yan ma g tirin!”– dey buyurdu. (Zad ganlar onun hüzu-
runa g ldikd is bel ) dedi: “M n bayaq dedikl rimi ancaq dininiz olan s x
ba yoxlamaq üçün söyl dim. ndi is (buna) ahid oldum.” Zad ganlar
onun qar nda s cd etdil r v ondan raz qald lar. Herakl bar sind ki x rin
(d olan münasib tinin) sonu bel oldu. ( l-Buxari, 7)
1 Haz rda Suriyan n razisind yerl ir.

2 Pey mb rin d tini q bul ed k ona tabe v sadiq olma.
9
–
2 – man kitab
1-ci f sil. Pey mb rin : : : –
slam be ( sas) üz rind
qurulmu dur»– sözü
: -
[ : ].
8. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ slam be ( sas) üz rind
qurulmu dur: Allahdan ba qa (ibad haqq olan) m bud olmad na v Mu-
mm din Allah n elçisi oldu una ahidlik etm k, namaz q lmaq, z kat ver-
k, h cc etm k v Ramazan orucunu tutmaq.” ( l-Buxari, 8)
2-ci f sil. : –
mana aid i r
[ : ]. -
9. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ man altm v bir neç
öb n ibar tdir. H ya da iman n öb rind ndir.” ( l-Buxari, 9)
3-cü f sil. Müs lman o k sdir ki, : –

onun dilind n v lind n ba qa
müs lmanlara z r d ymir
-
[ : ].
10. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Müs lman o
sdir ki, onun dilind n v lind n ba qa müs lmanlara z r d ym sin; mü-
hacir d o k sdir ki, Allah n qada an etdiyi eyl ri t rk ed .” ( l-Buxari, 10)
4-cü f sil. Hans müs lman daha : –

zil tli say r?
. : -
[ : ]
11. bu Musa r vay t edir ki, ( shab r) soru du: “Ey Allah n elçisi! Hans
müs lman daha f zil tli say r?” Pey mb r dedi: “Dilind n v lind n mü-
lmanlara z r d ym n (müs lman).” ( l-Buxari, 11)
hih l-Buxari 10 man kitab .
5-ci f sil. Yem k yedirtm k : –

slamdand r
-
[ : ].
12. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, bir n r Pey mb rd n soru du: “ s-
lam (xisl tl rind n) n xeyirlisi hans r?” Pey mb r dedi: “S nin yem k
yedirtm yin, tan na v tan mad na salam verm yin.” ( l-Buxari, 12)
6-c f sil. (Adam n) özü üçün : –

ist diyini (müs lman) qarda
üçün d ist si imandand r
[ : ]. -
13. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz özü üçün ist diyini (mü-
lman) qarda üçün ist dikc , (tam kild ) iman etmi olmaz.” ( l-Buxari, 13)
7-ci f sil. R sulullah sevm k : –

imandand r
-
[ : ].
14. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Can m lind olan
Allaha and olsun ki, sizd n biriniz m ni valideynind n v övlad ndan çox ist -
yinc , iman g tirmi olmaz.” ( l-Buxari, 14)
[ : ]. : -
15. s bu h disi eyni il r vay t edib ax rda “v bütün insanlardan” sözünü
lav etmi dir. ( l-Buxari, 15)
8-ci f sil. man n irinliyi : –

-
].
[ :
16. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kimd (bu) üç ey olsa, ima-
n irinliyini dadm olar: Allah v Onun elçisini ba qalar ndan daha çox sev-
k; adam yaln z Allah üçün sevm k; C nn at lma xo lamad kimi,
küfr qay tma da xo lamamaq.” ( l-Buxari, 16)
11
9-cu f sil. (Kamil) iman n : –

lam ti nsar 1 sevm kdir
[ : ]. -
17. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Kamil) iman n lam ti nsar
sevm kdir, münafiqliyin lam ti is nsara nifr t etm kdir.” ( l-Buxari, 17)
[ : ].
18. Ubad ibn Samit r vay t edir ki, Pey mb r traf nda shab rind n bir
st olark n dedi: “M bey t edin ki, Allaha rik qo mayacaqs z, o ur-
luq etm ksiniz, zina el ksiniz, u aqlar öldürm ksiniz, ya-
lan uydurub (kims ) iftira atmayacaqs z, ri tin buyurdu undan boyun
qaç rmayacaqs z! Sizl rd n h r kim bu hd v fa ets , onun savab Allah
ver r. Kim d bu günahlardan birini edib sonra dünyada ik n c zaland lsa,
bu onun üçün k ffar 2 olar. Kim bu günahlardan birini etdikd n sonra da Allah
onu gizl rs , onun i i Allaha qalar. st , onu ba layar, ist onu c za-
land rar.” Biz d buna bey t etdik. ( l-Buxari, 18)
10-cu f sil. : –
Fitn rd n qaçmaq dind ndir
: -
[ : ].
19. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Tezlikl (el qa-
ql qlar ba ver k ki, o zaman) müs lman n n xeyirli mal dinin gör fit-
rd n qaçaraq da lar n ba nda v ya mur dü n vadil rd otard qoyun-
lar olacaqd r.” ( l-Buxari, 19)
11-ci f sil. Pey mb rin : : –

«Aran zda Allah n yax
tan yan m m»– dem si :
: -
[ : ].
1 slam q bul etmi v Muh mm d Pey mb rin s daq tli silahda lar olmu M din nin yerli sa-
kinl ri. Onlar M kk n v ba qa rl rd n g n mühacirl ri evl rin q bul edir v onlar z ruri ya-
larla t min edirdil r.
2 Günahlar n ba lan lmas üçün ri tin buyurdu u qaydada veril n c za, yaxud deyil n söz v ya
veril n s .
20. Ai r vay t edir ki, Pey mb r shab rin mr etdiyi zaman onlara
gücl ri yetdiyi bir eyi mr ed rdi. Onlar (b n) dey rdil r: “Ya R sulullah!
Ax biz s nin kimi deyilik. Do rusu, Allah s nin keçmi v g k günahlar
ba lam r.” O is (buna) üzünd q b lam ti görününc q r hidd t-
r, sonra da dey rdi: “ übh siz ki, içinizd (Allahdan) n çox qorxan v
Allah n yax tan yan m m!” ( l-Buxari, 20)
12-ci f sil. : –
man hlinin ll r say sind
bir-birind n üstün olmas
].
[ :
21. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn t hli C n-
,C nn m hli d C nn daxil olduqdan sonra Uca Allah buyura-
caq: “Q lbind xardal d si a rl nda iman olan h r k si (C nn md n)
xar n!” Bel , onlar oradan qapqara qaralm halda ç xar b ya dan
n çaya (v ya H yat çay na) at lacaq v selin k nar nda qalan toxumlar ne-
cüc rirs , onlar da el cüc kl r. M r (torpa n üstün ) ç xan sapsa-
, yilmi cüc rtil ri görm dinmi?” ( l-Buxari, 22)
: -
[ : ].
22. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yuxuda oldu-
um zaman insanlar m göst rildi. Onlar n yinl rind köyn kl r var idi. Bu
köyn kl rin b zisi sin çat rd , b zisi is bundan a idi. Öm r ibn X ttab
da m göst rdil r. Onun ynind ( yi yerl ) sürün n bir köyn k var idi.”
shab r): “Bunu n yozdun, ya R sulullah?”– dey soru dular. “Din
(yozdum)!”– dedi. ( l-Buxari, 23)
13-cü f sil. : –
ya imandand r
: -
[ : ].
23. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r nsardan olan qarda na (h dd n
ziyad ) h yal olmama n sih t ed n bir ki inin yan ndan keç rk n demi dir:
“Onu burax! Çünki h ya imandand r.” ( l-Buxari, 24)
13
14-cü f sil. (Uca Allah n): : –

r tövb ets r, namaz q b
kat vers r, onlar s rb st
burax n»1– sözü
: -
[ : ].
24. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlar Allahdan ba qa
(ibad haqq olan) m budun olmad na v Muh mm din Onun elçisi oldu u-
na had t g tirm yinc , namaz q b z kat verm yinc (onlarla) vuru maq m -
mr edildi. r (a karda) bunu yerin yetirs r, – slam haqq (cinay gö-
veril k c za) istisna olmaqla, – canlar v mallar m nd n qorumu olar-
lar. Onlar n (batini ll rinin) haqq-hesab is Allaha aiddir.” ( l-Buxari, 25)
15-ci f sil. : : –
man ldir»– dey n adam
: -
[ : ].
25. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb rd n soru dular: “Hans l n
yax l say r?” Dedi: “Allaha v Onun elçisin iman g tirm k”. Soru du-
lar: “B s sonra hans r?” Dedi: “Allah yolunda cihad etm k”. (Yen ) soru du-
lar: “B s sonra hans r?” Dedi: “Q bul olunmu h cc”. ( l-Buxari, 26)
16-c f sil. : –
(Adam n q bul etdiyi) slam
qiq uy un olmazsa
: -
[ : ].
26. d ibn bu V qqas r vay t edir ki, (bir gün) Pey mb r bir d st adama
diyy ver rk n m n d (onlar n yan nda) oturmu dum. Pey mb r onlar-
dan n çox xo uma g n bir adama heç n verm di. Dedim: “Ya R sulullah!
Niy filank si k narda qoydun? Vallahi ki, m n onu mömin hesab edir m.”
(Pey mb r ): “B lk müs lmand r!”– dedi. M n bir az susdum. N hay t,
1 “ t-Tovb ” sur si, 5.

onun haqq nda bildikl rim m üstün g ldi v yen sözümü t krar edib: “Ni-
filank si k narda qoydun? Vallahi ki, m n onu mömin hesab edir m”– de-
dim. (Pey mb r ): “B lk müs lmand r!”– dedi. M n bir müdd t susdum.
Amma onun haqq nda bildikl rim yen m üstün g ldi v bir daha sözümü
krar etdim. Pey mb r d dediyini t krar söyl dikd n sonra m buyur-
du: “Ey S d! B n bir adama Allah onu üzüqoylu Oda atmas n dey h diyy
verir m, halbuki ba qas ondan da çox ist yir m.” ( l-Buxari, 27)
17-ci f sil. H yat yolda na qar : –

nankorluq etm k v küfrün al-
nda (ba qa növ) küfrün olmas
: -
[ : ].
27. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r dedi: “M C nn m göst ril-
di. Baxd m ki, onun sakinl rinin ks riyy ti nankor olan qad nlard r.” Soru -
dular: “Allaha qar nankordurlarm ?” (Pey mb r ) dedi: “Onlar rl rin
qar nankordurlar, yax yer vururlar. Birisin il boyu yax q edirs n,
sonra da s nd n (xo una g lm n) bir ey gör nd deyir ki: –M n s nd n heç
vaxt xeyir görm dim.” ( l-Buxari, 29)
18-ci f sil. Günah i r görm k : –

cahillikd n ir li g n bir eydir
günah sahibi ta Allaha rik
qo may nca, etdiyi günaha gör
kafir say lmaz
: -
[ : ].
28. bu Z rr r vay t edir ki, m n bir adama nalayiq söz deyib1 onu anas na gö-
utand rd m. Pey mb r m buyurdu: “Ey bu Z r! S n onu anas na
gör utand rd n? H qiq n d , s nd cahiliyy t ( xlaq ) qalm r. Köl riniz
sizin qarda lar zd r! Allah onlar sizin tabeçiliyiniz vermi dir. Kimin qarda-
öz tabeçiliyi alt nda olsa, yediyind n ona da yedirtsin, geyindiyind n ona da
geyindirsin! Onlar gücl ri çatmad bir i yükl yin. H rgah, onlar güc-
ri çatmad bir i yükl niz, onda onlara yard m edin.” ( l-Buxari, 30)
1 Ba qa r vay td : Ona: “Ey z nci o lu!”– dey müraci t etdim.

15
19-cu f sil. (Uca Allah n): r : –

möminl rd n iki d st bir-biri
il vuru arsa, onlar d rhal ml k j i [
bar n»1– sözü Zpo n
: -
[ : ].
29. bu B kr demi dir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim: “ ki mü-
lman q nclar ç kib üz-üz g rs , öldür n d , öldürül n d C nn
gir r.” Dedim: “Ya R sulullah! Öldür n ayd nd r. B s öldürül n niy ?” Dedi:
“Çünki o, qarda öldürm h ris idi.” ( l-Buxari, 31)
20-ci f sil. : –
Zülmün alt nda (ba qa növ)
zülmün olmas
Z& %$#"![ : : -
[ : ] ZDCBA[ : :
30. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, man g tirib imanlar na zülm qatma-
yanlar min-amanl qdad rlar...”2 ay si nazil olduqda Pey mb rin shab ri
dedil r: “Bizim hans birimiz (özün ) zülm etm yib ki?” Uca Allah da bu ay ni na-
zil etdi: “H qiq n d , Allaha rik qo maq böyük zülmdür!”3 ( l-Buxari, 32)
21-ci f sil. Münafiqin lam tl ri : –

: -
[ : ].
31. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Münafiqin lam ti
üçdür: dan zaman yalan dan ar; v d verdiyi zaman (v din ) xilaf ç xar;
ona man t verildiyi zaman x yan t ed r.” ( l-Buxari, 33)
: : -
[ : ].
32. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Dörd (xisl t) var-
r ki, bunlar kimd olsa, sl münafiq say lar v h r kimd bunlardan biri olsa
1 “ l-Hucurat” sur si, 9.

2 “ l- n'am” sur si, 82.
3 “Lo man” sur si, 13.
bel , onu t rk edinc q r özünd münafiqlik xisl ti qalm say lar: ona ma-
t verildiyi zaman x yan t ed r; dan zaman yalan dan ar; hd ba lad -
zaman ( hdini) pozar; mübahis etdiyi zaman haqs zl q ed r.” ( l-Buxari, 34)
22-ci f sil. : –
dr gec sind 1 ibad t etm k
imandand r
. : : -
[ : ]
33. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r k s Q dr gec -
sind imanla, mükafat (yaln z Allahdan) umaraq ibad t ed rs , keçmi gü-
nahlar ba lanar.” ( l-Buxari, 35)
23-cü f sil. Cihad imandand r : –
: -
[ : ].
34. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qüdr tli v Böyük
Allah Onun yolunda cihada ç xan kims nin mükafat tez ver r. (Allah buyu-
rar): “Onu (evind n) ç xaran yaln z M olan iman v elçil rim olan inam -
r. M n d onu nail oldu u savab v q nim tl (sa -salamat yurduna) qayta-
raca am, yaxud C nn daxil ed m.” H rgah ümm timi ziyy salm
olmasayd m, (döyü ged n) d st nin arxas nda qalmazd m v Allah yolunda
öldürülüb sonra dirildilm yimi, sonra öldürülüb yen dirildilm yimi, sonra
mütl q yen öldürülm yimi ist rdim.” ( l-Buxari, 36)
24-cü f sil. : –
Ramazan gec rind nafil
namazlar q lmaq imandand r
[ : ]. : : -
35. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Ramazan gec -
rind imanla, mükafat (yaln z Allahdan) umaraq nafil namazlar q lsa, keç-
mi günahlar ba lanar.” ( l-Buxari, 37)
1 Ramazan ay n son on gününd ki t k gec rd n biri. Müq dd s Quranda deyilir ki, bu gec , bel
gec nin olmad min aydan üstündür, y ni r mömin bu gec rzind Allaha ibad tl m ul olsa o,
min ay rzind Allaha ed yi ibad gör qazanaca mükafatdan daha böyük mükafat qazanar.
17
25-ci f sil. Ramazan ay : –

mükafat (yaln z Allahdan )
umaraq oruc tutmaq imandand r
]. : : -
[ :
36. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Ramazan ay
imanla, mükafat (yaln z Allahdan) umaraq oruc tutarsa, keçmi günahlar
ba lanar.” ( l-Buxari, 38)
26-c f sil. Din asand r : –

: -
[ : ]
37. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H qiq n, din asan-
r. Dini ç tinl dir n el bir kims yoxdur ki, (din) onu üst sin. El is
do ru yol tutun, ( n kamil olan yerin yetir bilm niz, heç olmasa ona) ya-
nla n, (qazand z savaba) sevinin, s r, ax am v gec nin bir vaxt nda
(Allahdan) köm k dil yin.” ( l-Buxari, 39)
27-ci f sil. Namaz q lmaq : –

imandand r
– – -
[ : ].
38. l-B ra (ibn Azib) r vay t edir ki, Pey mb r M din 1 g ldikd ilk v-
l nsardan olan babalar n (v ya day lar n) yan nda qald v on alt , ya-
xud on yeddi ay Beytul-M qdis 2 do ru namaz q ld . Halbuki, qibl sinin3
4 do ru olmas arzu edirdi. Pey mb rin (K do ru) q ld ilk
1 l-M din – S udiyy bistan nda r. Müs lmanlar n müq dd s ziyar tgah olan Muh mm d
Pey mb rin m scidi orada yerl ir. Muh mm d Pey mb r v onun shab ri m hz bu hic-
t etmi r. slamdan vv lki zamanlarda r Y srib adlan rd .
2 Beytül-M qdis – Qüdsd yerl n m sciddir.
3 Namaz q nark n v bir s ra dig r ibad t ayinl rinin icra edildiyi vaxtlarda müs lmanlar n üzl rini
çevirdikl ri, M kk rind ki M scidülh ramda yerl n K olan istiqam t. slam n yay ld ilk
dön md qibl Beytul-M qdis idi.
4 K – brahim v onun o lu smail pey mb rin ucaltd kub formas nda da tikili. O, Alla-
ha ibad t etm k üçün yer üzünd tikil n ilk m d olmu dur. Bütün müs lmanlar namaz q lark n üzl ri-
ni ona do ru çevirirl r. H r il milyonlarla müs lman ya ad ölk n M kk g k onu ziyar t edir,
dim ibad tgah n traf na dolan rlar.
namaz sr namaz oldu. Bir camaat da onunla birlikd namaz q ld . Sonra

onunla birlikd namaz q lanlardan biri ç b getdi v m scidl rin birind rüku-
ya getmi bir camaat n yan ndan keç rk n dedi: “Allah ahid g tirir m ki,
n Pey mb rl birg M kk 1 do ru namaz q ld m.” (Camaat bunu e i-
n kimi) oldu u v ziyy td K t f döndü.

hudil r v xristianlar Pey mb rin Beytul-M qdis t f namaz q l-
ma b nirdil r. El ki o, üzünü K t f dönd rdi, bu onlar n xo una
lm di. ( l-Buxari, 40)
28-ci f sil. Ki inin slam n : –

göz lliyi
: -
[ : ].
39. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir b nd müs l-
man olub slam göz l ya ayarsa, Allah onun keçmi etdiyi h r bir günah ba-
layar. Bundan sonra is (ed yi ll rin) zini alar: h r yax a, onun on
mislind n ta yeddi yüz qat nad k ( z veril r); h r pisliy is yaln z öz misli
r (c za veril r). Yaln z Allah n bunu ba lamas istisnad r.” ( l-Buxari, 41)
29-cu f sil. : –
Allaha n sevimli olan din
l) davamiyy tli olan r
. . .« »: : -
. .« »:
[ : ]
40. Ai r vay t edir ki, yan nda bir qad n olark n Pey mb r iç ri daxil
olub: “Bu kimdir?”– dey soru du. (Ai ): “Filank sdir”– deyib, onun namaz
lma ndan dan . Pey mb r buyurdu: “B sdir, siz bacard yerin
yetirm lisiniz. Vallahi, siz usanmad qca, Allah usanmaz.”
Ai demi dir: “Allah üçün ibad tl rin n sevimlisi o ldir ki, insan
onu davaml yerin yetirir.” ( l-Buxari, 43)
30-cu f sil. man n artmas v : –

azalmas
: -
[ : ].
1 S udiyy bistan nda rdir. Müs lmanlar n n müq dd s yeri olan K bu rd yerl ir.
rin sas smail pey mb rin dövründ qoyulmu dur. Muh mm d Pey mb r d orada anadan
olmu v buradan slam yayma a ba lam r.
19
41. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q lbind arpa d si a rl n-

da iman ola-ola “Allahdan ba qa (haqq) m bud yoxdur!” – dey n k s C n-
1
md n ç xacaqd r. Q lbind bu da d si a rl nda iman ola-ola “Allahdan

ba qa (haqq) m bud yoxdur!”– dey n k s C nn md n ç xacaqd r. Q lbind
rr a rl nda iman ola-ola “Allahdan ba qa (haqq) m bud yoxdur!”– dey n
sC nn md n ç xacaqd r.” ( l-Buxari, 44)
-
R Q P ONM LK [ : .
Z VU T S
[ : ].
42. Öm r ibn X ttab r vay t edir ki, bir y hudi ona bel dedi: “Ey möminl rin
miri! Sizin Kitab zda oxudu unuz el bir ay vard r ki, o, biz y hudil nazil
olsayd , h min günü bayram ed rdik.” Öm r : “Hans ay dir o?”– dey soru -
du. (Y hudi): “Bu gün dininizi sizin üçün kamil etdim, siz olan nem timi ta-
mamlad m v din olaraq sizin üçün slam b nib seçdim”2 ay sidir dey
cavab verdi. Öm r dedi: “Biz bu ay nin nazil oldu u günü d , yeri d bilirik.
Bu ay Pey mb cüm günü, fatda3 nazil olmu dur.” ( l-Buxari, 45)
31-ci f sil. Z kat slamdand r : –

: -
»:
.« » .« »: .«
»: . .« »:
» . .«
[ : ]«
43. lh ibn Ubeydullah r vay t edir ki, N cd4 hlind n olan, saçlar da q
bir ki i Pey mb rin yan na g ldi. Biz uzaqdan onun gurultulu s sini e idir,
amma n dediyini anlam rd q. N hay t, yax na g ldi v ayd n oldu ki, slam
bar sind soru ur. Pey mb r buyurdu: “Bir gün v bir gec rzind be
vaxt namaz (q lmal san).” Ki i soru du: “M bundan ba qas vacib buyru-
lubmu?” (Pey mb r ): “Xeyr! Yaln z könüllü olaraq q ld ndan ba qa”– de-
cavab verdi. Sonra Pey mb r buyurdu: “Ramazan orucunu da (tutmal -
san).” (Ki i) soru du: “M bundan ba qas vacib buyrulubmu?” (Pey m-
r ): “Xeyr! Yaln z könüllü olaraq tutdu undan ba qa”– dey cavab verdi.
Pey mb r ona z kat n vacibliyini d bildirdi. (Ki i) soru du: “M bun-
dan ba qas vacib buyrulubmu?” (Pey mb r ): “Xeyr! Yaln z könüllü olaraq
1 Transkripsiyas : “La ilah ill llah”.

2 “ l-Maid ” sur si, 3.
3 M kk n 25 km aral da yerl n vah . Zülhicc ay n doqquzuncu günü z vvarlar orada qal rlar.
4 M kk il raq aras nda olan razil r.
verdiyind n ba qa”– dey cavab verdi. Ki i: “Vallahi ki, m n buna heç n art r-
mayaca am v heç n skiltm m”– dedi v dönüb getdi. Pey mb r
buyurdu: “ r do ru deyirs , nicat tapacaqd r.” ( l-Buxari, 46)
32-ci f sil. C naz nin ard nca : –

getm k imandand r
»: : -
[ : ].
44. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim imanla, mükafa-
(yaln z Allahdan) umaraq c naz nin ard nca gets , namaz q b d fn edi-
k yan nda qalsa, iki qirat1 savabla geri qay dar ki, qiratlar n h r biri
Uhud da boyda olar. Kim c naz namaz q b d fn edilm mi n vv l geri
qay tsa, bir qiratla geri qay tm olar.” ( l-Buxari, 47)
33-cü f sil. Möminin özü d hiss : –

etm n linin puç
olma ndan qorxmas
[ : ]« »: : -
45. Abdullah ibn M suddan r vay t edilmi dir ki, Pey mb r demi dir: “Mü-
lman söym k günah, ona qar vuru maq is küfrdür.” ( l-Buxari, 48)
: : -
»
[ : ] .«
46. Ubad ibn Samit r vay t edir ki, Pey mb r Q dr gec sini x r verm k
üçün (evind n) ç xd . Bu vaxt müs lmanlardan iki n r ç -bo az edirdil r.
Pey mb r dedi: “M n siz Q dr gec sini x r verm k üçün ç xd m. Filan-
sl filank s mübahis etdikl rin gör (bu bilgi) qeyb oldu. B lk d , bu sizin
xeyriniz dir. El is onu (iyirmi) yeddinci, (iyirmi) doqquzuncu v (iyirmi) be-
inci günl rd axtar n.” ( l-Buxari, 49)
34-cü f sil. C brailin : –

Pey mb iman, islam v
ehsan bar sual verm si ...
»: : -
»: .«
1 Qirat: ölçü vahididir.
21
»: .«
»: .«
.«
»: . .« »: . ZÁÀ ¿¾½ [
[ : ] .«
47. bu Hureyra r vay t edir ki, bir gün Pey mb r camaat n aras nda otur-
mu du. Bir n r onun yan na g lib: “ man n dir?”– dey soru du. Pey m-
r buyurdu: “ man (odur ki,) Allaha, Onun m kl rin , Onunla qar la a-
ca na v Onun elçil rin iman g tir n, habel (öldükd n sonra) diril yin
inanasan.” O: “ slam n dir?”– dey soru du. Pey mb r buyurdu: “ slam
(odur ki,) Allaha ibad t edib Ona (heç bir eyi) rik qo mayasan, (vaxtl -vax-
nda, laz nca) namaz q lasan, vacib buyrulmu z kat ver n v Ramazan
ay oruc tutasan.” O: “Ehsan n dir?”– dey soru du. Pey mb r buyurdu:
“Ehsan (odur ki,) Allaha, sanki Onu görürmü n kimi ibad t ed n; s n Onu
görm n d , (bil ki,) O, s ni görür.” O: “Qiyam t n zaman qopacaq?”– dey
soru du. Pey mb r buyurdu: “Bu haqda soru ulan soru andan çox bilmir.
Lakin s Qiyam tin lam tl rini dey m: k niz öz a as do aca v
kimliyi b lli olmayan, d otaran çobanlar hündür binalar tikm kd bir-biri
il yar acaqlar zaman (Qiyam t qopacaqd r. Bu da) yaln z Allah n bildiyi be
eyd n biridir.” Sonra Pey mb r : “H qiq n, Saat (Qiyam tin qopaca
vaxt ) ancaq Allah bilir. Ya (ist diyi vaxt) göyd n O ya r, b tnl rd
olan O bilir. Heç k s s r n qazanaca bilm z. Heç k s harada öl yini
bilm z. Allah is , übh siz ki, (h r eyi) Bil ndir, (h r eyd n) X rdard r!”1
ay sini oxudu. Sonra o adam dönüb getdi. Pey mb r : “Onu geri qaytar n!”–
dey buyurdu. Lakin ( shab r) ondan bir r- lam t görm dil r. Pey m-
r buyurdu: “Bu C brail idi. nsanlara dinl rini öyr tm k üçün g lmi di.”
l-Buxari, 50)
35-ci f sil. : –
Dinin gör übh li eyl rd n)
kin n kims nin f zil ti
»: : -
.
] .« .
[ :
48. Nom n ibn B ir r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim:
“Halal da b llidir, haram da. Bunlar n aras nda (halal yaxud haram oldu u
lli olmayan b zi) übh li eyl r vard r ki, çox insanlar bunu bilm zl r. Kim
1 “Lo man” sur si, 34.

übh li eyl rd n ç kins , dinini v namusunu qorumu olar. Kim übh li ey-
dalsa, (mal-qaras ) qoru un k nar nda otaran çoban kimi, çox keçm z
qoru a dü r. Bilin ki, h r bir hökmdar n qoru u vard r. Bilin ki, Allah n yer
üzünd ki qoru u haram buyurdu u eyl rdir. Diqq t edin! B nd bir t
parças vard r. r o yax olarsa, bütün b n yax olar, yox r korlanar-
sa, bütün b n korlanar. Bilin ki, o ( t parças ) q lbdir.” ( l-Buxari, 52)
36-c f sil. Q nim tin be : –

birini verm k imandand r
. .« »: : -
.« – – »:
»: . . .
»: . .«
.«
[ : ] .« »: . .
49. bn Abbas r vay t edir ki, Abdul-Qeys (q bil sinin) nümay nd ri Pey-
mb rin yan na g ldikd o: “Siz kiml rd nsiniz?”– dey soru du. Onlar:
“Rabiy'a (q bil sind nik)”– dey cavab verdil r. (Pey mb r ) buyurdu:
“Xo g lmi siniz! Allah sizi utand rmas n, pe man el sin!” Onlar dedil r:
“Ya R sulullah! Biz s nin yan na yaln z haram ayda g bilirik. S ninl bizim
aram zda Mudar q bil sinin kafirl ri vard r. Odur ki, biz (haqq batild n
ay rd ed n) b lli bir ey mr et ki, onu gerid qalanlar za x r ver k, onun
say sind C nn gir k.” Onlar Pey mb rd n içkil r bar d soru du-
lar. Pey mb r onlara dörd eyi mr etdi, dörd eyi qada an etdi. Onlara
k Allaha iman g tirm yi mr etdikd n sonra soru du: “Bilirsinizmi, T k
Allaha iman g tirm k n dem kdir?” Onlar: “Allah v Onun r sulu daha yax
bilir!”– dedil r. Pey mb r buyurdu: “(Bu) – riki olmayan T k Allahdan
ba qa (ibad haqq olan) heç bir m budun olmad na v Muh mm din
Onun elçisi oldu una had t verm k, namaz q lmaq, z kat verm k, Ramazan
orucunu tutmaq v q nim tl rd n be birini (xüms1) verm yinizdir.” (Pey-
mb r ) onlara dörd eyi – h nt mi , dubban 3, n qiri4 v müz ff ti (yaxud
2
müq yy ri)5 qada an etdi. Sonra dedi: “Buyurduqlar yadda saxlay n v

bunlar özünüzd n sonra g nl x r verin.” ( l-Buxari, 53)
1 Xüms – h rbi q nim tl rin be bir hiss si. Bu bir hiss yen d be hiss bölünür v sonra onun
be bir hiss si müs lman hökmdar n lind qal r, qalan be dörd hiss is Quran bölgüsün uy un
olaraq Muh mm d Pey mb rin qohumlar – Ha imin zürriyy ti, yetiml r, kas blar v ehtiyac içind
olan müsafirl r aras nda paylan r.
2 H nt m – t rkibin yun v qan qat lm gild n düz ldilmi ya l r ngli cürd k. vv ll r bu cür qab-
larda rab saxlayard lar.
3 Dubba – rab saxlamaq üçün qurudulmu boran dan düz ldilmi qab.
4 N qir – rab saxlamaq üçün içi oyulmu xurma kötüyünd n düz ldilmi qab.
5 Müz ff t, yaxud müq yy r – rab saxlamaq üçün yanlar qatranla malalanm qab.
23
37-ci f sil. ll rin ancaq : –

niyy gör möt r say laca
bar varid olan h dis
»: -
[ : ]«
50. Öm r ibn X ttab r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ ll r ancaq
niyy tl gör dir. H r k d yaln z niyy t etdiyi ey qalacaqd r. Kimin hic-
ti Allah v Onun elçisi üçündürs , onun hicr ti Allah v Onun elçisi üçün-
dür. Kimin d hicr ti ld ed yi dünya (mal ndan) v ya evl yi qad n-
dan ötrüdürs , onun hicr ti hicr t etdiyi ey aiddir.” ( l-Buxari, 54)
[ : ] .« »: -
51. bu M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir adam savab
(yaln z Allahdan) umaraq var ndan ail sin x rcl , bu onun üçün s
olar.” ( l-Buxari, 55)
38-ci f sil. : –
Pey mb rin : «Din
sih tdir!»– sözü :
: -
[ : ].
52. rir ibn Abdullah l-B li r vay t edir ki, m n namaz q laca ma, z kat
ver yim v h r bir müs lmana n sih t ed yim dair Pey mb bey t
etdim. ( l-Buxari, 57)
. . : -
[ : ].
53. rir ibn Abdullah l-B li r vay t edir ki, m n Pey mb rin yan na g -
lib dedim: “ slamda sabit qalaca ma dair s bey t edir m.” Pey mb r :
“H r bir müs lmana n sih t etm lis n”– dey qar ma rt qoydu. M n buna
da bey t etdim. ( l-Buxari, 58)
hih l-Buxari 24 Elm kitab .
–
3 – Elm kitab
1-ci f sil. Elmin f zil ti : –
: -
[ : ]
54. bu Hureyra r vay t edir ki, bir d Pey mb r camaatla söhb t ed rk n
bir b vi g lib: “Qiyam t n zaman qopacaq?” dey soru du.” Pey mb r
is söhb tin davam etdi. Oradak lardan kimisi: “O, (bu b vinin) sözünü
itdi, lakin bu onun xo una g lm di”– dedi, kimisi d : “Xeyr, o e itm di”– de-
di. N hay t, o, söhb tini bitirdikd n sonra: “Qiyam t bar soru an adam ha-
radad r?”– dey soru du. (B vi): “M n buradayam, ya R sulullah!”– dey
cavab verdi. Pey mb r buyurdu: “ man t itiril yi zaman Qiyam ti göz-
.” (B vi): “ man t nec itiril k?”– dey soru du. Pey mb r buyurdu:
i, ona layiq olmayan adama tap rd qda Qiyam ti gözl .” ( l-Buxari, 59)
2-ci f sil. Elmi çatd rmaq : –

qs dil s sini qald ran adam
: -
[ : ].
55. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, s rd oldu umuz zaman Pey m-
r bizd n geri qald , sonra da namaz n vaxt n ç xma na az qalm g lib
biz çatd . (Namaz n vaxt ç xacaqd dey ,) biz d st maz al b ayaqlar za m sh
etm ba lad q. Pey mb r (bunu görc k) uca s sl iki v ya üç d bel
buyurdu: “At gir n topuqlar n vay hal na!” ( l-Buxari, 60)
3-cü f sil. mam n öz havadar- : –

lar na onlar n biliyini yoxlamaq
qs dil sual verm si
: -
[ : ]. :
25
56. bn Öm r r vay t edir ki, bir gün Pey mb r dedi: “A aclar iç risind
el bir a ac vard r ki, onun yarpa tökülmür v o, müs lmana b nz yir. Deyin
görüm, o n dir?” Camaat vadil rd bit n a aclar sadalama a ba lad .
bn Öm r dedi: “M n onun xurma a ac oldu unu dü ündüm, lakin
(bunu dem ) utand m. Sonra camaat: “Söyl gör k, o n dir, ya R sulullah?”–
dey soru dular. Pey mb r : “Bu, xurma a ac r”– dedi.” ( l-Buxari, 61)
4-cü f sil. H dis aliminin : –

hüzurunda oxumaq v ya
(h disi) ona rz etm k
: -
].
[ :
57. s r vay t edir ki, biz Pey mb rl birg m scidd oturdu umuz za-
man bir ki i d nin üstünd oraya yax nla . Ki i d ni m scidd dizi üst
çökdürdükd n sonra onu buxovlad , sonra da: “Hans z Muh mm ddir?”–
dey soru du. Bu vaxt Pey mb r shab rin aras nda söyk nib oturmu -
du. Biz: “(Axtard n adam) söyk nib oturan bu a niz ki idir”– dedik. (Ki i):
“Ey Abdul-Mutt libin o lu!”– dey müraci t etdi. Pey mb r : “S ni e idi-
m”– dey buyurdu. (Ki i) dedi: “M n s nd n (b zi eyl r) soru aca am v
çox ç tin suallar ver m. Odur ki, m ac n tutmas n.” Pey mb r
ona: “A na g ni soru ”– dey buyurdu. (Ki i) dedi: “S ni and verir m s -
nin v s nd n vv lkil rin R bbin , (de görüm) s ni bütün insanlara Allahm
(elçi) gönd rdi?” (Pey mb r ): “Allah ( ahiddir ki,) bel dir!”– dey buyur-
du. (Ki i) dedi: “S ni and verir m Allaha, (de görüm) gec v gündüz be vaxt
namaz q lma s Allahm mr etdi?” (Pey mb r ): “Allah ( ahiddir
ki,) bel dir!”– dey buyurdu. (Ki i) dedi: “S ni and verir m Allaha, (de görüm)
ilin bu (b lli) ay nda oruc tutma s Allahm mr etdi?” (Pey mb r ):
“Allah ( ahiddir ki,) bel dir!”– dey buyurdu. (Ki i) dedi: “S ni and verir m
Allaha, (de görüm) varl lar zdan s al b kas blar za payla rma
Allahm mr etdi?” (Pey mb r ): “Allah ( ahiddir ki,) bel dir!”– dey
buyurdu. (Ki i) dedi: “M n s nin g tirdiyin iman g tirdim, m n qövmümün
nin yan na gönd rdiyi elçisiy m, m n S 'd ibn B kr o ullar n qarda – Di-
mam ibn S m.” ( l-Buxari, 63)
: -
: .
[ : ].
58. bn Abbas r vay t edir ki, Allah n elçisi bir ki iy m ktub verib onu
hreynin hökmdar na çatd rma mr etdi. B hreynin hökmdar da onu Xos-
rova t slim etdi. (Xosrov) m ktubu oxuduqdan sonra onu c q-c q etdi.
(H disin ravil rind n olan bn ihab) deyir ki, z nnimc S id ibn l-Mu-
seyyib demi dir: “Allah n elçisi onlara: “C q-c q olsunlar”– dey b ddua
etdi.” ( l-Buxari, 64)
: -
[ : ].
59. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r m ktub yazd rd v ya yazd r-
maq ist di. Ona: “O (hökmdarlar) möhürsüz m ktublar oxumurlar”– deyildi.
Buna gör d o, üstünd : “Muh mm d R sulullah” sözü h kk edilmi gümü
üzük düz ltdirdi. Bu üzüyün Pey mb rin lind iz qoymu b yazl h
gözl rim önünd dir. ( l-Buxari, 65)
»:
[ : ] .«
60. bu Vaqid l-Leysi r vay t edir ki, Pey mb r camaatla birlikd m scid-
oturark n, (oraya) üç n r g ldi. kisi Pey mb t f yön ldi, biri is
b getdi. O iki n r Pey mb rin yan nda dayand . Onlardan birisi dövr
vurub oturmu camaat n aras nda bo yer görüb orada yl di. O birisi d on-
lar n arxa t find yl di. Üçüncüsü is üz çevirib getdi. Pey mb r söhb -
tini bitirdikd n sonra dedi: “Bu üç n r bar siz x r verimmi? Onlardan
biri Allaha s nd , Allah da ona s nacaq verdi. Dig ri utand , Allah da ondan
utand . Üçüncüsün g ldikd is , o, üz dönd rdi, Allah da ondan üz dönd r-
di.” ( l-Buxari, 66)
5-ci f sil. Pey mb rin : : : –

«B n, özün (h dis) vay t
edilmi k s, (bilavasit ) e id n
sd n yax qavray r»– sözü
»: – – -
»: . « »: . «
27
»: . « »: . «
.
[ : ] .«
61. bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r (vida h ccind ) d sin mindi. Bir
rd nin ovsar ndan (yaxud noxtas ndan tutmu du). Pey mb r : “Bu,
hans gündür?”– dey soru du. Biz susduq, h tta onun ba qa bir ad dey yini
nn etdik. O dedi: “M r (bu gün) qurban günü deyilmi?” Biz: “B li!”– dey
cavab verdik. Pey mb r : “Bu, hans ayd r?”– dey soru du. Biz susduq, h t-
ta, onun ba qa bir ad dey yini güman etdik. O dedi: “M r (bu ay) zülhicc
ay deyilmi?” Biz: “B li!”– dey cavab verdik. O buyurdu: “Sizin qan z, mal -
z v namusunuz, bu ay z da v bu riniz d , bu gününüzün haraml
kimi bir-biriniz haramd r. Qoy burada olanlar (e itdikl rini) aram zda olma-
yanlara t bli etsinl r. Ola bilsin ki, burada olan k s (bunu) daha yax qavra-
yan bir kims çatd rs n.” ( l-Buxari, 67)
6-c f sil. Pey mb r sha- : –

ri) qaçmas nlar dey , onlara
yaln z münasib gördükd öyüd-
sih t ed r v elm öyr rdi
[ : ]. : -
62. bn M sud r vay t edir ki, (söyl dikl ri) bizi üzm sin dey , Pey mb r
biz (yaln z münasib) günl rd öyüd-n sih t ed rdi. ( l-Buxari, 68)
[ : ] .« »: -
63. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Asanla n, ç tinl dirm -
yin. Müjd yin, nifr t oyatmay n.” ( l-Buxari, 69)
7-ci f sil. Allah kim xeyir : –

sib etm k ist , ona dini
ba a dü yi müy ss r ed r
»: : -
[ : ] .«
64. Müaviy r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim: “Allah
kim xeyir n sib etm k ist , ona dini ba a dü yi müy ss r ed r. M n yal-
z payla ram. Ver n is Allahd r. Bu ümm tin (bir qismi) Allah n mri g -
linc q r (Qiyam t qopanad k) Allah n dini üz rind sabit qalacaq v be-
rin müxalif olanlar onlara heç bir z r ver bilm kl r.” ( l-Buxari, 71)
8-ci f sil. : –
Elmi d rind n bilm k
.« » : -
[ : ] .« »
65. bn Öm r r vay t edir ki, biz Pey mb rin yan nda ik n (oraya) xurma
ac n öz yi g tirildi v Pey mb r : “A aclar iç risind el bir a ac vard r
ki, onun m li müs lman n m lin b nz yir”– dedi. M n, o xurma a ac r
dem k ist dim, lakin baxd m ki, orada oturanlar n n kiçiyi m m v buna
gör d susdum. Pey mb r : “Bu, xurma a ac r”– dedi. ( l-Buxari, 72)
9-cu f sil. : –
Elm v hikm t (b edilmi
) qibt etm k
» : -
[ : ] .«
66. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yaln z iki n -
h d aparmaq olar: o adama ki, Allah ona var-dövl t vermi , o da bu var-
dövl td n haqq yolda x rcl mi dir; bir d o adama ki, Allah ona hikm t b et-
mi , o da bununla hökm etmi v bunu ba qalar na öyr tmi dir.” ( l-Buxari, 73)
10-cu f sil. : –
Pey mb rin : «Allah m, ona
Kitab öyr t»– sözü :
[ : ] .« »: : -
67. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r m ni ba na bas b dedi: “Alla-
m, ona Kitab 1 öyr t!” ( l-Buxari, 75)
11-ci f sil. : –
Uça n neç ya ndan e itdiyi
(h disl r) m qbul say la bil r
: -
[ : ].
1 Y ni Quran .
29
68. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r Minada1 (camaata) sütr siz2 halda
namaz q ld rark n m n di i e yin üstünd oraya yax nla m. O vaxt m n
art q h ddi-bülu a çatm m. M n (e yin üstünd ) c rg rd n birinin önün-
n keçdim, (sonra da) e yi otlama a buraxd m. Özüm is c rg daxil ol-
dum. Bu (h tim ) gör heç k s m irad tutmad . ( l-Buxari, 76)
]. -
[ :
69. Mahmud ibn Rabi demi dir: “Be ya mda ik n Pey mb rin su qab ndan
(a na su al b) üzüm püskürtdüyünü yad mda saxlam am. ( l-Buxari, 77)
12-ci f sil. : –
Elm öyr n v ba qalar na
öyr n kims nin f zil ti
»: -
[ : ] .«
70. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r bel demi dir: “Allah n m nim va-
sit ml gönd rdiyi do ru yol göst ricisi v elm, torpa a dü n bol ya mura
nz yir. Bu torpa n bir qismi münbit oldu undan, suyu can na ç kib növb -
növ bitkil r v çoxlu otlar yeti dirir; bir qismi d quru oldu undan, suyu üs-
tünd saxlay r v Allah da onunla insanlar faydaland r. Onlar bu sudan içir,
üst lik heyvanlar v kin sah rini d sulay rlar; bu ya n dü düyü el
bir yer d vard r ki, ora hamar oldu undan, n suyu (üstünd ) saxlay r, n d
bir bitki yeti dirir. Bu, Allah n dinini d rk ed n, Allah n m nim vasit ml gön-
rdiyind n faydalanan, elm öyr n v (bunu ba qalar na) öyr n kims il ,
buna t f ba bel qald rmayan v Allah n m nim vasit ml gönd rdiyi
do ru yol göst ricisini q bul etm n kims nin m lidir.” ( l-Buxari, 79)
13-cü f sil. : –
Elmin aradan qald lmas v
cahilliyin meydana ç xmas
» : -
[ : ] .«
1 Mina – M kk yax nl ndak vadidir.

2 Namaz q ld qda qar ya qoyulan, hündürlüyü d t qrib n dirs k boyda olan a ac v ya ona b nz r
ya sütr adlan r.
71. s r vay t edir ki, Pey mb r bel demi dir: “Elmin aradan qald lma-
, cahilliyin kök atmas , rab n (çox) içilm si v zinakarl n yay lmas Qiya-
t Saat n lam tl rind ndir.” ( l-Buxari, 80)
» : -
[ : ] .«
72. s bel demi dir: “Siz el bir h dis dan aca am ki, m nd n sonra heç
bir kims onu siz r vay t etm kdir. M n Pey mb rin bel dediyini
itdim: “Elmin azalmas , cahilliyin meydana ç xmas , zinakarl n yay lmas
lli qad na bir ki i dü kq r qad nlar n çoxal b ki il rin is azalmas
Qiyam t Saat n lam tl rind ndir.” ( l-Buxari, 81)
14-cü f sil. Elmin f zil ti : –

» : -
.« »: .«
[ : ]
73. bn Öm r r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim:
“Yuxuda (gördüm ki,) m bir cam süd g tirdil r. (M n bu südd n) o q r
içdim ki, n hay t, d rnaqlar n ucundan t r axd gördüm (doydu umu
hiss etdim). Sonra art Öm r ibn X ttaba verdim.” shab r: “S n bu yu-
xunu nec yozdun, ya R sulullah?”– dey soru dular. O: “Elm!”– dey cavab
verdi. ( l-Buxari, 82)
15-ci f sil. Heyvan n v ya ba qa : –

bir eyin üz rind oturulu halda
fitva verm k
: -
. .« »: .
[ : ]. .« »:
74. Abdullah ibn Amr ibn As r vay t edir ki, Pey mb r vida h ccind , ona
sual ver n insanlar oldu una gör Mina vadisind dayand . Bir n r onun ya-
na g lib: “Bilm dim, qurban k sm zd n vv l ba q rxd rd m”– dedi. (Pey-
mb r ): “Eyib etm z, (get, indi) k s!”– dey buyurdu. Ba qa birisi g lib: “Bil-
dim, ( eytana) da atmazdan vv l qurban k sdim”– dedi. (Pey mb r ):
“Eybi yoxdur, (get, indi) at!”– dey buyurdu. (H min gün) Pey mb rd n
(qurban k sm k, ba q rxd rmaq, da atmaq, t vaf etm k kimi h cc ayinl rin-
n) ön keçirilmi v ya t xir sal nm hans bir ey haqq nda soru dularsa, o
sad : “Eybi yoxdur, (get, indi) el ”– dey buyurdu.” ( l-Buxari, 83)
31
16-c f sil. : –
l v ya ba il i ar etm kl
suala cavab verm k
.« »: -
[ : ].
75. bu Hureyr r vay t edir ki, Pey mb r : “(Qiyam yax n) elm aradan
qald lacaq, c hal t v fitn r üz ç xacaq v h rc1 çoxalacaq”– dedi. Ondan:
“H rc n dir, ya R sulullah?”– dey soru dular. O, lini ç ki v ziyy td yu-
xar dan a endirib: “Bax bel ”– dey buyurdu, sanki q tl tör dil yini q sd
edirdi. ( l-Buxari, 85)
-
.
»:
–
– –
. –
– –
[ : ] .«
76. sma bint bu B kr r vay t edir ki, (gün tutuldu u vaxt) m n Ai nin
yan na g ldim, (o vaxt) o namaz q rd . M n: “ nsanlara n olub?”– dey so-
ru dum. O, (gün in tutuldu unu bildirm k üçün li il ) göy i ar etdi. (M n
scid t f boylan b gördüm ki,) camaat namaz q r. (Ai ): “Allah pak v
müq dd sdir!”– dedi. M n: “(Bu,) lam tdirmi?”– dey soru dum. O, ba il
ar edib (m nim sözümü) t sdiql di. Bu s bd n m n d namaza durdum.
hay t, hals zla b ld n dü düm v ba ma su tökm ba lad m. (Namaz-
dan sonra) Pey mb r qüdr tli v tli Allaha h md edib Onun nin
rifl r dedi, sonra da bel buyurdu: “Bu yerd m n, vv ll r m göst rilmi
r bir eyi, h tta, C nn t v C nn mi gördüm. M v hy olundu ki, siz
birl rinizd m sihi-d ccal n imtahan na b nz r (v ya buna yax n2) bir imta-
hana ç kil ksiniz. (Dünyas d yi mi kims n): “Bu adam3 haqq nda n
bilirs n?”– dey soru acaqlar. Mömin (yaxud y qinlikl inanan4) b nd : “Bu,
Allah n elçisi Muh mm ddir. O, biz d lill r v do ru yol göst ricisi g tirdi.
Biz d (onun d tini) q bul edib (onun) ard nca getdik. Bu, Muh mm ddir!”–
dey k. O bunu üç d t krar ed k. Bundan sonra (m kl r) ona: “Rahat
yat! Biz art q s nin ona q tiyy tl iman g tirdiyini bildik”– dey kl r. Müna-
1 “H rc” sözünün h rfi t rcüm si, min-amanl q v qayda-qanunun olmad v ziyy t, qar ql q, nizam-
zl q, çaxna ma, araqar ma, v lv , m , h rc-m rclik dem kdir.
2 Bu, h disi r vay t ed n ravil rd n birinin kkidir.
3 Burada "bu adam" deyildikd , Muh mm d Pey mb r q sd edilir.
4 Bu, h disi r vay t ed n ravil rd n birinin kkidir.
fiq (v ya q lbind übh olan) adam is : “Bilmir m, m n sad insanlar n b -

zi eyl r dan qlar e idir v h min eyi m n d deyirdim”– dey k. ( l-
Buxari, 86)
17-ci f sil. : –
Ortaya ç xm bir m nin
llini tapmaq m qs dil s
xmaq v ail d öyr tm k
-
. .
]. .« »
[ :
77. Abdullah ibn bu Müleyk r vay t edir ki, Uqb ibn l-Haris bu hab
ibn zizin q il evl ndikd n sonra onun yan na bir qad n g lib: “Uqb ni d ,
onun evl ndiyi qad da m n mizdirmi m”– dedi. Uqb ona: “M ni miz-
dirdiyind n x rim yoxdur v s n (heç vaxt bunu) m bildirm mis n”– de-
dikd n sonra heyvan na minib M din – Pey mb rin yan na getdi v (bu
ni) ondan soru du. Pey mb r dedi: “( bu hab n q s nin süd ba-
nd r) deyildiyi halda, o, nec (s nin arvad n) ola bil r?” Bel likl , Uqb onu
bo ad v o, ba qas na getdi. ( l-Buxari, 88)
18-ci f sil. : –
Növb il elm öyr nm k
.
.
]. .« » : .
[ :
78. Öm r r vay t edir ki, “M n v nsardan olan bir qon um B ni Ümeyy ibn
Zeyd tayfas nda – M din nin yax nl nda yerl n bir k ndd qal rd q. Biz
növb il Pey mb rin yan na ged rdik. Bir gün o gedir, bir gün d m n ge-
dirdim. M n Pey mb rin yan na getdikd h min gün nazil olan v hyl ri v
dig r x rl ri (qon uma) çatd rar, h mçinin o da bel ed rdi. Bir gün nsarl
yolda m öz növb sind R sulallah n yan na getdi v geri döndükd qap
rk-b rk döyüb: “O, buradad rm 1?”– dey soru du. M n h canland m v
rhal onun yan na ç xd m. O: “D tli bir hadis ba verib!”– dedi.
1 Y ni, Öm r evd dirmi.

33
n H fs nin yan na daxil olub onun a lad gördükd (ondan): “Alla-

n elçisi sizi bo ay bm ?”– dey soru dum. (H fs ): “Bilmir m”– dedi. Son-
ra m n Pey mb rin yan na girdim v ayaq üst dayan b: “Zövc rini bo a-
nm ?”– dey soru dum. O: “Xeyr!”– dey cavab verdi. M n d : “Allah Bö-
yükdür!”– dedim. ( l-Buxari, 89)
19-cu f sil. : –
Öyüd-n sih t verdikd v elm
öyr tdikd xo ag lm z bir ey
görüb q bl nm k
: -
» :
[ : ] .«
79. bu M sud l- nsari r vay t edir ki, bir n r: “Ya R sulallah! Filank s biz
ld rd namaz uzatd na gör m n çox vaxt namaza vaxt nda g lmir m”–
dedi. ( bu M sud ) dedi: “M n Pey mb rin moiz snas nda, o günkü
r b rk q bl ndiyini görm mi dim. El buna gör d o, bel buyurdu:
“Ey insanlar! Siz, h qiq n d , nifr t oyadanlars z. Qoy camaata namaza q l-
ran k s (bunu) x fif etsin. Çünki onlar n aras nda x st r, z ifl r v (t cili)
i ç xm kims r ola bil r.” ( l-Buxari, 90)
– – »: -
.«
»: – –
[ : ] .« »: .«
80. Zeyd ibn Xalid l-Cüh ni r vay t edir ki, bir adam Pey mb rd n tap l-
ya bar sind soru du. Pey mb r dedi: “( vv lc ) o yaya ba lan l-
ipin v (yaxud yan n saxlan ld ) qab n (kim m xsus oldu unu) öyr n-
li, sonra da bir il rzind bu tap lm ya bar (insanlara) bildirm lis n.
Bundan sonra s n ondan istifad ed bil rs n. H rgah o yan n sahibi g lib ç -
xarsa, onda onu sahibin qaytarmal san.” Adam: “B s itmi d nec ?”– dey
soru du. Pey mb r oq r q bl ndi ki, yanaqlar (v ya üzü) q zard .
Dedi: “Ondan s n ? Onun tulu u v p nc si yan nda ik n bulaq ba na g -
lir, a aclardan yarpaq yeyir. El is sahibi onu tap ncaya q r ona toxunma!”
Adam: “B s itmi qoyun nec ?”– dey soru du. Pey mb r dedi: “O ya s ,
ya s nin qarda na, ya da canavara çatacaq.” ( l-Buxari, 91)
» : -
»: .« »: .«
[ : ]. .«
81. bu Musa r vay t edir ki, (insanlar) Pey mb rd n onun xo una g lm -

diyi b zi eyl r bar sind soru dular. (Pey mb ) veril n suallar çoxald q-
da o q bl ndi v camaata: “N haqda (soru maq) ist yirsinizs , soru un?”–
dedi. Birisi: “M nim atam kimdir?”– dey soru du. (Pey mb r ): “Atan Hü-
zaf dir”– dedi. Ba qa birisi aya a qalx b: “M nim atam kimdir?”– dey soru -
du. (Pey mb r ): “Atan eyb nin (köl likd n) azad etdiyi Salimdir”– dedi.
Öm r (Pey mb rin ) üzünd ki q bi gördükd dedi: “Ya R sulullah! H qi-
n, biz qüdr tli v tli Allaha tövb edirik.” ( l-Buxari, 92)
20-ci f sil. Ba a dü ülsün dey , : –

disi üç k t krar etm k
-
[ : ].
82. s r vay t edir ki, Pey mb r bir söz söyl diyi zaman (söyl dikl rini)
ba a dü sünl r dey onu üç d t krar ed rdi, bir qövmün yan na g lib onlar
salamlad qda üç k salam ver rdi. ( l-Buxari, 94)
21-ci f sil. Ki inin öz k nizin v : –

zövc sin elm öyr tm si
» : -
{ }
[ : ] .«
83. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üç qisim insan vard r ki,
onlar ikiqat savab qazan r: Kitab hlind n olub öz pey mb rin iman g tir-
mi , sonra da Muh mm iman g tir n adam; h m Allah n, h m d öz a a-
lar n haqq öd n köl ; v bir d o kims ki, yax nl q etdiyi k nizin yax
rbiy vermi , ona göz l t rzd elm öyr tmi , sonra da (o k nizi) azad edib
onunla evl nmi dir. Bel sin d ikiqat savab vard r.” ( l-Buxari, 97)
22-ci f sil. : –
mam n qad nlara öyüd-n sih t
verm si v onlara elm öyr tm si
: -
[ : ].
84. bn Abbas r vay t edir ki, bir d Pey mb r (m scidd verdiyi xütb -
ni) qad nlara e itdir bilm diyini z nn edib Bilal il birlikd (onlar n yan na)
35
ldi. O, qad nlara n sih t ed k onlara s verm yi buyurdu. Qad nlar

alar v üzükl rini ç xar b atma a ba lad lar. Bilal da onlar paltar n
yin y rd . ( l-Buxari, 98)
23-cü f sil. H dis öyr nm : –

ris olmaq
» : -
[ : ] .«
85. bu Hureyra r vay t edir ki, m n (Pey mb rd n ): “Ya R sulullah! Qiya-
t günü s nin fa tin say sind n böyük s ad çatan adam kim olacaq?”–
dey soru dum. R sulallah dedi: “Ey bu Hureyra! M n s nin h dis öyr n-
olan h risliyini görüb dü ünürdüm ki, s nd n vv l heç k s bu h dis ba-
sind m nd n soru mayacaq. Qiyam t günü m nim fa tim say sind n
böyük s ad çatanlar, s mimi-q lbl (yaxud cani-dild n) “La ilah ill llah”–
dey n kims r olacaq. ( l-Buxari, 99)
24-cü f sil. Elm nec aradan : –

qald lacaq?
» : -
[ : ] .«
86. Abdullah ibn Amr ibn As r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyi-
ni e itdim: “Allah, elmi (Öz) qullar n (q lbind n) silib götürm kl onu aradan
qald rmaz. Lakin O, aliml ri aradan götürm kl elmi aradan qald rar. N hay t,
bir alim bel saxlamaz. Onda insanlar özl rin cahil ba lar seç r. Sonra o ba -
lara suallar veril r v onlar da elmsiz olaraq cavab ver rl r. Bel likl d , h m
özl ri az nl a dü r, h m d insanlar az nl a salarlar.” ( l-Buxari, 100)
25-ci f sil. Elm öyr tm k : –

qs dil qad nlar üçün ayr ca
bir gün t yin edil bil rmi?
. : -
»
.« »: .«
[ : ] .« »:
87. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, (bir gün) qad nlar Pey mb dedil r:
“Ki il r biz (s nd n söz soru ma a) imkan vermirl r. Odur ki, özün bizim
üçün bir gün ay r.” El bu s bd n d Pey mb r qad nlar üçün bir gün
ay rd h min gün onlar q bul edib onlara öyüd-n sih t verdi v onlara (bir
çox eyl ri) mr etdi. Qad nlara dediyi sözl r aras nda (bu sözl r d ) var idi:
“Sizl rd n üç övlad itirmi el bir qad n yoxdur ki, (bu övladlar) onu oddan
qorumaq üçün sip r olmas nlar.” Bir Qad n soru du: “B s ikisi (olsa) nec ?”
(Pey mb r ) dedi: “ kisi olsa da.”
bu Hureyran n r vay tind (Pey mb r ): “...h ddi-bulu a çatmam
üç övlad ...”– demi dir. ( l-Buxari, 101)
26-c f sil. : –
Bir ey e idib (onu ba a dü -
n), sonra da öyr nm k m q-
dil t krar sual ver n kims
: : .« »: -
[ : ]« »: ZSRQP[
88. Ai r vay t edir ki, Pey mb r : “Kim haqq-hesaba ç kil rs , zaba düçar
olar”– dey buyurdu. M n dedim: “M r Uca Allah: “Onunla yüngül haqq-he-
sab ç kil k”1 – dey buyurmay rm ?” Pey mb r dedi: “S n dediyin rz et-
kdir2. ( ll ri) müzakir olunacaq kims is h lak olacaq.” ( l-Buxari, 103)
27-ci f sil. Qoy burada olanlar : –

(e itdikl rini) aram zda olma-
yanlara t bli etsinl r.
: -
»:
.
[ : ]«
89. bu ureyh r vay t edir ki, m n M kk nin f thinin ert si günü R sululla-
n dediyi sözl ri e itdim. O sözl ri m nim bu qulaqlar m e itdi, q lbim
duydu v o, bu sözl ri söyl rk n gözl rim onu gördü. (Pey mb r ) Allaha
md edib Onun nin t rifl r dedikd n sonra bel buyurdu: “M kk nin to-
xunulmaz oldu unu insanlar deyil, m hz Allah buyurmu dur. Odur ki, Allaha
Axir t günün iman g tir n adama orada n qan tökm k, n d bir a ac bal-
talamaq halal olmaz. r kims Allah n elçisinin orada döyü düyünü lin-
1 “ l- iqaq” sur si, 8.

2 Y ni h r k sin etdiyi ll r özün rz olunacaqd r.
37
sas tutaraq buna rüsx t vers , (ona): “Allah Öz elçisin izn vermi dir, siz
is izn verm mi dir”– deyin. O, m yaln z bu günün bir saat nda bel etm
izn verdi v bu gün (M kk ), yen d dün nki kimi toxunulmaz oldu. Qoy bu-
rada olanlar (e itdikl rini) aram zda olmayanlara t bli etsinl r.” ( l-Buxari, 104)
28-ci f sil. : –
Pey mb rin ad ndan yalan
dan an kims nin günah
»: : -
[ : ] .«
90. li r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim: “M nim ad m-
dan yalan dan may n. Kim m nim ad mdan yalan dan arsa, qoy C nn m-
ki yerini tutsun.” ( l-Buxari, 106)
»: : -
[ : ] .«
91. ibn kva r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim m nim de-
diyimi m isnad ets , qoy C nn md ki yerini tutsun.” ( l-Buxari, 109)
»: -
[ : ] .«
92. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim ad (bir-
biriniz ) qoya bil rsiniz, lakin m nim kunyam 1 (özünüz ) qoymay n. (Onu da
bilin ki,) kim m ni yuxuda gör rs , (h qiq n d ,) m ni görmü olar. Çünki
eytan m nim qiyaf gir bilm z. V kim m nim ad mdan bil kd n yalan
dan arsa, qoy C nn md ki yerini tutsun.” ( l-Buxari, 110)
29-cu f sil. Elmi yazmaq : –

– – »: -
.«
. .« »: .
[ : ] .« »
1 Kunya – ismin vv lin “ bu (ata)”, yaxud “ummu (ana)”, yaxud “ibn (o ul)”, yaxud da “bint (q z)”
sözl ri il ba lanan l bdir. Bu h disd Pey mb rin bül-Qas m kunyas n rd tutulur.

93. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah M kk q tl

tör tm izn verm mi (v ya fill ri oraya buraxmam r1), üst lik M kk
halisi üz rind hökmranl Pey mb v möminl h val etmi dir.
Agah olun ki, M kk m nd n vv l heç bir k
2 halal olmad kimi, m nd n
sonra da heç bir k halal olmayacaqd r. Bilin ki, o, ancaq bir günün bir saat n-
da t kc m nim üçün halal buyrulmu dur. Bilin ki, bu saat o m nim üçün bel
haramd r. (El buna gör d ) M kk tikan k silm li, a aca balta d ym -
li v itmi ya götürülm lidir. ( yan n sahibini) axtar b tapmaq ist -
n (kims nin götürdüyü) is istisnad r. (Onu da bilin ki,) q tl yetirilmi kim-
nin (varisi) iki eyd n birini seç bil r: ya ona qanbahas verilm li, ya da qa-
tild n qisas almal r.” Bu d md Y nd n olan birisi yax nla b: “(Bu söyl -
dikl rini) m nim üçün yaz, ya R sulullah!”– dedi. (Pey mb r d ): “(Bunu)
bu Filank s üçün yaz n!”– dey buyurdu. Sonra Qurey n olan birisi: “ tir-
li qam dan ba qa, ya R sulullah! Ax biz onu evl rimizd v q birl rimizd
istifad edirik”– dedi. Pey mb r d : “ tirli qam dan ba qa, tirli qam -
dan ba qa”– dey buyurdu. ( l-Buxari, 112)
.« »: : -
»: .
[ : ] .«
94. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r (ölüm aya nda) a lar idd tl -
rk n: “M (üstünd ) yaz yazmaq3 üçün bir ey g tirin, siz el bir yaz ya-
m ki, ondan sonra z lal dü siniz”– dey buyurdu. Öm r : “Pey-
mb rin a lar idd tl nmi dir, bizim limizd Allah n Kitab var, o biz
kifay t ed r”– dedi. Bu vaxt ( shab r) aras na ixtilaf dü dü, s s-küy qalxd v
Pey mb r (onlara): “Qalx n yan mdan! M nim hüzurumda mübahis et-
k olmaz”– dey buyurdu. ( l-Buxari, 114)
30-cu f sil. Gec vaxt elm : –

öyr tm k v moiz verm k
»: : -
[ : ] .«
95. Ummu S r vay t edir ki, bir gec Pey mb r yuxudan oyan b bel
buyurdu: “Subhan llah! Bu gec nec b lalar nazil oldu, nec x zin r aç ld !
Hücr rin sahibl rini (möminl rin analar ) oyad n. Bu dünyada ynind paltar
olan neç -neç qad nlar vard r ki, axir td lüt-üryan olacaqlar.” ( l-Buxari, 115)
1 bu Abdullah l-Buxari bu ifad rd n hans birininin daha düzgün oldu una kk etmi dir. Bel
ki, bc “q tl – ” v “fil – ” k lm rinin f rqini yaln z nöqt gör bilm k olar. El bu s bd n
h disi n ql etmi ravi kk etmi dir.
Burada fill r deyildikd miladi tarixl 570-ci ild , K nin yax nl nda h istanl br l- m
onun ordusunun ba na g lmi m hur hadis q sd edilir.
2 Y ni Allah n qada an etdiyi i ri M kk etm k.
3 Y ni yazd rmaq üçün.
39
31-ci f sil. : –
Elm almaq xatirin gec oyaq
qal b söhb t etm k
»: : -
[ : ] .«
96. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r h yat n sonunda biz
a namaz q ld rd . Salam verib (namaz bitirdikd n) sonra aya a qalx b dedi:
“Bu gec nizi görürsünüzmü?! H qiq n, bu gec n etibar n yüz ilin tamam n-
da (indi) yer üzünd olanlardan heç bir k s qalmayacaqd r.” ( l-Buxari, 116)
-
.« »:
[ : ]. – –
97. bn Abbas r vay t edir ki, m n Pey mb rin zövc si – xalam Meymun
bint Harisin evind gec dim. O gec Pey mb r d onun yan nda idi. Pey-
mb r i a namaz (m scidd ) q ld qdan sonra m nzilin qay td v dörd
rük t namaz q ld . Sonra da uzan b yatd . (Bir müdd t keçdikd n) sonra o oya-
b: “U aq yatd ?”– dey soru du (v ya buna b nz r bir söz dedi). Sonra o,
namaz q lma a durdu, m n d g lib onun sol t find durdum. O, m ni sa
fin keçirtdi v be rük t namaz q ld . Bunun ard ndan iki rük t d q ld .
Sonra da uzan b yatd . N hay t, m n onun xorultusunu e itdim. (Bir müdd t
keçdikd n) sonra is qalx b namaza getdi. ( l-Buxari, 117)
32-ci f sil. : –
Elmi qorumaq
-
Z³[ Zvutsr qp[
[ : ].
98. bu Hureyra bel demi dir: “ nsanlar: “ bu Hureyra çox h dis dan r”–
deyirl r. Halbuki Allah n Kitab ndak bu iki ay olmasayd , bir h dis bel
vay t etm zdim.”
Sonra bu Hureyra (bu ay ri) oxudu: “Kitabda insanlara b yan etdi-
yimiz aç q-ayd n d lill ri v do ru yol göst n ay ri nazil etdikd n sonra
onlar gizli saxlayanlara h m Allah l t edir, h m d l t ed bil nl r l t
oxuyurlar! Yaln z tövb ed nl r, ll rini islah ed nl r v haqq b yan ed nl r
istisnad r. M n onlar n tövb sini q bul ed m. M n tövb ri q bul ed m,
hmliy m!”1 (Bunun ard nca da bel dedi:) “Mühacir2 qarda lar z bazar-
larda al -veri , nsar qarda lar z is mal-dövl tl rini yerb yer etm kl
ul idil r, o vaxt bu Hureyra bir qar n yem kl kifay tl k Pey m-
rd n ayr lmaz, onlar n i tirak etm dikl ri m clisl rd i tirak ed r v yad-
da saxlamad qlar (sözl ri) yad nda saxlayard .” ( l-Buxari, 118)
. « »: . : -
[ : ]. « »:
99. bu Hureyra r vay t edir ki, m n (Pey mb ) dedim: “Ya R sulullah!
n s nd n çoxlu h disl r e idir m, lakin (onlar ) unuduram.” Pey mb r :
“Paltar n yini aç!”– dedi. M n paltar n yini açd qda Pey mb r l-
ri il (sanki n ) ovuclay b (paltar n yin ) atd v : “ yini ört”– dedi.
n onu örtdüm v bundan sonra he bir ey unutmad m. ( l-Buxari, 119)
. -
[ : ]
100. bu Hureyra bel demi dir: “M n Pey mb rd n iki cür elm öyr ndim.
Bunlardan birini (insanlar aras nda) yayd m. Dig rin g linc , r m n onu
yaysayd m, (m nim) bu bo az üz rdil r.” ( l-Buxari, 120)
33-cü f sil. Aliml rin : –

(söyl dikl rini) susub dinl k
»: « »: -
[ : ] .«
101. rir r vay t edir ki, Pey mb r vida h ccind ona: “ nsanlara susub din-
yi mr et”– dedi. (Ham susduqdan) sonra o, bel buyurdu: “M nd n son-
ra bir-birinin boynunu vuran kafirl rd n olmay n!” ( l-Buxari, 121)
34-cü f sil. : –
nsanlar n n elmlisi
kimdir”– dey soru ulaca :
zaman alimin verdiyi cavab
»: -
.
1 “ l-B ” sur si, 159-160.

2 M kk f th edil q r dig r rl rd n v vilay tl rd n M din köçmü Muh mm d Pey m-
rin shab ridir.
41
.
– –
. . .
.
.
.
. .
.
– –
.
» .« . .
[ : ] .«
102. Ubey ibn K b r vay t edir ki, Pey mb r bel demi dir: “Bir d Musa
srail o ullar na xütb ver rk n ondan: “ nsanlar n n elmlisi kimdir?”– dey
soru dular. Musa: “ n elmli adam m m!”– dedi. Allah da buna gör onu q -
nad . Çünki Musa bu haqda bilginin yaln z Allaha m xsus oldu unu dem di.
Sonra Allah ona bel v hy etdi: “ ki d nizin qovu du u yerd M nim s nd n
çox bil n bir qulum vard r.” Musa dedi: “Ey R bbim! M n onu nec tapa bil -
m?” Allah buyurdu: “Z nbil bir bal q qoy (v yola dü ); bal harada itir-
n, h min adam orada tapacaqsan.” Musa xidm tçisi Yu ibn Nunla birg
yola dü dü v özl ri il z nbild bir bal q götürdü. N hay t, g lib bir qayan n
yan na çatd qda ba lar yer qoyub yatd lar. Bu snada bal q s kitc z nbil-
n ç b d niz dü dü v suyun alt il yol al b getdi. (Bal n suyun alt il
yol al b getm si) Musaya v onun xidm tçisin q rib g lmi di. (Sonra qalx b)
gec nin qalan hiss sini v bütün günü yol getdil r. N hay t, ert si gün s r
Musa öz xidm tçisin : “Nahar yem yimizi g tir. Biz bu s rimizd lap ld n
dü dük”– dedi. Musa Allah n buyurdu u yerd n g lib keçinc q r yor-
unluq hiss etm mi di. Xidm tçisi ona dedi: “Qayan n yan nda gizl ndiyimiz
vaxt yad na g lirmi? (O zaman) m n bal unutdum.” Musa dedi: “El ist di-
yimiz d bu idi!” Sonra onlar öz l pirl rinin izin dü üb geri qay td lar.” N -
hay t, qayan n yan na g lib çatd qda, orada bas na bürünmü bir adama rast
ldil r. Musa ona salam verdi. X dir soru du: “S nin m ml tind bel sa-
lam verm yi haradan öyr nibl r?” O: “M n Musayam!”– dedi. X dir soru du:
srail o ullar ndan olan Musa?” Musa: “B li!”– dey cavab verdi, sonra da
lav edib) dedi: “S öyr dilmi do ru yolu (göst n elmd n) m öyr t-
k rtil s nin arxanca g bil mmi?” X dir dedi: “Do rusu, s n m nim
yan mda s bir ed bilm zs n. Ey Musa! M n Allah n m öyr tdiyi v s nin
bilm diyin bir elmi bilir m. S n d Allah n s öyr tdiyi v m nim bilm di-
yim bir elmi bilirs n.” Musa dedi: “ allah, s birli oldu umu gör ks n. S -
nin heç bir mrind n ç xmayaca am.” Sonra h r ikisi, g mil ri olmad ndan
nizin sahili il piyada getm ba lad lar. Bu snada bir g miy rast g ldil r
onun yiy rind n onlar da g miy götürm yi xahi etdil r. G mid kil r
diri tan qlar na gör , onlardan muzd almadan h r ikisini g miy götürdü-
r. Bu balaca bir s rç g lib g minin yan t fin qondu v d nizd n
bir-iki damla su içdi. X dir dedi: “Ey Musa! M nim v s nin elmin bu s rç nin
nizd n götürdüyü bir-iki damla su q r bel Allah n elmini ksiltm z.”
Sonra X dir g minin lövh rind n birini s nd rd . Musa dedi: “Bu adamlar t -
nnas z bizi g miy götürdükl ri halda s n onlar suya q rq etm k üçünmü
onlar n g mil rini de din?!” X dir dedi: “M n dem dimmi ki, s n m nim ya-
mda s bir ed bilm zs n?” Musa dedi: “Unutdu um bir eyd n ötrü m ni
nama.” Birinci d Musa unutdu undan bel dedi. Sonra ikisi d yen yola
düz ldil r. N hay t, g lib u aqlarla oynayan bir o lan u il rastla qda
dir onu tutub li il ba üzdü. Musa dedi: “Heç k si öldürm n günah-
z bir canam q sd etdin?” X dir dedi: “S dem dimmi ki, m nim yan mda
br ed bilm zs n?” Sonra yen yola düz ldil r. N hay t, bir k nd hlinin ya-
na g lib camaatdan yem bir ey ist dil r. Lakin camaat onlar yem
qonaq etm k ist di. Onlar orada da lmaq ist n bir divar gördül r v
dir öz li il onu düz ltdi. Musa dedi: “ r ist ydin, bunun müqabilind
hm t haqq alard n.” X dir dedi: “Bu, m niml s nin aranda ayr qd r.”
Pey mb r dedi: “Allah Musaya r hm etsin! Ka , s bir ed ydi, onda on-
lar n bar sind biz daha çox x r veril rdi.” ( l-Buxari, 122)
35-ci f sil. : –
Özü ayaq üst oldu u halda,
oturan alim sual ver n kims
: -
] .« »: .
[ :
103. bu Musa r vay t edir ki, bir n r Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ey
Allah n elçisi! Allah yolunda vuru maq n dem kdir? Ax bizl rd n kimisi q -
bin gör , kimisi d namusuna gör vuru ur.” Pey mb r buyurdu: “H r
kim Allah n K lm si h r eyd n uca olsun dey vuru arsa, Allah yolunda
(vuru mu ) olar.” ( l-Buxari, 123)
43
36-c f sil. : : –
Uca Allah n: «Siz yaln z az bir
bilik verilmi dir»1 – sözü ZÎÍÌËÊÉ[
: -
. .
. . .
[ : ] ZÎÍÌËÊÉÈÇÆÅÄÃÂÁÀ[ :
104. bn M sud r vay t edir ki, m n Pey mb rl birg M din xarabal qlar n
birind n keçirdim. Pey mb r xurma a ac ndan olan bir saya söyk –söy-
gedirdi. Bu vaxt biz bir d st y hudinin yan ndan keç rk n onlar bir-bir-
rin : “Ondan ruh bar sind soru un”– dedil r. Onlardan b zil ri: “Soru ma-
n! Ola bilsin ki, onun verdiyi cavab sizin xo unuza g lm sin (sizd übh oyat-
n)”, dig rl ri is : “Yox! Mütl q soru aca q”– dedil r. Bir ki i aya a qalx b: “Ey
bul-Qas m! Ruh n dir?”– dey soru du. Pey mb r susdu. M n öz-özüm :
“Y qin ki, ona v hy nazil olur”– dedim v aya a qalxd m. V hy nazil olduqdan
sonra Pey mb r bu ay ni onlara oxudu: “S nd n ruh haqq nda soru urlar.
De: “Ruh R bbimin mrind ndir. Siz yaln z az bir bilik verilmi dir.” ( l-Buxa-
ri, 125)
37-ci f sil. Anlamayacaqlar ndan : –

qorxdu undan elmi bir toplum-
dan gizl k dig rl rin
öyr n kims
: .« »: -
»: . . .« » .
.«
[ : ]. .« »
105. s r vay t edir ki, Pey mb r Muazla birlikd d nin t rkind ik n:
“Ey Muaz!”– dey ça rd . (Muaz): “Buyur, mrin münt zir m, ya R sulul-
lah!”– dey cavab verdi. (Pey mb r ) yen : “Ey Muaz!”– dey ça rd . O:
“Buyur, mrin münt zir m, ya R sulullah!”– dey cavab verdi. Bu hal üç d
krar olduqdan sonra Pey mb r dedi: “Allahdan ba qa ibad layiq bud
olmad na v Muh mm din Allah n elçisi oldu una sidq ür kd n had t ve-
n el bir k s yoxdur ki, Allah ona C nn m odunu haram etm sin.” (Muaz)
dedi: “Ya R sulullah! Bunu insanlara x r verimmi ki, sevinsinl r?” Pey m-
r dedi: “Bel oldu u t qdird (buna) arxay n olacaqlar.”
1 “ l- sra” sur si, 85.

Muaz günaha bataca ndan qorxub ölümünd n qabaq bu haqda (insanla-

ra) x r verdi. ( l-Buxari, 128)
38-ci f sil. Elm (ald qda) : –

utanmaq
: -
– .« »
[ : ] .« » –
106. Ummu S r vay t edir ki, Ummu Süleym Pey mb rin yan na g lib
dedi: “Ya R sulullah! Allah haqq dem kd n h ya etm z. Qad n pollyusiya1
hal na dü dükd qüsl etm lidirmi?” Pey mb r buyurdu: “B li, r su gö-
rübs (m ni ax bsa,) etm lidir!” Ummu S (utand ndan) üzünü ya -
maqla örtdü v : “Ya R sulullah! Heç qad n da pollyusiya hal na dü bil rmi?”–
dey soru du. Pey mb r dedi: “ lb tt , (dü bil r). Ay yaz q! Bel olmasa,
övlad ona nec ox aya bil r?” ( l-Buxari, 130)
39-cu f sil. (Alimd n söz : –

soru ma a) utan b sual verm yi
ba qas na mr ed n kims
] .« »: : -
[ :
107. li ibn bu Talib r vay t edir ki, m nd n tez-tez m zi ax rd . Utand mdan
Miqdad Pey mb rin yan na gönd rdim ki, (bunun hökmünü) ondan so-
ru sun. O, (bunun hökmünü) Pey mb rd n soru duqda o: “(Bel olduqda,)
st maz als n!”– dey buyurdu. ( l-Buxari, 132)
40-c f sil. : –
scidd elm öyr tm k v fitva
verm k
-
.« »:
.« »:
[ : ].
1 Pollyusiya – yuxuda ik n sperma ax tmaqd r.

45
108. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, bir n r m scidd aya a qalx b: “Ya
sulullah! Biz haradan ihrama girm yi1 mr edirs n?”– dey soru du. Pey-
mb r buyurdu: “M din halisi zül-Hüleyf n, am halisi Cühf nv
cd halisi Q rnd n ihrama girsinl r.” bn Öm r (r vay tin davam edib)
dedi: “ ddia edirl r ki, Pey mb r : “Y n halisi Y ml md n ihrama gir-
sin”– demi dir.
bn Öm r , h mçinin dey rdi: “M n bu (son) sözü Pey mb rd n
itm mi m.” ( l-Buxari, 133)
41-ci f sil. : –
Soru an adama soru du undan
art q cavab ver n kims
»: -
[ : ] .«
109. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, bir n r Pey mb rd n : “ hrama gi-
n k s ynin n geyinm lidir?”– dey soru du. Pey mb r buyurdu: “N
köyn k, n mmam , n alvar, n burnus2, n d sar a aca v ya z rana bo-
yanm paltar geyinm lidir. S nd l tapmad t qdird is d ri ayaqqab lar
topuqdan a ya q r k sib geysin.” ( l-Buxari, 134)
1 hrama girm k – h cc v ya ümr ziyar tini niyy t etm k.

2 Burnus – dal t fd n yaxal na ba q b nd edilmi üst paltar r.
hih l-Buxari 46 st maz kitab .
–
4 – D st maz kitab
1-ci f sil. D st mazs z namaz : –
bul olunmaz
.« »: : -
[ : ].
110. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r bel demi dir: “Sizd n biriniz
napak olduqda d st maz almay nca, Allah onun namaz q bul etm z!” H d-
mövtd n olan bir ki i dedi: “Napak olmaq n dir, ey bu Hureyra?” bu
Hureyra dedi: “S sli v ya s ssiz yel ç xartmaqd r.” ( l-Buxari, 135)
2-ci f sil. D st maz n f zil ti : –
»: : -
[ : ] .«
111. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ümm tim Qiyam t
günü üzl ri parlaq, ll ri v ayaqlar nurlu oldu u halda g kl r.” ( bu Hu-
reyra dedi:) “Aran zdan kim üzünün parlaql art ra bilirs , qoy art rs n!”
l-Buxari, 136)
3-cü f sil. (D st maz n pozuldu- : –

unu) y qinl dirm yinc , üb-
n dolay d st maz almamal
-
[ : ] .« – – »: .
112. Abdullah ibn Zeyd l- nsari r vay t edir ki, bir n r namaz snas nda özün-
n sanki yel ç xd hiss etdiyini Pey mb x r verdikd Pey mb r
buyurdu: “Bir s s e itm yinc v ya bir iy duymay nca namazdan ç xma-
n!” ( l-Buxari, 137)
4-cü f sil. D st maz yüngül : –

almaq
. – – -
[ : ]
47
113. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r (uzan b) yatd , h tta xorultusu
bel e idildi. Sonra qalx b (d st maz almadan) namaz q ld . ( l-Buxari, 138)
5-ci f sil. D st maz kamil : –

kild almaq
-
.« »: . .
[ : ].
114. Usam ibn Zeyd r vay t edir ki, Pey mb r fatdan (Müzd lif 1)
döndü. N hay t, g lib da yoluna çatd qda (minikd n) yer dü üb suba na ç x-
. Sonra d st maz ald , lakin onu x fif etdi. M n dedim: “Namaz (q lacaqsan-
), ya R sulullah?” Pey mb r : “Namaz s nin önünd dir2”– deyib (d -
sin ) mindi. (Pey mb r ) Müzd lif g lib çatd qda d sind n yer dü-
üb kamil kild d st maz ald . Sonra namaz q lmaq üçün iqam verildi v o,
rib namaz q ld rd . Sonra h r k s öz d sini dayand yerd dizi üst
çökdürdü. Sonra i a namaz n iqam si verildi v o, (camaata) namaz q ld rd .
(Pey mb r ) bu iki namaz aras nda heç bir namaz q lmad . ( l-Buxari, 139)
6-c f sil. : –
Bir ovuc su götürüb iki ll üzü
yumaq
– –
[ : ].
115. bn Abbasdan r vay t olunur ki, o, d st maz al b (a dak qaydada) üzü-
nü yudu; ( vv lc ) bir ovuc su götürüb a yaxalad v burnuna su al b (onun
içini) yudu; sonra bir ovuc suyu iki lin al b üzünü yudu; sonra bir ovuc su
götürüb sa qolunu yudu; sonra bir ovuc su götürüb sol qolunu yudu; sonra
(ya ll ri il ) ba na m sh ç kdi; sonra bir ovuc su götürüb sa aya na töküb
onu yudu; sonra yen bir ovuc su götürüb sol aya yudu, sonra dedi: “M n
Pey mb rin bel d st maz ald gördüm.” ( l-Buxari, 140)
1 fat v Mina aras nda yerl n vadi. Z vvarlar zülhicc ay n onuncu gec sini orada gec yirl r.
2 Y ni, namaz Müzd lif vadisind q laca q.
7-ci f sil. : –
Ayaqyoluna gir rk n n
söyl li
] .« »: : -
[ :
116. s r vay t edir ki, Pey mb r ayaqyoluna gir rk n bel dey rdi: “Alla-
m, pislikd n v pis ll rd n (erk k v di i cinl rd n1) S s ram!”2
l-Buxari, 142)
8-ci f sil. : –
Ayaqyoluna su qoymaq
: .« »: -
[ : ] .« »
117. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r ayaqyoluna girdi v m n onun
üçün su qoydum. (Ayaqyolundan ç xd qdan sonra) Pey mb r : “Bunu kim
qoydu?”– dey soru du. Ona (bu haqda) x r verildikd dedi: “Allah m, dini
ba a dü yi ona müy ss r et!” ( l-Buxari, 143)
9-cu f sil. : –
bii ehtiyaclar r f ed rk n
qibl üz tutmamaq
» : -
[ : ] .«
118. bu yyub l- nsari r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizl rd n biri
bii ehtiyac r f ed rk n üzünü v ya arxas qibl çevirm sin. Üzünüzü
rq v ya q rb t f çevirin3.” ( l-Buxari, 144)
1 Cinl r – Uca Allah n oddan yaratd m xluqlar. nsanlar kimi cinl r d yer üzünd sakin olmu v
indi d mövcuddurlar. Onlardan da müs lman v ya kafir olan vard r. Sonuncular eytan v ya iblis ad-
land rlar. nsanlar b n onlar gör bilir. Allah n qada an etdiyin baxmayaraq, cadug rl r v bax lar
onlarla laq girirl r.
2 Transkripsiyas : Allahumm inni uzu bik min l-xubsi v l-x bais.
3 “Bu yaln z M din halisin v onun s mtind yerl n m ml tl rin halisin aiddir. rqd v
rbd ya ayanlara is bunun heç bir aidiyy ti yoxdur. Çünki rqd ya ayanlar n qibl si q rbd , q rbd
ya ayanlar n qibl si is rqd dir.” (Bel oldu u t qdird , onlar üzl rini c nub v ya imal istiqam tin
çevirm lidirl r). “F thul-Bari”, 2/109.
49
10-cu f sil. : -
ki k rpicin üstünd oturub t bii
ehtiyaclar r f etm k
-
[ : ].
119. Abdullah ibn Öm r dedi: “B zi adamlar: “T bii ehtiyac r f etm k üçün
oturdu unuz zaman üzünüzü qibl v ya Beytül-M qdis t f çevirm yin”–
deyirl r. M n (is yaln z onu dey bil m ki,) bir gün evimizin dam n üstü-
ç xm m. Bu vaxt m n Pey mb ri üzünü Beytül-M qdis t f tutaraq,
iki k rpic üstünd oturub t bii ehtiyac r f etdiyini gördüm.” ( l-Buxari, 145)
11-ci f sil. : –
Qad nlar n suba na ç xmas
– – -
.
.
[ : ].
120. Ai r vay t edir ki, Pey mb rin zövc ri gec vaxt l-M nasiy – bö-
yük bir sah suba na ç xard lar. (O vaxt) Öm r Pey mb : “Zövc -
rin hicab örtm yi mr et!”– dey rdi. Lakin Pey mb r (onlara bunu mr) et-
zdi. N hay t, gec rin birind , i a namaz vaxt Pey mb rin S ud bint
ma adl zövc si bay ra ç xd . O, ucaboylu bir qad n idi. Öm r hicab ay sinin
nazil olmas çox arzulay rd dey , onu uca s sl ça b dedi: “Ey S ud ! Biz
ni tan q!” Odur ki, Uca Allah hicab ay sini nazil etdi. ( l-Buxari, 146)
12-ci f sil. : –
(Ayaqyolunda) su il yuyunmaq
]. : -
[ :
121. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r ayaqyoluna getdikd m n v
nim kimi bir u aq ona bir cürd k su aparard q.” ( l-Buxari, 150)
13-cü f sil. (Ayaqyolunda) : –

mizl nm k üçün su v a ac
parças götürm k
. -
[ : ]
122. s r vay t edir ki, Pey mb r ayaqyoluna getdikd m n v m nim ki-

mi bir u aq ona bir cürd k su v a ac parças aparard q. O, su il t mizl rdi.”
l-Buxari, 152)
14-cü f sil. : –
(Ayaqyolunda) sa l il t miz-
nm yin qada an olunmas
» -
[ : ] .«
123. bu Q tad r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz (bir ey)
içdikd qab n için üfürm sin, suba na ç xd qda sa li il cinsiyy t üzvün
toxunmas n v (onu) sa li il t mizl sin.” ( l-Buxari, 153)
15-ci f sil. (Ayaqyolunda) da la : –

mizl nm k
»: -
.« – –
[ : ].
124. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r t bii ehtiyac r f etm k üçün
bay ra ç xd qda m n onun ard nca getdim. O dönüb arxaya baxm rd . M n ona
yax nla qda o dedi: “M t mizl nm k üçün bir neç da g tir. N bad sü-
mük v ya t k g tir n.” M n paltar n yind bir neç da g tirib onun
yan na qoydum v k nara ç kildim. O, ehtiyac r f etdikd n sonra da larla
mizl ndi. ( l-Buxari, 155)
16-c f sil. (Ayaqyolunda) kl : –

mizl nm k
-
.« »:
[ : ]
125. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r ayaqyoluna getdikd m -
üç da g tirm yi mr etdi. M n iki da tapd m, üçüncüsünü d axtard m, la-
kin tapa bilm dim. Da n zin bir t k götürüb ona g tirdim. O, da lar gö-
türdü, t yi is atd v : “Bu murdard r”– dedi. ( l-Buxari, 156)
51
17-ci f sil. D st maz zalar bir : –

-bir d yumaq
[ : ]. -
126. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r ( zalar ) bir d -bir d yuya-
raq d st maz ald . ( l-Buxari, 157)
18-ci f sil. D st maz zalar iki : –

-iki d yumaq
[ : ]. -
127. Abdullah ibn Zeyd r vay t edir ki, Pey mb r ( zalar ) iki d -iki d
yuyaraq d st maz ald . ( l-Buxari, 158)
19-cu f sil. D st maz zalar üç : –

-üç d yumaq
» :
[ : ] .«
128. Osman ibn ffan su g tizdirib (d st maz ald ), ll rin su töküb onlar üç
yudu; sonra sa lini qaba sal b su götürdü v bununla h m a yaxalad ,
m d burnunun içini yudu; sonra üç d üzünü v üç d qollar dirs k-
q r yudu; sonra ba na m sh ç kdi; sonra üç d ayaqlar topuqlara
r yudu, sonra da dedi: “Pey mb r demi dir: “M nim kimi d st maz
al b, q lbind n heç bir ey keçirtm n iki rük t namaz q lan kims nin keçmi
günahlar ba lanar.” ( l-Buxari, 159)
»: : : -
.«
[ : ] Zvutsrqp[
129. Ba qa bir r vay td Osman ibn ffan demi dir: “Siz el bir h dis dan aca-
am ki, r (Allah n Kitab ndak ) ay olmasayd , onu siz dan mazd m. M n
Pey mb rin bel dediyini e itdim: “Göz l t rzd d st maz al b, namaz q lan
el bir kims yoxdur ki, d st maz il q laca namaz aras ndak (vaxt snas n-
da olan) günahlar ba lanmas n.” ( l-Buxari, 160)
Urva deyir ki, (Osman n ) q sd etdiyi ay budur: “Kitabda insanlara b -
yan etdiyimiz aç q-ayd n d lill ri v do ru yol göst n ay ri nazil etdikd n
sonra onlar gizli saxlayanlara h m Allah l t edir, h m d l t ed bil nl r

t oxuyurlar!” 1
20-ci f sil. D st maz ald qda : –

buruna su al b ç xarmaq
[ : ] .« »: -
130. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r bel buyurmu dur: “Qoy d st -
maz alan k s burnuna su al b (içini) yusun; (ayaqyolunda) da la t mizl n
s t k sayda (da la silinsin).” ( l-Buxari, 161)
21-ci f sil. (Ayaqyolunda) da la : –

mizl ndikd bunu t k sayda
etm k
»: -
.«
[ : ]
131. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz d st -
maz ald zaman burnuna su al b ç xars n. Qoy da la t mizl n k s t k say-
da (da la silinsin). Sizd n biriniz yuxudan oyand qda lini d st maz alaca
qab n için salmazdan vv l onu üç d yusun. Çünki o, (yuxuda ik n) linin
haralara d ydiyini bilmir.” ( l-Buxari, 162)
22-ci f sil. : –
leyin 2 m sh ç km k,
onlar ç xar b ayaqlar yumaq
:- – -
[ : ].
132. Bir n r Abdullah ibn Öm bel dedi: “M n gördüm ki, s n K nin
yaln z iki y n küncün (– qara da a v ondan solda yerl n künc ) toxu-
1 “ l-B ” sur si, 159.

2 S nd l.
53
nursan. H mçinin, gördüm ki, s n a lanm d rid n tikilmi s nd l geyirs n.

Habel , gördüm ki, s n (libas ) sar r ng boyay rsan. H m d gördüm ki,
n M kk olduqda camaat t ay n (zülhicc ay n) do du unu gördükd
lbiy 1 dem ba lay r, s n is t rviy günü2 girm dikc t lbiy demirs n.”
Abdullah ibn Öm r dedi: “M n Pey mb rin qara da v y n kün-
cünd n ba qa (K nin dig r küncl rin ) toxundu unu görm dim. A lanm
rid n tikilmi s nd g linc , m n Pey mb rin , (a land qdan sonra)
üz rind tük qalmam d rid n tikilmi s nd l geydiyini v onlar aya ndan
xartmadan d st maz ald gördüm. El buna gör m n d s nd l geym yi
xo lay ram. Sar r ng g linc , m n Pey mb rin (libas ) sar r ng boya-
gördüm. El buna gör m n d bu boyadan istifad etm yi xo lay ram.
lbiy g ldikd is , m n Pey mb rin d si aya a qalx b h t etm -
yinc t lbiy dediyini görm dim.” ( l-Buxari, 166)
23-cü f sil. D st maz v qüsl : –

ald qda sa t fd n ba lamaq
] . : -
[ :
133. Ai r vay t edir ki, “Pey mb r ayaqqab lar geyindikd , saç dara-
qda, yuyunduqda v bütün i rind sa dan ba lama sev rdi.” ( l-Buxari, 168)
24-cü f sil. Namaz vaxt : –

yax nla qda d st maz almaq
üçün su axtarmaq
-
.
[ : ].
134. s ibn Malik r vay t edir ki, m n Pey mb rin yan nda idim. sr na-
maz n vaxt yax nla . Camaat d st maz almaq üçün su axtarma a ba -
lad , lakin tapa bilm di. Sonra Pey mb d st maz almaq üçün (bir qab)
su g tirdil r. Pey mb r lini o qab n için sald v camaata ondan d st maz
alma mr etdi. M n, camaat d st maz al b qurtaranad k Pey mb rin bar-
maqlar n uclar ndan su qaynay b axd gördüm. ( l-Buxari, 169)
1 T lbiy h cc m rasimind uca s sl t krar-t krar deyil n duad r. Bu dua bc bel deyilir:
(( ))
Transkripsiyas : [L bbeyk -llahumm l bbeyk, l bbeyk l riyk l l bbeyk, inn l-h md v n-
ni'm , l v l-mulk , l riyk l k]
rcüm si: «Hüzurundayam, Allah m, hüzurundayam! Hüzurundayam, S nin rikin yoxdur, hüzu-
rundayam! H md S dir, nem t v mülk S m xsusdur, S nin rikin yoxdur!»
2 T rviy – zülhicc ay n s kkizinci günü.
25-ci f sil. : –
nsan saçlar yumaq üçün
istifad edil n su
[ : ]. -
135. s r vay t edir ki, Pey mb r ba q rxd rd qda onun saç ndan ilk
götür n kims bu T lh olmu dur. ( l-Buxari, 171)
26-c f sil. : –
t sizd n birinizin qab ndan
(su v s.) içmi dirs ...
] .« » -
[ :
136. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r buyurmu dur: “ t sizd n birini-
zin qab ndan su içs , qoy o qab yeddi d yusun.” ( l-Buxari, 172)
: -
[ : ].
137. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb rin dövründ itl r sidik if-
raz ed r, m scid girib-ç xard lar, (lakin shab r) onlar n (b ni v ya sidi-
yi) d ydiyi yerl su s pm zdil r. ( l-Buxari, 174)
27-ci f sil. : –
st maz alma ancaq iki
ifrazat ç lar ndan (xaric olan
eyl gör ) vacib gör n kims
» : -
[ : ] .«
138. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir adam, d st maz -
pozmadan m scidd namaz gözl diyi müdd t rzind namazda oldu u ki-
mi say r.” ( l-Buxari, 176)
: -
. .
[ : ].
55
139. Zeyd ibn Xalid r vay t edir ki, m n Osman ibn ffandan : “Nec bilirs n,
cinsi laq olub m ni ax tmayan k s n etm lidir?”– dey soru dum. Os-
man: “Namaz üçün d st maz ald kimi d st maz almal v cinsiyy t üzvünü
yumal r”– dey cavab verdi, sonra da: “Bunu Pey mb rd n e itdim”– de-
lav etdi.
(Zeyd dedi:) “M n bu haqda lid n, Zubeyrd n, T lh n v Ubey ibn
bd n soru dum. Ham bunu (cinsi laq olub m ni ax tmayan) kims -
aid etdi.” ( l-Buxari, 179)
-
: ] .« » . .« »
[
140. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r nsardan olan bir n
r gönd rib yan na ça rtd rd . O adam g ldikd (biz onun) ba ndan dam-
-damc su töküldüyünü (gördük). Pey mb r : “Dey n, s ni t sdirdik?”–
dey soru du. O: “B li!”– dey cavab verdikd , Pey mb r buyurdu: “S ni
sdirs r v ya yax nl q edib m ni ax tmasan, d st maz almaq s yet r.”
l-Buxari, 180)
28-ci f sil. : –
Ki inin öz qarda na d st maz
almaqda yard m etm si
-
[ : ].
141. Mu ira ibn ob n r vay t olunur ki, o, Pey mb rl birlikd s rd
ik n Pey mb r t bii ehtiyac r f etm k üçün suba na xd . Sonra Mu i-
ra onun ll rin su tökdü v o, d st maz ald – üzünü v qollar yudu, ba na
m stl rin 1 m sh ç kdi.” ( l-Buxari, 182)
29-cu f sil. : –
st mazs z Quran oxumaq v
ba qa i r görm k
1 M st – d rid n v ya ba qa yum aq materialdan tikil n yüngül ayaqqab .

[ : ].
142. Abdullah ibn Abbas r vay t edir ki, bir gec o Pey mb rin zövc si,
xalas Meymun nin evind qald .
bn Abbas deyir ki,) m n yata n könd nin uzand m, Pey mb r
onun zövc si is yata n uzununa uzand lar. Pey mb r yatd . N hay t,
gec yar yeti dikd , (v ya bundan bir az vv l yaxud bir az sonra yuxudan)
oyand v gözl rini ovxalay b yuxusunu da td . Sonra Ali- mran sur sinin
son on ay sini oxudu. Sonra qalx b (tavandan) as lm köhn cürd yax nla -
v kamil kild d st maz ald Sonra durub namaz q ld . M n d aya a qal-
b onun etdiyi kimi etdim. Sonra gedib onun yan nda durdum. O, sa lini
nim ba ma qoydu v sa qula mdan tutub onu dartd . Sonra iki rük t,
sonra yen iki rük t, sonra yen iki rük t, sonra yen iki rük t, sonra yen iki
rük t, sonra yen iki rük t, sonra da bir rük t (namaz) q ld . Sonra yerin
uzand . N hay t, mü zzin onun yan na g ldikd qalx b iki rük t x fifc namaz
ld . Sonra gedib sübh namaz q ld rd . ( l-Buxari, 183)
30-cu f sil. Ba n h r t fin : –

sh ç km k
-
.
[ : ].
143. Bir n r Abdullah ibn Zeyd dedi: “Pey mb rin nec d st maz ald
göst bil rs nmi?” Abdullah ibn Zeyd: “B li”– deyib su g tizdirdi. Son-
ra ll rin su töküb onu iki d yudu; sonra üç d (su götürüb) h m a
yaxalad , h m d burnunun içini yudu; sonra üç d üzünü yudu. sonra iki
qollar dirs kl q r yudu; sonra ll rini ir li-geri apar b g tirm kl
ba na m sh ç kdi – ll rini ba n ön t find n qafas na q r apard , sonra
da ba lad yer qaytard ; bundan sonra ayaqlar yudu. ( l-Buxari, 185)
31-ci f sil. nsanlar d st maz : –

ald qdan sonra (onlar n qabda
qalm ) art ndan istifad etm k
: -
] .
[ :
57
144. bu Cüheyf r vay t edir ki, Pey mb r günorta bizim yan za g ldi.
Ona d st maz almaq üçün su g tirdil r v o, d st maz ald . Sonra insanlar
onun d st maz ald sudan qalan art götürüb (o suyun b tin nail ol-
maq m qs dil ) b nl rin sürtm ba lad lar. Sonra Pey mb r önünd
yer sanc lm bir a ac parças oldu u halda iki rük t zöhr namaz v iki rü-
t sr namaz q ld . ( l-Buxari, 187)
. : -
[ : ].
145. Saib ibn Yezid r vay t edir ki, xalam m ni Pey mb rin yan na g tirib:
“Ya R sulullah! Bac m o lu x st nib (ayaqlar b rk a r)”– dedi. Pey m-
r lini ba ma ç kib (Allahdan) m nim üçün b t dil di. Sonra d st -
maz ald . M n onun d st maz ald sudan içdim. Sonra onun arxas nda dur-
dum v kür kl ri aras nda k klik yumurtas boyda pey mb rlik möhürünü
gördüm.” ( l-Buxari, 190)
32-ci f sil. Ki inin öz zövc si il : –

birlikd d st maz almas
]. : -
[ :
146. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb rin zaman nda (hicab ay -
si nazil olmam dan vv l) ki il r v qad nlar bir yerd d st maz alard lar. ( l-
Buxari, 193)
33-cü f sil. Pey mb rin öz : –

st maz suyunu hu unu itirmi
kims nin üzün s pm si
: -
[ : ]. .
147. Cabir r vay t edir ki, m n x st likd n hals zla m zaman Pey mb r
ba ç kdi. O, d st maz ald v qabda qalm sudan m nim üzüm s pdi.
n özüm g ldikd : “Miras m kim qalacaq, ya R sulullah? M nim varisl -
rim ancaq uzaq qohumlar md r”– dey soru dum v miras ay si nazil oldu1.
l-Buxari, 194)
1 “ n-Nisa” sur si, 176.

34-cü f sil. : –
kn qüsl v d st maz
almaq
: -
.
[ : ].
148. s r vay t edir ki, bir d namaz n vaxt yeti dikd evl ri yax n olanlar
(d st maz almaq üçün) hli- yal n yan na getdil r, dig rl ri is (orada) qal-
lar. (Bu vaxt) Pey mb da t kn su g tirdil r. T kn o q r balaca
idi ki, Pey mb r lini onun için sala bilm di. (Buna baxmayaraq) orada
olanlar n ham (o su il ) d st maz ald .
(Ravil rd n biri deyir ki,) biz sd n : “Siz neç n r idiniz?”– dey so-
ru duq. s : “S ks n n rd n çox idik”– dey cavab verdi. ( l-Buxari, 195)
[ : ]. -
149. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r bir çanaq su g tizdirdi. ll rini v
üzünü o qab n içind yuduqdan sonra (a ndak suyu) onun için püskürtdü.
l-Buxari, 196)
: -
.
. .
.« »:
[ : ].
150. Ai r vay t edir ki, Pey mb rin x st liyi a rla v a lar idd t-
ndiyi zaman zövc rind n xahi etdi ki, ona m nim evimd xidm t edilsin.
Zövc ri ona izn verdil r. Pey mb r Abbas n v ba qa birisinin qoluna
girib, ayaqlar sürükl k (qald evd n) ç b getdi.
(H disi r vay t ed n) Ubeydullah deyir ki, m n bu h disi Abdullah ibn
Abbasa dan m. O dedi: “Bilirs n o biri ki i kim idi?” M n: “Xeyr!”– dey ca-
vab verdikd o: “Bu, li idi”– dedi.
Ai r vay t edir ki, Pey mb r evin g ldikd n v x st liyi bir az
da idd tl ndikd n sonra dedi: “M nim üstüm ba lar aç lmam yeddi tuluq
su tökün ki, b lk insanlara tövsiy ed bilim.”
Onu zövc si H fs m xsus olan l nin içind otuzdurdular. Sonra
biz onun üstün su tökm ba lad q. N hay t, o: “Art q yet r”– (dey ) biz
ar etm ba lad . Bundan sonra camaat n qar na ç xd . ( l-Buxari, 198)
59
. -
.
[ : ]
151. s r vay t edir ki, Pey mb r bir qab su ist di. Ona içind bir az su
olan a geni , çox da d rin olmayan bir qab g tirdil r. Pey mb r barmaq-
lar qab n için sald .
s dedi: “M n onun barmaqlar n aras ndan qaynay b ç xan suya bax-
ma a ba lad m.”
s dedi: “Güman edir m ki, o sudan d st maz alanlar n say yetmi
ks n aras nda idi.” ( l-Buxari, 200)
35-ci f sil. Bir ovuc su il : –

st maz almaq
]. : -
[ :
152. s r vay t edir ki, Pey mb r bir saadan1 be mudda q r su il qüsl
ed r, bir mudla d st maz alard . ( l-Buxari, 201)
36-c f sil. M stl m sh : –

km k
. -
[ : ].
153. d ibn bu V qqas r vay t edir ki, Pey mb r m stl m sh ç kdi.
Abdullah ibn Öm r bu haqda Öm rd n soru duqda o dedi: “B li, (el -
dir). S d Pey mb rd n s bir h dis dan sa, art q bu haqda ba qas n-
dan soru ma.” ( l-Buxari, 202)
[ : ]. -
154. vay t edilir ki, Amr ibn Ümeyy d-Damri Pey mb rin m stl m sh
kdiyini görmü dür. ( l-Buxari, 204)
[ : ]. : -
155. Amr ibn Ümeyy d-Damri r vay t edir ki, m n Pey mb rin mmam -
sin v m stl rin m sh ç kdiyini gördüm. ( l-Buxari, 205)
1 Saa – ölçü vahididir v dörd mudda b rab rdir. Bir mudd is insan n iki ovucuna b rab rdir ki, bu
da yeddi yüz qrama b rab rdir. (S rul Müst tab, 1/28)

37-ci f sil. : –
st mazl ik n ayaqlar na
(m st) geyin nin hökmü
» : -
[ : ]. «
156. Mu ira ibn ob r vay t edir ki, m n Pey mb r il bir yerd s rd
idim. M n yilib onun m stl rini ç xarmaq ist dikd : “Toxunma onlara! M n
onlar ayaqlar m pak oldu u halda geyindim”– dedi v (m stl rin ) m sh ç k-
di. ( l-Buxari, 206)
38-ci f sil. : –
Qoyun ti v s q yedikd n
sonra d st maz almayan kims
-
[ : ].
157. Amr ibn Ümeyy d-Damri r vay t edir ki, o, Pey mb rin (bi mi ) qo-
yunun kür yind n k sib (yediyini) görmü dür. O vaxt Pey mb r namaza
ça ld qda lind ki b ça yer at b, d st maz almadan namaz q lm r. ( l-
Buxari, 208)
39-cu f sil. S q yedikd n sonra : –

st maz almay b, yaln z a
yaxalayan kims
– -
–
[ : ].
158. Suveyd ibn Nom n r vay t edir ki, o, Xeyb r ilind Pey mb rl birlikd
ç xd . N hay t, g lib Xeyb rin yax nl nda yerl n S hbaya yeti dikd
sr namaz q ld rd . Sonra (yola götürülmü ) azuq ni g tirm yi buyurdu.
(Ona) s qdan ba qa bir ey g tirm dil r. Pey mb r ( shab rin ) s
islatma mr etdi. Sonra h m Pey mb r , h m d biz (o s qdan) yedik.
Sonra Pey mb r m rib namaz q lmaq üçün aya a qalxd , a yaxala-
, biz d a yaxalad q; sonra da d st maz almadan namaz q ld rd . ( l-
Buxari, 209)
[ : ]. -
159. Meymun r vay t edir ki, Pey mb r onun evind (qoyunun) kür yin-
n yedikd n sonra d st maz almadan namaz q ld . ( l-Buxari, 210)
61
40-c f sil. : –
Süd içdikd n sonra a
yaxalamaq laz md rm
[ : ] .« »: -
160. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r süd içdikd n sonra a yaxa-
lad v : “Bu, ya r”– dedi. ( l-Buxari, 211)
41-ci f sil. : –
Yuxudan oyand qdan sonra
st maz almaq v bir d
mürgül gör d st maz
alma vacib saymayan kims
»: -
[ : ] .«
161. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz namaz q lar-
n mürgül rs , qoy yuxusu da b gedinc k yats n. Çünki o, yuxula-
halda namaz q ld zaman ola bil r ki, heç özü d bilm n ba lanma
dil k zin özünü söysün.” ( l-Buxari, 212)
[ : ] .« »: -
162. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz namaz q lark n
mürgül , qoy yats n (ki, sonra namaz q ld qda) n oxudu unu bilsin.” ( l-
Buxari, 213)
42-ci f sil. D st mazl ik n : –

st maz almaq
]. : . : -
[ :
163. s r vay t edir ki, Pey mb r h r namazdan vv l d st maz alard .
Bizl rd n h r k s d st maz pozulana q r bir d st mazla namaz q lard . ( l-
Buxari, 214)
43-cü f sil. : –
Sidiyin (paltara v ya b
dü sind n) qorunmamaq
böyük günahlardand r
: -
»: « »
. .«
[ : ] .« »:
164. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r M din (v ya M kk ) bostanla-
ndan birinin yan ndan keç rk n q birl rind zab ç n iki adam n s sini
itdi. Pey mb r : “(Bunlar) zab ç kirl r, amma böyük bir ey gör zab
kmirl r”– dedi. Sonra (bunun s bini bildirib) dedi: “B li, bunlardan biri
sidikd n qorunmazd , dig ri is söz g zdir rdi.” Sonra o, bir xurma buda
tirm yi mr etdi. Buda iki böldü. H r birinin q brinin üstün bir yar
sancd . Ondan: “Ya R sulullah! N üçün bel etdin?”– dey soru dular. Dedi:
“Ola bilsin ki, bunlar quruyanad k onlar n zab yüngüll sin” ( l-Buxari, 216)
44-cü f sil. : –
Sidiyi yumaq haqq nda varid
olan (h dis)
[ : ]. : -
165. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r t bii ehtiyac r f etm k üçün
bay ra ç xd qda m n ona su g tir rdim v o, su il yuyunard . ( l-Buxari, 217)
45-ci f sil. : –
Pey mb rin v camaat n
viy , m scidd t bii
ehtiyac r f edib qurtaranad k
toxunmamas
» : -
[ : ] .«
166. bu Hureyra r vay t edir ki, bir b vi g lib m scid sidik ifraz etdi. Cama-
at qalx b onu t nbeh etdikd Pey mb r dedi: “Burax n onu! Sidiyinin üz ri-
d bir qab (v ya bir ç ll k) su tökün. Siz ç tinl dir n deyil, asanla ran
olaraq gönd rilmisiniz.” ( l-Buxari, 220)
46-c f sil. Körp rin sidiyi : –
-
[ : ].
167. Ummu Qeys bint Mihsan r vay t edir ki, o, h yem k yem n (süd -
r) o lunu Pey mb rin yan na g tirdi. Pey mb r körp ni quca nda
63
otuzdurdu v u aq onun paltar na sidik ifraz etdi. Pey mb r su g tizdirib

ondan paltar n üstün s pdi v onu yumad . ( l-Buxari, 223)
47-ci f sil. : –
Ayaq üst v (ya) oturulu halda
bövl etm k1
[ : ]. : -
168. Huzeyf r vay t edir ki, Pey mb r bir qövmün zibilxanas na g lib orada
ayaq üst bövl etdi. Sonra su g tirm yi mr etdi. M n ona su g tirdim v o,
st maz ald . ( l-Buxari, 224)
48-ci f sil. : –
Dost yan nda v divar arxas nda
bövl etm k
[ : ]. -
169. Huzeyf dig r r vay tind deyir ki, m n k nara ç kildim. O, m ni i ar il
(yan na) ça rd . O, (t bii ehtiyac r f edib) qurtaranad k m n onun arxa t -
find dayand m. ( l-Buxari, 225)
49-cu f sil. Qan yumaq : –

: : -
[ : ] .« »
170. sma r vay t edir ki, bir qad n Pey mb rin yan na g lib soru du:
“Bizd n birimizin paltar na heyz qan bula sa, o, n etm lidir?” Pey mb r
buyurdu: “Onu ( li il ) ovxalas n, sonra suya sal b yax ca yusun, sonra üstün
su çil sin, sonra da onunla namaz q ls n”. ( l-Buxari, 227)
: -
»
.«
[ : ] .« »:
171. Ai r vay t edir ki, Fatim bint bu Hubey Pey mb rin yan na g lib
dedi: “Ya R sulullah! M nd n davaml olaraq qan g lir dey m n heç cür t -
miz ola bilmir m. (Bu s bd n) namaz buraxa bil mmi?” Pey mb r bu-
1 Bövl etm k – sidik ifraz etm k, t bii ehtiyac r f etm k dem kdir.
yurdu: “Xeyr, bu heyz deyildir, sad damar qan r. Heyz qan g ldikd na-
maz burax. Heyz (vaxt ) ba a çatd qda is qüsl et, sonra namaz q l.”
(Pey mb r davam edib) dedi: “(Növb ti heyz) vaxt g linc q rh r
bir namaz üçün d st maz al.” ( l-Buxari, 228)
50-ci f sil. : –
nini1 yumaq v (ya)
ovxalamaq
. : -
[ : ]
172. Ai r vay t edir ki, m n Pey mb rin paltar na bula m nini yuyar-
m. Sonra o, paltar nda su l ri oldu u halda namaza ç xard . ( l-Buxari, 229)
51-ci f sil. D nin, qoyunun v : –

dig r ev heyvanlar n sidiyi v
onlar n a llar 2
: -
[ : ].
173. s r vay t edir ki, Ük l v ya Üreyn q bil sind n olan bir d st (Pey m-
rin yan na) g ldi. (X st olduqlar üçün) M din qalmaq ist dil r.
Pey mb r onlara sa mal d rin oldu u yer gedib onlar n sidiyind n v
südünd n içm yi mr etdi. Onlar (Pey mb rin dediyi yer ) getdil r. El ki
sa ald lar, Pey mb rin çoban öldürüb d ri sürüb apard lar. Bu x r
günün vv lind (M din ) g lib çatd . Pey mb r onlar n ard nca (bir
st ) adam gönd rdi. Günorta onlar (M din ) g tirdil r. Pey mb r on-
lar n ll rini v ayaqlar k sdirdi. (Sonra) onlar n gözl rini ç xartd lar, özl rini
H rraya3 atd lar. Onlar su ist yirdil r, lakin (öl k) onlara su verilm di.
l-Buxari, 233)
[ : ]. : -
174. s r vay t edir ki, m scid tikilm mi n vv l Pey mb r qoyun a l-
lar nda namaz q lard . ( l-Buxari, 234)
1 M ni – t nasül v zil rinin hasil etdiyi mayedir.

2 A l – iç risind mal-qara v qoyun saxlamaq üçün traf tikan v ya a ac il hasarlanm üstüaç q yer.
3 H rra – M din yax nl nda yerl n, qaralm da -k kl rl dolu bir sah n tutulur.
65
52-ci f sil. : –
Ya n v suyun için murdar
eyl rin dü si
»: -
[ : ] .«
175. Meymun r vay t edir ki, Pey mb rd n ya n için dü mü siçan bar -
sind soru dular. O buyurdu: “Siçan v onun traf ndak ya at n, yerd qala-
is yeyin!” ( l-Buxari, 235)
»: -
[ : ] .«
176. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Müs lman n Allah
yolunda ald h r bir yara Qiyam t günü, (ilk d ) aç ld vaxtda oldu u ki-
mi ondan qan f racaq; r ngi qan r ngi, qoxusu is mü k qoxusu olacaqd r.”
l-Buxari, 237)
53-cü f sil. : –
Dur un suya bövl etm k
.« »: -
[ : ]
177. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Heç biriniz dur un
suya bövl etm sin. (Çünki) sonra ondan yuyunmaq üçün istifad ed k.” ( l-
Buxari, 239)
54-cü f sil. : –
Namaz q lan n belin napak bir
ey v ya c md k at ld zaman
o kims nin namaz batil olmaz
– .« »:
» –
.«
[ : ].
178. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r K nin yan nda namaz
lark n bu C hl v onun dostlar (yax nl qda bir yerd ) oturmu dular. On-
lardan biri dig rl rin : “Hans biriniz filan q bil nin (k sdiyi) di i d nin döl
qi as 1 g tirib Muh mm d s cd ed rk n onun belin qoya bil r?”– dedi.
Onlar n n b db xti gedib onu g tirdi v bir az gözl di. N hay t, Pey mb r
cd etdikd onu Pey mb rin belin – kür kl rinin aras na qoydu. M n
(bunu) görürdüm, lakin qar alma a qadir deyildim. Ka (bunun) qar
ala bil k q r gücüm olayd .
(Abdullah ibn M sud r vay tin davam edib) dedi: “Onlar (barmaqla)
bir-birl rin i ar ed k gülm ba lad lar. Allah n elçisi is s cd n ba-
qald rm rd . N hay t, Fatim onun yan na g ldi v (qi an ) belind n götü-
rüb k nara atd . Pey mb r ba qald rd v (namaz bitirdikd n) sonra üç
: “Allah m, Qurey in c zas ver!”– dedi. Pey mb rin b ddua etm si
onlara pis t sir etdi. Çünki onlar bu rd edil n b dduan n q bul olunaca-
na inan rd lar. Sonra Pey mb r adbaad sayaraq: “Allah m, bu C hlin
zas ver! Utb ibn R biy nin, eyb ibn R biy nin, V lid ibn Utb nin,
Umeyy ibn X fin v Uqb ibn bu Muitin c zas ver!”– dedi.”
O, yeddincisinin d ad ç kdi, lakin (ravi) bunu yadda saxlaya bilm di.
(Abdullah ibn M sud r vay tin davam edib) dedi: “Can m lind olan
Allaha and olsun ki, Allah n elçisinin adlar ç kdiyi k sl ri B dr2 quyula-
ndan birind yer s rilmi gördüm.” ( l-Buxari, 240)
55-ci f sil. Tüpürc yin, burun- : –

dan axan seliyin v buna b nz r
eyl rin paltara bula mas
[ : ]. : -
179. s r vay t edir ki, Pey mb r paltar n için tüpürdü. ( l-Buxari, 241)
56-c f sil. : –
Qad n öz atas n üzünd n
qan silm si
-
.
[ : ]
1 Heyvan n qarn ndak rü eymin üstünü ört n p rd .

2 M din n 150 km c nubda yerl n bir yerdir. slam tarixind müs lmanlarla kafirl r aras nda ilk
iri miqyasl döyü keçirilmi yerdir.
67
180. nsanlar S hl ibn S d s-Saidid n : “Pey mb rin yaras n il müalic

edildi?”– dey soru dular. S hl dedi: “Bunu m nd n yax bil n bir kims qal-
may b. (O zaman) li qalxan n içind su g tirir, Fatim d (Pey mb rin
) üzünd ki qan yuyurdu. Sonra (bir parça) h sir götürüb yand rd lar v (kü-
lünü) onun yaras na basd lar.” ( l-Buxari, 243)
57-ci f sil. Misvak : –

« » : -
[ : ].
181. bu Musa r vay t edir ki, m n Pey mb rin yan na g lib onun lind ki
misvakla1 di rini t mizl diyini v a nda misvak oldu u halda sanki öyü-
yürmü kimi «u', u'»– s si ç xartd gördüm. ( l-Buxari, 244)
[ : ]. : -
182. Huzeyf r vay t edir ki, Pey mb r gec yuxudan oyand qda a mis-
vakla t mizl rdi. ( l-Buxari, 245)
58-ci f sil. Misvak daha ya : –

olana verm k
»: -
[ : ] .« .
183. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yuxuda gördüm ki, mis-
vakla di rimi t mizl yir m. (El bu vaxt) m nim yan ma birisi dig rind n ya
olan iki n r g ldi. M n misvak onlardan kiçik olan na uzatd m. M : “Bö-
yüy ver”– deyildi. M n d onu daha böyük olan na verdim.” ( l-Buxari, 246)
59-cu f sil. : –
st mazl halda yatan
kims nin f zil ti
» : -
.
» .«
[ : ] .« »: . .«
1 Misvak – rak a ac ndan di ri t mizl k üçün düz ldilmi t bii f rça.

184. ra ibn Azib r vay t edir ki, Pey mb r bel buyurmu dur: “Yatmaq
ist dikd namaz üçün d st maz ald n kimi d st maz al; sonra sa böyrün
üst uzan; sonra de: “Allah m, S ümid ed k v S nd n qorxaraq üzümü
t slim etdim, i imi S h val etdim, kür yimi S etibar etdim. S na-
caq v S nin ( zab ndan) xilas olmaq üçün nicat yeri yaln z S yön lm kdir.
Allah m, S nin nazil etdiyin Kitaba v gönd rdiyin Pey mb iman g tir-
dim!” 1 r o gec öls n, fitr t üz rind (müs lman olaraq) öl ks n. S n bu
sözl ri, dediyin sözl rin ax nc et.”
(B ra ibn Azib ) deyir ki, m n bu duan Pey mb oxudum v g lib:
“S nin nazil etdiyin Kitaba iman g tirdim” sözün yeti dikd “v gönd rdiyin
Elçiy ”– dedim. O buyurdu: “Xeyr, gönd rdiyin Pey mb ”– (de). ( l-Buxa-
ri, 247)
1 Transkripsiyas : Allahumm , sl mtu v chi ileyk , v f vv dtu mri ileyk , v lc 'tu zahri ileyk ,
ra n v rahb n ileyk. L m lc v l m nc mink ill ileyk. Allahumm , am ntu bikitabik l-l zi
nz lt v bin biyyik l-l zi rs lt .
69
–
5 – Qüsl kitab
1-ci f sil. Qüsld n vv l : –
st maz almaq
[ : ].
185. Ai r vay t edir ki, Pey mb r cunub olduqdan sonra qüsl etdikd v-
lc ll rini yuyard . Sonra namaz üçün d st maz ald kimi d st maz alar-
. Sonra barmaqlar suyun için salar v onlarla saçlar n dibini isladard .
Sonra ll ri il ba na üç ovuc su tök r, sonra da bütün b nin su nd rdi.
l-Buxari, 248)
: -
[ : ].
186. Meymun r vay t edir ki, Pey mb r ayaqlar ndan ba qa (d st maz
zalar yuyaraq) namaz üçün d st maz ald kimi, d st maz ald . (Sonra) o,
cinsiyy t orqan v ona bula ifrazat yudu. Sonra üstün su nd rdi.
Sonra ayaqlar bir k nara ç kib yudu. Onun cunub ik n etdiyi qüsl bel idi.
l-Buxari, 249)
2-ci f sil. Ki inin öz zövc si il : –

birlikd çimm si
[ : ]. : -
187. Ai r vay t edir ki, m n Pey mb rl birlikd bir qabdan – "f q" de-
yil n bir q hd n su götürüb qüsl ed rdik. ( l-Buxari, 250)
3-cü f sil. Bir saa1 v buna yax n : –

miqdarda (su il ) qüsl etm k
-
[ : ].
1 Bir saa – dörd mudda b rab rdir. Bir mudd is insan n iki ovcuna b rab rdir.
hih l-Buxari 70 Qüsl kitab .
188. Ai n Pey mb rin qüslü bar soru dular. Ai bir qab – t xmin n
bir saa (miqdar nda su) g tizdirdi. Qüsl etdi v ba na su nd rdi. (Bu snada)
biziml onun aras nda p rd tutulmu du. ( l-Buxari, 251)
. . . -
[ : ].
189. Bir adam Cabir ibn Abdullahdan qüsl bar sind soru du. Cabir: “S bir
saa (su) kifay t ed r”– dey cavab verdi. (Oradak lardan) birisi: “M b s el -
mir”– dedikd Cabir: “Saç s nin (saç ndan) daha gur, özü d s nd n daha xe-
yirli olan birisin b s ed rdi”– dedi, sonra ynind bir paltar oldu u halda biz
imaml q edib (namaz q ld rd ). ( l-Buxari, 252)
4-cü f sil. Ba na üç d su : –
tök n kims
. .« » : -
[ : ]
190. Cubeyr ibn Mutim r vay t edir ki, Pey mb r : “M g ldikd is , m n
ba ma üç d su tökür m”– dedi v (bunu ba a salmaq üçün) iki li il i ar
etdi. ( l-Buxari, 254)
5-ci f sil. : –
Badyadan1 (su götürüb) qüsl
ed n kims
: -
[ : ].
191. Ai r vay t edir ki, Pey mb r cunub oldu u zaman qüsl etm k ist -
dikd badya boyda bir qabda (su) g tizdir r, li il (su) götürüb vv lc ba -
n sa t fini, sonra da sol t fini yuyard . Sonra iki li il (su götürüb) ba -
na tök rdi. ( l-Buxari, 258)
6-c f sil. Cinsi laq : –

girdikd n sonra bunu bir daha
krar etm k
. : -
[ : ]
1 Badya – için süd sa maq, yaxud maye tökm k üçün misd n, saxs dan v sair n düz ldilmi alt
gen böyük qab.
71
192. Ai r vay t edir ki, m n Pey mb tir vurard m; o da öz zövc ri

il (birb bir) yax nl q ed rdi. S ri gün is b nind n tir qoxusu g ldiyi
halda ihrama gir rdi. ( l-Buxari, 267)
. : -
[ : ]. : .
193. s r vay t edir ki, Pey mb r gec nin v ya gündüzün bir vaxt nda öz
qad nlar il yax nl q ed rdi. Onlar on bir qad n idi. (Dig r r vay td deyilir ki,
onlar doqquz qad n idi).
sd n : “Onun buna taq ti çat rd ?”– dey soru dular. O dedi: “Biz
öz aram zda dey rdik ki, ona otuz (ki inin) gücü verilmi dir.” ( l-Buxari, 268)
7-ci f sil. tirl ndikd n sonra : –

qüsl ed n kims
[ : ]. : -
194. Ai r vay t edir ki, Pey mb r ihramda ik n, onun saç ayr ndak
trin par lt indiy q r gözl rimin önünd dir. ( l-Buxari, 271)
8-ci f sil. Qüsl snas nda : –

saçlar n dibini ovxalamaq
: -
[ : ].
195. Ai r vay t edir ki, Pey mb r cunub olduqdan sonra qüsl etdikd l-
rini yuyar v namaz üçün d st maz ald kimi d st maz alard ; ondan sonra
qüsl ed rdi; sonra (ya ) li il saçlar n dibini ovxalayard . N hay t, (ba n)
risini tam islatd y qin etdikd üstün üç d su tök r, sonra da b ni-
nin qalan hiss sini yuyard . ( l-Buxari, 272)
9-cu f sil. Adam m scidd ik n : –

cunub oldu unu xat rlasa,
mmüm etm yib oldu u
halda bay ra ç xmal r
: -
. .« »:
[ : ]
hih l-Buxari 72 Qüsl kitab .
196. bu Hureyra r vay t edir ki, namaza (ba lamaq üçün) iqam verildi v c r-
r düz ldi. Pey mb r bizim yan za g lib namaza durduqda cunub ol-
du unu xat rlad . O (biz ): “Yerinizd n t rp nm yin!”– dedi v (evin ) qay -
b qüsl etdi. Sonra o, ba ndan su damc laya-damc laya yan za g lib t kbir
tirdi1 v biz onunla birlikd namaz q ld q. ( l-Buxari, 275)
10-cu f sil. : –
lv ç kilib t klikd ,
lpaq çim n kims
»: -
.
.« .
[ : ].
197. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ srail o ullar ç lpaq
olaraq, bir-biril rin baxa-baxa çimirdil r. Musa is t klikd çim rdi. ( srail o ul-
lar ): “Musaya biziml birlikd çimm mane olan, ancaq onun d 2 olmas -
r”– dedil r. Bir d Musa çimm getdi v paltar da n üstün qoydu.

Bird n da onun paltar götürüb qaçd . Musa: “Paltar (qaytar), ey da !”
dey -dey da n arxas nca qaçd . N hay t, srail o ullar Musan ç lpaq gördü-
r v : “Allaha and olsun ki, Musada heç bir qüsur yox imi ”– dedil r. Musa
paltar götürdü v da vurma a ba lad .
bu Hureyra dedi: “Vallahi, Musa da a alt yaxud yeddi z rb vurmaqla
da t nbeh etdi.” ( l-Buxari, 278)
»: -
[ : ] .«
198. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ yyub ç lpaq çim r-
n onun üstün q ldan ç yirtk r töküldü. yyub (onlar ) paltar n (cibi-
) y ma a ba lad . (Bu vaxt) R bbi onu ça b: “Ey yyub! M r M n s ni
bu gördüyünd n (d art il ) z ngin etm dimmi?”– dey buyurdu. yyub:
“B li, S nin izz tin and olsun ki, (el dir). Lakin m n (h r zaman) S nin b -
tin möhtacam”– dey cavab verdi. ( l-Buxari, 279)
11-ci f sil. nsanlar n yan nda : –

qüsl etdikd p rd tutmaq
: -
[ : ]. .« »:
1 “Allahu kb r” deyib namaza ba lamaq.

2 D – qas q y rt x st liyin v ya bu cür x st liyi olan adama deyilir. Buna qr ja da deyirl r.
73
199. Ummu Hani bint bu Talib r vay t edir ki, m n (M kk nin) f thi ilind
Pey mb rin yan na getdim v onun qüsl etdyini, Fatim nin d p rd
tutdu unu gördüm. Pey mb r : “Kimdir bu (qad n)?”– dey soru du. “M -
m, Ummu Hani”– dey cavab verdim. ( l-Buxari, 280)
12-ci f sil. Mömin murdar olmaz : –
-
: . : .« »:
[ : ] .« »
200. bu Hureyra r vay t edir ki, bir gün o, c nab tli oldu u halda M din nin
küç rind n birind Pey mb rl rastla . Pey mb rd n aralan b getdi,
sonra da qüsl al b geri qay td . Pey mb r : “Harada idin, ey bu Hureyra?”–
dey soru du. ( bu Hureyra): “C nab tli idim. Odur ki, t miz olmad m hal-
da s nin yan nda oturmaq ist dim”– dey cavab verdi. Pey mb r : “Sub-
han llah! Mömin murdar olmaz”– dedi. ( l-Buxari, 283)
13-cü f sil. Cunub olan ... : –

kims nin d st maz al b yatmas
»: : -
[ : ] .«
201. vay t edilir ki, Öm r ibn X ttab Pey mb rd n: “Bizd n birimiz cunub
oldu u halda yata bil rmi?”– dey soru du. O dedi: “B li! r sizd n biriniz
cunub oldu u halda d st maz alsa, yata bil r.” ( l-Buxari, 287)
14-cü f sil. : –
(Ki i v qad n) cinsiyy t
üzvl ri bir-birin toxunarsa
] .« »: -
[ :
202. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Ki i) qad n dörd
zas aras nda oturub onunla cinsi laq
1 gir rs , (h r ikisin ) qüsl etm k
vacib olar.” ( l-Buxari, 291)
1 Burada dörd za deyildikd ya qad n ayaqlar v ll ri, ya da cinsiyy t üzvünün sa v col t f-

ri q sd edilir.
hih l-Buxari 74 Heyz kitab .
–
6 – Heyz kitab
1-ci f sil. Heyz1 olan qad nlara : –
mr etm k
: -
»: . .« »:
[ : ] .«
203. Ai r vay t edir ki, biz h cc ziyar tini yerin yetirm k m qs dil yola ç x-
q. (N hay t,) g lib S rif 2 çatd qda m n heyz oldum. Pey mb r m nim
yan ma girib a lad gördü v : “S n olub? Yoxsa heyz olmusan?”– de-
soru du. M n: “B li!”– dey cavab verdim. O dedi: “Bu, Allah n Ad m q z-
lar üçün ld n mü yy n etdiyi bir i dir. Buna gör d s n, hac lar n yerin
yetirdiyi (h cc ll rinin ham ) yerin yetir. Yaln z K ni t vaf etm k-
n ba qa.” ( l-Buxari, 294)
2-ci f sil. : –
Heyzli qad n rinin ba
yumas v (saçlar ) daramas
[ : ]. : -
204. Ai r vay t edir ki, m n heyzli ik n Pey mb rin ba darayard m.
l-Buxari, 295)
]. : -
[ :
205. Dig r r vay td deyilir ki, Pey mb r d m scidd (etikaf3 etdiyi) zaman
ba Ai t f uzadar, o da heyzli oldu u halda v öz hücr sind ik n
onun ba darayard . ( l-Buxari, 296)
3-cü f sil. Ki inin, zövc si : –

heyzli ik n ba onun quca-
na qoyub Quran oxumas
[ : ]. -
1 H ddi-bülu a çatm q zlarda, h mçinin qad nlarda h r ay u aql qdan qan ifraz hal r; buna ad t,
ayba da deyirl r.
2 M kk nin on bir kilometrliyind yerl n yerdir.
3 Ramazan n ax r on gününü ibad t m qs dil m scidd qalmaq.
75
206. Ai demi dir: “M n heyzli ik n Pey mb r ba quca ma qoyub

Quran oxuyard .” ( l-Buxari, 297)
4-cü f sil. : –
Nifas 1 heyz adland ran kims
-
[ : ]. . .« »:
207. Ummu S r vay t edir ki, m n Pey mb rl b rab r (üz rind na-
lar olan) bir baya bürünüb uzand m zaman bird n heyz oldum. M n ya-
va ca qalx b heyz paltar götürdüm. (Paltar geyindikd n sonra) Pey m-
r : “Olmaya heyz gördün?”– dey soru du. M n: “B li!”– dey cavab ver-
dim. O, m ni yan na ça rd v m n onunla birlikd baya bürünüb yatd m.
l-Buxari, 298)
5-ci f sil. : –
Heyzli qad na toxunmaq
: -
[ - : ].
208. Ai r vay t edir ki, m n Pey mb rl birlikd , ikimiz d cunub oldu u-
muz halda, bir qabdan (su götürüb) qüsl ed rdik. M n heyzli olduqda is o m -
(ay b yerl rim ) fit 2 ba lama mr ed r, sonra da ll rini b nim toxun-
durard .
Pey mb r (m scidd ) etikafda ik n ba m t f uzadar v m n
heyzli oldu um halda onun ba yuyard m. ( l-Buxari, 299-301)
-
[ : ]. .
209. Ai r vay t edir ki, bizd n birimiz heyz oldu u v Pey mb r ona to-
xunmaq ist diyi zaman (heyz görmü zövc sin ) fit ba lama mr ed r, son-
ra da ll rini onun b nin toxundurard .
(Ai r vay tin davam edib) dedi: “Hans z öz n fsini, Pey mb r
öz n fsini saxlad kimi saxlaya bil r?” ( l-Buxari, 296)
6-c f sil. Heyzli qad n oruc : –

tutma t rk etm si
-
»: .« »:
1 Do dan sonra mü yy n vaxtad k u aql qdan qan ifraz hal .

2 Hamamda çim rk n v ya bir i gör rk n bel ba lanan quma parça.
.«
»: . .« »:
] .« »: . .«
[ :
210. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r qurban yaxud fitr bayra-
nda namaz q nan yer getdi. Qad nlar n yan ndan keçdikd (dayan b) bel
buyurdu: “Ey qad nlar! S verin! Çünki m C nn m hlinin ks riy-
tinin siz qad nlar oldu u göst rildi.” Qad nlar: “N gör , ya R sulullah?”–
dey soru dular. Pey mb r buyurdu: “Çünki siz (insanlar ) tez-tez l tl -
yir v rl riniz qar nankorluq edirsiniz. M n a ll v ehtiyatl bir adam n si-
zin q r h m a l, h m d din bax ndan nöqsanl oldu unu görm dim.”
Qad nlar: “Dinimizd v a zda olan nöqsan n dir, ya R sulullah?”– dey
soru dular. Pey mb r buyurdu: “M r qad n ahidliyi ki inin ahidliyi-
nin yar na b rab r deyilmi?” Onlar: “B li!”– dey cavab verdil r. Pey mb r
buyurdu: “Bu, qad n a n naqisliyidir. M r (qad n) heyz oldu u za-
man namaz v orucunu t rk etmirmi?” Onlar: “B li!”– dey cavab verdil r.
Pey mb r buyurdu: “Bu da, onun dininin naqisliyidir.” ( l-Buxari, 304)
7-ci f sil. : –
stihaz li qad n etikaf etm si
1
-
[ : ].
211. Ai r vay t edir ki, Pey mb rin zövc rind n b zil ri istihaz qan
gördüyü halda onunla birlikd etikaf ed rdi. B n d qan (yer bula mas n)
dey alt na l n qoyard . ( l-Buxari, 309)
8-ci f sil. : –
Heyzd n t mizl nmi qad n
qüsl ed rk n tirl nm si
[ : ].
212. Ummu tiyy r vay t edir ki, ölüy üç günd n art q yas saxlamaq biz qa-
da an edil rdi. Yaln z r üçün dörd ay on gün yas saxlamaq müst sna idi. (Bu
müdd t rzind ) biz n sürm ç r, n tirl r, n d r ngli paltarlar geyi-
rdik. Ancaq asbdan (Y n bürünc yind n) ba qa. Bizd n birimiz heyzd n
1 B zi qad nlarda heyz müdd ti bitdikd n sonra u aql qdan qan ifraz hal .
77
mizl ndikd n sonra qüsl etm k ist dikd ona "kustu zfar"dan1 istifad et-
rüsx t veril rdi. H mçinin, c naz nin ard nca getm k biz qada an edi-
rdi. ( l-Buxari, 313)
9-cu f sil. : –
Qad n, heyzd n t mizl yi
zaman b nini ovxalamas
»: -
»: .« »: : .«
[ : ]. .«
213. Ai r vay t edir ki, bir qad n Pey mb rd n heyzd n sonra yuyunmas
bar soru du. Pey mb r ona nec yuyunaca (ba a sal b) buyurdu:
“Mü bat lm yun (v ya pamb q) parça götür v onunla t mizl n.” (Qa-
n): “Nec t mizl nim?”– dey soru du. (Pey mb r ): “Onunla t mizl n”–
dey buyurdu. (Qad n yen ): “Ax nec ?”– dey soru duqda o: “Subhan llah!
Onunla t mizl n”– dey buyurdu.
n o qad özüm t f ç kib: “Onunla qan l ri qalm yerl ri silib
mizl ”– dedim. ( l-Buxari, 314)
10-cu f sil. Qad n heyzd n : –

(t mizl ndikd n sonra) qüsl
etdikd daranmas
.« » .
[ : ].
214. Ai r vay t edir ki, m n vida h ccind Pey mb rl birlikd niyy t
edib ihrama girdim. M n t ttu h ccin niyy t edib özü il qurbanl q heyva-
2
sürüb g tirm n kims rd n idim.

(Ravi deyir ki,) Ai heyz oldu unu v fa gec si yeti inc q r
mizl nm diyini söyl di. (Ai ) dedi: “Ya R sulullah! Bu, fa gec sidir.
n is ancaq ümr niyy ti il ihrama girmi dim.” R sulullah ona: “Saçlar -
aç, daran v ümr ni sonraya saxla”– dey buyurdu.
(Ai ) dedi: “M n (onun dediyini) yerin yetirdim. M n h cc ziyar tini
ba a vurduqdan sonra Müh ss bd 3 oldu umuz gec Pey mb r (qarda m)
1 “Burada “kustu zfar” deyildikd buxur n rd tutulur. Buxur, yand ld qda tir saçan qatrand r.
2 H cc kitab na bax.
3 Mina vadisinin yax nl ndak yer ad r.
Abdur-R hmana m ni T n'im 1 aparma mr etdi v m n (yenid n) ümr

niyy ti il ihrama girdim.” ( l-Buxari, 316)
11-ci f sil. Qad n, heyzd n : –

(t mizl ndikd n sonra) qüsl
etdikd saçlar açmas
» : -
.«
»:
.«
. .
[ : ]
215. Ai r vay t edir ki, biz (h cc ziyar tini yerin yetirm k üçün) zülhicc nin
birinci günü yola ç xd q. (N hay t,) R sulullah dedi: “Kim ümr niyy ti il
ihrama girm k ist yirs , qoy (ist diyi kimi) ihrama girsin. r qurbanl q hey-
van özüml g tirm ydim, m n d ümr niyy ti il ihrama gir rdim.” (Bel -
likl d ) kimisi ümr niyy ti il , kimisi d h cc niyy ti il ihrama girdi. M n
ümr niyy ti il ihrama gir n kims rd n idim. fa günü g lib yeti dikd
n heyzli idim. Odur ki, Pey mb ikay t etdim. O: “Ümr ni sonraya
saxla, saçlar aç, daran v h cc niyy ti il ihrama gir”– dey buyurdu. M n
(onun dediyini) yerin yetirdim. N hay t, Müh ss bd oldu umuz gec Pey-
mb r qarda m Abdur-R hman ibn bu B kri m niml gönd rdi. M n
n'im g lib vv lki ümr min zin yenid n ümr niyy ti il ihrama girdim.
Hi am dedi: “Buna gör (k ffar olaraq) n qurban k sm k, n oruc tut-
maq, n d s verm k laz m g ldi.” ( l-Buxari, 317)
12-ci f sil. : –
Heyzli qad n buraxd
namazlar q lmamal r
: -
[ : ].
216. Ai n r vay t edilir ki, bir qad n (ondan): “Bizd n birimiz heyzd n
mizl ndikd n sonra (heyz vaxt buraxd namazlar ) q lmal rm ?”– dey
soru du. Ai dedi: “S n h ruril rd ns n?! Biz Pey mb rin vaxt nda heyz
2
1 M kk hlinin ihrama gir rk n niyy t etdiyi yerdir.

2 H rura – Kuf rinin yax nl nda yerl n k nddir. li ibn bu Talibd n üz dönd rib camaat-
dan ayr lm on iki min x varic d m hz bu k ndd topla v camaata qar ç xm lar. Onlar bel hesab
edirdil r ki, heyzd n t mizl nmi qad n heyz snas nda buraxd namazlar yenid n q lmal r.
79
olurduq, lakin o biz (buraxd z namazlar ) q lma mr etm zdi yaxud biz
(o namazlar ) q lmazd q.” ( l-Buxari, 321)
13-cü f sil. : –
Paltar geymi heyzli
qad nla bir yataqda yatmaq
-
. « »:
[ : ].
217. vay t edilir ki, Ummu S demi dir: “M n Pey mb rl birlikd
bir bürünc bürünüb uzand m zaman heyz oldum. Sonra sakitc bürünc -
yin alt ndan ç xd m v heyz paltar götürüb geyindim. (Paltar geyin nd n
sonra) Pey mb r m nd n: “Heyz olmusan?”– dey soru du. M n: “B li”–
dey cavab verdim. Onda o, m ni yan na ça b bürünc yin alt na ald .
Ummu S r vay t etmi dir ki, Pey mb r oruc tutdu u halda
onu öp rdi.” ( l-Buxari, 322)
14-cü f sil. : –
Heyzli qad nlar n (qurban v
fitr ) bayramlar nda i tirak
etm si
»: : -
: : .«
[ : ]
218. Ummu tiyy r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim:
“Qoy g nc q zlar v p rd arxas nda oturanlar (v ya p rd arxas nda oturan
nc q zlar) v heyzli qad nlar (evl rind n) bay ra ç b xeyirxah i rd v
möminl rin (Allaha etdikl ri) dualar nda i tirak etsinl r. Qoy heyzli qad nlar
namaz q nan yerd n k nar dursunlar.” Ummu tiyy n: “Heyzli qad nlar?”–
dey soru dular. O dedi: “M r (onlar) fatda v filan, filan yerl rd i tirak
etmirl rmi?!” ( l-Buxari, 324)
15-ci f sil. Heyz günl rind n : –

ba qa (bir günd qad n gör-
düyü) sar v ya bulan q su
[ : ]. : -
219. Ummu tiyy bel r vay t etmi dir: “Biz (heyzd n sonra gördüyümüz)
sar r ngli v ya bulan q mayeni heyzd n hesab etm zdik.” ( l-Buxari, 326)
16-c f sil. fad t vaf ndan1 : –

sonra heyz görmü qad n
: -
] .« » : : « » :
[ :
220. Pey mb rin zövc si Ai n r vay t edilir ki, o, Pey mb : “Ya R -
sulullah, S fiyy bint Huyey heyz oldu”– dey x r verdi. Pey mb r : “O,
bizi l ngid bil r. M r o, sizinl b rab r t vaf etm dimi?”– dedi. Onlar: “B -
li”– dey cavab verdil r. Pey mb r : “El is ç x!”– dey buyurdu. ( l-Buxa-
ri, 328)
17-ci f sil. (U aq) do ark n : –

ölmü qad n c naz nama-
sünn uy un kild
lmaq
[ : ]. : -
221. mura ibn Cund b r vay t edir ki, bir qad n (u aq) do ark n v fat etdi.
Pey mb r qad n (c naz sinin) orta nahiy sind dayan b onun c naz na-
maz q ld . ( l-Buxari, 332)
18-ci f sil. « »–
: – -
[ : ].
222. Pey mb rin zövc si Meymun r vay t edir ki, o, heyzli olduqda namaz
lmaz v Pey mb rin namaz q ld yer yax n bir yerd uzanard . Pey-
mb r s ccad sinin üz rind namaz q lark n s cd etdikd paltar n ucu
Meymun toxunard . ( l-Buxari, 333)
1 H cc kitab na bax.
81
–
7–T mmüm kitab
1-ci f sil. : –
Uca Allah n: «...su tapmasan z,
miz torpaqla t mmüm1 edin LK J I HG [
ondan üzünüz v ll riniz
sürtün»2– sözü
ZQPON M
: -
:
: .
: .
: .
[ : ]. :
223. Pey mb rin zövc si Ai r vay t edir ki, biz Pey mb rl birlikd
ç xd q. N hay t, Beyda v ya Z tul Cey deyil n yer çatd qda boyunba-
m q b yer dü dü. Pey mb r dayan b onu axtarma a ba lad . Onun
yan nda olanlar da dayanma a m cbur oldular. trafda su olmad ndan s-
hab rd n b zil ri bu B kr s-Siddiqin yan na g lib dedil r: “Ai nin n et-
diyini görürs nmi? Allah n elçisi v bu q r camaat ona gör dayan b. Onlar-
da olan su ehtiyat qurtar b, özl ri d su olmayan yerd dayan blar.” bu B kr
(m nim yan ma) g ldi. Bu vaxt Pey mb r ba dizimin üstün qoyub yat-
. bu B kr dedi: “Allah n elçisini v bu q r camaat su olmayan bir
yerd , h m d su ehtiyatlar olmad halda saxlam san?” Sonra o, barma il
böyrümd n vura-vura m ni bir az da t nbeh etdi. Bu vaxt Pey mb rin ba
dizimin üstünd oldu una gör m n t rp nm dim. Pey mb r ay ld qda
(paklan b namaz q lmaq üçün) su tapmad . (El bu s bd n d ) Uca Allah
mmüm ay sini nazil etdi v onlar da t mmüm etdil r.
Useyd ibn Xudeyr dedi: “Ey bu B krin ail si! Bu sizin ilk b tiniz de-
yildir.”
(Ai ) dedi: “Sonra üstünd oturdu um d ni qald rd q v boyunba-
onun alt ndan tapd q.” ( l-Buxari, 334)
: »: : -
1 Lü ti m nada q sd etm k, yön lm k m nas verir, istilahi m nada is t miz torpa a q sd edib onu
üz v ll sürtm kdir.
hih l-Buxari 82 mmüm kitab .
[ : ] .«
224. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M be (xis-
t) verilib ki, bunlar m nd n vv l heç bir k verilm mi dir: “Bir ay vv l
dü nin q lbin qorxu salaraq ona qalib g lm yim; yer üzünün m nim üçün
pak v namazgah olmas , bel ki, ümm timd n olan h r bir k s ist nil n yerd
vaxt girmi namaz q lmal r; q nim tl rin m halal olmas , bel ki, bu,
nd n qabaq heç bir pey mb halal olmam r; (Qiyam t günü t rif la-
yiq m qamda) fa t verm yim; v bir d h r bir pey mb r yaln z öz qövmü-
gönd ril rdi, m n is bütün insanlara gönd rilmi m.” ( l-Buxari, 335)
2-ci f sil. S rd olmayan k s su : –

tapmad qda v namaz n vaxt n
xaca ndan ehtiyat etdikd
mmüm etm lidir
: -
[ : ].
225. bu Cuheym ibn Haris l- nsari r vay t edir ki, Pey mb r Bir-C l-
n1 g rk n qar na ç xan bir n r ona salam verdi, lakin Pey mb r
onun salam almad . N hay t, divara yax nla , ( ll rini divara vurub) üzü-
v ll rin sürtdükd n sonra o kims nin salam ald . ( l-Buxari, 337)
3-cü f sil. : –
mmüm ed n adam ll rinin
için üfür bil rmi?
: -
« »
[ : ].
226. mmar ibn Yasir Öm r ibn X ttaba dedi: “Yad ndad rm ? kimiz s rd idik.
n namaz q lmad n. M n is yer uzan b o üz-bu üz çevril k b nimi tor-
pa a sürtdüm, sonra da namaz q ld m. M n bunu Pey mb x r ver-
dikd o: “S bel etm k kifay t ed rdi”– deyib ll rini yer vurdu, sonra l-
rinin için üfürdü, sonra da ovuclar üzün v bil q r ( ll rin ) sürt-
dü. ( l-Buxari, 338)
1 Bir-C l – M din yax n bir yer ad r.

83
4-cü f sil. : –
miz torpaq müs lman n t miz
olmas üçün suyu z edir
: -
.« – – »:
»:
.« »: . .«
.« »:
: : – –
: : . :
: . :
– –
.
.« »:
.« »:
.« »:
:
.
. – –
:
[ : ].
227. mran ibn Husayn l-Xüzai r vay t edir ki, biz Pey mb rl birg s r-
ik n bütün gec ni yol getdik. N hay t, gec nin ax nda y b yatd q, mü-
safir üçün d bundan irin ey ola bilm z. (Ham z el b rk yatm q ki,) bi-
zi yaln z gün in istisi yuxudan oyatd . lk vv l filank s, sonra filank s, sonra
filank s, sonra da – dördüncü olaraq Öm r ibn X ttab yuxudan oyand .
(Ad n) Pey mb r yatd qda özü ay lanad k biz onu yuxudan oyat-
mazd q. Çünki biz, yuxusunda ona n r agah oldu unu bilmirdik.
Öm r s rt xasiyy tli bir adam idi. O, yuxudan oyand qda camaat n ba na
ni görüb uca s sl “Allahu kb r!” dem ba lad . O, dayanmadan uca
sl “Allahu kb r!” deyirdi. N hay t, Pey mb r onun s sin oyand . Yu-
hih l-Buxari 84 mmüm kitab .
xudan oyand qda shab r ba lar na g ni ona bildirdil r. Pey mb r :

“Z r yoxdur! (V ya “bu siz z r verm z!”) Yolunuza davam edin”– dedi.
Onlar yola dü dül r. Bir az getdikd n sonra Pey mb r (d sind n) yer
endi v d st maz almaq üçün su ist di. (Pey mb r ) d st maz ald qdan son-
ra azan verildi v o, camaata namaz q ld rd . Namaz bitirdikd n sonra bir n -
rin k nara ç kilib camaatla namaz q lmad gördü v : “S camaatla na-
maz q lma a n mane oldu, ey filank s?”– dey soru du. O: “M n cunub oldum;
su da yoxdur”– dey cavab verdi. Pey mb r (ona): “Torpaqdan istifad et!
Bu s kifay t ed r”– dedi, sonra da yoluna davam etdi. (Bir az getdikd n)
sonra insanlar ona susuzluqdan ikay t etdil r. O, (d sind n) yer endi, son-
ra da filank si v lini yan na ça b: “Gedin, su axtar n!”– dey buyurdu.
Onlar yola düz ldil r v n hay t g lib iki cürd k, yaxud iki tuluq su il yük-
nmi d sinin üstünd oturan bir qad na rast g ldil r. Onlar qad ndan: “Su
haradad r?”– dey soru dular. Qad n: “Dün n bu vaxtlar m n suyun yan nda
idim. Bizim adamlar is arxada qal blar”– dey cavab verdi. Onlar: “El is ge-
k!”– dedil r. Qad n: “Hara?”– dey soru du. Onlar: “Allah n elçisinin ya-
na”– dey cavab verdil r. Qad n: “Sabii1 deyil n kims nin yan nam ?”– dey
soru du. Onlar: “(B li,) s nin q sd etdiyin o kims nin yan na. Hayd ged k!”–
dedil r. Onlar qad Pey mb rin yan na g tirdil r v (ba vermi ) hadis ni
ona dan lar.
(Ravi) deyir ki, qad d sind n yer endirdil r. Pey mb r bir qab
tizdirdi v cürd kl rin a zlar aç b o qaba su bo altd qdan sonra onlar n
zlar ba lad . Sonra o, cürd kl rin dig r t fl rind ki a zlar açd v
camaata: “G lin (heyvanlar ) suvar n, (özünüz üçün d ) su götürün.”– de-
yildi. Kimisi (heyvan ) suvard , kimisi d (özü üçün) su götürdü. Ax rda Pey-
mb r cunub olan kims bir qab su verib: “Get bunu üstün tök”– dedi.
Qad n is ayaq üst durub suyunun nec istifad edildiyin tama a edirdi.
Allaha and olsun ki, o cürd kl rd n su götürm son qoyulduqda art q onlar
biz vv lkind n daha dolu görünürdü. Pey mb r : “Qad n üçün (bir ey)
toplay n!”– dey buyurdu. Onun üçün xurma, un, s q v bir q r yem k
toplad qdan sonra bunlar bir torbaya y lar. Sonra qad d sin mindir-
dil r v torban da onu quca na qoydular. Pey mb r qad na dedi: “Bil ki,
biz s nin suyundan heç bir ey ksiltm dik. Lakin biz su ver n Allahd r.”
Bu s bd n qad n öz q bil sin gec g ldi. Onlar: “S ni yoldan saxlayan n
oldu, ey filank s?”– dey soru dular. Qad n dedi: “ caib bir ey! M iki n -
r rast g ldi. Onlar m ni Sabii deyil n o adam n yan na apard lar. O da bel -
bel i r gördü. Allaha and olsun ki, bu adam – (bu vaxt qad n) orta v ha-
t barmaqlar göy qald b göyü v yeri q sd ed k, – ya bunlar n aras n-
da (mövcud) olan n böyük sehrbazd r, ya da Allah n h qiqi elçisidir.
Bundan sonra müs lmanlar o qad n ya ad yerin traf ndak mü rikl
hücum etdikd onun k ndin toxunmazd lar. Bir gün qad n öz qövmün : “Gü-
man edir m ki, bu adamlar siz bil kd n toxunmurlar. slam q bul etm k
ist yirsinizmi?”– dedi. Qövmü d ona ita t edib slama daxil oldu. ( l-Buxari,
344)
1 Sabii – Bir dind n ba qa bir din meyl ed n kims deyilir.

85
–
8 – Namaz kitab
1-ci f sil. : –
Gec s rind 1 namaz n nec
rz buyruldu u
»: : -
. : : . : : :
. : :
. :
: :
: . . :
: .
: . : : . :
: . :
: . : : .
: : . : .
: : .« »:
: »
. : . :
: :
: :
: . : .
[ : ] .«
228. s ibn Malik bu Z rd n bel r vay t etmi dir ki, Pey mb r de-
mi dir: “M n M kk ik n evimin dam araland v C brail (yan ma) endi.
1 Burada gec s ri deyildikd , Pey mb rin M kk n Qüds getm si, sonra oradan Allah n hü-
zuruna qalxmas n rd tutulur. Bu hadis “ l- sra” sur sinin 1-ci ay sind v “ n-N cm” sur sinin 12-
17-ci ay rind öz ksini tapm r.
hih l-Buxari 86 Namaz kitab .
Köksümü yard qdan sonra onun içini Z m-z m suyu il yudu. Sonra içi hik-
t v imanla dolu olan q l l n g tirib içind kil ri köksüm bo altd v
onu ba lad . Sonra limd n tutub m ni yer n yax n olan göy qald rd . M n
yax n göy g lib çatd qda C brail s man n göz tçisin : “Aç”– dedi. (Göz tçi):
“Kimdir?”– dey soru du. O: “C braildir!”– dedi. (Göz tçi): “Yan nda kims
varm ?”– dey soru du. C brail: “Muh mm d yan mdad r!”– dedi. (Göz tçi)
soru du: “Ona (g lsin dey ) x r gönd rildimi?” C brail: “B li!”– dedi. (Göy
qap lar ) aç ld qda biz yax n göyün üstün qalxd q v orada oturmu bir adam
gördük ki, onun sa v sol t find (insanlardan ibar t) toplumlar var idi. Bu
adam sa a baxanda gülür, sola baxanda is a lay rd . O, (m ni görüb) dedi:
lisaleh pey mb r v lisaleh o ul xo g libdir!” M n C braild n:
“Bu kimdir?”– dey soru dum. Dedi: “Bu Ad mdir, onun sa nda v solunda
olan toplumlar is zürriyy tinin ruhlar r. Sa nda duranlar C nn t hli, so-
lunda duranlar is C nn m hlidir. (Buna gör d ) sa na baxanda gülür, so-
luna baxanda a lay r.” Sonra C brail m niml ikinci göy qalxd v onun gö-
tçisin : “Aç”– dedi. Bu göz tçi d ona vv lki göz tçinin dediyini dey nd n
sonra (qap ) açd .
s demi dir: “ bu Z rr Pey mb rin göyl rd Ad mi, drisi, Mu-
san , san v brahimi – onlar n ham na Allah n salavat olsun – gördüyünü
söyl d , onlar n m qamlar bar d qiq bir söz dem di. Yaln z Ad mi a a-
göyd , brahimi d alt nc göyd gördüyünü söyl di.
s demi dir: “C brail Pey mb rl birlikd drisin yan na g ldikd
dris): “ lisaleh pey mb r v lisaleh qarda xo g libdir!”– dedi.”
(Pey mb r demi dir:) “M n: “Bu kimdir?”– dey soru dum. C brail:
drisdir”– dedi. Sonra m n Musan n yan na g ldim. (Musa): “ lisaleh pey-
mb r v lisaleh qarda xo g libdir!”– dedi. M n: “Bu kimdir?”– dey
soru dum. C brail: “Musad r”– dedi. Sonra m n san n yan na g ldim. ( sa):
lisaleh qarda v lisaleh pey mb r xo g libdir!”– dedi. M n: “Bu
kimdir?”– dey soru dum. C brail: “ sad r”– dedi. Sonra m n brahimin yan -
na g ldim. brahim: “ lisaleh pey mb r v lisaleh övlad xo g lib-
dir!”– dedi. M n: “Bu kimdir?”– dey soru dum. C brail: “ brahim s llallahu
leyhi v s ll mdir”– dedi.”
bn ihab1 ) bn Abbasdan v bu H bb l- nsarid n r vay t
edir ki, Pey mb r demi dir: “Sonra (C brail) m niml el bir yüks kliy
qalxd ki, m n q ml rin x lt 2 e itdim.”
s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m nim
ümm tim lli vaxt namaz q lma vacib buyurdu. M n geri qay dark n Musa-
n yan na g lib çatd qda, o: “Allah s nin ümm tin n yi mr etdi?”– dey
soru du. Dedim: “ lli vaxt namaz q lma vacib buyurdu.” Musa dedi: “R b-
binin yan na qay t (v Ondan bu hökmü yüngüll dirm yi xahi et). Çünki s -
nin ümm tin bunun öhd sind n g bilm k.” M n yenid n (Ona) müra-
ci t etdim v O (bu) say bir q r azaltd . Sonra Musan n yan na qay b: “O,
(bu) say bir q r azaltd ”– dedim. Musa dedi: “Yen R bbin müraci t et.
Çünki s nin ümm tin bunun öhd sind n g bilm k.” M n yenid n
1 bn ihab bu h disi r vay t ed nl rd n biridir.

2 Burada x lt deyildikd Allah n buyruqlar yazan m kl rin q ml rinin x lt q sd edilir.
87
(Ona) müraci t etdim v O, (bu) say bir q r d azaltd . Sonra Musan n yan -
na qay td m. O dedi: “Yen R bbin müraci t et. Çünki s nin ümm tin bunun
öhd sind n g bilm k.” M n yenid n (Allaha) müraci t etdim, O is :
“Onlar (sayca) be dir, (savab bax ndan is ) llidir, çühki M nim sözüm d -
yi zdir”– dey buyurdu v m n Musan n yan na qay td m. O: “Yen R bbi-
müraci t et!”– dedi. Lakin m n: “R bbimd n utan ram”– dedim. Sonra (C b-
rail) m ni son h dd ki Sidr a ac n yan na apard . Onun r ngl ri v sf l-
zdir. Sonra m ni C nn daxil etdil r. Orada m n incil r düzülmü boyun-
ba lar, habel (C nn t) torpa n mü k oldu unu gördüm.” ( l-Buxari, 349)
»: -
[ : ] .«
229. Ai r vay t edir ki, Allah s rd v evd q nan namazlar iki rük t-iki
rük t q lma mr etmi di, sonralar is s rd q nan namazlar oldu u kimi
qald , daimi ya ay yerind q nan namazlara is (bir v ya iki rük t) art l-
.” ( l-Buxari, 350)
2-ci f sil. Paltarda namaz : –

lma n vacib olmas
[ : ]. -
230. Öm r ibn bu S r vay t edir ki, Pey mb r bir paltarda namaz q lar v
onun kl rini bir-birinin üstün a raraq çiyinl rini ört rdi. ( l-Buxari, 354)
3-cü f sil. : –
k bir örtüy bürünüb namaz
lmaq
: -
»: . : .« »: : -
: .«
»: .
[ : ]. : .«
231. Ummu Hani bint bu Talib r vay t edir ki, kk nin thi ilind n
232. Pey mb rin yan na getdim v onun qüsl etdiyini, Fatim nin d (ona)
rd tutdu unu gördüm. M n Pey mb salam verdim. O: “Bu (qad n)
kimdir?”– dey soru du. “M m, bu Talibin q Ummu Hani”– dey cavab
verdim. Pey mb r : “Xo g libs n, Ummu Hani!”– dedi v qüsl edib qurtar-
qdan sonra t k bir örtüy bürünüb s kkiz rük t namaz q ld . Namaz q b
qurtard qdan sonra m n dedim: “Ya R sulallah! Qarda m1 himay götür-

düyüm Hubeyran n o lu filank si öldür yini söyl yir.” Pey mb r dedi:
“S nin himay götürdüyün kims ni biz d himay miz alt na götürürük, ey
Ummu Hani!”
Ummu Hani dedi: “O vaxt s r aç lm (Duha namaz n vaxt idi).”
l-Buxari, 357)
: -
[ : ] .« »
233. bu Hureyra r vay t edir ki, bir n r Pey mb rd n t k bir libasda na-
maz q lmaq bar soru du. Pey mb r dedi: “M r sizin h r birinizin iki
libas var?!” ( l-Buxari, 358)
4-cü f sil. T k bir paltarda : –

namaz q nd zaman (namaz
lan) adam onun kl rini
çiynin atmal r
] .« »: : -
[ :
234. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n heç biriniz bir
paltarda çiyinl ri aç q namaz q lmas n.” ( l-Buxari, 359)
.« »: : -
[ : ]
235. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyi-
ni e itdiyim ahidlik edir m: “Qoy bir paltarda namaz q lan k s onun kl -
rini bir-birinin üstün ataraq çiyinl rini örtsün.” ( l-Buxari, 360)
5-ci f sil. Paltar çox dar olduqda : –

(n etm li)
: -
« »:
»: : « »:
[ : ] .«
1 Burada Ummu Hani do ma qarda li ibn bu Talibi n rd tutur.

89
236. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb rl birlikd s r-
oldu umuz zaman öz i im gör gec onun yan na g ldim v onun namaz
ld gördüm. ynimd bir paltar var idi. M n paltara bürünüb onun ya-
nda namaz q ld m. (Namaz ) bitirdikd n sonra: “Gec vaxt s ni bura g tir n
dir, ey Cabir?”– dey soru du. M n g li imin m qs dini ona bildirdim. (Sö-
zümü) bitirdikd n sonra: “B s bu gördüyüm bürünm yin1 n idi?”– dey so-
ru du. M n: “Bu paltar (çox dard r)”– dedim. Onda Pey mb r buyurdu:
“Paltar n geni olarsa, ona bürün (çiyinl rini d ört), çox dar olarsa, onu belin
ba la (göb kd n diz q rb nin dola).” ( l-Buxari, 361)
: -
[ : ] .« »:
237. hl r vay t edir ki, b zi shab r fit rinin kl rini o lan u aqlar n et-
diyi kimi boyunlar na ba lay b Pey mb rl birlikd namaz q lard lar. (Bu-
na gör d ) Pey mb r (camaat namaz na g n qad nlara) dey rdi: “Ki il r
qalx b oturanad k siz ba (s cd n) qald rmay n” ( l-Buxari, 362)
6-c f sil. amda istehsal : –

olunmu cübb namaz q lmaq
.« »: : -
[ : ].
238. Mu ira ibn ob r vay t edir ki, (bir d ) m n Pey mb rl birlikd s -
rd olark n o m : “Ey Mu ira, götür bu qab ”– dey buyurdu. M n d onu
götürdüm. Pey mb r gözd n it k uza a gedib t bii ehtiyac r f etdi.
Onun ynind am cübb si var idi. O, lini cübb nin qolundan ç xarmaq ist -
dikd onun çox dar oldu unu gördü v (buna gör d ) lini cübb nin a t -
find n ç xartd . M n onun lin su tökdüm v o, namaz üçün d st maz ald -
qaydada d st maz al b m stl rin m sh ç kdi, sonra da namaz q ld . ( l-Bu-
xari, 363)
7-ci f sil. Namaz snas nda : –

lpaq olma n b nilm si
-
:
[ : ].
1 Pey mb rin bu sual verm si ona gör idi ki, Cabir paltar na büründükd onun kl rini
çiynin atm v az qala ay b yerl ri aç q qalacaqd .
239. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r izar 1 belin ba lay b
qurey lil rl birlikd K (evinin yenid n tikilm si) üçün da da zaman
misi Abbas ona dedi: “Ey qarda lu! B lk izar aç b çiynin , (da n)
da lar n alt na qoyasan.”
(Cabir) dedi: “O, izar aç b çiynin qoyan kimi özünd n getdi v bundan
sonra onu bir daha heç kim izars z görm di.” ( l-Buxari, 364)
8-ci f sil. B nin hans hiss ri : –

örtülm lidir
-
[ : ].
240. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r ( shab ) paltarlar na
tam bürünm yi2, habel t kc bir paltar geymi ki iy yer oturub dizl rini
qald b qollar il onlar qucaqlayaraq ay b yerl rini aç q qoyma qada an et-
mi di. ( l-Buxari, 367)
-
[ : ].
241. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r iki cür al -veri i – l sürtm kl 3
bir d atmaqla4 apar lan al -veri i, h mçinin paltara tam bürünm yi v bir
t kc bir paltar geymi ki iy yer oturub dizl rini qald b qollar il onlar
qucaqlama qada an etdi. ( l-Buxari, 368)
-
.
].
[ :
242. bu Hureyra r vay t edir ki, h cc ziyar ti snas nda bu B kr m ni mü z-
zinl rl birlikd gönd rdi ki, qurban günü Mina vadisin gedib orada (insan-
lara) elan ed k ki, g n ild n ba layaraq heç bir mü rik h cc ziyar tin g lm -
k v heç k s lüt-üryan K ni t vaf etm kdir.”
Humeyd ibn Abdur-R hman dedi: “Bunun ard nca Pey mb r li ibn
bu Talibi ( bu B krin yan na) gönd rib tap rd ki, “B ra t”5 sur sinin
nazil oldu unu (camaata) elan etsin.”
1 zar – qur aqdan a b n zalar örtm k üçün bel ba lan lan örtük.
2 El bürünm k ki, paltar n yini qald b onun alt ndan qollar ç xarmaq mümkün olmas n.
3 Burada söhb t, mala sad l vurmaqla (y ni onu laz nca yoxlamadan) raz la maqla apar lan
al -veri n gedir. Buna bc “limas” v ya “mülam ” deyilir.
4 Burada atmaq deyildikd , sat n mal al ya göst rm n onun üstün bir ey at b, sonra da ona
bu mal alma a m cbur etm si q sd edilir. Buna da bc “nibaz” yaxud “münab ” deyilir.
5 Y ni “ t-Tovb ” sur si.
91
bu Hureyra demi dir: “Qurban günü li ibn bu Talib biziml birlikd

Minadak lara elan edib g n ild n heç bir mü rikin h cc ziyar tin g lm -
yini v heç k sin lüt-üryan K ni t vaf etm yini bildirdi.” ( l-Buxari, 369)
9-cu f sil. Bud bar deyil nl r : –
»:
: .«
: : – –
: .« »:
.« »: .
: . : .« »:
:
.« »:
: :
[ : ].
243. s r vay t edir ki, Pey mb r qo un y b Xeyb yolland . Biz bu
(k ndin) yax nl nda, s r ala-qaranl qda sübh namaz q ld q. (Bundan)
sonra Pey mb r v bu T lh (öz minikl rin ) mindil r. M n is bu T l-
nin t rkin mindim. Pey mb r (miniyini) Xeyb rin dar küç rind n biri-
sürdü v (bu vaxt) m nim dizim Pey mb rin buduna toxundu, onun
izar 1 (yuxar qalxd v ) budu aç ld , onda m n Pey mb rin budunun a -
gördüm. K nd daxil olduqda o: “Allahu kb r! Xeyb r da ld . H qiq -
n, biz (fasiq) qövmün yurduna daxil olduqda, qorxudulanlar n sabah nec
pis olar!”– dedi v (bunu) üç d t krar etdi.”
s dedi: “Xeyb rlil r öz i rind n ötrü (evl rind n) ç b: “Muh m-
d öz qo unuyla (g ldi)!”– dedil r.”
s dedi: “Biz Xeyb ri z bt etdik. sirl r bir yer toplan ld qdan sonra
Dihy g lib dedi: “Ey Allah n Pey mb ri, sir dü mü cariy rd n2 birini
ver.” (Pey mb r ): “Get birini götür!”– dedi v o da S fiyy bint Hü-
yeyyi götürdü. Bundan sonra bir n r Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ey
Allah n Pey mb ri, s n Dihy Qureyza v N dir q bil rinin xan 3
fiyy bint Hüyeyyi verdin, halbuki o qad n ancaq s layiqdir.” (Onda Pey-
1239-cu h disin qeydl rin bax.

2Cariy - keçmi zamanlarda cihadda keçirilib azadl qdan m hrum edil n, pulla al b-sat la bil n,
rc td n sahibinin arzular na tabe olan q z v ya qad nd r.
3 Xeyb r f th edil q r S fiyy N dir q bil sinin ba lar ndan birinin – Kinan ibn bu
Hukeykin h yat yolda olmu du.
mb r ): “Onu qad nla bir yerd yan ma ça n!”– dey buyurdu. Dihy
fiyy ni (onun yan na) g tirdi. Pey mb r qad na bax b (Dihy ) dedi:
“Cariy rd n ba qa birisini götür.”
s dedi): “Pey mb r S fiyy ni azad edib onunla evl ndi.”
Sabit1 ( sd n) soru du ki: “B s Pey mb r ona mehr olaraq n verdi?”
s)dedi: “Onun özünü, onu azad etdi v onunla evl ndi.”
s dedi): “N hay t, yolda Ummu Suleym S fiyy ni Pey mb r üçün
haz rlad v gec onun yan na apard . Zifaf gec sinin s ri Pey mb r dedi:
“Qoy kimd (yem ) bir ey varsa bura g tirsin” v yer bir d ri s rdi. (Bu
vaxt) kimi xurma, kimi d ya g tirdi.
(Bu h disi) r vay t ed nl rd n biri dedi: “Güman edir m ki, ss da
qeyd etdi.”
s dedi: “Sonra onlar heys2 haz rlad lar. Allah n Pey mb rinin toy zi-
yaf ti bel oldu.” ( l-Buxari, 371)
10-cu f sil. : –
Namazda qad n neç paltar
geym lidir?
: -
[ : ].
244. Ai r vay t edir ki, Pey mb r (m scidd ) sübh namaz q lark n
onunla b rab r mömin qad nlar da (ip kd n v ya yundan olan) örtükl rin
bürün k namaz q lard lar v evl rin qay danda heç k s onlar tan mazd .
l-Buxari, 372)
11-ci f sil. B kli paltarda : –

namaz q lan haqq nda
: -
] .« »
[ :
245. Ai r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r b kli paltarda namaz q lar-
n onun nax lar na n r sald . Namaz bitirdikd n sonra is : “Bu b kli
paltar apar b bu C hm verin, onun nbicaniyy sini3 m g tirin, çünki
bu (b kli paltar) bir az vv l m ni namazdan yay nd rd .” ( l-Buxari, 373)
1 Sabit bu h disi sd n n ql ed n ravidir.

2 Heys – xurma, rinmi ya v undan haz rlanm yem kdir.
3 nbicaniyy – üstünd heç bir nax v b yi olmayan qal n yun bad r.
93
12-ci f sil. : –
Üstünd xaç kli, yaxud dig r
sml r olan paltarla q nan
namaz batil olurmu?
»: : -
[ : ] .«
246. s r vay t edir ki, Ai nin b kli nazik yun bir p rd si var idi ki, onunla
ota n bir hiss sini ay rm . (Bir d ) Pey mb r dedi: “Bu p rd ni gö-
tür burdan, çünki onun nax lar h mi namaz q lark n gözl rimin önünd
durur (v m ni namazdan yay nd r).” ( l-Buxari, 374)
13-cü f sil. : –
k f rrucda1 namaz q b, sonra
onu soyunan adam haqq nda
: -
[ : ] .« »:
247. Üqb ibn Amir r vay t edir ki, Pey mb arxas nda k sik olan ip k pal-
tar h diyy etmi dil r. O, bu paltar geyib onda namaz q ld v (namaz ) bitir-
dikd n sonra nifr t etdiyi bir ey kimi onu tez ynind n ç xar b dedi: “Allah-
dan qorxanlara bunu (geym k) yara maz.” ( l-Buxari, 374)
14-cü f sil. Q rm r ngli : –

paltarda namaz q lmaq
: -
[ : ].
248. bu Cuheyf r vay t edir ki, m n Pey mb ri q rm d ri çad rda olark n
gördüm. Habel , Bilal n Pey mb rin (d st maz ald qdan sonra qalm ) su-
yunu götürdüyünü v insanlar n bir-birini ötm çal araq bu suya do ru
nec qaçd qlar da gördüm. Kiml bu sudan çatd sa, onu (b nin ) sürt-
dü, su ld ed bilm nl r is ll rini yolda lar n ya ll rin vurdular.
Sonra gördüm ki, Bilal ucu iti bir paya götürüb yer bat rd . (Bundan sonra)
Pey mb r q rm paltarda, ( yi bald n yar na q r) qald lm
1 F rruc – arxas nda k siyi olan üst paltard r.

halda (çad rdan) ç xd v bu payaya t f üz tutub camaata iki rük t namaz q l-

rd . M n gördüm ki, insanlar v heyvanlar o payan n qaba ndan keçib
gedirl r. ( l-Buxari, 376)
15-ci f sil. Damda, minb rd v : –

acdan (düz ldilmi yalar n)
üz rind namaz q lmaq
: : -
] .
[ :
249. hl ibn S dd n soru dular: “(Pey mb rin ) minb ri n n (düz ldil-
mi di)?” (S hl) dedi: “ nsanlar aras nda bunu m nd n yax bil n bir kims
qalmam r. O, me yul unundan1 düz ldilmi di. Onu Pey mb r üçün
filank s – filan qad n azad etdiyi köl si düz ltmi di. (Minb r) haz rlan b
(m scid ) qoyulduqdan sonra Pey mb r onun üstün ç xd v üzünü qib-
tutub: “Allahu kb r”– dedi, camaat is onun arxas nda durdu. O, (Qu-
ran) oxuyub rükuya getdi, camaat da onun arxas nda rüku etdi. Sonra o, ba
qald b (minb rd n a endi) v dal-dal gedib yer s cd etdi. Bundan son-
ra o, yen minb qalxd v (Quran) oxuyub rükuya getdi. Sonra da ba
qald b (minb rd n a endi) v dal-dal gedib yer s cd etdi. Minb r haq-
nda (m m lum olan) budur. ( l-Buxari, 377)
16-c f sil. H sir üz rind namaz : –

lmaq
»: -
: .«
[ : ].
250. s ibn Malik r vay t edir ki, n si Muleyk Pey mb ri onun üçün
haz rlad yem d t etmi di. Pey mb r yem yi yedikd n sonra dedi:
“Durun, siz namaz q ld m.”
s demi dir: “M n, çox istifad olundu undan qaralm h sirimiz ya-
nla b üstün bir az su s pdim. Sonra Pey mb r onun üstünd (namaza)
durdu. M n yetim (Dumeyra) il birg onun arxas nda durdum, n m d
bizim arxam zda durdu. Pey mb r biz iki rük t namaz q ld rd qdan sonra
b getdi.” ( l-Buxari, 380)
1 Me yul unu – quraql a v oranl a davaml , x rda salx m çiç kli kol bitkisi.
95
17-ci f sil. Dö k üz rind : –

namaz q lmaq
: -
[ : ]. : .
251. Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “M n Pey mb rin qar nda
ayaqlar onun qibl sin t f (uzad b) yatard m. O, s cd getdikd ( lini)
toxundurar v m n ayaqlar y ard m, (s cd n) qalxd qda is onlar
uzadard m.”
Ai dedi: “O vaxtlar evl rd lampa yox idi.” ( l-Buxari, 382)
. -
[ : ]
252. Ai r vay t edir ki, Pey mb r namaz q lark n o, yata nda onunla
qibl aras nda ölü kimi uzanard . ( l-Buxari, 383)
18-ci f sil. : –
rk istil r olduqda paltara
cd etm k
: -
[ : ].
253. s ibn Malik r vay t edir ki, b n biz Pey mb rl birlikd namaz
lark n bizl rd n b zisi b rk isti oldu undan paltar n yini s cd etdiyi
yer s rdi.” ( l-Buxari, 385)
19-cu f sil. S nd ll namaz : –

lmaq
[ : ]. : : -
254. sd n soru dular: “Pey mb r s nd ll namaz q bm ?” O: “B li”–
dey cavab verdi. ( l-Buxari, 386)
20-ci f sil. M stl rl 1

namaz : –
lmaq
: -
.
1 M st – d rid n v ya ba qa yum aq materialdan tikil n yüngül ayaqqab r.

[ : ].
255. rir ibn Abdullahdan r vay t edilir ki, (bir d ) o t bii ehtiyac r f etdik-
n sonra d st maz ald v m stl rin m sh ç kdi. Sonra da qalx b namaz q l-
. (Bu haqda) ondan soru duqda: “M n Pey mb rin bu cür etdiyini gör-
mü m”– dedi.
brahim demi dir: “Bu (h dis shab rin) xo una g lirdi. Çünki C rir sla-
gec1 q bul ed nl rd n idi.” ( l-Buxari, 387)
21-ci f sil. : –
(Namaz q lan adam) s cd
ll rini aral qoymal v
böyründ n k nara ç km lidir
]. -
[ :
256. Abdullah ibn Malik ibn Buheyn r vay t edir ki, Pey mb r namaz q ld -
zaman ll rini o q r bir-birind n aral qoyard ki, qoltu unun a görü-
22-ci f sil. Qibl üz tutma n : –

zil ti
»: : -
[ : ] .«
257. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim bizim q ld -
z namaz q r, üzünü qibl miz çevirir v k sdiyimiz qurbandan yeyirs , o,
Allah n v Onun elçisinin mühafiz si alt nda olan müs lmand r. Bel kims -
rin haqq na girm kl Allaha (v Onun elçisin ) x yan t etm yin.” ( l-Bu-
xari, 391)
23-cü f sil. : : –
Uca Allah n: « brahimin dayan-
yeri namazgah edin!»2– sözü Zº¹¸¶µ´[
-
:
[ : ].
1 C rir ibn Abdullah slam l-Maid sur sinin alt nc ay si nazil olduqdan sonra q bul etmi di. Bu
da m sh ç km kl ba bütün mübahis son qoymu dur.
2 “ l-B ” sur si, 125.
97
258. bn Öm rd n soru dular ki, ümr ziyar tind K ni t vaf etmi , lakin
fa1 v M rv 2 aras nda gedib-g lm mi adam zövc si il yax nl q ed bil r-
mi? O dedi: “Pey mb r (M kk ) g ldikd K ni yeddi d t vaf etdi,
brahimin) dayand yerin arxas nda iki rük t namaz q ld v S fa il M rv
aras nda gedib-g ldi. H qiq n, Allah n elçisi sizin üçün göz l örn kdir.” ( l-
Buxari, 395)
: -
[ : ] .« »:
259. bn Abbas demi dir: “Pey mb r K daxil olduqda onun h r t -
find dua etdi v oradan ç xanad k namaz q lmad . Oradan ç xanda üzünü K -
çevirib iki rük t (namaz) q ld v : “Qibl budur”– dedi. ( l-Buxari, 398)
24-cü f sil. (Namaz q lan adam n) : –

harada olursa olsun, üzünü
qibl çevirm si
: -
" "
" – –
"
:
[ : ].
260. ra ibn Azib r vay t edir ki, Pey mb r on alt v ya on yeddi ay Beytül-
qdis t f namaz q ld . Lakin Pey mb r çox ist yirdi ki, qibl K
f olsun v Allah (bu xüsusda) ay nazil etdi: “Biz s nin üzünün göy t f
çevrildiyini gördük...”3 Bundan sonra Pey mb r K t f üz tutdu.
feh adamlar – y hudil r dedil r: “Onlar üz tutduqlar qibl n dönd n n
oldu?” De: “M riq d , m rib d Allah nd r. O, ist diyi k si do ru yola yön l-
dir!”4 Pey mb rl birlikd bir n r namaz q ld v namazdan sonra (m s-
cidd n) ç xd v Beytülm qdis t f üz tutub sr namaz q lan nsardan
olan bir qövmün yan ndan keç rk n dedi: “ ahidlik edir m ki, m n Allah n el-
çisi il birlikd namaz q ld m v o, üzünü K t f tutmu du. Onlar (bunu
id n kimi) K t f çevrildil r. ( l-Buxari, 399)
: -
[ : ].
1 M scidul-H ram n rq hiss sind yerl n iki t n birinin ad r. Z vvarlar onlar n aras nda
rasim qaç yerin yetirirl r.
2 M scidülh ram n rq hiss sind yerl mi iki t likd n biri. Z vvarlar S fa v M rv t ri
aras nda vi qaç keçirirl r.
3 “ l-B ” sur si, 144.
4 “ l-B ” sur si, 142.
261. Cabir r vay t edir ki, Pey mb r minik üz rind , getdiyi istiqam t f
üz tutaraq namaz q lard . F rz namaz q lmaq ist dikd is yer en r v qib-
t f üz tutard . ( l-Buxari, 400)
: : -
: .« »:
»:
[ : ] .«
262. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, bir d Pey mb r namaz q b sa-
lamlar verdikd n sonra ondan soru dular: “Ey Allah n elçisi, namazda n is
bir d yi iklikmi olub?” O: “N olub ki?”– dey soru du. ( shab r): “S n na-
maz filan cür-filan cür q ld n”– dedil r. Onda o, dizl rini yer qoyub üzünü
qibl çevirdi v iki d s cd etdikd n sonra (yenid n) salam verdi. Üzünü
biz t f çevirdikd is dedi: “H rgah namazda bir ey ba vers ydi, bu haq-
da m n siz mütl q x r ver rdim. Lakin m n d sizin kimi bir insanam, sizin
kimi m n d unuduram. Odur ki, unutsam, yad ma sal n v r sizd n biri-
nizd q ld namaz na dair übh oyanarsa, qoy daha düz olana meyl edib na-
maz tamamlas n v salamlar versin, sonra da iki d ( lav ) s cd etsin.”
l-Buxari, 401)
25-ci f sil. Qibl haqq nda, : –

habel s hv n qibl üz
tutmadan namaz q lm adam n
onu t krar q lmas vacib
saymayan kims bar sind
: : -
: Z ¹ ¸ ¶ µ ´[
z y x[ : .
[ : ]. Z¡•~}|{
263. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “M n üç ay R bbim müvafiq oldum.
n: “Ya R sulallah! B lk brahimin durdu u yeri namazgah ed k?”– dedim,
brahimin dayand yeri namazgah edin!”1 ay si nazil oldu. Hicab ay si2 d
mçinin. M n: “Ya R sulallah! B lk qad nlar na hicab geym yi mr ed n?
Ax onlarla h m möminl r, h m d yaramaz insanlar dan rlar”– dedim, hicab
ay si nazil oldu. (Üçüncüsün g linc , bir d ) Pey mb rin zövc ri lbir
olub ona qar q sqancl q göst rm ba lad qda m n onlara: “ r o sizi
1 “ l-B ” sur si, 125.

99
bo asa, R bbi sizin ziniz ona sizd n daha yax zövc r ver bil r”–
dedim, bu ay 1 nazil oldu. ( l-Buxari, 402)
26-c f sil. Tüpürc yin : –

scidd n l il silinm si
-
»
»: «
[ : ] .«
264. s r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r (m scidin) qibl t find tü-
pürc k gördü v bu ona o q r a r g ldi ki, (üzüldüyü) onun üzünd n görü-
nürdü. O, aya a qalx b onu li il sildi v dedi: “Sizd n biriniz namaz q lma a
ba lad qda öz R bbi il gizli söhb girir, yaxud R bbi onunla qibl aras nda-
r.2 Odur ki, sizd n heç kim qibl t tüpürm sin, (tüpürm k ist ) qoy
sol t v ya aya n alt na tüpürsün.” Sonra o, öz izar n3 bir ucunu tu-
taraq ona tüpürdü v tüpürc yini izar n dig r t fi il örtüb dedi: “V ya be-
etsin.” ( l-Buxari, 405)
27-ci f sil. Namaz snas nda sa : –

tüpürülm lidir
-
.« »:
[ : ]
265. bu Hureyra v bu S id r vay t edirl r ki, (bir d ) Pey mb r m s-
cidin divar nda tüpürc k gördükd x rda da lar götürüb onu qaz v dedi: “Siz-
rd n biri tüpürm k ist dikd , heç vaxt özünd n qaba a v ya sa t tü-
pürm sin, ancaq sol t v ya sol aya n alt na tüpürsün.” ( l-Buxari, 410)
28-ci f sil. M scid tüpürm yin : –

ffar si4
[ : ] .« »: : -
1 “ t-T hrim” sur si, 5.

2 X ttabi bu cüml ni izah edib demi dir ki: “Namaz q lan adam n qibl t f çevrilm kd m qs di
yaln z R bbin üz tutmaqd r dey , (Pey mb r bel tövsiy etmi dir).” F thul Bari, 2/123.
3 239-cu h disin qeydl rin bax.
4 K ffar – s hv n v ya m cburiyy t qar nda i dil n günah n ba lanmas üçün ri uy un

olaraq veril n s , tutulan oruc v ba qa bu kimi yax ll rdir.
266. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M scid tüpürm k
günahd r, bu günah n k ffar si is onu basd rmaqd r1.” l-Buxari, 415)
29-cu f sil. mam n insanlara : –

namaz laz nca q lmalar na
dair, habel qibl il ba öyüd-
sih ti
»: -
[ : ] .«
267. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yoxsa siz el güman
edirsiniz ki, m n ancaq bu qibl mi (görür m)? Allaha and olsun ki, sizin
(namazdak ) h tiniz v (nec ) rükuya getm yiniz m nd n gizli qalm r2.
Çünki m n sizin arxamda n etdiyinizi görür m.” ( l-Buxari, 418)
30-cu f sil. “B ni filan m scidi”3 : –

dem k olarm ?
[ : ].
268. Adullah ibn Öm r r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r hlil dirilmi
atlarda H fyadan4 V keçidin 5 q r, hlil dirilm mi atlarda is bu ke-
çidd n B ni Zür yq m scidin k c r yar t kil etdi.
vay t edilir ki, yar larda Adullah ibn Öm r d i tirak edirdi. ( l-Bu-
xari, 420)
31-ci f sil. : –
scidd (mal) bölgüsü v
xurma salx mlar n as lmas
.« »: : -
1 Bu hökm ancaq dö si torpaqdan olan m scidl aiddir.

2 Bununla Pey mb r dem k ist mi dir ki, namaz vaxt onun üzü qibl t f olmu olsa da, sha-
rin buraxd x talar ondan gizli qalm r.
3 “B ni filan” – filank sin o ullar dem kdir.
4 M din yax nl nda yer ad r.

5 Da keçidinin ad r.
101
:
: .« » :
: « »: : « »:
« »: : « »:
[ : ].
269. s r vay t edir ki, Pey mb B hreynd n pul g tirdil r v o: “Bunu
scid bo ald n”– dey buyurdu. Bu, Pey mb n vaxtsa gönd rilmi n
böyük m bl idi. Sonra Pey mb r namaz q lma a getdi v heç dönüb pulla-
ra baxmad da. Namaz bitirdikd n sonra g lib h min pullar n yan nda oturdu
gördüyü h r k ondan verdi. Bu vaxt Abbas1 onun yan na g lib dedi: “Ya
sulallah! M d (bir ey) ver, ax m n h m özüm üçün, h m d qil2 üçün
fidy vermi m.” Pey mb r ona: “Götür!”– dedi v o da (dirh ml ri) ovuc-
3
lay b paltar n için y ma a ba lad . Sonra onu qald rmaq ist di, lakin gücü
çatmad . Onda o dedi: “Ya R sulallah! Birin de, bunu qald b çiynim
qoysun.” Pey mb r : “Olmaz!”– dedi. (Abbas): “El is özün onu qald r qoy
çiynim ”– dedi. Pey mb r (yen ) “Olmaz!”– dedi. Bundan sonra (Abbas
pulun bir hiss sini) bo altd v (yerd ) qalan qald rmaq ist di, (lakin gücü
çatmad ). O (yen ) dedi: “Ya R sulallah! Birin de, bunu qald b çiynim qoy-
sun.” Pey mb r : “Olmaz!”– dedi. (Abbas): “El is özün onu qald r qoy çiy-
nim ”– dedi. Pey mb r (yen ): “Olmaz!”– dedi. Bel olduqda (Abbas pu-
lun) bir hiss sini d bo altd . Sonra o, ba laman qald b çiynin qoydu v ç -
b getdi. (Abbas n pula olan) h risliyin t ccübl n Pey mb r o gözd n
it k onun arxas nca baxd . Pey mb r ax nc dirh ml ri paylay b qur-
tarana q r yerind n qalxmad . ( l-Buxari, 421)
32-ci f sil. Evl rd namaz q nan : –

yerl r
– -
: –
: .« »: :
: « »:
:
1 Abbas Pey mb rin misidir.

2 qil Pey mb rin misi o ludur.
3 Girov tutulmu , yaxud sir al nm bir adam azad etm k üçün veril n pul v s.
: :
: »: .
»: : : «
[ : ] .«
270. Mahmud ibn Rabi l- nsari r vay t edir ki, Pey mb rin shab si v B dr
döyü ünün nsardan olan i tirakç tban ibn Malik Pey mb rin yan na
lib dedi: “Ya R sulallah! M nim gözl rim z ifl yib. Özüm d qövmüm na-
maz q ld ram. Ya ya zaman m niml onlar n aras nda olan vadini su
bas r dey , m scidl rin gedib onlara namaz q ld ra bilmir m. Ya R sulullah!
n ist yir m ki, s n bizim ev g lib orada namaz q lasan, m n d h min yeri
namazgah edim.” Pey mb r ona: “Allah qoysa, m n (bunu) ed m!”– dedi.
tban dedi: “Ert si gün s r tezd n Pey mb r bu B krl birlikd
biz g ldil r. Pey mb r ev girm izn ist di, m n d ona izn verdim. Ev
girdikd oturmadan d rhal soru du: “Evin haras nda namaz q m?”
tban dedi: “M n ona evimd bir yer göst rdim. Pey mb r orada
durub “Allahu kb r”– dedi (v namaz q lma a ba lad ). Biz d onun arxas n-
da c rg durduq. O, iki rük t namaz q ld v salam verib (namaz bitirdi).”
tban dedi: “Biz Pey mb ri bir q r yubatd q ki, onun üçün haz r-
lad z x zir ni1 (yey bilsin). Bu yerin halisind n bir çoxlar (Pey mb -
rin g li ind n x r tutan kimi) g lib ev dolu dular. Onlardan biri soru du:
“Malik ibn Duxey in (v ya ibn Dux un) haradad r?” Oradak lardan biri dedi:
“O, münafiqdir, Allah v Onun Elçisini sevmir.” Pey mb r dedi: “Bel de-
!M r s n bilmirs n ki, o, Allah n Üzünü dil k “L ilah ill llah”2–
demi dir?” (O adam) dedi: “Allah v Onun Elçisi daha yax bil r!” tban dedi:
“Biz onun münafiql qar (mehriban) mövqed oldu unu v onlara m s-
t verdiyini görürük.” Pey mb r dedi: “Allah, h qiq n d , Onun Üzü-
nü dil k “L ilah ill llah” dey n kims ,C nn m odunun toxunmas -
haram etmi dir.” ( l-Buxari, 425)
1 X zir – yem k növüdür. Bu yem yi haz rlamaq üçün x rda-x rda do ranm t suda qaynad lmal
qaynad ld qdan sonra üstün un vurulmal r.
2 T kallahl n sübutu v had ti. M nas “Allahdan ba qa ibad layiq olan m bud yoxdur” dem k-
dir. Müs lmanlar Uca Allahdan ba qa heç kim ibad t etmirl r. Çünki t kc Allah ilahi xilq tl r yaratma-
a qadirdir v Allaha m xsus h qiqi kamil sif tl malik olan da Odur. sl müs lmanlar bütl , ulduz-
lara, müq dd sl , pey mb rl v yaxud m kl ibad ti r dd edirl r. Çünki bütün bu sayd qlar -
z yarad lm olub Xaliq , h r eyi Yaradan Allaha möhtacd rlar. O is yenilm z qüdr t v qüvv t Sahi-
bidir v heç kim v heç n möhtac deyildir. Lakin bu had iman g tirm k v müs lman olmaq
üçün yeddi rt yerin yetirilm lidir. ks t qdird tövhid had ti o kims fayda verm z. Bunlar: (1) bu
had tin mahiyy ti haqq nda bilikdir ki, nadanl qla bir araya s maz; (2) bu had tin do rulu una iman
tirm kdir ki, kk g tirm kl bir araya s maz; (3) q lbl v dill bu had tin q bul edilm sidir ki,
onun sözl rini dem kd n boyun qaç rmaqla bir araya s maz; (4) bu had tin bütün t bl rin mütilikl
tabe olmaqd r ki, Allaha v Muh mm d Pey mb asi olmaqla bir araya s maz; (5) bu had ti dil
tir rk n t bii olan s mimiyy tdir ki, yalanla bir araya s maz; (6) bu had v onu yerin yetir nl
sl nil n m bb tdir ki, tövhidi yerin yetir nl qar kin v ikrahla bir araya s maz; (7) Allahdan
ba qa h r bir ey ibad td n l ç km kdir.
103
33-cü f sil. Cahiliyy dövrünün : –

mü rikl rinin q birl rini açmaq
h min yerl ri namazgah
etm k olarm ?
: -
»
[ : ] .«
271. Ai r vay t edir ki, Ummu H bib v Ummu S H istanda gör-
dükl ri v iç risind r sml r olan kils haqq nda x r vermi r. Onlar (bu
haqda) Pey mb x r vermi v o da bel demi dir: “Onlar iç ril rind n
lisaleh bir adam öldükd onun q bri üstünd m d tikir v (divarlar nda)
min r sml ri ç kirl r. Qiyam t günü onlar Allah yan nda yarad lm lar n n
pisi olacaqlar.” ( l-Buxari, 427)
: -
:
: : .« »
[ : ]
272. s r vay t edir ki, Pey mb r M din g ldikd rin üst t find ,
Amr ibn Auf o ullar ya ad m ll qonaq qald . Pey mb r on dörd
gün onlar n aras nda qald qdan sonra N ccar o ullar n yan na (adam) gön-
rdi. Onlar q nclar bell rin ba lay b onun yan na g ldil r. Pey mb r
sinin üstünd , bu B kr onun t rkind v N ccar o ullar ndan da bir
st onun traf nda (oldu u halda yola ç xmas ) h d gözümün qaba nda-
r. N hay t, Pey mb r bu yyubun evinin h tind (d sini) yer
çökdürdü. Pey mb r namaz vaxt yeti dikd harada olurdusa orada, h tta,
qoyun a nda bel , namaz q lma xo lay rd . (Sonra) o, m scid tikm yi mr
etdi, N ccar o ullar ndan olan d st nin arxas nca (adam) gönd rdi v dedi:
“Ey N ccar o ullar , bu divar n1 qiym tini m deyin!” Onlar dedil r:
“Yox! Allaha and olsun ki, biz onun zini ancaq Allahdan ist yirik.”
s dedi: “Siz söyl diyim o yerd mü rikl rin q birl ri, xarabal qlar
xurma a aclar var idi. Pey mb rin mri il q birl r aç ld v xarabal q-
lar hamarland . Xurma a aclar is k sib (tikil k) m scidin qibl t find
1 Burada söhb t o divar n yerl diyi torpaq sah sind n gedir.

yanbayan (dik) qoydular. Sonra m scidin (qap n) yan divarlar da dan

hördül r v eir dey -dey da da ma a ba lad lar. Pey mb r d onlarla
rab r (da da rd ) v deyirdi:
Allah m, sl cr, axir tin cridi,
nsar v mühacir , göst r m rh tini!”
l-Buxari, 428)
34-cü f sil. D rin : –

saxlan ld yerd namaz q lmaq
[ : ]. : -
273. bn Öm r üzünü öz d sin 1 t f tutub namaz q lar v dey rdi: “M n
Pey mb rin bel etdiyini görmü m.” ( l-Buxari, 430)
35-ci f sil. Soban n, odun v : –

(mü rikl rin) ibad t etdiyi
eyl rin qar nda, lakin Allah
üçün namaz q lanlar haqq nda
[ : ] .« »: : -
274. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Namaz snas nda
(c nn min) odu göst rildi.” ( l-Buxari, 431)
36-c f sil. : –
birl rin aras nda namaz
lma n qada an olunmas
] .« »: -
[ :
275. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Namazlar n bir qis-
mini öz evl rinizd q n, onlar q birl çevirm yin.” ( l-Buxari, 432)
37-ci f sil –
: -
»:
[ : ]. .«
1 Burada ibn Öm rin öz d sind n sütr kimi istifad etm si q sd edilir.

105
276. Ai v Abdullah ibn Abbas r vay t edirl r ki, Pey mb r ölümünd n

qabaq örtüyünü üzün atma a ba lam . (Ür yi) s ld qda is onu üzünd n
götürürdü. Bel oldu u halda (Pey mb r ) dedi: “Allah y hudil v xris-
tianlara l t el sin! Onlar pey mb rl rinin q birl rini ibad tgaha çevirmi -
r.” (Pey mb r bu sözl ri il ümm tini) onlar n etdikl ind n ç kindirmi -
dir.) ( l-Buxari, 435)
38-ci f sil. Qad n m scidd : –

yatmas
: -
:
: : : :
– : :
. : –
: : :
. : : :
[ : ]
277. Ai r vay t edir ki, b q bil rind n birinin qara d rili köl qad var-
. (Qad n) azad edildikd n sonra da onlar n yan nda qalm . Qad n dedi. “Bir
m nim kimi bir q zc az çiynind q rm r ngli d rid n olan, üstün mir-
vari düzülmü ba lama il (evd n) bay ra ç xd . O, lind ki ba laman yer
qoydu (yaxud o, lind n yer dü dü). Bundan sonra bir çala an (ba laman n)
üstünd n uçark n onu yer dü mü t parças bilib götürdü. Ev hli ba laman
axtard , lakin tapa bilm di. Sonra onlar m ni (o urluqda) günahland rd lar,
üst-ba axtard lar, h tta ay b yerl rim d baxd lar.”
Cariy dedi: “Vallahi, m n onlar n yan nda dayand m zaman h min çala-
an (yen üstümüzd n) uçub ba laman (yer ) sald v o, adamlar n düz aras -
na dü dü. Onda m n dedim: “Budur, m ni günahland rd z ey, halbuki
onun itm sind m n günahkar deyildim, indi o sizin qar zdad r.”
Ai dedi: “Sonra h min qad n Pey mb rin yan na g lib slam q -
bul etdi. M scidin yax nl nda onun çad (v ya balaça bir komas ) var idi. O,
tez-tez yan ma g lib m niml söhb t edirdi. Qad n (h r d ) m ni gör nd
(bel bir beyt) deyirdi:
Ba lama itdiyi gün, R bbin möcüz siydi,
Kafirl r diyar ndan, O, m ni xilas etdi.
Ai dedi: “M n ondan soru dum: “N üçün s n h r d m niml görü-
nd bu beyti deyirs n?” – o da m bu hvalat dan . ( l-Buxari, 130)
39-cu f sil. Ki il rin m scidd : –

yatmas
»: : -
»: . : .«
: .«
] .« »:
[ :
278. hl ibn S d r vay t edir ki, Pey mb r Fatim nin evin g lib lini orada
tapmad v : “ mim o lu haradad r?”– dey soru du. Fatim dedi: “Aram zda
mübahis ba verdi, onun m aç tutdu v günorta m nim yan mda yat-
maqdan imtina etdi.” Pey mb r bir n : “Bax, gör, o haradad r”– dey
buyurdu. O (adam) qay b: “Ya R sulallah! O, m scidd yat b”– dedi. Pey-
mb r oraya getdi. (Gördü ki,) li böyrü üst uzan b, bürünc yi üstünd n
sürü üb dü üb, özü d toza bula b. Pey mb r : “Qalx, ey bu Turab1, qalx,
ey bu Turab!”– dey -dey onun tozunu ç rpma a ba lad . ( l-Buxari, 441)
40-c f sil. : –
scid daxil olan k s iki rük t
namaz q lmal r
»: -
[ : ] .«
279. bu Q tad s-S mi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizl rd n bi-
ri m scid daxil oldu u zaman qoy oturmam dan vv l iki rük t namaz q l-
n.” ( l-Buxari, 444)
41-ci f sil. M scidin tikilm si : –
: -
[ : ].
280. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb rin zaman nda m scid
rpicd n tikilmi di, onun dam xurma a ac n budaqlar ndan, dir kl ri is
xurma a ac n gövd rind n haz rlanm . bu B kr ona heç n lav etm -
di. Öm g linc , o, Pey mb rin zaman nda oldu u kimi (m scidi) k rpic-
1 bu Turab “torpaq atas ” v ya “torpa a batm ” dem kdir. Pey mb r ona bu ayaman verm kl
onu zizl mi , h qiqi m nada zarafat etmi dir.
107
rd n v xurma a ac n budaqlar ndan tikm kl , dir kl rini d vv lki kimi

acdan düz ltm kl onu geni ndirdi. Sonra Osman (m scidin binas ) d -
yi dirdi v onu bir az da geni ndirdi. O, (m scidin) divarlar yonulmu
da larla hördürüb ngl di, dir kl rini yonulmu da lardan tikdirdi, dam
da hind pal il örtdürdü. ( l-Buxari, 446)
42-ci f sil. : –
scid tikil rk n (i çil rin) bir-
birin köm klik etm si
: -
:
»:
[ : ]. : : .«
281. krim r vay t edir ki, (bir d ) ibn Abbas m v o lu liy dedi: “ bu
id l-Xudrinin yan na gedin v r vay t etdiyi h disl qulaq as n.” Biz gedib
gördük ki, o, ba da i yir. O (bizi gör n kimi) üst geyimini götürüb ona bürün-
dü. Sonra biz h dis dan ma a ba lad . N hay t, m scidin tikilm sini xat rla-
qda dedi: “Biz k rpicl ri bir-bir götürüb da rd q. mmar is iki-iki (götü-
rürdü). Pey mb r ( mmar n canf anl ) gör nd (ona yax nla ) v onun
üstünd ki tozu ç rpa-ç rpa dedi: “Yaz q mmar! Onu t cavüzkar bir d st öl-
dür kdir. ( mmar) onlar C nn , onlar is onu C nn ça racaqlar.”
bu S id ) dedi: “ mmar (bu sözl ri e idib) dedi: “M n bu fitn n
Allaha s ram!” ( l-Buxari, 447)
43-cü f sil. M scid tik nl r : –

haqq nda
: -
[ : ] .« »:
282. Bel r vay t edir ki, Osman ibn ffan Pey mb rin m scidini yenid n tik-
diyi zaman insanlar n onun haqq nda söyl dikl rin (etiraz edib) demi dir: “Siz
(m nim i im ) çox müdaxil edirsiniz. Halbuki m n Pey mb rin bel dedi-
yini e itmi m: “Kim Allah n Üzünü dil k bir m scid tiks , Allah onun
üçün C nn td buna b nz r (bir ev) tik r.” ( l-Buxari, 450)
44-cü f sil. : –
scidd n keç n (adam)
oxlar n uclar ndan tutmal r
»: : -
[ : ] .«
283. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, bir n r çiynind oxlar oldu u halda m s-
cidd n keç rk n Pey mb r ona: “Oxlar n uclar ndan tut!”– dedi. ( l-Buxari, 451)
45-ci f sil. M scidd n keçm k : –

»: -
[ : ] .«
284. bu Musa l- ari r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qoy m scidl ri-
mizin v ya bazarlar n birind n üstünd ox oldu u halda keç n h r k s ( li
il ) oxlar n ucundan tutsun ki, heç bir müs lman yaralamas n.” ( l-Buxari, 452)
46-c f sil. : –
scidd eir söyl k
»: : -
[ : ]. : .«
285. ssan ibn Sabit l- nsari r vay t edir ki, (bir d ) o, bu Hureyradan soru -
du: “S ni and verir m Allaha, (de görüm) Pey mb rin : “Ey H ssan, Allah n elçi-
sinin zin (mü rikl ) cavab ver! Ey Allah, ona müq dd s ruhla1 köm k ol!”–
dediyini e itmis nmi?” bu Hureyra: “B li!”– dey cavab verdi. l-Buxari, 453)
47-ci f sil. : –
scidd adamlar n niz
oynatmas
: -
[ : ] . : .
286. Ai demi dir: “Bir d h il r m scidd oynayark n m n Pey mb -
ri ota n qap önünd gördüm. Bu vaxt Pey mb r bürünc yini qap -
ya tuturdu ki, m n onlar n oynama na baxa bilim.
Dig r r vay td deyilir ki, onlar öz niz ri il oynay rd lar. ( l-Buxari, 454)
48-ci f sil. : –
scidd (bir m dair
hökmün) verilm sini t b etm k
m scid davamiyy tli g lm k
-
« »:
1 Burada “müq dd s ruh” deyildikd C brail n rd tutulur.

109
»: . : : .« »:
[ : ] .«
287. b ibn Malik r vay t edir ki, (bir d ) m scidd o, ibn bu H dr dd n ona
verdiyi borcu qaytarma t b etdi v onlar s sl rini qald rma a ba lad lar.
hay t, Pey mb r evind ik n onlar n s sini e idib bay ra ç xd v ota -
n p rd sini aç b uca s sl : “Ey K b!”– dey ça rd . (K b): “ mrin münt zi-
m, ya R sulallah!”– dey cavab verdi. Pey mb r li il i ar edib dedi:
“Alaca ndan bu q rini (y ni yar ) ba la.” (K b) dedi: “Ba lad m, ya
sulallah!” Onda Pey mb r (ibn bu H dr ): “Qalx, borcunu öd !”–
dey mr etdi. ( l-Buxari, 457)
49-cu f sil. : –
scidi süpürm k v (içind ki)
skil ri, zibili v a ac q nt la-
y rmaq
. : -
[ : ]. « »:
288. bu Hureyra r vay t edir ki, m scidi süpür n bir z nci ki i (v ya z nci qa-
n) öldü. Pey mb r onun bar sind soru duqda ( shab r): “O öldü”–
dey cavab verdil r. O: “N üçün m bildirm misiniz? M onun q brini
göst rin!”– dedikd n sonra onun q brinin yan na g ldi v ona c naz namaz
ld . ( l-Buxari, 458)
50-ci f sil. : –
scidd rab ticar tinin
qada an olunmas
: -
[ : ].
289. Ai r vay t edir ki, “ l-B ” sur sind ki s m haqq nda ay r nazil
olduqda Pey mb r m scid g lib onlar camaata1 oxudu. Bundan sonra o,
rab n al -veri ini haram buyurdu. ( l-Buxari, 459)
51-ci f sil. sir dü mü v ya : –

borclu olan kims nin m scidd
l-aya n ba lan lmas
– – »: -
[ : ] .«Z¨§¦¥¤£¢¡•~}|[ :
1 Burada “ l-B ” sur sinin 275-279-cu ay ri n rd tutulur.

290. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r dedi: “Dün n cinl r-
n çox qüvv tli birisi namaz yar mç q k sm k üçün yan ma g ldi. (Ravi
deyir ki: “Yaxud Pey mb r buna b nz r bir söz söyl di”). Lakin Allah
onu tutma a yard m etdi. vv lc m n ist dim onu m scidin dir kl rin-
n birin ba lay m ki, s r aç ld qda ham z ona baxa bil siniz, ancaq qar-
da m Suleyman n dediyini xat rlad m. (O demi dir): “Ey R bbim! M ni ba -
la v m el bir s lt t ver ki, m nd n sonra heç kim n sib olmas n.”1 ( l-
Buxari, 461)
52-ci f sil. : –
scidd x st r v ba qa
sl r üçün çad r qurmaq
: -
: – –
[ : ].
291. Ai r vay t edir ki, X nd k döyü ü günü S d (ibn Muaz n) qolunun ah
damar k silmi di. Pey mb r tez-tez ona ba ç ksin dey , m scidd çad r
qurdurdu. M scidd ifar o ullar na m xsus (ba qa bir) çad r da var idi (ki,
bu onlar narahat etmirdi). Lakin onlara t f axan qan gördükd t vi dü-
üb dedil r: “Ey çad r hli! Sizd n biz t f axan (qan) n dir?” Bir d gördül r
ki, S din yaras ndan qan ax r. (S d) el oradaca v fat etdi. ( l-Buxari, 463)
53-cü f sil. : –
ruri halda d ni m scid
salmaq
« »: : -
[ : ].
292. Ummu S r vay t edir ki, (h cc ziyar tind ) m n x st liyimd n Pey-
mb ikay t etdim. O da: “D minib camaat n arxas nca t vaf et”–
dedi. M n t vaf etdikd Pey mb r K nin yan nda durub: “And olsun da-
a! And olsun yaz lm Kitaba!”2 oxuyaraq namaz q rd . ( l-Buxari, 464)
54-cü f sil –
-
[ : ].
1 “Sad” sur si, 35.

2 “ t-Tur” sur si.
111
293. s r vay t edir ki, Pey mb rin shab rind n iki n r zülm t gec
onun yan ndan ç xd lar v onlar n qar nda (yollar na) i q salan, ç ra a b nz r
iki ey peyda oldu. Onlar bir-birl rind n ayr landan sonra h r birinin qar n-
da, evin çatana q r (yolunu i qland ran) bir ç raq qald . ( l-Buxari, 465)
55-ci f sil. : –
scidd kiçik qap v keçid
»: : -
.«
»:
[ : ] .«
294. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, bir d Pey mb r öz xütb sind demi dir:
“Allah bir qula dünya h yat il Öz yan nda olan (nem tl r) aras nda seçim et-
k imkan verdi v (o qul) Allah yan nda olanlar seçdi.” bu B kr (bu sözl ri
id nd ) a lad . M n öz-özüm dedim: “ r Allah bir qula dünya h yat il
Öz yan da olan (nem tl r) aras nda seçim etm k imkan verib v (o qul) Allah
yan nda olanlar seçibs , onda bu eyxi a ladan n dir?” (Ax rda b lli oldu ki,)
bu qul Pey mb rin özü imi . (H qiq n d ,) bu B kr bizd n çox bilirdi.
(Pey mb r ) dedi: “Ey bu B kr, a lama! H qiq n, insanlar aras nda dost-
luqda v mal (x rcl kd ) m n sadiq olan bu B krdir. rm n
ümm timin aras nda özüm n yax n dost seçm li olsayd m, mütl q bu B kri
seç rdim. Lakin slamda qarda q v sevgi (bundan da yax r). Qoy m scid-
bu B krin qap ndan ba qa bütün qap lar qapad ls n!” ( l-Buxari, 466)
-
»:
[ : ] .«
295. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r v fat il n tic n x st liy
tutuldu u zaman ba sar ql halda (m scid ) g lib minb rd oturdu. Allaha
md-s na deyib m dh etdikd n sonra dedi: “H qiq n, insanlar aras nda
can v mal (f da etm kd ) m bu B kr ibn bu Quhaf n daha sa-
diq olan ba qa birisi yoxdur. r m n insanlar aras nda özüm n yax n dost
seçm li olsayd m, hökm n bu B kri dost seç rdim. Lakin slamda qarda q
(bundan) fz ldir. (El is ) bu m scidd bu B krin qap ndan ba qa bütün
qap lar ba lay n!” ( l-Buxari, 467)
56-c f sil. : –
nin v m scidl rin qap lar
q llar
-
: .
: . : : . :
[ : ].
296. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r M kk g ldikd 1 Os-
man ibn T lh ni (yan na) ça rd . Osman (K nin) qap açd v Pey-
mb r , Bilal, Üsam ibn Zeyd v Osman ibn T lh iç ri girdil r. Sonra qap -
lar ba land . Pey mb r ( shab ril birlikd ) K nin içind bir müdd t
qald qdan sonra bay ra ç xd lar.”
bn Öm r dedi: “M n d rhal Bilala yax nla b (Pey mb rin n etdiyini)
soru dum. (Bilal): “ rid namaz q ld ”– dey cavab verdi. M n: “Harada?”–
dey soru dum. (Bilal:) “ ki sütunun aras nda”– dey cavab verdi.
bn Öm r dedi: “Ondan neç rük t q ld soru maq yad mdan ç x-
.” ( l-Buxari, 468)
57-ci f sil. M scidd halqa : –

qurmaq v oturmaq
»: : : -
.«
[ : ].
297. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r minb rd ik n bir n r
(ondan) soru du: “Gec namaz haqq nda n dey bil rs n?” O dedi: “(Onu)
iki-iki (q lmal ), dan yerinin sökülm sind n ehtiyat etdiyi zaman bir (rük t d )
lmal r ki, önc ki namazlarla (bir yerd onlar n) say t k olsun.”
bn Öm r dey rdi: “Gec namaz bir rük tl tamamlay n, çünki
Pey mb r bel buyurmu dur.” ( l-Buxari, 472)
58-ci f sil. M scidd arxas üst : –

uzanmaq
-
[ : ].
298. Abdullah ibn Zeyd l- nsari r vay t edir ki, o, Pey mb rin arxas üst uza-
b bir aya o biri aya n üstün qoydu unu görmü dür. ( l-Buxari, 475)
1 Bu hadis M kk f th edildiyi vaxt ba vermi dir.

113
59-cu f sil. Bazar m scidind : –

namaz q lmaq
»: -
– –
[ : ] .«
299. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “( nsan n) camaatla
ld namaz öz evind v ya bazarda (f rdi kild ) q ld namazdan iyirmi
be d art qd r1. Çünki sizl rd n biri laz qaydada d st maz al b ancaq
namaz q lmaq m qs dil m scid g ls , m scid daxil olanad k atd h r ad-
ma gör Allah onu bir d yüks ld r v onun bir günah sil r. M scid
daxil olduqdan sonra orada qald vaxt rzind namazda oldu u kimi say lar.
Namaz q laca yerd gözl diyi vaxt rzind , d st maz pozulanad k m -
kl r: “Allah m, onu ba la! Allah m, ona r hm et!”– dey onun üçün dua
edirl r. ( l-Buxari, 477)
60-c f sil. : –
scidd v ba qa yerl rd
barmaqlar bir-birin keçirtm k
. .« »: -
[ : ]
300. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r : “Möminl r bir bina kimidirl r, bir-bi-
ril rini d st kl yirl r”– dedi v barmaqlar bir-birin keçirtdi.” ( l-Buxari, 481)
: -
:
: : .
: « »: « »:
[ : ].
301. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r biz ax am namazla-
ndan birini q ld rd . O biz iki rük t q ld rd qdan sonra salam verdi. Bundan
sonra m scidin içind könd nin qoyulmu a ac parças na dirs kl ndi. Özü
sanki q bl nmi di. Sonra o, sa lini sol linin üstün qoyub barmaqlar
1 Burada söhb t namaz n savab ndan gedir.

bir-birin keçirtdi v sa yana sol linin arxas na söyk di. Tez getm k ist -
nl r m scidin qap lar ndan ç xd lar v : “Namaz q sald ”– dedil r. (M scid-
ki) camaat n aras nda bu B kr v Öm r d var idi. (Lakin) onlar Pey m-
söz dem kd n ç kindil r. Camaat n aras nda qollar uzun oldu u üçün
Zul-Y deyn deyil n bir n r d var idi. (H min adam): “Ya R sulallah, unut-
dunmu? Yoxsa namaz q salm r?”– dey soru du. Pey mb r : “M n (heç
) unutmam am, namaz da q sald lmay b?”– dedi v (camaatdan) soru du
ki: “Züly deyn dediyi kimidirmi?” Onlar: “B li”– dey cavab verdikd o (qal-
b) qaba a keçdi v buraxd (rük tl ri) q ld qdan sonra salamlar verdi.
Bundan sonra o: “Allahu kb r”– deyib s cd getdi v h mi ki q r, ya-
xud bir az da uzun müdd t s cd qald . Sonra ba qald b: “Allahu k-
r”– dedi. Sonra yen : “Allahu kb r”– deyib s cd getdi v h mi ki q -
r, yaxud bir az da uzun müdd t s cd qald . Sonra ba qald b: “Allahu
kb r”– dedi. Sonra salamlar verdi. ( l-Buxari, 482)
61-ci f sil. M din ged n : –

yollar n üstünd ki m scidl r v
Pey mb rin namaz q ld
yerl r
: -
[ : ].
302. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r (M din ged n) yolda (ba qa-
ba qa) yerl rd namaz q lard v dey rdi ki, Pey mb rin d h min yerl rd
namaz q ld görmü dür. ( l-Buxari, 483)
[ : ].
303. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r ümr v h cc ziyar tin
ged rk n zül-Hüleyf (ummu- eylan deyil n) tikanl bir a ac n alt nda –
(sonradan tikilmi ) m scidin yerind dayanard . Döyü n yaxud ümr v ya
cc ziyar tl rind n h min yolla qay dark n ( qiq) vadisinin içind n keç r,
oradan yuxar qalxd qda is öz d sini n m scidin yan nda, n d o m sci-
din oldu u t nin üstünd deyil, vadinin rq t find ki da q sah yer
çökdür r v orada dinc lm k üçün s q r dayanard .
Abdullah ibn Öm r m cras nda qum t ri olan vadid namaz q lard .
vv ll r o yerd Pey mb r namaz q larm . Sonralar (vadid n axan) sell r
Abdullah ibn Öm rin namaz q ld t ri yuyub yerl b rab r etmi di. ( l-
Buxari, 484)
115
-
:
[ : ].
304. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r f r-Rovh ki1
scidin yan ndak kiçik m scidin yerind namaz q lard . Abdullah Pey m-
rin namaz q ld yerin harada oldu unu bildirib dey rdi: “Orada m scidd
namaza durdu un zaman h min yer s nin sa t find qalar. O m scid M k-
istiqam tind yolun sa t find yerl ir. Onunla böyük m scidin aras nda
ll ) at lm da q r yaxud buna yax n bir m saf vard r.” ( l-Buxari, 485)
-
[ : ].
305. (R vay t edilir ki,) Abdullah ibn Öm r Rovh nin ç xaca nda üzünü rq va-
disin t f çevirib namaz q lard . Bu vadinin qurtaraca m scidin yan ndak
yolun k nar na birl irdi v M kk do ru getdikd h min vadi il Rovh nin
xaca aras nda qal rd . Orada bir m scid tikilmi di. Lakin Abdullah ibn Öm r
o m scidd namaz q lmazd . Onu özünd n sol t fd arxada qoyaraq üzünü
rq vadisin t f çevirib namaz q lard . O, Rovh n ç xark n h min yer g -
lib çatanad k zöhr namaz q lmaz, bu namaz m hz orada q lard . M kk n
qay td qda oradan sübh ça na bir saat qalm yaxud dan yerinin a armas na
yax n keç rdis , orada sübh namaz q lanad k dayanard . ( l-Buxari, 486)
-
[ : ].
306. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r Ruveys nin2 yax n-
nda, yolun sa t find ki düz ngahda (bitmi ) böyük bir a ac n alt nda
dinc lm k üçün dayanard . (Bu a ac) Ruveys qasidl rin dayand yerd n
xmin n iki mil aral da yerl n t nin arxas nda bitmi di. Bu a ac n yuxa-
q lm , içi oyulmu , özü gövd si üst qalm , dibind d çoxlu qum t -
cikl ri var idi. ( l-Buxari, 487)
-
.
[ : ]
1 Bu, M din nin yetmi kilometrliyind yerl n bir k nddir.

2 Ruveys , M din nin yüz kilometrliyind yerl n bir k nddir.
307. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r rc k ndinin arxas nda-
yüks klikd , çox hündür olmayan da istiqam tind ki sel yata n k na-
nda namaz q lard . (Sonradan) orada tikilmi m scidin yan nda iki v ya üç
bir var ki, onlar n üstün böyük da lar qoyulmu dur v onlar yolun sa t -
find bitmi a aclar n aras ndad r. Abdullah gün zeniti keçdikd n sonra
rcd n ç xar v zöhr namaz h min m scidd q lard . ( l-Buxari, 488)
: -
[ : ].
308. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r H a da n1 yax n-
ndak vadinin m cras ndak yolun solunda a aclar n yan nda dayanard .
Bu vadi H a da n yin birl ir. Vadi il yol aras ndak (m saf ) at lm
oxun uçdu u m saf b rab rdir. Abdullah bu a aclar n n uzununa v yola
n yax n olan na do ru namaz q lard . ( l-Buxari, 489)
: -
[ : ].
309. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r (M kk n) M din
ged n yolun üstünd ki M rruz-Z hran vadisinin 2 a t find dayanard .
Yolçu S fravatdan3 ç xanda r M kk gedirs , yolun sol t find yerl n
bu vadid n keçir. Pey mb rin dayand yerl yolun aras ndak m saf is
ll ) at lm da n uçub dü düyü m saf b rab rdir. ( l-Buxari, 490)
: -
[ : ].
310. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r M kk g rk n Zu-
Tuva vadisind 4 dayan b gec ni orada keçir r v s r aç landa sübh namaz
lard . Pey mb rin namaz q ld h min yer (o vadid ) sonradan m scid
tikilmi yerd deyil, ondan a da böyük bir t yerl ir. ( l-Buxari, 491)
: -
[ : ].
311. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r (namaz q lark n) üzünü
istiqam tind yerl n hündür da aras ndak iki keçid t f çevir rdi.
1 Bu da M din v ama ged n yolun birl diyi yerd , Cühf yax nl nda yerl ir.
2 Bu vadi M kk nin otuz kilometrliyind yerl ir.
3 S fravat, M kk il M din aras nda M rruz-Z hran vadisin yax n bir yer ad r.
4 Bu vadi M kk yax nl nda yerl ir.
117
bn Öm r namaza durdu u zaman v sonralar) orada tikilmi m scid t nin

nar ndak m scidin sol t find qal rd . Pey mb rin namaz q ld yer
is bu m scidd n a dak qara t yerl ir. O t n on 1 aralan-
qdan sonra s ninl K aras nda yerl n da n iki keçidin t f üz tutub

namaz q la bil rs n. ( l-Buxari, 492)
Namaz q lan n (qoydu u) sütr dair f sill r

1-ci f sil. mam n sütr si onun : –
arxas nda dayananlar üçün d
sütr dir.
-
[ : ].
312. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r bayram günü (namaza) ç xd za-
man (xidm tçisin ) q sa bir niz g tirib onun qar nda (yer ) basd rma mr
ed rdi. Sonra üzünü bu niz t f tutub namaz q lar, camaat da onun arxa-
nda namaza durard . Pey mb r bunu s rd d ed rdi.
El buna gör d mirl r (bayram namazlar na ç xark n özl ri il ) niz da-
yard lar. ( l-Buxari, 494)
– – -
[ : ].
313. bu Cuheyf r vay t edir ki, Pey mb r B thada2 qar nda (yer san-
lm ) bir paya oldu u halda (camaata) iki rük t zöhr namaz v iki rük t
sr namaz q ld rd . (Pey mb r namazda ik n) qad nlar v uzunqulaqlar
onun qaba ndan keç rdi. ( l-Buxari, 495)
2-ci f sil. Namaz q lanla sütr ara- : -

ndak m saf n q r
olmal r?
[ : ]. : -
314. hl ibn S d r vay t edir ki, Pey mb rin namaz q ld yerl (qibl
istiqam tind ki) divar aras nda bir qoyun keç bil k q r m saf olard .
l-Buxari, 496)
1 Dirs kd n barmaqlar n ucuna q r uzunluqda olan q dim ölçü.

2 M kk yax nl ndak da q yerdir.
3-cü f sil. (Yer sanc lm ) ucu iti : -

ac parças na do ru namaz
lmaq
-
[ : ].
315. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r ayaqyoluna ç xark n m n bir
aqla birg limizd a ac parças , yaxud bir sa v ya bir paya v bir qab su
il onun ard nca ged r, o, t bii ehtiyac r f etdikd n sonra qab ona ver rdik.
l-Buxari, 500)
4-cü f sil. : -
Sütuna do ru namaz q lmaq
: -
[ : ]. .
316. (Yezid ibn bu Ubeyd r vay t edir ki,) S ibn kva (çox vaxt) Quran
olan1 sütunun yan nda namaz q lard . M n dedim: “Ey bu Muslim, m n
nin h mi bu sütunun yan nda namaz q ld görür m.” O dedi: “M n Pey-
mb rin çox vaxt onun yan nda namaz q ld görmü m.” ( l-Buxari, 502)
5-ci f sil. : -
Sütunlar aras nda f rdi namaz
lmaq
.
[ : ].
317. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r K daxil oldu v
(onunla birg ) Üsam ibn Zeyd, Bilal v Osman ibn T lh l-H bi d (oraya
daxil oldular), bundan sonra (Osman ibn T lh )K nin qap ba lad v
Pey mb r (bir müdd t) orada qald . Bilal bay ra ç xanda m n ondan:
“Pey mb r orada n etdi?”- dey soru dum. O dedi: “(Pey mb r orada)
sol t find bir sütun, sa t find bir sütun v arxa t find üç sütun qald -
halda namaz q ld .
O vaxt (müq dd s) Ev alt sütun üz rind idi.
Dig r h disd (Bilal) “sa t find iki sütun” oldu unu demi dir. ( l-Bu-
xari, 505)
1 Burada Quran n xüsusi qutuda saxlan ld sütun n rd tutulur.

119
6-c f sil. (Sütr m qs dil ) di i : -

,d , a ac v y do ru
namaz q lmaq
-
- -
[ : ].
318. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r d sini yer çökdürüb
ona t f namaz q lard .
(Nafi deyir ki, m n ibn Öm rd n )soru dum: “De görüm, rd aya-
a qalxarsa (onda nec olsun)?” O dedi: “(Bel oldu u halda) Pey mb r y -
ri götürüb qar na qoyar v onun arxa t fin üz tutaraq namaz q lard .”
bn Öm r d bel ed rdi. ( l-Buxari, 507)
7-ci f sil. : -
Çarpay ya do ru namaz q lmaq
: -
] .
[ :
319. Ai demi dir: “Siz bizi it v e k il eynimi tutursunuz?1 Halbuki, m n
yata mda uzanm ik n Pey mb r g lib üzünü yata n ortas na t f tutub
namaz q lard . M n (aya a qalxmaq ist dikd ) onunla üzb üz g lm yim dey ,
taxt n ayaq t find n astaca sürü üb yor an n alt ndan ç xard m. ( l-Buxa-
ri, 508)
8-ci f sil. : -
Namaz q lan k s, önünd n keç n
adam it lidir
»:
[ : ] .«
1 R vay tl rin birind deyilir ki, sv d ibn Yezid: “Qad n, it v ya e k namaz q lan n qar ndan
keç rs , namaz batil ed r”– demi , Ai d ona etiraz bildirmi dir.
320. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri cüm günü (qar ndan) heç k s keçm -
sin dey bir sütr do ru namaz q lark n bu Muit q bil sind n olan bir cavan
lan onun önünd n keçm k ist di. bu S id onu sin sind n vurub (k nara)
it di. Cavan o lan trafa n r sald , lakin onun önünd n ba qa (keçm )
bir yol tapmad . Odur ki, yenid n (onun qaba ndan) keçm c hd göst rdi.
(Bu d ) bu S id onu vv lkind n d qüvv tl it di. Bel oldu u t qdird , o,
bu S idi söydü, sonra da (M din valisi olan) M rvan n yan na gedib bu S i-
din onunla kobud davranmas ndan ikay t etdi. bu S id onun dal nca M r-
van n yan na g ldi v (M rvan) ondan: “Ey bu S id, s ninl qarda n o lu ara-
nda n ba verib?”– dey soru du. bu S id dedi: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m: “Sizd n biriniz (önünd n) keç n olmas n dey sütr do -
ru namaz q ld zaman kims onun qaba ndan keçm k ist , qoy onu it sin,
r t rslik ed rs , qoy onunla vuru sun, çünki o, eytand r.” ( l-Buxari, 509)
9-cu f sil. Namaz q lan n : -

qaba ndan keçm yin günah
»: : -
[ : ]. : .«
321. bu Cuheym r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Namaz q lan n önün-
n keç n kims n (q r günah) qazand bils ydi, (y qin ed rdi ki,) q rx
(il, yaxud q rx ay v ya q rx gün yerind ) dayanmaq onun üçün namaz q lan n
önünd n keçm kd n daha yax r.”
disi r vay t ed n (Malik ibn s) demi dir: “M n onun q rx gün, ya-
xud q rx ay v ya q rx il dediyini bilmir m.” ( l-Buxari, 510)
10-cu f sil. Yatan adam n : -

arxas nda namaz q lmaq
: -
[ : ].
322. Ai r vay t edir ki, Pey mb r ad n, m n onun yata nda uzan b yat-
ik n (m do ru) namaz q lard . Vitr namaz q lmaq ist dikd is m ni
oyadard v m n d vitr namaz (onunla birlikd ) q lard m. ( l-Buxari, 512)
11-ci f sil. (Namaz q lan adam n) : -

namaz snas nda körp q z
quca nda tutmas
-
[ : ].
121
323. bu Q tad l- nsari r vay t edir ki, Pey mb r q Zeyn bin, bul-As
ibnur-R bi ibn Abdu msd n olan q Umam ni quca nda tutaraq namaz
lard . Pey mb r s cd ged nd onu yer qoyar, aya a qalxanda is
(yen ) onu quca na alard . ( l-Buxari, 516)
12-ci f sil. Qad n namaz q lan : -

kims ziyy t ver n eyi
ondan t mizl yir
: -
- »:
-
: .«
[ : ] .« »:
324. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r K nin yan nda durub
namaz q rd , bir d st qurey li d (yax nl qda) m clis qurub oturmu du. Bir-
n onlardan biri dedi: “Bu riyakar görmürsünüzmü?! Hans biriniz filan q -
bil nin (yenic k sdiyi) d nin yan na gedib, onun m sind n ç xan , qan
döl qi as g tir r, sonra (bu riyakar) s cd ged k gözl r v (o s c-
ik n) bunu onun kür kl ri aras na qoyar? Onlar n n b db xti oraya ge-
dib (o murdar eyl ri g tirdi) v Pey mb r s cd qap ld zaman bunu
onun kür kl ri aras na qoydu. Pey mb r s cd qapand v ziyy td
qald . Mü rikl r gülü dül r, h tta gülm kd n bir-birinin üstün y lma a ba -
lad lar. Bu arada bir n r Fatim leyh ss lam n dal nca getdi. O zaman o, h -
balaca q z idi. O t sik qaç b (oraya) g ldi. Pey mb r is h d s cd
idi. N hay t, Fatim onun belini t mizl di, sonra da qurey lil t f dönüb,
onlara t hqiramiz sözl r dem ba lad . Pey mb r namaz bitirdikd n
sonra dedi: “Allah m, qurey lil rin b las ver! Allah m, qurey lil rin b las
ver! Allah m, qurey lil rin b las ver!” Sonra bir-bir onlar n adlar sadala-
b dedi: “Allah m, Amr ibn Hi am n, Utb ibn R bi nin, eyb ibn R bi nin,
lid ibn Utb nin, Umeyy ibn X fin, Uqb ibn bu Muitin v Umar ibn
lidin b las ver!”
Abdullah ibn M sud dedi: “Allaha and olsun ki, m n B dr günü onlar n
ham (öldürülüb) yer s rilmi v ziyy td gördüm, sonra onlar sürükl yib
drd yerl n (köhn ) bir quyuya atd lar.” Bundan sonra Pey mb r dedi:
“Quyuya at lanlar l g ldil r.” ( l-Buxari, 520)
hih l-Buxari 122 Namazlar n vaxtlar kitab .
–
9 – Namazlar n vaxtlar kitab
1-ci f sil. Namaz n vaxtlar v : -
onun f zil ti
: -
»:
[ : ] .«
325. vay t edilir ki, bir gün Mu ira ibn ob raqda ik n ( sr) namaz (ba -
lan c vaxt ndan bir q r) gec q ld . (Bunu gör n bu M sud l- nsari onun
yan na g lib) dedi: ”Bu n dir, ey Mu ira? M r s n bilmirs n ki, C brail yer
enib namaz q ld 1, Pey mb r d o namaz q ld ; sonra yen namaz q ld ,
Pey mb r d o namaz q ld ; sonra yen namaz q ld , Pey mb r d o na-
maz q ld ; sonra yen namaz q ld , Pey mb r d o namaz q ld ; sonra yen
namaz q ld , Pey mb r d o namaz q ld 2 v dedi: “M bel mr edildi.”
l-Buxari, 521)
2-ci f sil. Namaz k ffar dir3 : -

-
»: . - - .
. .
: : :
: :
[ : ]. : : .
326. Huzeyf r vay t edir ki, (bir d ) biz Öm rin yan nda ik n o soru du: “Pey-
mb rin fitn bar dediyi sözl r hans n yad ndad r?" M n dedim:
“M nim (yad mdad r), h m d o dediyi kimi.” Öm r dedi: “H qiq n d , s n
bu i çox c sar tlis n.” M n dedim: “ nsan n arvad , mal-dövl ti, övlad v
qon usu üzünd n dü düyü fitn ni namaz, oruc, s , (habel insanlara yax-
i r görm yi) mr etm k v (onlar pis i rd n) ç kindirm k (kimi ibad t-
r) silib apar r.” Öm r dedi: “M n bunu deyil, el bir fitn ni q sd edir m ki, o,
latüm g lmi d niz kimi (araya) çaxna ma salacaqd r.”
1 Merac gec si Pey mb be vaxt namaz q lmaq vacib buyrulduqdan sonra o geriy dönmü , er-
si gün d C brail yer enib ona namaz vaxtlar öyr tmi dir.
2 Burada zöhr, sr, m rib, i a v f cr namazlar q sd edilir.
3 Burada yaln z kiçik günahlar n yuyulmasi n rd tutulur.
123
Huzeyf dedi: “Ey möminl rin miri! O fitn nin s heç bir z ri yox-
dur. Çünki s ninl onun aras nda ba bir qap vard r.” Öm r soru du: “(O
qap ) s nd lacaq, yoxsa aç lacaq?” Huzeyf : “S nd lacaq”– dey cavab verdi.
Öm r dedi: “Dem li, (bundan sonra) o heç vaxt ba lanmayacaqd r.”
(Huzeyf n ) soru dular: “Öm r bu qap n (kim oldu unu) bilirdimi?”
O dedi: “B li, (o, bu h qiq ti) gec n sonra s rin aç laca bildiyi kimi
(bilirdi). M n ona (içind ) yalan olmayan bir h dis dan m.”
Yen soru dular: “Bu qap kim idi?” O dedi: “Bu qap Öm r (özü idi).” ( l-
Buxari, 525)
y[ -
»: Z¦¥ ¤£¢¡• ~} |{z
[ : ] .«
327. bn M sud r vay t edir ki, bir ki i Pey mb rin yan na g lib, (nam hr m)
bir qad öpdüyünü ona x r verdi (v bunun n d günah oldu unu
öyr nm k ist di). Uca Allah da bu ay ni nazil etdi: “Gündüzün iki ba nda ( v-
lind v ax nda) v gec nin b zi saatlar nda namaz q l! H qiq n, yax i -
r pis ll ri silib apar r.”1 Ki i soru du: “Ey Allah n elçisi! Bu (hökm) yaln z
aiddir?” Pey mb r dedi: “Bu, m nim ümm timin ham na aiddir!”
l-Buxari, 526)
[ : ] .« »: -
328. bn M sudun dig r r vay tind deyilir ki, (Pey mb r buyurdu): “Üm-
timd n bu ay l ed k kims r üçündür.” ( l-Buxari, 4687)
3-cü f sil. Namaz n vaxt nda : -

nmas n f zil ti
.« »: : -
: .« »: .« »:
[ : ].
329. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, m n Pey mb rd n soru dum: “Alla-
n n çox sevdiyi ( l) hans ldir?” O buyurdu: “Namaz vaxtl -vaxt nda
lmaq.” M n dedim: “Sonra hans r?” O buyurdu: “Valideynl rin qay na
qalmaq.” M n dedim: “B s sonra hans r?” O buyurdu: “Allah yolunda cihad
etm k.”
Abdullah ibn M sud demi dir: “Bunlar m Pey mb r dedi. r
soru sayd m, yen cavab ver rdi.” ( l-Buxari, 527)
1 “Hud” sur si, 114.

4-cü f sil. Be vaxt q nan namaz : -

(bu vaxtlar aras nda i n
günahlar üçün) k ffar dir
»: -
»: : «
[ : ] .«
330. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir deyin görüm,
r sizd n birinizin qap n önünd n çay axsayd , o da h r gün bu çayda
be d yuyunsayd , onun (b nind olan) çirkabdan bir ey qalard ?” s-
hab r: “Onun (b nind ki) çirkabdan heç n qalmazd ”– dey cavab ver-
dikd Pey mb r buyurdu: “Be vaxt q nan namazlar n m li d buna
nz yir. Bel ki, Allah bununla günahlar silir!” ( l-Buxari, 528)
5-ci f sil. : -
Namaz q lan kims öz R bbi
il gizli söhb t edir
» -
[ : ] .«
331. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “S cd rinizi do ru-düzgün
yerin yetirin. Qoy (namaz q lan adam) it kimi dirs kl rini yer qoymas n v
tüpürm k ist dikd n qaba na, n d sa t fin tüpürm sin, çünki (namaz
vaxt ) o, öz R bbi il gizli söhb girir.” ( l-Buxari, 532)
6-c f sil. B rk istil r dü dükd : -

zöhr namaz n q nmas hava
rinl k t xir salmaq
»: -
:
[ : ] .«
332. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Hava) b rk istil -
dikd s rin dü k namaz t xir sal n, çünki istil rin artmas C nn min
s almas na gör dir – (bir zaman) C nn m öz R bbin ikay t edib de-
mi dir: “Ey R bbim, bir hiss m dig r hiss mi yedi!” R bbi d ona iki d n -
s alma a izn verdi: bir d q da, bir d d yayda. Bu, sizin il boyu gördü-
yünüz n idd tli isti v n idd tli soyuqdur.” ( l-Buxari, 537)
125
« »: : -
[ : ]. « »:
333. bu Z rr l- ifari r vay t edir ki, (bir d ) biz Pey mb rl birlikd s -
rd ik n mü zzin zöhr namaz üçün azan verm k ist di. Pey mb r (ona):
“S rin dü k (gözl )”– dedi. (Bir müdd t) sonra mü zzin (yenid n) azan
oxumaq ist dikd Pey mb r (yen ): “S rin dü k (gözl )”– dedi. Biz
rin kölg rinin uzand gör q r (gözl dik). ( l-Buxari, 535)
7-ci f sil. Zöhr namaz n vaxt : -

gün batma a meyl etdiyi zaman
ba lay r
-
»:
« »: .«
.« »: .« »: :
»: . :
[ : ]«
334. s ibn Malik r vay t edir ki, (bir d ) gün batma a meyl ed rk n Pey-
mb r (evd n) ç xd v zöhr namaz q ld . (Bundan sonra) o, minb rin üs-
tün qalx b Qiyam t saat yada sald v h min gün ba ver k d tli hadi-
ri xat rlatd . Sonra dedi: “Kim (m nd n) bir ey soru maq ist yirs , qoy so-
ru sun. Bu yerd dayand m müdd k m nd n h r n soru san z, siz x -
r ver m.” (Bunu dey nd ) camaat hönkür-hönkür a lama a ba lad . Pey-
mb r is : “M nd n soru un!”– dey t krar edirdi. Bu vaxt Abdullah ibn
Hüzaf s-S hmi aya a qalx b: “M nim atam kimdir?”– dey soru du. Pey-
mb r : “S nin atan Hüzaf dir”– dedi, sonra (yen ): “M nd n soru un”–
dey t krar etm ba lad . (O, bu sözl ri o vaxta q r t krar etdi ki, ax rda)
Öm r diz çöküb dedi: “Biz Allah n R bb, slam n din v Muh mm din pey-
mb r oldu undan raz q!” Bundan sonra Pey mb r (bir q r) susdu.
Sonra dedi: “ ndic bu divarda m C nn t v C nn m göst rildi. M n be-
bir xeyir v bel bir r (C nn t kimi heyr tamiz v C nn m kimi qorxunc
bir ey) görm mi dim.” ( l-Buxari, 540)
: -
[ : ]. : .
335. bu B rz r vay t edir ki, Pey mb r sübh namaz bitirdikd n sonra
r birimiz yan nda oturan n üzünü seç bilirdi; o (bu namazda) altm dan yü-
q r ay oxuyard ; zöhr namaz is gün batma a meyl etdiyi vaxt q lar-
; sr namaz (q ld rd qdan sonra), birimiz M din nin lap k nar na gedib-
qay dar, qün is h d (adam ) yand rd .
bu Minh l ) demi dir: “M n ( bu B rz nin ) m rib namaz haq-

nda dediyini unutdum.”
bu B rz ) demi dir: “Pey mb r i a namaz gec nin (ilk) üçd bi-
rin q r, h tta gec nin yar nad k yubatma n f rqin varmazd .” ( l-Buxa-
ri, 541)
8-ci f sil. Zöhr namaz sr : -

namaz nad k t xir salmaq
]. : -
[ :
336. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r M din zöhrl sri, m ribl i a-
(birl dir k) yeddi rük t v s kkiz rük t namaz q ld .1 ( l-Buxari, 543)
9-cu f sil. sr namaz n vaxt : -

: -
- -
[ : ] .«
337. yyar ibn S lam demi dir: “M n atamla bar r bu B rz l- sl minin
yan na daxil oldum v atam ondan: “Pey mb r vacib buyrulmu namazlar
nec q lard ?”– dey soru du. O dedi: “Sizin ul 2 adland rd z zöhr nama-
gün batma a meyl etdiyi vaxt q lard . sr namaz q ld rd qdan sonra
birimiz M din nin lap k nar nda olan evin qay dar, qün is h d (adam )
yand rard . (Ravi deyir ki,) m n ( bu B rz nin) m rib namaz haqq nda dedi-
yini unutmu am. ( bu B rz r vay tin davam edib dedi): ”Pey mb r si-
zin 3 adland rd z i a namaz (gec nin yar nad k) yubatma se-
r, bu namazdan vv l yatma v ondan sonra dan ma xo lamazd . Sübh
namaz is h r k s yan nda oturan n üzünü ayd n seç bildiyi bir vaxtda biti-
r v (bu namazda) altm dan yüz q r ay oxuyard .” ( l-Buxari, 547)
1 Bir çox m hur aliml r bu h disi izah ed rk n demi r ki, z ruri halda namazlar birl dirm k caizdir,
lakin bu, ad t hal almamal r. Çünki Pey mb r daim h r bir namaz öz vaxt nda q lm r. Pey mb -
rin leysan ya lar ya qda, t hlük olduqda, s rd v ba qa bu kimi müst sna hallarda namazlar bir-
dirm si, onun ümm tin ç tinlik yaratmaq ist diyin d lal t edir. mam Muslimin bu xüsusda r vay t
etdiyi h disd S id ibn Cubeyr ibn Abbasdan: “N üçün Pey mb r bel etmi dir?”- dey soru duqda ibn
Abbas demi dir: “O, ümm tind n heç k si ç tinliy salmaq ist diyi üçün bel etmi dir.”
2 “Ul ” – birinci dem kdir. Merac gec sind Pey mb rimiz günd lik be vaxt namaz q lmaq va-
cib buyrulduqdan sonra onun C brail il birlikd q ld ilk namaz zöhr namaz olmu dur. El bu s -
bd n d shab r bu namaz “ul ” adland rd lar.
3 “ ” – gec nin birinci üçd bir hiss si.
127
: -
[ : ].
338. s ibn Malik r vay t edir ki, biz sr namaz q ld qdan sonra adam Amr
ibn uf q bil sin gedib onlar n h min namaz q ld gör bil rdi. ( l-Buxa-
ri, 548)
: -
[ : ].
339. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r gün yüks klikd oldu u v
(adam ) yand rd vaxtda sr namaz q lard . (Namazdan sonra) valiy 1
getm k ist n k s (oraya) ged r v gün h yüks klikd oldu u vaxtda on-
lar n yan na qay dard . H rç nd ki, valinin b zi yerl ri M din nin dörd milli-
yind v ya buna yax n m saf yerl irdi. ( l-Buxari, 550)
10-cu f sil. sr namaz : -

buraxanlar n günah
] .« »: -
[ :
340. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ sr namaz buraxan
adam ail sini v mal itirmi kimidir.” ( l-Buxari, 552)
11-ci f sil. sr namaz q lmayan : -

kims r
»: : -
[ : ] .«
341. vay t edilir ki, hava buludlu oldu u bir günd Bureyd demi dir: “ sr
namaz erk n q n. Çünki Pey mb r
2 demi dir: “ sr namaz (q sd n)
lmayan kims nin li puç olar.” ( l-Buxari, 553)
12-ci f sil. sr namaz n f zil ti : -

»: : -
: .«
[ : ] .ZXWVUTSRQ[
1 vali – M din nin traf nda olan ya ay yerl ri.

2 Burada erk n deyildikd namaz ilk vaxt nda q lmaq n rd tutulur.
ö
342. rir r vay t edir ki, (b dr)1 gec si biz Pey mb rin yan nda ik n o, aya
bax b dedi: “Siz bu ay gördüyünüz kimi, R bbinizi d (öz gözünüzl ) gör k
Ona baxmaq üçün bir-biriniz mane olmayacaqs z. r gün do mam -
dan v batmam dan vv l sizi namaz2 q lmaqdan yay nd racaq (i rd n) ç -
kin bilirsinizs , ç kinin.” Sonra o (bu ay ni) oxudu: “Gün do mam dan v-
l v batmam dan vv l R bbini h md il t rifl !”3 ( l-Buxari, 554)
»: -
[ : ] .«
343. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir d st m k gec -
r, bir d st m k d gündüzl r növb il sizin yan za g lir, onlar sübh v
sr namazlar nda bir yer toplan rlar. Bundan sonra gec ni4 sizin aran zda
keçir n m kl r (s maya) qalx r v Allah onlardan: “Siz M nim qullar n
ziyy td t rk etmisiniz?”– dey soru ur, halbuki O, qullar n (n etdikl ri-
ni) daha yax bilir. Bununla bel onlar deyirl r: “Biz onlar namaz q ld qlar
halda t rk etdik, yanlar na g ldikd d onlar namaz q rd lar.” ( l-Buxari, 555)
13-cü f sil. Gün batmam dan : -

vv l sr namaz n bir rük tin
yeti n kims
»: -
[ : ] .«
344. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz gün
batmam dan vv l sr namaz n bir rük tini q lma a müv ff q olarsa, qoy
namaz tamamlas n, (h mçinin) gün do mam dan vv l sübh namaz n bir
rük tini q lma a müv ff q olarsa, qoy namaz tamamlas n.” ( l-Buxari, 556)
»: -
1 Bu gec nin m hz b dr gec si oldu u Muslimin S hih rind r vay t edilmi dir. Burada b dr de-
yildikd q ri aylarda ay n on dördüncü gec si q sd edilir. El buna gör d on dörd gec lik, y ni tam
dair klin dü mü aya b drl nmi ay deyilir.
2 Burada sübh v sr namazlar n rd tutulur.
3 “Qaf” sur si, 39.
4 H disd : “gec ni sizin aran zda keçir n m kl r”- deyildikd t kc onlar deyil, habel gündüzl r
möminl rin aras nda olub növb si yeti dikd n sonra s maya qalxan m kl r d n rd tutulur. Bu izah
ibn Xuzeym nin “S hih” rind möt r isnadla r vay t edil n h disd öz t sdiqini tapm r. Bu h -
disd Pey mb r demi dir: “...onlar sübh namaz nda bir yer topland qdan sonra gec ni sizin aran zda
keçir n m kl r s maya qalx r, qalanlar is sizin aran zda qal rlar, habel sr namaz nda bir yer toplan-
qdan sonra gündüzü sizin aran zda keçir n m kl r s maya qalx r, qalanlar is sizin aran zda qal r-
lar...” (F thul-Bari, 2/330).
129
[ : ] .«
345. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r Pey mb rin bel dediyini e it-
mi dir: “Sizd n önc g lib-getmi ümm tl rin (dünyada qald müdd tl ) mü-
qayis sizin qald z müdd t sr namaz ndan gün batana q r olan vaxt
kimidir. Tövrat hlin Tövrat verilmi di v onlar (Allah n hökml rin ) riay t
edirdil r. N hay t, günortaya yeti dikd yorulub ld n dü dül r v buna gör
onlara bir karat1 (mükafat) verildi. ncil hlin d ncil verilmi di; onlar sr
namaz nad k (Allah n hökml rin ) riay t etdil r v ax rda yorulub ld n dü -
dül r, buna gör d onlara bir karat (mükafat) verildi. Daha sonra biz Quran
verildi v biz gün batanad k (Allah n hökml rin ) riay t etdik, buna gör d
biz iki karat (mükafat) verildi. Bel olduqda h r iki Kitab hli dey k: “Ey
bbimiz! S n onlara iki karat, biz is bir karat verdin. Halbuki biz onlardan
daha çox l etmi ik.” Qüdr tli v Böyük Allah buyuracaq: “M r M n siz
mükafat verdikd siz qar haqs zl q etmi m?” Onlar: “Xeyr!”– dey cavab
ver kl r. Onda Allah buyuracaq: “Bu, M nim lütfümdür, onu ist diyim ve-
rir m.” ( l-Buxari, 557)
14-cü f sil. : -
rib namaz n vaxt
]. : -
[ :
346. Rafi ibn X dic r vay t edir ki, biz Pey mb rl birlikd m rib namaz
ld qdan sonra (h r) birimiz namazdan ç xar v atd oxun dü düyü yeri gö-
bil rdi. ( l-Buxari, 559)
: -
[ : ].
347. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r zöhr namaz günorta
vaxt , sr namaz gün h parlaq ik n, m rib namaz gün batd qda,
a namaz is h rd n (ilk vaxt nda), h rd n d (ax r vaxt nda) q lard . Gör-
ydi ki camaat (m scid ) topla b, (namaz ) erk n q lard , gör nd ki onlar
yuban rlar, (onu) gec q lard . Sübh namaz is onlar (yaxud Pey mb r )
ala-qaranl qda q lard . ( l-Buxari, 560)
1 Burada karat deyildikd Qiyam t günü lisaleh mömin insanlar n pay na dü n mükafat n rd
tutulur. slind , bir karat daniqin yar na, daniq is dirh min alt da birin b rab rdir.
15-ci f sil. : -
rib namaz i a namaz
adland rmaq ist n kims
: .« »: -
[ : ].
348. Abdullah (ibn Mü ff l) l-Muz ni r vay t edir ki, Pey mb r demi dir:
“Q tiyy n b vil rin m rib namaz n ad il ba (ad tin ) uymay n.”
(Ravi) demi dir: “B vil r (m rib namaz na): –Bu, i a namaz r,– deyir-
r”. ( l-Buxari, 563)
16-c f sil. : -
a namaz n f zil ti
: -
] .« »: .
[ :
349. Ai r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r slam h (M din n k na-
ra) yay lmad bir dövrd , i a namaz (gec nin ilk üçd birin k) gecikdir-
di v Öm r: “Qad nlar v u aqlar art q yat blar”– dem yinc , (evd n) ç xmad .
(Yaln z bundan) sonra bay ra ç xd v m scidd kil dedi: “Sizd n ba qa yer
üzünd ya ayanlardan heç bir kims (bu saatda) i a namaz gözl mir.” ( l-
Buxari, 566)
: -
»:
. .« »: .«
[ : ].
350. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “M n v m niml birlikd (Y n-
n) g mid g lmi yolda lar m (bir müdd t) Buthan vadisind qald q. O
zaman Pey mb r M din idi. Bizl rd n b zil ri h r gec i a namaz vaxt
növb il Pey mb rin yan na ged rdi. (Bir gec ) m n yolda lar mla Pey-
mb rin yan na g ldikd o özün aid olan bir i m ul idi. Buna gör d
namaz gec yar nad k gecikdirdi. Sonra (evind n) ç b camaata namaz
ld rd . Namaz bitirdikd n sonra orada olanlara dedi: “T sm yin! Sevi-
nin! H qiq n d , Allah n siz olan lütfünd ndir ki, sizd n ba qa yer üzünd
ya ayanlardan heç k s (bu saatda) i a namaz q lm r (v ya sizd n ba qa heç
s bu vaxt namaz q lm r).”
131
(R vay tçi) onun bu sözl rd n hans birini söyl diyini bilmirdi.

bu Musa dedi: “Biz Pey mb rd n e itdiyimiz sevindik v (yerimiz )
qay td q.” ( l-Buxari, 567)
17-ci f sil. : -
Gözl rind n yuxu tökül n
kims nin i a namaz ndan qabaq
yatmas
. : -
: .« »:
[ : ].
351. Ai r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r i a namaz (gec nin ilk üçd
birin k) gecikdirdi v Öm r: “Qad nlar v u aqlar art q yat blar”– dey
(onu) ça rd . Bundan sonra Pey mb r bay ra ç b dedi: “Sizd n ba qa yer
üzünd ya ayanlardan heç bir kims (bu saatda) i a namaz gözl mir.”
O zamanlar M din n ba qa heç bir yerd (aç q kild ) namaz q nm r-
. Onlar bu namaz gün in qi yox oldu u andan gec nin ilk üçd birin
r olan vaxt rzind q lard lar. ( l-Buxari, 569)
: -
.« »:
: :
[ : ].
352. bn Abbasdan g n ba qa bir r vay td o demi dir: “Pey mb r bay ra
xd – o, sanki indi d gözl rim önünd dir, ba ndan su damc lay rd , lini d
ba na qoymu du. O buyurdu: “ r ümm tim ç tin olmasayd , bu namaz
hz bu vaxtda q lma onlara mr ed rdim.”
bn Abbas Pey mb rin lini öz ba na nec qoydu unu izah edib
demi dir: “O, barmaqlar bir q r aralay b sonra barmaq uclar ba n
yan t fin qoydu, daha sonra barmaqlar birl dirib ba barma gicgahla
saqqal n birl diyi t fd n qulaq m rc yin d k ba na ç kdi. O, bunu
t sik, n d yava etdi.” ( l-Buxari, 571)
18-ci f sil. : -
a namaz n vaxt gec yar na
rdir
[ : ]. : -
353. s ibn Malik bu h disi r vay t etdikd demi dir: “M n o gec Pey mb -
rin barma ndak üzüyün parlad , sanki indi d görür m.” ( l-Buxari, 572)
19-cu f sil. Sübh namaz n : -

zil ti
[ : ] .« »: -
354. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim sübh v sr namaz-
lar q larsa, C nn gir r.” ( l-Buxari, 574)
20-ci f sil. Sübh namaz n vaxt : -

. : -
[ : ]. - :
355. s r vay t edir ki, Zeyd ibn Sabit ona Pey mb rl birlikd s hur
yem yini1 yedikl rini, sonra da namaz q lma a durduqlar x r vermi dir.
s deyir): “M n ondan soru dum: “S hurla namaz aras nda n q r
(vaxt) var idi?” O dedi: “(Bu vaxt rzind ) lli v ya altm ay oxumaq olard .”
l-Buxari, 575)
: -
[ : ].
356. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “M n hli- yal mla s hur yem yini
yey rdim, sonra da sübh namaz Pey mb rl birlikd q lma a çatmaq
üçün t rdim.” ( l-Buxari, 577)
21-ci f sil. Sübh namaz ndan : -

sonra gün (üfüqd n) yüks -
k namaz q lma n (hökmü)
: -
[ : ].
357. vay t edilir ki, bn Abbas demi dir: “(Dinin ) sadiq möminl r v m nim
üçün onlar n n sadiqi say lan Öm r m nim yan mda ahidlik etdil r ki,
Pey mb r sübh namaz ndan sonra gün (üfüqd bir niz hündürlüyün )
qalxana q r v sr namaz ndan sonra gün batanad k (nafil ) namaz q l-
ma qada an etmi di.” ( l-Buxari, 581)
1 Oruc tutan müs lman n s r-s r dan yeri sökülm mi n vv l yediyi yem k.
133
] .« »: : -
[ :
358. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Namaz gün in
xd v batd vaxta saxlamay n.” ( l-Buxari, 582)
»: : -
[ : ] .«
359. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Gün in qövsü (üfüq-
) göründüyü zaman o, (bir niz hündürlüyün ) qalxanad k namaz t xir
sal n v gün in qövsü batd zaman o, gözd n it k namaz t xir sal n.”
l-Buxari, 583)
: -
[ : ].
360. vv ld keç n h disd 1) bu Hureyra r vay t etmi dir ki, Pey mb r
al -veri in iki növünü v geyim qaydas n iki üsulunu qada an etmi dir.
Bu h dis lav edib demi dir: “ ki (vaxtda) namaz q lma da qada an et-
mi dir: sübh namaz ndan sonra gün (üfüqd bir niz hündürlüyün ) qalxana
r v sr namaz ndan sonra gün batanad k (namaz q lma qada an et-
mi dir).” ( l-Buxari, 584)
22-ci f sil. : -
Gün batmam dan vv l
namaz q nmamal r
: -
[ : ].
361. vay t edilir ki, Müaviy ( srd n sonra iki rük t namaz q lanlara) demi -
dir: “Siz el bir namaz q rs z ki, biz Pey mb rin yan nda ik n onun (bel
vaxtda) namaz q ld görm mi ik. O, bunu, – y ni srd n sonra iki rük t na-
maz q lma qada an etmi di.” ( l-Buxari, 587)
23-cü f sil. sr namaz ndan : -

sonra, vaxt keçmi v dig r bu
kimi namazlar n q nmas
: -
[ : ].
1 241–ci h dis bax.

362. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb ri (Öz yan na) aparan Allaha
and olsun ki, o, Allaha qovu anad k bu iki rük ti t rk etm di, bu namaz (ayaq
üst ) q lmaq ona a r g k (qocal q onu haqlayanad k) Uca Allaha qo-
vu mam , çox vaxt o, namaz – y ni srd n sonra (q ld ) iki rük t nama-
oturan yerd q lard , Pey mb r bu iki rük ti (evd ) q lard ; o, ümm tin
tin olaca ndan ehtiyat etdiyi üçün bu iki rük ti m scidd q lmazd v onla-
n (i ini) yüngüll dir n h r eyi sev rdi. ( l-Buxari, 590)
: -
[ : ].
363. vay t edilir ki, Ai demi dir: “ ki rük t (namaz) vard r ki, Pey mb r
gizlind , n d a karda – heç vaxt onlar buraxmam r: iki rük t sübh na-
maz ndan vv l, iki rük t d sr namaz ndan sonra.” ( l-Buxari, 592)
24-cü f sil. (Namaz n) vaxt : -

keçdikd n sonra azan verm k
»: : -
. .«
: .« »:
.« »: .
[ : ].
364. vay t edilir ki, bu Q tad demi dir: “Bir gec biz Pey mb rl birlik-
s rd olark n b zi adamlar dedil r: “Ey Allah n elçisi, biz dincimizi al-
ma a izn vers ydin, (yax olard ).” Pey mb r buyurdu: “Qorxuram ki, na-
maz vaxt yat b qalas z.” Bilal: “M n sizi oyadaram”– dedi. Bel likl , ham
uzan b yatd . Bilal kür yini öz d sin söyk di (ki, yatmas n,) lakin onu da
yuxu apard . N hay t, Pey mb r gün in qövsü üfüqd göründüyü vaxt
oyand v : “Ey Bilal, han verdiyin söz?”– dey soru du. Bilal dedi: “M n heç
vaxt bel b rk yatmam m.” Pey mb r buyurdu: “Allah ist diyi vaxt ca-
al r v ist diyi vaxt da onu siz qaytar r. Ey Bilal, qalx camaat namaza
ça r.” Bundan sonra Pey mb r d st maz ald v gün art q üfüqd n qal-
b par ldama a ba lad qdan sonra qalx b namaz q ld . ( l-Buxari, 595)
25-ci f sil. (Namaz n) vaxt : -

keçdikd n sonra camaata namaz
ld ran kims
-
»: .
.«
[ : ].
135
365. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, X nd k döyü ü snas nda Öm r ibn
ttab gün batandan sonra (müs lmanlar n yan na) qay td v Qurey kafirl -
rini söym ba lad . Sonra dedi: “Ya R sulullah, m n sr namaz gün bata-
na yax n q ld m.” Pey mb r buyurdu: “Vallahi, m n sr namaz h q l-
mam am.” Sonra biz Buthana yolland q. (Orada) Pey mb r d st maz ald
biz d namaz q lmaq üçün d st maz ald q. Gün batandan sonra o, sr na-
maz , arxas nca da m rib namaz q ld rd . ( l-Buxari, 596)
26-c f sil. Namaz unudan : -

kims , yad na dü n kimi onu
lmal r
0/[ : »: -
[ : ] .«Z1
366. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim namaz unu-
darsa, qoy yad na dü n kimi onu q ls n. Unudulan namaz n bundan ba qa
ffar si yoxdur.” (Uca Allah buyurur): “M ni xat rlamaq üçün namaz q l!”
l-Buxari, 597)
27-ci f sil -
[ : ] .« »: : -
367. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Siz namaz gözl di-
yiniz müdd td namaz q lm hesab olunursunuz.1” ( l-Buxari, 600)
28-ci f sil -
»: : -
. .«
[ : ]
368. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r ömrünün ax nda biz i a nama-
q ld rd v salam verdikd n sonra aya a qalx b dedi: “Bilirsinizmi bu gec
hans gec dir? H qiq n, yüz ilin tamam nda bu gün yer üzünd olanlardan
heç bir kims qalmayacaq.2”
Bunu dey nd o, h min gec n etibar n yüz ilin tamam q sd edirdi.
l-Buxari, 601)
»: -
.«
1Y ni bir o q r savab qazan rs z.

2Düz yüz il keçdikd n sonra hicr tin 110-cu ilind Pey mb rin bu Tufeyl Amir ibn Vasil l-
Leysi adl sonuncu shab si v fat etmi dir.
. .
.
.
.
- -
[ : ].
369. vay t edilir ki, Abdur-R hman ibn bu B kr demi dir: “Süff 1 hli ka-
b adamlar idi. (Odur ki,) Pey mb r buyurdu: “Kimin iki n rlik yem yi
varsa, qoy üçüncü bir adam da (yem )d t etsin, r dörd n rlikdirs ,
be incisini v ya alt nc da (yem ça rs n).” bu B kr üç n ri, Pey m-
r is on n ri (evin ) apard . M n, anam v atam (bir evd ya ay rd q).
(H disin ravisi demi dir ki, m n Abdur-R hman n:) “Arvad m v bu B kr
qulluq ed n xidm tçim d ” deyib-dem diyini xat rlam ram.
(Abdur-R hman deyir ki): “ bu B kr Pey mb rin yan nda ax am
yem yini yedi, sonra da i a namaz q lana q r gözl di. Daha sonra geri qa-
b Pey mb r ax am yem yini yey q r orada qald v gec nin bir
hiss si keçdikd n sonra evin g ldi. Arvad ondan soru du: “Qonaqlar n ya-
na g lm s n mane oldu?” O dedi: “Olmaya, onlara am yem yi ver-
mis n?” Arvad dedi: “Onlar s n g k (yem k) ist dil r, qabaqlar -
na yem k qoyuldu, lakin imtina etdil r.”
(Abdur-R hman ) deyir ki: “M n (atam n qorxusundan) qaç b gizl n-
dim.” Atam is : “Ay h rat!”– dey q b (m ni) danlad . (Yem k süfr
tirildikd n sonra) dedi: “Yeyin, onsuz da can za sinm k! Vallahi, m n
o yem kd n yem m!”
(Abdur-R hman ) deyir ki: “Allaha and olsun ki, biz (h r d ) bir lox-
ma götürdükc alt ndan (yem k) daha da art rd . N hay t, ham yeyib doydu
yem k vv lkind n daha çox oldu. bu B kr yem bax b onun oldu u ki-
mi qald v ya daha da artd gör nd arvad na dedi: “Ey Firas o ullar -
n bac , bu n dir?” Qad n dedi: “Gözün ayd n! ndi yem k vv lkind n üç
art q olmu dur!” Bel likl , bu B kr d o yem kd n yedi v (yem
toxunmayaca na dair) and içm sini q sd ed k: “Bu, eytan n i idir”– dedi.
O, yem kd n bir loxma da yedikd n sonra onu Pey mb rin yan na apard
yem k s q r onun yan nda qald . (O vaxta q r) biziml bir q bil
aras nda sazi ba lanm ki, art q onun müdd ti bitmi di. Biz (bu q bil n)
on iki n r seçdik; (onlardan) h r birinin yan nda Allaha m lum olan sayda
adamlar var idi, onlar n ham bu xör kd n yedi” v ya buna b nz r bir söz
dedi. ( l-Buxari, 602)
1 Süff – Pey mb r m scidinin içind , üstü talvarla örtülmü bir yerdir. M din ev-e iyi v mal-
mülkü olmayan shab r burada qal rd lar. Bu s bd n d onlara süff hli deyirdil r.
137
–
10 – Azan kitab
1-ci f sil. Azan n ba lanmas : -
: -
.
] .« »: .
[ :
370. bn Öm r r vay t edir ki, müs lmanlar M din hicr t etdikd n sonra
vv l- vv l) namaz vaxt t qribi hesablay b bir yer topla ard lar. Çünki o
vaxt heç k s (camaat ) namaza ça rm rd . Bir gün müs lmanlar bu haqda söh-
t açd lar v onlar n b zisi dedi: “Xristianlar kimi z ng çal n.” B zil ri d :
“Yox, y hudil r kimi buynuzab nz r bir al td n istifad edin”– dedi. Öm r is
dedi: “B lk bir adam t yin ed siniz (camaat ) namaza ça rs n?” Pey mb r
buyurdu: “Ey Bilal, qalx, (camaat ) namaza ça r!” ( l-Buxari, 604)
2-ci f sil. Azan n (sözl rinin) iki : -

t krar edilm si
[ : ]. : -
371. vay t olunur ki, s demi dir: “Bilala azan n sözl rini cüt sayda, iqam -
ni is “qad qam tis-sal h” sözl ri istisna olmaqla, t k sayda oxumaq mr edil-
mi di.” ( l-Buxari, 506)
3-cü f sil. Azan n f zil ti : -

»: -
] .«
[ :
372. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Namaz üçün azan ve-
ril nd eytan b rkd n yel buraxaraq qaç r ki, bu ça e itm sin, azan qur-
tard qda is geri qay r. qam veril nd yen dönüb qaç r, iqam bitdikd is
geri qay r v n hay t, insanla onun q lbi aras nda dayan b ona: “Filan eyi
filan eyi yad na sal”– dey k (namaz qurtarana q r) onun yad na dü -
diyi eyl ri ona t lqin edir. Ax rda o adam neç (rük t) q ld (yad na sa-
la) bilmir”. ( l-Buxari, 608)
hih l-Buxari 138 Azan kitab .
4-cü f sil. Azan n uca s sl : -

oxunmas
»: : -
[ : ] .«
373. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “M n Pey mb rin bel de-
diyini e itdim: “Mü zzinin s sini e id n el bir cin, el bir insan v el bir m x-
luq yoxdur ki, Qiyam t günü ona ahidlik etm sin.” ( l-Buxari, 609)
5-ci f sil. Azan qan tökülm sinin : -

qar al r
-
[ : ].
374. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r h r hans bir qövmün üstün
getdikd s r aç lanad k onlara hücum etm yib gözl rdi – r (oradan)
azan s si e its ydi, (onlarla vuru maqdan) vaz keç r, azan e itm ydi, onlara
hücum ed rdi. ( l-Buxari, 610)
6-c f sil. : -
Adam mü zzinin s sini
itdikd n dem lidir
] .« »: -
[ :
375. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Azan e id nd
mü zzinin dedikl rini t krar edin.” ( l-Buxari, 611)
: »: « »: -
[ : ]. «
376. vay t edilir ki, Müaviy (mü zzinin dedikl rini): “ du nn Muh m-
n r sulullah” sözl rin q
1 r t krar etdi v (mü zzin): “Hayy al s-
sal h” 2 dey nd o: “L h ul v l quvv ill bill h” 3 dedi. Ax rda da bu-
yurdu: “Biz Pey mb rimizin bel dediyini e itmi ik.” ( l-Buxari, 612)
1 Y ni, m n ahidlik edir m ki, Muh mm d Allah n elçisidir.

2 Y ni, namaza t sin!
3 Y ni, qüdr t v güc yaln z Allahdad r!
139
7-ci f sil. Azan bitdikd n sonra : -

oxunan dua
»: -
[ : ] .«
377. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e it-
dim: “H r kim azan e itdikd : “Allahumm Rabb h zihid-d tit-tamm , v s-
latil qaim , ati Muh mm nil-v sil v l-f dil , v b'ashu m qam n m h-
mud nill zi v adt hu”1– des , Qiyam t günü m nim fa tim qovu ar. ( l-
Buxari, 614)
8-ci f sil. Azan verm k üçün : -

pü k atmaq2
»: -
[ : ] .«
378. bu Hureyra r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim:
r insanlar azan (verm yin) v (namazda) birinci s rada (durma n n q -
r xeyirli v b tli) oldu unu bils ydil r v (buna nail olmaq üçün) pü k
atmaqdan ba qa bir çar tapmasayd lar, hökm n pü k atard lar; r onlar na-
maz n vaxt yeti n kimi onu q lma n (n q r xeyirli v b tli) oldu unu
bils ydil r, onu yerin yetirm k üçün bir-birini ötüb keçm çal ard lar; v
r onlar i a v sübh namazlar (camaatla birg ) q lma n (n q r xeyirli
b tli) oldu unu bils ydil r, bu namazlar q lmaq üçün dizl ri üstünd
sürün -sürün d olsa (m scid ) g rdil r.” ( l-Buxari, 615)
9-cu f sil. Namaz vaxt n yeti - : -

diyini kor adama x r ver n
olarsa, onda o da azan ver bil r
»: -
[ : ]. : .«
379. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bilal gec azan verir.
Siz ibn Ummu M ktum azan ver k yeyin-için.”
1 T rcüm si: “Bu tam d tin v q nacaq namaz n R bbi olan Allah m! Muh mm vasit çilik haq-
v f zil t ver. Onu v d etdiyin t rifl n m qama çatd r.”
2 Bir mübahis ni h ll etm k, yaxud bir ey haqq oldu unu v ya bir eyin üsul v qaydas mü y-
n etm k üçün eyni cür ni anlar aras ndan b xt xt götürül n ni an. O dövrd bl r oxlar n üstünd
adlar yazard lar, sonra da onlardan birini ç rdil r.
(Bu h disi r vay t ed n ravil rd n biri) demi dir: “ bn Ummu M ktum kor
idi v ona: “S r aç r, s r aç r” deyilm yinc o, azan oxumazd .” ( l-Bu-
xari, 617)
10-cu f sil. Dan yeri : -

söküldükd n sonra azan verm k
-
[ : ].
380. fs r vay t edir ki, mü zzin sübh namaz üçün azan verib qurtaranda
art q dan yeri sökül nd Pey mb r iqam n vv l iki x fif rük tli na-
maz q lard .” ( l-Buxari, 618)
11-ci f sil. Dan yeri sökülm - : -

mi n vv l azan verm k
»: -
.« - -
.
[ : ].
381. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bilal n azan
oxumas siz s hur yem yinizi yem mane olmamal r. Çünki o, gec na-
maz q lanlar x rdar etm k v yatanlar oyatmaq üçün gec vaxt
azan verir. Bu is dan yerinin sökülm si v ya sübh namaz n vaxt n ba lan-
mas dem k deyildir.” (Bunu dey nd n sonra) o, barmaqlar yuxar qald b
endir k i ar etdi.
(H disi dan an ravi) had t barma orta barma n üstün qoyduq-
dan sonra onlar özünd n sa a v sola i ar etdi.1 ( l-Buxari, 621)
12-ci f sil. : -
r kim ist , iki azan2 aras nda
namaz q la bil r
: « – – »: -
[ : ] .« »: « »
382. Abdullah ibn Mü ff l l-Müz ni r vay t edir ki, Pey mb r üç d de-
di: “H r iki azan aras nda namaz vard r”, (sonra da lav etdi): “(Bunu) ist -
nl r üçün.”
1 O, bununla dan yerinin bütün üfüq boyu nec söküldüyünü q sd edirdi.

2 Burada iki azan deyildikd azan v iqam n rd tutulur.
141
Dig r r vay td deyilir ki, (Pey mb r ): “H r iki azan aras nda namaz
vard r, h r iki azan aras nda namaz vard r”– demi v üçüncü d : “(Bunu) is-
nl r üçün”- dey lav etmi dir. ( l-Buxari, 627)
13-cü f sil. : -
“Qoy s rd azan bir mü zzin
versin”– dey n kims
: -
»:
[ : ] .«
383. vay t edilir ki, Malik ibn Huveyris demi dir: “M n q bil mizd n olan bir
neç adamla birlikd Pey mb rin yan na g ldim v biz iyirmi gün onun
yan nda qald q. O (biziml ) çox mehriban v mülayim r ftar edirdi. N hay t,
bizim ail rimiz üçün dar xd görüb dedi: “Qay n, onlar n yan nda
olun, (bu dini) onlara öyr din, (onlara) namaz q ld n, namaz vaxt yeti diyi
zaman, qoy biriniz azan verib sizi namaza ça rs n v sizin n ya olan z si-
namaz q ld rs n.” ( l-Buxari, 628)
»: : -
[ : ] .«
384. Dig r r vay td Malik ibn Huveyris demi dir: “S ç xmaq ist n iki n -
r Pey mb rin yan na g ldi v Pey mb r (onlara) bel buyurdu: “S -
rd oldu unuz zaman (namaz vaxt yeti dikd ) azan oxuyun, sonra iqam
verin, sonra is qoy n ya olan z siz namaz q ld rs n.” ( l-Buxari, 630)
14-cü f sil. Müsafirl r (s rd ) : -

bir camaat olduqda azan v
iqam verm yin z ruriliyi
« » -
[ : ].
385. bn Öm r r vay t edir ki, soyuq v ya ya gec , s rd olark n Pey-
mb r mü zzin azan verm yi mr ed r v azan bitdikd n sonra buyurar-
: “Namaz evinizd q n.” ( l-Buxari, 632)
15-ci f sil. : -
(Namaza t n) adam n: “Biz
namaz buraxm q”– dem si
.« »: : -
»: .
[ : ] .«
386. vay t edilir ki, bu Q tad demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd namaz
lark n o, (namaza g n) adamlar n hay-küyünü e itdi. Namaz bitirdikd n
sonra soru du: “N olub siz ?” Onlar dedil r: “Biz namaza t sirdik.” Pey-
mb r dedi: “(Bir d ) bel etm yin! Namaza g nd sakitc g lin. Hans
(rük ) çatsan z, (onu imamla birlikd ) q n, buraxd qlar is (f rdi kil-
) tamamlay n.” ( l-Buxari, 635)
16-c f sil. Camaat iqam : -

veril rk n imam gördükd n
vaxt aya a qalxmal r?
[ : ] .« »: -
387. bu Q tad r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Namaza iqam veril-
dikd m ni (qar zda) gör q r aya a qalxmay n.” ( l-Buxari, 637)
17-ci f sil. qam oxunduqdan : -

sonra imam n z ruri bir i
ul olmas
: -
[ : ].
388. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) namaza iqam verildi, Pey m-
r is h d m scidin bir t find kiminl gizli söhb t edirdi. O, namaz
lmaq üçün aya a qalxanda ( shab rd n) b zil ri art q yuxulam .” ( l-
Buxari, 642)
18-ci f sil. Camaatla namaz : -

lma n vacib olmas
»: -
[ : ] .«
Allaha and olsun ki, m n ist rdim mr ed m, odun y nlar, sonra mr ed m,
(camaat ) namaza ça rmaq üçün azan versinl r, sonra da bir adama camaata
namaz q ld rma tap ram v namaza g lm n ki il rin evin gedib onlar n
evl rini yand b kül ed m. Can m lind olan Allaha and olsun ki, r onlar-
dan birisi (burada) ona üstünd ya t parças olan sümük v ya bir cüt qoyun
rna veril yini bils ydi, mütl q i a namaz na g rdi.” ( l-Buxari, 644)
143
19-cu f sil. : -
Camaat namaz n f zil ti
] .« »: -
[ :
390. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Camaat namaz f rdi
namazdan iyirmi yeddi d üstündür.” ( l-Buxari, 645)
20-ci f sil. : -
Camaatla q nan sübh
namaz n f zil ti
»: : -
H G[ : : .«
[ : ] .ZKJI
ni e itdim: “Camaat namaz birinizin f rdi kild q ld namazdan iyirmi be
üstündür v gec m kl ri il gündüz m kl ri sübh namaz nda bir yer
topla rlar.” ( bu Hureyra) dedi: “ st yirsinizs , (bu ay ni) oxuyun: “...sübh
ça oxunan Quran n1 ahidl ri olur.”2 ( l-Buxari, 648)
»: : -
[ : ] .«
392. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Camaatla birlikd ) na-
maz q ld qlar na gör n böyük mükafat o k sl r qazan rlar ki, onlar (m scid
nd ) n uzaq m saf ni q t edirl r. mamla birg namaz q lmaq üçün na-
maz gözl nin mükafat is namaz q lan kimi y b-yatan kims nin müka-
fat ndan daha böyükdür.” ( l-Buxari, 651)
21-ci f sil. : -
Zöhr namaz n (ilkin) vaxt nda
nmas n f zil ti
»: -
.«
] .« »:
[ - :
1 Bu vaxt q nan f cr namaz gec m kl ri il gündüz m kl ri mü ahid edirl r.
2 “ l- sra” sur si, 78.
393. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir n r yolla ged r-
n yolun üstünd tikanl bir budaq gördü v onu götürüb k nara atd . Allah
da onun ( lini) b ndi v onun (günahlar ) ba lad .”
Sonra buyurdu: “Be n r hid say r: taundan1 öl nl r, qar n x st lik-
rind n öl nl r, suda bö ulanlar, uçqunlar alt nda qal b öl nl r v Allah yo-
lunda (vuru ub) hid olanlar.” ( l-Buxari, 652-653)
22-ci f sil. zl ri hesablamaq2 : -
-
[ : ] .« »:
394. s r vay t edir ki, S o ullar öz evl rind n köçüb Pey mb
yax n bir yerd m skunla maq ist yirdil r. Lakin Pey mb r ist mirdi ki,
onlar M din nin ( traf ) bo qoysunlar v buyurdu: “M r siz (ayaq) izl ri-
nizi hesablam rs z?” ( l-Buxari, 656)
23-cü f sil. Camaatla q nan i a : -

namaz n f zil ti
»: : -
[ : ] .«
395. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Münafiql r üçün sübh
i a namazlar ndan daha a r namaz yoxdur. r onlar bu iki namaz n n
r (xeyirli v b tli) oldu unu bils ydil r, bu namazlar q lmaq üçün
dizl ri üstünd sürün -sürün d olsa (m scid ) g rdil r.” ( l-Buxari, 657)
24-cü f sil. : -
scidd oturub namaz gözl n
kims (bar sind ) v m scidl rin
zil ti (haqq nda)
»: -
.
[ : ] .«
1 Qusma v ishal klind t zahür ed n, yoluxucu a r epidemik x st lik.

2 Burada namaza ged n insanlar n evind n m scid q r atd h r add ma gör qazand qlar savab n
hesablanmas n rd tutulur.
145
396. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yeddi qisim insan
vard r ki, Allah onlar Öz kölg sind n ba qa heç bir kölg nin olmayaca bir
günd Öz kölg si alt nda kölg ndir kdir: (bunlar) dal tli r hb r, R bbin
ibad t etm kl böyüyüb boya-ba a çatm g nc, q lbi m scidl ba olan
ki i, bir-birini Allah xatirin sev n, Onun yolunda birl ib, Onun yolunda
ayr lan iki n r, göz l v zad gan bir qad n t find n zinaya ça ld qda:
“m n Allahdan qorxuram!”– dey n ki i, sa li il verdiyi s ni sol lind n
gizl n adam v x lv ç kilib Allah yad etdikd n sonra gözl ri ya la dolan
ki i (v ya qad nd r).” ( l-Buxari, 660)
25-ci f sil. : -
r v ax amüstü m scid
ged nin f zil ti
.« »: -
[ : ]
397. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim s r v ax am-
üstü m scid ged rs , h r gedi ind Allah onun üçün C nn td bir yer haz r-
layar.” ( l-Buxari, 662)
26-c f sil. qam oxunduqdan : -

sonra f rz namaz ndan ba qa
namaz q lmaq olmaz
-
.« »:
[ : ]
398. zd q bil sind n olan Abdullah ibn Malik ibn Buheyn r vay t edir ki, bir
Pey mb r iqam verildikd n sonra bir adam n iki rük t namaz q ld -
gördü. Pey mb r namaz bitirdikd n sonra camaat onun traf na y
o (h min adamdan): “Sübh namaz dörd rük tmi (q ld n)? Sübh namaz
dörd rük tmi (q ld n)?”– dey soru du. ( l-Buxari, 663)
27-ci f sil. : -
st hans halda camaat
namaz nda i tirak ed bil r
: -
.« »:
.« »:
.
.
[ : ]. :
399. Ai r vay t edir ki, Pey mb r ölümü il n tic n x st liy tutuldu-
u zaman namaz vaxt yeti dikd n v azan verildikd n sonra buyurdu: “ bu
kr deyin, camaata namaz q ld rs n!” Ona dedil r ki: “ bu B kr ür yiyum-
aq1 adamd r, r s nin yerin imaml q ets , camaata namaz q ld ra bilm -
k.” Pey mb r sözünü t krar etdi, yan ndak lar da ona eyni cavab ver-
dil r, üçüncü d o buyurdu: “Siz Yusufa gözü dü n qad nlar kimisiniz.2
bu B kr deyin, camaata namaz q ld rs n!” Bel lilk , bu B kr (m scid ) ge-
dib camaata namaz q ld rma a ba lad . Bu snada Pey mb rin hal yax -
la v iki n r onun (sa ndan v solundan) qoluna girib onu (m scid ) apar-
. M n onun x st liyi üzünd n ayaqlar yerl sürüdüyünü, sanki, indi d
görür m. bu B kr (onun g ldiyini hiss etdikd ) geriy ç kilm k ist di, lakin
Pey mb r li il ona i ar etdi ki, yerind qal. Sonra onu (imam n durdu u
yer ) apard lar v o, bu B krin yan nda (yer ) oturdu. Pey mb r namaz
lma a ba lad , bu B kr namaz na davam etdi v camaat da bu B kr tabe
olaraq namaz q ld .
Dig r r vay td deyilir ki, Pey mb r bu B krin sol t find (yer )
oturdu, bu B kr is ayaq üst namaz q ld . ( l-Buxari, 664)
. : -
[ : ]
400. Ba qa bir r vay td Ai demi dir: “Pey mb rin v ziyy ti a rla
a lar idd tl ndiyi zaman o, öz zövc rind n xahi etdi ki, ona m nim
evimd baxs nlar v onlar da buna raz q verdil r.” ( l-Buxari, 665)
28-ci f sil. mam namaz ancaq : -

(xütb ) i tirak ed nl mi
ld rmal r v ya ya ark n o,
cüm xütb si söyl lidirmi?
: -
: .
[ : ]. -
1 Ai onun Quran oxuduqda a layaca q sd edir.

2 Yusufu yoldan ç xartmaq ist n qad n rd ki qad nlar n onu bu lin gör m mm t et-
diyini e id nd onlar üçün qonaql q t kil etmi , m qs di is Yusufu onlara göst rm k olmu dur. Pey-
mb r onlar m l ç km kl dem k ist yir ki, qad nlar n dan qlar sözl m qs dl ri çox vaxt zid-
diyy tli olur. Burada Ai atas n ür yiyum aq oldu unu des d , slind qorxurdu ki, camaat onu
Pey mb rin yerind görs , bunu b d lam t hesab ed r v onun x st liyini bu B krl laq ndi-
r. (F thul-Bari, 2/492).
147
401. Abdullah ibn l-Haris r vay t edir ki, ya bir günd , h r yan palç q için-
ik n ibn Abbas xütb söyl yirdi. Mü zzin (azan ver rk n): “Hayy al s-
sal h” sözün çatd qda ibn Abbas ona bel buyurdu: “(Camaata) bildir ki, na-
maz evl rind q ls nlar.” (Xütb i tirak ed nl r bunu e itdikd ) bir-birl rin
baxd lar, sanki bu onlar n xo una g lm di. Odur ki, ibn Abbas dedi: “Dey n,
bu sizin xo unuza g lm di. Lakin m nd n d xeyirli olan birisi, y ni Pey m-
r bel etmi dir. Düzdür, cüm (namaz nda i tirak etm k) vacibdir, ancaq
n sizi ziyy salmaq ist mirdim.” ( l-Buxari, 668)
. : : -
.
[ : ]. : :
402. s r vay t edir ki, nsardan olan kök bir ki i dedi: “M n s ninl birlikd
(m scidd ) namaz q la bilmir m.” Sonra (gedib) Pey mb r üçün yem k ha-
rlad , onu evin d t etdi, onun üçün yer h sir sald , h sirin k narlar na su
çil di v Pey mb r bu h sirin üstünd iki rük t namaz q ld .
Carud n slind n olan bir n r sd n soru du: “Pey mb r (h r gün)
duha namaz q lard ?” s dedi: “M n onun o günd n ba qa (n vaxtsa)
bu namaz q ld görm dim.” ( l-Buxari, 670)
29-cu f sil. qam oxunduqdan : -

sonra süfr yem k veril rs (n
etm li?)
»: : -
[ : ] .«
403. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Süfr ) am yem yi veril r-
, m rib namaz q lmam dan vv l am yem yin ba lay n v yem yinizi
yedikd t sm yin.” ( l-Buxari, 672)
30-cu f sil. : -
Ev i rind ail sin köm klik
ed n v iqam verildikd n sonra
namaza ged n kims haqq nda
: -
[ : ].
404. vay t edilir ki, Ai n : “Pey mb r evd n i m ul olurdu?”–
dey soru dular. Ai dedi: “O, ev i rind hli- yal na köm klik ed r, namaz
vaxt yeti dikd is namaza ged rdi.” ( l-Buxari, 676)
31-ci f sil. : -
Pey mb rin q ld namaz ,
habel onun qoydu u Sünn ni
insanlara öyr tm k m qs dil
onlara namaz q ld ran kims
. : -
[ : ]
405. vay t edilir ki, Malik ibn Huveyris demi dir: “H rç nd, (indi) m n namaz
lmaq ist mir m, lakin m n siz namaz q ld raca am1. Pey mb rin nec
namaz q ld görmü ms , el d namaz q ram.” ( l-Buxari, 677)
32-ci f sil. Elmi v hörm ti olan : -

sl r camaata namaz q ld rma a
daha haql rlar
.« »: -
. :
.
.« »: .
[ : ].
406. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r x st ndiyi zaman buyur-
du: “ bu B kr deyin, camaata namaz q ld rs n!” M n dedim: “ bu B kr s nin
yerin imaml q ets , onun a lama üzünd n camaat heç n e id bilm k.
Buna gör d camaata namaz q ld rma Öm h val et.”
Ai deyir ki: “M n H fs dedim: “Pey mb de ki, bu B kr onun
yerin imaml q ets , onun a lama üzünd n camaat heç n e id bilm k.
El is qoy camaata namaz q ld rma Öm h val etsin.” H fs bel d etdi.
Lakin Pey mb r dedi: “Yet r! H qiq n, siz Yusufa gözü dü n qad nlar
kimisiniz.2 bu B kr deyin, camaata namaz q ld rs n!”
Bundan sonra H fs Ai dedi: “M n heç vaxt s nd n xeyir görm dim.”
l-Buxari, 679)
[ : ].
1 Malik ibn Huveyrisin bu namaz q lmaqda m qs di vacib, yaxud sünn olan bir li yerin ye-
tirm k yox, m hz Pey mb rin nec namaz q ld göst rm k idi.
2 399-cu h disin izah na bax.
149
407. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r v fat na s b olan x st liy
tutuldu u zaman (yata a dü dükd ) camaata namaz bu B kr q ld rd . N -
hay t, bazar ert si camaat namaz q lmaq üçün c rg rg düzüldükd Pey-
mb r (qald ) hücr nin p rd sini qald rd v ayaq üst dayan b biz bax-
ma a ba lad . Onun üzü, sanki Quran ka 1 idi. Sonra o gülüms di. Biz Pey-
mb ri gör nd sevincimizd n az qald ki, namazdan ç xaq. bu B kr Pey-

mb rin namaz q laca z nn etdi v dala ç kil k arxas ndak c rg
keçdi. Pey mb r biz “Namaz tamamlay n” i ar si etdi. Sonra p rd ni
sald v h min gün d v fat etdi. ( l-Buxari, 680)
33-cü f sil. : -
mam z ed n) kims camaata
namaz q ld rma a ba lad qdan
sonra h mi namaz q ld ran
imam n g lib ç xmas
-
.
.« »:
»: .
[ : ] .«
408. hl ibn S d s-Saidi r vay t edir ki, Pey mb r Amr ibn Auf o ullar n
yan na getmi di ki, onlar n aras düz ltsin. Bu snada namaz vaxt yeti di v
mü zzin bu B krin yan na g lib dedi: “Camaata namaz q ld racaqsansa, iqa-
ni verim?” bu B kr: “B li!”– dey cavab verdi. Bel likl , bu B kr (camaa-
ta) namaz q ld rd . Camaat namazda ik n Pey mb r qay b g ldi v c rg -
rin aras ndan keçib birinci c rg durdu. Bu vaxt camaat l çalma a ba lad ,
lakin bu B kr namaz q lark n ba arxaya çevirm zdi. Camaat b rkd n l
çalma a ba lad qda o, arxaya çevrildi v Pey mb ri gördü. Pey mb r
li il ona i ar etdi ki, yerind qal. Bel olduqda bu B kr ll rini göy qald -
b Pey mb rin ona verdiyi mr gör Allaha h md-s na dedi. Sonra da ar-
xaya ç kilib (birinci) c rg durdu. Pey mb r is ön keçib (camaata) na-
maz q ld rd . Namaz bitirdikd n sonra dedi: “Ey bu B kr, s mr etdiyim
halda yerind qalma na mane olan n idi?” bu B kr dedi: “ bu Quhaf nin2
luna Pey mb rin qar nda namaz q lmaq yara mazd .” Sonra Pey m-
r (camaata) dedi: “Niy siz bu q r çox l çald z? H r kim namaz sna-
nda özünd übh do uran bir ey (görs ), qoy: “Subhan llah!”3– desin.
1 Burada Pey mb rin üzünün göz lliyi, a v nuraniliyi n rd tutulur.

2 bu Quhaf bu B krin atas n kunyas r. 92-ci h disin qeydl rin bax.
3 Allah pak v müq dd sdir.
r: “Subhan llah!”– des , ona diqq t yetiril r. l çalmaq is qad nlara aid-
dir. ( l-Buxari, 684)
34-cü f sil. mam ona gör t yin : -

olunmu dur ki, (arxas nda)
namaz q lanlar ona tabe olsunlar
»: . « »: : -
« »: «
« »:
« »: « »:
« »:
- :
: -
« »:
[ : ].
409. Ai r vay t edir ki, Pey mb rin v ziyy ti a rla zaman soru du:
“Camaat namaz q bm ?” Biz dedik: “Xeyr, onlar s ni gözl yirl r.” O dedi:
“T kn 1 m nim üçün su tökün!” Biz onun dediyini yerin yetirdik, sonra o
yuyundu v aya a qalxmaq ist dikd hu unu itirdi. Pey mb r ay ld qdan

sonra (yen ) soru du: “Camaat namaz q bm ?” Biz dedik: “Xeyr, onlar s ni göz-
yirl r, ya R sulullah!” O (yen ) dedi: “T kn m nim üçün su tökün!” O,
(t kn ) oturub yuyunduqdan sonra aya a qalxmaq ist di, amma (yen d )
hu unu itirdi, ay ld qdan sonra (yen ) soru du: “Camaat namaz q bm ?” Biz
dedik: “Xeyr, onlar s ni gözl yirl r, ya R sulullah!” O (yen ) dedi: “T kn
nim üçün su tökün!” O, (t kn ) oturub yuyunduqdan sonra aya a qalx-
maq ist di, amma (yen d ) hu unu itirdi, ay ld qdan sonra (yen ) soru du: “Ca-
maat namaz q bm ?” Biz dedik: “Xeyr, onlar s ni gözl yirl r, ya R sulullah!”
Bu snada camaat m scidd oturub Pey mb ri gözl yirdi ki, onlara ax nc
(namaz ) – i a namaz q ld rs n. Pey mb r bu B kr x r gönd rdi ki,
camaata namaz q ld rs n. (Pey mb rin ) gönd rdiyi adam onun yan na g lib
dedi: “Allah n elçisi s mr edir ki, camaata namaz q ld rasan.” bu B kr
ür yiyum aq adam idi dey bel dedi: “Ey Öm r, camaata namaz s n q ld r!”
Öm r is ona: “S nin buna daha çox haqq n var”- dey (etiraz etdi). Bel likl ,
min günl rd camaata namaz bu B kr q ld rd . (Bir neç günd n) sonra
Pey mb rin hal yax la v iki n r onun (sa ndan v solundan) qolu-
na girib zöhr namaz q lmaq üçün onu (m scid ) apard . (Onun qoluna gir n)
iki n rd n biri Abbas idi. (Pey mb r m scid g ldikd ) bu B kr (camaa-
ta) namaz q ld rd . bu B kr onu gör n kimi geriy ç kilm k ist di, lakin Pey-
1 D rin taxta qab.

151
mb r li il ona i ar etdi ki, geriy ç kilm . Pey mb r (o iki n ): “M -

ni onun yan nda otuzdurun!”– dedi v onu bu B krin yan nda otuzdurdular.
Bundan sonra bu B kr Pey mb , camaat da bu B kr tabe olaraq na-
maz q ld . Pey mb r (namaz ) oturmu v ziyy td q ld . ( l-Buxari, 687)
-
»:
[ : ] .«
410. Ai r vay t edir ki, Pey mb r x st ndiyi zaman öz evind oturmu
ziyy td namaz q ld , arxas ndak camaat is namaz ayaq üst q ld . O, on-
lara ( li il ) i ar etdi ki, otursunlar. Namaz q b qurtard qdan sonra buyur-
du: “ mam ona gör t yin olunmu dur ki, (arxas nda) namaz q lanlar ona tabe
olsunlar. O, rükuya ged nd siz d rükuya gedin, o, (ba ) qald randa, siz d
(ba ) qald n, o, oturmu v ziyy td namaz q larsa, siz d (namaz ) otur-
mu v ziyy td q n.” ( l-Buxari, 688)
35-ci f sil. : -
mam n arxas nda duranlar n
vaxt s cd etm lidirl r?
: : -
[ : ].
411. ra r vay t edir ki, Pey mb r (namazda) “S mi Allahu lim n h mi-
h1”– dey nd , bizd n heç birimiz Pey mb r s cd ged k belini
ym zdi. O, s cd qap ld qdan sonra biz d s cd ged rdik. ( l-Buxari, 690)
36-c f sil. : -
mamdan qabaq ba s cd n
qald ran n günah
»: -
[ : ] .«
412. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M r sizl rd n
imamdan qabaq ba s cd n qald ranlar qorxmur ki, Allah onlar n ba
k ba na dönd r v ya onlar n özl rini e dönd r.” ( l-Buxari, 691)
37-ci f sil. Köl nin, köl likd n : -

azad olmu adam n v ya h ddi-
bulu a çatmam u n imaml q
etm si
[ : ] .« »: -
1 Allah Ona h md ed ni e itdi.

413. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üz rinizd hökmranl q ed n
s saç ki mi 1 b nz r h i olsa bel , ( mrl rini) e idib ona ita t edin.” ( l-
Buxari, 693)
38-ci f sil. Arxas ndak lar : -

(namaz ) tam yerin yetirdikl ri
halda imam s hv yol ver rs
.« »: -
[ : ]
414. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ mamlar siz namaz
ld rlar. r (namaz ) düzgün q ld rarlarsa, siz savab çatar v r s hv
yol ver rl rs , siz (yen d savab) çatar, (bunun günah is ) onlar n öz leyhi-
39-cu f sil. (Namazda) adam ima- : -

n solunda durmaq ist dikd
imam onu sa t fin keçir rs ,
bu onlar n namaz batil etm z
-
- -
[ : ].
415. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d ) m n (xalam) Meymun -
nin evind gec dim. O gec Pey mb r
2 d onun yan nda idi. Pey m-
r d st maz al b namaza durdu, m n d onun sol t find durdum, lakin
o m ni tutub sa t fin keçirtdi v on üç rük t namaz q ld . Sonra uzan b
yatd , h tta, xoruldama a ba lad . O yatanda ad n xoruldayard . (S r) mü-
zzin onun yan na g ldikd n sonra o, (evd n) ç xd v d st maz almadan na-
maz q ld .” ( l-Buxari, 698)
40-c f sil. mam (namaz ) uzat- : -

qda, z ruri i ri olan bir ada-
n (namazdan) ç b onu t k-
ba na q lmas haqq nda
-
« »:
[ : ]. « »:
1 H il rin ba balaca v ya qara, yaxud da saç q vr m-q vr m oldu undan Pey mb r onu
ki mi b nz tmi dir.
2 Meymun Pey mb rin zövc rind n biridir.
153
416. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Muaz ibn C l Pey m-
rl birlikd namaz q lar, sonra da qay b öz tayfas na namaz q ld rard .
(Bir d ) o, i a namaz q ld rark n l-B sur sini oxudu. (Buna tab g tir
bilm n) bir n r namazdan ç xd . Dey n, Muaz onun bar sind xo ag l-
z sözl r söyl di. Bu hal-q ziyy Pey mb x r verildikd , o üç d :
“Araqar ransanm (ey Muaz?)”– dedi v ona müf ss l sur r1 aras ndan iki
sur oxuma mr etdi. ( l-Buxari, 701)
41-ci f sil. mam n qiyam 2 çox : -

uzatmamas , rüku v s cd ri is
tam yerin yetirm si haqq nda
: -
»:
[ : ] .«
417. bu M sud r vay t edir ki, bir n r Pey mb dedi: “Ey Allah n Elçisi!
Vallahi, m nim sübh namaz na g lm yim ona gör dir ki, filank s biz (onu)
uzun-uzad q ld r.”
bu M sud deyir ki,) “M n Pey mb rin öyüd-n sih t ver rk n o gün-
kü q r b rk q bl ndiyini görm mi dim. Sonra o dedi: “H qiq n, aran z-
da (din qar ) nifr t oyadanlar vard r. Qoy aran zdan camaata namaz q ld ran
s (bunu) x fif etsin. Çünki onlar n aras nda x st r, z ifl r v (t cili) i i ç x-
kims r ola bil r.” ( l-Buxari, 702)
»: -
[ : ]«
418. Cabir ibn Abdullah Muaz haqq nda r vay t etdiyi h dis ( lav edib) de-
mi dir: Pey mb r buyurdu: “Yax olard ki, namazda: “...R bbinin ad na t -
rifl r de!3”, “And olsun gün v onun saçd !4” v “And olsun yer
üzünü zülm bürüm kd olan gec !5” sur rini oxuyayd n.” ( l-Buxari, 705)
42-ci f sil. : -
Namaz uzatmadan tam yerin
yetirm k
[ : ]. : -
419. s r vay t edir ki, Pey mb r (camaata q ld rd ) namaz uzatmazd ,
lakin onu tam yerin yetir rdi. ( l-Buxari, 706)
1 Quran n Qaf sur sind n n-Nas sur sin k olan sur müf ss l deyilir.
2 Burada qiyam deyildikd namaz q lan adam n t kbir g tirib namaza ba lad qdan ta rükuya ged -
k ayaq üst oldu u hal n rd tutulur.
3 “ l- la” sur si.
4 “ ms” sur si.
5 “ l-Leyl” sur si.
43-cü f sil. Körp nin a lamas : -

itdikd namaz x fif kild
lan kims
»: -
[ : ] .«
420. bu Q tad r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n namaza duranda
onu uzun-uzad q lmaq ist yir m, lakin körp nin a lamas e id nd onun
anas na ziyy t verm yim dey , namaz q sald ram.” ( l-Buxari, 707)
44-cü f sil. : -
qam oxundu u zaman v
ondan sonra s ralar n
düz ldilm si
] .« »: : -
[ :
421. Nom n ibn B ir r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Namaza duran-
da) s ralar düz ldin (v arada qalan bo luqlar doldurun). Yoxsa Allah si-
zin üzünüzü d yi dir r (aran za dav t salar).” ( l-Buxari, 717)
45-ci f sil. : -
ralar düz ldiyi zaman imam n
camaata üz tutmas
] .« »: -
[ :
422. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “S ralar düz ldin, özünüz d
x durun. H qiq n, m n sizin arxamda (n etdiyinizi) görür m.” ( l-Buxari, 719)
46-c f sil. : -
mamla camaat n aras nda
divar n v ya ba qa bir mane nin
olmas
: -
[ : ] .« »:
155
423. Ai r vay t edir ki, Pey mb r gec r öz hücr sind namaz q lard .
Hücr sinin divar alçaq oldu undan (b zi) adamlar onun namaz q ld gör-
dül r v ona qo ulub namaz q ld lar. S r aç landa is bu haqda (camaata)
dan ma a ba lad lar. Növb ti gec o yen namaza durdu v camaat da ona
qo ulub namaz q lma a ba lad . Bu hal iki v ya üç gec davam etdi. N hay t,
yen vaxt yeti dikd o (evd ) oturub (namaza) ç xmad . S r camaat ondan
(bunun s bini) soru duqda bel dedi: “M n gec namaz n siz vacib buy-
rulaca ndan qorxdum.” ( l-Buxari, 729)
47-ci f sil. Gec namaz : -

- - -
»:
] .«
[ :
424. Zeyd ibn Sabit r vay t edir ki, Pey mb r ramazan ay nda özü üçün hüc-
düz ltdi1 v bir neç gec orada namaz q ld . shab rind n bir qismi ona
qo ulub bu namaz q lma a ba lad . O, bunu bil nd (evind ) oturub (namaza
xmad ). Sonra onlar n yan na g lib dedi: “M n sizin n etdiyinizi ba a dü ü-
m. Ancaq ey insanlar, öz evl rinizd namaz q n. Çünki f rz namazlar ndan
ba qa n f zil tli namaz insan n öz evind q ld namazd r.” ( l-Buxari, 731)
1 H disi r vay t ed n ravi demi dir: “Dey n, o “...h sird n”– dedi.
hih l-Buxari 156 Namaz n xüsusiyy tl rin dair f sill r.
Namaz n xüsusiyy tl rin dair f sill r

1-ci f sil. : -
Namaza ba layanda “Allahu
kb r” dey rk n ll ri
qald rmaq
-
.« »:
[ : ].
425. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r namaza ba layanda ll -
rini çiyinl ri b rab rin qald rard . H mçinin, “Allahu kb r” deyib, rükuya ge-
nd v rükudan ba qald randa da ll rini qald rard , (rükudan qalxark n)
“S mi Allahu lim n h mid h, Rabb v l l-h md!”1 dey rdi. S cd ge-
nd is ( ll rini) qald rmazd . ( l-Buxari, 735)
2-ci f sil. : -
Sa li sol lin üstün qoymaq
. : -
[ : ]
426. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “Camaata mr edil rdi ki, namaz
ld qda sa li sol qolun üstün qoysunlar.” ( l-Buxari, 740)
3-cü f sil. : -
“Allahu kb r” sözünd n sonra
deyilm lidir
« » -
[ : ]
427. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r , bu B kr v Öm r nama-
“ lh mdulillahi Rabbil al min”2 k lm si il ba layard lar. ( l-Buxari, 743)
- : -
»: -
1 T rcüm si: Allah Ona h md ed ni e itdi! Ey R bbimiz, S h md olsun!

2 T rcüm si: H md olsun al ml rin R bbi Allaha!
157
[ : ] .«
428. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r : “Allahu kb r”
deyib (namaza ba lad qdan sonra “ l-Fatih ” sur sini) oxuyanad k bir q r
susard . M n dedim: “Ata-anam s f da olsun, ya R sulullah! S n t kbir g -
tirdikd n sonra (sur ni) oxuyanad k susdu un zaman n deyirs n?“ O dedi:
“M n (sakit duranda bu duan ) oxuyuram: “Allahumm baid b yni v b yn
xatayay k b adt b yn l-m riqi v l-m rib, Allahumm n qqini min l-
xataya k yun qq s-sovbul- by du min d-d s, Allahumm sil x tayay
bil-mai, v s-s lci, v l-b di.”1 ( l-Buxari, 744)
4-cü f sil -
-
-
»:
-
-
[ : ] .« »: .«
429. sma bint bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r (gün tutuldu u zaman)
430. kusuf2 namaz na durdu v qiyam 3 uzatd , sonra rükuya getdi v rükunu
uzatd , sonra rükudan qalxd v (yen ) qiyam uzatd , sonra (bir d ) rükuya get-
di v rükunu uzatd , sonra rükudan qalxd , sonra s cd getdi v s cd ni uzat-
, sonra qalx b oturdu, sonra s cd getdi v s cd ni uzatd , sonra namaza
durdu v qiyam uzatd , sonra rükuya getdi v rükunu uzatd , sonra rükudan
qalxd v (yen ) qiyam uzatd , sonra (bir d ) rükuya getdi v rükunu uzatd ,
sonra rükudan qalxd , sonra s cd getdi v s cd ni uzatd , sonra qalx b otur-
du, sonra (yen ) s cd getdi v s cd ni uzatd , sonra (namaz ) bitirdi v de-
di: “C nn t m oq r yax nla ki, r ona ( l uzatma a) c sar tim ol-
sayd , oradak salx mlardan birini siz g tir rdim. Habel , C nn m d m
oq r yax nla ki, ax rda m n dedim: “Ey R bbim, yoxsa m ni d onlarla
bir yer salacaqsan?” Bird n m n bir qad n gördüm4 v soru dum ki: “Bu qad -
n günah n dir?” (M ) dedil r: “Bu qad n (pi iyi) ac ndan öl k (evd )
saxlam , n ona yem k vermi , n d onu s rb st buraxm r ki, gedib özün
yem taps n” 5. ( l-Buxari, 745)
1 T rcüm si: Allah m, m ribl m riqin aras uzaqla rd n kimi m ni d günahlar mdan uzaq-
la r! Allah m, a paltar kird n t mizl ndiyi kimi m ni d günahlardan t mizl ! Allah m, m nim günah-
lar su, qar v dolu il yu!
2 Gün v ya ay tutulark n q nan namaz n ad r.
3 Burada Pey mb rin t kbir g tirdikd n rükuya ged k ayaq üst oldu u hal n rd tutulur.
4 H disin ravisi: “Dey n o: “Bir pi ik h min qad c rmaqlay rd ”– demi dir.
5 H disin ravisi: “Dey n o: “...yerd ki h ratlardan yesin”– demi dir.
5-ci f sil. : -
Namaz snas nda imama n r
salmaq
. : -
[ : ].
431. vay t edilir ki, X bbabdan soru dular: “Pey mb r zöhr v sr namaz-
lar nda (Quran) oxuyard ?” O: “B li!”– dey cavab verdi. Biz soru duq: “Siz
bunu n n bilirdiniz?” O dedi: “Saqqal n t rp nm sind n.” ( l-Buxari, 746)
6-c f sil. : -
Namaz snas nda göy baxmaq
.« »: : -
[ : ] .« »:
432. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r buyurdu: “Namaz snas nda
göy baxan adamlara n olub ki, (bel edirl r)?” O, buna çox s rt münasib t
bildirdikd n sonra dedi: “Ya buna son qoyacaqlar, ya da ki gözl ri kor olacaq.”
l-Buxari, 750)
7-ci f sil. : -
Namaz snas nda o t f-bu
baxmaq
»: : -
[ : ] .«
433. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n Pey mb rd n namazda o t f-
bu t baxmaq bar soru dum. O dedi: “Bu, eytan n (Allah) b nd sinin
namaz ndan x lv tc götürüb apard o urluq bir eydir.” ( l-Buxari, 751)
8-ci f sil. Bütün namazlarda : -

imam n v onun arxas nda
duranlar n (Qurandan) oxumas
vacibdir
: -
159
. .
.
[ : ].
434. Cabir ibn S mura bel r vay t etmi dir ki, kuf lil r Öm S d ibn bu
qqasdan ikay t etdil r. Buna gör d Öm r onu (bu v zif n) k narla r-
v yerin mmar ibn Yasiri hakim t yin etdi. Kuf lil r (çox) ikay t etdil r,
tta (S din) namaz laz qaydada q lmad bel iddia etdil r. Bel olduq-
da, Öm r adam gönd rib onu yan na ça rtd rd v dedi: “Ey bu shaq! Bun-
lar iddia edirl r ki, s n namaz laz qaydada q lm rsan.” bu shaq dedi:
“M g linc , vallahi ki, m n onlara Pey mb rin namaz q ld rm am v
bundan (heç bir ey) skiltm mi m. a namaz q ld randa ilk iki rük ti
uzun, son iki rük ti is q sa q ld rm am.” Öm r: “M n el bel d bilirdim, ey
bu shaq!”– dedi, sonra da onunla birlikd Kuf bir v ya iki adam gönd r-
di ki, gedib kuf lil rd n onun bar sind soru sunlar. (Kuf ) el bir m scid
qalmad ki, (gönd ril n adam) onun bar sind soru mas n. Ham onu t rifl di.
Ax rda h min adam Abs o ullar n m scidin g ldi. Oradak lardan bu S
bi il tan nan Usam ibn Q tad adl birisi aya a qalx b dedi: “Madam ki,
and verib bizd n soru dun, (onda bil ki,) S d (heç vaxt) döyü ged n d st
qo ulmay b, (q nim tl ri) düzgün bölü dürm yib v ri t m rind da-
tl hökm verm yib.” S d dedi: “ ndi ki bel oldu, onda vallahi ki, m n d üç
eyl ba (Allaha) dua ed m: “Allah m! r s nin bu qulun yalanç r-
sa, üst lik bunu özünü göst rm k v ad qazanmaq m qs di il edirs , onda
onun ömrünü uzat, yoxsullu unu art r v onu b lalara düçar et!” (Uca Allah
din duas q bul etdi). Sonralar h min adamdan (onun hal bar ) soru-
anda dey rdi: “M n ba lal bir qocayam, m ni S din b dduas tutub.”
Abdul-Malik demi dir: “Sonralar m n o adam gördüm, qocal ndan
qa lar gözl rinin üstün dü mü dü, özü d küç rd cariy 1 l at rd .”
l-Buxari, 755)
[ : ] .« »: -
435. Ubad ibn Samit r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ l-Fatih ni oxu-
mayan n namaz q bul deyildir!” ( l-Buxari, 756)
: -
»: « »
»: «
1 243-cü h disin qeydl rin bax.

[ : ] .«
436. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r m scid daxil oldu,
(arxas nca) da bir n r (ora) daxil olub namaz q ld v (namaz bitirdikd n)
sonra Pey mb salam verdi. Pey mb r onun salam ald v buyur-
du: “Qay t namaz q l, çünki s n namaz q lmad n.” O, vv lki kimi namaz
ld , sonra da Pey mb rin yan na g lib ona salam verdi. Pey mb r (ye-
ona) buyurdu: “Qay t namaz q l, çünki s n namaz q lmad n.” Bu hal üç
t krar oldu. Sonra o adam dedi: “S ni haqq (din) il gönd and olsun
ki, m n bundan daha düzgün olan q la bilmir m. M (n ed yimi) öy-
t!” O buyurdu: “Namaza duranda “Allahu kb r” de, sonra Qurandan s
asan g ni oxu, sonra rükuya get (v bunu) rahat-rahat1 yerin yetir, sonra
(ba ) qald b qam tini dümdüz tut, sonra s cd get (v bunu) rahatl qla2
yerin yetir, sonra qalx otur (v ) tam rahat ol v namaz n qalan rük tl rind
bel et.” ( l-Buxari, 757)
9-cu f sil. Zöhr namaz nda : -

(Quran) oxumaq
: -
[ : ].
437. bu Q tad r vay t edir ki, Pey mb r zöhr namaz n ilk iki rük tind
l-Fatih sur sini v (h r rük td ) bir sur oxuyar, birinci rük ti uzadar, ikinci-
sini is q sa q lard , h rd n ay ri (biz ) e itdir rdi, sr namaz nda da l-Fati-
sur sini v iki sur oxuyar, birinci rük ti uzadar, (ikincisini is q sa q lard ),
mçinin sübh namaz n birinci rük tini uzadar, ikincisini is q sa q lard . ( l-
Buxari, 759)
10-cu f sil. M rib namaz nda : -

(Quran) oxumaq
Z ba[ : -
[ : ].
438. bn Abbas r vay t edir ki, (bir d ) Ummu F dl3 onun “And olsun xeyirl
gönd ril nl ” sur sini oxudu unu e id nd ona demi dir: “O lum! Vallahi,
4
n bu sur ni oxumaqla m (unutdu um bir eyi) xat rlatd n. M n bu sur ni
1 Dig r r vay td : “...rükuya getdikd ll rini dizin qoy, s rb st ol v belini düz saxla...”
2 Dig r r vay td : “...s rb st ol v belini düz saxla...”
3 Ummu F dl ibn Abbas n anas r.
4 “ l-Murs lat” sur si.
161
ax nc d Pey mb r onu m rib namaz nda oxuyark n e itmi m”. ( l-

Buxari, 763)
[ : ]. : -
439. vay t edilir ki, Zeyd ibn Sabit demi dir: “M n Pey mb rin m rib nama-
nda iki uzun sur n n uzununu1 oxudu unu e itmi m.” ( l-Buxari, 764)
11-ci f sil. : -
rib namaz s sl oxumaq
[ : ]. : -
440. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Mutim demi dir: “M n Pey mb rin m rib
namaz nda t-Tur sur sini oxudu unu e itmi m.” ( l-Buxari, 765)
12-ci f sil. : -
a namaz nda (Quran) oxuyub
cd getm k
« » : -
[ : ].
441. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “M n bul-Qas n arxas nda
namaz q ld m, o “Göy yar laca ” sur sini oxuyub s cd getdi2. M n d ona
qovu anad k (h r d ) bu sur ni oxuduqda s cd ed m.” ( l-Buxari, 768)
13-cü f sil. a namaz nda : -

(Quran) oxumaq
Z "![ -
[ : ].
442. ra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r s rd ik n (q ld ) i a nama-
n rük tl rind n birind : “And olsun ncir v zeytuna!”3 sur sini oxudu.
n onun s sind n v ya qira tind n daha göz lini e itm mi dim. ( l-Bu-
xari, 769)
1 Burada n uzun sur deyildikd , “ l- raf” sur si n rd tutulur. H disin ba qa variant nda r va-
t edilir ki, Zeyd ibn Sabit M rvan ibn H min m rib namaz nda q sa sur r oxudu unu e idib de-
mi dir: “N üçün s n m rib namaz nda q sa müf ss l sur rd n oxuyursan? M n Pey mb rin m -
rib namaz nda iki uzun sur n n uzununu oxudu unu e itmi m.”
(H disin ravisi) ibn bu Muleyk Urva ibn Zubeyrd n : “ ki uzun sur n n uzunu n dir?” so-
ru duqda o: “ l- raf, o birisi d l- nam...” demi dir. (S hih Sun n bu Davud, 812)
2 Burada “ l- iqaq” sur si v bu sur nin 21-ci ay si n rd tutulur.
3 Y ni “ t-Tin” sur si.
14-cü f sil. Sübh namaz nda : -

(Quran) oxumaq
: -
[ : ].
443. vay t edir ki, bu Hureyra demi dir: “H r namazda (Quran) oxumaq la-
md r. Pey mb r (namazda Quran oxuduqda) n yi biz s sl oxumu dur-
sa, biz d onu siz s sl oxuyuruq v n yi biz s ssiz oxumu dursa, biz d onu
siz s ssiz oxuyuruq. (Namazda) ancaq “ l-Fatih ” sur sini oxusan, bu kifay t
ed r, r lav ets n, bu daha yax olar.” ( l-Buxari, 772)
15-ci f sil. Sübh namaz nda : -

(Quran ) s sl oxumaq
: -
:
: .
.
![ : Z 8 7 6 5 43 2 1 0 / - , + * [ : :
[ : ]. Z#"
444. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r bir d st shab si il Ukaz baza-
na getdi. Art q eytanlar s mavi x ri (Allah n m kl nazil etdiyi v hyi)
run-o run öyr nm kd n m hrum olmu v onlar yand b yaxan ulduzlar
qib etmi dir. Onlar öz qövmünün yan na qay td qda (onlardan): “Siz n
olub?”– dey soru dular v onlar dedil r: “Biz s mavi x ri öyr nm kd n
hrum olduq v üstümüz yanar ulduzlar endirildi!” Onlara dedil r: “Sizi s -
mavi x ri öyr nm kd n m hrum ed n ey, ba vermi yeni hadis dir! Ge-
din, yer üzünü m riqd n m rib kimi g zin v bax n görün sizi s mavi x -
ri öyr nm kd n m hrum ed n n dir!” Onlardan bir d st Tiham 1 t f
getdi v N xl 2 Ukaz3 bazar na yollanan Pey mb rast g ldi. O, s-
hab ri il birlikd sübh namaz q rd . Cinl r Quran e itdikd (dayan b)
qulaq asd lar v dedil r: “Vallahi, bizi s mavi x rd n m hrum ed n budur.”
Sonra onlar öz qövmünün yan na qay b dedil r: “Ey qövmümüz! Biz çox q -
rib bir Quran e itdik. O, haqq yolu göst rir. Biz ona iman g tirdik v bir daha
heç k si R bbimiz rik qo mayaca q.” Uca Allah da Pey mb rin : “De: –
v hy olundu ki,..”4 sur sini nazil etdi. Bel likl d , cinl rin dedikl ri
hy vasit sil Pey mb bildirildi.” ( l-Buxari, 773)
1 Q rm d nizin rq sahili boyu olan razidir.

2 N xl – M kk il Taif aras nda olan bir yerdir.
3 Bu bazar cahiliyy t dövründ M kk nin yax nl nda yerl irdi.
4 “ l-Cinn” sur si.
163
ÄÃ Â Á [ Z ëê é è[ : -
[ : ] .ZÈÇÆÅ
445. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb (oxumaq) mr edil-
dikd oxuyar, (susmaq) mr olunduqda is susard .” 1
(Uca Allah buyurur:) “S nin R bbin unudan deyildir” 2, “Allah n elçisi siz-
göz l nümun dir” 3 ( l-Buxari, 774).
16-c f sil. Bir rük td iki sur nin : -

oxunmas , sur rin sonuncu
ay rinin oxunmas , vv lkind n
qabaq g n sur nin oxunmas ,
sur nin vv lind n (bir neç
ay nin) oxunmas
: : -
].
[ :
446. vay t edilir ki, bir n r ibn M sudun yan na g lib dedi: “Bu gec m n bir
rük td müf ss l sur rin4 ham oxudum.” bn M sud dedi: “(Y qin s n
sur ri) eir oxunulan kimi t m-t sik (oxumusan). M n Pey mb rin
(h r rük td ) birl dir k oxudu u, (m naca) bir-birin ox ar olan (sur ri)
bilir m.” Sonra da h r rük td iki sur ni qeyd ed k müf ss l sur rd n iyir-
misini sadalad .5 ( l-Buxari, 775)
17-ci f sil. : -
(Dörd rük tli namazlarda) son iki
rük ti q lark n “ l-Fatih ”
sur sini oxumaq
: -
[ : ].
1Burada Pey mb rin sübh, m rib v i a namazlar s sl , zöhr v sr namazlar is s ssiz oxu-
ma n rd tutulur..
2 “M ry m” sur si, 64.
4 416-c h disin rhin bax.
5 R vay t edilir ki, ibn M sud demi dir: “Pey mb r m naca bir-birin ox ar olan sur rd n h r
rük td ikisini oxuyard : bir rük td n-N cm v r-R hman sur rini, bir rük td l-Q r v l-H qqa
sur rini, bir rük td t-Tur v z-Zariyat sur rini, bir rük td l-Vaqi v l-Q m sur rini, bir rük td
l-M aric v n-Naziat sur rini, bir rük td l-Mutaffifin v sur rini, bir rük td l-Mudd ssir v
l-Muzz mmil sur rini, bir rük td l- nsan v l-Qiyam sur rini, bir rük td n-N v l-Mursalat
sur rini, bir rük td d-Duxan v t-T kvir sur rini.” (S hih bu Davud, 1244)
447. bu Q tad r vay t edir ki, Pey mb r zöhr namaz n ilk iki rük tind
l-Fatih sur sini v (üst lik h r rük td ) bir sur oxuyard , son iki rük td is
ancaq “ l-Fatih ” sur sini (oxuyard ), h rd n ay ri (biz ) e itdir rdi, birinci
rük ti uzadar, ikincisini is q sa q lard . H mçinin, sr v sübh namazlar nda
da bel ed rdi. ( l-Buxari, 776)
18-ci f sil. mam n “Amin” : -

sözünü s sl dem si
»: -
[ : ]«
448. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ mam “Amin” dey n-
, siz d ”Amin” deyin! Bilin ki, kimin “Amin” dem si m kl rin “Amin” de-
si il üst-üst dü rs , onun keçmi günahlar ba lanar” ( l-Buxari, 780).
19-cu f sil. “Amin” dem yin : -

zil ti
»: -
[ : ] .«
449. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz “Amin”
dey nd göyd ki m kl r d ”Amin” deyirl r, r bu sözl r eyni vaxtda de-
yil rs , (“Amin”) dey n adam n keçmi günahlar ba lanar.” ( l-Buxari, 781)
20-ci f sil. C rg daxil : -

olmam rüku etm k haqq nda
-
[ : ] .« »:
450. vay t edilir ki, bir d Pey mb r rükuda ik n bu B kr onun yan na
ldi v c rg daxil olmam rükuya getdi. Sonra o, bu haqda Pey mb
x r verdi, Pey mb r d buyurdu: “Allah s nin canf anl art rs n,
ancaq bir d bel etm !” ( l-Buxari, 783)
21-ci f sil. Rükuya getdikd : -

“Allahu kb r” sözünü tam
ffüz etm k
: -
[ : ].
165
451. vay t edilir ki, (bir d ) mran ibn Husayn B sr li il birg namaz
ld qdan sonra demi dir: “Bu adam biz Pey mb rl birg q ld z na-
maz xat rlatd .” ( mran) onun h r d qalxanda v h r d yil nd “Allahu
kb r” dediyini d x r vermi dir. ( l-Buxari, 784)
22-ci f sil. S cd n qalxark n : -

“Allahu kb r” dem k
-
: ]. :
[
452. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r namaza durark n “Allahu k-
r” dey rdi. Habel , rükuya ged rk n d “Allahu kb r” dey rdi. Rükudan
qalx b belini dik ld rk n “S mi Allahu lim n h mid h”1 dey r, qalx b dik l-
dikd n sonra is “Rabb l l h md”2 dey rdi. ( l-Buxari, 789)
23-cü f sil. : -
Rükuda ll ri dizl qoymaq
: -
[ : ].
453. vay t edilir ki, Musab ibn S d ibn bu V qqas demi dir: “(Bir d ) m n
atam n yan nda namaz q ld m v (rükuda) ll rimi birl dirib ayaqlar n ara-
nda tutdum. Atam bunu m qada an etdi v dedi: “Biz d bel edirdik, la-
kin bu biz qada an olundu v biz ll rimizi dizl rimizin üstün qoymaq
mr edildi.” ( l-Buxari, 790)
24-cü f sil. : -
Rükuda kür yi düz tutmaq v
rahat durmaq
: -
[ : ].
454. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Pey mb rin qiyam 3 v (t hhüd4
üçün) oturu u istisna olmaqla rükuda, s cd , iki s cd aras nda (olan otu-
1 411-ci h disin qeydl rin bax.

3 Burada Pey mb rin t kbir g tirdikd n rükuya ged k ayaq üst oldu u hal n rd tutulur.
4 T hhüd deyildikd , ikinci v sonuncu rük tl rd ax nc s cd n sonra oturub h disl rd varid
olan xüsusi dualar oxumaq q sd edilir.
ru da) v rükudan qalx b dik ldikd (s rf etdiyi vaxt) t xmin n b rab r idi.”
l-Buxari, 792)
25-ci f sil. Rükuda dua etm k : -
»: -
[ : ] .«
455. Ai r vay t edir ki, Pey mb r rükuda v s cd : “Allah m! S n pak
müq dd ss n. Ey R bbimiz! S h md olsun. Allah m, m ni ba la!” 1–
dey rdi. ( l-Buxari, 794)
[ : ] : -
456. Ai n r vay t olunan dig r h disd deyilir: “Quranda2 (buyurulan ) ye-
rin yetir rdi.” ( l-Buxari, 817)
26-c f sil. : -
“Allahumm Rabb l l
md” sözünün f zil ti
3
»: -
[ : ] .«
457. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ mam: “S mi Allahu
lim n h mid h” dey nd siz: “Allahumm , Rabb l l h md” deyin. Bilin
ki, kimin sözü m kl rin sözü il üst-üst dü , onun keçmi günahlar ba -
lanar.” ( l-Buxari, 796)
27-ci f sil -
: -
].
[ :
458. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “M n Pey mb rin namaz na
nz r namaz q laca am.”
1 Transkripsiyas : “Subhan Allahumm Rabb v bihamdik , Allahumm firli.”

2 Quran deyildikd : “H md il R bbini t rifl v Ondan ba lanma dil . H qiq n, O, tövb ri
bul ed ndir!” (“ n-N sr” sur sinin 3-cü ay si) v ba qa bu kimi ay r q sd edilir.
3 Allah m, ey R bbimiz, h md S m xsusdur!
167
(Ravi deyir ki,) bu Hureyra zöhr, i a v sübh namazlar n ax nc rü-

tind : “S mi Allahu lim n h mid h” dey nd n sonra (Allaha) üz tutub mö-
minl r üçün dua 1 ed r, kafirl is l t oxuyard . ( l-Buxari, 797)
[ : ]. : -
459. vay t edilir ki, s demi dir: “( shab r) m rib v sübh namazlar nda
dua ed rdil r.” ( l-Buxari, 798)
»: : -
»: .«
[ : ] .« »: : «
460. vay t edilir ki, Rifaa ibn Rafi z-Zür qi demi dir: “Bir d biz Pey mb -
rin arxas nda namaz q rd q. Rükudan ba qald b: “S mi Allahu lim n
mid h”– dedi. Arxas nda duran bir n r is : “Rabb v l l-h md, h m-
n, k siran, tayyib n, mubar n fih”2– dedi. Pey mb r namaz bitirdikd n
sonra soru du: “Bunu dey n kim idi?” ( shab ): “M n”– dedi. (Onda Pey m-
r ) buyurdu: “M n otuzdan çox m k gördüm ki, bu sözü hans biri daha
tez yazacaq dey , bir-birini ötm çal rd lar.” ( l-Buxari, 799)
28-ci f sil. : -
Rükudan ba qald randan
sonra rahat durmaq
-
[ : ].
461. vay t edilir ki, s biz Pey mb rin nec namaz q ld göst rdi. O,
namaz q lark n rükudan ba qald rd qda ayaq üst o q r çox durard ki,
biz dey rdik: “O, (s cd etm yi) unudub.” ( l-Buxari, 800)
29-cu f sil. : -
cd ged rk n “Allahu
kb r” dem k
: -
»:
.«
[ : ].
1 Namaz n ax nc rük tind rükudan sonra v ya vv l oxunan bu duaya qunut deyilir. Bu da h r

zaman deyil, m hz ç tinlik üz verdikd , z ruri hallarda edilir.
2 T rcüm si: Ey R bbimiz! S h md olsun, (özü d ) çoxlu, xo , mübar k bir h md!
462. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r rükudan ba qald randa:

“S mi Allahu lim n h mid h, Rabb v l l h md”– dey r, (h rd nbir d )
zi adamlar üçün (Allaha) dua ed r v onlar n adlar ç kib dey rdi: “Alla-
m, V lid ibn V lidi, S ibn Hi am , Ayya ibn bu R bi ni v mömin-
rd n z if olanlar xilas et! Allah m, Mudar q bil sin olan zab idd tl n-
dir v onlara Yusufun zaman nda gönd rdiyin (yeddi q tl q v quraql q) ill ri
kimi ill r gönd r!”
O vaxt Mudar q bil sind n olan m riq hli ona müxalif idi. ( l-Buxari, 804)
30-cu f sil. : -
cd etm yin f zil ti
»: : -
.« »: .«
. »: .
. .
.
.
»: . «
.
.
.
. .
.
.
.
« .
.« »:
.« »:
[ : ] .« »:
169
463. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) camaat soru du: “Ey Allah n elçisi!
Qiyam t günü R bbimizi gör bil yikmi?” (Pey mb r ) dedi: “M r siz
buludla örtülm mi on dörd gec lik ay (gör yiniz ) übh edirsiniz?” On-
lar: “Xeyr, ey Allah n elçisi!”– dey cavab verdil r. (Pey mb r ) dedi: “M -
r siz buludla örtülm mi gün i (gör yiniz ) übh edirsiniz?” Onlar:
“Xeyr!”– dedil r. (Pey mb r ) buyurdu: “R bbinizi d bel gör ksiniz.
Qiyam t günü insanlar m toplanacaq v Allah buyuracaq: “Kim n
ibad t edirdis , qoy onun ard nca getsin!” Bel likl , onlardan kimisi gün in,
kimisi ay n, kimisi d ta utlar n1 ard nca ged k. Ax rda bu ümm t, içind
olan münafiql rl birlikd qalacaqlar. Allah onlar n yan na g lib buyuracaq:
“M n sizin R bbiniz m!” Onlar (Onu tan mad qlar na gör ) dey kl r: “R b-
bimiz g k bura bizim yerimiz (olacaq), R bbimiz g nd biz Onu tan -
yaca q.” Sonra Allah onlar n yan na g lib buyuracaq: “M n sizin R bbini-
m!” Onlar (Onu tan yacaq v ): “S n bizim R bbimizs n!”– dey kl r. (Bun-
dan sonra) Allah onlar ça racaq, C nn min üz rind körpü2 qurulacaq v
ümm ti il birlikd bu körpüd n keç n elçil rin birincisi m n olaca am. O gün
elçil rd n ba qa heç k s dan a bilm k, elçil r is dey kl r: “Allah m, xi-
las et, xilas et!” C nn md sadan3 tikanlar na b nz r qarmaqlar vard r. Siz
sadan tikanlar görmüsünüzmü?” ( shab r): “B li”– dedil r. (Pey mb r )
buyurdu: “Bu qarmaqlar sadan tikanlar na b nz yirl r, lakin Allahdan ba qa
heç k s onlar n n q r böyük oldu unu bilmir. Onlar insanlar ll rin
gör tutacaqlar, kimisi lin gör m hv olacaq, kimisi d didik-didik edil -
k, lakin ax rda xilas olacaq. N hay t Allah C nn vasil olanlardan dil -
diyin m rh t göst rm k ist diyi zaman m kl Allaha ibad t etmi kim-
ri (oradan) ç xarma mr ed k. M kl r onlar (üzl rind ki) s cd izin-
n tan b (oradan) ç xaracaqlar. Bel ki, Allah C nn m oduna s cd izl ri-
ni yand b-yaxma haram etmi dir. Bel likl , onlar C nn md n ç xacaqlar.
Od Ad m övlad n vücudunu – s cd yerl ri istisna olmaqla, ba dan-aya a
yand b-yaxacaq v onlar sümükl rin q r yanm halda oddan ç xacaqlar.
Bundan sonra onlar n üstün dirilik suyu tökül k v onlar selin g tirdiyi to-
xumun cüc rib yeti diyi kimi diril kl r. N hay t Allah Öz qullar üz rind
mühakim sini bitirdikd C nn tl C nn m aras nda bir n r qalacaq. Bu
adam C nn md n ç b C nn gir n kims rin ax nc olacaq. Onun
üzü C nn t f olacaq v o dey k: “Ey R bbim, m nim üzümü oddan
dönd r, çünki onun tüstüsü m ni z rl mi dir, alovu da m ni yand b-yax-
r!” Allah dey k: “Bu ist diyin yerin yetirils , ba qa bir ey ist k-
nmi?” (Bu adam): “S nin izz tin and olsun ki, yox”– dey k v Allaha di-
diyi q r and içib söz ver k. Allah da onun üzünü oddan dönd k.
Allah onun üzünü C nn t f çevirdikd o, (C nn tin) göz lliyini görüb
Allah n ist diyi q r susacaq, sonra is dey k: “Ey R bbim, m ni C nn tin
1 Ta ut sözü a dak kimi izah olunur:

(a) Uca Allahla yana ilahil diril n v ibad t olunan h r hans bir m xluq; (b) Allah n haram buyur-
duqlar na m l qoymayan günahkar; (c) eytan v iblis; (ç) cadug rl r v bax lar; (d) insanlar aldadan
Allah n ri tin zidd olan qanunlar q bul ed n kafirl r; (e) büt yerl diril n m d.
2 T rcüm buna Sirat, q l körpüsü deyilir.
3 Dad irin tikanl bir bitkidir.
qap na yax nla r.” Allah ona dey k: “M r s n and içib söz verm mi -
din ki, bu ist diyind n ba qa heç n ist ks n?” O dey k: “Ey R bbim,
qoy S nin yaratd qlar n n b db xti m n olmay m!” Allah dey k: “Bu ist -
diyin yerin yetirils , ba qa bir ey ist ks nmi?” O (yen ): “S nin izz tin
and olsun ki, m n ba qa heç n ist m”- dey k v Allaha dil diyi
r and içib söz ver k. Allah da onu C nn tin qap na yax nla racaq.
nn tin qap na çatd qda onun göz lliyini, içind ki sevinc v zövq-s fan gö-
rüb Allah n ist diyi q r susacaq, sonra da dey k: “Ey R bbim, m ni C n-
daxil et!” Allah dey k: “Vay s nin hal na, ey Ad m o lu, s n n q r
din xilaf ç rsan! M r s n and içib söz verm mi din ki, s veril nl r-
n ba qa heç n ist ks n?” O dey k: “Ey R bbim, qoy S nin yarat-
qlar n n b db xti m n olmay m!” Bel olduqda Qüdr tli v Böyük Allah
gül k, sonra ona C nn daxil olma a izn ver k v dey k: “(N dil yir-
n,) dil !” O adam o q r dil k ki, ax rda (heç bir) dil yi qalmayacaq v
Qüdr tli v Böyük Allah dey k: “Filan v filan eyl ri d dil !” Bel , R bbi
ona (onun ist kl rini) xat rladacaq. Art q onun heç bir ist yi qalmad qda Uca
Allah buyuracaq: “S bu ist dikl rin v bir o q ri d (verilmi dir).”
bu S id l-Xudri bu Hureyraya demi dir: “Pey mb r demi dir ki,
Allah buyuracaq: “S bu ist dikl rin, üst lik onun on misli (verilmi dir).”
bu Hureyra da (ona bel ) cavab vermi dir: “M n Pey mb rin : “S bu
ist dikl rin v bir o q ri d (verilmi dir)”– dediyini yadda saxlam am. bu
id l-Xudri demi dir: “M n is onun: “S bu ist dikl rin, üst lik onun on
misli (verilmi dir)”– dediyini e itmi m. ( l-Buxari, 806)
31-ci f sil. Yeddi za üz rin : -

cd etm k
- »: -
[ : ] .« -
464. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M , paltar n ( yi-
ni) v saç y madan yeddi za – al n, ll r, dizl r v ayaq barmaqlar n uclar
üz rin s cd etm k mr edilmi di.” (Pey mb r al n dey nd ) burnuna da
ar etdi.1 ( l-Buxari, 812)
32-ci f sil. ki s cd aras nda : -

oturmaq
. : -
[ : ]. .
1 Bu d lal t edir ki, s cd etdikd al nla b rab r burun da yer d ym lidir.

171
465. vay t edilir ki, s demi dir: “M n çal ram ki, namaz siz Pey mb -
rin biz namaz q ld rd gördüyüm kimi q ld m.”
Sabit demi dir: “ s el eyl r edirdi ki, indi m n sizin o eyl ri et-
diyinizi görmür m. O, rükudan ba qald rd qda ayaq üst o q r çox du-
rard ki, b zil ri dey rdil r: “O, (s cd etm yi) unudub”, habel iki s cd ara-
nda o q r çox durard ki, b zil ri dey rdil r: “O, (ikinci s cd ni) unudub.
l-Buxari, 821)
33-cü f sil. S cd dirs kl ri : -

yer qoymamaq
.« »: -
[ : ]
466. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “S cd rinizi do -
ru-düzgün yerin yetirin. Qoy sizl rd n heç k s (s cd ) dirs kl rini it kimi
yer qoymas n.” ( l-Buxari, 822)
34-cü f sil. Namaz n t k rük t- : -

rini tamamlad qda bir q r
oturduqdan sonra aya a qalxmaq
-
[ : ].
467. Malik ibn Huveyris l-Leysi r vay t edir ki, o, Pey mb rin nec namaz
ld görmü dür. Pey mb r q ld namaz n t k rük tl rind (ikinci s c-
n sonra) oturub q ddini düz ltm yinc aya a qalxmazd . ( l-Buxari, 823)
35-ci f sil. ki s cd etdikd n : -

sonra aya a qalxan kims nin
“Allahu kb r” dem si
-
[ : ]. :
468. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri (camaata) namaz q ld rd qda s cd n
ba qald rark n, s cd ged rk n, (bir daha) s cd n (ba ) qald rark n
ikinci rük ti bitirdikd n sonra aya a qalxark n uca s sl : “Allahu kb r”–
dey rdi.
bu S id) dedi: “M n Pey mb rin bel etdiyini görmü m” ( l-Buxari, 825).
36-c f sil. : -
hhüdü1 oxuyanda Sünn 2
müvafiq qaydada oturmaq

-
[ : ]. . .
469. Abdullah ibn Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, o, Abdullah ibn Öm -
rin namazda oturanda3 ayaqlar çarpaz qoydu unu gör rdi.
(Abdullah deyir ki:) “O vaxt cavan idim dey m n d bel etdim, lakin Ab-
dullah ibn Öm r (bunu) m qada an edib dedi: “Namazda (Sünn müva-
fiq qaydada) oturmaq (üçün) sa aya n p nc sini aquli v ziyy td qoymal
sol aya büküb üstünd oturmal san.” M n dedim: “Ax s n bel edir-
n.” O dedi: “Ayaqlar m m ni saxlam r (dey bel edir m).” ( l-Buxari, 827)
: -
[ : ].
470. vay t edir ki, bu Humeyd s-Saidi demi dir: “M n Pey mb rin nec
namaz q ld ham zdan yax yadda saxlam am. M n görmü m ki, o:
“Allahu kb r” dey nd ll rini çiyinl ri b rab rin qald rard , rükuya ged n-
ll rini dizl rin qoyar v belini dümdüz saxlayard , (rükudan) ba qal-
randa bütün f ri öz yerin dü q r q ddini düz ld rdi, s cd
ged nd ll rini yer el qoyard ki, n dirs kl ri yer d r, n d böyrün to-
xunard , ayaq barmaqlar n uclar is qibl t f yön ld rdi, ikinci rük t-
(t hhüdü oxumaq üçün) oturanda sol aya n üstünd oturar v sa aya-
n p nc sini aquli v ziyy td tutard , ax nc rük td oturanda is sol aya-
sa t ç r, sa aya n p nc sini aquli v ziyy td tutar v sol yan
üst oturard .” ( l-Buxari, 828)
37-ci f sil. : -
Birinci t hhüdün deyilm sini
vacib saymayanlar
-
[ : ].
1 T hhüd sözünün h rfi m nas – Allah n T kliyin v Muh mm din Onun qulu v elçisi oldu u-
na had t g tirm kdir. Lakin burada t hhüd deyil nd namaz n ikinci v ax nc rük tl rind ikinci
cd n sonra k lmeyi- had t d daxil olmaqla deyil n xüsusi sözl r n rd tutulur.
2 Sünn – Muh mm d Pey mb rin yoludur. Pey mb rin yolu deyildikd onun ll ri, davra-
, k lamlar , mrl ri v s. n rd tutulur.
3 Burada iki s cd aras nda v bir d t hhüdü oxumaq üçün oturmaq n rd tutulur.
173
471. zd nu q bil sind n olan – Abdu-M naf o ullar n mütt fiqi v Pey m-
rin shab si Abdullah ibn Buheyn r vay t edir ki, (bir d ) Pey m-
r onlara zöhr namaz q ld rd v ilk iki rük td n sonra oturmadan aya a
qalxd , camaat da onunla birlikd aya a qalxd . N hay t, namaz tamamlad q-
da v camaat onun salam verm sini gözl rk n, oturdu u yerd “Allahu k-
r” deyib salamdan vv l iki d s cd etdi, sonra da salamlar verdi. ( l-Bu-
xari, 829)
38-ci f sil. : -
Son (rük td oxunan) t hhüd
: : -
»: .
.
[ : ] .«
472. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, biz Pey mb rin arxas nda namaz
lark n: “Allaha salam olsun, C brail v Mikail salam olsun, filank v fi-
lank salam olsun”– dey rdik. (Bir d ) Pey mb r biz t f dönüb bu-
yurdu: “ slind , Salam1 Allah n Özüdür. Qoy sizl rd n biri namaz q landa
bel desin: “Salamlar, dualar v göz l eyl r Allaha m xsusdur. Ey Pey mb r,
salam olsun, Allah n m rh ti v Onun b ti (yeti sin)! Biz v Alla-
n lisaleh qullar na salam olsun!2” r siz bu sözl ri des niz, bunlar
Allah n göyl rd v yerd olan h r bir lisaleh quluna yeti r. (Sonra desin:)
“M n ahidlik edir m ki, Allahdan ba qa m bud yoxdur v ahidlik edir m ki,
Muh mm d Onun qulu v elçisidir.3” ( l-Buxari, 831)
39-cu f sil. : -
Salamdan vv l dua etm k
»: : -
»: .«
[ : ] .«
1 Salam Allah n adlar ndan biridir.

2 Transkripsiyas : t-t hiyy tu lill hi, v s-s lavatu v t-tayyibat, s-s lamu aleyk yyuh n-n biyyu
rahm tullahi v b katuhu, s-s lamu aleyn v al ibadillahis-salihin.
3 Transkripsiyas : du n l ilah ill llah v du nn Muh mm n abduhu v rasuluhu.
473. Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “Allah n elçisi namaz q lark n
dua edib dey rdi: “Allah m, q bir zab ndan S s ram. M sihi-d ccal n
fitn sind n S s ram. H yat n v ölümün fitn sind n S s ram.
Allah m, günahdan v borcdan S s ram.1”
Bir n r ondan soru du: “S n n üçün tez-tez borcdan ötrü Allaha s r-
san?” Pey mb r buyurdu: “Borca gir n adam dan anda yalan dan r, söz
ver nd sözünün üstünd durmur.” ( l-Buxari, 832)
»: -
[ : ] .«
474. vay t edilir ki, (bir d ) bu B kr Pey mb : “M namazda ed -
yim bir duan öyr t”– demi , o da (cavab nda) buyurmu dur: “De: “Allah m!
n özüm çoxlu zülm etmi m. Günahlar yaln z S n ba lay rsan. Özün
günah mdan keçm kl m ni ba la v m r hm et. H qiq n, S n Ba la-
yansan, R hmlis n!2” ( l-Buxari, 834)
40-c f sil. : -
(Ax nc ) t hhüdd n sonra
ist nil n duan etm yin caiz
olmas
: -
»:
[ : ] .«
475. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, biz Pey mb rl birg namaz q lar-
n: “Allaha qullar ndan salam olsun, filank v filank salam olsun”– de-
rdik. Pey mb r buyurdu: “Allaha Salam olsun” dem yin. Çünki Salam
Allah n Özüdür. Deyin: “Salamlar, dualar v göz l eyl r Allaha m xsusdur.
Ey Pey mb r, s salam olsun, Allah n m rh ti v Onun b ti (yeti -
sin)! Biz v Allah n lisaleh qullar na salam olsun!” r siz bu sözl ri de-
niz, bunlar göyl rd v ya göyl yer aras nda olan h r bir (mömin) b nd
çatar. (Sonra deyin:) “M n ahidlik edir m ki, Allahdan ba qa m bud yoxdur
ahidlik edir m ki, Muh mm d Onun qulu v elçisidir.” Bundan sonra (h r
s) özünün xo una g n duan seçib oxuya bil r. ( l-Buxari, 835)
1 Transkripsiyas : Allahumm inni uzu bik min zabil-qabri, v uzu bik min fitn til-m sihid-d ccal,
uzu bik min fitn til-m hy v fitn til-m mati. Allahumm inni uzu bik min l-m 's mi v l-m rami.
2 Transkripsiyas : Allahumm inni zal mtu n fsi zulm n k siran v l y firuz-zunub ill nt, f fir
li m fir n min indik v rh mni, inn nt l- afurur-r him.
175
41-ci f sil. Salam : -
: -
[ : ].
476. Ummu S r vay t edir ki, Pey mb r (namaz ) bitirdikd n sonra
qad nlar aya a qalxard lar, o is aya a qalxmam dan vv l bir q r oturard .
l-Buxari, 837)
42-ci f sil. Salamlar imam salam : -

verdikd n sonra verilm lidir
[ : ]. -
477. vay t edilir ki, tban demi dir: “Biz Pey mb rl birg namaz q ld q v
o, salam verdikd n sonra biz d salam verdik.” ( l-Buxari, 838)
43-cü f sil. : -
Namazdan sonra zikr etm k
-
[ : ].
478. Abdullah ibn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r zaman nda camaat f rz
namaz bitirdikd n sonra (ham ayr -ayr qda) yüks k s sl Allah zikr ed r-
di. M n bu zikrl ri e itdikd namaz n ba a çatd bilirdim. ( l-Buxari, 841)
: -
»:
.«
. :
.« »:
[ : ]
479. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Kas blar Pey mb rin yan na
lib dedil r: “Varl lar n yüks k m qamlara v tük nm z nem tl nail ola-
caqlar. Onlar bizim kimi namaz q r v bizim kimi oruc tuturlar, üst lik onla-
n çoxlu var-dövl ti vard r ki, bunun say sind h cc v ümr ziyar tin gedir-
r, (Allah yolunda) cihad edir v s verirl r.” Pey mb r buyurdu: “Si-
el bir ey öyr dimmi ki, onu yerin yetirm kl sizi ötüb keç nl çatas -
z, sizd n sonra ya ayanlardan heç k s siz çata bilm sin v sizin etdiyinizi
ed nl r istisna olmaqla, aran zda olan kims rin n xeyirlisi siz olas z? H r
(vacib) namazdan sonra otuz üç d “subhan llah”, “ lh mdulill h” v “Alla-
hu kb r” deyin!”
disin ravisi demi dir: “(Bu s bd n) bizim aram zda fikir ayr dü -
dü. B zil rimiz dedil r: “Biz otuz üç d “subhan llah”, otuz üç d “ lh m-
dulill h” v otuz dörd d “Allahu kb r” dem liyik.” M n (bu haqda bu Sa-
leh ) sual verdim. O dedi: “Otuz üç d “subhan llah”, otuz üç d “ lh mdu-
lill h” v otuz üç d “Allahu kb r” de!” ( l-Buxari, 843)
»: -
[ : ] .«
480. Mu ira ibn ob r vay t edir ki, Pey mb r h r bir vacib namazdan sonra
dey rdi: “Allahdan ba qa m bud yoxdur. O, t kdir, Onun riki yoxdur. Mülk
Onundur v h md Onad r! O, h r ey Qadirdir! Allah m, S nin (nem t) verdi-
yin mane olacaq, mane oldu una da ver k (bir k s) yoxdur. Heç bir hörm t
sahibin S nin yan nda hörm ti fayda verm z1” ( l-Buxari, 844)
44-cü f sil. mam salamlar : -

verdikd n sonra üzünü camaata
f çevirm lidir
[ : ]. : -
481. vay t edilir ki, S mura ibn Cund b demi dir: “Pey mb r namaz bitir-
dikd n sonra üzünü biz t f çevir rdi.” ( l-Buxari, 845)
: -
: . « »:
»
[ : ] .«
482. vay t edilir ki, Zeyd ibn Xalid l-Cuh ni demi dir: “Pey mb r Hudey-
biy gec ik n ya ya dan sonra biz sübh namaz q ld rd v namaz
bitirdikd n sonra üzünü camaata çevirib soru du: “Bilirsinizmi, R bbiniz n
buyurdu?” ( shab r:) “Allah v Onun elçisi daha yax bilir”– dedil r. Pey-
mb r dedi: “(Allah buyurdu): “Qullar mdan bir qismi mömin, dig r qismi
is kafir oldu. “Biz Allah n lütfü v m rh ti say sind ya gönd rilmi -
dir”– dey nl g linc , onlar M iman g tirmi v ulduzlar inkar etmi r.
“Ya biz filan v filan ulduza gör nazil olmu dur”– dey nl g ldikd is ,
onlar M küfr etmi v ulduzlara iman g tirmi r. ( l-Buxari, 846)
1 Transkripsiyas : L ilah ill llahu v hd hu l rik l h, l hul-mulku v l hul-h mdu v huv al kulli
eyin qadir, Allahumm , l mani lim 'tayt v l mu'tiy lim m 't v l y nf u z l-c ddi mink l-c dd.
177
45-ci f sil. Camaata namaz q l- : -

rd qdan sonra vacib bir i i
yad na salaraq c rg rin aras n-
dan keçib ged n kims haqq nda
: -
»:
[ : ] .«
483. vay t edilir ki, Uqb demi dir: “M n M din Pey mb rin arxas nda
durub sr namaz q ld m. O, salamlar verdikd n sonra d rhal aya a qalx b
camaat n ba üstünd n keçib zövc rind n birinin hücr sin getdi. Camaat
onun bel t sik ç b getm sind n t vi dü dü. Pey mb r bay ra ç xd q-
da onlar n t ccübl ndiyini görüb dedi: “Evimizd olan q xat rlad m v is-
dim ki, o, m nim diqq timi yay nd rs n. Buna gör d onun bölü dürülüb
paylanmas mr etdim.” ( l-Buxari, 851)
46-c f sil. (Namaz q b : -

qurtard qdan sonra) sa v ya sol
dönüb getm k
: -
[ : ].
484. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Qoy sizl rd n biri “(namaz
ld yerd n) qalx b ancaq sa t getm k laz md r” dey etiqad edib na-
maz ndan eytana bir pay ay rmas n. M n çox vaxt Pey mb rin qalx b sol
qalx b getdiyini görmü m.” ( l-Buxari, 852)
47-ci f sil. : -
Çiy sar msaq, so an v k r
haqq nda deyil nl r
- - »: : -
[ : ]. : : : : .«
485. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r , – sar msa q sd ed k –
buyurmu dur: “Qoy bu bitkini yey nl r m scidl rimiz g lm sinl r.”
Bu h disin ravisi demi dir: “M n Cabird n soru dum: “Bunu dem kl o,
yi q sd edirdi?” O dedi: “Dü ünür m ki, o, çiy sar msa q sd edirdi.”
Dig r r vay td is deyilir: “... onun üfun tli qoxusunu q sd edirdi.” ( l-
Buxari, 854)
»: -
.«
»: « »:
[ : ] .«
486. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qoy sar msaq
ya so an yey n adam bizd n uzaq dursun v ya m scidimizd n uzaqla n
evind otursun!”
(Cabir deyir ki:) “Bir d Pey mb bir qab t t z g tirdil r.
Pey mb r t zin (xo ag lm z) qoxusunu duyub (onun n oldu unu) so-
ru du. Qabda olan t zl rin (adlar ) ona dedil r. O da yan nda duran s-
hab rd n birini göst rib: “Bunu ona verin”– dey buyurdu. shab (onun
yem diyini) gör nd bu t zd n yem k ist di. Onda o buyurdu: “Ye,
(m baxma), çünki m n s nin söhb t ed bilm diyin (m kl rl ) gizli söh-
t apar ram.” ( l-Buxari, 855)
[ : ]. : -
487. Dig r r vay td deyilir ki: “... bir qazan t z g tirdil r.” ( l-Buxari, 7359)
48-ci f sil. U aqlar n : -

d st maz almas
[ : ]. -
488. Abdullah ibn Abbas r vay t edir ki, bir d Pey mb r (m zarl qda)
narda qalm bir q brin yan nda dayan b shab rin namaz q ld rd v on-
lar da onun arxas nda c rg rg namaza durdular. ( l-Buxari, 857)
[ : ] .« »: -
489. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Cüm qüslünü
etm k h ddi-bulu a çatm h r k vacibdir.” ( l-Buxari, 858)
: -
[ : ].
490. vay t edilir ki, bir n r Abdullah ibn Abbasdan soru du: “S n Pey m-
rl birlikd bayram namaz nda i tirak etmis nmi?” O dedi: “B li! r
n ona qohum olmasayd m, (u aq vaxt mdan) onun yan nda ola bilm zdim.
Pey mb r K sir ibn S ltin evinin yan ndak namazgaha yax nla b xütb
oxudu, sonra qad nlar n yan na g lib onlara öyüd-n sih t verdi, onlara (b zi
179
eyl ri) xat rlatd v onlara s verm yi mr etdi. Bundan sonra qad nlar
ll rini boyunlar na apararaq (boyunba lar ç xard b) onlar Bilal n paltar -
n yin atma a ba lad lar. Sonra Pey mb r Bilalla birlikd evin qay t-
”. ( l-Buxari, 863)
49-cu f sil. : -
Gec v ala-qaranl qda qad nlar n
scid getm si
.« »: -
[ : ]
491. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qad nlar z siz-
n gec vaxt m scid getm izn ist r, onlara izn verin.” ( l-Buxari, 865)
hih l-Buxari 180 Cüm kitab .
-
11 – Cüm kitab
1-ci f sil. Cüm nin f rz olmas : -
»: -
[ : ] .«
492. bu Hureyra r vay t edir ki, o, Pey mb rin bel dediyini e itmi dir: “H r-
nd onlara1 bizd n vv l Kitab verilmi dir, lakin biz sonuncular2 Qiyam t
günü birinci3 olaca q. Onlar özl rin f rz buyrulmu bu günl ri bar sind
ixtilafa dü dül r4. Lakin Allah bizi (bu günü ehtiramla keçirm ) müv ff q
etdi v bu xüsusda insanlar bizim ard zca g ldil r, y hudil r sabahk günü5,
xristianlar is ondan sonrak günü6 (t nt il qeyd edirl r).” ( l-Buxari, 876)
2-ci f sil. : -
Cüm namaz üçün tirl nm k
»: : -
[ : ] .«
493. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “M n ahidlik edir m ki, Pey-
mb r demi dir: “Cüm qüslünü almaq h ddi-bulu a çatm h r k va-
cibdir. H mçinin, imkan daxilind di rini misvakla t mizl li v tird n is-
tifad etm lidir.” ( l-Buxari, 880)
3-cü f sil. : -
Cüm namaz n f zil ti
»: -
[ : ] .«
1 Burada y hudil r v xristianlar n rd tutulur.

2 Y ni z man gör sonuncu ümm tik.
3 Axir td bu ümm tin ham dan vv l Sirat körpüsünd n keçib C nn daxil olaca q sd edilir.
4 Allah Kitab hlin cüm gününü ehtiramla keçirm yi vacib buyurmu , onlar is bu xüsusda fikir
ayr na dü üb asi olmu lar.

5 Y ni nb gününü.
6 Y ni bazar gününü.
181
494. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nab t qüslü kimi
qüsl edib cüm gününün ilk saat nda m scid ged n adam bir d , ikinci saa-
nda ged n adam bir in k, üçüncü saat nda ged n adam buynuzlu bir qoç,
dördüncü saat nda ged n adam bir toyuq v be inci saat nda ged n adam bir
yumurta qurban vermi kimidir. mam (minb ) qalxd qda is m kl r g lib
zikr olunanlar dinl r. 1” ( l-Buxari, 881)
4-cü f sil. : -
Cüm günü saçlar n ya lanmas
»: : -
[ : ] .«
495. Salman Farisi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim cüm günü
qüsl edib bacard q r t mizl r, (saçlar ) ya layar v ya evind olan tirl
tirl r, sonra (cüm namaz na) ged r v camaat n ba n üstünd n keçm -
n (bir t ç kilib Allah n) ona buyurdu u namaz q lar v bundan sonra
imam xütb ver rk n susub dinl rs , h min cüm il öt n cüm aras nda
olan (kiçik günahlar ) ba lanar.” ( l-Buxari, 883)
»: -
[ : ]. : .«
496. vay t edirl r ki, ibn Abbasa dedil r: “Pey mb r buyurmu dur: “Cü-
günü, cunub olmasan z bel qüsl edin, ba yuyun v tirl nin.” bn
Abbas dedi: “O ki qald qüsl etm , b li (el dir), tir bar sind is (heç n )
bilmir m.” ( l-Buxari, 884)
5-ci f sil. : -
(Cüm namaz na) h r k s özünün
n göz l geyimini geym lidir
-
.« »:
.« » :
[ : ].
497. vay t edilir ki, (bir d ) Öm r ibn Xattab m scidin qap n yan nda (sa-
lan) ip k paltar görüb dedi: “Ey Allah n elçisi! Yax olar ki, bu paltar alasan
onu h m cüm günl ri, h m d yan na nümay nd r g nd gey n.”
1 Y ni bundan sonra cüm yeti nl ri siyah ya almazlar.

Pey mb r buyurdu: “Bu paltar axir td heç bir pay olmayan kims ge-
r!” Sonralar Pey mb bel ip k paltarlar g tirdil r v o, bunlardan biri-
ni Öm r ibn Xattaba verdi. Öm r dedi: “Ey Allah n elçisi! S n m bu paltar
verdin, halbuki özün Utaridin (g tirdiyi) paltarlar haqq nda dediyini demi -
din!” Pey mb r buyurdu: “M n bunu s ona gör verm dim ki, s n onu
gey n.” Bel olduqda, Öm r ibn Xattab onu M kk ya ayan mü rik qarda-
na verdi. ( l-Buxari, 886)
6-c f sil. : -
Cüm günü misvakdan istifad
etm k
- - »: -
[ : ] .«
498. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r ümm tim (v
ya insanlara) a r g lm ydi, onlara mr ed rdim ki, h r namazdan vv l
(di rini) misvakla t mizl sinl r.” ( l-Buxari, 887)
[ : ] .« »: -
499. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n misvaka dair siz d -
rl n sih t etmi m.” ( l-Buxari, 888)
7-ci f sil. : -
Cüm günü sübh namaz nda
oxunan sur r haqq nda
¯® ¬ [ Z#! [ -
[ : ] Z°
500. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r cüm günl ri sübh namaz nda
lif. L m. Mim. übh yoxdur ki, bu Kitab al ml rin R bbi olan Allah
nazil etmi dir”1 v “Do rudanm , insan n heç kim m lum olmad bir
dövr h d ötüb keçm mi dir?”2 sur rini oxuyard . ( l-Buxari, 891
8-ci f sil. K ndl r v rl rd : -

cüm namaz n q nmas
»: -
1 “ s-S cd ” sur si.

2 “ l- nsan” sur si.
183
- -
[ : ]«
501. bn Öm r r vay t edir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itdim: “H r
biriniz himay çisiniz v h r biriniz himay sind olanlara cavabdehdir. mir
himay dard r v o, öz r iyy tin cavabdehdir. Ki i öz ail sinin hamisidir v o,
öz himay sind olanlara cavabdehdir. Qad n rinin evin n zar t ed ndir v o,
öz n zar tind olanlara cavabdehdir. Xidm tçi a as n mal na n zar t ed n-
dir v o, buna cavabdehdir.1 H r biriniz himay çisiniz v h r biriniz himay -
sind olanlara cavabdehdir.” ( l-Buxari, 893)
9-cu f sil. Özl rin cüm namaz : -

lmaq vacib olmayanlara cüm
qüslünü etm k vacibdirmi?
»: : -
»: «
[ - : ] .«
502. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biz sonuncular Qiya-
t günü birinci olaca q. Halbuki kitab onlara bizd n vv l, biz is onlardan
sonra verilmi dir. Bu, onlar n, bar sind ixtilaf etdiyi gündür. Allah bizi (bu
günü ehtiramla keçirm ) müv ff q etdi, y hudil r sabahk günü2, xristianlar
is ondan sonrak günü3 (t nt il qeyd edirl r).” O, (bir q r susduqdan)
sonra dedi: “H r bir müs lman h ft bir d qüsl etm li – ba v b -
nini yumal r.” ( l-Buxari, 896-897)
10-cu f sil. : -
Cüm namaz na haradan v
kiml r g lm lidir?
: -
»:
[ : ] .«
503. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Cüm günü camaat (namaza) öz evl rin-
n v valid n 4 növb il g rdi. Onlar toz-torpa a bula v qan-t
batm halda (m scid ) g rdil r, b nl rind n d (h mi ) t r axard . Pey-
1 H disi r vay t ed n ravi demi dir: “Dey n, ibn Öm r : “...ki i atas n mal na n zar t
ed ndir v o, buna cavabdehdir”- demi dir.
2 Y ni nb gününü.
3 Y ni bazar gününü.
mb r m nim yan mda ik n onlardan biri onun yan na g ldi v Pey mb r

buyurdu: “N olayd ki, siz bu gününüz üçün yuyunard z.” ( l-Buxari, 902)
: -
[ : ].
504. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(O zaman) insanlar öz i rind çal ar v
cüm namaz na g nd i çi görk mind g rdil r. Bel olduqda, onlara: “N
olayd ki, siz yuyunayd z”– deyildi. ( l-Buxari, 903)
[ : ]. -
505. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r cüm namaz gün batma a
meyl etdiyi vaxt q lard . ( l-Buxari, 904)
11-ci f sil. : -
Cüm günü h dd n art q isti
olduqda (n etm k laz md r)
]. : -
[ :
506. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Hava çox soyuq olduqda Pey-
mb r cüm namaz erk n q lar, hava b rk istil dikd is s rin dü -
1
k namaz t xir salard . ( l-Buxari, 906)
12-ci f sil. : -
Cüm namaz na getm k
»: : -
[ : ] .«
507. vay t edilir ki, bu bs cüm namaz na ged rk n demi dir: “M n Pey-
mb rin : “Kimin ayaqlar Allah yolunda toz-torpa a bula arsa, Allah ona
nn m odunu haram ed r”– dediyini e itmi m.” ( l-Buxari, 907)
13-cü f sil. Adam cüm günü : -

qarda dur uzub onun
yerind oturmamal r
: : -
[ : ].
1 Burada erk n deyildikd namaz ilk vaxt nda q lmaq n rd tutulur.

185
508. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r (m scidd olan h r)
qarda dur uzub onun yerind oturma qada an etmi dir.” Ondan
soru dular: “Cüm namaz (q sd edirdi)?” O: “ st r cüm namaz , ist rs
ba qa namaz olsun”– dey cavab verdi.( l-Buxari, 911)
14-cü f sil. : -
Cüm günü azan verm k
: -
[ : ].
509. vay t edilir ki, Saib ibn Yezid demi dir: “Pey mb rin , bu B krin v
Öm rin ya ad qlar dövrd cüm namaz n azan imam minb rd oturdu u
zaman oxunard . Osman (x lif ) olduqda v camaat n say artd qda, o, Z ura-
da1 veril n üçüncü azan 2 lav etdi.” ( l-Buxari, 912)
15-ci f sil. : -
Cüm günü bir mü zzinin
(olmas haqq nda)
: -
[ : ].
510. vay t edilir ki, Saib ibn Yezid demidir: “Pey mb rin ancaq bir mü zzi-
ni vard v cüm günü azan imam minb rd oturanda veril rdi.” ( l-Buxari, 913)
16-c f sil. Cüm günü minb rd : -

(oturmu imam) azan n sözl rini
krar etm lidir
-
.
:
[ : ].
511. vay t edilir ki, Müaviy ibn bu Süfyan cüm günü minb rd oturmu
mü zzin azan verib: “Allahu kb r, Allahu kb r”– dedikd , Müaviy :
“Allahu kb r, Allahu kb r”– demi dir; (mü zzin): “M n ahidlik edir m ki,
M din bazar nda bir yer ad r.

1
Burada üçüncü azan deyildikd cüm namaz ndan xeyli vv l veril n azan n rd tutulur. Cüm
2
namaz üçün veril n azan v iqam - iki azan adland ld ndan ravi bunu üçüncü azan hesab etmi dir.
Allahdan ba qa (ibad layiq olan) m bud yoxdur”1– dedikd , Müaviy :

“M n d ( ahidlik edir m)”– demi dir; (mü zzin): “M n ahidlik edir m ki,
Muh mm d Allah n elçisidir” 2– dedikd , Müaviy : “M n d ( ahidlik edi-
m)”– demi dir. Mü zzin azan bitirdikd (Müaviy ) demi dir: “Ey insanlar!
n Pey mb rin bu yerd , mü zzin azan ver rk n indi m nd n e itdiyini-
zi eynil dediyini e itmi m.” ( l-Buari, 914)
17-ci f sil. : -
Minb rd n xütb verm k
»: -
.«
»:
[ : ] .«
512. bu Hazim ibn Dinar r vay t edir ki, Pey mb rin minb rinin hans
acdan düz ldildiyi bar aralar na fikir ayr dü mü bir d st adam S hl
ibn S d s-Saidinin yan na g lib bu haqda ondan soru du. O dedi: “Vallahi,
n onun n n oldu unu yax bilir m. M n onu h m qoyuldu u gün, h m
Pey mb rin onun üstünd oturdu u ilk günd görmü m. Pey mb r
filan3 qad n yan na adam gönd rib buyurdu ki: “Dülg r köl mr et,
nim üçün a acdan el bir ey düz ltsin ki, m n camaata xütb ver rk n
onun üstünd otura bilim.” Qad n bunu öz köl sin mr etdi v o da me yul-
unundan4 minb r düz ldib onun yan na apard . Qad n onu Pey mb
gönd rdi, Pey mb r d onun buraya qoyulmas mr etdi. M n Pey m-
rin onun üstünd namaz q ld da görmü m. O, minb rin üstünd
ik n: “Allahu kb r”– dedi, (Qurandan xeyli oxuduqdan) sonra rükuya getdi,
(sonra rükudan qalx b) dal-dal ged k (minb rd n) a endi v minb rin
dibind s cd q ld , sonra yenid n (minb qalx b namaz ) davam etdi. Na-
maz bitirdikd n sonra camaata t f dönüb dedi: “Ay camaat! M n bel etdim
ki, siz d m bax b m nim etdikl rimi ed siniz v m nim nec namaz q ld -
öyr siniz.” ( l-Buxari, 917)
: -
[ : ].
1 Transkripsiyas : du nl ilah ill llah.

2 Transkripsiyas : du nn Muh mm n r sulullah.
3 H disi dan an ravi demi dir ki: “S hl ibn S d s-Saidi onun ad ç kdi.”
187
513. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Pey mb r (xütb ve-
rk n) bir kötüyün yan nda durard . Onun üçün minb r qoyulduqda biz h -
min kötüyün bo az d nin (inild diyi) kimi inild diyini e itdik. Pey mb r
(minb rd n) a enib lini onun üstün qoyanad k (onun s si k silm di).”
l-Buxari, 918)
18-ci f sil. : -
Xütb ni ayaq üst verm k
]. : -
[ :
514. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r xütb ni ayaq üst
oxuyar, sonra (bir q r) oturar, sonra yen aya a qalxard ; (o eynil ) siz
indi etdiyiniz kimi (ed rdi). ( l-Buxari, 920)
19-cu f sil. : -
Xütb snas nda (Allaha) t rifl r
dey nd n sonra “Sonra is ...”
dey n kims haqq nda
-
»:
.«
[ : ].
515. Amr ibn T lib r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb pul v ya sir g tir-
mi dil r. O, bunu bölü dürüb (ondan) b zil rin pay verdi, b zil rin is heç
verm di. Sonra ona x r çatd ki, heç n verm diyi adamlar onu q nam -
lar. Odur ki, o, Allaha h md-s na edib Ona t rifl r dedikd n sonra buyurdu:
“Sonra is ... Vallahi, m n bir kims (pay) verib, ba qa birisind n bunu sir-
bil m. Lakin sirg diyim adam (pay) verdiyim adamdan daha çox se-
vir m. O adamlara da ona gör (pay) verir m ki, onlar n q lbind s birsizlik v
narahatç q görür m, dig rl rini is Allah n onlar n q lbind yaratd z ngin-
liy v xeyir-b h val edir m – Amr ibn T lib d onlar n aras ndad r.”
(Amr ibn T lib demi dir): “M n Pey mb rin bu sözl rini q rm
bel d yi m.” ( l-Buxari, 923)
-
[ : ] .« »:
516. bu Humeyd s-Saidi r vay t edir ki, (bir) ax am ça Pey mb r na-

mazdan sonra aya a qalx b k lmeyi- had ti oxudu v Allaha – Ona layiq
rzd t rifl r dedikd n sonra buyurdu: “Sonra is ...” ( l-Buxari, 925)
: -
»: .« »:
[ : ] .«
517. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r minb qalxd v bu
onun minb rd ki son oturu u idi. O, çiynin atd baya bürünmü , ba na da
boz bir sar q sar , Allaha h md edib nin t rifl r dey nd n sonra: “Ey
insanlar, yan ma g lin!”– dey buyurdu v onlar d rhal onun traf na toplan-
lar. Sonra dedi: “Sonra is ... bu nsar camaat n say azalacaq, ba qa insan-
lar n say is çoxalacaq. Bel olduqda h r kim Muh mm d ümm tinin üz rin-
hökmranl q ets , z r vurma a v ya fayda verm qadir olsa, qoy nsar-
dan yax i gör nl rin (yax ) q bul etsin, pislik ed nl ri d ba las n.”
l-Buxari, 927)
20-ci f sil. : -
mam xütb verdiyi zaman
kimins g lib (oturdu unu)
gör rs , ona iki rük t namaz
lma buyurmal r
.« »: : -
[ : ] .« »: .
518. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Cüm günü Pey mb r
xütb ver rk n bir adam (m scid ) daxil oldu v (Pey mb r ondan): “Ey fi-
lank s, namaz q ld nm ?”– dey soru du. O adam: “Xeyr”– dey cavab verdi.
(Onda Pey mb r ) buyurdu: “El is qalx, namaz q l!” ( l-Buxari, 930)
21-ci f sil. Cüm günü xütb : -

zaman ya n ya mas üçün
Allaha dua etm k
-
.
189
: . - -
.« »
[ : ].
519. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb rin ya ad dövrd
insanlara quraql q üz vermi di. Pey mb r cüm günü xütb ver rk n bir
vi aya a qalx b dedi: “Ey Allah n elçisi, mallar zay oldu, u aqlar ac qald .
Bizim üçün Allaha dua et!” Pey mb r ll rini göy qald rd . O an biz göyd
bir d d olsun bulud görmürdük. Can m lind olan Allaha and olsun ki, o,
ll rini a salmam (ba z üz rind ) da lar q r buludlar topala
o, minb rd n yer enm mi m n onun saqqal ndan süzül n ya damç lar
gördüm. H min gün, ert si gün, ondan sonrak gün, daha sonrak gün – növ-
ti cüm k ya ara verm n ya . (Cüm günü) h min b vi (v ya
ba qa birisi) aya a qalx b dedi: “Ey Allah n elçisi, evl r da ld , mallar su
alt nda qald . Bizim üçün Allaha dua et!” Pey mb r ll rini göy qald b
dedi: “Allah m! (Ya ) üstümüz deyil, traf za ya r.1” Sonra li il hara
ar etdis , oradak bulud topas da ld v M din (s mas ) çalaya b nz di.2
nat vadisind bir ay sel axd , k nardan (M din ) g n h r k s bol ya -
lar ya ndan dan rd . ( l-Buxari, 933)
22-ci f sil. : -
Cüm günü imam xütb
ver rk n susmaq
. »: -
[ : ] .«
520. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Cüm günü imam xüt-
ver rk n s n yan ndak adama: “Sus”– des n, m nas z söz dan olar-
san”3. ( l-Buxari, 934)
23-cü f sil. Cüm gününün : -

(xeyirli) saat
»: -
[ : ]. .«
521. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r cüm gününü yada sa-
b dedi: “Bu günd el bir saat var ki, müs lman olan h r kim (h min vaxt) na-
maz q b Uca Allahdan bir ey ist , Allah ona ist diyini mütl q ver r.” Sonra
o, li il i ar edib h min vaxt n olduqca az oldu unu göst rdi. ( l-Buxari, 935)
1 Transkripsiyas : Allahumm h valeyn v l aleyn .

2 Y ni göyün üzü aç ld v M din nin traf buludlarla hat olundu.
3 Burada xütb snas nda dan an h r k sin savabdan m hrum olaca q sd edilir.
24-cü f sil. Cüm namaz : -

nark n b zi adamlar n imam
rk etm si haqq nda
-
Z QP O N M L K J I H [ :
[ : ]
522. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, (bir d ) biz Pey mb rl birlikd
namaz q lark n rzaq yüklü d karvan g ldi. Ham t sik karvana t f get-
di. Pey mb rin yan nda is c mi on iki n r qald v h min vaxt bu ay na-
zil oldu: “Onlar ticar t v ya yl nc gördükl ri zaman da b ona t f qaçd -
lar v s ni (minb rd ) ayaq üst oldu un halda t rk etdil r”1. ( l-Buxari, 936)
25-ci f sil. Cüm namaz ndan : -

vv l v ondan sonra q nan
(könüllü) namazlar
-
].
[ :
523. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r zöhrd n h m vv l, h m
sonra iki rük t namaz q lard , habel m rib v i a namazlar ndan sonra öz
evind iki rük t namaz q lard , cüm namaz ndan sonra is m scidd n ç b ge-
k namaz q lmaz, (ancaq evind ) iki rük t namaz q lard . ( l-Buxari, 937)
1 “ l-Cumu ” sur si, 11

191
-
12 – Qorxu (namaz ) kitab
1-ci f sil. Qorxu namaz : -
: -
[ : ].
524. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rl bir-
likd N cd istiqam tind ged n döyü i tirak etdim. Biz dü nl qar -qar-
ya g ldikd onlarla üzb üz durub c rg düzüldük. Bundan sonra Pey m-
r biz namaz q ld rma a durdu. Bu vaxt ( shab rin) bir qismi onunla
birlikd namaza durdu, dig rl ri is dü t f yön ldi. Pey mb r (na-
maza) duranlarla birlikd rükuya getdi v iki s cd etdi1. Sonra onlar (arxaya
kilib) namaz q lmayanlar n yerini tutdular, namaz q lmayanlar is (namaza)
durdular. Pey mb r (namaza) duranlarla birlikd rükuya getdi v iki s cd
ld . O, salam verdikd n sonra h r k s qalx b ayr -ayr qda bir rük t namaz
ld .” ( l-Buxari, 942)
2-ci f sil. Qorxu namaz ist r : -

ayaq üst , ist rs d minik
üz rind q lmaq olar
] .« »: : - - -
[ :
525. Abdullah ibn Öm rin r vay t etdiyi ba qa bir h disd Pey mb r de-
mi dir: “ r (dü nin say ) bundan2 çox olarsa, qoy müs lmanlar namaz-
lar ayaq üst v ya minik üstünd q ls nlar.” ( l-Buxari, 943)
3-cü f sil. H m t qib ed n, h m d : -

qib olunan kims minik üz -
rind , ba la i ar ed k namaz
la bil r
.« »: : -
.
[ : ].
1 Y ni arxas ndak lara bir rük t namaz q ld rd .

2 Burada “bundan” deyildikd , müs lmanlar n rd tutulur.
hih l-Buxari 192 Qorxu (namaz ) kitab .
526. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r hzab döyü ünd n son-
ra (M din ) qay td qda biz dedi: “Qoy h r k s sr namaz ancaq B ni Qu-
reyz q bil sind q ls n.” B zil ri sr namaz na yolda yeti di. Onlardan b zil ri
dedil r: “Biz oraya çatanad k namaz q lmayaca q.” Dig rl ri is dedil r: “Yox,
namaz (burada) q laq, çünki Pey mb r bizd n bunu t b etmirdi.” Sonra bu
haqda Pey mb x r verdil r v o, (buna gör ) onlar n heç birini q na-
mad . ( l-Buxari, 946)
193
-
13 – ki bayram1 kitab
1-ci f sil. Bayram günü niz v : -
qalxan2 (oynad b nl nm k)
: -
:
[ : ]. « »
527. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) yan mda olan iki q z u Buas
döyü ün 3 dair n oxuyark n Pey mb r g lib ota ma daxil oldu v
yata a uzan b üzünü çevirdi.” Bu vaxt bu B kr iç ri daxil oldu v m ni q na-
b dedi: “Pey mb rin yan nda eytan n ri (oxuyursunuz)?” Pey m-
r ona t f dönüb dedi: “U aqlarda i in olmas n!” bu B krin diqq ti yay n-
qda m n x lv tc q zlara i ar etdim v onlar ç b getdil r.” ( l-Buxari, 949)
2-ci f sil. Orucluq bayram nda : -

(namazdan vv l xurma v s.)
yem k
: . -
[ : ].
528. s r vay t edir ki, Pey mb r orucluq bayram nda bir neç xurma ye-
n (bayram namaz na) getm zdi.
Ba qa h disd s demi dir: “...onlar t k sayda yey rdi.” ( l-Buxari, 953)
3-cü f sil. Qurban bayram nda : -

(qurban tind n v s.) yem k
»: : -
[ : ] .«
529. vay t edilir ki, B ra demi dir: “M n Pey mb rin xütb ver rk n bel de-
diyini e itdim: “Biz bu günümüzd ilk vv l namaz q lmal , sonra da qay b qur-
ban k sm liyik. Kim bel ets , Sünn miz uy un i görmü olar.” ( l-Buxari, 951)
1 Bayram deyildikd orucluq v qurban bayramlar n rd tutulur.

2 Qeyd etm k laz md r ki, bayram günü niz v qalxan oynatmaq v ya bayram namaz na g ldikd
niz v qalxan g tirm k sünn deyildir. ksin , h il rin bayram günü niz v qalxan oynatmas ad t-
dir v heç bir ad t- din say la bilm z.
3 Buas – M din nin yax nl nda olan yer ad r. H min yerd Ovs v X zr c q bil ri aras nda dö-
yü olmu v bu döyü ovslular q qazanm lar.
hih l-Buxari 194 ki bayram kitab .
»: : -
.«
.« »: .
[ : ] .« »:
530. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Qurban günü Pey mb r namazdan son-
ra biz xütb verdi v buyurdu: “Kim bizim kimi namaz q larsa v bizim kimi
qurban k rs , qurbanl q heyvan ( ri uy un) k smi olar. Kim (qurban-
q heyvan bayram) namaz ndan vv l k rs , namazdan qabaq (özü üçün
heyvan k smi ) olar v onun qurban q bul olunmaz.” (Bu vaxt) B ran n da-
bu Burd ibn Niyar dedi: “Ey Allah n elçisi, m n öz qoyunumu namaz-
dan vv l k sdim; m n bilirdim ki, bu gün yem k-içm k günüdür, el buna
gör d ist dim ki, m nim qoyunum evimd k sil n ilk qurbanl q olsun. Odur
ki, namaza g lm mi n vv l qoyunumu k sib (bir az ondan) yedim.” Pey-
mb r buyurdu: “S nin qoyunun tlik qoyundur.” bu Burd dedi: “Ey
Allah n elçisi, bizim bir ç pi imiz var ki, o, m nim üçün iki qoyundan sevimli-
dir, m n onunla (qurbanl ) z ed bil mmi?” Pey mb r buyurdu:
“B li, ancaq o, s nd n sonra heç k z say la bilm z.” ( l-Buxari, 955)
4-cü f sil. : -
Minb r olmayan namazgahda
(bayram) namazlar q lmaq
: -
. . .
[ : ].
531. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Pey mb r orucluq v
qurban bayramlar nda namaz q nan yer g lib vv lc namaz q lard . Nama-
bitirdikd n sonra aya a qalx b c rg rg oturmu insanlar n qar nda
durar, onlara öyüd-n sih tl r, tövsiy r v mrl r ver rdi. r harasa bir qo-
un gönd rm k ist ydi, onu gönd r v ya bir ey mr etm k ist ydi, onu
mr ed rdi, sonra da ç b ged rdi.”
bu S id (r vay tin davam edib) demi dir: “M n M din nin miri
rvanla1 birlikd orucluq ya da qurban bayram nda namaz q nan yer get-
diyim gün k camaat bu (sünn ) riay t edirdi. Biz namaz q nan yer g lib
1 M rvan miladi t qvimi il 661-ci ild M din nin miri t yin edilmi dir.
195
çatd qda m n K sir ibn S ltin düz ltdiyi minb ri gördüm v bir d baxd m ki,
rvan namaz q lmam minb qalxmaq ist yir. M n onun yind n dart-
m, lakin o yini dart b ( limd n ald ) v (minb ) qalx b namazdan vv l
xütb verdi. M n ona dedim: “Vallahi, siz (Sünn ni) d yi dirdiniz!” O dedi: “Ey
bu S id, s nin bildiyin keçmi qalm r.” M n dedim: “Vallahi, m nim bil-
diyim, bilm diyimd n daha xeyirlidir.” O dedi: “Camaat namazdan sonra otu-
rub (xütb ni) dinl mir dey , m n onu namazdan vv l verdim.” ( l-Buxari, 956)
5-ci f sil. Azan v iqam verilm - : -

n q nan bayram namazlar na
piyada v ya minik üz rind
getm k
]. : -
[ :
532. bn Abbas v Cabir ibn Abdullah r vay t edirl r ki, orucluq v qurban bay-
ramlar nda azan verilm zdi. ( l-Buxari, 960)
6-c f sil. Xütb bayram : -

namaz ndan sonra verilm lidir
: -
[ : ].
533. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “M n Pey mb r , bu B kr,
Öm r v Osmanla birlikd bayram namazlar nda i tirak etmi m. Onlar n ha-
namaz xütb n qabaq q lard .” ( l-Buxari, 962)
7-ci f sil. : -
riq günl rind (yerin
1
yetiril n) ll rin f zil ti
.« »: -
[ : ] .« »:
534. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Zülhicc ay n ilk) on
gününd (yerin yetiril n) ll r, bu (t riq) günl rind (yerin yetiril n) l-
rd n üstün deyildir.” ( shab r) soru dular: “Cihad da (üstün deyilmi)?” O
dedi: “Cihad da (üstün deyildir). Yaln z can v mal t hlük ataraq cihad
edib h r ikisini (Allah yolunda) f da ed n kims n ba qa.” ( l-Buxari, 969)
1 Zülhicc ay n 11-ci, 12-ci v 13-cü günl rin t riq günl ri deyilir.

hih l-Buxari 196 ki bayram kitab .
8-ci f sil. Minada keç n : -

günl rd , habel fata do ru
ir lil dikd (t krar-t krar)
“Allahu kb r” dem k
: -
[ : ].
535. vay t edilir ki, sd n t lbiy 1 haqq nda soru dular ki: “Siz Pey m-
rl bir yerd ik n (bunu) nec edirdiniz?” O dedi: “N t lbiy dey n adam,
d t kbir oxuyan adam q nanmazd .” ( l-Buxari, 970)
9-cu f sil. Qurban günl rind : -

(d ri v dig r heyvanlar )
namazgahda k sm k
[ : ]. -
536. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r (qurban günl ri) d ri v dig r
heyvanlar namazgahda k rdi. ( l-Buxari, 982)
10-cu f sil. : -
Bayram namaz q b (ev )
dön rk n ba qa yolla qay tmaq
[ : ]. : -
537. Cabir r vay t edir ki, Pey mb r bayram günü (namazdan sonra ev ) qa-
td qda g ldiyi yolla qay tmazd . ( l-Buxari, 986)
-( ) -
»:
[ : ] .«
538. (a) – Ai n r vay t edilir ki, o, Minada olark n onun yan nda iki q z u
f çal rd , Pey mb r d bas na bürünüb (uzanm ). Bu vaxt bu B kr
onun yan na daxil oldu v (u aqlar n çal b-oynad görüb) onlara ac qland .
Pey mb r üzünü aç b buyurdu: “D ym onlara, ey bu B kr, çünki bu gün-
r bayram günl ridir. Bu günl r Minada (qalma) günl ridir.” ( l-Buxari, 987)
: -( ) -
[ : ] .« »:
538. (b) – R vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) m n m scidd oynayan
il baxark n Pey mb r ota n qap önün örtük tutdu. Öm r
onlar dayand rmaq ist dikd , Pey mb r buyurdu: “Onlarla i in olmas n...
rb st olun, ey rfid o ullar !” ( l-Buxari, 988)

197
-
14 – Vitr kitab
1-ci f sil. Vitr (namaz ) haqq nda : -
varid olanlar
»: -
[ : ] .«
539. bn Öm r r vay t edir ki, bir n r Pey mb rd n gec namaz bar sin-
soru du. Pey mb r buyurdu: “Gec namaz iki rük t-iki rük t q rv
r sizd n biriniz s rin aç laca ndan ehtiyat ets , qoy bir rük t d q ls n.
Bu onun q ld namazlar n (say ) t kl dir r.” ( l-Buxari, 990)
- - -
[ : ].
540. Ai r vay t edir ki, Pey mb r gec namaz on bir rük t q lard , bu na-
mazlarda q ld h r bir s cd ni o q r uzadard ki, h min vaxt rzind sizin
r biriniz lli ay oxuya bil rdi v yaln z bundan sonra ba (s cd n) qal-
rard , h mçinin sübh namaz ndan vv l iki rük t (ratib ) namaz q lar v mü-
zzin g lib onu namaza ça ranad k sa böyrü üst uzanard . ( l-Buxari, 994)
2-ci f sil. Vitr (namaz n) vaxtlar : -

[ : ]. : -
541. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r vitri gec nin müxt lif saat-
lar nda q rd . Son vaxtlar is bu namaz sübh ça na yax n bir vaxtda q lard .”
l-Buxari, 996)
3-cü f sil. Vitri (gec ) q nan : -

namazlar n ax nc etm k
kdir
[ : ] .« »: -
542. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “El edin ki, gec q l-
z namazlar n ax nc vitr olsun!” ( l-Buxari, 998)
4-cü f sil. : -
Vitrin minik üstünd q nmas
[ : ]. : -
hih l-Buxari 198 Vitr kitab .
543. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r vitr namaz (h rd n) d nin üs-

tünd q lard . ( l-Buxari, 999)
5-ci f sil. Rükudan vv l v ya : -

sonra dua oxumaq1
: : . : : -
[ : ].
544. vay t edilir ki, sd n : “Pey mb r sübh namaz nda (qunut) duas
ed rdimi?”– dey soru dular. ( s): “B li!”– dey cavab verdi. Ondan: “O,
duan rükudan qabaqm ed rdi?”– dey soru dular. ( s) dedi: “O, bunu rü-
kudan sonra, q sa bir müdd td 2 etmi di.” ( l-Buxari, 1001)
: . : : -
.
[ : ].
[ : ]. : -
545. vay t edilir ki, sd n qunut duas bar sind soru dular. O: “(B li,) oxu-
yard lar”– dey cavab verdi. Ondan: “Rükudan vv lmi, ya sonram ?”– dey
soru dular. O: “Rükudan vv l”– dey cavab verdi. Ona dedil r: “B s filank s
deyir ki, guya s n: “Rükudan sonra” demis n.” ( s) dedi: “O, yalan dan r.
Pey mb r rükudan sonra qunut duas ancaq bir ay rzind oxumu dur.
Bildiyim gör Pey mb r “Qurra”3 adlanan yetmi n ri mü rikl rin ya-
na gönd rmi (v orada o qaril r q tl yetirilmi r). Halbuki mü rikl rl
Pey mb r aras nda (bir-birl rin qar silah ç km kl rin dair) sazi
ba lanm . El bu s bd n d Pey mb r düz bir ay onlar n leyhin du-
alar etdi. ( l-Buxari, 1002)
– Dig r r vay td s demi dir: “Pey mb r bir ay rzind Ril v
van q bil rinin leyhin dua etmi dir.” ( l-Buxari, 1003)
[ : ]. : -
546. vay t edilir ki, s demi dir: “Qunut duas (çox vaxt) m rib v sübh
namazlar nda oxunardu.” ( l-Buxari, 1004)
1 Namaz n ax nc rük tind oxunan bu duaya qunut deyilir.

2 Burada q sa müdd t deyildikd , Pey mb rin bir ay rzind dua etm si q sd edilir. Bu, imam l-
Buxarinin r vay t etdiyi (bu h disd n sonra g n 1002-ci) h disd öz ksini tapm r. H mçinin qeyd et-
k laz md r ki, qunut duas h mi deyil, arabir – yaln z z ruri hallarda oxunur. bu Hureyra r vay t
etmi dir ki, Pey mb r yaln z kimins lehin v ya leyhin dua etm k laz m g ldikd qunut duas oxu-
yard .” S hih ibn Xuzeym , 620 v S hih H disl r Silsil si, 639.
3 Qurra – bc qari sözünün c midir. Burada qari deyildikd Quran zb r bil n shab r n rd
tutulur.
199
-
15 – stisqa kitab
1-ci f sil. stisqa1 : -
. : -
[ : ]. :
547. vay t edilir ki, Abdullah ibn Zeyd demi dir: “Pey mb r (Allahdan)
ya dil k üçün (namaz q nan yer ) ç xd v bas t rsin çevirdi.” ( l-
Buxari, 1005)
Dig r r vay td : “...v iki rük t namaz q ld ”– demi dir.
2-ci f sil. Pey mb rin : : -

“Onlara Yusufun zaman nda
gönd rdiyin (q tl q v quraql q)
:
ill ri kimi ill r gönd r!”– dey
dua etm si
»: -
»: .«
[ : ] .«
548. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r ax nc rük td ba (rükudan)
qald rd qdan sonra dua edib dey rdi: “Allah m, Ayya ibn bu R bi ni xilas et!
Allah m, S ibn Hi am xilas et! Allah m, V lid ibn V lidi xilas et! Allah m,
möminl rd n z if olanlar xilas et! Allah m, Mudar q bil sin olan zab id-
tl ndir! Allah m, onlara Yusufun zaman nda gönd rdiyin yeddi (q tl q v qu-
raql q) ill ri kimi ill r gönd r!”
Pey mb r dua edib dey rdi: “Allah ifar q bil sini ba las n! Allah
sl m q bil sin salamatl q n sib el sin!” ( l-Buxari, 1006)
.« »: : -
:
Z´ ³² ±¯ [ Z hg f e d c[
[ : ].
549. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r (b zi) adamlar n ( slama)
arxa çevirdikl rini gördükd dua edib demi dir: “Allah m, onlara Yusufun za-
1 stisqa deyildikd - ya n ya mas üçün dua edib Allaha yalvarmaq n rd tutulur.

hih l-Buxari 200 stisqa kitab .
man nda gönd rdiyin yeddi (q tl q v quraql q) ill ri kimi ill r gönd r!” Bunun
ard nca onlara el bir q tl q v quraql q üz verdi ki, h r ey m hv olub getdi, i
o yer g lib çatd ki, onlar heyvan d ril rini, ölmü heyvanlar v iyl nmi
md kl ri yem ba lad lar. Onlardan kims göy baxd qda acl qdan gözü-
tüstü-duman görünürdü. Onda bu Süfyan Pey mb rin yan na g lib
dedi: “Ey Muh mm d! S n biz Allaha ita t etm yi, qohumluq laq rini
möhk ml ndirm yi buyurursan, lakin s nin h mq bil rin h lak olur. Onlar
üçün Allaha dua et!” (Pey mb r dua etdi v ya ya , lakin onlar yen
öz küfrl rin qay td lar.) Uca Allah buyurur: “S n göyd n a kar bir tüstü g -
yi günü gözl . O tüstü ki, insanlar bürüy kdir. Bu, a -ac bir
zabd r. Onlar: “Ey R bbimiz! Bizi bu zabdan qurtar, biz d iman g tir k”–
dey kl r. Onlar nec öyüd-n sih t e id bil rl r ki, art q onlara aç q-a kar
bir pey mb r g ls d , onlar ondan üz çevirib: “Öyr dilmi bir d lidir!”–
dedil r. Biz zab bir az sizd n uzaqla rar q, amma siz yen az nl a qa-
dacaqs z. Kafirl ri böyük bir müsib tl yaxalayaca z gün Biz onlar-
dan intiqam alaca q”1. (Ay ki) “Kafirl ri böyük bir müsib tl yaxalayaca-
z gün” B dr günüdür ki, art q olub-keçmi dir. (Kafirl rin) q tl q v quraq-
a m ruz qalmas , böyük bir müsib tl yaxalanmas , zab n onlar üçün dai-
mil si v rumlular n (farslara) qalib g lm si art q olub-keçmi dir.” ( l-Bu-
xari, 1007)
3-cü f sil. Quraql q vaxt camaat : -

imamdan xahi ed bil r ki, o,
ya n ya mas üçün (Allaha) dua
etsin
: -
:
[ : ]
550. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin
üzün baxark n airin bu sözl rini xat rlad m:
Onun b yaz üzüyl 2 dil yirl r ya ,
yyumudur yetimin, hamisidir dullar n.
Pey mb r (Allahdan) ya dil dikd n sonra (minb rd n) a en -
k bütün novlar3 rha r ax rd .
(Ravi Abdullah ibn Dinar) demi dir: “Bu ( eir parças ) bu Talibin sözü-
dür.” ( l-Buxari, 1009)
: -
[ : ].
1 “ d-Duxan” sur si, 10-16.

2 Burada Pey mb rin üzünün a appaq oldu u q sd edilir.
3 Nov: su v s. ax tmaq üçün d mird n, a acdan, da dan v s-d n yar mdair klind düz ldilmi
ax nt yoludur.
201
551. vay t edilir ki, q tl q v quraql q üz verdikd Öm r ibn X ttab Abbas ibn Ab-
dul-Mutt libin vasit sil (Allahdan) ya mur dil yib: “Allah m, biz Pey mb -
rimizin vasit sil S nd n ya mur dil rdik, S n d biz ya mur endir rdin.
ndi is biz Pey mb rimizin misinin vasit sil S nd n ya mur dil yirik, biz
ya mur endir!”– dey r, (Allah da) onlara ya mur nazil ed rdi. ( l-Buxari, 1010)
4-cü f sil. : -
rk zi m scidd ya n
ya mas üçün dua etm k
-
.
.« »:
»:
[ : ]. .«
552. s r vay t edir ki, Pey mb r cüm günü xütb ver rk n bir n r min-
rin qar ndak qap dan iç ri daxil oldu v Pey mb rl üzb üz durub
dedi: “Ey Allah n elçisi, mal-qara m hv oldu, yollar ba land , Allaha dua et ki,
biz ya mur endirsin.” Pey mb r ll rini (göy ) qald b dedi: “Allah m,
biz ya mur endir! Allah m, biz ya mur endir! Allah m, biz ya mur endir!”
Vallahi, (h min an) biz göyd n bir bulud, n bir bulud parças , n d ba -
qa bir ey görürdük. Biziml S l da n aras nda n bir ev, n d bir koma
vard . (Bu vaxt) da n arxas ndan qalxanab nz r bir bulud göründü. O g lib
göyün ortas na çatd qdan sonra ( trafa) yay ld v ya ya ma a ba lad . Val-
lahi, alt gün biz gün i görm dik. Növb ti cüm günü Pey mb r xütb ve-
rk n (yen ) bir n r h min qap dan iç ri daxil oldu v Pey mb rl üzb -
üz durub dedi: “Ey Allah n elçisi, mallar zay oldu, yollar ba land . Allaha dua
et ki, ya dayand rs n. Pey mb r ll rini (göy ) qald b dedi: “Allah m!
(Ya ) üstümüz deyil, traf za ya r. Allah m, t , da lara, ba lara,
yamaclara, vadil v a ac bit n yerl (ya r)!1”
Ya k sdi v biz gün li havada (g zi k üçün) bay ra ç xd q. ( l-Buxa-
ri, 1013)
5-ci f sil. : -
Cüm xütb sind qibl deyil,
ba qa istiqam üz tutub
ya n ya mas üçün dua etm k
[ : ] .« »: -
1 Transkripsiyas : Allahumm h valeyn v l aleyn . Allahumm al l-ak mi, v l-cibali, v l-acami,
z-z rabi v l- vdiy ti v m nabiti ri.

hih l-Buxari 202 stisqa kitab .
553. s r vay t edir ki, Pey mb r ll rini göy qald b demi dir: “Allah m,
biz ya mur endir! Allah m, biz ya mur endir! Allah m, biz ya mur endir!”
l-Buxari, 1014)
6-c f sil. : -
Pey mb r hans kild
camaata arxa çevirmi dir?
: -
[ : ].
554. vay t edilir ki, Abdullah ibn Zeyd demi dir: “M n Pey mb ri istisqa
namaz q lmaq üçün (namaz q nan yer ) ç xd gün görmü m. O, dua
etm k üçün arxas camaata çevirib qibl üz tutduqdan sonra bas t rsi-
çevirdi. Bundan sonra (camaata) iki rük t namaz q ld rd v h r iki rük td
(sur ri v t kbirl ri) uca s sl oxudu.” ( l-Buxari, 1024)
7-ci f sil. : -
mam n ya n ya mas üçün
dua ed rk n ll rini göy
qald rmas
-
[ : ].
555. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb r , ya dil k
üçün dua etm si istisna olmaqla, heç bir duas nda ll rini (göy ) qald rmazd .
O, ( ll rini) qoltuqlar n alt n a görün k yuxar qald rard . ( l-Bu-
xari, 1031)
8-ci f sil. Ya ya anda n : -

deyilm lidir?
[ : ] .« »: -
556. Ai r vay t edir ki, Pey mb r ya ya gör nd dey rdi: “(Alla-
m,) bu ya faydal et!1” ( l-Buxari, 1032)
9-cu f sil. Kül k çox b rk sdiyi : -

zaman...
[ : ]. : -
557. vay t edilir ki, s demi dir: “Kül k çox b rk sdiyi zaman onun vahi-
si Pey mb rin üzünd hiss olunard .” ( l-Buxari, 1034)
1 Transkripsiyas : Allahumm sayyib n nafian.

203
10-cu f sil. Pey mb rin : «M n : -

ba qas as say sind q
qazand m»– sözü :
[ : ] .« »: -
558. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n S ba qas as sa-
sind q qazand m, Ad tayfas is D bur qas as 1 il m hv edildi.” ( l-
Buxari, 1035)
11-ci f sil. Z lz r v müsib tl r : -

bar sind deyil nl r
: : .« »: -
»: : .« »
[ : ] .«
559. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m, am zda v
nimizd biz xeyir-b t ver!” ( shab r) dedil r: “B s N cdimizd ?”
O (yen ) dedi: “Allah m, am zda v Y nimizd biz xeyir-b t ver!”
shab r yen ) dedil r: “B s N cdimizd ?” (Onda Pey mb r ) dedi: “Ora-
da z lz r v f sadlar ba ver k v oradan eytan n buynuzu2 ç xacaq.”
l-Buxari, 1037)
12-ci f sil. : -
Ya n n vaxt ya aca Uca
Allahdan ba qa heç k s bilm z
»: : -
[ : ] .«
560. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qeybin be açar vard r
ki, bunlar Allahdan ba qa heç k s bil bilm z: “Heç k s s r n ba ver yi-
ni bil bilm z, heç k s b tnl rd olan bilm z, heç k s s
3 r n qazanaca
bilm z, heç k s harada öl yini bilm z v heç k s ya n n vaxt ya aca
bilm z”4. ( l-Buxari, 1039)
1Burada S ba deyildikd rq kül yi, D bur deyildikd is q rb kül yi q sd edilir.

2 eytan n buynuzu deyildikd , ona uyanlar n meydana ç xmas n rd tutulur.
3 Y ni heç k s do ulacaq u n doqquz aydan tez v ya gec, o lan, yaxud q z, x st v ya sa lam,
xo xt v ya b db xt, yax v ya pis l sahibi olaca bilmir.
4 “Lo man” sur sinin 34-cü ay sin bax.
hih l-Buxari 204 Kusuf kitab .
-
16 – Kusuf1 kitab
1-ci f sil. Gün tutuldu u vaxt : -
namaz q lmaq
: -
»:
[ : ] .«
[ : ] .« : -
561. vay t edilir ki, bu B kr demi dir: “Biz Pey mb rin yan nda olark n
gün tutuldu. Pey mb r d rhal qalx b bas sürüy k gedib m scid da-
xil oldu. Biz d (onun arxas nca oraya) daxil olduq. Gün in üzü aç lanad k o,
biz iki rük t namaz q ld rd . Sonra dedi: “ übh yoxdur ki, gün v ay heç k -
sin ölümün gör tutulmur. Odur ki, gün in v ay n tutuldu unu gördüyünüz
zaman onlar n üzü aç lanad k namaz q n v Allaha dua edin!” ( l-Buxari, 1040)
Dig r r vay td deyilir: “... lakin Uca Allah bununla Öz qullar qorxu-
dur.” ( l-Buxari, 1048)
: : -
»: .
[ : ] .«
– Mu ira ibn ob r vay t edir ki, Pey mb r zaman nda o lu brahim
fat etdiyi gün gün tutuldu v insanlar: “Gün brahimin ölümün gör
tutulmu dur”– dedil r. Bel olduqda, Pey mb r dedi: “Gün v ay kims -
nin n ölümün gör , n d dünyaya g ldiyin gör tutulur. (Onlar n tutuldu-
unu) gördüyünüz zaman namaz q n v Allaha dua edin!” ( l-Buxari, 1043)
2-ci f sil. : -
Kusuf vaxt s verm k
: -
»:
.«
1 Kusuf deyildikd gün in v ya ay n tutulmas n rd tutulur.

205
»:
[ : ] .«
562. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r zaman nda gün tutuldu
buna gör d Pey mb r camaata namaz q ld rd . (Namazda) qiyam 1
uzatd , sonra rükuya getdi v rükunu uzatd , sonra rükudan qalxd v (yen )
qiyam uzatd , lakin bu qiyam vv lkind n q sa idi, sonra (bir d ) rükuya getdi
rükunu uzatd , lakin bu rüku vv lkind n q sa idi, sonra s cd getdi v
cd ni uzatd , ikinci rük td d birinci rük td el dikl rini t krar etdi. Nama-
bitirdikd art q gün in üzü aç lm . Bundan sonra (qalx b) xütb verdi v
Allaha h md-s na edib t rifl r dey nd n sonra buyurdu: “H qiq n d , gü-
v ay Allah n d lill rind ndir. Onlar kims nin n ölümün gör , n d dün-
yaya g ldiyin gör tutulur. Odur ki, onlar n tutuldu unu gördüyünüz zaman
Allaha dua edin, “Allahu kb r”– deyin, namaz q n v s verin.” Sonra
Pey mb r davam edib dedi: “Ey Muh mm d ümm ti! Vallahi, ki i v ya
qad n köl sinin zina etm si xüsusunda heç k s Allahdan daha q sqanc ola bil-
z. Ey Muh mm d ümm ti! Vallahi, m n bildiyimi siz bils ydiniz, az gülüb
çox a layard z.” ( l-Buxari, 1044)
3-cü f sil. : -
Kusuf vaxt ham camaat
namaz na ça rmaq
. -
[ : ]
563. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r zaman nda gün tutul-
duqda uca s sl deyilmi di: “Camaat namaz na (toplan n)!” ( l-Buxari, 1045)
4-cü f sil. : -
Kusuf vaxt q bir zab ndan
Allaha s nmaq
. -

[ - : ].
564. Ai n r vay t edilir ki, y hudi bir qad n ondan köm k dil g ldi
ona: “Allah s ni q bir zab ndan qorusun”– dedi. Buna gör d Ai
Pey mb rd n : “ nsanlar q birl rind zab ç kl rmi?”– dey soru du.
Pey mb r dedi: “Allah bizi bundan qorusun!”
(Ai r vay tin davam edib demi dir:) “Bir d s r tezd n Pey m-
r öz d sin minib (bir q r getdikd n sonra) gün tutuldu v o, gü-
nortadan vv l geri döndü. Pey mb r hücr rin yan ndan keçib namaza
durdu, camaat da onun arxas nda namaza durdu. (Namazda) qiyam uzatd ,
sonra rükuya getdi v rükunu uzatd , sonra rükudan qalxd v (yen ) qiyam
uzatd , lakin bu qiyam vv lkind n q sa idi, sonra (bir d ) rükuya getdi v rü-
kunu uzatd , lakin bu rüku vv lkind n q sa idi, sonra (rükudan) qalx b s cd -
getdi (v iki d s cd q ld ). Sonra aya a qalx b qiyam uzatd , lakin bu qi-
yam vv lkind n q sa idi, sonra rükuya getdi v rükunu uzatd , lakin bu rüku
vv lkind n q sa idi, sonra rükudan qalxd v (yen ) qiyam uzatd , lakin bu
qiyam vv lkind n q sa idi, sonra (bir d ) rükuya getdi v rükunu uzatd , la-
kin bu rüku vv lkind n q sa idi, sonra (rükudan) qalx b s cd getdi, (iki d -
s cd q ld ) v (salamlar verib) namaz bitirdi. Allah n ist diyi q r (cama-
ata) öyüd-n sih t verdikd n sonra onlara q bir zab ndan Allaha s nma
mr etdi. ( l-Buxari, 1049-1050)
5-ci f sil. Kusuf namaz camaat : -

klind q lmaq
: -
»:
.«
»: .
.«
»: .« »:
[ : ] .«
565. vay t edilir ki, Abdullah ibn Abbas demi dir: “Pey mb r zaman nda
gün tutuldu v bu s bd n d Pey mb r (camaata) namaz q ld rd . (Na-
mazda) qiyam o q r uzatd ki, (bu vaxt rzind ) “ l-B ” sur sini oxu-
maq olard , sonra rükuya getdi v rükunu uzatd , sonra rükudan qalxd v qi-
yam uzatd , lakin bu qiyam vv lkind n q sa idi, sonra (bir d ) rükuya getdi
207
rükunu uzatd , lakin bu rüku vv lkind n q sa idi, sonra (rükudan qalx b

cd getdi v iki d ) s cd q ld . Sonra aya a qalx b qiyam uzatd , lakin
bu qiyam vv lkind n q sa idi, sonra rükuya getdi v rükunu uzatd , lakin bu
rüku vv lkind n q sa idi, sonra rükudan qalxd v (yen ) qiyam uzatd , lakin
bu qiyam vv lkind n q sa idi, sonra (bir d ) rükuya getdi v rükunu uzatd ,
lakin bu rüku vv lkind n q sa idi, sonra (rükudan qalx b s cd getdi v iki
) s cd q ld , sonra (salamlar verib) namaz bitirdi. Art q gün in üzü aç l-
. Bundan sonra Pey mb r buyurdu: “H qiq n d , gün v ay Alla-
n d lill rind ndir. Onlar kims nin n ölümün gör , n d dünyaya g ldiyi-
gör tutulur. Odur ki, onlar n tutuldu unu gördüyünüz zaman Allah zikr
edin!” ( shab r) dedil r: “Ey Allah n elçisi, biz s nin dayand n yerd lini
uzad b n is götürdüyünü, sonra da arxaya ç kildiyini gördük.” Pey mb r
buyurdu: “M n C nn ti gördüm v (oradak meyv rd n) bir salx m d rm k
ist dim. M n onu d bils ydim, dünya durduqca siz ondan yey bil rdiniz.
mçinin, C nn m d m göst rildi. M n heç vaxt bu gün (gördüyüm)
nz n daha d tlisini görm mi dim. M n C nn m hlinin ks riy-
tinin qad nlar oldu unu gördüm.” (Camaat) soru du: “N gör , ya R su-
lullah?” O dedi: “Nankorluqlar na gör !” (Yen ) soru dular: “Allaha qar
nankordurlar?” O dedi: “Onlar rl rin qar nankordurlar, yax yer vu-
rurlar. Birisin il boyu yax q ets n, sonra da s nd n (xo una g lm n) bir
ey görs , dey r: “M n s nd n heç vaxt xeyir görm dim.” ( l-Buxari, 1052)
6-c f sil. : -
Gün tutuldu u vaxt köl azad
etm yi sev n kims haqq nda
[ : ]. : -
566. vay t edilir ki, sma bint bu B kr demi dir: “Pey mb r gün tu-
tuldu u zaman köl azad etm yi mr etmi di.”( l-Buxari, 1054)
7-ci f sil. Kusuf vaxt zikr etm k : -
-
»:
] .«
[ :
567. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “Gün tutuldu u vaxt Pey mb r
qiyam t qopaca ndan qorxub t vi içind aya a qalxd v m scid g lib na-
maz q ld , m n heç vaxt onun (namazda) qiyam , rükunu v s cd ni bu q r
uzatd görm mi dim. (Namaz bitirdikd n sonra) buyurdu: “Allah n gön-
rdiyi bu d lill r heç k sin n ölümün gör , n d dünyaya g ldiyin gör
olur. F t, Allah bununla Öz qullar qorxudur. Odur ki, bel bir ey gördük-
Allah zikr etm , Ona dua etm v Ondan ba lanma dil t -
sin!” ( l-Buxari, 1059)
8-ci f sil. Kusuf namaz uca : -

sl oxumaq
: -
.
[ : ].
568. Ai r vay t edir ki, Pey mb r Xusuf 1 namaz nda (oxudu u sur ri)
uca s sl oxudu, (sur ri) oxuyub qurtard qdan sonra “Allahu kb r” deyib rü-
kuya getdi, rükudan qalxark n “Allah Ona h md ed ni e itdi! Ey R bbimiz, S -
h md olsun!2” dedi, sonra Kusuf namaz nda (sur ri) yen uca s sl oxu-
du. (Bu) iki rük tli namaz dörd rüku v dörd s cd n ibar tdir. ( l-Buxari, 1065)
1 Bu h disd xusuf v kusuf eyni m nan verir.

209
-
17 – Qurandak s cd ay ri kitab
1-ci f sil. : -
Qurandak s cd ay ri v onun
sünn si haqq nda varid olanlar
: -
[ : ].
569. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Pey mb r M kk
ik n n-N cm sur sini oxuyub s cd etdi v onun yan ndak lar da s cd etdi-
r. Yaln z bir qoca ki id n ba qa. O, (yerd n) bir ovuc x rda da v ya torpaq
götürüb onu aln na sürtdü v : “Bu m kifay t ed r”– dedi. Bundan sonra
n onun kafir olaraq öldürüldüyünü gördüm. ( l-Buxari, 1067)
2-ci f sil.
Z ![ : -
“Sad” sur sind ki s cd ay si
]. Z![ : -
[ :
570. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Sad sur sini oxuduqda s cd et-
k vacib deyil. Lakin m n Pey mb rin bu sur ni oxuyark n s cd etdiyi-
ni görmü m.” ( l-Buxari, 1069)
3-cü f sil. : -
Müs lmanlar n mü rikl rl
birlikd s cd etm si; mü rik
murdar oldu undan ona
st maz almaq vacib deyildir
]. -
[ :
571. bn Abbas r vay t edir ki, bir d Pey mb r n-N cm sur sini oxuyub
cd etdi v onunla birlikd müs lmanlar v mü rikl r, cinl r v insanlar da
cd etdil r. ( l-Buxari, 1071)
hih l-Buxari 210 Qurandak s cd ay ri kitab .
4-cü f sil. : -
cd ay sini oxuyub s cd
etm n kims haqq nda
[ : ]. Z![ : -
572. vay t edilir ki, Zeyd ibn Sabit demi dir: “M n Pey mb “Ulduza
and olsun!..”1 sur sini oxudum, lakin o, s cd etm di.” ( l-Buxari, 1073)
5-ci f sil. : -
«Göy yar laca zaman»2 sur sini
oxuduqda s cd etm k Z . - ,[
: . Z .-,[ : -
[ : ].
573. vay t edilir ki, bu Hureyra : «Göy yar laca zaman» sur sini oxuyub s c-
etdi. O (bu xüsusda) soru ulduqda dedi: “ r m n Pey mb rin s cd
etdiyini görm ydim, s cd etm zdim.” ( l-Buxari, 1074)
6-c f sil. : -
zdihamdan dolay s cd etm k
üçün yer tapmayan kims
: -
[ : ].
574. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r içind s cd ay si olan
(h r hans bir) sur ni oxuyub s cd ed r v biz d onunla birlikd s cd ed r-
dik. H tta el olurdu ki, bizl rd n b zisi aln qoyma a yer tapa bilmirdi.”
l-Buxari, 1079)
1 Burada “ n-N cm” sur si n rd tutulur.

2 Burada “ l- iqaq” sur sinin 21-ci ay si n rd tutulur.
211
-
18 – Namaz q saltmaq kitab
1-ci f sil. : -
Namaz q saltmaq haqq nda v
rd (namazlar ) hans
müdd q r q saltmaq olar
: -
[ : ].
575. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r on doqquz gün (s -
rd ) qald v (bu snada namazlar ) q saltd .” Biz d h miçinin, on doqquz
gün s rd qald qda (namazlar ) q saldar, bundan art q qald qda is tam q lar-
q. ( l-Buxari, 1080)
: -
[ : ]. .
576. vay t edilir ki, s demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd M din n
kk yola dü dük. Pey mb r M din qay danad k namazlar iki rü-
t-iki rük t q ld .”
(Y hya ibn shaq demi dir): “M n ( sd n ) soru dum: “Siz M kk
çoxmu qald z?” O dedi: “Biz orada on gün qald q.” ( l-Buxari, 1081)
2-ci f sil. : -
Minada (q nan) namazlar
: -
[ : ].
577. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “M n Minada Pey mb r-
, bu B krl , Öm rl , habel Osmanla birlikd – onun xilaf tinin ilk ill rin-
– namaz iki rük t q ld m. Sonralar Osman namazlar tam q ld rd . ( l-Bu-
xari, 1082)
[ : ]. : -
578. vay t edilir ki, Haris ibn V hb demi dir: “Pey mb r Minada, min-
amanl q oldu u bir vaxtda biz iki rük t namaz q ld rd . ( l-Buxari, 1083)
: : -
[ : ].
hih l-Buxari 212 Namaz q saltmaq kitab .
579. vay t edilir ki, Abdullah ibn M suda dedil r: “Osman ibn ffan Mina-
da biz dörd rük t namaz q ld rd .” O (t ccüb edib): “Biz, Allaha m xsusuq v
Ona da qay daca q!1”- dedikd n sonra buyurdu: “M n Pey mb rl bir-
likd Minada iki rük t namaz q lm am, h mçinin bu B krl birlikd Mi-
nada iki rük t namaz q lm am, habel Öm r ibn X ttabla birlikd Minada
iki rük t namaz q lm am. Dörd rük t q lmaqdansa, q bul ounmu iki rük t
namaz q lmaq m nim üçün daha xo dur.” ( l-Buxari, 1084)
3-cü f sil. : -
q r m saf (q t edildikd n
sonra) namazlar q saltmaq olar
»: : -
[ : ] .«
580. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allaha v Axir t gü-
nün iman g tir n qad na yan nda bir m hr mi2 olmadan bir gün v bir ge-
lik s ç xmaq halal deyildir.” ( l-Buxari, 1088)
4-cü f sil. : -
rd m rib namaz üç rük t
nmal r
: -
.
[ : ]
581. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “Pey mb r (s rd )
sik bir i i olduqda m rib namaz gecikdir r, sonra da onu üç rük t q b
salam ver rdi, sonra o, i a namaz q lanad k bir q r gözl r v qalx b bu
namaz iki rük t q b salam ver rdi, i a namaz q ld qdan sonra gec yar
(namaza) duranad k namaz q lmazd .” ( l-Buxari, 1091)
] . : -
[ :
582. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Pey mb r (b n) na-
fil namazlar minik üz rind qibl t f deyil, (getdiyi istiqam t f üz
tutub) q lard .” ( l-Buxari, 1094)
1 Bu sözl r t ccüb do uran bir ey gördükd v ya h r hans bir müsib t üz verdikd deyilir. slind
bu “ l-B ” sur sinin 156-c ay sidir. bc si: G F E D C
Transkripsiyas : nn lillahi v inn ileyhi raciun
2 Yax n qohum olduqlar na gör izdivaclar ri tl haram v qada an olan, buna gör d bir-birind n
uzaq durmas laz m g lm n qad n-q z v ki i.
213
5-ci f sil. : -
yin üstünd nafil namaz
lmaq haqq nda
: : -
[ : ].
583. vay t edilir ki, s e yin üstünd ik n, qibl nin sol t fin üz tutub na-
maz q ld . Ona deyildi: “S n qibl n ba qa t namaz q rsan?!” O dedi: “M n
Pey mb rin bel etdiyini görm ydim, bel etm zdim.” ( l-Buxari, 1100)
6-c f sil. S rd (q ld vacib) : -

namazlardan sonra nafil namaz
lmayan kims haqq nda
Ä Ã Â Á[ : : -
[ : ] ZÈÇÆÅ
584. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n (vaxta ) Pey mb rl yol yol-
da olmu am v onun s rd (nafil ) namaz q ld görm mi m. T rif layiq
Allah buyurur: “Allah n elçisi sizl göz l nümun dir”1. ( l-Buxari, 1101)
7-ci f sil. S rd (f rz) namazla- : -

ndan vv l v ya ba qa vaxt-
larda nafil namazlar q lan
kims haqq nda
. -
[ : ]
585. vay t edilir ki, Amir ibn Rabi Pey mb rin s rd ik n d sinin üs-
tünd getdiyi istiqam t f üz tutub gec (nafil ) namaz q ld görmü -
dür. ( l-Buxari, 1104)
8-ci f sil. : -
rd (q nan) m rib v i a
namazlar birl dirm k
: -
[ : ].

hih l-Buxari 214 Namaz q saltmaq kitab .
586. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r s rd olark n zöhrl sr nama-

, m ribl d i a namaz birl dir rdi. ( l-Buxari, 1107)
9-cu f sil. : -
Namaz oturulu halda q la
bilm n k s, onu uzanan yerd
la bil r
»: -
[ : ] .«
587. vay t edilir ki, mran ibn Husayn demi dir: “M n babasil1 x st liyin tu-
tulmu dum. Odur ki, Pey mb rd n bu v ziyy td namaz q lmaq bar sind
soru dum. O dedi: “(Namaz ) ayaq üst q l, bacarm rsansa oturan yerd q l,
(bunu da) bacarm rsansa uzanan yerd q l.” ( l-Buxari, 1117)
10-cu f sil. : -
r kim (hals z oldu undan)
oturdu u yerd namaza ba la-
qdan sonra hal n yax -
la v ya yüngüll diyini
hiss ets , (namaz ) ayaq üst
tamamlamal r
-
[ : ].
588. Möminl rin anas Ai r vay t edir ki, o, Pey mb rin gec namaz
ya a dolanad k oturdu u v ziyy td q ld görm mi dir. (Ya land qda is )
o, oturmu v ziyy td (namaza ba lay b) sur ri oxuyar v rüku etm k ist -
dikd , aya a qalx b otuz v ya q rx ay oxuduqdan sonra rüku ed rdi. ( l-Bu-
xari, 1118)
: -
[ : ].
589. Dig r r vay td lav edib demi dir: “... sonra ikinci rük td (birinci rük td )
etdikl rini eyni il t krar ed rdi, namaz bitirdikd n sonra (m t f) ba-
xard , m n oyaq olsayd m, m niml söhb t ed r, yatm olsayd m, o da uzan b
yatard .” ( l-Buxari, 1119)
1 Düz ba rsa n a hiss sind ki qan damarlar n si n tic sind tez-tez qanayan düyünl rin
g lm sind n ibar t x st lik.
215
-
19 – Gec nin bir vaxt durub namaz q lmaq1 kitab
1-ci f sil. : -
Gec nin bir vaxt durub lav
namaz q lmaq
»: : -
]«
[ :
590. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r gec durub nafil namaz q ld qda
dey rdi: “Allah m, h md yaln z S dir. S n göyl rin, yerin v onlarda olanla-
n Hamisis n. H md yaln z S dir. Göyl rin, yerin v onlarda olanlar n s l-
ti S m xsusdur. H md yaln z S dir. S n göyl rin, yerin v onlarda
olanlar n nurusan. H md yaln z S dir. S n göyl rin v yerin Hökmdar san.
md yaln z S dir. S n Haqsan. Verdiyin v d haqd r. S qovu maq haq-
r. Dediyin söz haqd r. C nn t haqd r. C nn m haqd r. Pey mb rl r haq-
r. Muh mm d haqd r. (Qiyam t) Saat haqd r. Allah m! S t slim oldum,
iman g tirdim, S t kkül etdim, tövb edib S döndüm, S nin u -
runda mübariz apard m v S nin hökmün üz tutdum. vv l etdiyim, sonra
ed yim, gizlin saxlad m v üz ç xartd m (pis) ll rimi ba la! vv
n d S ns n, t xir salan da S ns n. ( bad layiq olan) m bud yaln z S n-
n v ya S nd n ba qa (ibad layiq olan) m bud yoxdur”2. ( l-Buxari, 1120)
2-ci f sil. Gec durub namaz : -

lma n f zil ti
: -
1 Buna bc t ccüd namaz deyilir.

2 Transkripsiyas : Allahumm , l l-h mdu nt qayyimus-s vati v l-ard v m n fihinn , v l l-
mdu l mulkus-s vati v l-ard v m n fihinn , v l l-h mdu nt nurus-s vati v l-ard v
n fihinn , v l l-h mdu nt m likus-s vati v l-ard, v l l-h mdu, nt l-h qqu, v va'duk l-
qqu, v liqauk h qqun, v qauluk h qqun, v l-C nn tu h qqun, v n-Naru h qqun, v n-n biyyun
qqun, v Muh mm dun s llallahu aleyhi v s ll m h qqun, v s-saatu h qqun, Allahumm , l
sl mtu, v bik am ntu, v aleyk t kk ltu v ileyk btu, v bik xas mtu, v ileyk hak mtu, f fir
li m qadd mtu v m xxartu v m sr rtu v m 'l ntu, nt l-muqaddimu v nt l-mu xxiru l ilah
ill nt, l ilah eyruk.
hih l-Buxari 216 Gec namaz kitab .
. - -
»:
[ - : ] . «
591. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb rin sa nda kims
yuxu gör nd onu Pey mb dan ard . M n d ist yirdim ki, bir yuxu gö-
rüm v onu Pey mb dan m. Pey mb rin zaman nda m n m scidd
yat rd m, özüm d cavan o lan idim. Bir d m n yuxuda iki m yin m ni
tutub C nn t f apard qlar gördüm. Baxd m ki, C nn min traf
(da dan tikilmi ) su quyusu kimi hörülmü dür. Bununla yana onun iki dir yi
var idi. Bird n m n onun içind tan m adamlar gördüm v : “C nn m
odundan Allaha s ram!”– dem ba lad m. (Bu vaxt) qar za bir m k
bm : “Qorxma!”– dedi. M n bu yuxunu H fs dan m, H fs d onu
Pey mb dan . O dedi: “N göz l insand r Abdullah! Ka ki, gec r
namaz q layd .”
(S lim ibn Abdullah deyir ki,) bundan sonra o, gec r çox az yatard . ( l-
Buxari, 1121-1122)
3-cü f sil. : -
st nin gec namaz q lmamas
haqq nda
[ : ]. : -
592. Cund b ibn Abdullah r vay t edir ki, bir d Pey mb r x st ndi v
buna gör d bir v ya iki gec namaza durmad . ( l-Buxari, 1124)
4-cü f sil. Pey mb rin : -

(camaat ) gec namaz , habel
dig r nafil namazlar q lma a
hrik etm si v (bunu onlara)
vacib buyurmamas haqq nda
.« »: -
. .
: ] .« »:
593. vay t edilir ki, li ibn bu Talib demi dir: “Bir d gec Pey mb r
nim v Pey mb rin q Fatim nin yan na g lib dedi: “Siz namaz q lm r-
zm ?” M n dedim: “Ya R sulullah, bizim can z Allah n lind dir. r
O, bizi oyatmaq ist , oyadar.” Bel dey nd o, m heç bir söz dem yib ç -
217
b getdi. Sonra m n onun dönüb ged rk n ombas na vura-vura: “ nsan nec

çox mübahis ed rmi !” 1– dediyini e itdim.” ( l-Buxari, 1127)
: -
[ : ].
594. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb rin yerin yetirm k ist diyi
el ll r var idi ki, o, insanlar n bu ll ri yerin yetirdikd n sonra bunun
onlara da f rz buyurulaca ndan ehtiyat etdiyind n h min ll ri t rk ed r-
di. Pey mb r heç vaxt duha namaz q lmay b , m n is bu namaz q -
2
ram.”( l-Buxari, 1128)
5-ci f sil. Pey mb r gec : -

namaz nda o q r durard ki,
tta ayaqlar rdi
»: -
[ : ] .«
595. Mu ira ibn ob r vay t edir ki, Pey mb r gec namazlar q lark n o
r ayaq üst durard ki, h tta, ayaqlar v ya bald rlar rdi. Ona (n
üçün özün bu q r ziyy t verirs n) deyildikd , o dey rdi: “ ükür ed n bir
qul olmay mm ?!” ( l-Buxari, 1130)
6-c f sil. : -
Gec nin ax nda yatan kims
haqq nda
»: -
.«
[ : ]
596. Abdullah ibn Amr ibn As r vay t edir ki, Pey mb r ona demi dir: “Alla-
n n çox xo una g n namaz Davudun q ld namaz, n çox xo una g -
n oruc is Davudun tutdu u orucdur. Davud gec nin yar yatar, sonra
qalx b onun üçd birini namaz q lar, sonra da yerd qalan alt da birini yatard .
Orucu da güna tutard .” ( l-Buxari, 1131)
. : -
[ : ].
1 “ l-K hf” sur si, 54.

2 Ai ya Pey mb rin duha namaz q ld görm mi dir, ya da onun bu namaz davamiy-
tli olaraq q lmad q sd etmi dir.
597. sruq r vay t edir ki, m n Ai n : “Pey mb rin n çox sevdiyi l

hans ( l) idi?”– dey soru dum. O: “Davaml olan ( ll r)”– dey cavab
verdi. M n soru dum: “(Pey mb r gec namaz q lmaq üçün) n vaxt yu-
xudan oyanard ?” Dedi: “Xoruzun s sini e id nd durard .” ( l-Buxari, 1132)
. : -
598. Dig r r vay td Ai demi dir: “Xoruzun s sini e id nd durub namaz q -
lard .” ( l-Buxari, 1132)
[ : ]. : -
599. Ba qa bir r vay td Ai Pey mb ri q sd edib demi dir: “O, m nim ya-
mda yatm ik n s r aç lard .” ( l-Buxari, 1133)
7-ci f sil. : -
Gec namaz q lark n qiyam 1
uzatmaq
. : -
[ : ]. :
600. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Bir gec m n Pey mb rl
birlikd namaz q ld m. O, qiyam o q r uzatd ki, h tta, m n pis bir i gör-
k ist dim.” Biz: “O n i idi?”– dey soru duq. O dedi: “ st dim yer otu-
rum v Pey mb ri ayaq üst burax m.” ( l-Buxari, 1135)
8-ci f sil. Pey mb rin : -

ccüd namaz nec v neç
rük t q lmas haqq nda
[ : ]. -
601. vay t edilir ki, ibn Abbas gec q nan nafil namazlar n rd tutub
demi dir: “Pey mb rin namaz on üç rük td n ibar t idi.” ( l-Buxari, 1138)
]. -
[ :
602. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r gec on üç rük t namaz q -
lard , vitr namaz v sübh namaz n sünn ti d buna daxil idi.” ( l-Buxari, 1140)

219
9-cu f sil. Pey mb rin gec : -

namaza durmas , habel yatmas
bir d gec namaz n
(hökmünün) n sx olunmas 1
haqq nda
-
[ : ].
603. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r bir ay rzind o vaxta q r
oruc tutmazd ki, h tta, biz onun h min ay oruc tutmayaca z nn ed rdik,
habel bir ay rzind o q r oruc tutard ki, biz onun h min ay ard l oruc
tutaca güman ed rdik. Gec r onun namaz q ld görm k ist ydin,
mütl q gör rdin, h mçinin onun yatd görm k ist ydin, mütl q gör r-
din. ( l-Buxari, 1141)
10-cu f sil. (H r k s) gec : -

namaz q lanad k eytan n
onun boynunun ard na vurdu u
düyünl r aç lm r
»: -
[ : ] .«
604. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizl rd n biri yatd
zaman eytan onun boynunun ard na üç düyün vurur v h r düyün vurduq-
ca2: “Gec uzundur, yat!”– (deyir). r o kims oyan b Allah zikr ets , dü-
yünl rd n biri aç lar, d st maz alsa, ikincisi aç lar, namaz q lsa, üçüncüsü aç -
lar v bel likl d o adam s r gümrah v hvali-ruhiyy si yax oldu u hal-
da yuxudan oyanar. ks halda is o, hvali-ruhiyy si çox pis, özü d zgin hal-
da yuxudan oyanar. ( l-Buxari, 1142)
11-ci f sil. Kim namaz q lmay b : -

yatarsa, eytan onun qula na
sidik ifraz ed r
. : -
[ : ] .« »:
1 “ l-Muzz mmil” sur sinin 1-ci, 2-ci-, 3-cü, 4-cü v 20-ci ay rin bax.
2 eytan bunu bel edir ki, düyünl r möhk m olsun v ya yatm insan heç bir ey hiss el sin.
605. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Pey mb rin yan nda
bir adam haqq nda söhb t aç ld v : “O, s q r yat b, heç namaza da
qalxmay b”– deyildi. (Pey mb r ) buyurdu: “ eytan onun qula na sidik if-
raz etmi dir.” ( l-Buxari, 1144)
12-ci f sil. : -
Gec nin ax nda dua etm k v
namaz q lmaq
: -
[ : ].
606. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Uca v Ulu R bbimiz
r gec nin ax r üçd birind dünya s mas na enir v buyurur: “Kim M
dua edir ki, M n d onun duas q bul edim?! Kim M nd n dil yir ki, M n d
ona dil diyini verim?! Kim M nd n ba lanma dil yir ki, M n d onu ba la-
m?!” ( l-Buxari, 1145)
13-cü f sil. Gec nin vv lini : -

yat b ax oyaq qalan kims
haqq nda
: -
[ : ].
607. vay t edilir ki, (bir d ) Ai n soru dular: “Pey mb r gec nama-
nec q lard ?” Dedi: “Gec nin vv lind yatar, ax nda qalx b namaz q lar,
sonra yenid n yata na uzanard . Mü zzin azan verdiyi zaman qalxar v laz m
rdis qüsl ed r, yoxsa d st maz al b (namaza) ç xard .” ( l-Buxari, 1146)
14-cü f sil. Pey mb rin : -

ramazanda v ba qa aylarda
ld gec namazlar
: -
[ : ] .« »: .
608. vay t edilir ki, (bir d ) Ai n : “Pey mb r ramazan ay nda nec
namaz q lard ?”– dey soru dular. O dedi: “Pey mb r n ramazanda, n d
221
ba qa bir ayda (gec r) on bir rük td n art q namaz q lmazd , ( vv lc ) dörd

rük t q lard ki, bu rük tl rin (nec ) göz l v (n q r) uzun oldu u bar
heç soru ma. Sonra (yen ) dörd rük t q lard ki, bu rük tl rin (nec ) göz l v
(n q r) uzun oldu u bar heç soru ma. Sonra da üç rük t q lard .”
Ai davam edib dedi: “M n: “Ey Allah n elçisi, vitr namaz q lma-
yat rsan?”– dey soru dum. O buyurdu: “Ey Ai , m nim gözl rim yatsa
da, q lbim yatm r.” ( l-Buxari, 1147)
15-ci f sil. : -
ld n dü k ibad t etm k
nilmir
.« »: -
] .« »: .
[ :
609. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) Pey mb r (m s-
cid ) daxil olub, iki dir k aras nda ç kilmi bir ip gördü v : “Bu n ipdir”– de-
soru du. (Oradak lar): “Bu, Zeyn bin ipidir, (namaz q b) yorulduqda, on-
dan tutur”– dedil r. Pey mb r buyurdu: “Yox, aç n onu! Biriniz özünü güm-
rah hiss etdikc namaz q ls n, yorulduqda is otursun.” ( l-Buxari, 1150)
16-c f sil. Daim gec namaz- : -

lar q lan kims nin bunu t rk
etm si b nilmir
»: : -
[ : ] .«
610. Abdullah ibn Amr ibn As r vay t edir ki, Pey mb r m bel demi -
dir: “Ey Abdullah, s n filank s kimi olma! O, gec r namaza durard , sonra is
gec namaz t rk etdi.” ( l-Buxari, 1152)
17-ci f sil. : -
Gec yuxudan oyan b namaz
lan kims nin f zil ti
»: -
.
] .« . .
[ :
611. Ubad ibn Samit r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim gec oyanar-
n: “Allahdan ba qa (ibad layiq olan) m bud yoxdur, O t kdir, Onun ri-
ki yoxdur. Mülk Onundur, h md Onad r v O h r ey Qadirdir. H md Alla-
had r. Allah pak v müq dd sdir. Allahdan ba qa m bud yoxdur. Allah n Bö-
yükdür. Qüdr t v güc yaln z Allahdadir!1”– dey (zikr etdikd n) sonra: “Ey
bbim, m ni ba la!”– des v ya dua ets , ona cavab veril r, qalx b d st -
maz ald qdan sonra namaz q lsa, namaz q bul olunar.” ( l-Buxari, 1154)
: -
:
[ : ]
612. bu Hureyra öz r vay tl rind n birind (insanlara) xat rlatm r ki, Alla-
n elçisi bel demi dir: “H qiq n, sizin qarda z pis söz dan r.” Bu-
nunla o, Abdullah ibn R vahan (v onun söyl diyi bu eiri) q sd etmi dir:
Sübh ça yeti nd , dan yeri a aranda,
Allah n Pey mb ri Quran oxuyur aram zda.
Gözl rimiz kor ik n, o biz yol göst rdi,
Sözünün gerç yini q lbimiz y qin etdi.
Gec r o, böyrünü yata ndan qald r,2
Mü rikl rs h min vaxt, d rin yuxuya dal r.
l-Buxari, 1155)
: -
.
»:
[ : ]. «
613. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb rin zaman nda m n
yuxuda gördüm ki, sanki limd bir parça ip k var v C nn td hans bir yeri
ist yir ms , bu parça (m niml birlikd ) oraya uçur v gördüm ki, iki (m k)
lib m ni C nn t f aparmaq ist yir, (bu vaxt) qar za bir m k ç -
b (m ): “Qorxma!”– (dedi, onlara da): “Burax n onu!”– dey mr etdi. Son-
ra H fs m nim bu yuxumu Pey mb dan . O dedi: “N göz l insan-
r Abdullah! Ka ki, gec r namaz q layd .”
(Ravi deyir ki, bundan sonra) Abdullah gec r namaz q lard . ( l-Bu-
xari, 1156)
1 Transkripsiyas : L ilah ill llahu v hdahu l rik l hu, l hul-mulku v l hul-h mdu v huv al
kulli eyin qadir, lh mdulill hi, v subhanallahi, v l ilah illallahu, v llahu kb r, v l h ul v l
quvv ill bill h.
2 Burada mü rikl r yuxuda ik n Pey mb rin gec namaz q ld n rd tutulur.
223
18-ci f sil. Könüllü q nan : -

namazlar n iki rük t-iki rük t
nmas haqq nda
-
»:
- -
-
- -
[ : ] .« -
614. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r Qurandak sur ri biz
öyr tdiyi kimi istixar 1 duas da biz öyr dib dey rdi: «Sizd n biriniz bir i i
görm q rar verdikd f rz namazlar ndan lav iki rük t namaz q ls n v
desin: “Allah m, S nd n Öz elminl m köm k etm yi v Öz qüdr tinl m -
qüdr t verm yi dil yir m. S nd n, S nin böyük lütfünü dil yir m. übh -
siz ki, S nin (h r ey ) qüdr tin çat r, m nims qüdr tim çatm r, S n (h r eyi)
bilirs n, m n is bilmir m. Qeybl ri bil n S ns n. Allah m, bu i in (i in ad
kir) m nim dinim, ya ay m v aqib tim üçün – yaxud deyir: dünyam v
axir tim üçün, – xeyirli oldu unu (m sl t) bilirs ns , onu m n sib et,
asanla r, sonra da onu m nim üçün b tli et. Bu i in m nim dinim, ya a-
m v aqib tim üçün – yaxud deyir: dünyam v axir tim üçün – z rli ol-
du unu (m sl t) bilirs ns , onu m nd n, m ni d ondan uzaq et! Harada
olursa-olsun, m xeyir n sib et, sonra m ni ondan raz sal!”2 ( l-Buxari, 1162)
19-cu f sil. Sübh namaz ndan : -

qabaq q nan iki rük t namaz n
davamiyy tli q nmas v bu iki
rük tin könüllü olmas haqq nda
]. -
[ :
615. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r nafil namazlar ndan heç
birini sübh namaz n sünn ti3 kimi davaml q lmam r.” ( l-Buxari, 1169)
1 Görül k bir i in u urlu olub-olmayaca vv lc n bilm k üçün Allahdan buna dair bir lam t
göst rm sini dil k.
2 Transkripsiyas : Allahumm inni st xiruk bi ilmik , v st qdiruk bi qudratik , v s' luk min
fadlik l-az m, f inn t qdiru v l qdir, v t 'l mu v l a'l m, v nt all mul- uyub. Allahumm in
kunt t 'l mu nn h l- mra xayrun li fi dini v m i v aqib ti mri, acilihi v cilihi – f qdurhu li v
ssirhu li, summ b rik li fihi. V in kunt t 'l mu nn h l- mra rrun li fi dini v m i v aqib ti
mri, acilihi v cilihi – fasrifhu anni, v srifni anhu, v qdur liy l-xayra heysu k , summ rd ni.
3 Söhb t sübh namaz ndan qabaq q nan iki rük t sünn t namaz ndan gedir.
20-ci f sil. : -
Sübh namaz ndan vv l q nan
iki rük td oxunan sur
-
[ : ].
616. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r sübh namaz ndan vv l
ld iki rük t (nafil namaz ) o q r q sa q lard ki, m n (öz-özüm ): “Gö-
n o l-Fatih sur sini oxudumu?”– dey rdim.” ( l-Buxari, 1171)
21-ci f sil. Ya ad yerd duha : -

namaz q lmaq
-
[ : ].
617. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “ n ziz dostum1 m üç eyi
sih t etmi dir ki, m n öl k onlar buraxan deyil m, h r ay üç gün oruc
tutmaq, duha namaz q lmaq v vitri q b yatmaq.” ( l-Buxari, 1178)
22-ci f sil. : -
Zöhr namaz ndan vv l iki rük t
(namaz) q lmaq
[ : ]. -
618. Ai r vay t edir ki, Pey mb r zöhrd n vv l q ld dörd rük t v
sübhd n vv l q ld iki rük t (nafil ) namazlar heç vaxt buraxmazd . ( l-
Buxari, 1182)
23-cü f sil. : -
rib namaz ndan vv l namaz
lmaq
: « »: -
[ : ].
619. Abdullah l-Muz ni r vay t edir ki, Pey mb r (üç d ): “M ribd n qa-
baq namaz q n!”– dey t krar etdi v üçüncü d : “Bunu ist nl r üçün”–
dedi ki, insanlar bunu sünn kimi q bul etm sinl r. ( l-Buxari, 1183)
1 Burada Pey mb ri n rd tutur.

225
-
20 – M kk v M din m scidl rind namaz q lmaq kitab
1-ci f sil. : -
kk v M din m scidl rind
namaz q lma n üstünlüyü
»: -
[ : ] .«
620. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üç m scidd n ba qa
heç bir yer (ibad t m qs di il ) s r etm k olmaz: (bu) – M scidülh ram1,
Pey mb rin m scidi v M scidül qsad r. 2” ( l-Buxari, 1189)
.« »: -
[ : ]
621. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim bu m scidim-
q nan (bir) namaz M scidülh ram istisna olmaqla, dig r m scidl rd q -
nan min namazdan daha yax r”3. ( l-Buxari, 1190)
2-ci f sil. Quba m scidi : -
. .
[ - : ].
622. vay t edilir ki, ibn Öm r iki günd n ba qa heç vaxt s r-s r namaz
lmazd . (Birincisi:) M kk g ldiyi gün, ibn Öm r s r tezd n daxil
olar v (g lib) K ni t vaf etdikd n sonra brahim m qam n arxas nda iki
rük t namaz q lard . ( kincisi:) Quba m scidin g ldiyi gün, o, h r nb günü
(Quba) m scidin ged r v iki rük t namaz q lmam oradan ç xmazd . O, Pey-
1 M kk yerl n v z vvarlar n ziyar t etm sin icaz veril n ilk müq dd s ziyar tgahd r. Bu m s-
cidd namaz q lark n qazan lan savab, ba qa m scidl rd yüz min d namaz q lan n savab na b rab rdir.
Allah n müq dd s Evi – K m hz bu m scidd yerl ir.
2 Yerus limd yerl n v z vvarlar n ziyar t etm sin icaz veril n müq dd s ziyar tgahd r. Bu m s-
cidd namaz q lark n qazan lan savab, M kk ki müq dd s m scid v M din ki Muh mm d Pey m-
rin m scidi istisna olmaqla, ba qa m scidl rd be yüz d namaz q lan n savab na b rab rdir.
3 Söhb t namaz n özünd n deyil, savab ndan gedir.
hih l-Buxari 226 kk v M din m scidl rind namaz kitab .
mb rin ( nb günl ri) ist r minik üstünd , ist rs d piyada bu m scid

getdiyini r vay t ed rdi v dey rdi ki: “M n ancaq dostlar n etdiyini edir m
heç k gün in ç xd v batd vaxt istisna olmaqla, gec v ya gündüz
vaxt ist diyi saatda namaz q lma qada an etmir m.” ( l-Buxari, 1191-1192)
3-cü f sil. : -
(Pey mb rin ) q bri il min-
ri aras nda olan yerin f zil ti
.« »: -
[ : ]
623. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn t ba lar ndan
biri m nim eviml minb rim aras nda yerl ir, minb rim is hovuzumun ba-
nda durur.” ( l-Buxari, 1196)
227
-
21 – Namazdak ll r kitab
1-ci f sil. Namazda k lm : -
sm yin qada an olunmas
-
[ : ] .« »:
624. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Pey mb r namaz q -
lark n biz ona salam ver rdik, o da bizim salam alard . N ca inin yan n-
dan (H istandan) qay td qdan sonra biz ona salam verdik, lakin o, bizim sa-
lam almad . (Namaz bitirdikd n sonra is ) buyurdu: “H qiq n, namaz
snas nda (daha vacib) l vard r.” ( l-Buxari, 1199)
: -
[ : ]. Z#"![ :
625. vay t edilir ki, Zeyd ibn rqam demi dir: “Pey mb rin zaman nda biz na-
maz snas nda dan ard q, birimiz dostuna öz i rind n dan ard . N hay t: “Na-
mazlar v günortadan sonrak orta namaz qoruyun v Allah qar nda müti-
likl durun”1 ay si nazil oldu v biz susmaq mr olundu.” ( l-Buxari, 1200)
2-ci f sil. Namaz snas nda (s cd : -

yerind ki) x rda da lar
mizl k
.« »: -
[ : ]
626. Mueyqib r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r bir n rin s cd etdikd
torpa ( li il sa a-sola da b) yeri hamarlad görüb dedi: “Bunu etm k
ist yirs ns , bir d et.” ( l-Buxari, 1107)
3-cü f sil. Namaz snas nda minik : -

heyvan aç b qaçsa (n etm k
laz md r?)
: -
- - -
1 “ l-B ” sur si , 238.

hih l-Buxari 228 Namazdak ll r kitab .
[ : ].
627. ob n r vay t edilir ki, zraq ibn Qeys onlara bel r vay t etmi dir: “Biz h-
vazda H ruril rl 2 döyü rk n m n çay n q ra nda idim. Orada m n bir
1
rin namaz q ld v (namaz snas nda) at n yüy nini lind saxlad -

gördüm. Bird n at onu ç kib aparma a ba lad .”
ob demi dir: “Bu, bu B rz l- sl mi idi.”
zraq ibn Qeys dedi:) “Bu vaxt x varicl rd n3 biri: “Allah m, bu qocan n
zas ver!”– dedi. Qoca namaz bitirdikd n sonra dedi: “M n sizin dedikl -
rinizi e itdim. (Bil siniz ki,) m n Pey mb rl birlikd alt , yeddi, ya da s k-
kiz döyü i tirak etmi m. M n onun (bel hallarda insanlarla h mi ) yum-
aq davrand görmü m. M nim üçün at tutub saxlamaq, onu otlad
yer burax b nigaran qalmaqdan daha yax r.” ( l-Buxari, 1211)
: -
»:
[ : ] .«
628. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Gün in üzü tutuldu u zaman Pey m-
r qalx b (namaz q ld v ) uzun bir sur oxudu. Sonra rükuya getdi v rü-
kunu uzatd , sonra rükudan qalxd v ba qa bir sur oxuduqdan sonra (yen )
rükuya getdi, rükunu tamamlad qdan sonra s cd qapand , ikinci rük ti d
bu qaydada yerin yetirdikd n sonra dedi: “Gün in v ay n tutulmas Allah n
lill rind ndir. Bunu gördüyünüz zaman (onlar n üzü) aç lanad k namaz
n. M n dayand m bu yerd m v d edil n h r eyi gördüm. Siz m nim
qaba a add m atd gördüyünüz zaman m n C nn td n bir salx m (üzüm)
götürm k ist yirdim. M nim dala ç kildiyimi gördüyünüz zaman is m n C -
nn min (içind kil rinin) bir-birini yand b-yaxd gördüm. M n C n-
md Amr ibn Lüheyi gördüm. Bu, o kims dir ki, saib ni4 s rb st buraxm -
r.” ( l-Buxari, 1212)
1 raq n c nubunda r.
2 216-c h disin qeydl rin bax.
3 X varic bc x ( ) felind n g lmi xarici sözünün c midir. X xaric olmaq, xarici
is xaric olan dem kdir. Xarici deyildikd , müs lman camaat ndan ayr b özün d st yaradan v ya yaranm
bel bir d st qo ulan, d lil-sübutsuz olaraq böyük günah sahibini kafir sayan v ri zidd olan dig r
xlaqlar özünd c m ed n fasiql r n rd tutulur. Bu firq müs lmanlar aras nda meydana g lmi ilk fir-
dir. Onlar Allah n raz qald , C nn tl müjd nmi , slam üçün can ndan v mal ndan keçmi , öl k
Pey mb sadiq olmu Osman v li kimi iki böyük shab ni kafir say b hid etmi r.
4 Saib - ard l olaraq on di i d balalayan v buna gör b bütp stl ri t find n sitayi edil n
di i d . Bütp stl r onu s rb st burax r, onu minmir, onunla yük da r, yununu q rxm r v südünü d
ancaq qona a ver rdil r. Bu pis ad ti is bl r aras nda ilk d Amr ibn Lühey d b salm dir.
229
4-cü f sil. Namaz snas nda : -

veril n salam almaq olmaz
: -
. .« »:
[ : ]
629. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
ni bir i dal nca gönd rdi v m n d rhal gedib o i i gördüm, sonra yen
onun yan na qay td m. M n Pey mb yax nla b salam verdim, lakin o,
nim salam almad . Bir Allah bilir ki, m nim q lbimd n n r keçdi. Öz-
özüm dedim: “Ola bilsin ki, l ngidiyim gör Allah n Elçisinin m q bi
tutmu dur?” M n (bir d ) ona salam verdim, lakin o, yen m nim salam al-
mad . Bu m ni vv lkind n d çox k rl ndirdi. M n (yen ) ona salam ver-
dim. Bu d o, m nim salam ald v dedi: “M s nin salam alma a
mane olan yaln z namaz q lma m idi.” H min vaxt Pey mb r d sinin
üstünd idi v qibl n ba qa bir t yön lmi di. ( l-Buxari, 1217)
5-ci f sil. Namaz q lark n ll ri : -

bel qoymaq
[ : ]. : -
630. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r (namaz q lan) ada-
ma ll rini belin qoyub namaz q lma qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 135)
hih l-Buxari 230 hv s cd si kitab .
-
22 – S hv s cd si kitab
1-ci f sil. (Dörd rük t zin ) : -
be rük t namaz q lan adam (n
etm lidir?)
»: -
[ : ]. . .«
631. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r zöhr namaz
be rük t q ld . Ondan: “Namaza lav mi olundu?”– dey soru dular. Pey-
mb r : “N olub?”– dey soru du. (Ona): “S n be rük t q ld n”– dedil r.
Onda o, salamlardan sonra iki d s cd etdi. ( l-Buxari, 1226)
2-ci f sil. (Namaz q lan) kims : -

namazda ik n müraci t olunmu -
dursa, o, li il i ar etm li v
dinl lidir
. .
. .
.
:
»: .
[ : ] .«
632. Kureyb r vay t edir ki, ibn Abbas Misv r ibn M xr v Abdur-R hman
ibn zh r onu Ai nin yan na gönd rib tap rd lar ki: “Ham n ad ndan
ona salam söyl v ondan srd n sonra q nan iki rük t namaz haqq nda so-
ru . Ona de: “Biz x r g lib çatm r ki, s n o iki rük ti q rsan. Lakin biz
o da m lumdur ki, Pey mb r bu namaz q lma qada an etmi dir.”
bn Abbas demi dir: “M n Öm r ibn X ttabla birlikd bu namaz q lan
adamlar c zaland rard q.”
231
Kureyb dedi: “M n Ai nin yan na g lib onlar n dedikl rini çatd rd m.”
Ai dedi: “S n Ummu S n soru !” M n qay b Ai nin dediyini onla-
ra x r verdim. Onlar da m ni Ummu S nin yan na gönd rdil r v tap-
rd lar ki, Ai n soru du umu ondan soru um.
Ummu S dedi: “M n Pey mb rin ( srd n sonra) iki rük t namaz
lma qada an etdiyini e itdim, sonra da onun sr namaz ndan sonra bu iki
rük ti ld gördüm. O m nim yan ma g ldiyi vaxt nsardan olan B ni Ha-
ram q bil sinin qad nlar m nim yan mda idil r. M n k nizl rd n birini onun
yan na gönd rib tap rd m ki, gedib onun yan nda dursun v ona desin: “Um-
mu S s deyir: “Ey Allah n elçisi, m n s nin bu iki rük ti qada an etdi-
yini e itmi dim, indi is s nin bu iki rük ti q ld görür m.” (Sonra Ummu
k niz dedi:) “ r o li il s i ar ets , k nara ç kil v gözl .” K -
niz gedib (Ummu S nin dediyini Pey mb ) dey nd o, li il i ar
etdi v k niz k nara ç kilib gözl di. Pey mb r namaz bitirdikd n sonra
dedi: “Ey bu Ümeyy nin1 q , m nd n srd n sonra q ld m iki rük t ba-
sind soru dun. Bu ona gör dir ki, Abdul-Qeys q bil sind n bir d st adam
yan ma g lib m ni zöhrd n sonra q laca m iki rük t namazdan yay nd rd . Bu
min (sünn t) namaz r.” ( l-Buxari, 1233)
1
bu Ümeyy Ummu S nin atas r.
hih l-Buxari 232 naz r kitab .
-
23 – C naz r kitab
1-ci f sil. : -
Ax r k lm si “L ilah ill lah”
olan kims haqq nda
- - »: : -
] .« »: .«
[ :
633. bu Z rr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir n r1 yan ma g lib
x r verdi (v ya m ni müjd di) ki, ümm timd n Allaha rik qo ma-
b öl n h r k s C nn daxil olacaq.” M n soru dum: “Zina v o urluq etmi
olsa bel ?” Dedi: “Zina v o urluq etmi olsa bel .” ( l-Buxari, 1237)
: .« »: : -
[ : ].
634. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allaha
rik qo ub öl rs , C nn gir r.” M n dedim: “Kim Allaha rik qo ma-
b öl rs , C nn daxil olar.” ( l-Buxari, 1238)
2-ci f sil. C naz nin ard nca : -

getm yin mr olunmas
-
.
[ : ].
635. vay t edilir ki, B ra ibn Azib demi dir: “Pey mb r biz yeddi eyi mr
etdi v yeddi eyi qada an etdi. O, biz c naz nin ard nca getm yi, x st ni zi-
yar t etm yi, (m clis ) d t ed nin d tini q bul etm yi, m zluma yard m
etm yi, and yerin yetirm yi, veril n salam alma v asq ran adama r hm t
dil yi2 mr etdi. V biz gümü qabdan (istifad etm yi), q l üzük, ip k,
rxara, ip k qat olan libas v atlas parça (geym yi) qada an etdi”3. ( l-
Buxari, 1239)
1
Burada C brail n rd tutulur.
2
Asq rd qdan sonra “ lh mdulillah” dey n müs lmana “Y rh muk llah” dem k vacibdir.
3
H disd olan qada alardan yaln z alt sadalanm r. Lakin imam Buxarinin “libas” kitab nda
vay t etdiyi h disd deyilir ki, Pey mb r ip kd n olan y ri d onlara qada an etmi dir. Qeyd etm k
laz md r ki, h disd qada an olunmu yeddi ey bu ümm tin ki il rin aiddir. Q l v gümü qablardan
istifad etm k is h m ki il , h m d qad nlara aiddir.
233
3-cü f sil. Meyit k : -

büküldükd n sonra ona ba
km k
- - -
.« »: .
»:
[ : ]. .« - -
636. vay t edilir ki, nsar qad nlardan Pey mb bey t etmi Ummu la
demi dir: “Mühacirl r pü k atma yolu il ( nsar n yan na) yerl dirildikd Os-
man ibn M zun biz dü dü v biz onu öz evimizd sakin etdik. (Bir müdd t-
n) sonra o x st ndi v el h min x st likd n d v fat etdi. O, öl nd n son-
ra onu yuyub öz libas na bürüdül r. (Bu vaxt) Pey mb r (biz ) g ldi v m n
dedim: “Allah s r hm t el sin, ey bu Saib!1 n ahidlik edir m ki, Allah
ni hörm tli etmi dir.” Pey mb r dedi: “S n n bilirs n ki, Allah onu hör-
tli etmi dir?” Dedim: “Atam s qurban, ya R sulullah, Allah (ona hörm t
göst rm yib) kim hörm t göst k?” Pey mb r buyurdu: “Ona art q
ölüm g lmi dir. Vallahi, m n ona xeyir arzulay ram. M n Allah n elçisi oldu-
um halda, vallahi ki, ba ma n r g yini bilmir m.”
Ummu la dedi: “Vallahi, o vaxtdan b ri m n heç k si (bu cür t rifl yib)
miz ç xarm ram.” ( l-Buxari, 1143)
-
» :
[ : ] .«
637. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Atam hid olduqda2
n onun üzünd ki örtüyü götürüb a lama a ba lad m. shab r m (ör-
tüyü onun üzünd n götürm ) qoymurdular. Pey mb r is bunu m
qada an etm di. Bibim Fatim d a lama a ba lad . Pey mb r (ona) dedi:
“A lasan da, a lamasan da (bu heç n yi d yi n deyil). Siz onu (döyü meyda-
ndan) götürüb aparanad k m kl r öz qanadlar il onun üstün kölg sal-
lar.” ( l-Buxari, 1244)
4-cü f sil. Öl nin ail sin ölüm : -

rini çatd ran adam haqq nda
-
[ : ].
1
bu Saib Osman ibn M zunun kuny sidir. 92-ci h disin qeydl rin bax.
2 Cabirin atas Uhud döyü ünd hid olmu dur.
638. bu Hureyra r vay t edir ki, N ca inin1 v fat etdiyi gün Pey mb r onun
ölüm x rini ( shab rin ) bildirdi. (Sonra) namazgaha g lib camaat c rg -
rg düzdü v dörd d t kbir g tirdi.2” ( l-Buxari, 1245)
»: : -
- -
[ : ] .«
639. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r dedi: “Zeyd bayra götürdü, -
hid oldu, sonra C r ibn bu Talib onu götürdü, o da hid oldu, sonra Abdul-
lah ibn R vaha onu götürdü, o da hid oldu.3” Bunu dey nd Pey mb rin
gözl ri ya la doldu (v o davam edib dedi): “Sonra Xalid ibn V lid (heç k s-
n) mr almadan onu götürdü v ona z r n sib oldu.” ( l-Buxari, 1246)
5-ci f sil. Övlad n ölümün s bir : -

edib mükafat Allahdan dil n
kims nin f zil ti
»: : -
[ : ] .«
640. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H ddi-bülu a çat-
mam üç u öl n el müs lman yoxdur ki, Allah onu u aqlara olan m rh -
tinin lütfü say sind C nn daxil etm sin.” ( l-Buxari, 1248)
6-c f sil. Yax olar ki, (meyit) t k : -

sayda yuyulsun
»: : -
[ : ]. .« »: .«
641. vay t edilir ki, Ummu tiyy l- nsariyy demi dir: “Pey mb rin
(Zeyn b) v fat etdikd , o bizim yan za g lib dedi: “Onu üç v ya be d -
yaxud m sl t bilirsinizs , bundan da çox su v sidr4 il yuyun. Ax nc -
na kafur da qat n. inizi bitirdikd n sonra m
5 x r verin.” Biz (onu yu-
yub) qurtard qdan sonra Pey mb x r verdik. O, izar 6 biz verib
dedi: “Onu buna sar n!” ( l-Buxari, 1253)
1 N ca i – H istan kral n titulu. Ad is sh dir.

2 Hicr tin 8-ci ilind Pey mb r qiyabi olaraq onun c naz namaz q lm r. Çünki H istanda
onun c naz namaz q nmam r.
3 Bu shab r müs lmanlar n rumlulara qar apard qlar Mut döyü ünd hid olmu lar.
4 am f sil sind n h mi ya l, iyn yarpaql a acd r.
5 D fn kimil r f sil sind n h mi ya l a acd r.
235
7-ci f sil. Meyiti (yuyanda) sa : -

zalar ndan ba lamaq laz md r
.« »: : -
[ : ].
642. Ummu tiyy r vay t edir ki, Pey mb r yuyan (qad nlara) de-
mi dir: “Onun sa t find n v d st mazda yuyulan zalar ndan ba lay n.”
(Ummu tiyy ) demi dir: “Biz onun saçlar daray b üç hörük hördük.”
l-Buxari, 1254)
8-ci f sil. K n üçün a parça : -

(seçm k)
-
[ : ].
643. Ai r vay t edir ki, Pey mb ri nin S huliyy rind haz rlan-
üç d a appaq pamb q parçaya bürüdül r. Bunlar n aras nda n köyn k,
d mmam var idi.” ( l-Buxari, 1246)
9-cu f sil. K nin iki parçadan : -

ibar t olmas
- - -
.« »:
[ : ]
644. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Bir n r fatda ik n d sinin üs-
tünd n yer y ld v boynu s nd . Pey mb r buyurdu: “Onu su v sidr il
yuyun v iki parçaya bürüyün; ona tir vurmay n, ba da örtm yin, çünki
Qiyam t günü o, lbiy dey -dey h r olunacaq.” ( l-Buxari, 1265)
1 2
10-cu f sil. : -
Meyit üçün k n (seçm k)
: -
.« »:
: »:

2 Y ni, Qiyam t günü dirildil k.
¢ ¡ •[ .« Z 0/ . - , +* ) ( '&%$ #" ![
[ : ] Z¦¥¤£
645. bn Öm r r vay t edir ki, Abdullah ibn Ubey v fat etdikd n sonra onun o -
lu Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, köyn yini ver, atam ona
bürüy k, onun namaz q l v onun üçün (Allahdan) ba lanma dil ”. Pey-
mb r köyn yini ona verdi v dedi: “(Onu d fn etm apard qda) m bil-
dir rs n, c naz namaz q laram.” (Bir müdd td n sonra Abdullah n o lu g -
lib) Pey mb x r verdi. Pey mb r ona namaz q lmaq ist nd Öm r
onun yind n dart b dedi: “M r Allah münafiql rin c naz namaz q l-
ma s qada an etm yibmi?” Pey mb r : “M n (onlar n c naz namaz -
q b-q lmamaqda) ixtiyar sahibiy m!”– deyib bu ay ni oxudu: “Onlar üçün
ba lanma dil n d , dil n d , h tta, onlar üçün yetmi d ba lanma
dil n bel , Allah onlar sla ba lamayacaq” , sonra da onun c naz na-
1
maz q ld . (Onda) bu ay nazil oldu: “Heç vaxt onlardan ölmü bir k sin c -
naz namaz q lma, q brinin ba nda da durma. Çünki onlar Allah v Onun
Elçisini inkar etdil r v günahkar olaraq öldül r.”2 ( l-Buxari, 1269)
. : -
[ : ]
646. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Abdullah ibn Ubey fn edildikd n sonra
Pey mb r lib onu q bird n ç xard , onun üstün yüngülc tüpürdü v öz
köyn yini ona geyindirdi.” ( l-Buxari, 1270)
11-ci f sil. r k n meyitin : -

ancaq (b nini v ) ba v ya
(b nini v ) ayaqlar örtm
çatarsa, bununla onun ba
örtülm lidir
-
.
[ : ].
647. vay t edilir ki, X bbab demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd Allah n
Üzünü dil k (M kk n M din ) hicr t etdik v (buna gör d ) Allah
bizi mükafatland rd . Bizl rd n kimisi (bu dünyada) öz mükafat ndan dadma-
dan ölüb getdi, Musab ibn Umeyr o kims rd n idi. Kimisinin d mükafat öz
hr sini vermi v o, (indiy k) onu y maqdad r. (Musab ibn Umeyr) Uhud

237
döyü ünd hid oldu. Biz onu k nl k üçün (onun ynind ki) libasdan
ba qa bir ey tapa bilm dik. Bu libasla onun ba t fini örtürdük ayaqlar aç q
qal rd , ayaqlar örtürdük ba aç q qal rd . Onda Pey mb r biz , (bu li-
basla) onun ba t fini örtm yi, ayaqlar n üstün d tirli qam qoyma
mr etdi.” ( l-Buxari, 1276)

zaman nda h r kim vv lc n
özü üçün k n haz rlayard sa,
heç k s onu q namazd
. - -
. .
.
]. . .
[ :
648. vay t edilir ki, S hl demi dir: “(Bir d ) bir qad n Pey mb ha iy -
nmi parçadan (tikilmi ) bir bürd g tirdi.”
(S hl h dis qulaq asan tabiinl rd n soru du:) “Heç bilirsiniz bürd n -
dir?” Onlar: “Bürünc kdir”- dey cavab verdil r. S hl: “B li”- dedi.
(Bürünc yi g tir n qad n) dedi: “M n onu öz ll riml toxumu am v g -
tirmi m ki, onu s geyindirim.” Pey mb r ehtiyac üzünd n bürünc yi
götürdü, sonra da onu geyib bizim yan za g ldi. Filank s onu t rifl yib de-
di: “N göz l bürünc kdir, onu m ba la!” Camaat dedi: “Yax i görm -
din. Ax Pey mb r onu ehtiyac üzünd n geyinmi di. S n bil -bil ki, o (heç
si) r dd etmir, bunu ondan ist din.” O dedi: “Vallahi ki, m n bunu ondan
geyinm k üçün ist dim. M n bu bürünc yi ondan ona gör ist dim ki, o,
nim k nim olsun.”
hl dedi: “(Ax rda) o bürünc k onun k ni oldu.” ( l-Buxari, 1277)
13-cü f sil. : -
Qad nlar c naz nin ard nca ged
bil rmi?
[ : ]. -
649. vay t edilir ki, Ummu tiyy demi dir: “C naz nin ard nca getm k bi-
qada an edilmi dir, lakin bu biz ciddi v q ti sur td qada an olunmam -
.” ( l-Buxari, 1278)
14-cü f sil. Qad n öz rind n : -

ba qa birisi üçün yas saxlamas
»: -
[ : ] .«
650. vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si Ummu H bib demi dir: “M n
Pey mb rin bel dediyini e itdim: “Allaha v Axir t günün iman g tirmi
qad na ölmü bir kims üçün üç günd n art q yas saxlamaq halal deyildir. Yal-
z ri üçün dörd ay on gün (yas saxlaya bil r).” ( l-Buxari, 1281)
15-ci f sil. Q birl ri ziyar t : -

etm k
.« »: -
. .
[ : ] .« »:
651. s ibn Malik r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r bir q brin ba nda
durub a layan qad n yan ndan keç rk n (ona) buyurdu ki: “Allahdan qorx
s bir et!” Qad n onun kim oldu unu bilm yib dedi: “ l ç k m nd n! M -
nim ba ma g n müsib t s nin ba na g lm yib.” Qad na: “Bu, Pey mb r
idi”– dedil r. Bundan sonra o, Pey mb rin qap n yan na g ldi, lakin
orada göz tçil rast g lm di. Qad n (üzrxahl q edib): “M n s ni tan mam -
am”– dedi. Pey mb r buyurdu: “ lk sars nt an nda s bir etm k laz m idi!”
l-Buxari, 1283)
16-c f sil. Pey mb rin : : -

“Öl nin ail si onun üçün vay-
iv n qopar b a layarsa, – ro »:
özü d sa nda bel etmi - «
dirs , onda ona zab veril r”
sözü
: . : -
.« »
: . . - -
.« »:
[ : ]
239
652. vay t edilir ki, Usam ibn Zeyd demi dir: “Pey mb rin q (Zey-
b): “O lum ölür, biz g l!”– dey atas na x r gönd rdi. Pey mb r (x -
r g tir n adama buyurdu ki, Zeyn bin yan na qay b) onu salamlas n v
desin: “ übh siz ki, Allah n ald da, verdiyi d Özün aiddir. Onun yan nda
r eyin öz mü yy n li var... S bir et v (bunun zin Allah yan nda
mükafat qazanaca na) ümid ba la!” (Bir müdd td n sonra) Zeyn b, (atas )
mütl q g lsin dey , and verib (x rçini yen ) onun yan na gönd rdi. Pey m-
r qalx b S d ibn Ubad , Muaz ibn C l, Ubey ibn K b, Zeyd ibn Sabit v
ba qa bir neç shab il onun yan na g ldi. (Ev daxil olduqda) körp ni Pey-
mb verdil r. U aq x ldayaraq1 n s al rd . (Bunu gör nd ) Pey-
mb rin gözl ri ya la doldu. S d dedi: “Bu n dir, ya R sulullah? (S n d
lay rsan?)” Pey mb r buyurdu: “Bu, Allah n Öz qullar n q lbin sald -
m rh tdir. Allah Öz qullar ndan yaln z r hmli olanlara r hm edir.” ( l-
Buxari, 1284)
- -
.« »: .« »: –
[ : ].
653. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Biz Pey mb rin q n2
fnind i tirak etdik. (O vaxt) Pey mb r q brin ba t find oturmu du.
n onun gözl rinin ya la doldu unu gördüm. O soru du: “Aran zda bu gec
qad il yax nl q etm n bir kims varm ?” bu T lh : “M n”– dey cavab
verdi. Pey mb r : (ona) “El is s n dü !”– dey buyurdu. O, qad n q bri-
dü dü (v onu yerb yer etdi).” ( l-Buxari, 1285)
: . : : -
:
.« »: .
[ : ] .Zµ´³²±°[ :
654. Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Öl n adam, b n ail sinin
ona a lama ndan dolay zab ç kir.”
bn Abbas demi dir: “Öm r v fat etdikd n sonra m n onun dedikl rini
Ai söyl dim. Ai dedi: “Allah Öm r hm t el sin! Vallahi, R sulullah
dem mi dir ki, Allah mömin , ail sinin ona a lama ndan dolay zab verir.
ksin , R sulullah demi dir ki: “Allah kafir , ail sinin ona a lama ndan do-
lay zab art r.” Sonra (Ai ) bel buyurdu: Quran n “Heç bir günahkar ba -
qas n günah yükünü da maz” ay si3 siz kifay t ed r. ( l-Buxari, 1288)
»: : -
[ : ] .«
1 H disi dan an ravi demi dir: “Dey n, Üsam demi dir ki: “Körp quru v bo su qab ndan
xan s s kimi s s ç xar b inild yirdi.”
2 Pey mb rin q Ümmü Gülsüm hicr tin 9-cu ilind v fat etmi dir.
3 “ l-Fatir” sur si, 18.
655. vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “(Bir d ) Pey-
mb r bir y hudi qad n (q brinin) yan ndan keç rk n ail sinin onun
üçün a lad (görüb) dedi: “Onlar onun üçün (vay- iv n qopar b) a lay rlar,
halbuki q bird ona zab veril r.” ( l-Buxari, 1289)
17-ci f sil. Öl n adam üçün n cür : -

lamaq b nilmir?
»: -
] .« » : .«
[ :
656. vay t edilir ki, Mu ira demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e it-
dim: “M nim ad mdan dan lan yalan ba qa birisinin ad ndan dan lan yalan
kimi deyildir. Kim bil kd n m nim ad mdan yalan dan arsa, C nn md
öz yerini tutsun!”
(Mu ira h mçinin) demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e itmi-
m: “Kimin üçün vay- iv n sal b a lasalar, buna gör ona zab veril r.” ( l-
Buxari, 1291)
18-ci f sil. Paltar c ran kims : -

bizd n deyildir
.« »: : -
[ : ]
657. Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üz-gözün döy n, palta-
n yaxas c ran v cahiliyy t dövründ deyil n sözl ri dey n kims bizd n
deyildir. 1” ( l-Buxari, 1294)
19-cu f sil. Pey mb rin S d ibn : -

Xovl yaz g lm si
: -
: .« » :
»: « »
: .«
»:
[ : ] .«
1 Ölüy a lad qda h ddi a an h r k s Pey mb rin sünn sin zidd h t etmi hesab olunur.
241
658. vay t edilir ki, S d ibn bu V qqas demi dir: “M n vida h cci ilind x s-
nmi dim dey Pey mb r (tez-tez) m ba ç kirdi. Onda m n (ona)
dedim: “M nim x st liyim çox a rla b! M n var-dövl t sahibiy m, q mdan
ba qa da bir varisim yoxdur. Mal n üçd ikisini s ver bil mmi?” O:
“Xeyr!”– dey buyurdu. Dedim: “Yar (ver bil mmi)?” O: “Xeyr”– dey
cavab verdi, sonra da bel buyurdu: “Üçd birini, slind üçd biri d çoxdur.
übh siz ki, s nin üçün varisl rini z ngin qoyub getm yin, onlar kas b v di-
nçi v ziyy td qoyub getm yind n daha xeyirlidir. S n Allah n Üzünü dil -
k x rcl diyin s nin, h tta h yat yolda n a na qoydu un (loxma-
n) bel zini mütl q alacaqsan.” Dedim: “Ya R sulullah, m n (burada ölüb) qar-
da lar mdan gerid mi qalaca am?” O dedi: “S n sla gerid qalmayacaqsan. Et-
diyin (h r bir) yax l say sind s nin d n v hörm tin mütl q artacaq.
Bundan ba qa b lk d , s n el bir uzun ömür ya ayacaqsan1 ki, s nin say nd
zil ri xeyir ld ed k, dig rl rin is z r d kdir.2 Allah m, shab -
rimin hicr tini tamamla v onlar geri dönd rm . Yaz q S d ibn Xovl !”
3
(S d ibn bu V qqas demi dir:) “Pey mb r (bu sözü il ) onun M kk -

v fat etm sin 4 heyfsil ndi.” ( l-Buxari, 1295)
20-ci f sil. Müsib t üz verdikd : -

ba q rxma n qada an olunmas
-
:
[ : ].
659. vay t edilir ki, (bir d ) bu Musa a r x st ndi v ba zövc rind n
birinin quca nda ik n bay ld . Bu vaxt zövc si (f ryad qopar b) a lama a ba -
lad v bu Musa ona heç n dey bilm di. Ay ld qda is dedi: “Pey mb -
rin uzaq oldu u kims n m n d uza am. H qiq n, Pey mb r (müsi-
t üz verdikd ) iv n sal b a layan, ba q rxd ran v paltar c ran kims -
n uzaqd r!” ( l-Buxari, 1296)
21-ci f sil. Ba vermi müsib td n : -

(x r tutdu u zaman) oturan v
üzünd k r hissi oyanan kims
haqq nda
: -
- -
1 Bu hadis n sonra S d ibn V qqas q rx il yax n ya am r.

2 Burada xeyir v z r deyildikd bu s hab nin li il möminl n sib olan xeyir v kafirl d n
r n rd tutulur.
3 Burada Pey mb r Allaha dua edir ki, shab rini M kk sakin etm yib sa -salamat M din
qaytars n.
4 S d ibn Xovl 632-ci ild M kk v fat etmi dir.
: .
[ : ] .« »
660. vay t edilir ki, Ai demi dir: “ bn Haris nin, C rin v ibn R vahan n
hid oldu una dair x r Pey mb çatd qda o, (yer ) oturdu, k rli ol-
mas üzünd n hiss olunurdu, m n qap n aras ndan ona bax rd m. (Bu vaxt)
bir n r onun yan na g lib: “C rin qad nlar ...”– dey onlar n (f ryad qopa-
b) a lad qlar bildirdi. Pey mb r ona mr etdi ki, (bu cür a lama ) on-
lara qada an etsin. Adam getdi, sonra ikinci d (Pey mb rin yan na) g -
lib onlar n ona ita t etm dikl rini bildirdi. Pey mb r : “Onlara qada an
et!”– dey buyurdu. Adam üçüncü d Pey mb rin yan na g lib dedi:
“Vallahi, onlar bizi yendil r, ya R sulullah.” Pey mb r buyurdu: “(Get) on-
lar n a torpaqla ba la!” ( l-Buxari, 1299)
22-ci f sil. Müsib t üz verdikd : -

rli oldu unu bildirm n
kims haqq nda
.
»:
.«
[ : ]. :
661. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “ bu T lh nin o lu x st n-
di v bu T lh evd yox ik n v fat etdi. Zövc si u n öldüyünü gör nd
onu yuyub k nl di v evin bir t fin qoydu. bu T lh ev g ldikd so-
ru du ki: “U aq nec dir?” Qad n dedi: “U aq sakitl ib v m n inan ram ki, o,
art q rahatla b.” bu T lh onun do ru dan güman etdi v (zövc si
il birlikd ) uzan b yatd . S r aç ld qda bu T lh qüsl etdi, evd n ç xark n
qad n ona u n öldüyünü bildirdi. bu T lh Pey mb rl birlikd (sübh)
namaz q ld qdan sonra ba lar na g nl ri ona dan . Pey mb r dedi:
“Ümid edir m ki, Allah bu gec nizi sizin üçün mübar k etmi dir!”
nsardan biri demi dir: “M n onlar n doqquz övlad gördüm. Ham
Quran oxuyurdu1.” ( l-Buxari, 1301)
23-cü f sil. Pey mb rin : : -

“H qiq n, biz s nd n (ayr ld -
za gör ) k rl nirik” sözü « »:
- -
1 Y ni onlar n h r biri Quran zb r bilirdi.

243
.« »: .
»:
[ : ] .«
662. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd d -
mirçi bu Seyfin yan na g ldik. bu Seyf brahimin süd anas n ri idi.
Pey mb r (o lu) brahimi quca na al b öpdü v onu iyl di. Bir müdd td n
sonra biz yen onun yan na getdik. brahim art q can verirdi. Pey mb rin
gözl ri ya la doldu. Abdur-R hman ibn Auf dedi: “S n d (a lay rsan), ya R -
sulullah?” O: “Ey ibn Auf, bu bir m rh tdir!”– dey buyurdu, sonra a laya-
laya dedi: “H qiq n, gözl r a lay r, q lb k rl nir v biz ancaq R bbimi-
zin raz qalaca sözl ri dan q. Ey brahim! H qiq n d , biz s nin ayr -
na k rl nirik.” ( l-Buxari, 1303)
24-cü f sil. : -
st nin yan nda a lamaq
-
»:
»: . «
- -
[ : ] .«
663. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “S d ibn Ubad x st n-
diyi zaman Pey mb r Abdur-R hman ibn Auf, S d ibn bu V qqas v Ab-
dullah ibn M sud il birlikd ona ba ç kdi. X st nin yan na daxil olduqda
ail sinin onun ba na y görüb soru du: “Öldümü?” Onlar: “Xeyr, ya
sulullah!” – dey cavab verdil r. Pey mb r (S di gör nd ) a lad . Orada-
lar Pey mb rin a lad gördükd a lama a ba lad lar. Pey mb r
dedi: “E itmirsinizmi? Allah gözl rd n axan ya a v q lbin k rl nm sin
gör (heç) k zab vermir. O ancaq buna gör ya zab verir, ya da r hm edir
(dey ) dilin i ar etdi. H qiq n, öl n adama ail sinin onun üçün (f ryad
edib) a lamas ndan dolay zab verilir.” ( l-Buxari, 1304)
25-ci f sil. Vay- iv n salma n v : -

rkd n a lama n qada an
olunmas , (v insanlar ) bundan
kindirm k haqq nda
: -
].
[ :
664. vay t edilir ki, Ummu tiyy demi dir: “Bey t1 snas nda Pey mb r
ölü üçün vay- iv n sal b a lamayaca za dair bizd n hd alm . Bizl rd n
be qad n – Ummu Suleym, Ummu la, bu S br nin q Muaz n zövc si v
ba qa iki qad n, yaxud bu S br nin q , Muaz n zövc si v ba qa bir qad n
istisna olmaqla heç k s hdin v fa etm di.” ( l-Buxari, 1306)
26-c f sil. : -
naz gör nd aya a qalxmaq
»: -
[ : ] .«
665. Amir ibn R bi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz c naz gör-
düyü zaman c naz nin ard nca getm ks , qoy c naz onu arxada buraxa-
nad k (v ya yan ndan keçib ged k, yaxud yer qoyulanad k) ayaq üst
dursun.” ( l-Buxari, 1308)
27-ci f sil. C naz ni görüb aya a : -

qalxan adam n vaxt otura bil r?
-
.
[ : ].
666. id l-M qburi r vay t edir ki, atas demi dir: “(Bir d ) biz bir c naz nin
fnind i tirak edirdik. bu Hureyra M rvan n lind n tutdu v c naz yer
qoyulmam dan vv l h r ikisi yer oturdu. (Bu vaxt) bu S id l-Xudri g lib
rvan n lind n tutub dedi: “Qalx aya a! Vallahi, bu adam 2 bilir ki, Pey-
mb r bunu biz qada an etmi dir.” bu Hureyra dedi: “O do ru deyir.”
l-Buxari, 1309)
28-ci f sil. : -
hudinin c naz sini görüb aya a
qalxan kims haqq nda
. : -
[ : ] .« »: .
667. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Yan zdan c naz apa-
rd lar. (Bu vaxt) Pey mb r aya a qalxd v biz d onunla birlikd aya a
1 Pey mb rin d tini q bul ed k ona müti v sadiq olma a dair söz verm k.
2 bu S id “bu adam” dey nd bu Hureyran n rd tutmu dur.
245
qalxd q. Biz dedik: “Ey Allah n elçisi! Ax bu, y hudinin c naz sidir.” Pey m-
r buyurdu: “C naz gördüyünüz zaman aya a qalx n!” ( l-Buxari, 1311)
29-cu f sil. : -
naz ni qad nlar deyil, ancaq
ki il r aparmal rlar
»: -
.
[ : ] .«
668. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C naz (haz rlan b
maf 1) qoyuldu u v ki il r onu çiyinl rin ald zaman, r öl n adam
lisaleh olmu dursa: “M ni tez apar n”– dey r, yox r pis adam olmu -
dursa: “Vay hal ma! M ni hara apar rs z?”– dey r. Onun s sini insanlardan
ba qa ham e id r. H rgah, insan bu s si e its ydi, bay b yer y lard . ( l-
Buxari, 1314)
30-cu f sil. C naz ni yeyin-yeyin : -

aparmaq laz md r
»: -
[ : ] .«
669. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C naz ni (m zarl a)
yeyin-yeyin apar n! r o, lisaleh olmu dursa, siz onu xeyr qovu dur-
mu olarsan z. Yox, r pis adam olmu dursa, (tezlikl ) ri boynunuzdan at-
olars z.” ( l-Buxari, 1315)
31-ci f sil. C naz nin ard nca : -

getm yin f zil ti
. . : -
. :
[ - : ].
670. vay t edilir ki, ibn Öm x r verdil r ki, bu Hureyra demi dir:
“C naz nin ard nca ged n kims bir qirat2 savab qazan r.” bn Öm r dedi:
bu Hureyra (bunu) irdir.” Lakin Ai bu Hureyran n dediyini t sdiql -
yib dedi: “M n Pey mb rin bunu söyl diyini e itmi m.” Onda ibn Öm r
dedi: “(Dem k,) biz çox qiratlar itirmi ik.” ( l-Buxari, 1324-1325)
1 risin tabut qoyulub apar lan x k.

2 44-cü h dis bax.
32-ci f sil. Q birl rin üstünd : -

ibad tgah tikm yin qada an
olunmas haqq nda
»: -
[ : ]. .«
671. Ai r vay t edir ki, Pey rin v fat etm sin s b olan x st liy
tutuldu u zaman o demi dir: “Allah y hudil v xristianlara l t el sin!
Onlar pey mb rl rinin q birl rini ibad tgaha çevirmi r.”
Ai demi dir: “Pey r bu sözü dem ydi, müs lmanlar onun
brini a karda saxlayard lar. Ancaq m n onun q brinin ibad tgaha çevrilm -
sind n qorxuram.” ( l-Buxari, 135)
33-cü f sil. : -
Nifasl 1 halda öl n qad na c naz
namaz n q nmas
]. : -
[ :
672. vay t edilir ki, S mura ibn Cund b demi dir: “M n Pey mb rin arxa-
nda dayan b, nifasl ik n ölmü bir qad n c naz namaz q ld m. Pey m-
r c naz nin orta2 nahiy sind durdu.” ( l-Buxari, 1331)
34-cü f sil. : -
naz namaz nda l-Fatih
sur sini oxumaq
[ : ]. : -
673. vay t edilir ki, ibn Abbas c naz namaz q lark n l-Fatih sur sini oxu-
duqdan sonra demi dir: “Qoy (camaat) bilsin ki, bu, sünn dir!” ( l-Buxari, 1335)
35-ci f sil. Öl n adam : -

ayaqqab lar n s sini e idir
»: -
.
- -
1 Nifas, do dan sonra qad n u aql ndan g n qand r.

2 Ki i üçün c naz namaz q nd qda is imam onun ba t find durmal r.
247
. . - -
[ : ] .«
674. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “B nd q br qoyuldu u v
yolda lar dönüb getdiyi zaman onlar n ayaqqab lar n s sini bel e idir v
min anda onun yan na iki m k g lib onu otuzdurur v ondan soru urlar
ki: “Bu Muh mm d deyil n adam haqq nda n dey bil rs n?” O: “M n a-
hidlik edir m ki, Muh mm d Allah n qulu v elçisidir”– dey cavab verir.
(Onda ona) deyirl r: “C nn m odundak yerin bax! Allah onun zin s -
C nn td bir yer verdi.”
Pey mb r deyir: “O adam h r iki yerini görür. Kafir v ya münafiq
ldikd is , (veril n suala o bel ) cavab verir: “Bilmir m, m n insanlar n dedi-
yini deyirdim.” (Onda ona) deyilir: “S n (haqq ) ba a dü mis n v (Quran)
oxumam san!” Bundan sonra d mir ç kicl onun qulaqlar n aras na bir z rb
vurulur v o el ba r ki, cinl r v insanlar istisna olmaqla, yan ndak lar n
ham onun s sini e idir.” ( l-Buxari, 1338)
36-c f sil. Müq dd s torpaqda v : -

ya buna b nz r bir yerd d fn
olunmaq ist n kims haqq nda
»: -
.
. . .
.« »: .«
[ : ]
675. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Ölüm m yi Musan n yan na
gönd rildi. M k Musan n yan na g ldikd Musa onu vurdu (v onun gözü
xd 1). M k R bbinin yan na qay b dedi: “S n m ni ölm k ist n bir
nd nin yan na gönd rdin.” Allah onun gözünü yerin qaytard v buyurdu:
“Qay t ona de ki: “ lini öküzün belin qoysun. lin g n tükl rin say q r
– h r bir tükün müqabilind bir il ömrü artacaq.” Musa dedi: “Ey R bbim! Son-
ra n olacaq?” Allah buyurdu: “Sonra öl ks n!” Musa dedi: “El is indi (öl-
k ist yir m).” Sonra da Allahdan onu at lm bir da n uçub dü düyü m sa-
q r müq dd s torpa a yax nla rmas dil di.”
bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r orada olsay-
m, siz onun yolun k nar nda, q rm qum t sinin yan nda (yerl n)
brini göst rdim.” ( l-Buxari, 1339)
1 Musa onun m k oldu unu bilmirdi, çünki m k onun yan na insan qiyaf sind g lmi v icaz siz
onun yan na daxil olmu du.
37-ci f sil. : -
hid c naz namaz q lmaq
: : -
»: .« »
[ : ]. .«
676. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Pey mb r Uhud döyü-
ünd hid olanlar iki-iki (h r iki n ri) bir k 1 büküb: “Hans biri Qu-
randan daha çox (ay ) bilir”- dey soru ur, ikisind n hans birin i ar edilirdi-
, onu birinci olaraq q br qoyur v deyirdi: “M n Qiyam t günü bunlara a-
hid olaca am!” Sonra onlar üz ril rind ki qan (yumadan) d fn etm yi mr
etdi. (Odur ki, shab r) onlar yumad lar v c naz ri üçün namaz q lmad -
lar. ( l-Buxari, 1343)
-
»:
- -
[ : ] .«
677. Uqb ibn Amir r vay t edir ki, bir gün Pey mb r gedib Uhud hidl ri
üçün c naz namaz q ld . Sonra (M din g ldi v ) minb qalx b dedi:
“M n sizi qabaqlayaca am (sizd n vv l bu dünyadan köç m). M n sizin
etdikl riniz ahid m. Vallahi, indi m n hovuzumu görür m. H qiq n,
yer üzünün x zin ri (v ya açarlar ) verilmi dir. Vallahi, m n öldükd n
sonra sizin Allaha rik qo aca zdan qorxmuram. M n sizin dünya (mal na)
gör bir-birinizl r qab t aparaca zdan qorxuram.” ( l-Buxari, 1344)
38-ci f sil. slam q bul etdikd n : -

sonra v fat etmi u aq üçün
naz namaz q rm ? Habel ,
aq ölüm aya nda ik n ona
slam dini rz edilirmi?
-
:
. .« »
. .« »: .
.« »: « »:
1 Burada iki ki inin bir k büküldüyü, yaxud bir k ni iki hiss bölüb, onlardan h r birinin
min hiss büküldüyü v eyni q bir qoyuldu u n rd tutulur.
249
»: . .« »: .
.«
:
-
[ - : ] .« »: . -
678. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) Öm r Pey mb rl
ba qa bir neç adamla birlikd ibn Sayyad n1 yan na getdi. Onlar onu B ni
al q bil sinin istehkam yan nda u aqlarla oynayan yerd tapd lar. (O
vaxt) ibn Sayyad art q h ddi-bülu a çatm . Pey mb r li il (yava ca ibn
Sayyad n çiynin ) vuranad k o, (onlar n g ldiyini) hiss etmirdi. Pey mb r
ibn Sayyaddan soru du: “S n m nim Allah n elçisi oldu uma ahidlik edirs n-
mi?” bn Sayyad ona bax b dedi: “M n ahidlik edir m ki, s n ümmil 2 gön-
rilmis n.” Sonra ibn Sayyad Pey mb rd n soru du: “S n m nim Allah n
elçisi oldu uma ahidlik edirs nmi?” Pey mb r ona cavab verm yib dedi:
“M n Allaha v onun elçil rin iman g tirmi m!” Sonra ondan soru du: “(Yu-
xuda) n görürs n?” bn Sayyad dedi: “(Yuxuda) m h m do ru x rl r,
m d yalan x rl r g lir.” Pey mb r dedi: “ in qar a dü üb (gördükl -
rini eytan s qarmaqar q göst rir).” Sonra Pey mb r ona: “S nin üçün
fikrimd bir ey tutmu am”– dedi. bn Sayyad: “Bu, d-Duxdur3”– dey cavab
verdi. Pey mb r buyurdu: “ til buradan! S n heç vaxt h ddini a a bilm -
ks n.” Öm r dedi: “Ya R sulullah, burax onun boynunu vurum.” Pey m-
r buyurdu: “ r o, odursa4, s n ona bata bilm ks n, yox r o de-
yils , onu öldürm yinin s heç bir xeyri yoxdur.”
vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Bundan sonra Pey mb r v
Ubey ibn K b ibn Sayyad n oldu u xurma ba na getdil r. Pey mb r is-
yirdi ki, ibn Sayyad onu görm diyi halda onun n dan e itsin. Pey-
mb r onun bürünc yin bürünüb uzand v caib s sl r ç xartd
gördü. (Bu vaxt) ibn Sayyad n anas Pey mb rin xurma a ac n arxas nda
gizl ndiyini görüb ibn Sayyada: “Ey Safi! (Bu ibn Sayyad n ad r). Muh m-
d buradad r”– dedi v ibn Sayyad d rhal s çray b aya a qalxd . Pey mb r
buyurdu: “ r qad n onu oyatmasayd , (onun kim oldu u biz ) b lli olar-
.” ( l-Buxari, 1354-1355)
: : -
»: . .« »
[ : ] .«
1 Bu, qeyri-adi zahiri görünü ü olan bir u aq idi ki, shab r onun m sihi-d ccal oldu unu güman edirdil r.
2 bn Sayyad “ümmi” dedikd , yaz b-oxuma bacarmayan bl ri q sd edir.
3 Pey mb r 44-cü sur nin 10-cu ay sind ki “ d-Duxan” (y ni duman) sözünü q sd edirdi ki, bunu
da ibn Sayyad düzgün t ffüz ed bilm di. Bel likl d , Pey mb r eytan n ona qarmaqar q sözl r
lqin etdiyini sübuta yetirdi.
4 Pey mb r bunu dem kl m sihi-d ccal q sd edir.
679. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb xidm t ed n y hudi bir
aq x st nmi di. Pey mb r ona ba ç km g ldi v onun ba t find
oturub ona: “Müs lman ol!”– dedi. U aq, yan nda durmu atas n üzün bax-
. Atas ona: “ bul-Qas ma ita t et!”– dedi v u aq slam q bul etdi. Sonra
Pey mb r onun yan ndan ç xd v dedi: “Onu oddan xilas ed n Allaha
md olsun!” ( l-Buxari, 1356)
»: : -
¥¤[ : .«
[ : ] Z¹¸¶µ´³²±°¯®¬«ª©¨§¦
680. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r bir körp fitr ti üz -
rind (tövhid meyilli olaraq) do ulur. Sonra ata-anas onu ya y hudi, ya xris-
tian, ya da m cusi edir. Bel , heyvanlar da göz l biçimd yaran r. Heç s n on-
lar n aras nda qula k sik bir heyvan görürs nmi?” Sonra bu Hureyra bu
ay ni oxudu: “H nif 1 olaraq üzünü din t f çevir! Allah n insanlara – x lq
etdiyi üurlu m xluq kimi verdiyi fitr t budur. Allah n yaratd heç cür d -
yi dirm k olmaz. Do ru din budur...2” ( l-Buxari, 1359)
39-cu f sil. Allaha rik qo an : -

adam ölümqaba “L ilah
ill llah” dey rs ...
: -
»:
.«
.« »: .
[ : ]. Z543[ :
681. vay t edilir ki, Museyyib ibn H zn demi dir: “ bu Talib3 ölüm aya nda
ik n Pey mb r onun yan na g ldi v orada bu C hl ibn Hi am v Abdul-
lah ibn bu Ümeyy ibn Mu iran 4 gördü. Pey mb r bu Talib dedi:
mi, “L ilah ill llah” k lm sini de ki, Allah yan nda s nin (dediyin ) ahid
olum.” bu C hl v Abdullah ibn bu Ümeyy dedil r: “Ey bu Talib, Ab-
dul-Mutt libin 5 dinind n üz çevirm kmi ist yirs n?!” Pey mb r tövhid
lm sini, onlar da öz dedikl rini ta o vaxta q r t krar etdil r ki, ax rda bu
Talib onlara son sözünü deyib Abdul-Mutt libin dinind qalaca bildirdi v
“l ilah ill llah” dem kd n imtina etdi. Pey mb r buyurdu: “Vallahi, m -
1 Batild n haqqa yön lib T k Allaha ibad t etm k.

2 “ r-Rum” sur si, 30.
3 bu Talib Pey mb rin misi v linin atas idi.
4 H r ikisi Pey mb rin qat dü ni idi.
5 Abdul-Mutt lib Pey mb rin babas v bu Talibin atas r.
251
qada an edil k s nin üçün ba lanma dil m.” Onda Uca Allah
onun bar sind bu ay ni nazil etdi: “Mü rikl rin C nn m sakinl ri olduq-
lar b lli olduqdan sonra qohum olsalar bel , Pey mb v möminl on-
lar üçün ba lanma dil k yara maz”1. ( l-Buxari, 1360)
40-c f sil. N sih t ver n adam : -

brin yan nda ik n, shab ri d
onun traf nda oturdu u halda
öyüd-n sih t ver bil r
: -
»:
.«
: « »:
[ : ]. Zzyxw[
682. vay t edilir ki, li demi dir: “Biz B qiul- arqadda2 bir c naz nin d f-
nind i tirak ed rk n Pey mb r bizim yan za g lib oturdu, biz d onun
traf nda oturduq. lind sa var idi. O, ba a ydi v lind ki san
yer vurma a ba lad . Sonra buyurdu: “Sizin h r birinizin, habel bütün b -
riyy tin C nn td v ya C nn md tutaca yer ( ld n q ) yaz lm -
r. H mçinin b db xt v ya xo xt olaca da yaz lm r.” (Bu vaxt) bir n -
r dedi: “Ey Allah n elçisi! El is q rimiz yaz lana arxay n olub ll ri
rk ed kmi? Onsuz da xo xt olan z xo xt b nd rin ll rini yerin
yetir k, b db xt olan z da b db xt b nd rin ll rini yerin yetir -
k.” Pey mb r buyurdu: “Xo xt olanlara xo xt insanlar n li, b d-
xt olanlara is b db xt insanlar n li müy ss r olacaq. Sonra Pey m-
r (bu ay ri) oxudu: “Kim (haqq olan n haqq ) verir v Allahdan qorxur-
sa v n göz l olan (“l ilah ill llah” k lm sini) t sdiq edirs , Biz onu n asan
olana nail ed yik. Kim d x sislik ed k bbin ehtiyac olmad güman
edirs v n göz l olan (“l ilah ill llah” k lm sini) yalan hesab edirs , Biz
onun üstün n ç tin olan yükl yik.”3 ( l-Buxari, 1362)
41-ci f sil. : -
Öz can na q sd ed n kims
haqq nda deyil nl r
»: -
[ : ] .«

2 B qiul- arqad M din q birstanl n ad r. B qi – içind a ac kötükl rinin oldu u razi, arqad
is bu razid bit n tikanl bir a ac n ad r.
3 “ l-Leyl” sur si, 5-10.
683. Sabit ibn D hhak r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim bil -bil ya-
landan slamdan ba qa bir dind oldu una and içs , dediyi kimi olar. Kim d -
mir al tl özünü öldür rs , C nn m odunda o al tl ona zab veril r.” ( l-
Buxari, 1363)
: -
[ : ] .« »
684. n ( l-B sri) demi dir: “Cund b bu m scidd biz bir h dis r vay t
etdi. Biz (bu h disi) n unutduq, n d ki Cund bin Pey mb rin ad ndan
yalan dan ndan ehtiyat edirik. Pey mb r buyurmu dur: “Bir n r ya-
ral idi. (A ya döz bilm yib) özünü öldürdü. Onda Allah buyurdu: “Qulum
ni qabaqlay b (t k) can na q sd etdi, M n d C nn ti ona haram et-
dim.” ( l-Buxari, 1364)
.« »: : -
[ : ]
685. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bu dünyada) özünü
bo an adam C nn md d özünü bo acaq, özünü (b çaq v ya ba qa ucu
bir al tl ) vuran adam C nn md d özünü vuracaq.” ( l-Buxari, 1365)
42-ci f sil. nsanlar n öl n adam : -

rifl si
.« »: -
»: .« »:
[ : ] .«
686. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) c naz apar lark n biz
onu xo sözl yad edib t rifl dik. Pey mb r : “Vacib oldu!”– dey buyurdu.
Sonra ba qa bir c naz apar lark n biz onu xo ag lm z sözl yad edib pisl dik.
Pey mb r (yen ): “Vacib oldu!”– dey buyurdu. Öm r ibn X ttab: “N va-
cib oldu?”– dey soru du. Pey mb r buyurdu: “Bunu xo sözl rl yad etdi-
niz, C nn t ona vacib oldu. Bunu da xo ag lm z sözl rl yad etdiniz, C n-
m ona vacib oldu. Siz Allah n yer üzünd ki ahidl risiniz!” ( l-Buxari, 1367)
: .« »: : -
[ : ]. .« »: : .« »:
687. Öm r ibn X ttab r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Hans bir müs l-
man n yax l sahibi oldu una dörd n r (müs lman) ahidlik ets , Allah
onu C nn daxil ed r. Biz: “B s üç n r (olsa)?”– dey soru duq. O: “Üç n -
r d (olsa)”– dey cavab verdi. Biz: “B s iki n r (olsa)?”– dey soru duq. O:
ki n r d (olsa)”– dey cavab verdi. Bundan sonra biz art q bir n r haq-
nda soru mad q. ( l-Buxari, 1368)
253
43-cü f sil. Q bir zab bar sind : -

varid olanlar
»: -
[ : ] .«ZBA@?>=[ :
688. ra ibn Azib r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Mömin q bird otuz-
durulduqdan sonra (onun yan na iki m k) g lir. Bundan sonra (mömin) Allah-
dan ba qa ibad t haqq olan m budun olmad na v Muh mm din Onun elçi-
si oldu una ahidlik edir. Bu, Allah n (bu) k lam r: “Allah iman g tir nl ri
dünya h yat nda da, axir td d möhk m sözl sabit saxlayar. Allah zal mlar
sapd rar. Allah ist diyini ed r.”1 ( l-Buxari, 1369)
.« »: : -
[ : ] .« »:
689. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r quyuya at lanlar n 2
din bax b dedi: “R bbinizin siz v d etdiyinin haqq oldu unu gördünüz-
mü?” Ondan soru dular: “S n ölül mi xitab edirs n?” (Pey mb r ) buyur-
du: “( ndi) onlar (m ni) sizd n yax e idirl r, lakin cavab ver bilmirl r.” ( l-
Buxari, 1370)
: »: : -
[ : ] .« Z<;:9[
690. Ai r vay t edir ki, Pey mb r (quyuya at lanlar bar sind ) demi dir:
ndi onlar anlay rlar ki, m nim dedikl rim haqd r. Uca Allah buyurur: “Söz-
süz ki, s n n ölül haqq e itdir bil rs n, n d dönüb ged n karlara ça
çatd ra bil rs n.” 3 ( l-Buxari, 1371)
: -
[ : ].
691. vay t edilir ki, sma bint bu B kr demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
qalx b xütb verdi v (h r bir) insan n q bird imtahan olunaca bar söh-
t açd . Bunu dey nd müs lmanlar (qorxudan) q rd lar.” ( l-Buxari, 1373)
44-cü f sil. Q bir zab ndan : -

(Allaha) s nmaq
.« »: : -
[ : ]
1 “ brahim” sur si, 27.

2 Bunlar B dr döyü ünd öldürülmü v c dl ri bo qalm bir quyuya at lm M kk mü rikl ri idi.
3 “ n-N ml” sur si, 80.
692. vay t edilir ki, bu yyub demi dir: “(Bir d ) gün batd qdan sonra
Pey mb r (evd n) ç xd v bir s s e idib dedi: “(Bunlar) q birl rind zab
n y hudil rdir.” ( l-Buxari, 1375)
»: : -
[ : ] .«
693. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r dua edib1 dey rdi: “Allah m!
bir zab ndan, C nn m zab ndan, h yat n v ölümün fitn sind n, m si-
hid-d ccal n fitn sind n S s ram!” ( l-Buxari, 1377)
45-ci f sil. Öl n adama s r- : -

ax am (C nn td v ya C n-
md olan) yeri göst rilir
»: -
[ : ] .«
694. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz öldük-
n sonra s r-ax am ona yeri göst rilir. C nn t hlind ndirs , C nn tlik, C -
nn m hlind ndirs , C nn mlik olacaq. Sonra (ona) deyilir: “Qiyam t gü-
nü Allah s ni dirild k bu s nin qalaca n yer olacaq.” ( l-Buxari, 1379)
46-c f sil. Müs lmanlar n (ölmü ) : -

övladlar haqq nda deyil nl r
[ : ] .« »: : -
695. vay t edilir ki, B ra demi dir: “ brahim v fat etdikd Pey mb r
demi dir: “C nn td onun süd anas var!” ( l-Buxari, 1382)
47-ci f sil. : -
Mü rikl rin (ölmü ) u aqlar
haqq nda deyil nl r
»: : -
[ : ] .«
1 Burada namaz snas nda salamlardan vv l dua oxumaq q sd edilir.
Duan n transkripsiyas : Allahumm inni uzu bik min zabil-qabri v min zabin-nari v min fitn -
til-m hy v l-m mati v min fitn til-m sihid-d ccal.
255
696. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb rd n mü rikl rin
aqlar haqq nda soru dular. O buyurdu: “Allah onlar yaratd zaman
onlar n n ll r ed kl rini yax bilir.” ( l-Buxari, 1383)
48-ci f sil -
»: : -
« »: .«
»:
. .
. .
. .
. .
.
. . .
.
. . .
[ : ] .«
697. vay t edilir ki, S mura ibn Cund b demi dir: “Pey mb r (çox vaxt
sübh) namaz q ld qdan sonra üzünü biz t f çevirib: “Sizl rd n kim bu
gec yuxu görüb?”– dey soru ard . Yuxu gör n adam öz yuxusunu dan ar, o
da ona: “Allah n ist diyi oldu!”– dey rdi. Bir gün yen soru du: “Sizl rd n bu
gec yuxu gör n olubmu?” Biz: “Xeyr!”– dey cavab verdik. Dedi: “M n is bu
gec yuxuda iki n r gördüm. Onlar m nim yan ma g ldil r v limd n tutub
müq dd s torpa a1 apard lar. Bir d gördüm ki, bir n r yerd oturub, ba qa
1 Müq dd s torpaq deyildikd , Beytül-Müq dd s v ya am n rd tutulur.

birisi d lind d mir qarmaq (onun ba üstünd ) dayan b. O, qarma oturan

adam n orduna1 soxub onun a n bir t fini qafas na q r c r, sonra da
bu qaydada onun a n dig r t fini c rd . (Bu snada) a n ( vv l) c -
lan t fi sa al r v o, t n h min t fi c rd . M n: “Bu n dir?”– dey
soru dum. O iki n r (m ): “Get!”– dedi. Biz yolumuza davam etdik. N ha-
t, arxas üst yer uzanm bir n rin yan na g ldik. Onun ba üstünd ba -
qa birisi dayanm , lind d böyük bir da var idi. O, bu da la uzanm ada-
n ba zirdi. Da (h r d ) onun ba na vurduqda da yumbalan b ge-
dirdi. Gedib da götürüb uzanan adam n yan na qay danad k onun ba biti-
k vv lki hal na qay rd . Adam g lib yen onun ba zirdi. M n: “Bu
kimdir?”– dey soru dum. (M ): “Get!”– dedil r. Biz yolumuza davam et-
dik. N hay t, g lib t ndir b nz r, üstü dar, alt geni bir oyu a çatd q. Bu
oyu un alt nda at alovlan rd . Alov h r d (günahkarlara) yax nla qda
onlar yuxar qalx rd lar, h tta, az qal rd ki, oradan bay ra ç xs nlar, alov s ngi-
dikd is geri ç kilirdil r. Orada lüt ki i v qad nlar var idi. M n: “Bunlar kim-
dir?”– dey soru dum. (M ): “Get!”– dedil r. Biz yolumuza davam etdik.
hay t, g lib (suyu) qandan olan bir çaya çatd q. Çay n ortas nda bir n r
durmu du. K nar nda is ba qa birisi dayanm , qar nda da çoxlu da lar
var idi. Çay n içind ki adam sahil ç xmaq ist dikd sahild ki adam da la
onun a ndan vurur v o, öz yerin qay rd . Bel , o h r d sahil ç xmaq
ist dikd sahild ki adam da la onun a ndan vurur v o, öz yerin qay rd .
n: “Bu n dir?”– dey soru dum. (M ): “Get!”– dedil r. Biz yolumuza da-
vam etdik. N hay t, ya l bir ba a çatd q. Ba da böyük bir a ac var idi. A ac n
dibind ixtiyar bir qoca v bir d st u aq var idi. Bir n r d a ac n yan nda
oturub qar ndak odu alovland rd . Sonra (yolda lar m) m ni a aca qald r-
lar v m ni el bir ev daxil etdil r ki, indiy k bundan göz lini görm mi -
dim. Orada qocalar, cavanlar, qad nlar v u aqlar var idi. Sonra m ni oradan
xard b bir az da yuxar qald rd lar v vv lkind n daha göz l v daha yax
bir ev daxil etdil r. Orada qocalar v cavanlar var idi. M n (o iki n ) de-
dim: “Bu gec siz m ni çox g zdirdiniz. ndi is m gördükl rim bar x -
r verin.” Onlar dedil r: “B li! A c lan adama g linc , o, bir yalanç r.
(Dünyada ik n) o, yalan dan ard v onun bu yalan h r t yay lard . Qiya-
t günün k onun a bel c lacaq. Ba zil n adam is o kims dir ki,
Allah ona Quran öyr tmi , lakin o gec r yatm 2, gündüzl r is onun için-
kil l etm mi dir. Qiyam t günün k onun ba bel zil k. D -
likd gördüyün adamlar zinakarlard r. Çay n içind gördükl rin is s m ye-
nl rdir. A ac n dibind ki ixtiyar qoca brahim , traf ndak u aqlar is in-
sanlar n övladlar r. Odu alovland ran C nn min göz tçisi – Malikdir. Da-
xil oldu un birinci ev bütün möminl rin evi, bu gördüyün ev is hidl rin
evidir. M n C brail m, bu da Mikaildir. Qald r ba ”. M n yuxar bax b ba-
m üz rind buluda b nz r bir ey gördüm. Onlar: “Bu s nin m nzilindir”–
dedil r. M n dedim: “Qoyun m n öz m nzilim daxil olum!” Onlar dedil r:
“S nin h tamamlamad n ömrün qal b. r ömrünü tamamlam olsay-
n, m nzilin gir rdin.” ( l-Buxari, 1386)
1 A z bo lu unun yanaqlar t find olan hiss rind n biri.

2 Burada gec namaz na qalxmamaq n rd tutulur.
257
49-cu f sil. Q fil ölüm : -

-
[ : ] .« » :
698. Ai r vay t edir ki, bir n r Pey mb rd n soru du: “Anam q fil v fat
etdi. Güman edir m ki, r o, dan ma a macal tapsayd , (mal ndan) s
verm yi v siyy t ed rdi. r m n onun zin s vers m, (bundan ona)
savab çatarm ?” Pey mb r : “B li!”– dey cavab verdi. ( l-Buxari, 1388)
50-ci f sil. Pey mb rin , bu : -

krin v Öm rin q birl ri
haqq nda deyil nl r
: -
[ : ].
699. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r (ölümünd n qabaq) x st -
ndiyi zaman (Ai nin yan nda qalma ) çox ist diyind n tez-tez: “Bu gün m n
harada qalaca am? Sabah m n harada qalaca am?”– dey Ai nin yan n-
da qalaca günü s birsizlikl gözl yirdi. (N hay t) o, m nim yan mda qald
gün ba m nim quca mda ik n v fat etdi v m nim evimd d fn edildi.” ( l-
Buxari, 1389)
: -
.
[ : ].
700. vay t edilir ki, Öm r ibn X ttab demi dir: “M n bu i 1 onlardan daha
layiqli olan tan ram. (Onlar) o k sl rdir ki, Pey mb r onlardan raz
qald halda v fat etmi dir. Onlar m nd n sonra kimi x lif seçs r, o da x -
lif olacaq. Onu e idin v (ona) ita t edin!” Sonra Öm r Osman n, linin, T l-
nin, Zubeyrin, Abdur-R hman ibn Aufun v S d ibn V qqas n ad ç k-
51-ci f sil. Ölül ri söym yin : -

qada an olunmas
[ : ] .« »: : -
701. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ölül ri söym yin! Çünki
onlar etdikl ri ll (gör öz aqib tin ) qovu mu lar.” ( l-Buxari, 1393)
1 Y ni, Öm r v fat etdikd n sonra x lif seçm kd .

hih l-Buxari 258 kat kitab .
–
24 – Z kat kitab
1-ci f sil. Z kat n vacibliyi : -
»: -
.«
[ : ]
702. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r Muaz ibn C li Y gön-
rk n demi dir: “Onlar Allahdan ba qa m budun olmad v m nim
Allah n elçisi oldu umu q bul etm d t et. r bunu q bul ets r, onla-
ra bildir ki, Allah onlara gec v gündüz be vaxt namaz q lma vacib buyur-
mu dur. Bunu da q bul ets r, onlara bildir ki, Allah onlara mallar ndan z kat
verm yi – dövl tlil rind n götürüb kas blara paylama vacib buyurmu dur.”
l-Buxari, 1395)
»: . -
[ : ] .«
703. bu yyub r vay t edir ki, bir n r Pey mb dedi: “M C nn
girm yim s b olacaq l bar x r ver.” ( shab r): “Ona n olub?
Ona n olub?”– dey soru dular. Pey r buyurdu: “O (bilm diyini öy-
nm k) ist yir. Allaha ibad t et v Ona heç k si rik qo ma, namaz q l, z kat
ver v qohumluq laq rini saxla!” ( l-Buxari, 1396)
»: . -
: .«
] .« »: .
[ :
704. bu Hureyra r vay t edir ki, bir b vi Pey mb rin yan na g lib dedi:
“M el bir l öyr t ki, ona l ed yim t qdird C nn daxil olum.”
Pey mb r buyurdu: “Allaha ibad t et v Ona heç k si rik qo ma, f rz buy-
rulmu namazlar q l, vacib buyrulmu z kat ver v ramazan ay oruc tut!” B -
vi dedi: “Can m lind olan Allaha and olsun ki, bundan art q heç n ed n
deyil m.” O ged nd n sonra Pey mb r buyurdu: “C nn t hlind n olan bir
adama bax b zövq almaq ist niniz varsa, qoy buna baxs n.” ( l-Buxari, 1397)
: -
. »:
259
: .«
.
[ - : ].
705. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r v fat etdikd n v
bu B kr (x lif ) olduqdan sonra bl rd n b zil ri kafir oldular. Onda Öm r
bu B kr ) dedi: “S n onlarla nec vuru a bil rs n ki, Pey mb r demi dir:
nsanlar: “l ilah ill llah” dem yinc onlarla vuru maq m mr edildi. Bu
sözü dey n h r k s haql bir s b olmad qca, mal v can m nd n qoru-
mu olar. (Q lbind kil rinin) hesab is Allaha aiddir.” bu B kr dedi: “Valla-
hi, m n, namaz z katdan ay ran (namaz q b z kat verm k ist n) h r k sl
vuru aca am. Çünki z kat mal n haqq r. Vallahi ki, r onlar (vaxtil ) Alla-
n elçisin verdikl ri ç pi i m verm kd n boyun qaç rsalar, buna gör
onlarla vuru aca am.” Öm r dedi: “Vallahi, bu, Allah n bu B krin q lbin
sald (do ru fikird n) ba qa bir ey deyildi. M n ba a dü düm ki, o, haql -
r.” ( l-Buxari, 1399-1400)
2-ci f sil. : -
kat verm nin günah
»: : -
»: .« »: .«
. .
[ : ] .« .
706. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Qiyam t günü) d -
r öz sahibinin yan na (dünyada) oldu undan daha göz l görk md g k.
r sahibi onlardan z kat verm mi dirs , onu ayaqlar n alt na al b tapdala-
yacaqlar. H mçinin qoyunlar da öz sahibinin yan na (dünyada) oldu undan
daha göz l görk md g k. r sahibi onlardan z kat verm mi dirs , d r-
naqlar il onu tapdalayacaq v buynuzlar il onu buynuzlayacaqlar.
Bu heyvanlar n üz rind ki haqlardan biri d suvar ld qlar yerd südünü
sa maq (v fa r-füq raya verm kdir).
Sizl rd n (qoyunlar n z kat ) verm n kims Qiyam t günü boynun-
da m n bir qoyunla g lib dem sin: “(Köm k et,) ey Muh mm d!” Çünki m n
dey m: “S heç bir eyl köm k ed bilm m. M n (Allah n hökmünü
) t bli etmi dim.” Habel boynunda n rild n bir d il g lib dem sin:
“(Yard m et,) ey Muh mm d!” Çünki m n dey m: “S heç bir eyl yard m
ed bilm m. M n (Allah n hökmünü s ) t bli etmi dim.” ( l-Buxari, 1402)
»: : -
« - -
[ : ]. ZÇÆÅÄ[ :
707. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allah n ona b
etdiyi var-dövl tin z kat vermirs , Qiyam t günü o var-dövl t ba n tükü
tökülmü 1, gözl rinin d üstünd iki qara xal olan ilana çevrilib onun boy-
nuna sar lacaq v a n h r iki t find n yap b dey k: “M n s nin var-döv-
tin m! M n s nin x zin m!” Sonra Pey mb r bu ay ni oxudu: “Allah n
Öz lütfünd n b etdiyini x rcl x sislik ed nl r el güman etm sinl r ki,
bu, onlar n xeyrin dir. ksin , bu, onlar üçün pisdir. Onlar n x sislik etdikl ri
ey qiyam t günü boyunlar na dolanacaqd r. Göyl rin v yerin miras Allaha
xsusdur. Allah n etdikl rinizd n x rdard r.”2 ( l-Buxari, 1403)
3-cü f sil. Z kat verilmi mal : -

zin say lm r
»: : -
[ : ] .«
708. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Be övqiy n3 az
(gümü n) z kat verm k g k deyil. Be d n az sayda olan sürüd n
kat verm k g k deyil. Be v sqd n4 az m hsuldan z kat verm k g k
deyil.” ( l-Buxari, 1405)
4-cü f sil. S halal qazancdan : -

verilm lidir
- »: -
] .« -
[ :
709. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim halal (yolla qa-
zand ) maldan s ver rs , – Allah ancaq halal olan q bul edir, – Allah
bu s ni sa li il q bul ed r, sonra da onu sahibi üçün, biriniz öz dayça-
b sl yib böyütdüyü kimi, da boyda olanad k böyüd r.” ( l-Buxari, 1410)
5-ci f sil. S q bul : -

olunanad k onu verm k g kdir
: -
[ : ].
1 Bu ifad ilan n h dd n art q z rli oldu una i ar dir.

2 “Ali- mran” sur si, 180.
3 Bir övqiy 40 dirh b rab rdir. Dem k, 5 övqiy 200 dirh b rab rdir. O dövrün 1 dirh mi 0,7
misqala, 200 dirh mi 140 misqala – bu da 595 qram gümü b rab rdir. Q la g linc , onun miqdar iyirmi
dinar v bundan art q olduqda onun q rxda bir hiss si v ya 2,5 % z kat verilm lidir. O dövrün 1 dinar
4,25 misqala, 20 dinar 85 qram g la b rab rdir. (“ rh Zadul-Müst na”, 6/103-104)
4 Bir v sq 60 saaya, bir saa is 2,40 kiloqrama bu daya b rab rdir. (“ rh Zadul-Müst na”, 6/104)
Dem k, 5 v sq 300 saaya, bu da 720 kiloqrama bu daya b rab rdir.
261
710. vay t edilir ki, Haris ibn V hb demi dir: “M n Pey mb rin bel dedi-
yini e itmi m: “S verin! H qiq n, el bir zaman g k ki, adam lin-
olan s il g zib-dola acaq, amma onu verm bir adam tapa bilm -
k. (Adam tap b s ni ona verm k ist dikd is h min) adam dey k:
“Dün n g tirs ydin götür rdim, bu gün is m nim buna ehtiyac m yoxdur.”
l-Buxari, 1411)
»: : -
[ : ] .«
711. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizin var-dövl tiniz
çoxal b ba zdan a b-da may nca Qiyam t qopmayacaq. o yer g lib çata-
caq ki, mal sahibi i ini-gücünü burax b s sini q bul ed k adam axtara-
caq. Haçandan-haçana (bel bir adam tap b) s ni ona t klif etdikd , h min
adam: “Ehtiyac m yoxdur”- dey k.” ( l-Buxari, 1412)
: -
»:
.
.
[ : ] .«
712. vay t edilir ki, Adiy ibn Hatim demi dir: “M n Pey mb rin yan nda
ik n iki n r ikay g ldi. Onlardan biri kas bç qdan, dig ri is yol k n
quldurlardan ikay t etdi. Pey mb r (onlar dinl dikd n sonra) dedi: “Yol
n quldurlara g linc , az bir zaman keçdikd n sonra karvanlar yanlar nda
heç bir mühafiz çi aparmadan M kk yollanacaqlar. Kas bç a g ldikd is ,
(bilin ki,) biriniz lind ki s il g zib-dola b bunu ondan q bul ed k bir
adam tapa bilm yi vaxt g lm yinc Qiyam t qopmayacaq. Sonra siz Alla-
n hüzurunda duracaqs z v s zinl Onun aras nda heç bir p rd olmayacaq.
(Dedikl rinizi) t rcüm ed k bir t rcüm çiniz bel olmayacaq. Sonra Allah
Öz qulundan soru acaq: “M n s mal-dövl t verm mi dimmi?” O: “Vermi -
din”– dey k. Sonra soru acaq: “M n s pey mb r gönd rm mi dimmi?”
O: “Gönd rmi din”– dey k. Bundan sonra o, vv lc sa na, sonra da soluna
baxacaq, lakin oddan ba qa bir ey görm k. El is heç olmasa, yar m xur-
ma (s ) il özünüzü Oddan qoruyun. Bunu tapmasan z, onda göz l söz
dan maqla (özünüzü Oddan qoruyun).” ( l-Buxari, 1413)
»: -
.«
[ : ]
713. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlara el bir zaman
k ki, adam lind ki q l s ni verm k üçün g zib-dola acaq, lakin
bunu ondan götür k bir adam tapa bilm k. H min vaxt ki il rin say az,
qad nlar n say is çox oldu undan q rx qad n bir ki inin dal nca dü üb onun
himay si alt na girm k ist diyini görm k olacaq.” ( l-Buxari, 1414)
6-c f sil. Yar m xurma v ya bir : -

rs verm kl özünüzü
nn md n qoruyun
-
[ : ].
714. vay t edilir ki, bu M sud l- nsari demi dir: “Pey mb r biz s
verm yi mr etdiyi zaman aram zdan b zil ri gedib bazarda yük da yar v
(bunun müqabilind ) bir ovuc ( rzaq) alar (onu da fa r-füq raya ver rdi). Bu
gün onlar n b zisinin yüz mini vard r.” ( l-Buxari, 1416)
-
»:
[ : ] .«
715. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Bir qad n iki q il birlikd yan ma
lib (yem bir ey) ist di. M nd birc d xurma var idi. M n xurman
ona verdim, o da onu iki yer bölüb q zlar n h r birin bir yar verdi, özü
is ondan yem di. Qad n durub getdikd n sonra Pey mb r bizim yan za
daxil oldu. M n (ba ver nl ri) ona x r verdikd o buyurdu: “Kim q z u aq-
lar il s na a ç kils (onlar n qay na qalsa v onlara göz l t rbiy vers ), bu
zlar (onunla) C nn m odu aras nda onu qoruyan bir sip r olar.” ( l-Buxa-
ri, 1418)
7-ci f sil. Hans s n yax : -

(s say r)?
»: : : -
[ : ] .«
716. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Bir n r Pey mb rin yan na
lib dedi: “Ya R sulullah, savab n böyük olan s hans r?” Pey m-
r buyurdu: “Bu, s nin sa lam v x sis oldu un, kas b olmaqdan ehtiyat
etdiyin v varlanaca na ümid b sl diyin halda verdiyin s dir. Bir d ki,
verm yi, can n bo az na yeti n vaxta, özün d “filank bu q r,
filank d bu q r (verin)” (dey v siyy t ed yin gün ) saxlama. (Çünki)
min vaxt (mal-dövl tin) ba qalar na (miras) qalacaq.” ( l-Buxari, 1419)
263
8-ci f sil. -
.« »: -
[ : ].
717. Ai r vay t edir ki, Pey mb rin zövc rind n b zisi Pey mb rd n :
“Hans z s daha tez qovu acaq?”– dey soru dular. O: “ li n uzun ola-
z”– dey cavab verdi. (Bel dey nd ) onlar bir qam götürüb qollar ölç-
ba lad lar. n uzun qollu S ud idi. (Zeyn b bint C v fat etdikd 1)
biz ba a dü dük ki, uzun l deyildikd , s (verm k) q sd edilirdi. O, ha-
zdan tez Pey mb qovu du. (H qiq n,) o, s verm yi sevir-
9-cu f sil. Varl adam n varl : -

oldu unu bilm n ona s
verm k
. »: -
. .
. .
.
[ : ] .«
718. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir n r: “M n müt-
q s ver m”– dedi, sonra da (ver yi) s ni götürüb (evd n)
xd v (özü d bilm n) onu bir o ruya verdi. S r aç ld qda insanlar: “O -
ruya s verilmi dir”– dey dan ma a ba lad lar. Bu adam: “Allah m, h md
m xsusdur! M n yen s ver m”– dedi, sonra ver yi s ni
götürüb (evd n) ç xd v (bilm n) onu zinakar bir qad na verdi. S r aç l-
qda insanlar: “Bu gec zinakar qad na s verilmi dir”– dey dan ma a
ba lad lar. Adam: “Allah m, h md S m xsusdur! (Verdiyim s ) zina-
kar qad na çatd . M n yen s ver m”– dedi, sonra s ni götürüb
(evd n) ç xd v (bilm n) onu varl bir adama verdi. S r aç ld qda insan-
lar: “Varl ya s verilmi dir”– dey dan ma a ba lad lar. Adam dedi: “Alla-
m, h md S m xsusdur! (Verdiyim s r) o ruya, zinakara v varl ya
qism t oldu.” Bundan sonra bir n r onun yan na g lib dedi: “O ruya verdi-
yin s g linc , ola bilsin ki, o, (bundan ibr t als n) v o urluq etm kd n
l ç ksin. Zinakar qad na g ldikd is , ola bilsin ki, o, (ibr t al b) zinakarl na
son qoysun. O ki qald varl adama, ola bilsin ki, o, (bundan) ibr t als n v
Allah n ona verdiyi nem tl rd n (Onun yolunda) x rcl sin.” ( l-Buxari, 1421)
1 Zeyn b bint C hicr tin 20-ci ilind Öm r ibn X ttab n xilaf ti dövründ v fat etmi dir.
10-cu f sil. : -
(Adam) bilm n öz o luna
ver rs
: -
] .« »: .
[ :
719. vay t edilir ki, M 'n ibn Yezid demi dir: “M n, atam v babam Pey m-
bey t etdik. (Pey mb r ) m nim elçiliyimi edib m ni evl ndirdi. (Bir
) m n (mübahis li) bir m il ba Pey mb müraci t etdim. Atam
Yezid s verm k üçün bir neç dinar ç xard b m scidd olan bir n rin
yan na qoymu du (ki, onu ehtiyac olanlara versin). M n (ora) g ldikd (h min
adam s ni m verdi), m n d o pulu götürüb atam n yan na g ldim.
Atam dedi: “Vallahi, m n (bunu) s nin üçün qoymam m.” M n bunun hök-
münü Pey mb rd n soru duqda o buyurdu: “S niyy t etdiyinin (savab
çat r), ey Yezid. S d götürdüyün (çat r), ey M 'n!” ( l-Buxari, 1422)
11-ci f sil. Özü (s ) verm yib, : -

xidm tçisin s verm yi
tap ran kims
»: : -
] .«
[ :
720. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qad n (ail üzvl rin ) ziyan
vurmadan evind olan yem kd n s vers , verdiyinin savab qazanar; ri
qazand n savab alar; h mçinin xidm tçiy d bir o q r savab çatar;
birinin savab dig rinin savab ndan heç bir ey azaltmaz.” ( l-Buxari, 1425)
12-ci f sil. S ancaq art q : -

olan maldan verilm lidir
»: -
[ : ] .«
721. kim ibn Hizam r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ver n l alan l-
n daha xeyirlidir. Baxma n vacib olan kims rd n1 ba la. n xeyirli s -
, z ngin ik n veril n (s dir). ff tli olmaq ist ni Allah iff tli ed r.
1 Burada insan n özü, ata-anas v dig r ail üzvl ri n rd tutulur.

265
nsanlara) möhtac olmaq ist n kims ni Allah heç k möhtac etm z.”
l-Buxari, 1427)
»: -
[ : ] .«
722. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r minb rd ik n s
verm k, iff tli olmaq v dil nm k haqq nda bel demi dir: “Uca l alçaq ld n
daha xeyirlidir. Uca l (s ) ver n ldir; alçaq l is dil n ldir.” ( l-Buxa-
ri, 1429)
13-cü f sil. (Ba qalar ) s : -

verm t hrik etm k v buna
gör fa tçilik etm k
»: : -
[ : ] .«
723. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “Pey mb rin yan na dil nçi g l-
dikd v ya kims ondan bir ey ist dikd dey rdi: “(Ehtiyac olanlara) köm k
edin ki, savab qazanas z. Allah dil diyi bir ey Öz pey mb rinin dili il
hökm ed kdir.” ( l-Buxari, 1432)
»: .« »: : -
[ : ]«
724. vay t edilir ki, sma bint bu B kr demi dir: “Pey mb r m : “Ki-
nin a ba lama, yoxsa s qar da ba lanar”1– dey buyurmu du.
Dig r h disd r vay t edilir ki, Pey mb r buyurmu dur: “Sayma, yoxsa
Allah da s nin leyhin sayar”2. ( l-Buxari, 1433)
14-cü f sil. : -
imkan daxilind
verilm lidir
] .« »: -
[ :
725. sma bint bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Gizl tm ,
yoxsa Allah da (verdiyi nem tl ri) s nd n gizl r. Bacard n q r (mal n-
dan Allah yolunda) x rcl !” ( l-Buxari, 1434)
1 Y ni, ehtiyac olanlara köm klik etm kd n imtina etm , yoxsa Allah s verdiyini lind n alar, ya
da n az onun miqdar azaldar.
2 Y ni, mal n azalaca ndan ehtiyat edib x sislik etm , yoxsa Allah s verdiyi nem tl rin say azaldar.
15-ci f sil. : -
Mü rik ik n s verib sonra
müs lman olan kims
: -
[ : ] .« »:
726. vay t edilir ki, H kim ibn Hizam demi dir: “M n soru dum: “Ya R sulul-
lah! De görüm, cahiliyy t dövründ s verm k, qul azad etm k v qo-
humluq laq rini möhk ml ndirm k kimi gördüyüm yax i gör
savab yaz rm ?” Pey mb r buyurdu: “Olub-keç n yax qlarla
rab r müs lman oldun!” ( l-Buxari, 1436)
16-c f sil. : -
sad tör tm n a as n mri
il s ver n xidm tçinin
savab haqq nda
- - »: -
[ : ] .«
727. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Özün mr edil ni mü-
mm l kild – könül xo lu u il yerin yetirib (s ni) veril k adama
çatd ran, (ba qas n mal ) qoruyan etibarl müs lman s ver n iki n -
rd n biri hesab olunur (s ni ver n adam q r savab qazan r).” ( l-Bu-
xari, 1438)
17-ci f sil. Allah n: “Kim (haqq : -

olan n haqq ) verir v Allahdan
qorxursa...” sözü1 v (m yin): Zzyxw[
“Allah m, mal ndan (S nin
yolunda) x rcl n kims
zini ver!” sözü
»: -
[ : ] .«
728. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r s r insanlar
yuxudan oyand qda, yer üzün iki m k enir. Onlardan biri: “Allah m, mal
(S nin yolunda) x rcl n h r k (etdiyi yax n) zini ver!”– deyir. Di-
ri is : “Allah m, x sislik ed n h r k si t f et!”– deyir.” ( l-Buxari, 1442)
1 “ l-Leyl” sur si, 5.

267
18-ci f sil. : -
ver nl x sisin m li
»: -
- -
] .«
[ :
729. vay t edilir ki, bu Hureyra Pey mb rin bel dediyini e itmi dir: “X -
sisl liaç q adam n m li, ynin , (b ninin) sin n körpücük sümükl rin
r olan hiss sini ört n, d mir cübb geymi iki adam n m lin b nz yir.
liaç q adama g linc , o, (h r d öz mal ndan) x rcl dikd (cübb si) geni -
nir, yaxud böyüyür v (bu geni nm ) cübb si ta onun barmaqlar n üstünü
ört q r v ayaq izl rini sil k1 (bel böyüyüb geni nir). X sislik
ed g ldikd is , o, (h r d mal ndan) x rcl k ist dikd (cübb nin) d -
mir h lq si yerin yap r v o, cübb sini geni ndirm çal sa da, cübb ge-
ni nmir ki, geni nmir.” ( l-Buxari, 1443)
19-cu f sil. H r bir müs lman : -

verm lidir, bunu bacar-
mayan kims yax i görm lidir
»: .« »: -
: . .« »: .«
[ : ] .« »
730. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r buyurdu: “H r bir müs lman s -
verm lidir.” ( shab r) soru dular: “Ey Allah n pey mb ri! (S ver-
bir ey) tapmasa nec ?” (Pey mb r ) buyurdu: “Öz ll ri il i yib qa-
zans n v (bu qazanc ndan) h m özü faydalans n, h m d (ba qalar na) s
versin.” ( shab r) soru dular: “(Bunu) ed bilm nec ?” (Pey mb r ) bu-
yurdu: “Ehtiyac olan çar siz adama köm k etsin.” ( shab r) soru dular: “(Bu-
nu da) ed bilm nec ?” (Pey mb r ) buyurdu: “Yax i r görsün v r
ll rd n ç kinsin. H qiq n d , bu onun üçün s olar.” ( l-Buxari, 1445)
20-ci f sil. Z kat n v s nin : -

miqdar v s olaraq bir qoç
verm k
: -
] .« »: .« »
[ :
1 Burada cübb nin yinin yerl sürünm si v sahibinin günahlar ört-basd r etm si n rd tutulur.
731. vay t edilir ki, Ummu tiyy demi dir: “(Bir d ) Nüseyb l- nsariy-
yaya bir qoç (s ) verdil r v o, bu qoçdan bir pay Ai gönd rdi. Pey-
mb r (Ai nin yan na g ldikd ondan): “(Yem ) bir eyiniz varm ?”–
dey soru du. (Ai ): “Nüseyb nin gönd rdiyi qoç tind n ba qa bir ey yox-
dur”– dey cavab verdi. Pey mb r buyurdu: “G tir (yey k), çünki art q o,
öz yerin çatm r.1” ( l-Buxari, 1446)
21-ci f sil. (Puldan deyil) maldan : -

kat verm k
»: -
[ : ] .«
732. s r vay t edir ki, bu B kr ona (m ktub) yaz b Allah n Öz elçisin
(z katla ba ) mr etdikl rini bildirmi dir. (M ktubda deyilirdi:) “Birillik di i
ni verm mük ll f olan kims nin bel bir d si yoxdursa, lakin ikiillik
di i d si varsa, bu d (z kat olaraq) ondan q bul edilm lidir. F t z kat
an adam ona iyirmi dirh m (gümü pul) v ya iki qoç verm lidir. r (z -
kat ver n) adam n birillik di i d si yox, ancaq ikiillik erk k d si varsa, bu
ondan q bul edilm li v ona heç bir ey verilm lidir.” ( l-Buxari, 1448)
22-ci f sil. Z kat verilm si vacib : -

olan c m olunmu mal ay rmaq,
ayr -ayr olan mal da c m etm k
olmaz
»: -
[ : ] .«
733. s r vay t edir ki, bu B kr ona (m ktub) yaz b Pey mb rin vacib
buyurdu unu bildirmi dir: “Z kat verm k üçün2 (z kat verilm si vacib
olan) c m olunmu mal ay rmaq, ayr -ayr olan mal da c m etm k olmaz.”
l-Buxari, 1450)
1 M lumdur ki, Pey mb r v onun hli-beytin s yem k olmaz. Lakin burada Pey mb r
qoçun Nuseyb s olaraq verildiyini, sonra da ondan bir pay Ai h diyy edildiyini
bil nd ondan yem rüsx t vermi dir.
2 ri gör bir adam n q rx qoyundan yüz iyirmi qoyuna q r qoyunlar olarsa, z kat olaraq ondan
yaln z bir qoyun götürülm lidir. Z kat mal n azalmas o dem kdir ki, h r birinin q rx qoyunu olan üç n r
qoyunlar birl dirib bir adam n oldu unu elan ed bil r v bel likl d , z kat olaraq üç qoyun deyil, bir
qoyun ver bil rl r ki, bu da ri t bax ndan haram say r. O ki qald mal n artmas na, z kat y an adam
bir adam n yüz iyirmi qoyununu üç hiss ay b, sonra h r q rx qoyundan bir qoyun götür bil r v bel -
likl d , yüz iyirmi qoyuna üç qoyun götürmü olar ki, bu da ri gör haram say r.
269
23-cü f sil. rikli maldan z kat : -

verildiyi zaman rikl r (qoyduq-
lar mala) müvafiq miqdarda z kat
verm lidirl r
»: -
[ : ] .«
734. s r vay t edir ki, bu B kr ona (m ktub) yaz b Pey mb rin vacib
buyurdu unu bildirmi dir: “ rikli maldan z kat verildiyi zaman rikl r
(qoyduqlar mala) müvafiq miqdarda z kat verm lidirl r.” ( l-Buxari, 1451)
24-cü f sil. D rin z kat : -

»: -
.« »: . .«
[ : ]
735. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, bir b vi Pey mb rin yan na g lib
hicr t etm k haqq nda ondan soru du. Pey mb r buyurdu: “Ay yaz q, h -
qiq n, hicr t çox ç tin bir i dir. Z kat ver yin d n varm ?” O: “B li!”–
dey cavab verdi. Pey mb r buyurdu: “D nizin o tay nda olsan bel , (z ka-
) verm davam et. Çünki Allah s nin ll rind n heç birini ( zsiz)
qoymayacaq.” ( l-Buxari, 1452)
25-ci f sil. Bir ya na çatm di i : -

ni z kat verm mük ll f
olan, ancaq bel bir d si
olmayan kims haqq nda
»: -
[ : ] .«
katla ba mr etdikl rini bildirmi dir. (M ktubda deyilirdi:) “ r dördil-
lik di i d ni verm mük ll f olan kims nin dördillik di i d si yoxdursa,
lakin üçillik di i d si varsa, bu d (z kat olaraq) ondan q bul edilm li v
bundan lav (z kat y an adam) imkan daxilind ondan iki qoç v ya iyirmi
dirh m götürm lidir. r üçillik di i d ni verm mük ll f olan kims nin
üçillik di i d si yoxdursa, lakin dördillik di i d si varsa, bu d (z kat
olaraq) ondan q bul edilm lidir. F t z kat y an adam ona iyirmi dirh m v
ya iki qoç verm lidir. r üçillik di i d ni verm mük ll f olan kims nin
ancaq ikiillik di i d si varsa, bu d ondan q bul edilm li, üst lik o, lav
olaraq iki qoç v ya iyirmi dirh m verm lidir. r ikiillik di i d ni verm
mük ll f olan kims nin üçillik di i d si varsa, o d ondan q bul edilm li-
dir. F t z kat y an adam ona iyirmi dirh m v ya iki qoç verm lidir. r
ikiillik di i d ni verm mük ll f olan kims nin ancaq birillik di i d si
varsa, bu d ondan q bul edilm li, üst lik o, lav olaraq iyirmi dirh m v
ya iki qoç verm lidir.” ( l-Buxari, 1453)
26-c f sil. Qoyunlar n z kat : -

: -
- -
[ : ] .«
737. s r vay t edir ki, bu B kr onu B hreyn gönd nd ona bel bir
ktub yazm r:
Bu, Pey mb rin müs lmanlara vacib buyurdu u, habel Allah n Öz el-
çisin vacib buyurdu u z katd r; hans bir müs lmandan burada göst ril n
miqdarda z kat t b olunarsa, onu versin; bundan art t b olunsa, verm sin.
rin say :
1-24- q r olarsa, h r be d üçün bir qoyun,
25-35- q r olarsa, birillik bir di i d ,
36-45- q r olarsa, ikiillik bir di i d ,
46-60-a q r olarsa, cütl k h ddin çatm üçillik bir di i d ,
271
61-75- q r olarsa, dördillik bir di i d ,

76-90-a q r olarsa, bir cüt ikiillik di i d ,
91-120- q r olarsa, cütl k h ddin çatm bir cüt üçillik di i d ,
120 d n yuxar olarsa, h r q rx d üçün ikiillik bir di i d , h r lli
üçün üçillik bir di i d z kat verilm lidir.
mi dörd d si olan kims z kat verm k vacib deyil. Lakin sahibi ist -
, (bir qoyun) ver bil r. D rinin say be çatd qda is bir qoyun verm li-
dir.
Qoyunlar n z kat :
Otlaqda otar lm qoyunlar n say
40-120- q r olarsa, bir qoyun,
121-200- q r olarsa, iki qoyun,
201-300- q r olarsa, üç qoyun,
300 qoyundan yuxar olarsa, h r yüz qoyun üçün bir qoyun z kat verilm -
lidir.
r adam n otlaqda otar lan qoyunlar n say q rxdan azd rsa, (bu say n
tam olmas üçün) birc qoyun bel çatm rsa, onda o kims z kat verm k va-
cib deyil. Lakin sahibi ist , (bunun üçün d z kat) ver bil r.
Gümü ün z kat na g linc , onun (miqdar 200 dirh m1 olarsa,) q rxdan bir
hiss si z kat verilm lidir. C mi 190 dirh m gümü ü olan kims is z kat
verm k vacib deyil. Lakin sahibi ist , (bunun üçün d z kat) ver bil r.” ( l-
Buxari, 1454)
27-ci f sil. : -
kat üçün ancaq sa lam heyvan
götürülm lidir
» { } -
[ : ] .«
katla ba mr etdikl rini bildirmi dir. (M ktubda deyilirdi:) “Z kat y an
adam ist yinc – n qoca heyvan, n qüsurlu heyvan, n d erk k keçi z kat
verilm lidir.” ( l-Buxari, 1455)
28-ci f sil. : -
kat olaraq insanlar n mallar -
n n yax götürülm lidir
»: -

{ }
[ : ] .«
739. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r Muaz ibn C li Y gön-
rk n demi dir: “S n Kitab hlind n olan bir qövmün yan na gedirs n. El
is ilk vv l onlar Allaha ibad t etm d t et. r Allah tan salar, onlara
r ver ki, Allah onlara gec v gündüz be vaxt namaz q lma vacib buyur-
mu dur. r buna l ets r, onlar x rdar et ki, Allah onlara z kat ver-
yi – dövl tlil rind n götürülüb kas blar na paylan lma vacib buyurmu -
dur. Buna ita t ets r, (z kat ) onlardan götür. Lakin insanlar n mallar n n
qiym tlisini götürm kd n ç kin!” ( l-Buxari, 1458)
29-cu f sil. Z kat qohum- : -

qr baya verm k
: -
Z (' & % $ # " ! [

Z (' & % $ # " ! [ .
»: .
.«
[ : ]. .
740. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “ nsar n aras nda M din n
çox xurma a ac olan ( shab ) bu T lh idi. Bunlardan onun n çox sevdiyi
scidin qar t find yerl n Beyruh ba idi. Pey mb r tez-tez o ba a
lib, oradak dadl sudan iç rdi. (N hay t:) “Sevdiyiniz eyl rd n Allah yolun-
da x rcl yinc xeyr nail olmayacaqs z...” ay si nazil olduqdan sonra bu
lh Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah! Allah t bar v t a-
buyurur: “Sevdiyiniz eyl rd n Allah yolunda x rcl yinc xeyr nail olma-
yacaqs z...” M nim d n çox sevdiyim mal Beyruh ba r. M n onu Allah
yolunda s verir m v ümid edir m ki, Allah yan nda bundan da xeyirli-
sini, axir t mükafat tapaca am. Götür onu, Allah n s m sl t gördüyü
s rf et, ya R sulullah!” Pey mb r buyurdu: “Çox göz l! Bu mal qa-
zanc g tir k, mütl q qazanc g tir k! S nin dediyini e itdim, lakin m sl t
görür m ki, bunu öz qohum- qr bana s rf ed n.” bu T lh : “Bel d ed -
m, ya R sulallah!”– dedi, sonra da onu qohum- qr bas n v misi o ullar -
n aras nda payla rd .” ( l-Buxari, 1461)
-
»: .« »:
»: .«
273
.«
.« »:
.« »: .
: .
[ : ] .« »
741. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r qurban yaxud fitr bayra-
nda namaz q nan yer getdi. (Namaz q ld qdan sonra) camaata moiz oxu-
du v onlara s verm yi mr edib buyurdu: “Ey insanlar, s verin!”
Sonra qad nlar n yan na gedib buyurdu: “Ey qad nlar, s verin! Çünki m -
C nn m hlinin ks riyy tinin siz qad nlar oldu u göst rildi.” Qad nlar:
“N gör , ya R sulullah?”– dey soru dular. Pey mb r buyurdu: “Çünki
siz (insanlar ) tez-tez l tl yir v rl riniz qar nankorluq edirsiniz. M n
ll v ehtiyatl bir adam n sizin q r h m a l, h m d din bax ndan nöq-
sanl oldu unu görm dim.” (Bunu dey nd n sonra o) ç b getdi. Pey mb r
evin g lib çatd qda ibn M sudun xan Zeyn b Pey mb rin yan na da-
xil olmaq üçün izn ist di. Pey mb : “Ya R sulullah, bu Zeyn bdir”– de-
dil r. O: “Hans Zeyn bdir?”– dey soru du. (Ona): “ bn M sudun xan Zey-
bdir”– dedil r. O: “B li, ona izn verin”– dey buyurdu v ona (iç ri daxil ol-
ma a) izn verdil r. Zeyn b dedi: “Ey Allah n pey mb ri, bu gün s n (bi-
)s verm yi mr etdin. M nim d özüm m xsus q r-q m var idi. M n
onu s verm k ist dim, lakin ibn M sud özünün v o lunun (bu malda)
onu s ver yim kims n daha çox haqq oldu unu iddia etdi.” Pey m-
r buyurdu: “ bn M sud do ru söyl mi dir. S nin rin v övlad n s
ver yin (insanlar aras nda) n çox haqq olan kims rdir.” ( l-Buxari, 1462)
30-cu f sil. : -
Müs lman öz at n z kat
verm mük ll f deyildir
[ : ] .« »: : -
742. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Müs lman b nd öz
at n v köl sinin z kat verm mük ll f deyildir.” ( l-Buxari, 1463)
31-ci f sil. : -
ni yetiml verm k
»: : -
.«
: .
»: . « »:
-
[ : ] .«
743. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Bir d Pey mb r min-
rd oturdu v biz d onun traf nda oturduq. Pey mb r buyurdu: “M n
(bu dünyadan) köç nd n sonra sizin üçün n çox qorxdu um eyl rd n biri
dünyan n zövqü-s fa v b r-b k (qap lar n) sizin üzünüz aç lmas r.” Bir
r soru du: “Ey Allah n elçisi, xeyirli bir ey özü il r g tir bil rmi?”
Pey mb r susdu. (B zil ri) h min adamdan soru dular: “N olub, niy s n
ondan söz soru ursan, o is s cavab vermir?” Sonra biz agah oldu ki, ona
hy nazil olur. (Bir müdd t keçdikd n) sonra Pey mb r (üzünd ki) t ri
sildi v sanki sual ver n adam t rifl k: “Soru an adam haradad r?”– dedi.
Sonra buyurdu: “H qiq n, xeyir özü il r g tirm z! Do rusu, baharda yeti-
n bitkil rin b zisi (onu yey n heyvan ) öldürür yaxud z rl yir. Yaln z ya l
ot yey n heyvanlardan ba qa. Bu heyvanlar doyanad k (otdan) yeyir v n ha-
t, böyrü dikd n sonra yer uzan b özünü gün verir. Sonra qalx b t bii eh-
tiyac r f edir v (yenid n ya l otdan) bol-bol yeyir. H qiq n, bu (dünya)
mal ya l ot (kimi) irindir. Mal ndan kas blara, yetiml v müsafirl ver n
varl müs lman n göz l (b nd dir)! (Pey mb r buna b nz r söz söyl di.
Sonra buyurdu:) Haqs z yolla mal-dövl t ld ed n adam, ( llic ) yey n, la-
kin doymayan kims b nz yir. Qiyam t günü is bu mal-dövl t onun ley-
hin ahidlik ed k.” ( l-Buxari, 1465)
32-ci f sil. (Qad n) z kat rin : -

himay sind olan yetim
verm si
.« »: -
. .
.« »: .« »: .
[ : ] .« »: .
744. vay t edilir ki, Abdullah n zövc si Zeyn b demi dir: “M n m scidd
ik n Pey mb ri gördüm. O buyurdu: “(Ey qad nlar,) heç olmasa, zin t -
yalar zdan s verin!”
(Ravi Amr ibn l-Haris dedi:) “Zeyn b s ni Abdullaha1 v evind ki
yetiml paylad . Sonra da Abdullaha dedi: “R sulullahdan soru (gör k),
1 Burada Zeyn bin ri Abdullah ibn M sud rd tutulur.

275
v evimd ki yetiml verdiyim s (z kat kimi) q bul olunurmu?”

Abdullah: “Özün R sulullahdan soru ”– dedi.
(Zeyn b dedi:) “M n Pey mb rin yan na getdim v qap n a nda
nim kimi sual verm k ist n nsardan olan bir qad na rast g ldim. (Bir q -
r) sonra Bilal bizim yan za g ldi. H r birimiz (ona eyni sual verib) dedik:
“R sulullahdan soru (gör k), rim v evimd ki yetiml verdiyim s
(z kat kimi) q bul olunurmu?” Sonra (Bilala): “Bizim kim oldu umuzu ona bil-
dirm ”– dedik. Bilal iç ri daxil olub (bu haqda) Pey mb rd n soru duqda
o: “Kimdir onlar?”– dey soru du. Bilal: “Zeyn bdir”– dedi. Pey mb r :
“Hans Zeyn bdir?”– dey soru du. Bilal: “Abdullah n zövc sidir”– dedi. Pey-
mb r buyurdu: “B li, (q buldur) v o buna gör iki qat savab – h m qo-
humlu un savab , h m d s nin savab qazan r.” ( l-Buxari, 1466)
»: : -
[ : ] .«
745. vay t edilir ki, Ummu S demi dir: “M n dedim: Ya R sulullah,
(mal mdan) bu S nin u aqlar na x rcl diyim gör m savab çat rm ?
Ax , onlar h m d m nim u aqlar md r?” Pey mb r buyurdu: “(Mal ndan)
onlara x rcl , x rcl diyin q r savab qazanacaqsan.” ( l-Buxari, 1467)
33-cü f sil. Uca Allah n: «...köl -

rin azad olunmas na, borclulara,
z y[ : -
Allah yolunda cihad ed nl ... Z~} | {
xsusdur...»1 sözü
: -
»: .
[ : ] .«
746. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r z kat verm yi mr
etmi di. Sonra ona ibn C milin, Xalid ibn V lidin v Abbas ibn Abdul-Mut-
libin z kat verm kd n boyun qaç rd qlar söyl dil r. Onda Pey mb r
buyurdu: “Niy ibn C mil z kat verm kd n boyun qaç r?! Ax , Allah v Onun
sulu2 onu z ngin etmi r. Xalid g linc , siz ona qar haqs zl q edirsiniz. O,
öz zirehl rini, minik heyvanlar v ba qa yaraq- sl sini Allah yolunda
qf etmi dir . O ki qald Abbas ibn Abdul-Mutt lib , o, R sulullah n
3 mi-
sidir v o, öz z kat , üst lik bir o q rini d verm lidir.” ( l-Buxari, 1468)
1 t-Tovb , 60.
2 Burada Pey mb rin Allahla yana özünü d xat rlatmas ona gör idi ki, o, ibn C milin slam
dinin daxil olmas na s bkar olmu v el bu s bd n d ibn C mil Allah n izni il varlanm r.
3 V qf etm k – mal v mülkü Allah yolunda dini m qs dl r üçün ay b t xsis etm k dem kdir.
34-cü f sil. (H yal olub) : -

dil nm kd n ç kinm k
-
»:
[ : ] .«
747. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, nsardan b zi adamlar Pey mb rd n
(yard m) ist dil r, o da onlara (ist dikl rini) verdi. Sonra yen ist dil r, o, yen
onlara (ist dikl rini) verdi. N hay t, lind olanlar qurtard qdan sonra dedi:
limd n q r nem t olursa-olsun, heç vaxt onu sizd n sirg m.
ff tli olmaq ist ni Allah iff tli ed r. ( nsanlara) möhtac olmaq ist n
kims ni Allah heç k möhtac etm z. S bir etm çal an kims ni Allah s -
birli olma a müv ff q ed r. Heç k s bird n daha xeyirli v daha böyük ne-
t verilm mi dir.” ( l-Buxari, 1469)
»: -
[ : ] .«
Allaha and olsun ki, birinizin ip götürüb bir odun y b, belind (bazara)
aparmas , onun üçün kim a z açmaqdan daha xeyirlidir. H m d bilm k
olmaz, (o adam) ona ist diyini ver k, ya imtina ed k.” ( l-Buxari, 1470)
»: -
[ : ] .«
749. Zubeyr ibn vvam r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birinizin ip
götürüb bir odun y b belind (bazara) apar b satmas v bu s bd n
Allah n köm yi il heç k möhtac olmamas , onun üçün insanlara a z aç-
maqdan daha xeyirlidir. Bir d ki, bilm k olmaz, (o adamlar) ona ist diyini ve-
kl r, yoxsa imtina ed kl r.” ( l-Buxari, 1471)
: -
»
.«
.
.
[ : ].
750. vay t edilir ki, H kim ibn Hizam demi dir: “M n Pey mb rd n (bir
ey) ist dim, m (ist diyimi) verdi. Sonra yen ist dim, yen verdi. Bir daha
ist dim, yen verdi. Sonra dedi: “Ey H kim! H qiq n, bu (dünya) mal irin
277
meyv b nz yir. Kim onu h rislik göst rm n götür rs , bu onun üçün

tli olar. Kim d onu acgözlükl alarsa, onun b tini görm z. (Bel si,)
yem k yey n, lakin doymayan kims b nz yir. (H qiq n,) uca l, alçaq l-
n daha xeyirlidir.”
kim demi dir: “M n dedim: “Ey Allah n elçisi! S ni haqq il gönd n
Allaha and olsun ki, m n dünyadan köç k, s nd n sonra bir d kims n
bir ey götürm m.”
bu B kr (öz xilaf ti dövründ ) H kimi yan na ça b (q nim td n) ona
pay verdikd , o, bunu ondan q bul etm kd n imtina ed rdi. Öm r d (öz xi-
laf ti dövründ ) onu bu m qs dl öz yan na ça rm , o is ondan n is q bul
etm kd n imtina etmi di. Onda Öm r demi dir: “Ey müs lmanlar, ahid olun
ki, m n H kim bu q nim td n onun haqq verir m, lakin o, bunu götür-
kd n imtina edir.”
kim Pey mb rd n sonra, v fat ed k heç k sd n heç n götür-
35-ci f sil. Dil nm n v n fsini : -

saxlayan kims Allah n (ruzi)
verm si
»: : -
[ : ] .«
751. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “Pey mb r (q nim td n) m pay
ver r, m n d (ona): “Bunu m nd n d çox ehtiyac olanlara ver”– dey rdim.
(Bir d om ) dedi: “Götür bunu! r s nin canf anl n v ist yin olma-
dan bu (dünya) mal s veril rs , onu götür. Verilm , onun dal nca dü -
.” ( l-Buxari, 1473)
36-c f sil. Mal çoxaltmaq : -

qs dil dil n kims
»: : -
» .«
[ - : ] .«
752. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birisi o q r
dil k ki, n hay t, Qiyam t günü üzünd heç bir t parças olmadan (m h-
)g k.”
(Pey mb r h mçinin) demi dir: “Qiyam t günü gün (insanlara) o q -
r yax nla acaq ki, ax rda (insanlardan axan) t r qulaqlar n, ortas na çatacaq.
Onlar bel bir (ç tin) v ziyy dü dükd ( vv lc ) Ad md n, sonra Musadan,
sonra da Muh mm dd n köm k dil kl r.” ( l-Buxari, 1474-1475)
37-ci f sil. Varl olma n h ddi : -

»: -
[ : ] .«
753. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlar aras nda g -
zib-dola b bir-iki loxma v ya bir-iki xurma il kifay tl n adam heç d yox-
sul deyil. Yoxsul o adamd r ki, onun özün b s ed k q r mal yoxdur, v -
ziyy tinin a r oldu unu heç k bildirmir v buna gör d ona s veril-
mir, özü d insanlardan heç bir ey ist mir.” ( l-Buxari, 1479)
38-ci f sil. Xurma budaqda ik n : -

onun miqdar t xmin etm k
-
»: .« »:
.« »: .«
-
.« » -
.« »:
»: .« »:
»: . .«
[ : ] .« - -
754. vay t edilir ki, bu Humeyd s-Saidi demi dir: “Biz Pey mb rl birlik-
T buk1 döyü ünd i tirak etdik. Vad l-Qura2 deyil n yer g lib çatd qda öz
ba nda olan bir qad na rast g ldik. Pey mb r shab rin : “(A aclar n üs-
tünd t xmin n n q r xurma oldu unu) t yin edin!”– dey buyurdu. Bel -
likl , Pey mb r (orada) on v sq3 oldu unu t yin etdikd n sonra qad na
dedi: “Bundan n q r (z kat) ç xaraca hesabla.” Biz T buka g lib çatd q-
da Pey mb r : “Bu gec b rk kül k k. Odur ki, heç k s yerind n qalx-
mas n, kimin d si varsa, qoy onu buxovlas n”– dedi. Biz d rimizi bu-
xovlad q. (O gec ) b rk kül k sdi. (Bu vaxt) bir n r aya a qalxd v kül k
onu götürüb Tay da na atd .
Sonra yl hökmdar 4 Pey mb bir a qat r v bir bürünc k h diyy
etdi. O da ona d nizin sahilind ya ayan halisi üçün (sülh müqavil si) yaz b
gönd rdi.
1 T buk M din n 250 mil aral , b körf zinin yax nl nda yerl n rdir.
2 Vadi l-Qura M din il am s rh dl ri aras nda yerl n q dimi bir k nddir.
4 Burada söhb t Pey mb rl sülh müqavil si ba lam Yuhanna ibn Rob n gedir.
279
(Pey mb r geri qay dark n) Vad l-Quraya g lib çatd qda (h min) qad n-
dan: “Ba n n q r m hsul verdi?”– dey soru du. Qad n: “On v sq”– dey
cavab verdi. Pey mb rin t xmin etdiyi (do ru ç xd ). Sonra Pey mb r
buyurdu: “M n M din t sir m. M niml getm k ist n varsa, qoy t -
ssin”1. Pey mb r M din g lib çatd qda: “Bu, Tab dir!”2– dedi. Uhud
da gördükd is dedi: “Bu balaca da bizi sevir, biz d onu sevirik. Siz n-
sar n n xeyirlil ri bar x r verimmi?” ( shab r): “B li”– dey nd , o bu-
yurdu: “B ni-N ccar, sonra B ni-Abdul- l, sonra B ni-S ad , sonra da B -
ni- l-Haris ibn l-X zr c q bil sidir. nsardan olan h r bir q bil xeyir var-
r.” ( l-Buxari, 1481)
39-cu f sil. Ya murla v axar su il : -

sulanm 3 torpaqdan götürül n
hsulun onda biri (z kat
verilm lidir)
»: -
[ : ] .«
755. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ya murla,
bulaq suyu il sulanm v ya dibin su tökülm n kökünd n su iç n (bitki-
rd n y lan) m hsulun onda biri (z kat verilm lidir). Süni yolla suvar lan
razil rd n götürülmü ) m hsulun is onda birinin yar (z kat verilm li-
dir).” ( l-Buxari, 1483)
40-c f sil. Xurman n z kat : -

hsul y vaxt götürülm -
lidir; u aq s üçün ayr lm
xurmaya toxuna bil rmi?
: -
»:
[ : ] .«
756. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “M hsul y zaman Pey m-
xurma g tir rdil r. B zil ri onu özü g tir r, b zil ri d (ba qa birisi il )
gönd rdi. (Bu ta o vaxta q r davam ed rdi ki,) ax rda onun yan nda bir to-
pa xurma y lard . (Bir d Pey mb rin n ri) H n v Hüseyn
min xurmalarla oynama a ba lad lar. Onlardan biri xurmalardan birini
götürüb a na qoydu. Pey mb r ona bax b xurman onun a ndan ç xart-
1 Buxarinin eyxi ibn B kkar Pey mb rin buna b nz r bir söz söyl diyini r vay t etmi dir.
2 Tab – M din rinin adlar ndan biri. Tab bc göz l, q ng dem kdir.
3 Burada insan yi s rf edilm n suvar lan torpaq n rd tutulur.
v dedi: “M r bilmirs nmi ki, Muh mm d ail si1 s yemir?!” ( l-

Buxari, 1485)
41-ci f sil. (Adam) verdiyi : -

ni sat n ala bil rmi? Onun
verdiyi s ni ba qa birisi d
sat n ala bil r
-
»:
[ : ] .«
757. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “M n bir n Allah yolunda (vuru sun
dey ) at ba lad m. Lakin o, laz nca at n qay na qalmad . Onda m n at -
sat n almaq ist dim v el güman etdim ki, o bunu m ucuz qiym sa-
tar. Bu haqda Pey mb rd n soru duqda o (m ) dedi: “Onu s bir dir-
vers bel , n (onu) sat n al, n d verdiyin s ni geri götür. Çünki
verdiyi s ni geri götür n adam, qusdu unu yey n adama b nz yir.” ( l-
Buxari, 1490)

zövc rinin azad etdiyi köl
kat verm k
»: : -
[ : ] .« »: . .«
758. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r Meymun nin k nizi-
s olaraq verilmi qoyunun öldüyünü görüb dedi: “N üçün bu qoyu-
nun d risini (a lay b ondan) istifad etmirsiniz?” Onlar: “Ax o, murdar olub!”–
dedil r. Pey mb r buyurdu: “Murdar olmu heyvan n yaln z yeyilm si ha-
ram edilmi dir.” ( l-Buxari, 1492)
43-cü f sil. S nin d yi si : -

.« »: -
[ : ]
759. s r vay t edir ki, B rir s olaraq verilmi qoyun tini Pey m-
g tirdil r. (Bel oldu u halda) Pey mb r buyurdu: “Bu ( t) onun
üçün s , bizim üçün is h diyy dir.” ( l-Buxari, 1495)
1 Burada Pey mb rin ail si deyildikd ha imil r n rd tutulur.

281
44-cü f sil. Z kat n varl lardan : -

al b h min yerd ya ayan
kas blara verilm si
»: : -
[ : ] .«
760. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r Muaz ibn C li Y gönd -
rk n demi dir: “S n Kitab hlind n olan bir qövmün yan na gedirs n. Onla-
n yan na vard n zaman onlar Allahdan ba qa (ibad haqq olan) m bu-
dun olmad na v Muh mm din Onun elçisi oldu una had t verm d -
t et. r bu i s ita t ets r, onlara x r ver ki, Allah onlara günd -
lik olaraq be vaxt namaz q lma vacib buyurmu dur. r bu i s ita t
ets r, onlar x rdar et ki, Allah onlara z kat verm yi – dövl tlil rind n gö-
türülüb kas blara verilm sini vacib buyurmu dur. r bu i d s ita t
ets r, onda onlar n mallar n n qiym tlisini götürm kd n ç kin v m zlu-
mun b dduas ndan qorx. Çünki onunla Allah aras nda (bu b dduan n qar
ala bil k) heç bir p rd yoxdur.” ( l-Buxari, 1496)
45-ci f sil. : -
mam n z kat ver n adam üçün
dua etm si
.« »: : -
[ : ] .« »:
761. vay t edilir ki, Abdullah ibn bu uf demi dir: “Birisi Pey mb
g tir nd , (Pey mb r onun üçün dua edib) dey rdi: “Allah m, filan-
sin ail sin xeyir-dua ver!” Atam Pey mb g tirdikd , o buyur-
du: “Allah m, bu uf nin ail sin xeyir-dua ver!” ( l-Buxari, 1497)
46-c f sil. D nizd n ç xar lanlar : -

»: -
- -
[ : ] .«
762. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ srail o ullar ndan
birisi bir ba qas ndan min dinar borc pul ist di. O da ona (bu pulu) verdi. (Bor-
cu qaytarmaq vaxt g lib çatd qda) h min adam d nizin sahilin g ldi, lakin
bir g mi tapa bilm di (ki, pulu borclu oldu u adama gönd rsin). Bel olduqda
o, bir a ac parças götürüb onun içini oydu v min dinar (oyu a) doldurub d -
niz atd . Borc ver n adam (verdiyi borcu almaq üçün) d nizin sahilin ç xd .
Bird n h min a ac parças gördü v onu götürüb odun kimi istifad etm k
qs di il evin apard . (Pey mb r h disin tamam nda buyurdu:) H min
adam odunu mi arlad qda içind n (ona çatacaq) pullar tapd .” ( l-Buxari, 1498)
47-ci f sil. Tap lm x zin nin : -

be birini z kat verm k
»: -
[ : ] .«
763. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Heyvan n vurdu u
rin, habel quyuya dü mü v ya m nd (q zaya u ram ) kims
(d ymi ) z rin zi öd nilmir. Tap lm x zin nin is be biri (z kat veril-
lidir).” ( l-Buxari, 1499)
48-ci f sil. Allah n: “...onu y b

paylayanlara...” sözü1 v z kat
u[ : : -
paylayanlar n imama hesabat Zv
verm si
: -
[ : ].
764. vay t edilir ki, bu Humeyd s-Saidi demi dir: “Pey mb r ni-Su-
leym q bil sinin z kat y ma d q bil sind n olan ibn Lütbiyy adl bir
tap rd . Bu adam geri qay td qda Pey mb r ondan hesabat verm yi
b etdi.” ( l-Buxari, 1500)
49-cu f sil. : -
mam n z kat üçün ayr lm
dam a vurmas
: -
[ : ].
765. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “M n Abdullah ibn bu T lh ni
Pey mb rin yan na g tirdim ki, o, xurman a nda zib körp nin a na
qoysun2. M n (Pey mb rin yan na g ldikd ) onun dam avuran al tl z kat
üçün ayr lm d ri dam alad gördüm.” ( l-Buxari, 1502)

2 Buna bc “t hnik” deyilir.
283
-
25 – Fitr z kat kitab
1-ci f sil. : -
Fitr z kat n vacibliyi
: -
.
[ : ]
766. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r (Ramazan bayram n-
da) fitr z kat olaraq müs lmanlardan köl v azad insana, ki iy v qad -
na, kiçiy v böyüy bir saa1 xurma v ya bir saa arpa verm yi vacib buyur-
mu dur. Pey mb r fitr z kat , camaat (bayram) namaz na ç xmam dan
vv l verm yi mr etmi dir.” ( l-Buxari, 1503)
2-ci f sil. Fitr z kat n : -

bayramdan qabaq verilm si
. -
[ : ].
767. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Biz Pey mb rin dövrün-
ramazan bayram nda (kas blara) bir saa yem k z kat ver rdik. O vaxt bizim
yediyimiz arpa, ki mi , qurut2 v xurma idi.” ( l-Buxari, 1510)
3-cü f sil. Fitr z kat n ist r azad : -

insanlara, ist rs d köl
verilm si
: -
[ : ].
768. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r fitr z kat olaraq ki-
çiy v böyüy , azad insana v köl bir saa arpa v ya bir saa xurma verm yi
vacib buyurmu dur.” ( l-Buxari, 1512)

2 Yumru-yumru edilib qurudulmu or, süzm .
hih l-Buxari 284 cc kitab .
-
26 – H cc kitab
1-ci f sil. : -
ccin vacib olmas v onun
zil ti
.« » :
[ : ].
769. vay t edilir ki, Abdullah ibn Abbas demi dir: “F dl1 Pey mb rin
rkin minmi di. Bu snada X m q bil sind n bir qad n (onlar n yan na)
ldi. F dl o qad na, o da F dl baxma a ba lad . Bel olduqda Pey mb r
dlin üzünü ba qa t çevirdi. Qad n dedi: “Ya R sulullah! Allah Öz qul-
lar na h cc ziyar tini el bir vaxtda vacib buyurmu dur ki, (art q) atam qocal-
v minik üz rind oturma a hal qalmam r. Bel olduqda, m n onun
zin h cc ed bil mmi?” Pey mb r : “B li!”– dey buyurdu. Bu hadis
vida h ccind ba vermi dir. ( l-Buxari, 1513)
2-ci f sil. Uca Allah n: «...onlar : : -

nin yan na piyada v ya h r bi-
ri uzaq yoldan g n qay bald r `_^ ] \ [[
r üstünd g lsinl r. Qoy
onlar öz m nf tl rinin ahidi
Zh g f e d c ba
olsunlar...»2 sözü
. : -
[ : ]
770. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin zül-Hüleyf -
d
3 sin mindiyini v d si aya a qalxd qdan sonra (niyy t edib) ihrama
girdiyini gördüm.” ( l-Buxari, 1514)
3-cü f sil. Minik üz rind h cc : -

ziyar tini yerin yetirm k
[ : ]. -
1 Bu, Abdullah ibn Abbas n qarda F dldir .

2 “ l-H cc” sur si, 27-28.
3 M din rinin on kilometrliyind yerl n yer.
285
771. s r vay t edir ki, Pey mb r (h cc boyu onun) yükünü da yan d -

sinin üstünd h cc ziyar tini yerin yetirdi.” ( l-Buxari, 1517)
4-cü f sil. Q bul olunmu h ccin : -

üstünlüyü
»: -
[ : ] .«
772. vay t edilir ki, möminl rin anas Ai demi dir: “Ya R sulullah, biz ci-
had n n fz l ll rd n oldu unu güman edirik. El is biz cihadda i tirak
ed bil rikmi?” Pey mb r buyurdu: “Xeyr! (Siz qad nlar üçün) n fz l ci-
had bul olunmu h ccdir!” ( l-Buxari, 1521)
.« »: : -
[ : ]
773. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “M n Pey mb rin bel dedi-
yini e itmi m: “Kim Allah xatirin h cc ziyar tini yerin yetirs , (ziyar t sna-
nda) qad il yax nl q etm v (dig r) günah i rd n ç kins , dünyaya
ldiyi günd oldu u kimi (pak halda evin ) qay dar.” ( l-Buxari, 1521)
5-ci f sil. M kk sakinl rinin h cc : -

ümr ziyar tl ri üçün ihrama
girdikl ri yer
: -
[ : ].
774. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r M din hli üçün
zül-Hüleyf ni, am hli üçün Cühf ni, N cd hli üçün Q rn l-M nazili v
n hli üçün Y ml mi miqat1 t yin etdi. Bu miqatlar h m onlar üçün,
m d ba qa yerl rd n g lib oradan keç k h cc v ümr ziyar tl rin
nl r üçündür. Miqat yerl ri il M kk aras nda olanlar is ist dikl ri
yerd n ihrama gir bil rl r. M kk lil r d M kk n ihrama gir bil rl r.”
l-Buxari, 1524)
6-c f sil -
. -
[ : ].
1 H cc v ya ümr ziyar tini yerin yetirm k üçün niyy t edil n yer.

775. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r zül-Hüleyf düz ngah
bir yerd d sini yer çökdürdü v orada (iki rük t) namaz q ld .
(H disi dan an ravi) demi dir: “Abdullah ibn Öm r d bel ed rdi.”
l-Buxari, 1532)
7-ci f sil. : -
Pey mb rin (h cc ged rk n)
n1 keçm si
-
[ : ].
776. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r (M kk ged rk n)
n keç r, (geri qay td qda is M din ) Mü rr sd n2 daxil olard .
Pey mb r M kk ged rk n ki m scidd namaz q lar, (M din
qay dark n is ) zül-Hüleyf düz ngah bir yerd (iki rük t) namaz q lar v
r aç lanad k (orada) gec rdi.” ( l-Buxari, 1533)
8-ci f sil. : -
Pey mb rin : « qiq –
mübar k bir vadidir» sözü :
»: : -
[ : ] .«
777. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “M n Pey mb rin qiq vadisind bel
dediyini e itdim: “Bu gec R bbimd n bir elçi m nim yan ma g lib dedi: “Bu
mübar k vadid namaz q l v : “Ümr n fi h cc tin” de!3” ( l-Buxari, 1534)
-
[ : ].
778. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r zül-Hüleyf ki vadid dayanar-
n yuxuda ona: “S n mübar k vadid n”– deyilmi dir.” ( l-Buxari, 1535)
9-cu f sil. : -
trin qoxusunu aparmaq üçün
paltar üç d yumaq
-
1 M din nin alt kilometrliyind yerl n yer.

2 M din nin alt kilometrliyind yerl n yer.
3 Y ni ümr il b rab r h cc ziyar tini yerin yetirm yi niyy t et. Burada h ccin Qiran növü n rd
tutulur.
287
»:
»: «
[ : ] .«
779. vay t edilir ki, Y 'l ibn Ümeyy Öm : “Pey mb v hy nazil olar-
nm x r ver rs n”– dedi. Pey mb r bir d st shab si il Ciran 1
olark n bir n r onun yan na g lib soru du: “Ya R sulullah, ümr ziyar ti üçün
niyy t ed rk n tirl n adam bar sind n dey bil rs n?” Pey mb r bir
müdd t susdu. Sonra ona v hy nazil oldu. (Bu vaxt) Öm r Y 'l i ar etdi v
'l (Pey mb rin yan na) g ldi. Pey mb r (günd n qorunmaq üçün)
ba na örtük tutmu du. Y 'l yilib Pey mb baxd qda gördü ki, onun
üzü q zar b, özü d xorulday r. Sonra o ay ld v : “Ümr bar sind soru an adam
haradad r?”– dey soru du. H min adam Pey mb rin yan na g tirdil r.
Pey mb r buyurdu: “(B nind ki) tri üç d yu, ynind ki cübb ni ç -
xart v h cc ziyar tind etdikl rini ümr ziyar tind d et!” ( l-Buxari, 1536)
10-cu f sil. hrama gir rk n tir : -

vurmaq. hrama girm k ist n
adam n geyinm lidir?
-
[ : ].
780. vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “Pey mb r
ihrama girm haz rla ark n, habel ihramdan ç xark n t vaf2 etm mi n
qabaq m n ona tir vurard m.” ( l-Buxari, 1539)
11-ci f sil. hrama gir rk n : -

saçlar yap qan bir madd il
yap ran3 kims haqq nda
[ : ]. : -
781. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin saçlar n ya-
qan bir madd il yap ld halda t lbiy g tirdiyini e itdim.” ( l-Bu-
xari, 1540)
1 M kk il Taif aras nda yerl n vadi.

2 Burada söhb t bayram günü – zülhicc nin 10-u yerin yetiril n t vafdan gedir.
3 Bunu ona gör edirdil r ki, uzun saçlar ziyar t ed n adama mane olmas n, habel onu bit, bir ,
taxtabiti, g v ba qa bu kimi h ratlardan qorusun.

12-ci f sil. Zülhüleyf : -

scidind t lbiy 1 g tirm k
]. : -
[ :
782. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r ancaq zül-Hüleyf
scidind n ihrama gir rdi.” ( l-Buxari, 1541)
13-cü f sil. H cc ged rk n : -

miniy minm k, habel birisini
rkin almaq
-
[ - : ]. .
783. bn Öm r r vay t etmi dir ki, fatdan Müzd lif q r Üsam , Müz-
lif n Minaya q r is F dl Pey mb rin t rkin minmi di. H r ikisi r -
vay t etmi r ki, Pey mb r böyük sütuna2 da atanad k t lbiy g tirmi -
dir.” ( l-Buxari, 1543-1544)
14-cü f sil. : -
hrama gir n adam n cür geyim
geyinm lidir?
: -
[ : ].
784. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r (saçlar ) daray b
ya lad qdan, izar 3 v ridas 4 geydinkd n sonra shab ri il birlikd
din n ç xd . Qoxusu v izi d rid qalacaq z rana boyanm (geyim) is-
tisna olmaqla, o, (heç k ) h r hans bir izar v ridan geyinm yi qada an et-
di. S r aç ld qda zül-Hüleyf o, öz d sin minib Beydaya5 g ldi v

2 Burada eytana da at lan sütunlardan n böyüyü q sd edilir. Buna da bc “c tul- ” deyilir.
4 B nin qur aqdan a hiss sini örtm k üçün istifad edil n örtük.
5 Bu, zül-Hüleyf nin bir t fidir.
289
shab ri il birlikd t lbiy g tirib ihrama girdi, (sonra da) qurbanl q hey-
vanlar n boynuna ni an taxd . Bütün bunlar Zülq ay n bitm sin be
gün qalana q r ba verdi. Zülhicc nin dördünd Pey mb r ( shab ri
il birlikd ) M kk g lib K ni t vaf etdi, (sonra da) S fa v M rv 1 ara-
nda s y etdi. O, qurbanl q heyvanlar na ni an taxm dey ihramdan ç x-
mad 2. Daha sonra o (gedib) M kk nin yuxar t find yerl n H cun da-
n yan nda dayand . Bu snada o, h cci yerin yetirm k niyy ti il ihramda
qalmaqda davam edirdi. lk t vafdan sonra fatdan qay danad k bir daha
yax nla mad . Pey mb r shab rin K ni t vaf etm yi, S fa v
rv aras nda s y etm yi, sonra saçlar q saltma , sonra da ihramdan ç x-
ma mr etdi. Bütün bunlar yan nda boynuna ni an tax lm qurbanl q heyva-
olmayan (“t ttu” h ccini niyy t ed n) kims aid idi. Onlardan zövc si
il g nl onlarla yax nl q etm k, habel tir vurmaq v libaslar geyinm k
halal edildi.” ( l-Buxari, 1545)
15-ci f sil. T lbiy g tirm k : -

-
[ : ].
785. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r bel t lbiy g tir rdi:
“L bbeyk llahumm l bbeyk, l bbeyk l rik l l bbeyk, inn l-h md
n-ni'm , l v l-mulk, l rik l k!3” ( l-Buxari, 1549)
16-c f sil. : -
Miniy min rk n t lbiy n
önc t hmid, t sbih v t kbir
tirm k4
[ : ].
786. vay t edilir ki, s demi dir: “Biz M din Pey mb rl birlikd
zöhr namaz dörd rük t, sr namaz is zül-Hüleyf iki rük t q ld q. Sonra
Pey mb r orada gec di. S r aç ld qda d sin minib Beyda deyil n
yer g lib “ lh mdulill h”, “Subhan llah” v “Allahu kb r”– dedi. Sonra o,

2 Pey mb r ümr il b rab r h cc ziyar tini, ba qa sözl , h ccin Qiran növünü yerin yetirmi dir.
3 T rcüm si: Hüzurundayam, Allah m hüzurundayam! Hüzurundayam, S nin rikin yoxdur, hüzu-
rundayam! H md S dir, nem t v mülk S m xsusdur. S nin rikin yoxdur!
4 Burada, hmid deyildikd “ lh mdulill h”, sbih deyildikd “subhan llah”, kbir deyildikd is
“Allahu kb r” q sd edilir.
lbiy g tir k h cc v ümr ziyar ti üçün niyy t etdi, camaat da onunla bir-
likd niyy t etdi. Biz M kk g lib çatd qdan (v ümr ziyar tini yerin ye-
tirdikd n sonra) o, camaata ihramdan ç xma mr etdi. N hay t, T rviy gü-
nü insanlar h cc üçün niyy t edib ihrama girdil r.”
1
s r vay t edir ki, Pey mb r öz li il ayaq üst durmu bir neç

ni k sdi. Pey mb r M din d buynuzlu a -qaral iki qoyun k sdi.
l-Buxari, 1551)
17-ci f sil. : -
Qibl yön lib t lbiy g tirm k
: -
[ : ].
787. vay t edilir ki, Nafi demi dir: “ bn Öm r sübh namaz zül-Hüley-
q ld qdan sonra d sini y rl yi mr ed rdi. Sonra d sin min r
d aya a qalxd qda üzünü qibl t f tutar v M scidülh rama g lib
çatanad k t lbiy g tir r v (oraya g lib çatd qdan) sonra t lbiy ni saxlayard .
Daha sonra zu-Tuva vadisin g lib s q r orada qalard . Sübh namaz
ld qdan sonra qüsl ed rdi. bn Öm r Pey mb rin bel etdiyini söyl r-
18-ci f sil. : -
Vadiy g ldikd t lbiy
tirm k
] .« »: : -
[ :
788. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Musa (pey mb ) g -
linc , m n sanki onun bu vadiy 2 endiyi zaman t lbiy g tirdiyini görür m.”
l-Buxari, 1555)
19-cu f sil. : -
Pey mb rin dövründ onun
ihrama girdiyi kimi ihrama gir n
kims haqq nda
.« »: -
. .« »:

2 Burada M kk n bir mil aral da yerl n zr q vadisi n rd tutulur.
291
:
. Z ¦¥ ¤£ ¢[ :
[ : ]
789. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “Pey mb r m ni Y nd ki bir
tayfan n yan na gönd rdi. M n geri qay td qda B thada ona rast g ldim. O
(m nd n): “Hans niyy tl ihrama girdin?”– dey soru du. Dedim: “Pey m-
rin ihrama girdiyi kimi ihrama girdim.” (M nd n): “Özünl qurbanl q
heyvan g tirmis nmi?”– dey soru du. M n: “Xeyr!”– dedim. Bundan sonra
n onun mri il K ni t vaf etdim, S fa v M rv aras nda s y etdim, son-
ra da ihramdan ç xd m. Bundan sonra qövmümd n olan bir qad n yan na
ldim v o, m nim saç darad (v ya ba yudu).
Öm r (x lif olduqdan sonra) oraya g lib dedi: “ r biz Allah n Kitab
sas götürürüks , (bilin ki,) bu Kitab biz (ziyar ti) tamamlama mr edir. Uca
Allah buyurur: “Allah üçün h cc v ümr ni tam yerin yetirin.”1 V r biz
Pey mb rin Sünn sini sas tuturuqsa, (bilin ki,) o, qurbanl q heyvan k -
k ihramdan ç xmam r.” ( l-Buxari, 1559)
20-ci f sil. : -
Uca Allah n: «H cc ziyar ti m lum
olan aylardad r...»2 sözü Z$# "! [ :
: -
»:
.«
»:
: . .« »: . .«
»
.«
:
: .« »
. .« »:
[ : ].
790. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Biz h cc aylar nda v günl rind , ihramda
ik n qada an olunan ll rd n ç kin k Pey mb rl birlikd (M kk )
yola dü dük v (n hay t,) g lib S rif deyil n yerd dayand q. (Orada) Pey m-
r shab rinin qar na ç b dedi: “Aran zdan özü il qurbanl q heyvan
1 “ l-B ” sur si, 196.

2 “ l-B ” sur si, 197.
tirm n kims r ümr ziyar tini1 yerin yetirm k ist yirl rs , qoy yerin
yetirsinl r, özü il qurbanl q g tir n kims r is ihramdan ç xmas nlar.”
Ai dedi: “ shab rd n kimisi ümr ziyar tini etdikd n sonra ihramdan
xd , kimisi d ihramda qald . O ki qald Pey mb v onunla olan bir
st shab , onlar qüvv tli idil r, h m d özl ri il qurbanl q g tirmi dil r;
bu s bd n d onlar ümr ni (müst qil kild ) yerin yetir bilm dil r. Pey m-
r m nim yan ma g ldi v m nim a lad (görüb) soru du: “S ni a la-
dan n dir, ay (q z)?” Dedim: “S nin shab rin dediyin sözü e itdim. Dem k,
n ümr ed bilm m.” Pey mb r : “S n olub?”– dey soru du.
Dedim: “M n namaz q lm ram. ” Pey mb r buyurdu: “Z r yoxdur, s n
2
Ad m q zlar ndan biris n. Allah onlar üçün ld n mü yy n etdiyini s nin

üçün d mü yy n etmi dir. Ziyar tin davam et. Ola bilsin ki, Allah s ümr
ziyar tini yerin yetirm yi d müv ff q etsin.”
Ai dedi: “Biz ziyar timiz davam etdik. N hay t, Minaya g lib çatd qda
n (heyzd n) t mizl ndim. Bundan sonra m n Minadan ç xd m v (gedib)
ni t vaf etdim. Zülhicc nin 13-ü Pey mb rl birlikd Minadan qay -
dark n Müh ss bd dayand q. Pey mb r (qarda m) Abdur-R hman ibn
bu B kri ça b buyurdu: “Bac h ram n k nar na3 apar, qoy (orada) ümr
ziyar ti üçün ihrama girsin; i inizi qurtard qdan4 sonra bura qay n. Siz g -
linc q r m n sizi gözl m.”
Ai dedi: “M n qarda mla birlikd (T n'im ) yolland m. N hay t, ihrama
girdikd n sonra (M scidülh rama) g lib (K ni) t vaf etdim v bundan sonra
yax n Pey mb rin yan na g ldim. O (bizd n): “(Ümr ni) bitirdiniz-
mi?”– dey soru du. M n: “B li!”– dedim. Bundan sonra Pey mb r sha-
rin yola dü kl rini elan etdi v Pey mb r camaatla birlikd M di-
yola dü dü.” ( l-Buxari, 1560)
21-ci f sil. : -
ttu, qiran v ifrad h cci5. Özü
il qurbanl q heyvan g tirm n
kims nin etm k ist diyi h ccin
növünün d yi dirilm si
: -
»: . .« »:
1 Burada h ccin “t ttu” növü n rd tutulur.

2 Ai heyz oldu u üçün namaz q lm rd .
3 Burada haram deyildikd , M kk rind ki toxunulmaz razi n rd tutulur. Ai nin ihrama
girdiyi yer is T n'imdir.
4 Burada Ai nin ümr ziyar tini yerin yetirm si v Abdur-R hman n onu mü ayi t etm si
rd tutulur
5 Bunlar h ccin növl ridir.
293
»: . .«
[ : ] .« »: . .«
791. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd h cc ziyar ti-
yolland q. (M kk ) g lib çatd qda K ni t vaf etdik. Pey mb r özü
il qurbanl q heyvan g tirm nl ihramdan ç xma mr etdi v onlar da
ihramdan ç xd lar. Onun zövc ri özl ri il heyvan g tirm mi dil r dey ih-
ramdam ç xd lar. M n heyzli oldu um üçün K ni t vaf etm dim. (N hay t,)
Müh ss bd oldu umuz gec m n dedim: “Ya R sulullah, camaat ümr v
cc ziyar tini yerin yetirib (evl rin ) qay r, m n is ancaq h cci yerin ye-
tirmi m.” Pey mb r : “Biz M kk g ldiyimiz gec s n t vaf etm din-
mi?”– dey soru du. M n: “Xeyr!”– dedim. O buyurdu: “Qarda nla birlikd
n'im get v ümr üçün ihrama gir. Sonra filan yerd görü rik.”
fiyy dedi: “M n el güman edirdim ki, (heyzli oldu um üçün) onlar
(yoldan) saxlayaca am.” Pey mb r dedi: “Zavall qad n! M r s n qurban
günü t vaf etm mis n?” O: “Etmi m”– dedi. Pey mb r buyurdu: “Z r
yoxdur, ged k!” ( l-Buxari, 1561)
[ : ].
792. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Vida h cci ilind biz Pey mb rl bir-
likd (M kk ) yola dü dük. Aram zdan kimisi ümr niyy ti il , kimisi h cc
ümr niyy ti il , kimisi d h cc niyy ti il ihrama girdi. Pey mb r h cc
niyy ti il ihrama girdi. H cc niyy ti v ya h cc v ümr niyy ti il ihrama gi-
nl g linc , onlar qurban günün k ihramdan ç xmad lar.” ( l-Buxari, 1562)
. : -
[ : ]. :
793. vay t edilir ki, M rvan ibn H m demi dir: “M n Osman v lini gördüm,
Osman n “t ttu-h cci”ni v ümr il h cci birl dirm yi qada an etdiyinin
ahidi oldum. Bunu gör n li: “L bbeyk bi ümr tin v h cc tin1”– deyib
ümr il h cci niyy t edib ihrama girdi v buyurdu: “M n heç k sin sözün
gör Pey mb rin sünn sini t rk ed n deyil m.” ( l-Buxari, 1563)
: -
.
[ : ] .« »:
794. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “( slamaq rki dövrd ) insanlar
cc aylar nda ümr ziyar tin getm yi yer üzünd olan n böyük günahlar-
1 T rcüm si: Ümr v h cc ziyar tl rini yerin yetirm k üçün hüzurundayam!

dan hesab edirdil r. Habel Müh rr m ay n yerin S r ay haram aylar-

dan say rd lar v : “Bel yaras sa ald qda,1 iz yox olduqda2 v s r ay bitdikd
ümr ziyar ti etm k ist nl r üçün ümr etm k halald r”– deyirdil r.
Pey mb r shab ri il birlikd (zülhicc nin) dördü s r h cc niyy ti
il (M kk ) g ldil r. Lakin Pey mb r onlara ümr ni yerin yetirm yi mr
etdi. (H cc aylar nda) bunu etm k onlara a r g ldi v onlar: “Ya R sulullah,
(ihramdan ç xd qdan sonra biz ) n r halal olacaq?”– dey soru dular. Pey-
mb r : “H r ey”3,– dey buyurdu.” ( l-Buxari, 1564)
-
[ : ] .« »:
795. vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si H fs demi dir: “Ya R sulullah, n
üçün camaat ümr ni yerin yetirdikd n sonra ihramdan ç xm , s n is ümr ni
yerin yetirdikd n sonra ihramdan ç xmam san. Pey mb r buyurdu: “M n
saç yap rm am4 v qurbanl q heyvan ma ni an taxm am, el buna gör
heyvan k k ihramdan ç xmayaca am.” ( l-Buxari, 1566)
[ : ]. .
796. vay t edilir ki, bu C mr N sr ibn mran d-Dub i demi dir: “M n “t t-
tu” h ccini yerin yetirm k ist dim. Lakin b zil ri bunu m m sl t gör-
dil r. M n bu haqda ibn Abbasdan soru duqda o, m “t ttu” h c-
cini yerin yetirm yi mr etdi. Sonra yuxumda bir n rin m : “(T ttu)
bul olunan h cc v ümr dir”– dediyini gördüm. M n bu haqda ibn Abbasa
x r verdikd o dedi: “(Bu,) Pey mb rin Sünn sidir. S n m nim ya-
mda qal, mal n bir hiss sini s ver m.”
(H disi r vay t ed n) ob dedi: “M n ( bu C mr n) soru dum: “N
gör (o, mal n bir hiss sini s verm k ist yirdi)?” Dedi: “Gördüyüm yuxu-
ya gör .” ( l-Buxari, 1567)
: -
»
»: .«
[ : ]. «
797. vay t edilir ki, Cabir ibn Abullah demi dir: “Pey mb r qurbanl q
ri özü il apard gün m n d onunla birlikd h cc ziyar tin getdim. O
1 Bununla onlar h cc vaxt insanlar M kk da yan d rin bel yaras q sd edirdil r.

2 Burada ya bel yaras n izi, ya da d rin ayaq izl ri n rd tutulur.
3 Pey mb r dem k ist yirdi ki, ümr ziyar tini tamamlay b ihramdan ç xd qdan sonra ihramda
ik n qada an edilmi h r ey onlara halal olacaq.
4 11-ci f slin qeydl rin bax.
295
vaxt insanlar ancaq h cci yerin yetirm yi niyy t etmi dil r. (Bununla bel )
Pey mb r onlara buyurdu: “K ni t vaf edin, S fa v M rv aras nda s y
edin v ba q rxd b ihramdan ç n. Bundan sonra (ihramda ik n qada an
edilmi ) h r ey siz halald r. T rviy 1 günü (h cc niyy ti il yenid n) ihrama
girin v (M kk ) g lib çatd qda ümr üçün niyy t edin.” Onlar dedil r: “Biz
kc h cc niyy t etdiyimiz halda niyy timizi nec t ttu h ccin çevir bi-
rik?” Pey mb r buyurdu: “Siz n mr edir ms , onu yerin yetirin. r
n qurbanl q heyvan özüml g tirm ydim, siz mr etdiyimi özüm d
ed rdim. Lakin qurbanl q öz yerin çat ncaya q r (qurbangahda k sil q -
r) ihramda qada an olunmu eyl r m halal olmaz.” Onlar da (deyil nl -
) l etdil r.” ( l-Buxari, 1568)
22-ci f sil. T ttu h cci : -

[ : ]. : -
798. vay t edilir ki, mran demi dir: “Biz Pey mb rin dövründ ik n “t -
ttu” h cci etdik. Sonra (buna dair) ay 2 nazil oldu. (Sonralar) b zil ri3 icti-
had edib öz r yl rini söyl dil r.” ( l-Buxari, 1571)
23-cü f sil. M kk haradan : -

daxil olmal ?
-
[ : ].
799. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r M kk K da t f-
n, B thadak 4 yuxar da keçidind n daxil olar, (ç xanda is ) a da keçi-
dind n ç xard .” ( l-Buxari, 1575)
24-cü f sil. M kk nin f zil ti v : -

onun tikilm si
: .« » : : -
»: .« »:
[ : ] .«
1 T rviy günü zülhicc nin s kkizidir.

2 “ l-B ” sur si, 196.
3 H disin izah nda deyilir ki, burada “b zil ri” deyildikd Öm r v Osman n rd tutulur. Bel
ki, onlar “t ttu” h ccini Sünn n hesab etmirdil r dey , camaata “qiran” h ccini yerin yetirm yi
sl t bilirdil r.
4 K da v B tha M kk nin yax nl ndak yerdir.
800. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n Pey mb rd n : “Divar1 K n-

dirmi?”– dey soru dum. O: “B li”– dedi. M n soru dum: “B s n üçün onlar
bunu K birl dirm mi r?” O buyurdu: “S nin h mtayfalar n buna
maddi imkan çatmam r.” M n soru dum: “B s n üçün K nin qap
yuxar qald rm lar?” Dedi: “Onlar bunu ona gör bel etmi r ki, dil dikl ri
kims ni (K nin) için buraxs nlar, dil dikl rini d buraxmas nlar. rs -
nin qövmün cahiliyy t dövrün yax n bir zamanda ya amasayd v (müq d-
s Evin qurulu unun d yi ilm sinin) onlarda nifr t oyadaca ndan qorxma-
sayd m, m n divar K birl dir r, qap da yerd n qoyard m.” ( l-Buxa-
ri, 1584)
»: -
.«
[ : ]
801. Ai r vay t edir ki, Pey mb r ona demi dir: “Ey Ai , r s nin qöv-
mün cahiliyy t dövrün yax n bir zamanda ya amasayd , m n (müq dd s) Evin
uçurdulmas mr ed rdim; sonra da ondan ayr lan ona birl dir r, qap
yerd n qoyar v Ev iki qap – rq v q rb qap qoyard m. Bel likl d , onu
brahimin qoydu u binövr sas nda tik rdim.” ( l-Buxari, 1586)
25-ci f sil. M kk ki evl rin : -

miras qoyulmas , habel onlar n
sat lmas v al nmas . H m d
insanlar n M scidülh ramda
eyni hüquqa malik olmas
»: . : -
.«
[ : ].
802. vay t edilir ki, Üsam ibn Zeyd demi dir: “Ya R sulullah, harada qala-
caqsan? M kk öz evind mi (qalacaqsan)?” Pey mb r buyurdu: “M r
qil bir ev qoyub ki, (orada qal m)?!”
qil v (qarda ) Talib bu Talibin miras (özl rin ) götürmü dül r. C -
rv li müs lman olduqlar üçün mirasdan onlara heç bir ey verilm mi di.
qil v Talib kafir idil r.2” ( l-Buxari, 1588)
1Divar deyildikd K nin yan nda yerl n yar mdair vi killi, hündür olmayan divar n rd tutulur.
2C r, li, qil v Talib Pey mb rin misi bu Talibin o lanlar r. Pey mb rin q sd etdiyi ev
is bir zamanlar onun babas Abdul-Mutt libin olmu v ondan da o lanlar na miras qalm r. Dem k,
Pey mb rin atas Abdullaha qalm mirasdan Pey mb d pay dü liydi. T ssüf ki, müs lmanlar
din hicr t etdikd n sonra qohum- qr balar onlar n mlak satm v ya öz ll dirmi dil r.
297
26-c f sil. Pey mb rin : -

kk qalmas
»: : -
.«
[ : ].
803. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r Qurban bayram günü s r Mi-
nada ik n demi dir: “Sabah biz (in allah) B ni-Kinan q bil sinin m ll sin-
– kafir qalacaqlar na dair and içdikl ri yerd – olaca q.” Pey mb r Mü-
ss b (deyil n yeri) q sd edirdi. (Bir zaman h min o yerd ) qurey lil rl kina-
lil r and içmi dil r ki, Ha im v Abdul-Mutt lib (va ya Mutt lib) o ullar
Pey mb ri onlara t hvil verm yinc onlarla n nikah ba las nlar, n d
alver etsinl r.1” ( l-Buxari, 1590)
27-ci f sil. Uca Allah n: : -

«Allah K ni – müq dd s evi,
haram ay , ..... insanlar n i rini <; : 9[ :
yoluna qoymaq üçün bir vasit
kimi mü yy n etdi...»2 sözü
Z . . .A @ ? > =
[ : ] .« »: -
804. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “K ni h istanl ,
nazik ayaql bir n r da dacaq.3” ( l-Buxari, 1591)
: -
] .« »:
[ :
805. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Ramazan orucu vacib buyurulmam dan
vv l (müs lmanlar) A ura günü oruc tuturdular. (H r il) o gün K nin üstü-
(t ) örtük ç kirdil r. Allah (müs lmanlara) Ramazan orucunu vacib bu-
yurduqda Pey mb r dedi: “Kim A ura günü oruc tutmaq ist yirs , tutsun,
tutmaq ist mirs , tutmas n.” ( l-Buxari, 1592)
.« »: -
[ : ]
806. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Y cuc v M cuc
tayfalar 1 ç xd qdan sonra da insanlar h cc v ümr niyy ti il (müq dd s) Evi
ziyar t ed kl r.” ( l-Buxari, 1593)
1 Bu mübariz üç il davam etmi dir.

3 Bu, Qiyam t günün yax n, yer üzünd tövhid hli qalmayaca bir zamanda ba ver k.
28-ci f sil. : -
nin da lmas
[ : ] .« »: -
807. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n sanki qara d rili
(bir adam n), ayaqlar aral v ziyy td durub K nin da lar bir-bir sökdü-
yünü görür m.” ( l-Buxari, 1595)
29-cu f sil. Qara da haqq nda : -

deyil nl r
-
[ : ].
808. vay t edilir ki, Öm r qara da n yan na g lib onu öpdü v dedi: “M n bi-
lir m ki, s n (adi bir) da san – n z r, n d xeyir ver bil rs n. H rgah m n
Pey mb rin s ni öpdüyünü görm ydim, s ni öpm zdim.” ( l-Buxari, 1597)
30-cu f sil. K girm n : -

kims haqq nda
: -
[ : ].
809. vay t edilir ki, Abdullah ibn bu uf demi dir: “Pey mb r ümr zi-
yar tini yerin yetirdi, K ni t vaf etdikd n sonra brahim m qam n arxa-
nda iki rük t namaz q ld . (Bu snada) onun yan nda insanlar (onun qar -
ndan keçm ) qoymayan adamlar var idi.”
Bir n r Abdullahdan: “Pey mb r K nin için daxil oldumu?”– dey
soru du. Abdullah: “Xeyr”– dey cavab verdi. ( l-Buxari, 1600)
31-ci f sil. : -
nin içind “Allahu kb r”
dey n kims haqq nda
-
»:
[ : ]. .«
810. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r (M kk ) g ldikd 2
nin için daxil olmaqdan imtina etdi. O zaman K nin içind bütl r var
1 “ l-K hf” sur sinin 93-99-cu ay bax.

2 Bu hadis hicr tin 8-ci ilind , M kk nin f thi günü ba vermi dir.
299
idi. Sonra Pey mb rin mri il bütl ri (oradan) ç xartd lar. (Onlarla b rab r)
ll rind fal oxlar tutmu brahimin v smailin kill rini d (bay ra) atd lar.
Sonra Pey mb r buyurdu: “Allah bunlar n (r smini ç nl rin) kökünü k s-
sin! Vallahi ki, onlar brahim v smailin heç vaxt bu oxlarla fala baxmad qlar -
yax bilirl r.” Bundan sonra Pey mb r K daxil olub onun h r t -
find “Allahu kb r”– dedi v (orada) namaz q lmad .” ( l-Buxari, 1601)
32-ci f sil. K ni t vaf etdikd : -

tez-tez yeriy k dövr vurmaq n
vaxtdan ba lam r
-
.
[ : ].
811. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r shab ri il birlik-
(M kk ) g ldikd mü rikl r: “Muh mm d buraya g lir, Y srib1 q zd rmas
onlar z ifl tmi dir.” Onda Pey mb r shab rin (t vaf n) ilk üç dövr -
sind tez-tez yerim yi v iki künc2 aras nda (yava ) yerim yi mr etdi. Pey-
mb rin shab dövr rin ham nda tez-tez yerim yi mr etm sin
mane olan yaln z onlara qar fq tli olmas idi.” ( l-Buxari, 1602)
33-cü f sil. K g n adam : -

vaf ed rk n (h r dövr ) qara
da a toxunmal , habel (ilk) üç
dövr tez-tez yerim lidir
: -
[ : ].
812. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin M kk g ldi-
yi zaman (K ni) t vaf etm ba lad qda qara da a toxundu unu v yeddi döv-
n ilk üçünü tez-tez yeriy k ba a vurdu unu gördüm.” ( l-Buxari, 1603)
34-cü f sil. H cc v ümr : -

ziyar tl rind (K ni t vaf
etdikd ) tez-tez yerim k
-
.
[ : ]. .
1 Y srib M din rinin q dim ad r.

2 Burada y n küncü il qara da yerl n küncün aras n rd tutulur.
813. vay t edilir ki, Öm r ibn X ttab (K nin qara da yerl n) küncün ba-
b: “M n bilir m ki, s n (adi bir) da san; n z r, n d xeyir ver bil rs n.
r m n Pey mb rin s toxundu unu görm ydim, s toxunmaz-
m”– dedi v ona toxundu. Sonra dedi: “N üçün biz (t vaf etdikd ) tez-tez
yerim liyik?! Ax biz bunu ancaq özümüzü mü rikl göst rm k üçün edir-
dik. Allah art q onlar m hv etmi dir.”
Sonra (Öm r ) demi dir: “Pey mb r bel etmi dir (dey ), biz bunu
rk etm k ist mirik.” ( l-Buxari, 1605)
. : -
[ : ]
814. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin bu iki künc
toxundu unu gördüyüm günd n b ri ist r ç tinlikd , ist rs d rahatl qda, on-
lara toxunma heç vaxt t rk etm dim.” ( l-Buxari, 1606)
35-ci f sil. (K nin qara da : -

yerl n) küncün sa il
toxunmaq
] . : -
[ :
815. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r vida h ccind d -
sinin üstünd t vaf etmi v (K nin qara da yerl n) küncün sa il to-
xunmu dur.” ( l-Buxari, 1607)
36-c f sil. (Qara) da öpm k : -
: . : -
: .
[ : ].
816. vay t edilir ki, Zubeyr ibn Arabi demi dir: “Bir n r1 ibn Öm rd n (qara)
da öpm k bar sind soru du. bn Öm r dedi: “M n Pey mb rin ona to-
xundu unu v onu öpdüyünü görmü m.” (Zubeyr) dedi: M n soru dum:
“B s izdiham olsa, n edim? Bunu etm m imkan verm r, nec ol-
sun?” bn Öm r (naraz bildirib) dedi: “Nec olsun?” sual saxla Y -
. M n Pey mb rin ona toxundu unu v onu öpdüyünü görmü m.”
l-Buxari, 1611)
1 Burada Zubeyr bir n r dedikd özünü q sd edir.

301
37-ci f sil. M kk g ldikd : -

evin getm mi n önc K ni
vaf ed n adam haqq nda
-
[ : ].
817. Ai r vay t edir ki, Pey mb r (M kk ) g n kimi d st maz al b
(K ni) t vaf etdi. Lakin (bu,) ümr ziyar tinin t vaf deyildi1. Sonralar bu
kr v Öm r h cci onun kimi yerin yetirirdil r.” ( l-Buxari, 1614)
-
[ : ].
818. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r h cc v ya ümr ziyar t-
rind (M kk ) g n kimi (M scidülh rama gedib K ni) t vaf ed r – ilk
üç dövr ni tez-tez yeriy k, qalan dörd dövr ni is (asta) yeri ba a çatd rar-
; sonra iki rük t namaz q lar; sonra da S fa v M rv aras nda s y ed rdi.”
l-Buxari, 1616)
38-ci f sil. : -
vaf snas nda dan maq
-
[ : ] .« »:
819. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r t vaf snas nda bir n rin yan n-
dan keç rk n onun, lini k rl , yaxud ipl v ya buna b nz r bir eyl ba qa
birisinin lin ba lad görüb onu q rd v : “ lind n tut apar!”– dedi. ( l-
Buxari, 1620)
39-cu f sil. Ç lpaq olaraq K ni : -

vaf etm k qada and r; Allaha -
rik qo an adam n h cc etm si d
habel
-
[ : ] .« »:
820. bu Hureyra r vay t etmi dir ki, vida h ccind n önc ki (ild ) Pey mb r
bu B kri camaata ba t yin edib h cc ziyar tin gönd rdiyi zaman – Qur-
ban günü bu B kr onu2 bir d st adamla birlikd (Mina vadisin ) gönd rdi
1 Pey mb r bu t vaf M kk g lib çatmas münasib ti il yerin yetirmi dir. Buna da bc

“t vaf l-qudum” deyilir.
2 Y ni, bu Hureyr ni .
ki, gedib (oradak lara) elan ed k ki, g n ild n heç bir mü rik h cc ziyar tin
lm k v heç k s lüt-üryan K ni t vaf etm kdir.” ( l-Buxari, 1622)
40-c f sil. lk t vafdan sonra : -

fatdan qay dana q r
yax nla mayan v t vaf
etm n kims haqq nda
-
[ : ].
821. vay t edilir ki, Abdullah ibn Abbas demi dir: “Pey mb r M kk
n kimi (K ni) t vaf etdi, S fa v M rv aras nda s y etdi v bu t vafdan
sonra fatdan qay danad k K yax nla mad .” ( l-Buxari, 1625)
41-ci f sil. Hac lara su verm k : -

: -
[ : ].
822. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Abbas ibn Abdul-Mutt lib Mina ge-
rind hac lara su verm k ( fin nail olmaq) m qs dil M kk gec -
k üçün Pey mb rd n izn ist di, o da ona izn verdi.” ( l-Buxari, 1634)
-
.« »: . .« »: .
- - »:
[ : ]. - - .«
823. bn Abbas r vay t edir ki, (h cc ziyar tind ) Pey mb r su paylan lan
yer g lib su ist di. Abbas dedi: “Ey F dl1, get anan n yan na, ondak sudan
Allah n elçisin g tir!” Pey mb r : “M bu sudan ver”– dedi. (Abbas) de-
di: “Ey Allah n elçisi, ax onlar bu suya ll rini sal rlar.” Pey mb r : “M
bu sudan ver”– deyib o sudan içdi. Sonra Z m-z m quyusunun yan na g ldi.
(Abbas v onun u aqlar ) quyudan su ç xard b (insanlara) su verirdil r. Pey-
mb r (onlara) dedi: “Çal n, h qiq n d , siz yax i görürsünüz! r
(ba qalar n) sizin i iniz yiy yind n qorxmasayd m, m n d (quyuya)
en r v (ç ll yin) ipini buraya qoyub (su ç rdim).”
Pey mb r “buraya qoyub”– dey nd , çiynin i ar etdi. ( l-Buxari, 1635)
. -
[ : ].
1 F dl Abbas n o ludur.
303
824. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “M n Pey mb Z m-z m su-
yundan verdim v o, (suyu) ayaq üst içdi.”
(H disi r vay t ed n) Asim demi dir: “ krim o gün Pey mb rin d -
nin üstünd oldu una dair and içmi dir.” ( l-Buxari, 1637)
42-ci f sil. S fa v M rv da lar : -

aras nda s y etm yin vacib olmas
Allah n qoydu u lam tl rd n
say lmas
] \ [Z Y X W V U [ : : -
. Zgf edcb a `_^
. Z[ZYXWVU[ :
[ : ].
825. vay t edilir ki, Urva demi dir: “M n Ai n Uca Allah n: “H qiq n,
fa v M rv Allah n qoydu u ni an rd ndir. Kim müq dd s Evi h cc v
ya ümr niyy ti il ziyar t ed rs , bunlar t vaf etm sind ona heç bir günah
olmaz...”1 sözü haqq nda soru dum v “Allaha and olsun ki, S fa v M rv ni
vaf etm n kims günah yoxdur”– dedim. Ai dedi: “S nin dediyin nec
pisdir, ey bac m o lu! r bu ay s nin dediyin kimi t fsir olunsayd ,
übh siz ki, onlar t vaf etm k günah say lmazd . Lakin bu ay nsar bar -
sind nazil olmu dur. Onlar slam dinini q bul etm mi n vv l tap nd qlar
nat adl bütü ziyar t etm k m qs dil Mü ll l deyil n yerd n yola dü r-
dil r. H r kim M nat ziyar t etm k m qs dil ora g rdis , S fa v M rv ni
vaf etm yi özün günah hesab ed rdi. slam dinini q bul etdikd n sonra
onlar Pey mb rd n : “Ya R sulallah, biz cahiliyy t dövründ S fa v M r-
ni t vaf etm kd n s lard q”– dey soru dular v Uca Allah bu ay ni nazil
etdi: “H qiq n, S fa v M rv Allah n qoydu u ni an rd ndir...”
Ai dedi: “Pey mb r S fa v M rv ni t vaf etm yi vacib buyur-
mu dur. Odur ki, heç k s (ziyar t snas nda) onu t rk ed bilm z.”2 ( l-Buxari,
1643)
1 “ l-B ” sur si, 158.

2 H disin davam nda Zuhri demi dir: “M n bu haqda bu B kr ibn Abdur-R hmana x r verdim. O
dedi: “M n bu haqda heç n e itm mi m. B zi aliml rd n e itdiyim yaln z budur ki, onlar dey rdil r: “Ziyar
n müs lmanlar n ham S fa v M rv da lar t vaf ed rdil r. O vaxt ki, Allah Öz Kitab nda K ni t vaf
etm yi mr etdi, lakin S fa v M rv da lar bar sind heç n buyurmad , shab r dedil r: “Ya R sulallah! Biz
fa v M rv da lar t vaf ed rdik. Allah K ni t vaf etm k bar sind ay nazil etdi, lakin S fa v M rv
haqq nda heç bir ey nazil etm di. M r bu da lar t vaf etm k günahd r? Bu vaxt Uca Allah bu ay ni nazil
etdi: “H qiq n, S fa v M rv Allah n qoydu u ni an rd ndir.” bu B kr ibn Abdur-R hman dedi:
“M nim bildiyim gör bu ay cahiliyy t dövründ S fa v M rv da lar t vaf etm yi günah hesab ed n v
bir d o dövrd bu da lar t vaf edib, lakin slam dinini q bul etdikd n sonra K ni t vaf etm k bar sind
nazil olan ay saslanaraq, bunu günah hesab ed n iki d st cavab olaraq nazil olmu dur”
43-cü f sil. : -
fa v M rv aras nda s y
etm k bar sind deyil nl r
-
[ : ].
826. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r birinci t vaf 1 ed r-
n ilk üç dövr ni tez-tez yeriy k, qalan dörd dövr ni is (asta) yeri ba a
çatd rard . S fa v M rv ni s y etdikd is çay m cras ndan2 qaça-qaça keç r-
44-cü f sil. Heyzli qad n : -

vafdan ba qa h ccin bütün
ayinl rini yerin yetirm lidir
-
.
[ : ] .« »:
827. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Pey mb r shab ri
il birlikd h cc niyy ti il ihrama girdi. Onlardan yaln z Pey mb r v T lh
qurbanl q heyvanlar özl ri il g tirmi dil r. (H min vaxt) li (h cc ziyar tin )
nd n g lmi v qurbanl q heyvan da özü il g tirmi di. O: “Pey mb r
hans niyy tl ihrama girmi , m n d o niyy tl ihrama girmi m”– dedi.
Pey mb r shab rin h cc niyy tl rini ümr niyy ti il d yi dirm yi,
(K ni) t vaf etm yi, saçlar q saltma v bel likl d , ihramdan ç xma
mr etdi. Yaln z özl ri il qurbanl q heyvanlar g tir n kims rd n ba qa. (B -
zil ri) dedil r: “Biz qad nlar zla yax nl q etdiyimiz halda durub Minaya ge-
yik?!” (Deyil nl r) Pey mb g lib çatd qda o dedi: “ r indi m
agah olanlar vv lc n bils ydim, qurban özüml g tirm zdim. Yan mda
qurbanl q heyvan olmasayd , ihramdan ç xard m.” ( l-Buxari, 1651)
45-ci f sil. : -
rviy günü3 zöhr namaz
harada q nmal r?
-
. . .
[ : ]
1 Burada, birinci t vaf deyildikd “t vaf l-qudum”, y ni Pey mb rin M kk çatan kimi M sci-
dülh rama gedib K ni t vaf etm si n rd tutulur.
2 Haz rk günd h min yer ya l i qlardan ni anlar qoyulmu dur ki, hac lar S fa v M rv ni s y
ed rk n o yerd n qaça-qaça keçsinl r.

305
828. vay t edilir ki, Abdul- ziz ibn Rufey demi dir: “M n s ibn Malik sual
verib dedim: “Pey mb rin (etdikl rind n) xat rlad n bir ey bar sind
x r ver. (De gör k,) Pey mb r t rviy günü zöhr v sr namazlar -
harada q lm r?” s : “Minada”– dey cavab verdi. M n soru dum:
“B s (zülhicc nin on üçü Minadan) ç xd gün sr namaz harada q lm -
r?” s: “ bt hd ”– dey cavab verdi. Sonra da buyurdu: “S n mirl rinin
etdiyi kimi et.” ( l-Buxari, 1653)
46-c f sil. : -
fa günü oruc tutmaq
. : -
[ : ]
829. vay t edilir ki, Ummu F dl demi dir: “ nsanlar fa günü Pey mb -
rin oruc tutub-tutmad bar übh dü dül r. Bel olduqda m n Pey-
mb su gönd rdim v o (bu) sudan içdi.” ( l-Buxari, 1658)
47-ci f sil. fa günü (N mira : -

scidin ) yollanmaq
-
: . : : . : :
: .
. .
[ : ].
830. vay t edilir ki, ibn Öm r fa günü gün batandan sonra H ccac n çad -
n yan na g lib (orada) uca s sl q rd . H ccac (bu s si e itdikd ) çiynin-
z rana boyanm bir bürünc kl bay ra ç b dedi: “S n olub, ey bu
Abdur-R hman?” bn Öm r dedi: “Sünn riay t etm k ist yirs ns , ( fa-
ta) yollan.” H ccac: “El bu saat?”– dey soru du. bn Öm r: “B li!”– dey ca-
vab verdi. H ccac dedi: “Gözl , ba ma su töküb (qüsl edib) ç ram.” H ccac
xana q r ibn Öm r dayan b (onu gözl di).
(Salim1) deyir ki: “H ccac m niml atam n aras ndan keçdi. M n (H ccaca)
dedim: “ r Sünn l etm k ist yirs ns , xütb ni q sa et v ( fata) t -
s.” H ccac Abdullah (ibn Öm ) baxma a ba lad . bn Öm r bunu gör nd
dedi: “O do ru söyl di.”
Bundan vv l Abdul-Malik H ccaca m ktubla x r gönd rmi di ki, h cc
il ba m rd ibn Öm müxalif olmas n.” ( l-Buxari, 1660)
1 Salim Abdullah ibn Öm rin o ludur.

48-ci f sil. fatda durmaq : -
: -
[ : ].
831. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Mutim demi dir: “ fa günü m nim d m it-
di v m n onu axtarma a getdim. (Bu vaxt) Pey mb rin fatda dayand -
gör nd (öz-özüm ) dedim: “Vallahi, bu adam hm silidir. 1 El is onun
burada n i i var?” ( l-Buxari, 1664)
49-cu f sil. : -
fatdan ç b (Müzd lif )
getm k
: -
[ : ].
832. vay t edilir ki, Üsam n soru dular: “Vida h ccind Pey mb r
fatdan (Müzd lif ) ged rk n nec h t edirdi?” O dedi: “(Pey m-
r ) aramla h t ed rdi; yol aç q olduqda is d sini tez sürüb ged rdi.”
l-Buxari, 1666)
50-ci f sil. : -
Pey mb rin fatdan
dön rk n qamç il i ar edib
shab rin t mkinli olmalar
mr etm si
-
[ : ] .« »:
833. vay t edilir ki, fa günü ibn Abbas Pey mb rl birlikd fatdan
(Müzd lif ) ged rk n arxadan uca s sl r, z rb s si v d n riltisi e itdi
qamç il i ar ed k buyurdu: “Ey insanlar, sakitliy riay t edin! T s-
k yax i deyildir.” ( l-Buxari, 1671)
1 slamaq rki dövrd b zi b q bil ri, o cüml n d qurey q bil si “ hm si” – y ni iman nda v
qid sind s mimi olanlardan say rd lar. Onlar n qid sin gör , fatda durmaq vacib say lm rd .
307
51-ci f sil. : -
if olanlar n Müzd lif erk n
gönd rilm si, orada dayan b dua
etm si v ay batd qdan sonra
(Minaya) erk n gönd rilm si
haqq nda
-
. . .
. .
[ : ].
834. vay t edilir ki, camaat Müzd lif topland gec sma bint bu B kr
oraya g lib namaz q ld . O, bir q r namaz q ld qdan sonra (köl likd n azad
etdiyi Abdullahdan): “O lum, ay batd ?”– dey soru du.
(Abdullah dedi:) “M n: “Xeyr!”- dey cavab verdim. sma bir q r d na-
maz q ld qdan sonra (yen ): “Ay batd ?”– dey soru du. M n: “B li!”– dey ca-
vab verdim. sma: “Yola dü ün!”– dey buyurdu. Biz (Minaya) yolland q. N -
hay t, o, g lib böyük sütuna1 da atd qdan sonra m nzilin qay b (orada)
sübh namaz q ld . M n ona dedim: “Xan m, dey n, biz (Minaya) çox tez g l-
mi ik?” O dedi: “O lum, Pey mb r qad nlara izn vermi dir.” ( l-Buxari, 1679)
: -
[ : ].
835. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Biz ( fatdan qay dark n) Müzd lif
dayand q. S ud 2 astag l qad n oldu undan, bas a dü sin dey (gec
ik n oradan ç b getm k üçün) Pey mb rd n izn ist di, o da ona izn verdi.
ud bas q dü mi oradan ç b getdi. Biz is s r aç lanad k orada
qald q. Sonra biz Pey mb rl birlikd (Minaya) getdik. r S ud kimi
n d Pey mb rd n izn ist mi olsayd m, bu m ni çox sevindir rdi.” ( l-
Buxari, 1681)
52-ci f sil. Müzd lif sübh : -

namaz n q nd vaxt
-
.
»: .

2 Pey mb rin zövc rind n biridir.
.«
.
[ : ].
836. vay t edilir ki, Abdur-R hman ibn Yezid demi dir: “Biz Abdullah ibn M -
sudla birlikd M kk yola dü dük. (N hay t,) g lib Müzd lif çatd qda Ab-
dullah (m rib v i a) namazlar q ld . O, bu namazlardan h r biri üçün azan
iqam verdi, h m d onlar n aras nda am yem yini yedi. Sonra da dan yeri
söküldükd sübh namaz q ld . Kimisi: “dan yeri sökülmü dür”- deyir, kimi-
si d : “sökülm mi dir”- deyirdi. (Abdullah) dedi: “Pey mb r demi dir: “Bu-
rada, bu iki namaz n – m rib v i a namazlar n vaxt (öz vaxt ndan bir q -
r) qaba a ç kilmi dir. Qoy insanlar ax am namaz n vaxt gir k Müz-
lif daxil olmas nlar. Sübh namaz is bu vaxt q r.” Bundan sonra (Ab-
dullah) dan yeri a aranad k Müzd lif qald . Sonra dedi: “ r möminl rin
miri indi (Minaya) gets , Sünn uy un h t etmi olar.”
Osman n bu sözü dey nd n sonra, yoxsa daha vv l Müzd lif nç b
getdiyi yad mda deyil. Daha sonra (Abdullah) Qurban günü böyük sütuna da
atanad k t lbiy g tirdi.” ( l-Buxari, 1683)
53-cü f sil. Müzd lif n : -

(Minaya) n zaman getm k
laz md r?
-
[ : ]. .
837. vay t edilir ki, Öm r Müzd lif sübh namaz q ld qdan sonra aya a
qalxd v dedi: “Mü rikl r gün ç xanad k Müzd lif n ç xmazd lar v : “Ey
bir1, i qlan!”– dey rdil r. Pey mb r is onlara müxalif olmu v gün
xmam dan vv l Müzd lif ni t rk etmi dir.” ( l-Buxari, 1684)
54-cü f sil. : -
Qurbanl q d minm k
: . .« »: -
[ : ]. .« »: : .« »
838. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r bir n rin qurbanl q heyvan
apard görüb: “D min!”– dey buyurdu. Adam: “Bu, qurbanl q d -
dir”– dedi. (Pey mb r yen ): “D min!”– dey buyurdu. Adam: “Bu,
qurbanl q d dir”– dedi. (Pey mb r ) ikinci v ya üçüncü d : “Vay s nin
hal na, d min!”- dey buyurdu. ( l-Buxari, 1689)
1 Müzd lif nin yax nl nda yerl n da .

309
55-ci f sil. Qurbanl q heyvan : -

özü il g tir n kims haqq nda
:
»
[ : ] .«
839. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “Vida h ccind Pey m-
r h ccd n vv l ümr ziyar tini yerin yetirdi, qurbanl q heyvan da özü
il g tirdi. O, qurbanl q heyvan zül-Hüleyf n g tirmi di. Pey mb r önc
ümr , sonra da h cc niyy ti il ihrama girdi. nsanlar da Pey mb r il birlik-
önc ümr , sonra da h cc niyy ti il ihrama girdil r. Onlardan kimisi qurban-
q heyvan özü il g tirmi , kimisi d g tirm mi di. Pey mb r M kk
lib çatd qda insanlara dedi: “Sizl rd n qurbanl q heyvanlar özl ri il g tir n-
r h cc ziyar tini tamamlayanad k ihramdan ç xmas nlar; qurbanl q heyvanlar
özl ri il g tirm nl r is (müq dd s) Evi t vaf etsinl r, S fa v M rv aras n-
da s y etsinl r, saçlar q salts nlar v ihramdan ç xs nlar. Sonra (T rviy gü-
nü) h cc niyy ti il ihrama girsinl r. Qurbanl q tapmayanlar is h cc günl rind
üç gün v ail sinin yan na qay td qda yeddi gün oruc tutsunlar.” ( l-Buxari, 1691)
56-c f sil. (Qurbanl q : -

heyvanlar na) ni an qoyduqdan
sonra onlar k ndirl n, sonra
da ihrama gir n kims haqq nda
-
[ - : ].
840. vay t edilir ki, Misv r ibn M xr v M rvan demi dir: “Pey mb r
Hudeybiy (sülh müqavil si ba lad ) il mind n çox shab nin mü ayi ti
il M din n yola ç xd . N hay t, zül-Hüleyf g lib çatd qda Pey mb r
qurbanl q heyvan k ndirl ba lay b boynuna ni an taxd v ümr niyy ti il
ihrama girdi.” ( l-Buxari, 1595)
57-ci f sil. : -
Qurbanl q heyvanlar öz ll ri
il k ndirl n kims haqq nda
: : -
.
[ : ].
841. vay t edilir ki, Ai x r verdil r ki, ibn Abbas bel demi dir: “Kim
qurbanl q heyvanlar (M kk ) gönd rs , hac lara haram olan eyl r, qur-
banlar k sil k ona da haram olur.” Ai dedi: “(Xeyr,) ibn Abbas n dediyi
kimi deyil. M n Pey mb rin qurbanl q heyvanlar n ipl rini öz ll riml
hördüm. Sonra Pey mb r öz ll ri il heyvanlar n boynuna ni an taxd . Da-
ha sonra onlar atamla (M kk ) gönd rdi. Buna r n, qurbanl q heyvan-
lar k sil k Allah n Öz pey mb rin halal buyurdu u eyl r ona ha-
ram edilm di.” ( l-Buxari, 1700)
58-ci f sil. : -
Qoyunlar k ndirl ba lamaq
. : -
: ]. :
[ -
842. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Bir d Pey mb r (M kk ) qoç
gönd rdi.”
Dig r bir r vay td (Ai ) demi dir: “Pey mb rin heyvanlar n boynu-
na tax lacaq ipl ri m n hör rdim. O, qoyunlar n boynuna ni an taxd qdan son-
ra (onlar M kk gönd r), özü d ail sinin yan nda s rb st1 qalard .” ( l-
Buxari, 1701-1702)
59-cu f sil. : -
pl rin r ngli yundan olmas
[ : ]. -
843. vay t edilir ki, möminl rin anas Ai demi dir: “M n qurbanl q hey-
vanlar n ipl rini özümd olan r ngli yundan hör rdim.” ( l-Buxari, 1705)
60-c f sil. : -
Qurbanl q d rin üstün çul2
qoymaq, (k sildikd n sonra da)
onu s verm k
[ : ]. -
1 Y ni, ihrama gir n kims haram edil n eyl r ona haram edilm zdi.
2 Üstünd oturmaq v ya soyuqdan qorunmaq üçün at n v b zi ba qa heyvanlar n üstün sal nan
ldan v ya yundan toxunma qal n örtük.
311
844. vay t edilir ki, li demi dir: “Pey mb r m k sdiyim qurbanl q

rinin çulunu v d risini s verm yi mr etdi.” ( l-Buxari, 1707)
61-ci f sil. : -
Ki i öz qad nlar n buyru unu
gözl n onlar n ad ndan
in k k bil r
: -
[ : ]. .
845. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Zülq ay n ax na be gün qalm
biz Pey mb rl birlikd h cc niyy ti il (M kk ) yolland q. Biz M kk
yax nla qda Pey mb r özl ri il qurbanl q heyvan g tirm nl (K -
ni) t vaf edikd n v S fa v M rv aras nda s y etdikd n sonra ihramdan ç x-
ma mr etdi.”
Ai dedi: “Qurban günü biz in k ti g tirdil r. M n soru dum: “Bu n -
dir?” Dedil r ki: “Pey mb r zövc rinin zin qurban k smi dir.” ( l-
Buxari, 1709)
62-ci f sil. : -
Minada Pey mb rin qurban
sdiyi yerd qurban k sm k
[ : ]. . -
846. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r (heyvan ) qurbangahda k rdi.
ni, Pey mb rin qurban k sdiyi yerd .” ( l-Buxari, 1710)
63-cü f sil. D ni ayaqlar ba : -

ik n k sm k
. : -
[ : ]
847. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r d sini yer çökdürüb k sm k
ist n bir n ri görüb dedi: “Onu aya a qald r, Pey mb rin Sünn sin
müvafiq qayda üzr – ayaq üst , h m d ayaqlar ba oldu u halda (k s).”
l-Buxari, 1713)
64-cü f sil. : -
Qurbanl q heyvandan q ssaba
heç bir ey verm k olmaz
: -
[ : ].
848. vay t edilir ki, li demi dir: “Pey mb r m ni (qurbangaha) gönd rib
sil n qurbanlara n zar t etm yi, onlar n tini bölüb payla rma , çullar
d ril rini s verm yi (v q ssaba heç bir ey saxlamama ) tap rd .”
l-Buxari, 1716)
65-ci f sil. Qurbanl q : -

heyvanlardan h m yem k, h m
s verm k (olar)
: : -
[ : ]. .« »
849. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Biz qurban k sdiyimiz hey-
van n tind n, – Minada qald z üç gün istisna olmaqla (ba qa günl rd ) –
yem zdik. Bel oldu u halda Pey mb r biz rüsx t verib: “Yeyin v (yolu-
nuza) azuq götürün!”– dey buyurdu. Biz d yedik v (yolumuza) azuq gö-
türdük.” ( l-Buxari, 1719)
66-c f sil. hramdan ç xark n : -

saç q rxmaq v ya q saltmaq
[ : ]. : -
850. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r h cc ziyar tind ba-
(ülgücl ) q rxd rd .” ( l-Buxari, 1726)
»: .« »: -
[ : ] .« »: .«
851. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r (vida h ccind ) dedi: “Allah m, sa-
q rxd ranlara r hm et!” ( shab r): “Q saldanlara da, ya R sulullah?”– de-
soru dular. Dedi: “Allah m, saç q rxd ranlara r hm et!” Onlar: “Q saldan-
lara da, ya R sulullah?”– dey soru dular. Dedi: “Q saldanlara da (r hm et)!”
l-Buxari, 1727)
»: . .« »: : -
[ : ] .« »: . . .«
313
852. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r (h cc ziyar tind ) dedi: “Allah m,
saç q rxd ranlar ba la!” ( shabl r): “Q saldanlar da, (ya R sulullah)?”–
dey soru dular. Dedi: “Allah m, saç q rxd ranlar ba la!” Onlar: “Q sal-
danlar da, (ya R sulullah)?”– dey soru dular. Pey mb r bu duan üç d
krar etdi. (Bundan sonra) dedi: “Q saldanlar da (ba la)!” ( l-Buxari, 1728)
[ : ]. : -
853. vay t edilir ki, Müaviy demi dir: “M n oxun iti ucu il Pey mb rin
saç q saltm am.” ( l-Buxari, 1730)
67-ci f sil. Sütunlara1 da atmaq : -

. : -
[ : ]. :
854. vay t edilir ki, V demi dir: “M n ibn Öm rd n : “N zaman ( eyta-
na) da atmal yam?”– dey soru dum. O: “S nin imam n da atd zaman s n
at!”– dey cavab verdi. M n bu m ni ondan t krar soru dum. Dedi: “Biz
(günortayad k) gözl rdik. Gün batma a meyl etdikd is (gedib eytan )
da layard q.” ( l-Buxari, 1746)
68-ci f sil. : -
Da lar sütunlara vadinin a
find n atmaq
: -
]. :
[ :
855. vay t edilir ki, Abdur-R hman ibn Yezid demi dir: “Abdullah ibn M sud
da lar sütunlara vadinin a t find n atd . M n dedim: “Ey bu Abdur-
hman, insanlar da lar (sütunlara) vadinin yuxar t find n at rlar.” (Abdul-
lah ibn M sud) dedi: “Özünd n ba qa m bud olmayan Allaha and olsun ki, bu,
l-B ” sur sinin (Pey mb ) nazil oldu u yerdir.” ( l-Buxari, 1747)
69-cu f sil. : -
Sütunlar n (h r birin ) yeddi da
atmaq
: -
[ : ].
1 Burada söhb t eytan n r mzi olaraq tikilmi üç sütundan – kiçik, orta v böyük sütunlardan gedir.
Bu sütunlara bc “c rat” deyilir.

856. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud böyük sütunun yan na g ldi v el
durdu ki, K onun sol t find , Mina is sa t find qald . (Sonra sütuna)
yeddi d da atd v dedi: “Özün “ l-B ” sur si nazil olan kims d
(da lar ) bu cür atard .” ( l-Buxari, 1747)
70-ci f sil. Kiçik v orta sütuna : -

da atd qdan sonra düz yerd
dayan b qibl t f üz tutmaq
[ : ].
857. vay t edilir ki, ibn Öm r yax n sütuna1 yeddi da atar v h r da at-
qda “Allahu kb r” dey rdi. Sonra ir li keçib vadinin a t find üzü
qibl uzun müdd t dayanar v ll rini göy qald b dua ed rdi. Sonra orta
sütuna2 da atar v (da lar at b qurtard qdan) sonra sol t keçib vadinin
t find üzü qibl uzun müdd t dayanar v ll rini göy qald b dua
ed rdi. Sonra vadinin a t find ki böyük sütuna3 da atar, sonra da orada
durmadan ç b ged rdi v : “M n Pey mb rin bel etdiyini gördüm”– de-
71-ci f sil. Vida t vaf : -
]. : -
[ :
858. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(H cc ziyar tind olan) insanlara
son (ayin) olaraq K ni t vaf etm k mr edilmi dir. Yaln z heyzli qad nlar
üçün bu (hökm) yüngüll dirilmi dir.” ( l-Buxari, 1755)
-
[ : ].
1 Bu sütun Xeyf m scidin o biri sütunlardan daha yax n oldu u üçün ona “ l-C rat d-Dunya”
(yax n sütun) deyilir. Ona h mçinin “ l-C rat s-Su ra” (kiçik sütun) da deyirl r. Hac lar zülhicc nin
11-i, 12-si v (Minada qalanlar üçün) 13-ü m hz bu sütundan ba lay b ard l olaraq sütunlar n h r birin
yeddi da atmal rlar.
2 Buna bc “ l-C rat l-Vusta” deyilir.
3 Buna bc “ l-C rat l- ” deyilir.
315
859. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r zöhr, sr, m rib v i a namaz-
lar q ld qdan sonra Müh ss bd 1 bir q r yatd , sonra da (d sin ) minib
getdi v (vida) t vaf etdi.” ( l-Buxari, 1756)
72-ci f sil. : -
fada2 t vaf ndan sonra heyz
gör n qad n (n etm lidir?)
. : -
]. .
[ - :
860. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “ fada t vaf yerin yetirdikd n
sonra heyz gör n qad nlara (vida t vaf etm n M kk n) ç b getm ri-
rüsx t verilmi dir.”
(H disi dan an ravi) demi dir: “M n ibn Öm rin: “Ç b ged bilm z”–
dediyini e itmi dim. Sonra is onun bel dediyini e itdim: “Pey mb r onla-
ra rüsx t vermi dir.” ( l-Buxari, 1760-1761)
73-cü f sil. Müh ss b : -
[ : ]. -
861. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Müh ss b (h cc ziyar tin aid) bir
ayin deyildir3. Sad olaraq Pey mb r (ziyar t snas nda) h min yerd
dayanm r.” ( l-Buxari, 1766)
74-cü f sil. M kk daxil : -

olmam dan vv l zu-Tuva
vadisind dayanmaq
-
[ : ].
862. vay t edilir ki, ibn Öm r (M kk ) ged rk n zu-Tuva vadisind gec -
r v n hay t, s r aç ld qda is ( ) daxil olard . Qay danda da h m-
çinin, s k zu-Tuva vadisind qalard v dey rdi ki: “Pey mb r d
bel ed rdi.” ( l-Buxari, 1769)

2 fada – bayram günü yerin yetiril n, h ccin rüknü say lan t vafd r.
3 Y ni, Mina, fat v Müzd lif kimi m rasim yerl rind n say lm r.
hih l-Buxari 316 Ümr kitab .
-
27 – Ümr kitab
1-ci f sil. Ümr nin vacib olmas v : -
onun f zil ti
»: -
[ : ] .«
863. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ümr ziyar ti, növb -
ti ümr k arada olan (kiçik günahlar üçün) k ffar dir1. Q bul olunmu
ccin mükafat is ancaq C nn tdir.” ( l-Buxari, 1773)
2-ci f sil. H cd n vv l ümr ziya- : -

tini yerin yetir n kims
haqq nda
. : . : -
[ : ]
864. vay t edilir ki, ibn Öm rd n cd n vv l ümr ziyar tini yerin yetir-
k bar sind soru dular. ( bn Öm r) dedi: “Z r yoxdur. Pey mb r h cc
ziyar tind n vv l ümr ziyar tini yerin yetirmi dir.” ( l-Buxari, 1774)
3-cü f sil. Pey mb r neç d : -

ümr ziyar ti etmi dir?
: -
. . .
.
.
.
[ - : ].
865. vay t edilir ki, Mücahid demi dir: “M n Urva ibn Zubeyrl m scid daxil ol-
duqda ibn Öm rin Ai nin hücr sin söyk nib oturdu unu v b zi adamlar n
scidd duha namaz q ld qlar gördüm. Biz ibn Öm rd n onlar n q l-
qlar namaz bar sind soru duq. O: “Bid tdir”- dedi. Biz: “Pey mb r ne-

317
d ümr ziyar ti etmi dir?”– dey soru duq. Dedi: “Dörd d (ümr get-
mi dir). Bunlardan biri r b ay nda idi”. Biz ona cavab qaytarmaq ist dik.
Biz möminl rin anas Ai nin misvakla di rini t mizl diyini e itdik. Urva
dedi: “Ana, ey möminl rin anas , bu Abdur-R hman n n dediyini e itmir-
nmi?” Ai soru du: “O n deyir ki?” Urva dedi: “O deyir ki, Pey mb r
dörd d ümr ziyar tini yerin yetirmi , bunlardan birini r b ay nda etmi -
dir.” Ai dedi: “Allah bu Abdur-R hmana m rh t etsin! O ki Pey mb -
rin ümr ziyar tl rinin ham nda onun yan nda olmu dur. Pey mb r
heç vaxt r b ay nda ümr etm mi dir.” ( l-Buxari, 1775-1776)
: -
.
[ : ].
866. vay t edilir ki, sd n : “Pey mb r neç d ümr ziyar ti etmi dir?”–
dey soru dular. O dedi: “Dörd d : zülq ay nda mü rikl r onun yolunu
sdikl ri vaxt yerin yetirdiyi Hudeybiy ümr si; mü rikl rl sülh ba lad q-
dan sonra növb ti il zülq ay nda yerin yetirdiyi ümr ; q nim tl ri bölü -
dürdüyü vaxt yerin yetirdiyi Ciran 1 ümr si.” (Q tad ) dedi: “Dey n o,
Hüneyn (döyü ünd n ld edilmi q nim tl ri) q sd edirdi.” M n soru dum:
“B s neç d h cc ziyar tini yerin yetirmi dir?” O: “Bir d ”– dey cavab
verdi.” ( l-Buxari, 1778)
: -
[ : ].
867. Ba qa bir r vay td s demi dir: “Pey mb r ümr ziyar tini (mü rik-
r) onu (M kk ) buraxmad qlar il (oldu u yerd ) yerin yetirmi dir; habel
növb ti ild Hudeybiy ümr sini yerin yetirmi dir; (bundan lav ) o, ümr
ziyar tini bir d zülq ay nda, bir d d h cc ziyar tind yerin yetirmi -
dir.” ( l-Buxari, 1779)
[ : ]. : -
868. vay t edilir ki, B ra ibn Azib demi dir: “Pey mb r h cc ziyar tind n
vv l iki d – zülq aylar nda ümr ziyar tini yerin yetirmi dir.” ( l-Bu-
xari, 1781)
4-cü f sil. T nimd n ümr : -

(niyy ti il ihrama girm k)
]. - () -
[ :
1 M kk yax nl nda vadi.

869. (a) – Abdur-R hman ibn bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r ona Ai -
ni t rkin al b ( nim ) aparma , (Ai niyy t edib ihrama girdikd n sonra)
ziyar t boyu onu mü ayi t etm yi mr etmi dir. ( l-Buxari, 1784)
-( ) -
[ : ] .« »:
869. (b) – Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r böyük sütuna da
atark n Suraqa ibn Malik ibn Cu um onunla qar la v (ondan): “Bu yaln z
siz mi m xsusdur, ya R sulullah?”- dey soru du. Pey mb r buyurdu:
“Xeyr, di olaraq (bütün hac lara vacibdir).” ( l-Buxari, 1785)
5-ci f sil. H ccd n sonra, : -

qurbanl q götürm n ümr
ziyar tini yerin yetirm k
»: -
.«
. :
[ : ].
870. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd zülhicc ay
gir r-girm z (M kk ) yola dü dük.” Pey mb r dedi: “Kim ümr niyy ti
il ihrama girm k ist yirs , qoy (ist diyi kimi) ihrama girsin. Kim d h cc niy-
ti il ihrama girm k ist yirs , qoy (ist diyi kimi) ihrama girsin. r qurban-
q heyvan özüml g tirm ydim, m n d (ayr ca) ümr niyy ti il ihrama gi-
rdim.” (Bel likl ,) onlardan kimisi ümr niyy ti il , kimisi d h cc niyy ti il
ihrama girdi. M n ümr niyy ti il ihrama gir n kims rd n idim. M n M k-
daxil olmazdan vv l heyz gördüm. fa günü g lib yeti dikd m n
heyzli idim. Odur ki, Pey mb ikay t etdim. O dedi: “Ümr ni sonraya
saxla, saçlar aç, daran v h cc niyy ti il ihrama gir!” M n (onun mrini) ye-
rin yetirdim. (N hay t,) Müh ss bd oldu umuz gec Pey mb r (qarda-
m) Abdur-R hman m niml T n'im gönd rdi.”
Abdur-R hman onu t rkin al b (oraya) apard v Ai buraxd ümr nin
yerin yenid n ümr niyy ti il ihrama girdi. Bel likl , Allah ona h cc v ümr
ziyar tl rini yerin yetirm yi n sib etdi. Buna gör (k ffar olaraq) n qurban
sm k, n s verm k, n d oruc tutmaq laz m g ldi.” ( l-Buxari, 1786)
6-c f sil. Ümr nin savab ç kil n : -

yor unlu a gör dir
»: : -
[ : ] .«
319
871. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Ya R sulullah, camaat iki ibad ti1 yerin
yetirmi oldu u halda geri qay r, m n is ancaq birini yerin yetirmi oldu-
um halda geri qay daca am.” (Pey mb r ) ona dedi: “Gözl ! T mizl ndik-
n sonra is T nim get v ümr niyy ti il ihrama gir. Sonra da filan yerd
görü rik. F t s nin ümr nin savab x rcl dikl rin v yor unlu una müva-
fiq olacaq.2” ( l-Buxari, 1787)
7-ci f sil. : -
Ümr ni yerin yetir n adam n
zaman ihramdan ç xmal r?
: -
[ : ].
872. vay t edilir ki, sma bint bu B kr h rd H cun da n yan ndan
keçdikd dey rdi: “Muh mm Allah n salavat olsun! Biz onunla birlikd bu-
raya g ldik. H min gün bizim yam z yüngül, minik heyvan z v yol azuq -
miz az idi. M n, bac m Ai , Zubeyr, filank s v filank s ümr ziyar tini yeri-
yetirdik. Biz (ümr ni tamamlay b) K toxunduqdan sonra ihramdan
xd q v el h min ax am h cc niyy ti il ihrama girdik.” ( l-Buxari, 1796)
8-ci f sil. H ccd n, ümr nv : -

ya döyü n qay dark n n
deyilm lidir?
-
»:
[ : ] .«
873. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r döyü n, h cd n v ya
ümr n qay dark n (yol üstü) h r d yüks kliy qalxd qda üç d t kbir
tir r, sonra da dey rdi: “L ilah ill llahu v hd hu l rik l h, l hul-mulku
l hul-h mdu v huv al kulli eyin q dir. Ayibun , taibun , abidun , saci-
dun li Rabbin hamidun. S qallahu v 'd hu, v n ra abd hu v h l-
hzab v hd hu.3” ( l-Buxari, 1797)
1 Burada h cc v ümr ziyar tl ri n rd tutulur.

2 Y ni, “n q r pul x rcl n v n q r ziyy t ç ks n, o q r d savab qazanacaqsan”.
3 T rcüm si: Allahdan ba qa m bud yoxdur, O t kdir, Onun riki yoxdur. Mülk Onundur v h md
Ona m xsusdur! O h r ey Qadirdir. (Biz) geri dön nl r, tövb ed nl r, ibad t ed nl r, s cd ed nl r v
bbimiz h md ed nl rik! Allah v din sadiq oldu, quluna köm k etdi v (dü nl rd n olan) d st ri
k Özü m lub etdi!
9-cu f sil. (Ziyar ) g n hac lar : -

qar lamaq v üç n rin bir minik
üstünd oturmas
: -
[ : ].
874. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r M kk g ldikd onu
ni Abdul-Mutt lib q bil sind n olan u aqlar qar lad . O, u aqlardan (ikisini
rkin al b) birini önünd , o birisini is arxas nda otuzdurdu.” ( l-Buxari, 1798)
10-cu f sil. (S rd n qay dan : -

adam n) gec vaxt (evin ) g lm si
[ : ]. : -
875. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r (s rd n qay dark n) gec
vaxt ail sinin yan na getm zdi, ancaq s r, ya da ax am üstü ged rdi.” ( l-
Buxari, 1800)
[ : ]. : -
876. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Pey mb r (s rd n qay dan) adam n
gec vaxt ail sinin yan na g lm sini qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 1801)
11-ci f sil. M din : -

yax nla qda d sini tez sürüb
ged n kims haqq nda
: -
[ : ]. : .
877. vay t edilir ki, s demi dir: “ Pey mb r s rd n qay td zaman
din nin yollar gör nd d sini tez sürüb ged r, habel ba qa bir minik
üz rind olduqda da onu qovard .”
(Haris) lav edib demi dir: “...onu sevdiyin gör bel ed rdi.” ( l-Buxari, 1802)
12-ci f sil. : -
r zab n bir parças r
»: -
[ : ] .«
878. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “S r zab n bir par-
ças r. O, h r birinizi yem yind n, içm yind n v yatma ndan qoyur. H r kim
öz t bat öd mi dirs , ail sinin yan na t ssin!” ( l-Buxari, 1804)
321
-
28 – Saxlan lan adam1 haqq nda kitab
1-ci f sil. : -
Ümr ged nin yolunu
rl rs , (o n etm lidir)?
: -
[ : ].
879. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Mü rikl r) Pey mb rin yolunu
smi dil r (dey ) o, ba q rxd rd , qad nlar il yax nl q etdi v qurbanl q hey-
van k sdi. N hay t, növb ti il ümr ziyar tini yerin yetirdi.” ( l-Buxari, 1809)
2-ci f sil. : -
cc snas nda saxlan lmaq
: -
.
[ : ]
880. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb rin sünn si siz b s et-
mirmi? Hans biriniz (vaxt nda) h cci yerin yetirm mane olsalar, (M kk -
g lib çatd vaxt) K ni t vaf etsin, S fa v M rv aras nda s y etsin, son-
ra da tam kild ihramdan ç xs n; n hay t, sonrak il h cci yerin yetirsin v
qurban k ssin; qurban tapa bilm , oruc tutsun.” ( l-Buxari, 1810)
3-cü f sil. (Ziyar td n) saxla- : -

ld qda ba q rxd rmam dan
vv l qurban k sm k
[ : ]. -
881. Misvar r vay t edir ki, Pey mb r (ba ) q rxd rmam dan vv l qurban
smi v shab rin d bunu mr etmi dir.” ( l-Buxari, 1811)
1 Burada h cc v ya ümr niyy ti il ihrama gir n adam n ziyar burax lmamas n rd tutulur.
hih l-Buxari 322 Saxlan lan adam haqq nda kitab.
4-cü f sil.
Uca Allah n: «...ya s
ZÅ Ä[ : : -
verm li...» sözü: “alt kas
yedizdirm k” dem kdir
»: : -
¼ »º ¹¸ [ .« - - »: . .«
»: . ZÀ¿¾½
[ : ] .«
882. vay t edilir ki, K b ibn Ucra demi dir: “Hudeybiy Pey mb r m -
nim ba n üst dayand v ba mdan bitl r töküldüyünü (görüb) soru du:
“Bitl r s ziyy t verirmi?” M n: “B li”– dey cavab verdim. O (m ): “Ba-
q rxd r!”– dey buyurdu v m nim bar md bu ay nazil oldu: “Sizl rd n
st n v ya ba ndak st likd n ziyy t ç n varsa, fidy olaraq ya oruc
tutmal , ya s verm li, ya da qurban k sm lidir.”1 Sonra Pey mb r
(ay ni izah edib) dedi: “Ya üç gün oruc tut, ya alt kas yedizdir, ya da imka-
n çatan qurban k s.” ( l-Buxari, 1815)
5-ci f sil. : -
Fidy olaraq veril n yem k
yar m saa2 olmal r
[ : ]. : -
883. Dig r r vay td (K b ibn Ucra ) demi dir: “Bu ay m gör nazil olmu ol-
sa da, sizin ham za aid edilir.” ( l-Buxari, 1816)
1 “ l-B ” sur si, 196.

323
-
29 – Ov etm yin c zas kitab
1-ci f sil. : -
hramda olmayan adam ov edib
ovlad heyvan ihramda olan
adama vers , sonuncusuna bunu
yem k (halal olar)
: -
: :
: .
:
[ : ]. « » .
884. vay t edilir ki, bu Q tad demi dir: “Hudeybiy ilind biz Pey mb rl
birlikd (M kk ) yola dü dük. Bu snada shab r ihrama girdi, m n is
ihrama girm dim. Biz dü nin eyq 1 oldu unu x r verdil r v biz
onlara t f yolland q. (Yolda) m nim dostlar m v i e k görüb gülü dül r.
n onu gördükd at ona t f sürdüm v ona bir z rb endirib onu tut-
dum. M n dostlar köm ça rd m, lakin onlar m köm k etm kd n bo-
yun qaç rd lar. Biz onun tini (bi irib) yedikd n sonra m n Pey mb çat-
maq üçün (at tez sürüb) getdim. Biz camaatdan ayr dü yimizd n ehtiyat
edirdik. M n at h rd n dördnala çap r, h rd n d asta sürürdüm. Gec nin bir
al mind B ni ifar q bil sind n olan bir n rast g ldim v (ondan): “Pey-
mb ri harada qoyub g lmis n?”- dey soru dum. O dedi: “M n T hind 2
ondan ayr ld m; o, günorta dinc lm k üçün Suqyada3 dayanm . M n onun
arxas nca gedib ona çatd m v dedim: “Ya R sulullah, shab rin s salam
söyl yir v Allahdan s nin üçün m rh t dil yirl r. Onlar dü nl (qar la-
b) s nd n ayr dü kl rind n ehtiyat edirl r. Onlar da gözl .” (Pey mb r
onlar ) gözl di. M n: “Ya R sulullah, biz v i e k ovlam q v onun tin-
n bizd bir q r qal b”- dedim. shab r ihramda ik n Pey mb r onla-
ra: “Yeyin!”- dey buyurdu.” ( l-Buxari, 1821)
1 M kk il M din aras nda yerl n v B ni ifar q bil sin m xsus quyu.

2 Quyu v ya bulaq ad r.
3 M kk il M din aras nda yerl n bir k nddir.
hih l-Buxari 324 Ov etm yin c zas kitab .
2-ci f sil. : -
hramda olan adam ihramda
olmayan kims nin ov etm sin
köm k göst rm lidir
: -
[ : ].
885. Dig r bir r vay td ( bu Q tad ) demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd
din nin üç keçidliyind olan Qah vadisind idik. Aram zdan kimisi ih-
1
ramda idi, kimisi d ihramda deyildi....” ( l-Buxari, 1823)
3-cü f sil. hramda olan adam, : -

ihramda olmayan kims nin ov
etm si üçün ovlan lacaq heyvan
ona göst rm lidir
.« »: : -
[ : ] .« »:
886. Ba qa bir r vay td ( bu Q tad ) demi dir: “(Dostlar m) Pey mb rin
yan na g ldikd o (onlardan) soru du: “Aran zdan kims ona bu v ie
hücum etm yi mr etmi dirmi? Yaxud ona i ar etmi dirmi?” Onlar: “Xeyr!”–
dey cavab verdil r. (Onda) Pey mb r buyurdu: “El is tin qalan da
yeyin!” ( l-Buxari, 1824)
4-cü f sil. : -
Kims ihrama girmi bir adama
i bir e k h diyy ed rs ,
bunu ondan q bul etm lidir
-
[ : ] .« »:
887. Abdullah ibn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r bvada (v ya V ddan-
da)2 olark n Sab ibn C ssam l-Leysi ona v i bir e k h diyy el di. Pey-
mb r bu (h diyy ni) onun özün qaytard . Pey mb r onun üzünd
r hissi oldu unu gör nd dedi: “Biz onu s ancaq ihramda oldu umuza
gör qaytard q.” ( l-Buxari, 1825)
1 Bir keçid 40 kilometr b rab rdir.

2 bva M din nin c nub-q rbind , M kk yolunun üstünd yerl n rdir. V ddan is bvan n
yax nl ndak bir yerdir.
325
5-ci f sil. hramda olan adam : -

yi öldür bil r?
»: -
[ : ] .«
888. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Be (növ) heyvan vard r ki,
bunlar ziyanvericidirl r v onlar haram say lan razid öldürm k olar: qar a,
çala an, qr b, siçan v quduz it.” ( l-Buxari, 1829)
Za[ -
.« »:
[ : ] .« »:
889. vay t edilir ki, Abdullah (ibn M sud) demi dir: “Biz Pey mb rl bir-
likd Minadak ma arada olark n ona: “And olsun xeyirl gönd ril nl ...”1
sur si nazil oldu v o, bu sur ni oxuma a ba lad . M n bu sur ni onun a n-
dan e idib zb rl yirdim. O, sur ni oxuyark n bird n bizim üstümüz bir ilan
at ld v Pey mb r : “Öldürün onu!”– dey mr etdi. Biz ilan öldürm k is-
dikd o qaçd . Pey mb r dedi: “Siz onun rind n qorundu unuz kimi, o
da sizin rinizd n qorundu.” ( l-Buxari, 1830)
]. .« »: -
[ :
890. Pey mb rin zövc si Ai r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r k r-
nk ni “x rda ziyanverici” adland rd . M n onun k rt nk ni öldürm
dair mr verdiyini e itm mi m. ( l-Buxari, 1831)
6-c f sil. M kk vuru maq : -

halal deyildir
»: : -
[ : ] .«...
891. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r M kk nin f thi günü demi dir:
“(Bu günd n etibar n art q) hicr t etm lüzum yoxdur. Lakin cihad etm k v
niyy t vard r. r sizi cihada ça rsalar, t sin!” ( l-Buxari, 1834)
7-ci f sil. hramda olan adam n : -

qan ald rmas
[ : ]. : -
1 “ l-Murs lat” sur si.

892. vay t edilir ki, ibn Buheyn demi dir: “Pey mb r ihramda oldu u hal-
da L hyi C ld ik n ba
1 n ortas ndan qan ald rd .” ( l-Buxari, 1836)
8-ci f sil. : -
hramda olan adam n evl nm si
[ : ]. -
893. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r ihramda ik n Meymun il evl n-
9-cu f sil. hramda olan adam n : -

qüsl etm si
-
. .
.
[ : ].
894. Abdullah ibn Huneyn r vay t edir ki, bva deyil n yerd Abdullah ibn Ab-
basla Misvar ibn M xr aras nda fikir ayr dü dü. Abdullah ibn Abbas:
hramda olan adam ba yuya bil r”– deyir, Misvar ibn M xr is :
“Yuya bilm z”– deyirdi. Onda Abdullah ibn Abbas m ni bu yyub l- nsa-
rinin yan na gönd rdi. M n gedib onu iki sütun aras nda paltar p rd tutub
qüsl etdiyini gördüm. M n ona salam verdim v o: “Kimdir?”– dey soru du.
Dedim: “M m – Abdullah ibn Huneyn. Abdullah ibn Abbas m ni s nin ya-
na gönd rib ki, Pey mb rin ihramda ik n ba nec yudu unu s nd n
soru um.” Onda bu yyub li il paltardan tutub onu (o q r) a sald
ki, m n onun ba gördüm. Sonra onun ba na su tök n adama: “Tök”– dedi.
Adam onun ba na su tökdü v o, ll rini qaba a v dala apararaq ba yudu
dedi: “M n Pey mb rin bel etdiyini gördüm.” ( l-Buxari, 1840)
10-cu f sil. hrama girm n : -

adam n haram say lan raziy v
kk daxil olmas
-
[ : ] .« »: .
1 M kk il M din aras nda yer.

327
895. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r z r ilind 1 (M kk ) daxil

olduqda ba nda d bilq var idi. O, d bilq ni ba ndan ç xartd qda bir n r g -
lib dedi: “ bn X l K nin örtüyünd n yap b2 (aman dil yir).” Pey mb r :
“Öldürün onu!”– dey buyurdu. ( l-Buxari, 1846)
11-ci f sil. Öl n adam n yerin : -

cc etm k v onun zin
zir verm k;
ki i qad n yerin h cc ed bil r
-
»:
[ : ] .«
896. bn Abbas r vay t edir ki, Cuheyn q bil sind n olan bir qad n Pey m-
rin yan na g lib dedi: “Anam h cc getm yi n zir etmi , lakin ölüm onu
haqlayanad k h cc ged bilm mi dir. M n onun yerin h cc ed bil mmi?”
Pey mb r dedi: “B li, onun zin h cci yerin yetir! De görüm, r
anan n borcu olsayd , onu öd rdinmi? Allaha olan borcunuzu öd yin! Borcu
öd nm n çox haqq olan Allahd r.” ( l-Buxari, 1852)
12-ci f sil. : -
aqlar n h cci yerin yetirm si
[ : ]. : -
897. vay t edilir ki, Saib ibn Yezid demi dir: “M n Pey mb rl birlikd
cc ziyar tin getdikd m nim yeddi ya m var idi.” ( l-Buxari, 1858)
13-cü f sil. Qad nlar n h cci : -

yerin yetirm si
.« »: : -
»: . - -
[ : ] .«
1 Burada hicr tin s kkizinci ili – M kk nin f th edildiyi il n rd tutulur.

2 Bu adam bir zamanlar slam dinini q bul etmi , sonra da Pey mb r onu nsardan olan iki shab il
birlikd z kat y ma a gönd rmi dir. Lakin o, nax flik edib shab ni öldürmü v dinind n dön k küfr
qay tm r. Bundan lav onun oxuyan iki k nizi var imi ki, bu k nizl r öz mahn lar il Pey mb ri sa-
rlarm . El bu s bd n d Pey mb r onu v onun k nizl rini öldürm yi mr etmi dir.
898. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r h cc ziyar tind n
qay td qda Ummu Sinan l- nsariyy dedi: “S h cc getm n mane
oldu?” Qad n öz rini q sd ed k: “ bu filank s (mane oldu)”- dedi. Onun
mi iki d si var idi. Birind özü h cc getmi , dig rini is kin sah sini su-
lamaq üçün saxlam r.” Pey mb r dedi: “Ramazanda ümr ziyar ti (et-
n), m niml h cc ziyar tini yerin yetirmi olarsan.” ( l-Buxari, 1863)
: -
»:
[ : ] .«
899. vay t edilir ki, Pey mb rl birlikd on iki döyü i tirak etmi bu
id demi dir: “Pey mb rd n e itdiyim bu dörd ey m ni t ccübl ndir-
mi v m nim xo uma g lmi dir:
– qad n, yan nda ri v ya m hr mi olmadan iki günlük s ç xmamal r;
– orucluq v qurban bayramlar nda oruc tutmaq olmaz;
– iki namazdan sonra – sr namaz ndan sonra ta gün batanad k v sübh
namaz ndan sonra ta gün ç xanad k namaz q lmaq olmaz;
– üç m scidd n – M scidülh ramdan, m nim m scidimd n v M scidül qsa-
dan – ba qa heç bir yer (ibad t m qs dil ) s getm k olmaz.” ( l-Buxari, 1864)
14-cü f sil. : -
piyada getm yi n zir
ed n kims haqq nda
»: .« »: -
[ : ]. .«
900. s r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r ixtiyar bir qocan n o lanlar n
qoluna girib getdiyini görüb: “Ona n olub?”– dey soru du. (Qocan n) o lan-
lar dedil r: “O, (M kk ) piyada getm yi n zir etmi dir.” Pey mb r :
“Allah onun öz can na ziyy t verm yin möhtac deyildir”– dedi v ona mini-
minm yi mr etdi. ( l-Buxari, 1865)
: -
[ : ] .« »:
901. vay t edilir ki, Uqb ibn Amir demi dir: “Bir vaxt m nim bac m Allah n
Evin piyada getm yi n zir etdi v m Pey mb rd n bunun hökmünü
soru ma mr etdi. M n (bu haqda) Pey mb rd n soru duqda o dedi:
“Qoy h m piyada, h m d minik üstünd getsin!” ( l-Buxari, 1866)
329
-
30 – M din nin üstünlükl ri kitab
1-ci f sil. M din nin haram : -
say lan razisi1
»: -
[ : ] .«
902. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Filan yerd n filan yer k
din nin haram say lan razisidir. Orada n a ac k sm k, n d günah i
görm k (v ya bid t etm k) olmaz. Kim (orada) günah i gör rs , ona Allah n,
kl rin v bütün insanlar n l ti olar.” ( l-Buxari, 1867)
.« »: -
[ : ] .« »: .« »:
903. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M din nin bu – qa-
ralm da -k kl rl dolu iki sah sinin aras m nim dilim vasit sil haram sa-
lan razi elan edilmi dir.”
Pey mb r B ni Haris q bil sin g lib dedi: “Ey B ni Haris , görür m
ki, siz haram say lan razid n k nara ç xm z.” Sonra o traf na göz g zdirib
dedi: “Yox, yox, siz bu razinin daxilind siniz.” ( l-Buxari, 1869)
»: -
»: .«
[ : ] .«
904. vay t edilir ki, li demi dir: “Bizim limizd Allah n Kitab ndan v Pey-
mb rin (h disl ri yaz lm ) bu s hif rd n ba qa bir ey yoxdur. (H min
hif rd bu sözl r yaz lm r:) “Air da il filan yerin2 aras haram say lan
razidir. Kim (orada) günah i görs v ya günahkar adama s nacaq vers ,
ona Allah n, m kl rin v bütün insanlar n l ti olar; ondan n vacib ll r,
d nafil ibad tl ri3 q bul olunar. Müs lmanlar n (kafir ) aman verm si
birdir4. Kim müs lmanla ba lad hdini pozsa, ona Allah n, m kl rin v
1 El bir müq dd s yer ki, orada müharib etm k qada an edilmi dir.
2 Filan yer deyildikd Uhud da n arxa t find yerl n kiçik da n rd tutulur. M din hli bu
da a Sövr da deyirl r. “ vnul-M bud”, 6/12; 2032-ci h disin rhi.
3 Y ni, onun namaz, oruc v ba qa bu kimi yerin yetirdiyi vacib ll ri v lav olaraq etdiyi iba-
tl ri q bul olunmaz.
4 Bir müs lman n kafir aman verm si, bütün müs lmanlar n ona aman verm si dem kdir. 231-ci h dis bax.
hih l-Buxari 330 din nin m ziyy tl ri kitab .
bütün insanlar n l ti olar; ondan n vacib ll r, n d nafil ibad tl ri q -

bul olunar. Kim a as n izni olmadan ba qalar n onun a as oldu unu iddia
ets , ona Allah n, m kl rin v bütün insanlar n l ti olar; ondan n vacib
ll r, n d nafil ibad tl ri q bul olunar.” ( l-Buxari, 1870)
2-ci f sil. M din nin f zil ti v : -

(pis) adamlar özünd n
narla rmas
. »: : -
[ : ] .«
905. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M ba qa rl ri
üst n bir – Y srib adlanan yer (hicr t etm k) mr olundu. Ora M di-
dir. Körük1 d mirin pas tökdüyü kimi, (M din d pis) adamlar özünd n
nar edir.” ( l-Buxari, 1871)
3-cü f sil. M din Tab dir2 : -

[ : ] .« »: -
906. vay t edilir ki, bu Humeyd demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd T -
bukdan qay dark n M din g lib çatd qda o: “Bura Tab dir!”– dedi.” ( l-Bu-
xari, 1872)
4-cü f sil. M din ni sevm n : -

kims r
»: : -
- -
[ : ] .«
ni e itmi m: “M din nin n göz l vaxtlar nda3 insanlar onu t rk ed kl r. (O
zaman) orada y rt heyvanlardan v qu lardan ba qa bir kims qalmayacaq.
din ayaq basanlar n n sonuncusu Muzeyn q bil sind n olan iki çoban
olacaq. Onlar öz qoyunlar haylayaraq M din g lib onun bo qald
gör kl r. N hay t, onlar g lib vida vadisin çatd qda üzüqoylu yer y la-
caqlar.” ( l-Buxari, 1874)
1 Kür odu q zartmaq üçün v s. m qs dl r üçün yanlar bükü lü d ri v taxtadan düz ldilmi al t.
mirçi körüyü.
2 M din rinin adlar ndan biri. 753-cü h disin qeydl rin bax.
3 Bu hadis Qiyam yax n bir zamanda ba ver k.
331
»: : -
[ : ] .« .
908. vay t edilir ki, Sufyan ibn bu Zuheyr demi dir: “M n Pey mb rin
bel dediyini e itmi m: “Y n f th edil k v b zi insanlar öz ail rini v
onlara ita t ed nl ri götürüb ora köç kl r. Halbuki M din onlar üçün daha
xeyirlidir. Ka bil rdil r! am f th edil k v b zi insanlar öz ail rini v
xeyirlidir. Ka bil rdil r! raq f th edil k v b zi insanlar öz ail rini v
xeyirlidir. Ka bil rdil r! ( l-Buxari, 1875)
5-ci f sil. : -
man M din y acaq
] .« »: -
[ :
909. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ lan qay b öz yuva-
na girdiyi kimi, iman da M din y acaq.1” ( l-Buxari, 1876)
6-c f sil. : -
din hlin qar pislik etm k
ist nl rin günah
.« »: -
[ : ]
910. d r vay t etmi dir ki, m n Pey mb rin bel dediyini e itmi m: “M -
din hlin pislik etm k ist n h r k s, duz suda ridiyi kimi riy kdir2”.
l-Buxari, 1877)
7-ci f sil. M din qalalar : -

»: -
[ : ] .«
1Möminl r Pey mb v onun rin olan m bb td n dolay h r zaman oraya y ma a
çal b, çal r v çal acaqlar da.
2 mam Muslimin r vay t etdiyi h dis bu h disi aç qlay r. H disd Pey mb r demi dir: “M din
hlin pislik etm k ist n h r k si, Allah, – qur un ridiyi kimi v ya duz suda h ll oldu u kimi –
nn m odunda rid kdir.”
911. vay t edilir ki, Üsam demi dir: “Pey mb r M din qalalar ndan biri-
nin üstün ç b dedi: “M nim gördükl rimi görürsünüzmü? H qiq n, m n
ya d rinin (dü düyü) yerl r q r, evl rinizin aras na dü n fütn rin
yerl rini görür m.” ( l-Buxari, 1878)
8-ci f sil. : -
ccal M din girm k
»: -
[ : ] .«
912. bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M sih-d ccal qorxusu
din girm kdir. H min gün M din nin yeddi qap olacaq v h r
qap nda iki (göz tçi) m k duracaq.” ( l-Buxari, 1879)
.« »: : -
[ : ]
913. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M din nin gir kl -
rind (göz tçi) m kl r vard r. (Odur ki,) ora n taun, n d d ccal gir bil r.”
l-Buxari, 1880)
»: -
[ : ] .«
914. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “El bir r qalmayacaq ki,
ccal ora girm sin. Yaln z M kk v M din n ba qa. (Bu rl rin) giri -
rind n h r birind s f-s f düzülmü halda ke ik ç n m kl r olacaq. Sonra
din öz sakinl rini üç d silk k v bel likl d , Allah h r bir kafiri
münafiqi (oradan) ç xardacaqd r.” ( l-Buxari, 1881)
: : -
- - »
- -
.
[ : ] .«
915. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Pey mb r d ccal bar -
sind biz uzun bir h dis dan . Onun biz dan qlar bu idi ki: “D ccala
din girm k qada an oldu u bir vaxtda o g lib M din nin k nar ndak
oranl qda dayanacaq. H min vaxt n xeyirli insan (v ya xeyirli insanlardan
biri) onun yan na g lib dey k: “M n ahidlik edir m ki, s n, Pey mb rin
333
nin bar nd biz x r verdiyi d ccalsan.” D ccal (yan ndak lara) dey k:
“Deyin görüm, r m n bu adam öldürüb sonra dirilts m, m nim (tanr )
oldu uma übh ed ksinizmi?” Onlar: “Xeyr!”– dey cavab ver kl r. D c-
cal onu öldürüb sonra dirild kdir. Onu diriltdikd n sonra (h min adam) de-
k: “Vallahi, (s nin yalanç oldu una dair) bu gün kimi heç vaxt m nim
bel q ti inam m olmam r.” Onda d ccal dey k: “M n onu (yen ) öldür r-
dim, lakin bunu ed bilm m.” ( l-Buxari, 1882)
9-cu f sil. : -
din pis eyl ri k nar edir
-
[ : ] .« »:
916. Cabir r vay t edir ki, bir b vi Pey mb rin yan na g lib müs lman ola-
ca na dair ona bey t etdi. Ert si gün is h can içind g lib dedi: “M ni (bu
nt dan) qurtar.” (O adam bunu) üç d t krar etdi, lakin Pey mb r im-
tina etdi v dedi: “M din körük kimidir: pisl ri özünd n k nar edir, yax lar
is t miz ç xar r.” ( l-Buxari, 1883)
10-cu f sil -
[ : ] .« »: -
917. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m, M kk nazil etdi-
yin b tin iki qat M din nazil et!” ( l-Buxari, 1885)
11-ci f sil -
: -
:
:
»:
. .«
[ : ]. .
918. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r M din g ldikd bu

kr v Bilal x st nmi dil r. bu B krin q zd rmas qalxanda dey rdi:
r k s s r oyanar ail sind yuxudan,
Ölüm yax n olar ona ç km sinin ba ndan.
Bilal n da h r q zd rmas azalanda s sini qald b dey rdi:
olayd bil ydim bir gün qalaca amm ?
Vadid traf mda izxir1, c lil2 olacaqm ?
nn nin3 sular na bir gün yeti mmi?
ama, T fil da lar gözüm görün kl rmi?
4
Pey mb r dedi: “Allah m, bizi torpa zdan ç xard b v ba x st liyi

olan torpa a qovan eyb ibn R bi , Utb ibn R bi v Umeyy ibn X
t et!”
Sonra Pey mb r (yen dua edib) dedi: “Allah m, M kk ni biz sevdir-
diyin kimi, yaxud bundan art q bir sevgiyl M din ni d biz sevdir. Bizim bir
ovuc v dörd ovuc yem yimiz b t ver. Bu yerl ri x st likl rd n azad et.
Oradak q zd rma x st liyini Cuhf yön lt!”
Ai demi dir: “Biz M din g ldikd ora yer üzünün n çox v ba
st liyi olan yeri idi. Buthandan axan sular is ba dan-ba a x st lik idi.” ( l-
Buxari, 1889)
1 zxir – tirli qam .

2 C lil – nazik gövd li ev bitkisi.
3 M nn – M kk n bir neç mil aral da yerl n razi.
4 ama v T fil – M kk yax nl nda iki da .
335
-
31 – Oruc kitab
1-ci f sil. Orucun f zil ti : -
»: -
.
[ : ] .«
919. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Oruc bir qalxand r.1
Qoy (oruc tutan adam) günah i r görm sin v cahillik etm sin. r kims
onunla dala maq ist v ya onu söys , qoy iki d : “M n oruc tutmu am”–
desin. Can m lind olan Allaha and olsun ki, oruc tutan adam n a ndan g -
n qoxu, Uca Allah n yan nda mü k qoxusundan daha göz ldir. (Allah buyu-
rur:) “O, M gör öz yem yind n, içm yind n v hv tind n imtina etmi -
dir. Oruc is M nim üçündür v M n (oruc tutan adama) ayr ca mükafat ver -
m. Yax lin zi on qat veril kdir.” ( l-Buxari, 1894)
2-ci f sil. R yyan (qap ) oruc : -

tutanlar üçündür
»: -
[ : ] .«
920. hl r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn td R yyan adl bir qap
var, Qiyam t günü bu qap dan oruc tutanlar daxil olacaqlar, onlardan ba qa
heç k s bu qap dan keç bilm k, (o gün): “Oruc tutanlar haradad r?”– de-
yil k v oruc tutanlar aya a qalxacaqlar, onlardan ba qa heç k s bu qap dan
keç bilm k, onlar iç ri daxil olduqdan sonra (qap lar) ba lanacaq v (bun-
dan sonra) heç k s o qap dan (C nn ) daxil ola bilm k.” ( l-Buxari, 1896)
»: -
.
.«
[ : ] .« »:
1 Y ni, C nn m odundan qoruyan sip r.

hih l-Buxari 336 Oruc kitab .
921. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim (mal ndan)
Allah yolunda iki ey x rcl , onu C nn t qap lar n birind n ça b: “Ey
Allah n qulu, bu bir xeyirdir”– dey kl r. Namaz q lanlar namaz qap ndan,
cihad ed nl r cihad qap ndan, oruc tutanlar R yyan adl qap dan, s ve-
nl r d s qap ndan (C nn ) ça lacaqlar.” (Bu vaxt) bu B kr de-
di: “Atam-anam s f da olsun, ya R sulullah! Bu qap lardan ça lanlar n
heç bir s nt keçirm kl ri b llidir. B s bu qap lar n ham ndan ça lan
bir kims olacaqm ?” Pey mb r dedi: “B li v m n ümid edir m ki, s n on-
lardan olacaqsan.” ( l-Buxari, 1897)
3-cü f sil. “Ramazan”, yoxsa : -

“ramazan ay ” deyilm lidir? H r
iki ifad ni düzgün sayan kims
haqq nda
[ : ] .« »: -
922. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ramazan g ldiyi
zaman C nn tin qap lar aç r.” ( l-Buxari, 1898)
»: : -
[ : ] .«
923. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ramazan ay yeti di-
yi zaman göyün qap lar aç r, C nn min qap lar qapad r v eytanlara z n-
cir vurulur.” ( l-Buxari, 1899)
»: : -
[ : ]. .«
924. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini
itdim: “Hilal 1 gördüyünüz zaman oruc tutun v hilal 2 gördüyünüz zaman
orucu saxlay n. Hava buludlu oldu u zaman hilal görm niz, ay hesablaya-
raq t yin edin.”
Burada o, Ramazan hilal q sd edirdi. ( l-Buxari, 1900)
4-cü f sil. Ramazan ay nda yalan : -

dan maqdan v bu yalana l
etm kd n l ç km n kims
»: : -
[ : ] .«
1 Ramazan ay n hilal – y ni yeni ç xm ay n rd tutulur.

2 vval ay n hilal n rd tutulur.
337
925. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim yalan dan maq-
dan v bu yalana l etm kd n l ç km , yem yini v içm yini t rk etm -
sin Allah n ehtiyac yoxdur.” ( l-Buxari, 1903)
5-ci f sil. Oruc tutan adam : -

söys r o: “M n oruc tutmu am”–
dem lidirmi?
. »: : -
.
[ : ] .«
926. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Allah buyurur:)
“Ad m övlad n orucdan ba qa h r bir li özün aiddir. Oruc is M nim
üçündür v el buna gör d M n (oruc tutan adama) ayr ca mükafat ver -
m.” Oruc bir qalxand r. Sizd n biriniz oruc tutdu u zaman günah i r gör-
sin v dava-dala salmas n. r kims onu söys v ya onunla dala maq is-
, qoy desin ki: “M n oruc tutmu am.” Muh mm din can lind olan Alla-
ha and olsun ki, oruc tutan adam n a ndan g n qoxu, Allah yan nda mü k
qoxusundan daha göz ldir. Oruc tutan adam n iki sevinc an vard r: orucunu
açd iftar vaxt nda sevinir; bir d R bbin qovu du u zaman tutdu u oruca
gör sevin kdir.” ( l-Buxari, 1904)
6-c f sil. : -
Subay oldu undan ehtiyat edib
oruc tutan kims
»: : -
[ : ] .«
927. vay t edilir ki, Abdullah demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd olark n o
bel buyurdu: “Qoy evl nm imkan olan (h r k s) evl nsin. Çünki evlilik,
gözl ri v cinsiyy t üzvünü (zinadan) qoruyan n yax (s bdir). mkan ol-
mayanlar is oruc tutsunlar. Çünki oruc (insan n) hv tini soyudur.” ( l-Bu-
xari, 1905)
7-ci f sil. Pey mb rin : «Ay »: : -

gördüyünüz zaman oruc tutun v
ay gördüyünüz zaman orucu «
saxlay n» sözü
»: -
[ : ] .«
928. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ay iyirmi
doqquz gec dir. Odur ki, hilal görünc k oruc tutmay n. Göy üzü buludlu
oldu undan hilal görm niz, ( aban ay ndak ) günl rin say otuza çatd n.”
l-Buxari, 1907)
-
[ : ] .« »:
929. Ummu S r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r bir ay rzind zöv-
rin yax nla mayaca na dair and içdi. yirmi doqquz gün keçdikd n sonra
r v ya ax am onlar n yan na g ldi. (Zövc rind n biri) ona dedi: “Ax s n
and içmi din ki, bir ay biziml yax nl q etm ks n?!” Pey mb r dedi:
“Ay iyirmi doqquz gün olmu dur.” ( l-Buxari, 1910)
8-ci f sil. Bayram aylar skilmir1 : -
[ : ] .« »: -
930. bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ ki ay vard r ki, bunlar
skilmirl r. Bu, bayram aylar – ramazan v zülhicc dir.” ( l-Buxari, 1192)
9-cu f sil. Pey mb rin : «...biz : -

yazma , n d hesablama
(bacar q)» sözü « »:
.« »: -
[ : ].
931. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biz savads z2 bir üm-
tik, n yazmaq bilirik, n d hesablamaq. Ay gah bel , gah da bel (olur).”
ni h rd n iyrimi doqquz, h rd n d otuz gün olur.” ( l-Buxari, 1913)
1 ks r aliml r bunu bel izah etmi r ki, bu aylardak günl rin say ist r iyirmi doqquz olsun, ist rs
otuz, v ya biri iyirmi doqquz olsun, o birisi otuz, yaxud da l bax ndan günl rin saylar ndan as
olmayaraq bu aylar n f zil tind n heç bir ey skilm z. “F thul-Bari”, 6/154; 1910-cu h disin rhi.
2 Bu, bütün müs lman ümm tinin savads z olmas dem k deyildir. Bel ki, shab r aras nda li ibn
bu Talib , Zeyd ibn Sabit v dig r savadl – yaz b oxuma bacaran shab r var idi. Burada Pey m-
rin yaz b oxumaq bilm si n rd tutulur. Uca Allah buyurur: st diyimi zab ma düçar edir m.
rh tim is h r eyi hat edir. M n onu Allahdan qorxan, z kat ver n v ay rimiz iman g tir n-
r üçün yazaca am. O k sl r ki, yanlar ndak Tövrat v ncild haqq nda yaz lm oldu unu gördükl ri
elçinin – yaz b-oxumaq bilm n pey mb rin ard nca ged rl r. O pey mb r onlara yax i r görm yi
buyurar, pis ll ri is qada an ed r, onlara pak eyl ri halal, murdar eyl ri is haram ed r. Onlar n
r yükl rini yüngüll dir r v onlar buxovlardan xilas ed r. Ona iman g tir n, onu d st kl n, ona
köm k ed n v onunla gönd rilmi nurun ard nca ged nl r is nicat tapanlard r.” ( l- raf, 156-157)
339
10-cu f sil. : -
Ramazandan bir gün v ya iki gün
vv l oruc tutulmaz
»: -
[ : ] .«
932. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizl rd n heç k s ra-
mazandan bir gün v ya iki gün vv l oruc tutmas n. F t, vv ll r oruc tutan
adam h mi ki qaydada1 orucunu tuta bil r.” ( l-Buxari, 1914)
11-ci f sil. Uca Allah n: «Orucluq : : -

gec si zövc rinizl yax nl q
etm k siz halal edildi. Onlar (' & % $ #" ! [
sizin üçün bir libas, siz d onlar
üçün bir libass z...»2 sözü Z. . ./.-,+*)
: -
.
#"![ : .
JIH G FEDC[ : Z (' & % $
[ : ] .ZLK
933. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Muh mm din shab ri oruc tutduq-
lar zaman iftar etm mi yatsayd lar, sonradan bütün gec ni v növb ti günü
ax am dü k yem k yem zdil r. Bir d Qeys ibn Sirm l- nsari oruc
tutmu du. N hay t, iftar vaxt yeti dikd zövc sinin yan na g lib ondan: “Ye-
bir ey varm ?”– dey soru du. Zövc si: “Yoxdur, amma bu d qiq gedib
nin üçün bir ey haz rlayaram”– dedi. Qeys gün rzind çox i diyind n dö-
bilm yib yuxuya getdi. Zövc si g lib onu bu halda gör nd : “S n ziyana u ra-
n”– dedi. N hay t, günorta olduqda Qeys hu unu itirdi. Sonra bu haqda Pey-
mb x r verdil r v bu ay nazil oldu: “Orucluq gec si zövc rinizl
yax nl q etm k siz halal edildi. Onlar sizin üçün bir libas, siz d onlar üçün bir
libass z. Allah bilir ki, siz orucluq gec rind zövc rinizl yax nl q etm kl özü-
nüz x yan t edirsiniz. El buna gör d O, tövb nizi q bul edib sizi ba lad .
Art q bu günd n onlara yax nla n v Allah n sizin üçün ld n mü yy n etdi-
yin nail olma a çal n...” Müs lmanlar bu ay nin nazil oldu una çox sevindi-
r. (Sonra) bu ay nazil oldu: “Dan yeri sökül nd a sap qara sapdan ( q
gec nin qaranl ndan) seçil q r yeyin için”3. ( l-Buxari, 1915)
1 Birinci v dördüncü günl r v ya güna oruc tutan adamd rsa, h min günl rd oruc tuta bil r.
2 “ l-B ” sur si, 187.
3 “ l-B ” sur si, 187.
12-ci f sil. : : -
Uca Allah n: «Dan yeri sökül nd
sap qara sapdan ( q gec nin J I H GF E D C [
qaranl ndan) seçil q r
yeyin için...» sözü
1 Z ONM L K
Z L K J I H G FE [ : -
[ : ] .« »:
934. vay t edilir ki, Adiy ibn Hatim demi dir: “A sap qara sapdan seçil
r yeyin için” ay si nazil olduqda m n bir a v bir qara ip götürüb yast -
n alt na qoydum v gec boyunca bu ipl baxd m, lakin heç bir ey ay rd
ed bilm dim. S ri gün Pey mb rin yan na g lib n etdiyimi ona x r
verdim. Pey mb r (m ) dedi: “ slind , bu, gec nin qaranl v gündü-
zün ayd nl r.” ( l-Buxari, 1916)
13-cü f sil. : -
hur yem yi2 il sübh namaz
aras nda n q r vaxt qal r?
. : -
[ : ].
935. vay t edilir ki, Zeyd ibn Sabit demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd
hur yem yini yedik. (Yem kd n) sonra Pey mb r namaza durdu.”
s) soru du: “Azanla s hur yem yi aras ndan n q r vaxt keçmi di?”
(Zeyd) dedi: “( min vaxt rzind ) lli ay oxumaq olard .” ( l-Buxari, 1921)
14-cü f sil. Müst b say lan3 : -

hur yem yinin b ti
[ : ] .« »: : -
936. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “S hur yem yini ye-
yin! H qiq n, s hurda b t var.” ( l-Buxari, 1923)
1“ l-B ” sur si, 187.

2Oruc tutan müs lman n s r dan yeri sökülm mi n vv l yediyi yem s hur yem yi deyilir.
3 mam l-Buxari bu ba qla dem k ist mi dir ki, oruc tutan adama gec nin bir vaxt s hur yem yin
qalxmaq vacib deyil, lakin bunda onun üçün xeyir v b t vard r.
341
15-ci f sil. : -
Oruc tutmaq ist n kims nin
gündüz vaxt niyy t etm si
»: -
[ : ] .«
937. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “Pey mb r a ura günü1 bir
ri gönd rdi ki, insanlara elan etsin: “Kim yem k yeyibs , daha yem sin (v
oruc tutsun); kim d yem yibs , yem sin.” ( l-Buxari, 1924)
16-c f sil. Oruc tutan adam n : -

cunub ik n s r yuxudan
oyanmas
. -
[ - : ]
938. Ai v Ummu S r vay t edir ki, Pey mb r (ail si il yax nl q et-
dikd n sonra) dan yeri sökül nd cunub ik n yuxudan oyan b qüsl ed r v
orucunu tutard .” ( l-Buxari, 1925-1926)
17-ci f sil. Oruc tutan adam n (öz : -

qad ) qucaqlamas haqq nda
[ : ]. : -
939. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r orucluqda (zövc rini)
qucaqlay b öp rdi. (T bii ki, n fsini) saxlamaqda n möhk m irad si olan z o
idi.” ( l-Buxari, 1927)
18-ci f sil. Oruc tutan adam n : -

unudaraq yem si v ya içm si
] .« »: -
[ :
940. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r (kims ) unudub
(yem k) yey rs v ya (su) iç rs , qoy orucuna davam etsin. Çünki (h min
vaxt) onu yedird n d , içird n d Allahd r.” ( l-Buxari, 1933)
1 Muh rr m ay n 10-u.
19-cu f sil. Ramazanda (oruc : -

ik n) cinsi laq girmi kims -
nin (k ffar olaraq) verm bir
eyi yoxdursa v onun özün s -
verilmi dirs , (bunu öz ail -
sin verm kl ) k ffar ed bil r
»: . : -
»: . .« »: . .«
. .« »: . .«
: . .« »: - -
- - : .« »
[ : ] .« »:
941. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb rin ya-
nda oturmu duq. Bird n bir n r g lib dedi: “Ya R sulullah, h lak oldum.”
Pey mb r soru du: “N olub s ?” Dedi: “(Ramazanda) oruclu ik n zöv-
ml cinsi laq girmi m.” (Pey mb r ) soru du: “Köl azad ed bil r-
nmi?” O: “Xeyr!”– dedi. (Pey mb r ) soru du: “ ki ay ard l oruc tuta bi-
rs nmi?” O: “Xeyr!”– dedi. (Pey mb r ) soru du: “Altm kas yedird
bil rs nmi?” O: “Xeyr!”– dedi.
Bundan sonra Pey mb r bir q r susdu. Bu snada Pey mb bir
nbil xurma g tirdil r. (Pey mb r ) soru du: “Sual ver n adam haradad r?”
Adam: “M n (buradayam)”– dedi. (Pey mb r z nbili ona t f uzad b) buyur-
du: “Götür bunu, (öz ad ndan) s ver!” Adam dedi: “M nd n d kas b ola-
nam s verim, ya R sulullah? Vallahi ki, M din nin bu iki da -k kli sa-
si aras nda m nim ail md n daha kas b ail yoxdur.” Pey mb r di ri gö-
rün k1 güldü, sonra dedi: “El is bunu ail yedirt!” ( l-Buxari, 1936)

qan ald rmas v qusmas
[ : ]. -
942. bn Abbas r vay t etmi dir ki, Pey mb r ihramda ik n qan ald rd
kimi oruclu ik n d qan ald rm r.” ( l-Buxari, 1938)
21-ci f sil. S rd oruc tutmaq : -

ya tutmamaq
.« »: : -
.« »: . .« »:
1 Pey mb r gül rk n heç vaxt dama görünm zdi. O, sad gülüms rdi.
343
] .« »:
[ :
943. vay t edilir ki, ibn bu uf demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd s r-
olark n o, bir adama: “Dü , m nim üçün s q haz rla!”– dey buyurdu.
Adam dedi: “Ya R sulullah, gün (h batmay b ax ).” Pey mb r (bir d )
buyurdu: “Dü , m nim üçün s q haz rla!” Adam (yen ) dedi: “Ya R sulullah,
gün (h batmay b ax ).” Pey mb r (yen ) buyurdu ki: “Dü , m nim üçün
q haz rla!” Onda h min adam (miniyind n) enib onun üçün s q haz rlad .
(Pey mb r ) s qdan içdikd n sonra lini ( rq t f) uzad b dedi: “Gec -
nin bu istiqam td n g ldiyini gördüyünüz zaman, (bilin ki,) art q oruc tutan
adam orucunu açmal r.” ( l-Buxari, 1941)
-
[ : ] .« »: .
944. Pey mb rin zövc si Ai r vay t etmi dir ki, tez-tez oruc tutan H mz
ibn Amr l- sl mi Pey mb rd n : “S rd oruc tuta bil mmi?”– dey so-
ru mu , o da ona: “ st yirs n tut, ist yirs n tutma!”– dey cavab vermi dir. ( l-
Buxari, 1943)
22-ci f sil. Ramazan n bir neç : -

gününü oruc tutduqdan sonra
ç xmaq
-
[ : ].
945. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r ramazan ay nda M k-
yola dü dü v (mü yy n müdd k) oruc tutdu. N hay t, K did 1
lib çatd qda orucunu açd v (onun yan nda olan) insanlar da oruclar aç-
23-cü f sil -
: -
[ : ].
946. vay t edilir ki, bu D rda demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd isti bir
günd s ç xd q. (El bir isti var idi ki,) istinin idd tind n adam lini ba -
na tuturdu. H min gün aram zda Pey mb rd n v ibn R vahadan ba qa
heç k s oruc tutmam .” ( l-Buxari, 1945)
1 M kk nin yax nl nda Osfanla Kudey aras nda yerl n bir yer.
24-cü f sil. Pey mb rin : »: : -

«S rd oruc tutmaq yax l
deyildir» sözü «
: : -
[ : ] .« »: . .« »
947. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Pey mb r s rd ik n ta-
td n dü mü bir ki inin traf na toplanm shab ri görüb (onlardan): “N ba
verib?”– dey soru du. Onlar: “Bu adam oruc tutub”– dey cavab verdil r. Pey-
mb r buyurdu: “S rd oruc tutmaq yax l deyildir.” ( l-Buxari, 1946)
25-ci f sil. Pey mb rin oruc : -

tutan v tutmayan shab ri
(buna gör ) bir-biril rini
namam lar
. : -
[ : ]
948. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd s -
ç xard q v (aram zda) oruc tutanlar tutmayanlar , tutmayanlar da tutanla-
q namazd lar.” ( l-Buxari, 1947)
26-c f sil. Boynunda orucun : -

zas 1 qalaraq öl n kims
[ : ] .« »: -
949. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r öl n adam n boynunda
za orucu qalm rsa, qoy onun yax nlar ndan biri h min orucu tutsun.” ( l-
Buxari, 1952)
: : -
[ : ] .« »:
950. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Bir n r Pey mb rin yan na
lib dedi: “Ya R sulullah, anam v fat etmi v boynunda bir ay n orucu qalm -
r. M n onun yerin bu orucu tuta bil mmi?” Pey mb r buyurdu: “B li,
(tuta bil rs n). Borcu öd nm n çox haqq olan Allahd r.” ( l-Buxari, 1953)
1 Burada ramazandan qalm q za orucu, yaxud n zir edilmi oruc, yaxud da k ffar orucu q sd edilir.
345

zaman iftar etm lidir?
»: : -
: .« »: .«
« »: .« »:
[ : ].
951. vay t edilir ki, Abdullah ibn bu uf demi dir: “Biz Pey mb rl
birlikd s ç xd q; o, (s rd ) oruc tutmu du. (N hay t,) gün batma a
meyl etdikd Pey mb r (bir adama): “Dü , bizim üçün s q haz rla!”– dey
buyurdu. Adam dedi: “Ya R sulullah, b lk ax ama kimi gözl siniz.” Pey-
mb r (yen ) buyurdu: “Dü , bizim üçün s q haz rla!” Adam dedi: “Ya
sulullah, gün (h batmay b ax ).” Pey mb r (bir d ) buyurdu: “Dü , bi-
zim üçün s q haz rla!” Onda h min adam (miniyind n) enib onun üçün s q
haz rlad . Daha sonra Pey mb r : “Gec nin bu istiqam td n g ldiyini gör-
düyünüz zaman, art q oruc tutan adam orucunu açmal r”– dedi v lini m -
riq t f uzatd .” ( l-Buxari, 1956)
28-ci f sil. ftar vaxt gir n kimi : -

orucu açmaq
[ : ] .« »: -
952. hl ibn S d r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlar oruclar
erk n açacaqlar müdd t rzind xeyir içind olacaqlar.” ( l-Buxari, 1957)
29-cu f sil. : -
Ramazanda yem k yedikd n
sonra gün i görm k
]. : -
[ :
953. vay t edilir ki, sma bint bu B kr demi dir: “Biz Pey mb rin
zaman nda göy üzü buludlu oldu u bir günd (gün in batd güman edib)
orucumuzu açd q, sonra da gün ç xd .” ( l-Buxari, 1959)
30-cu f sil. U aqlar n oruc : -

tutmas
» : -
.«
[ : ].
954. vay t edilir ki, Rubeyyi bint Mu vviz demi dir: “Pey mb r A ura
günü s r (bir n rl ) nsar n ya ad qlar k ndl x r gönd rdi ki: “Kim
r yem k yeyibs , günün qalan hiss sini yem k yem sin (oruc tutsun); kim
yem yibs , orucuna davam etsin.”
(Rubeyyi) demi dir: “Sonralar biz (h r il a ura günü) h m özümüz oruc tu-
tar, h m d u aqlar za oruc tutma mr ed rdik. Biz onlar üçün yundan
oyuncaq düz ld rdik ki, onlardan biri a lay b yem k ist dikd bunu ona ve-
k, iftar vaxt na q r (ba qar n).” ( l-Buxari, 1960)
31-ci f sil. Orucu dan yeri : -

sökül k tutmaq olar
.« »: -
[ : ]
955. bu S idd n r vay t edilir ki, o, Pey mb rin bel dediyini e itmi dir:
“(Orucu pozmadan bir neç gün) dalbadal1 oruc tutmay n! Hans biriniz oru-
cunu pozmadan onun vaxt uzatmaq ist yirs , qoy dan yeri sökül k
orucunu davam etsin.” l-Buxari, 1963)
32-ci f sil. : -
Orucu pozmadan növb ti orucu
tutanlar n c zaland lmas
: -( ) -
.« »:
. .« »:
[ : ] .« »:
956. (a) – R vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r (iftar etm n)
dalbadal oruc tutma qada an etdi. Müs lmanlardan biri ona dedi: “Ax s n
özün dalbadal oruc tutursan, ya R sulullah?!” Pey mb r buyurdu: “Hans -
z m nim kimi ola bil r?! Gec r yem yi v içm yi m R bbim verir2”.
(B zil ri) dalbadal oruc tutacaqlar na israr etdikd Pey mb r onlarla birlik-
iki gün dalbadal oruc tutdu, sonra onlar ( vval n) hilal gördül r. Pey-
mb r dedi: “ r hilal gec görüns ydi, m n siz lav oruc tutma vadar
ed kdim.” Bel etm k ist yirdi ki, inadkarl q etdikl rin gör onlar c zalan-
rs n.” ( l-Buxari, 1965)
] .« »: -( ) -
[ :
1 Ax am yem k yem n (iftar açmadan) davaml bir neç gün oruc tutmaq.
2 M n güc v qüvv ti R bbimd n al ram.
347
956. (b) – Dig r r vay td Pey mb r demi dir: “Gec r yem yi v içm yi m
bbim verir. Siz is gücünüz çatan i ri görün!” ( l-Buxari, 1966)
33-cü f sil. Qarda na nafil : -

orucunu pozmas üçün and
içdir n kims
: -
. .
. . . . .
. . . . .
.
[ : ] .« »:
957. vay t edilir ki, bu Cuheyf demi dir: “Salmanla bu D rda Pey mb -
rin say sind bir-biril qarda oldular. (Bir d ) Salman bu D rdan ziya-
t etdi v Ummu D rdan n1 ynind köhn paltar oldu unu görüb: “Niy bu
görk md n?”– dey soru du. (Ummu D rda): “Qarda n bu D rdan n dün-
yaya mara yoxdur”– dey cavab verdi. Sonra bu D rda g lib Salman n qaba-
na yem k qoydu. Salman: “(S n d ) ye!”– dedi. bu D rda: “M n oruc tutmu-
am”– dedi. Salman: “S n yem yinc m n yey n deyil m”– dedi, o da yem k-
n yedi. Gec olduqda bu D rda qalx b namaz q lmaq ist di. Salman: “(H -
lik) yat!”– dedi, o da yatd . Sonra yen qalx b namaz q lmaq ist dikd Sal-
man: “(H lik) yat!”– dedi. N hay t, gec nin ax r saatlar nda Salman (ona):
ndi qalxa bil rs n” dedi v onlar (qalx b) namaz q ld lar. Sonra Salman ona
dedi: “R bbinin s nin üz rind haqq vard r, n fsinin s nin üz rind haqq
vard , ail nin s nin üz rind haqq vard r. El is h r bir haqq sahibin haqq
ver.” (S ri gün) bu D rda Pey mb rin yan na g lib hadis ni ona x r
verdikd , Pey mb r : “Salman do ru söyl mi dir”– dedi. ( l-Buxari, 1968)
34-cü f sil. aban ay n orucu : -

. : -
[ : ].
958. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(B n) Pey mb r o q r oruc tutar-
ki, ax rda biz: “Orucunu k sm k”– dey rdik. (B n d ) o vaxta q r
oruc tutmazd ki, n hay t, biz: “Bir daha oruc tutmayacaq”– dey rdik. M n Pey-
mb rin ramazan istisna olmaqla, heç bir ay ba dan-ba a oruc tutdu unu
görm mi m. H mçinin (ba qa aylarda) aban ay nda oldu u q r çox oruc
tutdu unu da görm mi m.” ( l-Buxari, 1969)
1 Ummu D rda bu D rdan n h yat yolda r.

: -
« »:
[ : ].
959. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r heç bir ayda aban ay nda
tutdu u q r çox oruc tutmazd . El olurdu ki, o, aban ay ba dan-ba a
oruc tuturdu. O, dey rdi: “Gücünüz çatan i ri görün! Siz usanmad qca Allah
usanmaz.”
Pey mb rin n çox xo una g n namaz, q sa da olsa davaml q na-
idi. O, h r hans bir namaz q lard sa, onu davaml q lard .” ( l-Buxari, 1970)
35-ci f sil. : -
Pey mb rin orucu v iftar
bar sind deyil nl r
: -
[ : ].
960. vay t edilir ki, sd n Pey mb rin orucu bar sind soru dular. O
dedi: “M n ist nil n ayda onun oruc tutdu unu görm k ist yirdims , görür-
düm, oruc tutmad görm k ist yirdims , onu da görürdüm. H mçinin, gec -
r onun namaz q ld görm k ist yirdims , görürdüm, yatd görm k ist -
yirdims , onu da görürdüm. M n heç vaxt Pey mb rin lind n daha yum-
aq bir ip sla toxunmam am, Pey mb rd n g n qoxudan daha göz l
bir mü k v ya ba qa bir tir qoxusu sla iyl mi m.” ( l-Buxari, 1973)
36-c f sil. Oruca dair b nin : -

haqq
»: : -
»: . .«
.«
.« »: .
[ : .« »:
961. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr ibn l-As demi dir: “Pey mb r
bel buyurdu: “Ey Abdullah, el bilirs n ki, s nin (ara verm n) gün-
düzl r oruc tutub, gec r namaz q ld m x r verm yibl r?!” Dedim:
“(Bilir m ki,) x rin var, ya R sulullah!” O buyurdu: “Bel etm ! H rd n oruc
tut, h rd n d tutma, gec nin bir hiss sini namaz q l, bir hiss sini d yat! Söz-
süz ki, b ninin s nin üz rind haqq vard r, gözl rinin s nin üz rind haqq
349
vard r, h yat yolda n s nin üz rind haqq vard r, qona n s nin üz rind
haqq vard r. übh siz ki, h r ay n üç gününü oruc tutmaq s yet r. Bel ki,
bir yax n zi s on qat veril r. Bu da tam bir ilin orucuna b rab r
olar.” M n daha çox (rüsx t ist dim), lakin daha da s rt münasib t gördüm.
n dedim: “Ya R sulullah, m n özümd (oruc tutma a) qüvv hiss edir m.”
Pey mb r buyurdu: “El is Allah n pey mb ri Davud leyhiss lam n tut-
du u orucu tut v buna heç n lav etm !” M n soru dum: “Allah n pey m-
ri Davud leyhiss lam n tutdu u oruc nec idi ki?” Pey mb r buyurdu:
lin yar (oruc tutard )!” ( l-Buxari, 1975)
37-ci f sil. Oruca dair : -

ail nin haqq
»: -
[ : ]. « »: . .«
962. Dig r bir r vay td deyilir ki, Pey mb r (ona) bel buyurmu dur: “El is
Davud tutdu u orucu tut! O, güna oruc tutard v dü nl qar la -
qda dönüb qaçmazd .”
Abdullah demi dir: “M n hara, bu cür oruc tutmaq hara, ey Allah n pey-
mb ri!” (Bel olduqda) Pey mb r iki d buyurmu dur: “Ömrü boyu
oruc tutan n orucu yoxdur. 1” ( l-Buxari, 1977)
38-ci f sil. Bir camaat ziyar t : -

edib onlar n yan nda orucunu
açmayan kims
»: : -
.«
. .« »:
. .« »:
[ : ].
963. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r Ummu Suleymin2 yan na
ldi v o, Pey mb rin qaba na xurma v ya qoydu. Pey mb r bu-
yurdu: “Ya tulu a, xurmalar da z nbil bo ald n, m n oruc tutmu-
am.” Pey mb r qalx b evin bir t find nafil namaz q ld v Ummu Su-
leym v onun ail si üçün dua etdi. Onda Ummu Suleym dedi: “Ya R sulullah,
nim ayr ca bir xahi im var.” Pey mb r soru du: “N dir o?” Ummu Su-
leym dedi: “Xidm tçin s (üçün dua et)!” Pey mb r dünya v axir aid
xeyirli n varsa, ham m nim üçün dua etdi v bel dedi: “Allah m, ona
mal-dövl t v övlad b et v ona xeyir-b t ver!”
1 Y ni, ara verm n günd lik olaraq oruc tutan adam n orucu q bul olunmaz.
2 Ummu Suleym sin anas r.
qiq n d , (bu gün) m n nsar n n varl adamlar ndanam. Q m Umey-

m x r vermi dir ki, H ccac n B sr hakimiyy g ldiyi dövr k
nim n slimd n yüz iyirmid n çox adam d fn edilmi dir.” ( l-Buxari, 1982)
39-cu f sil. : -
Ay n ax nda oruc tutmaq
»: – -
.« »: . . .«
[ : ] .« »:
964. mran ibn Husayn r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin bir n bel
sual verdiyini e itmi dir: “Ey bu filank s , bu ay n ax nda oruc tutmad n-
1
?!” Dey n, o, ramazan ay q sd edirdi. O adam: “Xeyr, ya R sulullah!”–

dey cavab verdi. Pey mb r buyurdu: “(Ramazan) orucunu bitirdikd n
sonra iki gün d ( lav ) oruc tut!”
Dig r r vay td Pey mb r : “ aban ay n ax nda oruc tutmad nm ?!”–
dey soru mu dur. ( l-Buxari, 1983)
40-c f sil. : -
Cüm günü oruc tutmaq
[ : ]. : -
965. vay t edilir ki, Cabird n soru dular: “Pey mb r cüm günü oruc tut-
ma qada an etmi dirmi?” O: “B li!”– dey cavab verdi. ( l-Buxari, 1984)
.« »: -
[ : ] .« »: . .« »: .
966. Cuveyriy bint l-Haris r vay t etmi dir ki, cüm günü o, oruc tutmu ik n
Pey mb r onun evin g lib (ondan): “Dün n oruc tutmusanm ?”– dey soru -
mu , o da: “Xeyr!”– dey cavab vermi dir. Pey mb r (ondan): “Sabah oruc
tutmaq ist yirs nmi?”– dey soru mu , o da: “Xeyr!”– dey cavab vermi dir.
Onda Pey mb r (ona): “El is orucunu aç!”– dey buyurmu dur. ( l-Buxa-
ri, 1986)
41-ci f sil. : -
Mü yy n günl oruc tutmaq
üçün xüsusil dirm k olarm ?
: -
[ : ].
1 bu filank s – filank sin atas dem kdir. Buna bc kunya deyilir. Kunya – ismin vv lin “ bu
(ata)”, yaxud “ummu (ana)”, yaxud “ibn (o ul)”, yaxud da “bint (q z)” sözl rind n birini qo maqla
n l b v ya ayamad r.
351
967. vay t edilir ki, Ai n soru dular: “Pey mb r mü yy n günl rd

oruc tutma xüsusil dir rdimi?” O dedi: “Xeyr! Onun etdiyi ll r dava-
miyy tli olard . Bir d ki, hans biriniz Pey mb rin tab g tirdiyi ç tinlikl
tab g tir bil r?!” ( l-Buxari, 1987)
42-ci f sil. T riq1 günl rind : -

oruc tutmaq
]. : -
[ - :
968. vay t edilir ki, Ai v ibn Öm r demi r: “T riq günl rind heç k
oruc tutma a rüsx t verilm mi dir. Yaln z k sm qurbanl q heyvan olma-
yan kims rd n ba qa.” ( l-Buxari, 1997-1998)
43-cü f sil. A ura2 günü oruc : -

tutmaq
: -
.
[ : ]
969. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Cahiliyy t dövründ qurey lil r a ura günü
oruc tutard lar; Pey mb r d h min gün oruc tutard . O, M din g ldik-
n sonra a ura orucunu h m özü tutdu, h m d bunu shab rin mr etdi.
Ramazan ay oruc tutmaq vacib buyrulduqdan sonra A ura gününün orucu-
nu t rk etdi3. Bundan sonra A ura orucunu kim ist tutar, kim ist , tut-
mazd .” ( l-Buxari, 2002)
: « »: : -
« »: .
[ : ].
970. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r M din g ldikd
hudil rin a ura günü oruc tutduqlar görüb soru du ki: “Bu n dir?” Onlar
dedil r: “Bu, göz l bir gündür! Bu, Allah n srail o ullar onlar n dü nl rin-
n xilas etdiyi gündür! (El bu s bd n d ) Musa h min günü oruc tutmu -
dur.” Pey mb r buyurdu: “M n Musaya (onun etdiyini davam etm ) siz-
n daha haql yam.” Sonra o, h min günü oruc tutdu v shab rin d oruc
tutma mr etdi. ( l-Buxari, 2004)
1 Zülhicc ay n 11-i, 12-si v 13-ü.

3 Y ni, onun hökmünün vacibliyini l v etdi, lakin buna baxmayaraq shab r bu orucu Sünn
olaraq q bul edib tutard lar. N inki a ura gününü, h tta onunla b rab r bir gün vv l v ya bir gün sonra
Sünn olaraq oruc tutard lar.
hih l-Buxari 352 ravih namaz kitab .
-
32 – T ravih1 namaz kitab
1-ci f sil. : -
Ramazanda gec namaz q lan
kims nin f zil ti
»:
]. .«
[ :
971. Ai r vay t edir ki, Pey mb r (ramazan ay nda) gec nin bir al mind
scid g lib namaz q ld v bir neç shab d onunla birlikd bu namaz q l-
.S ri gün camaat bu namazdan (ba qalar na) dan ma a ba lad . Növb ti
gec namaza vv lkind n daha çox adam topla b onun arxas nda (gec ) namaz
ld lar. S ri gün camaat yen bu namazdan dan . Üçüncü gec m scid
nl rin say lap çox idi. Pey mb r g lib (gec ) namaz q ld v shab -
r d onunla birlikd bu namaz q ld lar. Dördüncü gec (namaza g nl rin
say h ddind n art q çox oldu undan) camaat m scid yerl mirdi. (O gec
Pey mb r namaza g lm di.). N hay t, s r m scid g lib sübh namaz
ld rd , sonra da üzünü camaata tutub had t k lm sini g tirdi v dedi:
“Sonra is ... Do rusu, m n sizin etdikl rinizd n x rsiz deyildim. Lakin m n
bu namaz n siz vacib buyrulaca ndan v sizin d onu yerin yetir bilm -
yinizd n ehtiyat etdim.”
Pey mb r v fat etdikd n sonra da v ziyy t oldu u kimi qalm .2 ( l-
Buxari, 2012)
1 Ramazan ay ba layandan ta qurtaranad k günd lik olaraq i a namaz ndan sonra ist r m scidd ,
ist rs d ba qa bir t miz yerd , f rdi olaraq v ya camaatla birlikd on bir rük t q nan gec namaz .
2 Y ni, Pey mb r v fat ed k shab r t ravih namazlar camaat klind q lmad lar. bu
krin xilaf ti dövründ d h mçinin, v ziyy t oldu u kimi qal rd . N hay t Öm r ibn X ttab n
lif oldu u dövrd shab rin yekdil fikri il bu namazlar m scidd , camaat klind q nma a ba lad
indiy k q nmaqdad r.
353
-
33 – Q dr gec sinin f zil ti kitab
1-ci f sil. : -
dr gec sini ramazan n ax r
yeddi gec sind axtarmaq
kdir
-
» :
[ : ] .«
972. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb rin shab rind n bir neç si yu-
xuda Q dr gec sinin (ramazan ay n) ax r yeddi gec sind n birind olaca
gördül r. Onda Pey mb r buyurdu: “Görür m, (q dr gec sinin) son yeddi
gec olaca na dair gördüyünüz yuxular bir-birin uy un g lir. Odur ki, qoy
bu gec ni axtaranlar son yeddi gec axtars nlar.” ( l-Buxari, 2015)
: -
»:
.«
[ : ].
973. vay t edilir ki, bu S id demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd ramazan ay -
n orta on gününü (m scidd etikaf etdik). yirminci günün s
1 ri o, (min-
) qalx b xütb verdi v dedi: “Q dr gec sinin n zaman olaca m göst -
rildi, sonra is bu m unutduruldu2. Siz onu son on günün t k gec rind
axtar n. M n yuxuda su v palç q üz rin s cd etdiyimi gördüm. Kim Allah n
Elçisi il etikaf etmi dirs , (etikaf davam etm ) qay ts n.” Bel likl , biz eti-
kaf davam etdik. (H min gec ) göyd bir d d olsun bulud yox idi.
Bird n ba n üstünü buludlar ald v el (gur) ya ya ki, h tta m sci-
din xurma budaqlar ndan düz ldilmi tavan bel damma a ba lad . Sonra na-
maz üçün iqam verildi. M n Pey mb rin su v palç q üz rin s cd etdiyi-
ni, h tta aln ndak palç n izini d gördüm. ( l-Buxari, 2016)

2 46-c h dis bax.
hih l-Buxari 354 dr gec sinin f zil ti kitab .
2-ci f sil. : -
dr gec sini ramazan n son on
gec sinin t k gec rind
axtarmaq
»: : -
[ : ] .«
974. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q dr gec sini rama-
zan n son on gec sinin t k gec rind – ay n ax na doqquz, yaxud yeddi, ya-
xud da be (gec ) qalm axtar n.” ( l-Buxari, 2021)
.« »: : -
[ : ].
975. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q dr gec si (son) on
(gec n birind ) olacaq v (bu gec ) ya vv lki doqquz gec n (birin ), ya
da (ax r) yeddi gec n (birin ) t sadüf ed kdir.” ( l-Buxari, 2022)
3-cü f sil. : -
Ramazan n ax r on gününd
yerin yetiril n ll r
[ : ]. : -
976. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Ramazan n) ax r on günü yeti dikd Pey-
mb r belba b rk-b rk ba layard 1 v gec ri h m özü ibad t ed r,
m d ail sini yuxudan oyadard (ki, onlar da ibad t etsinl r).” ( l-Buxari, 2024)
1 Y ni, ramazan n ax r on gününd canla-ba la ibad t etm ciddi haz rl q gör rdi.
355
-
34 – Etikaf1 kitab
1-ci f sil. Son on günd etikaf : -
etm k; Bütün m scidl rd etikaf
etm k (olar)
-
[ : ].
977. Pey mb rin zövc si Ai r vay t etmi dir ki, Pey mb r v fat ed -
k (h r) ramazan ay n son on gününü etikafda keçir rdi. Onun v fat ndan
sonra onun zövc ri etikaf etm davam etdil r.” ( l-Buxari, 2026)
2-ci f sil. (Etikafda olan adam) an- : -

caq z ruri halda evin ged bil r2
: -
[ : ].
978. vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “Pey mb r m s-
cidd (etikaf ed rk n) ba m nim (hücr ) daxil ed r v m n onun saçlar -
darayard m. O, etikaf ed rk n z ruri bir ehtiyac olmad t qdird , sla ev
lm zdi.” ( l-Buxari, 2029)
3-cü f sil. Gec etikaf etm k : -

-
[ : ] .« »:
979. bn Öm r r vay t etmi dir ki, (bir d ) Öm r (özünd narahatç q do u-
ran bir m bar sind ) Pey mb rd n soru ub dedi: “M n cahiliyy t döv-
ründ bir gec M scidülh ramda etikaf ed yim n zir etmi m.” Pey mb r
(ona): “El is n zirini yerin yetir!”– dey buyurdu. ( l-Buxari, 2032)
4-cü f sil. M scidd çad r : -

qurmaq
-
.« »:
[ : ].

2 Ba qa cür des k, m scidd n ç xa bil r.
hih l-Buxari 356 Etikaf kitab .
980. Ai r vay t edir ki, Pey mb r etikaf etm k q rar na g ldi v etikaf et-
k ist diyi yer g ldikd orada bir neç çad n – Ai nin, H fs nin v Zey-
bin çad rlar n oldu unu görüb ( shab rin ) dedi: “Bunun yax l ol-
du unumu hesab edirsiniz?” Bundan sonra o ç b getdi v etikaf etm di. N -
hay t, vval ay nda on gün etikaf etdi. ( l-Buxari, 2034)
5-ci f sil. Etikaf ed n adam : -

ehtiyac üzünd n m scidin
qap n a na ç xa bil rmi?
»:
»: . . : .«
[ : ] .«
981. Pey mb rin zövc si S fiyy r vay t etmi dir ki, Pey mb r ramaza-
n ax r on gününd m scidd etikaf ed rk n ona ba ç kdi, onunla bir müdd t
söhb t etdikd n sonra ç b getm k ist dikd Pey mb r aya a qalx b onu
qap yad k ötürdü. N hay t, m scidin qap na – Ummu S nin qap n
yan na çatd qda nsardan olan iki n r g lib onlar n yan ndan keçdi v ona
salam verdi. Pey mb r onlara: “Dayan n1, bu, S fiyy bint Huyeydir!”–
dedi. Onlar: “Subhan llah, ya R sulullah!2”– dedil r v bu söz onlara a r
ldi. Onda Pey mb r dedi: “H qiq n d , eytan insan n b nind qan
dövran etdiyi kimi dövran edir. M n onun sizin q lbiniz (pis) bir ey salaca-
ndan ehtiyat etdim.” ( l-Buxari, 2035)
6-c f sil. Ramazan n orta on : -

gününd etikaf etm k
-
[ : ].
982. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r h r ramazanda on gün etikaf
ed rdi. V fat etdiyi ild is iyirmi gün etikaf etdi.” ( l-Buxari, 2044)
1 Bununla o, shab rin pis z nn etm rini tövsiy etmi dir.

2 Onlar bu ifad il pis z nn qap lmad qlar bildirdil r.
357
-
35 – Al -veri kitab
1-ci f sil. : -
Uca Allah n: “Namaz ba a çat-
qdan sonra yer üzün da b 9 8[ :
Allah n lütfünü axtar n v Allah
çox zikr edin ki, b lk nicat tapa- @ ? > = <; :
z. Onlar ticar t v ya yl nc I H F E DC B A
gördükl ri zaman da b ona
f qaçd lar v s ni minb rd TS RQPO NML KJ
ayaq üst oldu un halda t rk et-
dil r. De: “Allah yan nda qazana- Z ^ ]\ [ Z Y X W V U
ca z savab yl nc n d , tica-
td n d xeyirlidir. Allah n yax-
ruzi ver ndir”1 ay si bar
deyil nl r
: : -
. .
- -
.« »: . .« »: . : .« »:
[ : ] .« »: .
983. vay t edilir ki, Abdur-R hman ibn Auf demi dir: “Biz M din g ldikd
Pey mb r m niml S d ibn R bini (bir-birimiz ) qarda etdi. S d ibn R bi
dedi: “M n nsar n n varl adamlar ndanam, mal n yar s verir m;
habel bax gör zövc rimd n hans s nin xo una g lirs , onu s nin üçün bo a-
m, idd si2 bitdikd n sonra s n onunla evl n.” Abdur-R hman dedi: “M nim
buna ehtiyac m yoxdur. Bu ( rd ) alver etm bazar varm ?” S d ibn R bi:
“Qaynuqa3 bazar (var)”– dedi.”
ri gün Abdur-R hman bazara getdi. Ax am (ev qay td qda) qurut v
ya g tirdi. Bundan sonra o, günd lik olaraq bazara getm ba lad . Çox keç-
n o, paltar nda sar bir l 4 (Pey mb rin ) yan na g ldi. Pey mb r
(ondan) soru du: “Yoxsa evl nmis n?” O: “B li!”– dedi. Pey mb r soru du:
1 “ l-Cumu ” sur si, 10-11.

2 rind n bo anan v ya ri öl n qad n t krar ged bilm si üçün ri gör gözl li oldu u
vaxt. rind n bo anan qad n üç d heyz görünc k v ya üç heyzd n t mizl ninc k, ri öl n
qad n is dörd ay on gün gözl lidir.
3 B ni Qaynuqa M din ya ayan y hudi q bil rind n biridir.
4 Bu, evl nl rin vurdu u tirin l si idi.
hih l-Buxari 358 Al -veri kitab .
“Kiminl ?” O: “ nsardan olan bir qad nla”– dedi. Pey mb r soru du: “N
r mehr verdin?” O: “Bir ç yird k a rl nda q l (vermi m)”– dedi. On-
da Pey mb r ona bel buyurdu: “El is , bir qoyunla da olsa, ziyaf t ver!”
l-Buxari, 2048)
2-ci f sil. Halal da b llidir, : -

haram da b llidir. Bu ikisinin
aras nda übh li eyl r vard r
»: : -
[ : ] .«
984. Nom n ibn B ir r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Halal da b llidir,
haram da b llidir; v bu ikisinin aras nda übh li eyl r vard r. Kim günah
olub olmad na übh ndiyi bir eyi t rk ets , (günah oldu u) b lli olan bir
eyi daha q tiyy tl t rk ed r. Kim d günah olub-olmad na übh ndiyi bir
ey cür t edib yax nla sa, (günah oldu u) b lli olan bir ey dalma a yax n
olar. (Bil siniz,) günahlar Allah n qoru udur. H r kim (qoyunlar ) qoru un
traf nda otarsa, az qalar ki, qoru a dü sün.” ( l-Buxari, 2051)
3-cü f sil. übh li eyl rin : -

aç qlanmas
: -
. .
: . .
: . .
.« »: .« »
[ : ]. .« »:
985. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Utb ibn bu V qqas qarda S d ibn bu
qqasa: “Z m'an n k nizinin o lu m nd ndir, onu öz himay al”– dey v -
siyy t etmi di.
kk f th edildiyi il S d ibn bu V qqas onu yan na al b dedi: “Bu, m -
nim qarda m o ludur! Qarda m m ona qay göst rm yi v siyy t etmi -
dir”. Bu vaxt Abd ibn Z m'a aya a qalx b dedi: “O m nim qarda md r v ata-
n cariy sinin1 o ludur. Anas onu atam n yata nda dünyaya g tirmi dir”.
Bundan sonra h r ikisi Pey mb müraci t etdi. S d dedi: “Ya R sulullah,
(bu) m nim qarda m o ludur. (Qarda m) m ona qay göst rm yi v siy-
t etmi dir.” (Sonra) Abd ibn Z m'a dedi: “O m nim qarda md r v atam n
cariy sinin o ludur. Anas onu atam n yata nda dünyaya g tirmi dir.” Onda

359
Pey mb r buyurdu: “O s nindir, ey Abd ibn Z m'a!” Sonra da bunu lav

etdi: “U aq kimin yata nda dünyaya g lirs , ona m xsusdur. Zinakar u aqdan
hrum olmal r.”
Pey mb r o cavan o lan n Utb ox ad gör nd öz zövc si S ud
bint Z m'aya: “Onun yan nda hicab na bürün!”– dey buyurdu.1 Bel likl d , o
lan öl k S ud ni görm di. ( l-Buxari, 2053)
4-cü f sil. V sv ni v buna : -

nz r olan übh li eyl rd n
saymayan kims haqq nda
-
[ : ] .« »:
986. Ai r vay t etmi dir ki, (bir d ) bir d st adam (Pey mb rin yan na
lib) dedi: “Ey Allah n elçisi! B zi adamlar biz t g tirir v biz bilmirik onlar
(heyvan k sdikd ) Allah n ad 2 ç kmi r, ya yox.” Pey mb r buyurdu:
“Bismillah” deyib yeyin!” ( l-Buxari, 2057)
5-ci f sil. Mal hans yolla : -

qazand n f rqin varmayan
kims haqq nda
»: -
[ : ] .«
987. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlar n ya ad
el bir zaman g lib çatacaq ki, (o vaxt) adam ald n halal, yoxsa haram oldu-
unun f rqin varmayacaq.” ( l-Buxari, 2059)
6-c f sil. Bez parça v ba qa bu : -

kimi eyl rin ticar ti il m ul
olmaq
: -
[ - : ] .« »:
1 Z m'a Pey mb rin zövc si S ud nin atas idi. vv l ham el bilirdi ki, o cavan o lan S ud -
nin ögey qarda r. Lakin sonra ayd n oldu ki, o lan ona yad, y ni nam hr m imi . El bu s bd n
Pey mb r zövc sin onun yan nda hicab geym yi mr etdi.
2 slam ri tin gör , yeyilm sin icaz verilmi pak heyvan k sdikd üzü qibl tutub “Bismill h”
dem k vacibdir. ks t qdird , y ni “bismill h” deyilm n v ya Allah n ad deyil, ba qa birisinin ad
k k silmi heyvan n tini yem k müs lmana haramd r. Yaln z Kitab hlinin öz qid sin uy un
olaraq k sdiyi heyvanlar istisnad r. Bax: “ l-Maid ” sur si, 5.
988. vay t edilir ki, B ra ibn Azib v Zeyd ibn rqam demi r: “Pey mb -
rin zaman nda biz ticar tl m ul olurduq. (Bir d ) biz ondan (q lla gü-
mü ün) mübadil si bar sind soru duq.” O buyurdu: “ r (q l v gümü )
lb l (al rsa v ya sat rsa), eybi yox. Yox r nisy dirs , olmaz.” ( l-Buxa-
ri, 2060-2061)
7-ci f sil. Ticar t etm k üçün : -

(s ) ç xmaq
-
.
: . . : . :
. .
[ : ]. .
989. Ubeydullah ibn Umeyr r vay t edir ki, (bir d ) bu Musa l- ari Öm r ibn
ttab n qap döydü, lakin ona (iç ri daxil olmaq üçün) izn verilm di. De-
n, Öm r m ul idi. Odur ki, bu Musa qay b getdi. Öm r i ini qurtar-
qdan sonra dedi: “M n Abdullah ibn Qeysin s sini e itdim, deyilmi? Ona izn
verin g lsin!” (Öm ): “O ç b gedib”– dedil r. Öm r onu ça rtd rd (v on-
dan qay b getm yinin s bini soru du). bu Musa dedi: “Biz bel mr edi-
rdi”1. Öm r dedi: “Bu dediyini sasland rmaq üçün d lil g tirm lis n.” bu
Musa nsar n m clisin g lib (bu haqda) onlardan soru du. Onlar dedil r: “Bu-
na bizim n kiçiyimiz bu S id l-Xudri ahidlik ed r.” O, bu S idl birg
Öm rin yan na g ldi. Öm r dedi: “Pey mb rin buyurduqlar nda m nd n
gizli qalan var? Bazarlardak al -veri m ni bu i n yay nd rm r.” ( l-
Buxari, 2062)
8-ci f sil. Ruzisinin artmas : -

ist n kims haqq nda
»: : -
[ : ] .«
990. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “M n Pey mb rin bel dedi-
yini e itmi m: “Qoy ruzisinin artmas v ömrünün uzanmas ist n k s,
qohumlar il laq saxlas n.” ( l-Buxari, 2067)
1 Y ni, izn ist n adam üç d izin ist li, izn verilm , dönüb getm lidir.
361
9-cu f sil. Pey mb rin nisy : -

alver etm si
-
»:
[ : ] .«
991. vay t edilir ki, s Pey mb arpa çör yi v qaxs 1 ya g tirdi.
Pey mb r M din ik n öz zirehini bir y hudinin yan nda girov qoymu
bunun zin ondan ail si üçün arpa çör yi götürmü dü.
s demi dir): “M n (Pey mb rin ) bel dediyini e itdim: “Pey m-
r ail sind n bir saa2 bu da, n d bir saa tax l qalm r. F t, onun doq-
quz zövc si vard .” ( l-Buxari, 2069)
10-cu f sil. nsan n çal araq öz : -

ll ri il (ruzi) qazanmas
»: -
[ : ] .«
992. Miqdam r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ ndiy k heç k s öz ll ri
il qazan b yediyind n daha xeyirli bir yem k yem mi dir. Allah n pey mb ri
Davud leyhiss lam da öz ll ri il qazand ndan yey rdi.” ( l-Buxari, 2072)
11-ci f sil. : -
Al -veri etdikd üzüyola v
alic nab olmaq
»: -
[ : ] .«
993. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Satanda, alan-
da v haqq t b ed nd üzüyola olan kims Allah m rh t etsin!” ( l-
Buxari, 2076)
12-ci f sil. : -
(Borcunu qaytarma a) imkan
olan adama möhl t verm k
»: : -
[ : ] .« :
1 Köhn lib qoxumu v tam ac la .

994. Huzeyf r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M kl r sizd n vv l ya-
am insanlardan birinin can ald qda (ondan) soru dular: “Heç xeyirxah bir
görmüs nmi?” O dedi: “M n h mi öz xidm tçil rim (borcunu qaytarma-
a) imkan olan adama bel möhl t verm yi v ona güz getm yi mr ed r-
dim.” Allah da onu ba lad . ( l-Buxari, 2077)
13-cü f sil. Al v sat (bir- : -

birin ) ayd nl q g tirs , (bir-
birind n) heç n gizl tm v
(bir-birin ) m sl t vers ,
(onlar n ticar ti b tli olar)
- - »: : -
[ : ] .«
995. kim ibn Hizam r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Al v sat bir-
birind n ayr lanad k ixtiyar sahibidirl r.1 r onlar düz dan ar v ayd nl q
tir rl rs 2, al -veri ri b tli olar. r (n yi is ) gizl r v yalan da-
arlarsa, al -veri rinin b ti ged r.” ( l-Buxari, 2079)
14-cü f sil. Qar lm : -

xurmalar n sat
: : -
[ : ] .« »
996. vay t edilir ki, bu S id demi dir: “Biz qar q xurma veril rdi. Biz d
bundan iki saa verib zind bir saa (daha keyfiyy tli) xurma sat n alard q.
Bel olduqda Pey mb r buyurdu: “ ki saa verib zind bir saa almaq, iki
dirh m verib zind bir dirh m almaq olmaz.” ( l-Buxari, 2080)
15-ci f sil. : -
m yedird n adam. Uca Allah
buyurur: “Ey iman g tir nl r! vu : .
Allahdan qorxun v r mö-
¡ •~}|{z yxw
minsinizs , s md n qalan faizi
almay n.”3 ¢
-
[ : ].
1 Y ni ayr lanad k al ald , sat da satd geri qaytara bil r.

2 Ba qa sözl , sat mal n keyfiyy tini v nöqsan , al da öz rtini v iradlar bildir rs .
3 “ l-B ” sur si, 278.
363
997. vay t edilir ki, Aun ibn bu Cuheyf demi dir: “M n atam n qan almaqla
ul olan bir köl ni ald (v onun h tl rinin1 s nd lmas mr et-
diyini) gördüm. Bunun s bini soru duqda, atam dedi: “Pey mb r itin v
qan n2 müqabilind pul alma , habel döym yi v döydürm yi3, s m
yem yi v yedirtm yi4 qada an etmi v r sm5 ç ni l tl mi dir6”. ( l-
Buxari, 2086)
16-c f sil. YX W V U T : -
“Allah s mi puç edir, s -
ri is art r. Allah kafirl ri v _ ^ ]\ [Z
günahkarlar sevm z.”7
] .« » : : -
[ :
ni e itmi m: “(Yalandan) and içm k mal n sat lmas na r vac vers d , onun
tini apar r.” ( l-Buxari, 2087)
17-ci f sil. D mirçi haqq nda : -

deyil nl r
: -
. .
- ,+*)('&%$#"![ :
[ : ] .Z10/.
999. vay t edilir ki, X bbab demi dir: “M n cahiliyy t dövründ d mirçi idim.
As ibn Vailin8 m ver yi var idi. M n g lib borcumu ondan t b etdikd o
dedi: “Muh mm di inkar etm yinc s (heç n ) verm m.” M n dedim:
“Allah s ni öldürüb dirild k Muh mm di inkar etm m.” As de-
di: “El is m n ölüb diril k gözl . (M n diril nd n sonra) m var-döv-
t v övlad b edil k. Onda s nin borcunu qaytararam.” (Bu hadis n
1 Müalic m qs dil ba , kür k v b nin ba qa nahiy rind n qan almaq, qan sormaq üçün
dil n buynuz killi al t.
2 Burada söhb t it satmaqdan v ya müalic m qs dil b nd n qan almaqdan gedir.
3 Burada döym k deyildikd , d rid iyn il yaz yazmaq v ya kil ç km k (tatuaj) n rd tutulur.
slamaq rki dövrd sas n qad nlar hans q bil m nsub olduqlar bildirm k üçün b nl rinin
zi yerl rin yaz v ya kil döydür rdil r.
4 Burada faiz alan v ver n n rd tutulur.
5 1043-cü h dis bax.
6 Dig r r vay td bu Cuheyf demi dir: “Pey mb r itin, qan n v (zinaya sövq edilmi )
nizin müqabilind pul alma qada an etmi , üst lik döy ni v döydür ni, s m yey ni v yedird ni
r sm ç ni l tl mi dir.” l-Buxari, 2087.
7 “ l-B ” sur si, 276.
8 As ibn Vail shab Amr n atas r. O, mü rik olmu v öl k slam dinini q bul etm mi dir.
sonra bu) ay nazil oldu: “Ay rimizi inkar edib: “M hökm n var-dövl t
övlad veril kdir!”– dey n adam gördünmü? Olmaya, o, qeybd n x r-
dard r, yoxsa M rh tli Allahdan v alm r?”1 ( l-Buxari, 2091)
18-ci f sil. D rzi haqq nda : -

deyil nl r
: : -
[ : ]. - -
1000. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Bir d rzi yem k haz rlay b
Pey mb ri qonaq ça rd . M n d Pey mb rl birlikd bu qonaql a
getdim. Adam Pey mb rin qaba na çör k v içind balqabaq v quru-
dulmu t tik ri olan orba qoydu. M n Pey mb rin qabdak balqabaq
tik rini seçib yediyini gördüm. O günd n b ri m n d balqaba xo lay -
ram.” ( l-Buxari, 2092)
19-cu f sil. Minik heyvanlar n v : -

(o cüml n d ) uzunqula n sat n
al nmas
-
. .« »: . .« »:
. .« »: .« »:
.« »: . .« »:
.« »: .
. .« »:
»: . .« »:
. .«
.« »:
[ : ] .« »:
1001. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “M n Pey mb rl birlik-
döyü rin birind i tirak edirdim. Bu snada m nim d m yor un
dü üb asta-asta getm ba lad . Onda Pey mb r m yax nla b:
“Cabir!”– dey ça rd . M n: “B li!”– dedim. Pey mb r : “S n
olub?”– dey soru du. Dedim: “D m yorulub asta-asta gedir, buna gör
m n geri qalm am.” Pey mb r d sind n yer enib lind ki a acla
1 “M ry m” sur si, 77-78.

365
(m nim) d mi vurdu, sonra da m : “Min!”– dedi. M n d mindim.

(D sür tl yerind n götürüldü v ) m n Pey mb ri keçm yim dey
ni tutub saxlama a ba lad m. Pey mb r (m nd n) soru du:
“Evl nmis nmi?” Dedim: “B li!” (Yen ) soru du: “Bakir q zla, ya dul
qad nla?” Dedim: “Dul qad nla.” Dedi: “Niy q zla evl nmirs n ki, bir-
birinizi zizl siniz?” Dedim: “( oras ndad r ki,) m nim körp bac lar m
var. Bu s bd n d m n bac lar bir yer y a bil k, saçlar
darayacaq v onlar n qay na qalacaq bir qad nla evl nm yi m sl t
bildim. Pey mb r buyurdu: “ ndi s n M din qay rsan. El ki ev
ldin, (zövc ni) o ki var zizl !” Sonra soru du ki: “D ni sat rsanm ?”
n: “B li!”– dedim. Onda Pey mb r bir övqiy 1 verib d ni m nd n sat n
ald . Pey mb r m nd n qabaq g lib (M din ) çatd . M n (ora) s r
çatd m. Biz m scid getdik v m n m scidin qap n önünd Pey mb ri
gördüm. O soru du: “ ndi g lib çat rsan?” M n: “B li!”– dedim.
Pey mb r (m ): “D ni burada saxla, (m scid ) gir, iki rük t namaz
l!”– dey buyurdu. M n (m scid ) girib iki rük t namaz q ld m. Sonra
Pey mb r Bilala m nim üçün (t zid ) övqiy ç km yi mr etdi, Bilal
da onu m nim üçün ç kdi, (h tta) bir az da art q qoydu. M n dönüb
getdikd Pey mb r : “Cabiri yan ma ça n!”– dey buyurdu. (Öz-
özüm ) dedim: “ ndi d ni m geri qaytaracaq.” Bu is m nim n
xo lamad m bir ey idi. (Lakin Pey mb r ) dedi: “D ni götür, pulunu
da özün saxla.” ( l-Buxari, 2097)
20-ci f sil. Susuzlu u yatmayan v : -

ya qotur d nin sat n al nmas
-
. .
. . . - -
[ : ].
1002. vay t edilir ki, Amr (ibn Dinar) demi dir: “Burada (M kk rind )
vvas adl bir adam var idi. Onun susuzlu u yatmayan x st d ri var
idi. bn Öm r gedib bu d ri onun rikind n sat n ald . H min rik
vvas n yan na g lib: “O d ri satd q”– dedi. N vvas: “Onlar kim sat-
san?”– dey soru du. Adam: “Filan qocaya”– dey cavab verdi. N vvas
(ona): “Vay s nin hal na, vallahi ki, bu ibn Öm rdir”- dedi, sonra da ibn
Öm rin yan na g lib: “ rikim s ni tan mad ndan s x st d r sa-
b”- dey (ona dil-a z etdi). bn Öm r dedi: “Sür apar onlar !” N vvas d -
ri sürüb aparmaq ist dikd ibn Öm r dedi: “Qoy qals n! Biz Allah n El-
çisinin : “X st lik (öz-özün ) yoluxmur” dey verdiyi hökm raz q.” ( l-
Buxari, 2099)

21-ci f sil. : -
Qan alan adam haqq nda
deyil nl r
-
[ : ].
1003. vay t edilir ki, s demi dir: “ bu Teyb Pey mb rd n qan ald
Pey mb r d (bunun müqabilind ) ona bir saa xurma verm yi buyurdu.
Sahibl rin d günd lik olaraq ondan ald qlar x rac azaltmalar mr
etdi.” ( l-Buxari, 2102)
]. : -
[ :
1004. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r qan ald rd v qan
alan adama (z hm t haqq ) verdi. r (bu i in müqabilind n is almaq) ha-
ram olsayd , Pey mb r ona (z hm t haqq ) verm zdi.” ( l-Buxari, 2103)
22-ci f sil. : -
(Qazanc ld edilm si) b nil-
n eyl rin al -veri i
. .« »:
»: .« »:
[ : ] .«
1005. vay t edilir ki, (bir d ) möminl rin anas Ai kill rl b dilmi
bir yast q ald . Pey mb r yast gördükd qap n a nda dayand v
iç ri girm di.
(Ai ) dedi: “M n onun üzünd n naraz oldu unu görüb dedim: “Ya
sulullah, m n Allaha v Onun Elçisin tövb 1 edir m. M nim günah m
dir?” Pey mb r buyurdu: “Bu n yast qd r?!” Dedim: “M n onu s nin
üçün alm am ki, üstünd oturasan, (yatanda da) ba n alt na qoyasan.”
Pey mb r buyurdu: “Bu r sml ri ç nl r Qiyam t günü zaba düçar
olacaqlar. Onlara deyil kdir: “Yaratd qlar za can verin (gör k)!” Sonra
da lav edib dedi: “ çind kil olan ev m kl r girm z!” ( l-Buxari, 2105)
1 Etdiyi s hv ld n pe man olub bu i i bir daha etm yin söz verm , hd etm .
367
23-cü f sil. : -
Adam n bir ey sat n al b h min
vaxt, t fl r1 ayr lmadan önc
onu ba qas na h diyy etm si
: -
.« »:
»: .« »: .
[ : ] .«
1006. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd s -
ç xm q. M n (atam) Öm rin hürk k cavan bir d sin minmi dim.
n onu idar ed bilmirdim. O ir li keçir, Öm r d nin üstün q b
onu geri qaytar rd . O (yen ) ir li keç rk n Öm r d nin üstün q b
onu geri qaytar rd . (Ax rda) Pey mb r Öm : “Onu m sat!”- dey
buyurdu. Öm r dedi: “O s nindir, ya R sulullah!” Pey mb r (yen ):
“Onu m sat!”– dey buyurdu. Öm r d onu Pey mb satd . Sonra
Pey mb r (m ) dedi: “O s nindir, ey Abdullah ibn Öm r, onunla n is-
yirs ns , ed bil rs n.” ( l-Buxari, 2115)
24-cü f sil. Al -veri etdikd : -

aldatma n b nilm si
»: -
[ : ] .«
1007. Abdullah ibn Öm r r vay t etmi dir ki, bir n r Pey mb rin yan na
lib al -veri etdikd aldan ld ona x r verdi. Pey mb r buyur-
du: “Alver etdikd (qar t ): “Aldatmaq yoxdur!”– de.” ( l-Buxari, 2117)
25-ci f sil. Bazarlar2 bar sind : -

deyil nl r
»: : -
: .«
[ : ] .« »: .
1 Burada t fl r deyildikd sat v al n rd tutulur.

2 bn B ttal demi dir: “Mü llif “bazarlar” dem kl ticar t etm yin caiz olmas , zad gan insanlar n
bazara girm sinin mümkün olmas dem k ist mi v bazarlar n r yuvas oldu una i ar etmi dir”
(F thul-Bari, 6/441).
1008. Ai r vay t edir ki, Pey mb r dedi: “Bir ordu K nin üz rin hü-
cum ed k. (N hay t,) Beyda deyil n yer g lib çatd qlar zaman onlar n v-
lincisind n ax nc nad k (ham ) yer bat lacaq.1” M n dedim: “Ya
sulullah, ax onlar n aras nda sad v heç k qar mayan adamlar oldu-
u halda, onlar n vv lincisind n ax nc nad k (ham ) nec yer bat la
bil r?” Pey mb r dedi: “Onlar n vv lincisind n ax nc nad k (ham )
yer bat lacaq, sonra is öz niyy tl rin uy un olaraq h r olunacaqlar.”
l-Buxari, 2118)
. : -
[ : ] .« »: . :
1009. s ibn Malik r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r bazarda ik n
bir n r onu: “Ey bul-Qasim”– dey ça rd v Pey mb r ona t f dön-
dü. Lakin h min adam: “M n (sizi yox,) filank si ça rd m”– dedi. Onda
Pey mb r buyurdu: “(Özünüz ) m nim ad qoya bil rsiniz, lakin
kunyam 2 qoymay n.” ( l-Buxari, 2120)
-
.« »:
[ : ] .« »:
1010. vay t edilir ki, bu Hureyra d-Dövsi demi dir: “(Bir d ) günortaüs-
tü Pey mb r (evind n) ç xd . N o m bir söz dedi, n d m n ona bir
söz dedim. N hay t, g lib Qaynuqa bazar na çatd q. O, Fatim nin evinin
3
tind yer oturdu v : “Balaca oradad rm ? Balaca oradad rm ?”– dey

soru du. (Fatim ) u bir müdd t l ngitdi. M n onun u a tirli boyun-
ba taxd v ya onu yuyundurdu unu z nn etdim. Sonra H n qaça-
qaça g lib (Pey mb rin quca na at ld ), Pey mb r onu qucaqlay b
öpdü v dua edib dedi: “Allah m, onu sev v onu sev n kims ri d sev!”
l-Buxari, 2122)
-
: .
[ - : ].
1011. bn Öm r r vay t etmi dir ki, insanlar Pey mb rin zaman nda rza-
g n karvanlardan ( rin k nar nda) alard lar. Bel olduqda, Pey-
mb r karvan hlinin yan na adam gönd rib onlara, (karvan n satma a
tirdiyi) rzaq bazara yeti inc q r onu satma yasaq etdi.”
bn Öm r demi dir: “Pey mb r rza sat n alanlara, ald qlar
tam ll rin almay nca onu satma qada an etdi.” ( l-Buxari, 2123-2124)
1 Y ni, yer onlar n ham udacaq.

369
26-c f sil. : -
Bazarda ucadan q rma n
nilm si
. -
Z 10 /. - , + [ :
.
[ : ].
1012. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr ibn l-Asdan Pey mb rin Töv-
ratdak v sfi bar soru dular. O dedi: “B li, vallahi ki, onun Quranda v sf
edil n (b zi) sif tl ri Tövratda da v sf edilmi dir:
“Ey Pey mb r! H qiq n, Biz s ni ahid, müjd çi, x rdar ed n1” v
ümmil ri müdafi ed n olaraq gönd rdik. S n M nim qulum v r su-
2
lumsan. S “Mut kkil3” ad verdim. O Pey mb r n s rt ür kli, n

kobud, n d bazarda q r-ba r salan birisi deyildir; pisliyi pislikl d f et-
z, ksin , fv ed r v ba layar. Onun vasit sil yri yolda olan mill t “L
ilah ill llah” deyib düz lm yinc , Allah onu Öz yan na aparmaz; v bu
(tövhid k lm si) say sind kor gözl ri, kar qulaqlar v ba q lbl ri açar.”
l-Buxari, 2125)
27-ci f sil. : -
m sat , h m d borcunu
öd n k s (mal ) km lidir
: -
»:
.«
. .« »:
[ : ]
1013. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Abdullah ibn Amr ibn H ram borclu
oldu u halda v fat etdi. M n Pey mb rd n borc yiy rinin alacaqlar n
bir hiss sini ba lamalar xüsusunda biz köm k etm yi xahi etdim. Pey-
mb r onlara müraci t etdi, lakin onlar (buna) raz olmad lar. Onda Pey-
mb r m dedi: “Get, xurmalar çe idl ay r: Acv xurmas bir
ra a, Zeyd4 salx mlar da bir q ra a qoy. Sonra m x r gönd r.”
1 Ay bel dir: “Ey Pey mb r! H qiq n, Biz s ni ahid, müjd çi v x rdar ed n olaraq gönd r-
dik” ( l- hzab sur si, 45).
3 T kkül ed n.
4 Acv v Zeyd – xurma növl ridir.
n bel d etdim, sonra da Pey mb x r gönd rdim. (Pey mb r

lib) xurmalar n üst t find v ya ortas nda oturdu v : “(Xurmalar ) borc
yiy ri üçün ç k!”– dey buyurdu. M n onlara ver yimi tam öd yib qur-
taranad k (xurmalar ) onlar üçün ç kdim. Bundan sonra yerd bir o q r
xurma qald , sanki ondan heç bir ey ksilm mi di.” ( l-Buxari, 2127)
28-ci f sil. (Mal ) ç kdikd : -

nil n davran
[ : ] .« »: -
1014. Miqdam ibn M 'dik rib r vay t etmi dir ki, Pey mb r buyurmu dur:
rza ç kin ki, sizin üçün b tli olsun.1” ( l-Buxari, 2128)
29-cu f sil. Pey mb rin saas n : -

muddunun2 b ti
»: -
[ : ] .«
1015. Abdullah ibn Zeyd r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ brahim M k-
ni müq dd s yer3 elan etmi v ora üçün dua etmi dir. brahimin M k-
ni müq dd s yer elan etdiyi kimi m n d M din ni müq dd s yer elan et-
dim v brahim leyhiss lam M kk üçün dua etdiyi kimi m n d M din -
nin saas v muddu üçün dua etdim.” ( l-Buxari, 2129)
30-cu f sil. rzaq mallar n : -

sat v ehtikar4 bar
deyil nl r
: -
[ : ].
1016. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin dövründ
rzaq mallar t zid ç km n (topdan) sat n alan v ald qlar (yerin-
sat b) sat yerin çatd rmayan (möht kir) kims rin c zaland ld
gördüm.” ( l-Buxari, 2131)
1 Al -veri etdikd rza t zid düzgün ç km k haqq nda Quranda bel buyrulur: “Ölçüy tam riay t
edin v ksik ölç nl rd n olmay n. Düz t zi il ç kin. nsanlar n yalar ksik verm yin v yer üzünd
sad yayaraq pis i r görm yin. Sizi v vv lki n sill ri Yaradandan qorxun!” ( ra” sur si, 181-184).
2 Saa – ölçü vahididir v dörd mudda b rab rdir. Bir mudd is insan n iki ovucuna b rab rdir. Bu da
yeddi yüz qrama b rab rdir. (S rul Müst tab, 1/28)

3 “M din nin haram say lan razisi” f slinin qeydl rin v bu f sild qeyd olunmu 902-ci h dis bax.
4 Mal, rzaq v s.-ni ucuz qiym al b sonradan baha qiym tl satma i i; spekulyasiya. Bu i m ul
olan adama möht kir deyilir.
371
: . -
[ : ]. :
1017. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r bir kims nin (sat n
ald ) rzaq mal na tam yiy nm yinc onu satma qada an etmi dir.
bn Abbasdan): “Bu nec olur?”– dey soru dular. Dedi: “Bu, dirh ml ri
dirh ml (satmaq) v rzaq mal yubatmaqd r.1” ( l-Buxari, 2132)
»: -
[ : ] .«
1018. Öm r ibn X ttab r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q q la d -
yi k s mdir. Yaln z (onun eyni miqdarda v lb l d yi dirilm si) istis-
nad r. Bu dan bu daya d yi k s mdir. Ancaq (onun eyni miqdarda v
lb l d yi dirilm si) istisnad r. Xurman xurmaya d yi k s mdir. T k-
(onun eyni miqdarda v lb l d yi dirilm si) istisnad r. Arpan arpaya
yi k s mdir. Birc (onun eyni miqdarda v lb l d yi dirilm si) is-
tisnad r.” ( l-Buxari, 2134)
31-ci f sil. (Adam) qarda n2 : -

alveri üstünd n alver etm li
onun ticar t i rin qar ma-
mal r; (o bunu yaln z o t qdird
ed bil r ki,) qarda ona izn ver-
sin v ya özü bundan imtina etsin
-
[ : ].
1019. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r rliy k nd-
linin ad ndan (onun mal ) satma qada an etmi , (üst lik demi dir): “Bir-
biriniz k k g lm k m qs dil mal n qiym tini qald rmay n. Kims qar-
da n alveri üstünd n alver etm sin, ni an qoydu u q za ni an aparmas n.
Heç bir qad n da öz bac bo atd b onun yerini tutma a çal mas n.” ( l-
Buxari, 2140)
1 Y ni mü ri ald mal n pulunu öd n onu bir müdd t mal yiy sinin yan nda saxlay b sonra
ona mü ri tap b bir az baha qiym sat r v öz pulunu daha art q pula satm olur. M n: bir n r
mal yiy sin mal yüz dirh alaca na v d verir, lakin bunun müqabilind pul verm yib sat dan mal
öz yan nda saxlama xahi edir, sonra da h min mala mü ri tap b onu yüz iyirmi dirh sat r v
bel likl d , o, slind , v il ald mal yox, dirh ml rini baha qiym satm olur.
2 Burada qarda deyildikd ist nil n müs lman n rd tutulur. Bundan ba qa bir çox aliml rin
fikrin gör müs lmanlar n himay si alt nda olan, habel müs lman ölk sind muzdla i n kafirl r d
bu hökm aid edilir.
32-ci f sil. (Mal ) h rraca1 : -

xartmaq
»: -
[ : ]. «
1020. Cabir ibn Abdullah r vay t etmi dir ki, bir n r ölümünd n sonra öz
köl sini azad ed yin q rar verdi.2 Sonra is ona yoxsulluq üz verdi. Pey-
mb r o köl ni götürüb: “Bunu m nd n kim alar?”– dey soru du. Nu-
eym ibn Abdullah onu filan qiym sat n ald v Pey mb r köl ni ona
33-cü f sil. : -
ld olmayan (mal n), habel ana
tnind olan balan n3 sat
-
[ : ].
1021. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r ana b tnind olan
balan satma qada an etdi. Bu, cahiliyy t dövründ insanlar n h yata ke-
çirdiyi bir sat növü idi. O dövrd insanlar, di i d nin b tnind ki balan n
(böyüdükd n sonra) balalayaca d nin (pulunu öd yib vv lc n) onu
alma a q rar ver rdil r.” ( l-Buxari, 2143)
34-cü f sil. Sat ya d ni, in yi : -

qoyunu sa lmam v ziy-
td saxlamaq qada and r
»: : -
[ : ] .«
1022. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim südü sa lma-
bir qoyun al b sa qdan sonra qoyun onun xo una g ls , onu özünd
saxlaya bil r, xo una g lm (v qoyunu yiy sin qaytarmal olsa,) üstünd
sa südün qar olaraq bir saa xurma da verm lidir.” ( l-Buxari, 2151)
35-ci f sil. Zina etmi köl nin : -

sat lmas
»: : -
[ : ] .«
1 Bir mülkün, eyin n çox pul ver verilm k üzr aç q sat a qoyulmas ; auksion, müzaid .
2 Köl sin : “M n öl nd n sonra azadsan”– dey söz verdi.
3 Söhb t heyvan n qarn ndak balas ndan gedir.
373
1023. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “K niz zina ed rs
bu i in üstü aç larsa, qoy (a as ) ona ( lli) çubuq vursun v onu t hqir et-
sin. r (bir d ) zina ed rs , (yen ) ona ( lli) çubuq vursun v onu t h-
qir etm sin. Üçüncü d zina ed rs , ( zind ) tükd n yrilmi ip (alm )
olsa da bel , onu sats n 1”. ( l-Buxari, 2152)
36-c f sil. rli z hm t haqq : -

almadan k ndlinin ad ndan
(onun mal ) sata bil rmi?
rli k ndliy köm k göst
bil rmi v ya ona n sih t ed
bil rmi?
: .« »: : -
[ : ]. :
1024. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “( mal g tir n)
karvan ( rin k nar nda) qar lamay n2. Qoy rli k ndlinin ad ndan
(onun mal ) satmas n.” bn Abbasdan soru dular: “ rli k ndlinin ad n-
dan (onun mal ) satmas n” n dem kdir?” bn Abbas dedi: “( rli) onun
üçün d llall q 3 etm sin!” ( l-Buxari, 2158)
37-ci f sil. : -
Karvan rin k nar nda)
qar lama n qada an olunmas
»: -
[ : ] .«
1025. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz
dig rinin alveri üstünd n alver etm sin. (Ticar t mal g tir n) karvan bazara
lib çatanad k, onu ( r k nar nda) qar lamay n!” ( l-Buxari, 2165)
38-ci f sil. : -
Ki mi i ki mi , yem yi d
yem d yi k
-
[ : ].
1 Y ni onu tez bir zamanda d r-d ym zin sat b onu ba ndan r dd etsin.
2 Pey mb r k ndl rd n v ya ba qa m ml tl rd n mal g tir n k ndlil ri v tacirl ri
rin k nar nda qar lama ona gör qada an etmi dir ki, yerli sakinl r onlar aldatmas n. Çünki f l-
daqç v möht kir alverçil r onlar n bazar qiym tl rind n x rsiz oldu undan istifad ed k mal n
ham ucuz qiym onlardan al b bazar hlin ist dikl ri baha qiym sat rd lar.
3 Ticar t i rind mü yy n faiz almaq rtil vasit çilik etm k.
1026. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r müzab ni qada an

etmi dir. Müzab – (t ) xurmalar n quru xurmalarla d yi dirilm si, ha-
bel ki mi in üzüml d yi dirilm sidir. ( l-Buxari, 2171)
39-cu f sil. Arpan arpaya : -

yi k
»:
[ : ] .«
1027. vay t edilir ki, (bir d ) Malik ibn vs yüz dinar (dirh ) d yi k is-
yirdi.
(Malik ibn vs) dedi: “T lh ibn Ubeydullah m ni yan na ça rd v biz
qiym t dan qdan sonra o, (pulu d yi ) raz q verdi. O, q götü-
rüb lind o üz bu üz çevirdi, sonra dedi: “X zin dar m ab n qay -
1
danad k (gözl li olacaqsan2)!” Bunu e id n Öm r dedi: “Vallahi, (pu-

lunu) almay nca ondan ayr lmamal san. (Ax ) Pey mb r demi dir: “Q -
q la d yi k s mdir. Yaln z (onun eyni miqdarda v lb l d yi diril-
si) istisnad r. Bu dan bu daya d yi k s mdir. Ancaq (onun eyni
miqdarda v lb l d yi dirilm si) istisnad r. Arpan arpaya d yi ks -
mdir. Birc (onun eyni miqdarda v lb l d yi dirilm si) istisnad r. Xur-
man xurmaya d yi k s mdir. T kc (onun eyni miqdarda v lb l d -
yi dirilm si) istisnad r.” ( l-Buxari, 2174)
40-c f sil. Q q la d yi k : -
»: : -
[ : ] .«
1028. bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q q la ancaq
(ikisi d ) eyni oldu u halda d yi in. Gümü ü d gümü (ikisi d ) ancaq ey-
ni oldu u halda d yi in. Q gümü , gümü ü q la is ist diyiniz kimi
yi dir bil rsiniz.” ( l-Buxari, 2175)
41-ci f sil. Gümü ü gümü : -

yi k
»: -
[ : ] .«
1 ab M din nin iyirmi kilometrliyind yerl n geni bir sah dir.

2T lh bu cür mübadil etm yin caiz oldu unu z nn etdiyi v m nin hökmünd n x rsiz oldu u
üçün bel demi dir.
375
1029. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q q la

ancaq (ikisi d ) eyni oldu u halda d yi in v birini dig rind n art q etm -
yin 1. Gümü ü d gümü (ikisi d ) ancaq eyni oldu u halda d yi in v bi-
rini dig rind n art q etm yin. Bir d ki, ld olmayan (q l v gümü ü) ld
olana d yi yin2”. ( l-Buxari, 2177)
42-ci f sil. Dinar dinara nisy : -

olaraq d yi k
: -
:
[ - : ] .« »:
1030. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Dinar dinara, dirh mi dir-
3 (d yi k olar).”
(H disi r vay t ed n Saleh) demi dir: “M n ona dedim: “ bn Abbas bel
demir ax ?!” bu S id ibn Abbasdan: “S n bunu Pey mb rd n e itmis n,
yoxsa Allah n Kitab nda tapm san?”– dey soru du. bn Abbas dedi: “Bu
nim sözüm deyil. Siz Allah n Elçisini m nd n yax tan rs z. M n
ancaq Usam nin m r vay t etdiyini dey bil m ki, Pey mb r bel
buyurmu dur: “S m ancaq nisy alverd dir” 4. ( l-Buxari, 2178-2179)
43-cü f sil. Q nisy olaraq : -

gümü d yi dirm k
: -
[ - : ]. .
1031. vay t edilir ki, bu Minhal demi dir: “M n B ra ibn Azibd n v Zeyd ibn
rqamdan mübadil bar sind soru dum. Onlar n h r biri (dig ri haqq n-
da): “O m nd n yax (bilir)”– dedi, sonra ikisi d eyni cavab verdi: “Pey-
mb r q borc olaraq gümü d yi dirm yi qada an etmi dir.” ( l-
Buxari, 2180-2181)
1 Y ni, az verib çox almay n, yaxud ksin , çox verib az almay n.

2 Bununla Pey mb r q n v gümü ün nisy olaraq al nmas v ya sat lmas qada an etmi dir.
Bu mübadil yaln z lb l olmal r.
3 Qeyd etm k laz md r ki, burada dinar v dirh m deyildikd , bunlar n d rind n ba qa ç kisi d
rd tutulur. Y ni h min ç kid olan mallar d yi dirm k olar.
4 Bu ancaq eyni cinsd n olan mallar n mübadil sin aiddir. 988-ci, 1018-ci, 1027-ci, 1028-ci, 1029-cu,
1031-ci v 1032-ci h disl bax.

44-cü f sil. Müzab 1

: -
»: -
: «
[ - : ].
1032. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Xurman n
yeti diyi b lli olmay nca, onu satmay n v (t ) xurmalar quru xurmalarla
yi dirm yin.”
Zeyd ibn Sabit m x r vermi dir ki, sonradan Pey mb r (ehtiya-
olan kas blara) ll rind olan xurmalar 2 ist r t xurmalarla, ist rs d
qurudulmu xurmalarla d yi rüsx t verdi. Dig rl rin is rüsx t ver-
di. ( l-Buxari, 2183-2184)
45-ci f sil. Xurmalar a acda ik n : -

(onlar ) q l v gümü satmaq
: -
[ : ].
1033. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Pey mb r meyv yeti k onu
satma qada an etmi di. Bunu da dinar v dirh md n ba qa bir eyl mü-
badil etm k olmazd . Yaln z “ ray ”d n ba qa.3” ( l-Buxari, 2189)
]. -
[ :
1034. bu Hureyra r vay t etmi dir ki, Pey mb r “ raya” mübadil sind 4
be v sq v ya bundan az miqdarda olan xurmalar n d yi dirilm sin
5
rüsx t vermi dir. ( l-Buxari, 2190)
1 1026-c h dis bax.

2 bc buna “ riyy ” v ya “ raya” deyilir. G lin mübadil nin bu növünü daha yax ba a dü k
üçün aliml rd n birinin ç kdiyi m n r salaq. Alim demi dir: “Dey k ki, bir adam n keç n ild n
qalm qurudulmu xurmalar var, özünün d t xurma alma a bir dirh m d olsun bel pulu yoxdur
bu adam ham kimi t xurmadan dadmaq ist yir. Bel oldu u halda ri t ona, novbar meyv
tamarz qalmas n dey quru xurma verib zind t xurma alma a rüsx t vermi dir ki, buna da
raya” deyilir. Özünd qurudulmu xurmalardan ba qa bir eyi olmayan h min kas b adam xurma
ba na g lib quru xurmalarla a acdak t xurmalar d yi dir bil r. Lakin qeyd etm k laz md r ki,
bütün bunlar ancaq a dak rtl r oldu u t qdird t tbiq oluna bil r:
– mübadil etm k ist n kas b adam n t xurma almaq üçün özünd olan quru xurmalardan ba qa
lind heç bir v saiti olmas n;
– mübadil olunan xurmalar n ç kisi be v sqd n art q olmas n; (bir v sq 60 saaya, bir saa is 2,40
kiloqrama b rab rdir “ rh Zadul-Müst na”, 6/104).
– xurmalardan ba ç xan mahir bir ba ban ça rtd b mübadil olunan t xurmalar n quruduqdan
sonra t xmin n neç saa olaca t yin etm k;
– kas n, h qiq n d , t xurmaya ehtiyac olsun v bununla ba qa m qs d güdm sin;
–t xurmalar a acdan d rilm mi olsun.” (Zadul-Müst qna, 8/408)
3 vv lki h disin qeydl rin bax.
377
46-c f sil. : -
Meyv nin yeti diyi b lli
olmadan onu satmaq
: -( ) -
- -
.« »:
[ : ].
1035. (a) – R vay t edilir ki, Zeyd ibn Sabit demi dir: “ nsanlar Pey mb rin
zaman nda (h yeti mi ) xurman n alverini edirdil r. (Ba sahibl ri xur-
malar ) y qlar v sifari çil r (sifari etdiyi mal alma a) g ldikl ri zaman
mü ri: “Xurmalar çürüyüb, onlara x st lik dü üb, onlar kald r”– deyib (pul-
lar geri almaq m qs dil ) höc tl rdi. Bu m il ba iddiaç lar n sa-
art qda Pey mb r buyurdu: “Bel olmas n dey , meyv nin yeti diyi
lli olanad k onu satmay n!”
Bu onlar n h ddind n çox mübahis etdikl rin bir i ar idi. ( l-Buxari, 2190)
. : -( ) -
[ : ].
1035. (b) – R vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Xurmalar q zar b
ya saral b yem li olmay nca onlar satma Pey mb r qada an etmi -
47-ci f sil. : -
Bir kims meyv nin yeti diyi
lli olmazdan vv l onu satar,
sonra da meyv bir x st lik
dü rs , (buna gör m suliyy ti)
satan adam da mal r
-
[ : ] .« »:
1036. s r vay t edir ki, Pey mb r xurmalar yeti k onlar satma
qada an etdi. (Bir n r) ondan: “Yeti k n dir?”– dey soru du. O:
“(Y ni) q zaranad k”– dey buyurdu. Sonra (buna lav edib) dedi: “De gö-
rüm, r (a ac) Allah n ist yi il bar verm , siz n yin sas nda qarda -
n mal alacaqs z?!” ( l-Buxari, 2198)
48-ci f sil. Xurman daha yax : -

xurma il d yi k
-
.« »:
»: .
[ - : ] .«
1037. bu S id l-Xudri v bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r bir n -
ri Xeyb mir t yin etdi. O adam Pey mb c nib1 xurmalar g tir-
dikd Pey mb r soru du: “Xeyb rin bütün xurmalar bel dir?” Adam:
“Vallahi, xeyr, ya R sulullah! Biz iki saa (ba qa xurmadan) verib zind
bir saa (bu xurmadan), h mçinin üç saa (ba qa xurmadan) verib zind iki
saa (bu xurmadan) götürürük”– dey cavab verdi. Pey mb r buyurdu:
“Bel etm ! vv lc ( lind olan) xurmalar dirh 2 sat, sonra da c nibi
dirh ml al.” ( l-Buxari, 2201-2202)
49-cu f sil. Müxad 3

: -
-
[ : ].
1038. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r “mühaq ni4”, “müxad -
ni”, “mülam ni5”, “münab ni6” v “müzab ni7” qada an etmi dir.
l-Buxari, 2207)
50-ci f sil. Yerli halinin ad tin : -

uy un olan al -veri , icar , t -
zid ç km k v ölçm k üsulu il
ml td i aparan kims
-
[ : ] .« »:
1039. Ai r vay t etmi dir ki, (bir d ) Müaviy nin anas Hind Pey m-
dedi: “ bu Süfyan8 x sis adamd r. r m n onun mal ndan gizlinc
götürs m, m günah say larm ?” Pey mb r buyurdu: “Ad n, s b s
ed k q r özün d götür, o lanlar n da (götürsünl r)!” ( l-Buxari, 2211)
1 Söhb t seçilmi la növ xurmadan gedir.

2 Burada t kc dirh m yox, ist nil n pul vahidi n rd tutulur.
3 Meyv rin yeti diyi b lli olmam m hsulun sat .
4 Yeti mi d nli bitkil ri (h sünbüld ik n) yeti mi d nli bitkil d yi k.
5 Mal gözl görm n, sad ona l vurmaqla, onu laz nca yoxlamay b raz la araq apar lan al -veri .
6 Sat n öz mal al n üstün ataraq, al n da öz mal sat n üstün ataraq mallar
yoxlamadan d yi dirm k.
7 T xurmalar n quru xurmalarla, habel ki mi in üzüml d yi dirilm si, y ni t meyv nin köhn
meyv il d yi dirilm si.
8 bu Süfyan Hindin ridir.
379
51-ci f sil. : -
rikl rd n birinin (öz pay na
dü n) mal dig rin satmas
-
[ : ].
1040. Cabir r vay t edir ki, Pey mb r h r bir bölünm n mal n1 al nma-
nda ( rikin) daha çox haqq oldu una hökm vermi dir. r s rh dl r
kilmi v yollar b lli edilmi , (mal n sat lmas nda) riklik haqq yoxdur.
l-Buxari, 2213)
52-ci f sil. Dü nd n köl almaq; : -

habel onun h diyy verm si v
ya köl azad etm si
»: -
.
.
.
.« .
.
.
[ : ].
1041. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ brahim (zövc si)
Sara il birlikd hicr t edib q ddar bir pad ah n m ml tin g lib çatd qda
(pad aha) x r verdil r ki, brahim n göz l qad nlardan biri il
lib. Pad ah onun yan na adam gönd rdi (ki, ondan soru sun): “Ey bra-
him, yan ndak bu qad n kimdir?” brahim: “Bac md r!”– dey cavab verdi.
Sonra (Saran n) yan na g lib dedi: “M nim dediyimi t kzib etm . M n onla-
ra dedim ki, s n m nim bac msan. Vallahi ki, yer üzünd bizim ikimizd n
ba qa mömin olan bir kims yoxdur.” Sonra brahim Saran pad ah n yan na
gönd rdi. Pad ah Saraya t f g ldikd o, aya a qalxd , d st maz al b na-
maz q ld v dua edib dedi: “Allah m, m n S v S nin Pey mb rin iman
tirmi ms v ism timi ancaq rim üçün qoruyub saxlam amsa, m ni bu
kafirin ixtiyar na buraxma!” Pad ah x ldad v ayaqlar sm ba lad .”
1Dig r bir h disd buyurmu dur: “Torpaq, malikan v divar kimi h r bir bölünm n rikli mal n
al nmas nda ( rikin) daha çox haqq vard r. rikl rd n heç biri (mal n öz pay na dü n hiss sini) dig -
rin t klif etm n ( rik olmayan ba qa birisin ) satmamal r. riki d ist r onu alar, ist rs d , ondan
imtina ed r...” “S hih Muslim”, 10/453, 4214-cü h dis.
bu S ibn Abdur-R hman r vay t edir ki, bu Hureyra demi -

dir: “Sara: “Allah m, r (bu) öls , dey kl r ki, onu m n öldürmü m”–
dey dua etdi v pad ah özün g ldi. Sonra Pad ah (yen ) ona yax nla maq
ist di. Sara (t n) d st maz al b namaz q ld v dua edib dedi: “Allah m,
n S v S nin Pey mb rin iman g tirmi ms v ism timi yaln z
rim üçün qoruyub saxlam amsa, m ni bu kafirin ixtiyar na verm !”
Pad ah (yen ) x ldad v ayaqlar sm ba lad .”
bu Hureyra demi dir: “Sara: “Allah m, r (bu) öls , dey kl r ki,
onu m n öldürmü m”– dedi. Pad ah ikinci (v ya üçüncü) d özün g ldi
(göz tçil rini ça b) dedi: “Vallahi, siz m nim yan ma (insan yox,) ey-
tan gönd rmisiniz. Onu brahim qaytar n, üst lik Acar 1 da ona ba la-
n.” (Bu hadis n) sonra Sara brahimin yan na qay b dedi: “Gördün,
Allah kafiri nec rüsvay etdi v (m d ) xidm tçi bir k niz b etdi?” ( l-
Buxari, 2217)
53-cü f sil. Donuzlar n m hv : -

edilm si
»: : -
] .«
[ :
Allaha and olsun ki, tezlikl M ry m o lu ( sa) aran zda dal tl hökm
verm k üçün sizin yan za enib xaçlar s nd racaq, donuzlar m hv ed k
cizy ni2 aradan qald racaq. (H min vaxt) mal-dövl t o q r artacaq ki,
heç k s s götürm k ist k.” ( l-Buxari, 2222)
54-cü f sil. Canl olmayan eyl : -

aid r sml rin sat lmas v bu
xüsusda olan b zi b nilm n
r
: -
»: : .
. .«
[ : ].
1043. vay t edilir ki, bir d bir n r ibn Abbas n yan na g lib dedi: “Ey
bu Abbas, m n insanam; m nim dolan m l i rimd n ç r; m n bu
sml ri ç kir m.” bn Abbas dedi: “M n s ancaq Pey mb rd n e it-
diyimi dan aca am. M n onun bel dediyini e itmi m: “Kim r sm ç r-
3, (o adam) h min r sm ruh üfür q r Allah ona zab ver r. O is heç
1 H disd Acar deyildikd smay n anas Hac r n rd tutulur.

2 Müs lman dövl tinin himay si alt nda ya ayan qeyri-müs lmanlardan al nan mal v ya can vergisi.
3 Söhb t canl m xluqlar n r smind n gedir.
381
vaxt ona ruh üfür bilm k.” O adam d rind n ah ç kdi v (qorxudan)
onun r ngi sarald . bn Abbas dedi: “Ay biçar ! Ç km k ist yirs ns , a ac
ba qa cans z eyl rin klini ç k.” ( l-Buxari, 2225)
55-ci f sil. Azad insan (qul kimi) : -

satan kims nin günah
»: -
[ : ] .«
1044. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah buyurmu -
dur: “Üç adam (var ki) Qiyam t günü M n onlara qar iddiaç olaca am:
– M nim ad mdan and içib sonra and pozan adam;
– azad insan sat b pulunu yey n adam;
– i çi tutub ondan i ini tamam-kamal yerin yetirm yi t b edib (ax rda
da) z hm t haqq verm n adam.” ( l-Buxari, 2227)
56-c f sil. Ölü heyvan v büt : -

satmaq
»: -
.«
»: .« »: .
[ : ] .«
1045. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah M kk nin f th edildiyi il Pey m-
rin M kk ik n bel dediyini e itmi dir: “Allah v Onun elçisi ra-
n, ölü heyvan n, donuzun v bütl rin sat lmas haram etmi dir.” (Ona)
dedil r: “Ya R sulullah, g mil rin (böyürl rinin v alt n) cilalanmas , d ri-
rin ya lanmas v (evl rin v s.) i qland lmas üçün istifad edil n ölü
heyvan n piyi haqq nda n dey bil rs n?” Pey mb r : “Xeyr, bu haram-
r!”– dey buyurdu, sonra da lav edib dedi: “Allah y hudil ri m hv et-
sin! Allah onlara heyvan n piyind n (istifad etm yi) haram buyurduqda,
onlar onu ridib satd lar v pulunu yedil r.” ( l-Buxari, 2236)
57-ci f sil. tin müqabilind pul : -

almaq
]. -
[ :
1046. bu M sud l- nsari r vay t etmi dir ki, Pey mb r itin müqabilind
veril n pulu, zinakar qad n qazand pulu v kahin veril n pulu götür-
yi qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 2237)
hih l-Buxari 382 lkin öd ni kitab .
-
36 – lkin öd ni kitab
1-ci f sil. Mü yy n ç kiy gör : -
qabaqcadan öd ni etm k
»: : -
[ : ] .«
[ : ]« »:
1047. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r M din g ldiyi
zaman (M din ) sakinl ri bir il v ya iki ild n sonra alacaqlar xurman n pu-
lunu qabaqcadan öd rdil r. Onda Pey mb r buyurdu: “H r kim (ala-
ca xurman n) pulunu qabaqcadan öd k ist yirs , qoy mü yy n edilmi
kisin v miqdar na gör (pul) öd sin!” ( l-Buxari, 2239)
Dig r r vay td demi dir: “T yin edilmi vaxtda (veril yin ) gör ”
l-Buxari, 2240)
: -
[ - : ].
1048. vay t edilir ki, ibn bu uf demi dir: “Biz Pey mb rin , bu
krin v Öm rin dövründ (b n alaca z) bu dan n, arpan n, ki mi in
xurman n (pulunu) qabaqcadan öd rdik. ( l-Buxari, 2242-2243)
2-ci f sil. lind bir sas 1 : -

olmayan (adama) qabaqcadan
(pul) öd k
: -
[ - : ]. : : .
1049. vay t edilir ki, ibn bu uf demi dir: “Biz am k ndlil rind n t yin
olunmu vaxta q r mü yy n edilmi miqdarda bu da, arpa v zeytun ya-
almaq üçün (onlara) qabaqcadan pul verirdik.” Ondan soru dular: “ lin-
sas olan kims (verirdiniz)?” O dedi: “Bu haqda biz onlardan soru -
mazd q?” ( l-Buxari, 2244-2245)
1 M n, xurma a ac na sahib olmayan bir kims n xurma almaq v ya özünün kin sah si
olmayan bir adamdan bu da, arpa v s. almaq üçün ona qabaqcadan pul öd k.
383
-
37 – mlak ) almaqda daha haql olan kims r 1 kitab
1-ci f sil. : -
(Sahibkar öz mal satd qda) onu
daha çox haqq olan kims
klif etm lidir
. : -
: . :
.« »:
[ : ].
1050. vay t edilir ki, bu Rafi S d ibn bu V qqas n yan na g lib demi -
dir: “Ey S d, g ls h tyan sah nd yerl n m nim iki evimi alasan.”
d dedi: “Vallahi, m n s hiss -hiss c mi dörd min (dirh m) ver bil -
m.” bu Rafi dedi: “Buna gör m be yüz dinar2 verirl r. rm n
Pey mb rin : “Qon unun öz h tyan sah sin aid olan bir eyi alma a
daha çox haqq çat r”– dediyini e itm ydim, buna gör m be yüz di-
nar verildiyi halda, m n onu s dörd min dirh verm zdim.” Sonra da
bu evl ri ona satd . ( l-Buxari, 2258)
2-ci f sil. : -
Hans qon u daha yax n hesab
olunur?
»: : -
[ : ] .«
1051. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n dedim: “Ya R sulullah, m nim
iki qon um var. Onlardan hans birin h diyy verim?” Pey mb r bu-
yurdu: “Qap s n yax n olana. ” ( l-Buxari, 2259)
3
1 Burada rikl r v qon ular n rd tutulur. 1040-c h dis bax.

3 Burada söhb t maddi imkan n m hdud olmas ndan gedir. Y ni, r veril k h diyy c mi bir
dirs , onu yax n qon uya verm k laz md r. mkan daxilind is yax n qon ular n ham na h diyy
verm k b nilir.
hih l-Buxari 384 car kitab .
-
38 – car 1 kitab
1-ci f sil. : -
car haqq nda deyil nl r
: -
[ : ] .« »: .
1052. vay t edilir ki, bu Musa l- ari demi dir: “(Bir d ) m n arili iki
rl birlikd Pey mb rin yan na g lib dedim: “M n bilmirdim ki, on-
lar i axtar rlar?” Pey mb r buyurdu: “Biz, i imizd v zif can atan
kims v zif vermirik.2” ( l-Buxari, 2261)
2-ci f sil. Qirat3 müqabilind : -

qoyun otarmaq
» : .« »: -
[ : ] .«
1053. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah n gönd rdiyi
pey mb rl rin ham qoyun otarm lar.” shab r: “S n d ?”– dey so-
ru dular. Dedi: “B li, m n bir neç qirata m kk lil rin qoyunlar otarar-
m.” ( l-Buxari, 2262)
3-cü f sil. Ax am ça ndan : -

gec q r muzdlu i çi tutmaq
»: -
.
.
.
1 Mü yy n rtl r sas nda da nan v ya da nmaz mlak n müv qq ti istifad verilm si v ya

al nmas .
2 Burada söhb t v zif can atmaqdan gedir.
3 44-cü h dis bax.
385
[ : ] .«
1054. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Müs lmanlar n, y hu-
dil rin v n sranil rin misal , mü yy n z hm t haqq müqabilind s rd n
gec q r i rini gör k i çil r tutmu bir n rin misal kimidir. Onlar
günortayad k onun üçün i dikd n sonra dedil r: “S nin biz v d etdiyin
hm t haqq na ehtiyac z yoxdur. Qoy etdikl rimiz d heç olsun.” Adam
onlara: “Bel etm yin! Qalan i inizi tamamlay n v z hm t haqq tam ola-
raq al n”– dedi. Onlar is (bundan) imtina etdil r v (onu) t rk edib getdil r.
Bunlardan sonra h min adam iki i çi tutdu v onlara: “Bu günün qalan saatla-
tamamlay n, onlara v d etdiyim z hm t haqq sizin olsun. Onlar sr na-
maz n vaxt nad k i dikd n sonra dedil r: “Qoy etdikl rimiz puç olub get-
sin. Üst lik biz v d etdiyin z hm t haqq da s nin olsun.” Adam onlara: “Qa-
lan i inizi tamamlay n. Ax günün ba a çatma na çox az qal b”– dedi. Onlar
is imtina etdil r. Sonra h min adam günün qalan hiss sind onun üçün i -
sinl r dey bir d st i çi tutdu. Onlar günün qalan hiss sini ta gün bata-
nad k i dil r v (özl rinin z hm t haqq il yana ) vv lki iki d st nin1
hm t haqq da al b getdil r. Budur onlar n 2 misal v onlar n bu nur-
dan qazand qlar n misal .” ( l-Buxari, 2271)
3
4-cü f sil. Bir adam n i çi tut- : -

mas , bu i çinin z hm t haqq
almay b ç b getm si, sonra da
min adam n i çinin z hm t
haqq i qoyub art rmas
haqq nda
»: : -
»: .«
1 Söhb t y hudil rd n v n sranil rd n gedir.

2 Söhb t müs lmanlardan gedir.
3 Burada nur deyildikd Quran v Sünn n rd tutulur.
: . .
.
. . .
.
[ : ] .«
bel dediyini e itdim: “Sizd n vv l ya am ümm tl rd n üç n r s
xd v (yolda) gec k üçün bir ma araya ç kildil r. Onlar ma araya
daxil olduqdan sonra da dan böyük bir qaya parças yuvarlan b yer dü dü
ma aran n a qapad . Onlar (bir-birl rin ) dedil r: “Sizi bu qaya par-
ças ndan ancaq etdiyiniz yax ll rinizin1 vasit sil Allaha dua etm yi-
niz qurtara bil r.
Onlardan birisi dedi: “Ey Allah m! M nim qoca ata-anam var idi. M n
r ax am onlara süd içirtm mi n ail , n d xidm tçil rim süd ver r-
dim. Bir gün m n bir i dal nca çox uza a getdim, ev qay td qda ata-anam
art q yatm ; m n onlar üçün süd sa b g tird m, lakin (g lib) onlar yat-
gördüm. M n onlara süd içirtm mi ail v xidm tçil rim süd ver-
k ist dim. Odur ki, sübh aç lanad k limd (süd dolu) bardaq onlar n
yuxudan oyanmas gözl dim. (N hay t,) onlar yuxudan oyan b südl rini
içdil r. Allah m, r m n bunu S nin Üzünü dil diyim gör etmi ms ,
bizi bu qaya parças na gör dü düyümüz (ç tinlikd n) qurtar!” Bundan son-
ra (ma aran n keçidi) bir balaca aç ld , lakin onlar (bay ra) ç xa bilm dil r.”
Pey mb r buyurdu: “Dig ri dedi: “Ey Allah m! M nim ham dan çox
sevdiyim bir mim q var idi. M n onun könlünü almaq ist dim, lakin
om könül verm di. Aradan ill r keçdi. N hay t, (quraql q ilind ) o m -
nim yan ma g ldi v m n ona m niml yax nl q etm k rtil yüz iyirmi di-
nar verdim. O da buna raz q verdi. M n onu a uma ald qda o dedi: “Ni-
kaha girm n bakir liyimi pozma a s halall q vermir m.” M n onu
almaqla günah qazanaca mdan qorxdum, onu burax b getdim, ona verdi-
yim q da ona ba lad m. Halbuki o m nim üçün n ziz insan idi. Alla-
m, r m n bunu S nin Üzünü dil diyim gör etmi ms , bizi bu dü -
düyümüz (ç tinlikd n) qurtar!” Bundan sonra qaya parças yerind n t rp n-
di, lakin onlar ma aradan ç xa bilm dil r.”
Pey mb r buyurdu: “Üçüncüsü dedi: “Ey Allah m! (Bir d ) m n bir
st i çi tutdum v onlar n ham n z hm t haqq verdim. Yaln z biri
öz z hm t haqq almadan ç b getdi. M n onun z hm t haqq i qoy-
dum v onun mallar artd . Xeyli vaxt keçdikd n sonra h min adam g lib
dedi: “Ey Allah n qulu, m nim z hm t haqq ver!” M n ona dedim: “Gör-
1 Söhb t müs lman n Allah rizas qazanmaq üçün etdiyi ld n gedir.

387
düyün bu d r, in kl r, qoyunlar v köl r s nin z hm t haqq nd r.” O

dedi: “Ey Allah n qulu, m istehza etm !” M n dedim: “M n s istehza
etmir m.” Bundan sonra adam mallar n ham sürüb apard v onlardan
heç bir ey saxlamad . Allah m, r m n bunu S nin Üzünü dil diyim gö-
etmi ms , bizi bu dü düyümüz (ç tinlikd n) qurtar!” Bel likl , qaya par-
ças tamamil araland v onlar oradan ç b getdil r.” ( l-Buxari, 2272)
5-ci f sil. : -
Ruqya müqabilind veril n
1
(z hm t haqq )
: -
.
( )
.
.
.« - - »:
[ : ].
1056. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “(Bir d ) Pey mb rin
shab rind n bir d st s yola dü dü. N hay t, onlar g lib b vi q -
bil rind n birin m xsus bir k ndd dayand lar. shab r onlar n evind
qonaq olmaq ist dil r, lakin onlar shab ri (yem ) qonaq etm k ist -
dil r. Bu snada q bil ba ( qr b) sancd . K ndd kil r ona ll rind n
n köm yi göst rm çal lar, lakin bu c hdl rin heç bir faydas olma-
. Onlardan b zisi dedi: “Yax olar ki, gedib (k ndimiz ) t rif buyurmu
adamlara müraci t ed siniz, b lk onlarda n is tap la.” Onlar shab rin
yan na g lib dedil r: “Ay camaat! Q bil ba ( qr b) sancm r. N
r çal qsa, lac tapa bilm dik. B lk sizd n birinizd bir ey tap la?”
shab rd n birisi dedi: “B li, vallahi ki, m n ruqya oxuya bilir m. Vallahi,
biz sizin qona z olmaq ist dik, lakin siz bizi (yem ) qonaq etm diniz.
El buna gör d biz z hm t haqq verm yinc , m n sizin (x st niz) üçün
ruqya oxumayaca am.” Sonra onlar (müalic müqabilind ) shab bir
sürü qoyun ver kl rin raz la lar. Bundan sonra o, (q bil ba n ya-
na g lib onun yaras na) yüngülc tüpürdü v “ l-Fatih ” sur sini oxudu.
1 H rfi t rcüm ovsun dem kdir. Lakin burada ovsun deyildikd sehr, cadu, pitik deyil, ksin ,
mübar k sözl rl – Allah n K lam v ya Pey mb rin dualar vasit sil x st ni müalic etm k n rd
tutulur.
(Bir az keçdikd n) sonra q bil ba sanki buxovdan azad oldu v x st

deyilmi kimi aya a qalx b g zm ba lad . Onlar shab raz la qlar
hm t haqq verdil r. Bu vaxt shab rd n biri: “(Qoyunlar ) bölü dü-
rün!”– dedi. Ruqya oxuyan shab is : “Pey mb rin yan na gedib hadi-
ni ona dan may nca v onun n hökm ver yini öyr nm yinc , heç (bir
ey) etm yin!”– dey etiraz etdi. Onlar Pey mb rin yan na g lib hadis ni
ona dan qda o soru du: “S n n bilirdin ki, bu1, ruqyad r?” Sonra lav
edib dedi: “Siz düz etmisiniz. (Qoyunlar ) bölü dürün v özünüzl yana
nim üçün d bir pay ay n.” (Bunu dey nd n) sonra Pey mb r gü-
lüms di.” ( l-Buxari, 2276)
6-c f sil. Erk k heyvan n : -

toxumu2
[ : ]. : -
1057. vay t edilir ki, bn Öm r demi dir: “Pey mb r erk k heyvan n
toxumunu (satma v ya onun di i heyvanla çütl sin gör pul alma )
qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 2284)
1 Burada “ l-Fatih ” sur si q sd edilir.

2 Erk k heyvan n t nasül v zil rinin hasil etdiyi maye.
389
-
39 – H val 1 kitab
1-ci f sil. : -
r (borc) varl bir adama
val edil rs , buna etiraz
etm k olmaz
[ : ] .« »: -
1058. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ mkanl adam n
(öd yi borcu) gecikdirm si zülmdür. (Odur ki,) r birinizin borcu var-
adama h val edil rs , qoy buna raz q versin.” ( l-Buxari, 2288)
2-ci f sil. : -
Öl n adam n borcunu ba qa bir
adama h val etm k caizdir
»: . -
. .« »: . .«
. .« »: . .« »: .
»: . .« »: . .« »: .
[ : ]. . .«
1059. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb rin
yan nda oturmu duq. Bu vaxt bir c naz g tirdil r v (Pey mb ): “Buna
(c naz ) namaz q l!”– dedil r. Pey mb r : “Onun borcu varm ?”– dey so-
ru du. Onlar: “Xeyr!”– dey cavab verdil r. O: “(Özünd n sonra) bir ey qo-
yub gedibmi?”– dey soru du. Onlar: “Xeyr!”– dey cavab verdil r. Bel ol-
duqda Pey mb r ona namaz q ld . Sonra ba qa bir c naz g tirdil r v (Pey-
mb ): “Ya R sulullah, buna namaz q l!”– dedil r. Pey mb r : “Onun
borcu varm ?”– dey soru du. Onlar: “B li!”– dey cavab verdil r. O: “(Özün-
n sonra) bir ey qoyub gedibmi?”– dey soru du. Onlar: “Üç dinar!”– dey
cavab verdil r. Bel olduqda Pey mb r onun üçün d namaz q ld . Daha
sonra üçüncü bir c naz ni g tirdil r v (Pey mb ): “Buna namaz q l!”–
dedil r. Pey mb r : “(Özünd n sonra) bir ey qoyub gedibmi?”– dey soru -
du. Onlar: “Xeyr!”– dey cavab verdil r. O: “Borcu varm ?”– dey soru du. On-
lar: “Üç dinar!”– dey cavab verdil r. Bel olduqda (Pey mb r özü ona na-
maz q lmad , lakin shab rin ): “Yolda za namaz q n!”– dey buyurdu.
bu Q tad : “Ya R sulullah, s n ona (c naz ) namaz q l, m n onun bor-
cunu öz öhd götürür m”– dedi v Pey mb r ona c naz namaz q l-
.” ( l-Buxari, 2289)
1 Bir öd ni in ba qa xsin ad na keçirilm si.

hih l-Buxari 390 Zaminlik kitab .
-
40 – Zaminlik1 kitab
1-ci f sil. Uca Allah n: “... hd : : -
ba lad z k sl rin paylar
özl rin verin...”2 sözü ½ ¼ » º[
Z¿¾
.« »: : -
[ : ].
1060. vay t edilir ki, s ibn Malikd n soru dular: “S n Pey mb rin :
slamda (q bil r aras nda ba lanan) ittifaq yoxdur”– dediyini e itmis n-
mi?” s dedi: “Pey mb r m nim evimd qurey lil rl nsar aras nda
ittifaq ba lam r.3” ( l-Buxari, 2294)
2-ci f sil. Öl n adam n borcunu öz : -

boynuna götür n adam n sözün-
n vaz keçm haqq yoxdur
»: : -
.«
.
[ : ].
(m ) dedi: “B hreynd n mallar g ls , s filan ey, filan ey v filan ey
ver m.” Pey mb r v fat ed k B hreynd n mal g lm di. (N ha-
t,) B hreynd n mallar g ldiyi zaman bu B kr mr etdi ki, bel elan edil-
sin: “Pey mb r kim v vermi dirs , yaxud kim borclu qalm rsa,
qoy h min adam bizim yan za g lsin!” (Bunu e id nd ) m n bu B krin
yan na g lib dedim: “Pey mb r m filan v filan eyi söz vermi dir.”
bu B kr ovuclay b m bir q r q l verdi. M n q llar sayd m v bax-
m ki, onlar n say be yüz ddir. Onda bu B kr (m ): “ ki o q rini
götür!”– dey buyurdu. ( l-Buxari, 2296)
1 Zamin olma, m suliyy ti öhd sin götürm .

3 Burada söhb t mü rik q bil rin öz m krli m qs dl rini h yata keçirm k m qs dil aralar nda
ba lad qlar ittifaqdan yox, ksin , Allah n rizas qazanmaq m qs dil mühacirl rl nsar n aras nda
olan qarda q ittifaq ndan gedir.
391
-
41 – V kal t1 kitab
1-ci f sil. rik v kal t verm k : -
: -
[ : ] .« »
1062. Uqb ibn Amir r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r ona (bir sürü)
qoyun verdi ki, onlar shab rin aras nda bölü dürsün. (Uqb qoyunlar
bölü dürdükd n) sonra bir ç pi qald v o, bu haqda Pey mb x r
verdikd o dedi: “Onu da özün üçün k s!” ( l-Buxari, 2300)
2-ci f sil. Çoban can ver n bir : -

qoyun gördüyü zaman onu k
bil r, v kil d xarab olacaq bir mal
gördüyü zaman onu xilas ed bil r
-
.
[ : ].
1063. vay t edilir ki, K b ibn Malik demi dir: “Bizim, S l da nda otlayan qo-
yun sürümüz var idi. (Bir d ) k nizimiz, qoyunlar zdan birinin can ver-
diyini gördü v (yerd n) bir da (götürüb onu) s nd rd v (s nm ) da par-
ças il qoyunu k sdi. Bel olduqda K b oradak lara: “M n (bu xüsusda)
Pey mb rd n soru anad k v ya soru maq üçün bir n ri onun yan na
gönd k (bu qoyunu) yem yin”– dedi. Sonra K b Pey mb rd n bu
haqda soru du, yaxud onun yan na adam gönd rdi v o, qoyunu yem yi
mr etdi. ( l-Buxari, 2304)
3-cü f sil. Borclar n öd nilm sin : -

dair v kal t verm k
»: -
.« »: .«
[ : ] .« »:
1 Bir öd ni in ba qa xsin ad na keçirilm si.

hih l-Buxari 392 kal t kitab .
1064. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) bir n r Pey mb rin yan na
lib ondan borcunu t b etm ba lad v onunla kobud dan . Pey-
mb rin shab ri ona qulaqburmas verm k ist dikd Pey mb r
buyurdu: “Ona d ym yin! H qiq n, borc yiy sinin dan ma a haqq var.”
Sonra lav edib dedi: “Ona d si ya nda olan bir d verin!” shab r
dedil r: “Ya R sulullah, bizd olan d onun d sind n ya r.” Pey-
mb r buyurdu: “(Bunu) ona verin! H qiq n, sizin n xeyirliniz, (bor-
cunu) n göz l kild öd ninizdir.” ( l-Buxari, 2306)
4-cü f sil. Bir tayfan n v kilin , : -

yaxud havadar na h diyy
verm k caizdir
-
. »:
.«
.
»:
.«
»: .
.«
[ - : ].
1065. vay t edilir ki, Misv r ibn M xr demi dir: “H vazin qövmünün
müs lman nümay nd ri Pey mb rin yan na g lib ondan mallar v
sirl rini geri qaytarma xahi etdikd , Pey mb r aya a qalxd v onla-
ra buyurdu: “M nim n çox sevdiyim söz, n do ru olan r. kisind n birini
seçin: ya sirl r, ya da mallar. Onsuz da m n onlar (payla rma ) sonraya
saxlam m.” Pey mb r Taifd n qay td qdan sonra onlar (yerb yer et-
yib) on günd n çox gözl mi di. Bu adamlara Pey mb rin ikisind n
ancaq birini qaytaraca ayd n olduqda onlar: “Biz sirl rimizi seçirik”- de-
dil r. Onda Pey mb r müs lmanlar n aras nda aya a qalx b Allaha –
Ona layiq t rzd t rifl r dedikd n sonra buyurdu: “Sonra is ... Sizin bu qar-
da lar z, h qiq n d , tövb ed k bizim yan za g lmi r. M n onla-
n sirl rini geri qaytarma laz m bildim. Odur ki, kim könül xo lu u il
fidy almadan öz pay na dü n siri qaytarmaq ist yirs , qoy qaytars n. Kim
özün çatacaq pay saxlamaq ist yirs , Allah n biz n sib ed yi ilk q -
nim t mal ndan ona pay ay rmaq rtil sahib oldu u sirl ri qaytars n.”
shab r dedil r: “Pey mb rin x trin bunu könül xo lu u il yerin
yetir rik.” Pey mb r buyurdu: “Biz hans n buna raz oldu unu, han-
n da raz olmad bilmirik. Gedin, qoy q rar böyükl riniz biz
393
bildirsinl r.” shab r gedib öz böyükl ri il dan qdan sonra Pey m-

rin yan na qay b onlar n buna könül xo lu u il raz q verdikl rini
bildirdil r.” ( l-Buxari, 2307-2308)
5-ci f sil. r bir adam kim : -

kal t vermi dirs , müv kkilin1
onun raz il özün n is
götürm si caizdir; habel v kilin
ona mü yy n vaxtad k borc
verm si d caizdir
-
. .
.« »:
.« »: .
. .
»:
: . .«
.« »
. .
Z zy x w v u t s [
.
.« »:
« »: .
Z zy x w v u t s [
»: .
[ : ] .« »: . .«
1066. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) Pey mb r rama-
zan ay nda y lm z kat qoruyub saxlama m tap rd . Bu snada bir
r yan ma g ldi v rzaqdan ovuclay b (qab na) y ma a ba lad . M n
onu yaxalay b dedim: “Vallahi, m n s ni mütl q Pey mb rin yan na apa-
raca am.” O yalvar b: “M n buna möhtacam, m nim külf tim var, özümün
(bu yem ) olduqca ehtiyac m var”– dedi, m n d onu buraxd m. Ert si
gün Pey mb r m nd n soru du: “Ey bu Hureyra! Tutdu un sir n
etdi?” M n dedim: “Ya R sulallah! O (m ) h m ehtiyacl , h m d külf t
sahibi oldu undan gileyl ndi. Buna gör d m nim ona yaz m g ldi v
onu buraxd m.” Pey mb r dedi: “O s yalan dan b v o yen qay da-
1 Mü yy n bir i i görm k üçün v kal ti, s lahiyy ti olan adam.

hih l-Buxari 394 kal t kitab .
caq.” M n bilirdim ki, o qay dacaq, çünki Pey mb r : “...o yen qay da-
caq”– dey x r vermi di. Odur ki, pusquda durub onu gözl dim. O, yen
lib rzaqdan ovuclayaraq (qab na) y ma a ba lad . M n onu yaxalay b
dedim: “S ni hökm n Pey mb rin yan na aparaca am.” O yalvar b dedi:
“Burax m ni! Do rudan da, m n buna möhtacam v m nim külf tim var.
(Söz verir m ki,) bir daha (bura) qay tmayaca am.” M nim ona yaz m g l-
di v m n yen onu buraxd m. Ert si gün Pey mb r m nd n soru du:
“Ey bu Hureyra! Dün n tutdu un sir n etdi?” M n dedim: “Ya R sulal-
lah! O, (m ) h m möhtac, h m d külf t sahibi oldu undan giley-güzar
el di. Buna gör d m nim ona yaz m g ldi v m n onu buraxd m.” Pey-
mb r dedi: “O s yalan dan b v o yen qay dacaq.” M n üçüncü
pusquda dayan b onu gözl dim. O, yen g lib rzaqdan ovuclayaraq
(qab na) y ma a ba lad . M n onu yaxalay b dedim: “M n s ni hökm n
Pey mb rin yan na aparaca am. Art q üçüncü d dir ki, s n qay tmaya-
ca na söz verir, sonra da qay rsan.” O yalvar b dedi: “M ni buraxsan, s -
el sözl r öyr m ki, Allah onlar n vasit sil s fayda ver r.” M n:
“O n sözdür?”– dey soru dum. O dedi: “Yata na uzananda Kürsü – “Allah,
Ondan ba qa ilah yoxdur, di Ya ayand r, bütün yaratd qlar n Q yyumu-
dur...” – ay sini ax ra q
1 r oxu. r bunu ets n, s r yuxudan oyana-
nad k s nin yan nda Allah n t yin etdiyi göz tçi (bir m k) durar v eytan
yax nla maz.” M n yen onu buraxd m. S ri gün Pey mb r m n-
n soru du: “Dün n tutdu un sir n etdi?” M n dedim: “Ya R sulallah!
O, Allah n izni il m faydas olacaq sözl r öyr yini söyl di v m n
onu buraxd m.” Pey mb r : “N dir o?”– dey soru du. M n dedim:
“O m söyl di ki, yata na uzananda Kürsü – “Allah, Ondan ba qa ilah
yoxdur, di Ya ayand r, bütün yaratd qlar n Q yyumudur...” – ay sini v-
ld n ax ra q r oxu. r bunu ets n, s r yuxudan oyananad k s nin
yan nda Allah n t yin etdiyi göz tçi (bir m k) durar v eytan s yax n-
la maz.”
hab r xeyirli i n çox can atan insanlar idi.
Pey mb r dedi: “O s do ru söyl di, halbuki özü qat yalanç r.
n üç gec dir kiminl söhb t etdiyini bilirs nmi, ey bu Hureyra?” M n:
“Xeyr!”– dey cavab verdikd , Pey mb r dedi: “Bu, eytan idi!” ( l-Bu-
xari, 2311)
6-c f sil. r v kil bir eyi : -

ldaq i k satarsa, onun
bu sövd si q bul olunmaz
.« »: : -
»:
[ : ] .«
1 “ l-B ” sur si, 255.

395
1067. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “(Bir d ) Bilal Pey mb -
b rni1 xurmas g tirdi. Pey mb r ondan soru du: “Bu haradand r?”
Bilal dedi: “Bizim köhn xurmam z var idi. M n köhn xurmalardan iki saa
verib bir saa ( la növ) xurma ald m ki, Pey mb r ondan yesin. Pey m-
r dedi: “Ax! Ax! Bu, sl ribad r!2 Bu, sl ribad r! (Bir d ) bel ey el !
r ( la) növ xurma almaq ist yirs ns , onda vv lc köhn xurman sat,
sonra (ist diyin) xurman al.” ( l-Buxari, 2312)
7-ci f sil. : -
zan yerin yetirm dair
kal t verm k
: -
[ : ].
1068. vay t edilir ki, Uqb ibn Haris demi dir: “(Bir d ) Nueyman , yaxud
Nueyman n o lunu içkili halda (Pey mb rin yan na) g tirdil r. Pey m-
r evind olan adamlara onu vurma mr etdi. M n onu vuranlar n ara-
nda idim. Biz onu s nd l v xurma çubu u il döydük.” ( l-Buxari, 2316)
1 la xurma növü.
2 Y ni s mdir.
hih l-Buxari 396 Yardarl q kitab .
-
42 – Yardarl q1 kitab
1-ci f sil. : -
(Tax l) km yin v (a ac)
basd rma n f zil ti. Uca Allah :
buyurur: “ kdiyinizi gör- n m l kj i h g
dünüzmü? Onu siz bitirirsiniz,
yoxsa Biz? r Biz ist ydik, ut srqp o
onu bir saman çöpün dönd r,
siz d heyr g rdiniz...”2 v
»: -
[ : ] .«
1069. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Hans bir müs lman a ac
basd rarsa v ya (tax l v s.) rs , sonra da qu lar, insanlar v heyvanlar
onun (m hsulundan) yey rs , bu, mütl q ona s say lar.” ( l-Buxari, 2320)
2-ci f sil. : -
kinçilik al tl ril i dikd
onlar n h r hans n tic sind n
ehtiyat etm k v ya qoyulmu
rh dl ri keçm kd n ç kinm k
(g kdir)
»: - -
[ : ] .«
1070. vay t edilir ki, (bir d ) bu Ümam l-Bahili bir kotan v yer umla-
maq üçün istifad edil n bir al t görüb dedi: “M n Pey mb rin bel de-
diyini e itmi m: “Bunlar hans bir qövmün evin daxil olarsa, Allah onlar
zill salar.3” ( l-Buxari, 2321)
1 car götürülmü torpaqdan y lan m hsulun bir hiss sini icar haqq olaraq torpaq sahibin
verm .
2 “ l-Vaqi ” sur si, 63-65.
3 Ehtimal edilir ki, bununla o, kinçilikl m ul olan kims rin daha çox t zyiql m ruz qala-
caqlar v ya dinind n uzaq dü üb ancaq dünya i rin alud oaln müs lmanlar n dü n tapda
alt nda qalacaqlar q sd etmi dir. “F thul-Bari”, 7/169.
397
3-cü f sil. kin sah rini : -

qorumaq üçün it saxlamaq
»: : -
[ : ] .«
1071. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ t saxlayan adam n
günd lik olaraq savab ndan bir qirat1 azalar. Yaln z kin sah sini v mal-
qaran qoruyan itd n ba qa.” ( l-Buxari, 2322)
[ : ] .« »: -
1072. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yaln z çoban itin-
n, ba itind n2 v ov itind n ba qa.” ( l-Buxari, 2322)
[ : ] .« »: -
1073. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yaln z ov itind n
mal-qaran qoruyan itd n ba qa.” ( l-Buxari, 2322)
4-cü f sil. yi yer umlamaq : -

üçün istifad etm k
. »: -
. .« .
[ : ]
1074. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir d ) bir n r
in yin belin minib onu sür rk n in k ona t f çevrilib dedi: “M n bunun
üçün yarad lmam am. M n yer ümlamaq üçün yarad lm am.” Sonra Pey-
mb r buyurdu: “M n, bu B kr v Öm r buna inan q.”
Pey mb r davam edib dedi: “(Bir d ) canavar bir qoyunu tutub
apard . Çoban onu t qib etdikd canavar dedi: “M nd n ba qa bu qoyunun
heç bir çoban olmayaca , y rt heyvanlar n hökm sür yi gün onu kim
xilas ed bil r?” Sonra Pey mb r buyurdu: “M n, bu B kr v Öm r
buna inan q.”
(H disi bu Hureyradan r vay t ed n) bu S demi dir:
“Halbuki onlar3 camaat n aras nda yox idil r.” ( l-Buxari, 2324)
1 44-cü h dis bax.

2 Burada meyv ba lar v kin sah rini qoruyan it n rd tutulur.
3 Y ni bu B kr v Öm r .
5-ci f sil. (Bir kims nin ba qa : -

birisin :) “Xurma v ya dig r
aclar ma qulluq et1 v götür-
:
düyüm m hsula rik ol” dem si
.« » : . : -
[ : ]. .
1075. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) nsar Pey mb
dedi: “Xurma a aclar biziml (mühacir) qarda lar z aras nda bölü -
dür.” Pey mb r : “Xeyr!”– dey buyurdu. Onda onlar (mühacirl ) dedi-
r: “Siz bizim a aclar za qulluq edin, biz d sizi götür yimiz m hsula -
rik ed k.” (Mühacirl r): “E idirik v ita t edirik”– dedil r.” ( l-Buxari, 2325)
: -
[ : ].
1076. vay t edilir ki, Rafi ibn X dic demi dir: “M din hli aras nda ham dan
çox biz kinçilikl m ul olurduq. Biz tarlan n sahibi üçün ay rd z sa-
n (götür yimiz) m hsulu ona verm k rtil onun tarlas kiray gö-
tür rdik. B n tarlan n sahibi üçün ayr lan sah nin m hsulu zay olur, qalan
hiss sind n is bol m hsul ç rd , b nd t rsin olurdu. (N hay t, Pey-
mb r ) bel etm yi biz qada an etdi. O ki qald q l v gümü , h min
vaxt q l v gümü yox idi.2” ( l-Buxari, 2327)
6-c f sil. ( car götürülmü : -

torpaqdan) lan m hsulun
yar icar haqq olaraq torpaq
sahibin verm k
[ : ].
1077. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “Pey mb r Xeyb r
(y hudil rin ) kin sah rind n götürdükl ri m hsulun yar verm k r-
til o torpaqlar onlara icar verdi. Pey mb r zövc rin yüz v sq3 –
ks n v sq xurma v iyirmi v sq arpa ver rdi. Sonralar Öm r Xeyb ri bölü -
1 Burada “qulluq et” deyildikd , a aclar suvarmaq, dibini t mizl k v s. n rd tutulur.

2 Y ni o vaxtlar torpa n kiray sini öd k üçün q l v gümü vermirdil r.
399
dürdü1 v Pey mb rin zövc rin seçim verdi ki, ist r (paylar na) dü n
sular v torpaq sah rini götürsünl r, ist rs d ( vv lki kimi) onlara m h-
suldan pay ayr ls n. B zil ri torpa , b zil ri d m hsulu seçdil r, Ai is
torpa seçdi.” ( l-Buxari, 2328)
. : -
»: -
[ : ] .«
1078. vay t edilir ki, Amr demi dir: “(Bir d ) m n Tavusa dedim: “Müxab -
ni”2 t rk ets n yax olar. Çünki camaat Pey mb rin bunu qada an et-
diyini söyl yir.”
Tavus dedi: “Ey Amr, m n onlara (kiray kin sah si) verir v onlar
ehtiyacdan qurtar ram. Onlar n n a ll – ibn Abbas – m x r vermi -
dir ki, Pey mb r bunu qada an etm mi dir. F t o buyurmu dur: “Biri-
nizin, ( kin sah sini) öz qarda na havay verm si, onun üçün (h min torpa-
mü yy n muzd) müqabilind kiray verm sind n daha xeyirlidir.” ( l-
Buxari, 2330)
7-ci f sil. Pey mb rin sha- : -

rinin v qf etdiyi razil r,
3
rac götürül n razi, habel

(zimmil rl 4) yardarl q v dig r
sövd rd sazi ba lamaq
. : -
[ : ]
1079. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “ r (g k) müs lman n sill r olma-
sayd , Pey mb r Xeyb ri payla rd kimi, m n d f th etdiyim h r m m-
ti ona haqq çatan kims rin aras nda bölü dür rdim.” ( l-Buxari, 2334)
8-ci f sil. Ölü bir torpa : -

diriltm k
[ : ] .« »: -
1080. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim heç k m xsus
olmayan bir razini götürüb bec rs , (bu raziy sahib olma a) daha çox
haqq çatar.” ( l-Buxari, 2335)
1 Y ni x lif olduqdan sonra y hudil ri oradan köçürtdü v o torpaqlar müs lmanlara paylad .
2 car götürülmü torpaqdan y lan m hsulun bir hiss sini icar haqq olaraq torpaq sahibin verm k.
4 Müs lman ölk sind muzdla i n kafir.
9-cu f sil. r torpaq sahibi : -

mü yy n bir vaxt t yin etm n
(kims ): “Allah ist diyi q r
burada kib bec bil rs n”–
dey rs , t fl r qar ql
raz a gör h t etm lidirl r
.« »:
[ : ].
1081. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Öm r ibn X ttab y hudi v xristi-
anlar Hicaz torpa ndan qovub ç xarm r. Pey mb r Xeyb r f th edil-
diyi zaman y hudil ri oradan ç xarmaq ist mi di. Xeyb r f th edildikd n son-
ra o torpaqlar Allaha, Onun elçisin v müs lmanlara m xsus olmu du.
Pey mb r y hudil ri oradan ç xarmaq ist dikd onlar Pey mb rd n
xahi etdil r ki, onlara h min torpaqlarda i yib götürdükl ri m hsulun ya-
müs lmanlara verm k rtil orada qalma a izn versin. Onda Pey m-
r onlara dedi: “(Bu rtl rl siz) bizim ist diyimiz q r orada qala bi-
rsiniz.” Bel likl , Öm r onlar Teymaya v riyhaya1 qovanad k onlar
orada qald lar.” ( l-Buxari, 2338)
10-cu f sil. Pey mb rin : -

shab rinin (tarladan götürdük-
ri) m hsulu v meyv ri bir-
biril ri il bölü dürm si
. -
.« »: .
.« »: .
[ : ].
1082. vay t edilir ki, Rafi ibn X dic misi Zuheyr ibn Rafid n r vay t edib
demi dir: “Pey mb r bizim üçün asan olan bir eyi biz qada an etmi -
dir.” M n dedim: “Pey mb r n demi dirs , ham do rudur.”
(Zuheyr davam edib) dedi: “(Bir d ) Pey mb r m ni ça b soru du:
kin sah rinizd n i r görürsünüz?” Dedim: “Biz o sah ri, (oradan gö-
türül k m hsulun) dördd biri, yaxud bir neç v sq2 xurma ya da arpa
müqabilind kiray veririk.” O buyurdu: “Bel etm yin! Ya özünüz bu sah r-
kin, ya onu (havay olaraq) ba qalar na verin, ya da orada heç n km yin!”
1 Teyma – b yar madas n imal nda yerl n razi; riyha – am rl rind n biri.
401
(Rafi ibn X dic) dedi: “E idir m v ita t edir m!” ( l-Buxari, 2339)
-
: .
.
[ - : ].
1083. vay t edilir ki, ibn Öm r öz kin sah rini Pey mb rin , bu B k-
rin, Öm rin, Osman n dövründ v Müaviy nin xilaf tinin vv lki ill rind
kiray ver rdi. Sonra ona x r verdil r ki, Rafi ibn X dic Pey mb rin
kin sah rini kiray verm yi qada an etdiyini r vay t edir. Onda ibn
Öm r Rafinin yan na gedib (bu haqda) ondan soru du. Rafi dedi: “Pey m-
r kin sah rini kiray verm yi qada an etmi dir.” bn Öm r dedi:
“S n bilirs n ki, biz Pey mb rin zaman nda kin sah rimizi çay k na-
nda bit n bitkil rin v mü yy n miqdar saman müqabilind kiray ver r-
dik.” ( l-Buxari, 2343-2344)
. : -
[ : ].
zaman nda el bilirdim ki, torpaq sah sini kiray verm k olar.”
Sonra ibn Öm r Pey mb rin bu xüsusda onun bilm diyi bir hökmü
vermi oldu undan, ehtiyat edib torpa kiray verm kd n vaz keçdi. ( l-
Buxari, 2345)
11-ci f sil -
»: -
.
.«
.
[ : ].
1085. bu Hureyra r vay t edir ki, bir d b vil rd n birisi Pey mb rin
yan nda ik n Pey mb r bel bir h dis dan ki: “C nn t hlind n biri
bbind n orada kinçilikl m ul olmaq üçün izn ist k.” (R bbi ona)
buyuracaq: “M r ist dikl rin nail olmam san?” Adam dey k: “El dir,
lakin m n kin km yi sevir m.” (Onda ona izn veril k v o) torpa a to-
xum s k. Toxumlar bir göz q rp nda cüc rib yeti k v bol m hsul
ver k; (o m hsul) da boyda olacaq.” Onda Allah ona buyuracaq: “Götür
onlar , ey Ad m o lu! H qiq n, heç bir ey s nin gözünü doydura bilm z.”
(Pey mb rin yan ndak ) b vi dedi: “Vallahi, bu adam olsa-olsa, ya
qurey n, ya da nsardan bir kims olacaq. kinçilikl m ul olan onlar-
r, biz yox.” Pey mb r (onun bu sözün ) gülüms di. ( l-Buxari, 2348)
hih l-Buxari 402 Su il t min etm kitab .
-
43 – Su il t min etm kitab
1-ci f sil. st r bölünmü , ist r : -
bölünm mi olsun, suyun (insan-
lara) s verilm sini, h diyy
olunmas v ya v siyy t
edilm sini caiz hesab ed n kims
haqq nda
: -
. .« »:
[ : ].
1086. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “(Bir d ) Pey mb bir cam
süd g tirdil r v o, bu südd n içdi. (H min vaxt) onun sa nda (m clisd kil -
rin) n kiçiyi – yeniyetm 1 bir o lan, solunda is ya adamlar oturmu du.
Pey mb r (yeniyetm ) dedi: “Cavan o lan! M izn verirs nmi, bunu
qocalara verim?” (Cavan o lan cavab nda) dedi: “S nin art
2 (birinci ola-
raq içm k) xüsusunda heç k güz ged n deyil m, ya R sulullah.” (Bu-
na gör d ) Pey mb r cam o cavan o lana verdi.” ( l-Buxari, 2351)
.
[ : ] .« »:
1087. s ibn Malik r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r onlar n evind
olark n, onun üçün a lda3 b sl nmi bir qoyunun südünü sa lar v bu
süd sin h tind ki quyunun suyundan lav etdil r. Sonra Pey m-
bir bardaq (süd) verdil r v o, bu südd n içdi. Barda a ndan ç k-
diyi zaman onun solunda bu B kr, sa nda is bir b vi (oturmu du). Bu
md Öm r Pey mb rin barda b viy ver yind n ehtiyat edib:
“Ya R sulullah, (onu) yan nda (oturan) bu B kr ver”– dedi. (Lakin Pey-
mb r ) barda sa nda (oturmu ) b viy verdi v dedi: “(Növb il )
sa da (oturanlara ötürm k laz md r).” ( l-Buxari, 2352)
1 Söhb t h min vaxt h on üç ya tamam olmam ibn Abbasdan gedir.

2 Pey mb r h r i ind sa t find n ba lama xo lay rd dey , bu cam ilk vv l sa nda oturana
çatmal idi.
3 Mal-qara v qoyun saxlamaq üçün traf tikan v ya a ac il hasarlanm üstüaç q yer.
403
2-ci f sil. “Su sahibinin sudan : -

ist diyi q r istifad etm
daha çox haqq var” dey n kims
[ : ] .« »: -
1088. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Otlaqda (otlayan
qoyunlar n) art q qalm sudan içm yin maneçilik tör tm k olmaz.1” ( l-
Buxari, 2353)
[ : ] .« »: -
1089. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Kimins ) otlaqdan
istifad etm sin mane olmaq üçün onun art q qalm sudan istifad etm -
yin mane olmay n.” ( l-Buxari, 2354)
3-cü f sil. Su quyusu üstünd : -

mübahis etm k v onun hökmü
»: -
Z Æ ÅÄ ÃÂÁÀ ¿[ :
:
. .« »: . .« »:
[ - : ].
1090. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim
ba qa birisini mal ndan m hrum etm k m qs dil yalandan and iç rs ,
Allah n hüzuruna g yi gün Allah n ona q bi tutar.” Sonra Uca Allah
bu ay ni nazil etdi: “H qiq n d , Allah il olan hdl rini v andlar ucuz
qiym satan k sl r üçün axir td heç bir pay yoxdur. Qiyam t günü Allah
onlar dan rmayacaq, onlar n üzün baxmayacaq v onlar t miz ç xar-
mayacaqd r. Onlar üçün a -ac bir zab vard r.”2
Bu d md s ibn Qeys g lib dedi: “ bu Abdur-R hman n siz r va-
t etdiyi bu hadis , slind , m aiddir, bu ay m gör nazil olmu dur.
Bel ki, mim o lunun torpaq sah sind m m xsus bir su quyusu var idi.
(Bizim aram za mübahis dü dükd ) Pey mb r m : “ ahidl rini (g -
tir)!”– dey buyurdu. M n: “ ahidim yoxdur”– dedim. Pey mb r buyur-
du: “El is qoy o3 and içsin!” M n dedim: “Ya R sulullah, o, (yalandan) and
1 Bu o dem kdir ki, r su quyusunun traf nda otlaq varsa v orada bu quyudan ba qa heç bir quyu
yoxdursa, quyu sahibi orada otlayan qoyunlar n su içm sin mane olmamal r. Çünki r qoyunlar
doyunca otlad qdan sonra su içm r, otlama a davam ed bilm k v bel oldu u t qdird çoban-
lar m cbur qal b ba qa su hövz ri axtaracaqlar. Buradan da bel n tic ç r ki, onlar n su içm sin mane
olmaq, el onlar n otlaqda otlamas na mane olmaq dem kdir. Bunu etm k is qada and r.
3 Y ni, “qoy min o lu quyunun ona m xsus oldu una dair and içsin”.
iç k.” Onda Pey mb r bu h disi1 dan v Uca Allah da onun dedik-

rini t sdiq etm k üçün bu ay ni nazil etdi. ( l-Buxari, 2356-2357)
4-cü f sil. Müsafirin su içm sin : -

mane olan kims nin günah
»: : -
.ZÆ ÅÄÃÂÁÀ¿[ :
[ : ]
1091. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü üç
sinif insan olacaq ki, Allah onlar n üzün baxmayacaq v onlar t miz ç xar-
mayacaqd r. Üst lik onlar üzücü bir zab gözl yir:
– o adam ki, yol k nar ndak suya sahib olmu v (oradan keç n) müsa-
firl bu sudan verm mi dir;
– o adam ki, mir yaln z dünya xatirin bey t etmi v mir dünya ma-
ndan ona verdikd ondan raz qalm , heç n verm dikd is ona q bi
tutmu dur;
– o adam ki, mal ax am ça satma a ç xar b: “Özünd n ba qa m bud
olmayan Allaha and olsun ki, bu mala filan q r pul vermi m”- dey r, ca-
maat da ona inanar.
Sonra Pey mb r bu ay ni oxudu: “H qiq n d , Allah il olan hd-
rini v andlar ucuz qiym satan k sl r üçün axir td heç bir pay yox-
dur. Qiyam t günü Allah onlar dan rmayacaq, onlar n üzün baxmaya-
caq v onlar t miz ç xarmayacaqd r. Onlar üçün a -ac bir zab var-
r.”2 ( l-Buxari, 2358)
5-ci f sil. (Su içm k ist nl ) su : -

verm yin f zil ti
»: -
.«
[ : ] .« »:
1092. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir d ) bir adam
yolla ged rk n b rk susad v bir quyuya enib su içdi. Sonra quyudan bay -
ra ç xd qda bir itin susuzluqdan l hl diyini v ya torpaq yalad görüb
1 vv ld ki h dis.
405
(öz-özün ): “M n susad m kimi, bu (it d ) susam r”– dedi v (quyuya

enib) ayaqqab su il doldurdu. Sonra ayaqqab di ri il tutub qu-
yudan ç xd v it su verdi. Allah da ona (bunun) zini verdi v onu ba-
lad .” ( shab r) dedil r: “Ey Allah n elçisi, m r heyvanlara (etdiyi-
miz yax qlara) gör d biz savab yaz r?” O buyurdu: “H r bir canl ya
(göst rdiyin qay ya) gör savab vard r.” ( l-Buxari, 2363)
6-c f sil. Hovuz v ya cürd k1 : -

sahibinin suya ham dan çox
haqq oldu unu dey n kims
»: -
[ : ] .«
Allaha and olsun ki, yad d r su hövz sinin k nar ndan qovuldu u kimi m n
bir çox adamlar öz hovuzumun traf ndan qovaca am.2” ( l-Buxari, 2367)
»: -
[ : ] .«
1094. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üç qisim insan var-
r ki, Qiyam t günü Allah onlar dan rmayacaq v üzl rin baxmaya-
caqd r:
– (mü riy ) yalandan and içib, (guya) satd mala onun verdiyi pul-
dan daha çox pul verildiyini dey n kims ;
– ax amça (bay ra ç b) bir müs lman n mal m nims k m qs -
dil yalandan and iç n kims ;
– (cürd yind qalm ) art q sudan ba qalar na verm n kims . (Bel -
sin ) Allah buyuracaq: “S n ll rinl yaratmad n bir eyin art (ba qa-
ndan) sirg diyin kimi, bu gün d M n Öz m rh timi s nd n sirg -
m!” ( l-Buxari, 2369)
7-ci f sil. : -
Qoruqlar ancaq Allaha v Onun
elçisin aiddir
[ : ] .« »: -
1 Gild n, saxs dan, n v s. materialdan haz rlanm dar bo azl su qab .

2 Qiyam t günü Pey mb r öz hovuzunun k nar nda oturma a layiq olmayan insanlar oradan
qovacaqd r.
1095. Sab ibn C ssam r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qoruqlar ancaq
Allaha v Onun elçisin aiddir. 1” ( l-Buxari, 2370)
8-ci f sil. : -
nsanlar n çaydan su içm si v öz
heyvanlar suvarmas
»: -
»: .«
b a `_ ^ \ [ Z Y X W [ :
[ : ] .Zc
1096. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “At (saxlamaq),
kimisin savab qazand rar, kimisinin (kas bç ) ört-basd r ed r, kimisin
günah qazand rar.
Savab qazanan adama g linc , bu o kims dir ki, at otlaqda v ya ba -
ba atl yerd uzun k ndirl ba lay b Allah yolunda (döyü k üçün) saxla-
r. At otlaqda v ya ba çada otlad müdd t rzind ona savab yaz lar.
rgah at n k ndiri q larsa v at qaç b bir, yaxud iki t a arsa, onun
qoydu u l pirl v (ifraz etdiyi) n cisin gör (yiy sin ) savab yaz lar; v
r bir çaydan keçib ondan su iç rs , yiy sinin onu sulamaq ist yi olmasa
bel , buna gör ona savab yaz lar. Bel likl d , bu at ona savab qazand rar.
Dig ri is , at , insanlara möhtac olmas n v dil nm sin dey (qazanc
qs dil ) saxlayan, üst lik onu b sl dikd Allah n haqq unutmayan
kims dir. Bu at onun üçün örtük olar.
(Üçüncüsü is ,) at , lov al q etm k, özünü göst rm k v ya onu müs l-
manlar n leyhin istifad etm k m qs dil saxlayan kims dir. Bu at ona gü-
nah qazand rar.”
Pey mb rd n e kl r bar soru dular. O buyurdu: “Bu xüsusda
r eyi hat ed n, müst sna say lan bu ay rd n ba qa m bir ay nazil
olmam r: “Z rr q r yax q ed n zini alacaqd r. Z rr q r pislik
ed n d zini alacaqd r.”2 ( l-Buxari, 2371)
9-cu f sil. : -
Odunun v alaf n3 sat
: -
1 Bununla ri t müs lman mirl rin m sl t bildikl ri yerl rd s rh d ç km izn vermi dir.
2 “ z-Z lz ” sur si, 7-8.
3 Ot, saman, kül v s.
407
.
. .
[ : ].
1097. vay t edilir ki, li ibn bu Talib demi dir: “Pey mb rl birlikd
tirak etdiyim B dr döyü ünd ld edilmi q nim tl rd n m ya bir
çatd . Bundan ba qa Pey mb r m bir d d ya d verdi.
Bir d m n bu d ri nsardan olan bir shab nin qap n yan nda ye-
çökdürdüm ki, onlara tirli qam yükl yim. Bel etm k ist yirdim ki, (qa-
lar ) sat b Fatim nin toyu üçün bir q r pul ld edim. B ni Q ynuqa
bil sind n olan z rg r d m nim yan mda idi. H min vaxt H mz ibn
Abdul-Mutt lib bu evd mü nni bir qad nla ( rab) içirdi. (Bu d md qa-
n): “Ey H mz , bu ya d bir bax!”- dey ( eir) oxudu. H mz q -
nc götürdü v d yax nla b onlar n hürgücl rini k sdi, habel bö-
yürl rini yar b ciy rl rind n bir q r götürdü.”
(H disin ravil rind n biri dedi): “M n ibn ihabdan soru dum: “O, d -
nin hürgücünd n d götürdü?” bn ihab dedi: “O, h r iki d nin hür-
gücl rini k sib apard .”
li ibn bu Talib dedi: “M n bu m nz ni gördükd d g ldim
d rhal Pey mb rin yan na g lib ba ma g nl ri ona dan m. Bu
vaxt Zeyd ibn Haris d onun yan nda idi. Pey mb r , Zeyd v m n ora-
ya getdik. Pey mb r H mz nin (oldu u ev ) daxil olub q bli halda
(onu danlama a ba lad ). H mz ona bax b dedi: “M r siz m nim cdad-
lar n köl ri deyilsinizmi?” Bel olduqda Pey mb r daldal ç kildi v
onlar t rk edib getdi. Bütün bunlar rab haram buyrulmam dan vv l ba
vermi di. ( l-Buxari, 2375)
10-cu f sil. : -
Xam torpaqdan pay ayr maq
: -
[ : ] .« »:
1098. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r B hreyn torpaqlar n bir
qismini ( nsar üçün) t xsis etm k ist dikd nsar dedi: “Bizim üçün t xsis
etdiyin (torpaqlar n) eynisini mühacir qarda lar z üçün t xsis etm yinc
biz (o razil ri) q bul etm yik.” Pey mb r buyurdu: “M n (sizin
aran zdan getdikd n) sonra (q nim tl ri paylayan k sl rin dig r insanlar ,
sizd n) üstün tutacaqlar gör ksiniz. (Hovuzumun ba nda) m niml
görü k s bir edin!” ( l-Buxari, 2376)
11-ci f sil. : -
Adam n (ba qas na m xsus) ba ça
ya xurmal qdan keçm k v ya
sulama haqq ola bil r
»: : -
] .«
[ :
bel dediyini e itmi m: “Kim xurma a aclar , onlar tozland qdan sonra
alarsa, onlar n meyv ri1 satan adama çatar. Yaln z mü rinin rt k sm si
istisnad r. Kim bir köl alarsa, onun mal satan adama çatar. Yaln z mü ri-
nin rt k sm si istisnad r. 2” ( l-Buxari, 2379)
1 Ancaq h min tozlanmadan g lmi xurmalar n rd tutulur.

2 r bu sövd rd mü ri rt k ss ki, a ac n ver yi m hsul v ya köl nin sahib oldu u
mal ona çatmal r, onda m hsul da, mal da mü riy qalmal r.
409
–
44 – Borc almaq, borcu qaytarmaq, mlak n h bs
olunmas 1 v iflasa u ramaq kitab
1-ci f sil. nsanlar n mal , onu : -
qaytarmaq v ya da tmaq
niyy ti il almaq
»: -
[ : ] .«
1100. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlar n mal
qaytarmaq niyy ti il götür n kims nin (borcunu) onun zin Allah qay-
tarar2, (onu) t f etm k (v qaytarmamaq) niyy ti il götür n kims ni is
Allah m hv ed r.” ( l-Buxari, 2387)
2-ci f sil. Borclar n öd nilm si. : -

Uca Allah buyurur: “H qiq n,
Allah siz man tl ri sahibl rin :
qaytarman v insanlar ara-
nda hökm ver rk n dal tl
hökm verm yinizi mr edir.”3 ...
»: – - : -
»: .«
- - .«
.
: . « »:
: .« »
[ : ] .« »
1101. vay t edilir ki, bu Z rr demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb rin ya-
nda ik n o, Uhud da na bax b dedi: “M n ist zdim ki, bu da m nim
üçün q la çevrilsin v m n bu q llardan bir dinar bel üç günd n art q
özümd saxlay m. Yaln z borcumu öd k üçün saxlayaca m dinardan
1 Mülkd n, maldan v s.-d n istifad edilm sinin m hk orqanlar t find n qada an olunmas .
2 Y ni götürdüyü borcu qaytarma a köm k ed r.
hih l-Buxari 410 Borc almaq, borcu qaytarmaq, mlak n h bs
olunmas , v iflasa u ramaq kitab .
ba qa.” Sonra lav edib dedi: “(Mal-dövl ti) çox olanlar n (savab ) az ola-
caq. Mal bu cür v bu cür1 x rcl nl r is istisnad r. (H disi n ql ed n
ibn ihab bunu dey nd ll ri il önün , sa na v soluna i ar etdi.) Onla-
n say is çox azd r.” Sonra o m : “(M n s nin yan na g k) yerin-
qal!”- dey buyurdu v bir q r ir li getdi. Sonra m n bir s s e itdim v
onun yan na getm k ist dim. Lakin onun m dediyi: “M n s nin yan na
k yerind qal!”– sözü yad ma dü dü (v m n yerimd n t rp nm -
dim). O geri qay td qda m n soru dum: “Ya R sulullah, e itdiyim o s s (n
idi)?” Pey mb r soru du: “Do rudan s n e itdin?” M n: “B li!”– dey
cavab verdim. Pey mb r dedi: “(Bu,) C brail idi, m nim yan ma g lib
dedi ki: “Ümm tind n Allaha heç bir eyi rik qo madan öl n h r k s C n-
gir k!”
n dedim: “Filan v filan i ri2 görs bel ?” Pey mb r : “B li!”-
dedi.” ( l-Buxari, 2388)
3-cü f sil. Borcu göz l t rzd : -

öd k
: - - -
[ : ]. .« »
scidd ik n m n onun yan na getdim. (H disi r vay t ed n Misar: “Dey -
n, o, s r-s r3 getdiyini x r vermi dir”– dedi.) Pey mb r m :
ki rük t namaz q l!”– dey buyurdu. H min vaxt onun m borcu var idi.
O, borcunu qaytard , üst lik bir q r d lav etdi4”. ( l-Buxari, 2394)
4-cü f sil. : -
Borcu oldu u halda öl n
kims nin c naz namaz
: »: -
Z®¬« ª© ¨[
[ : ] .«
1 Burada mal-dövl tini s mimi q lbd n Allah yolunda x rcl nl r n rd tutulur.

2
633-cü h dis bax.
3
Burada s r deyildikd duha vaxt n rd tutulur.
4
Pey mb r bunu ona yax q etm k m qs dil vermi dir. Burada s md n söhb t ged bilm z.
Çünki Allah v Onun Pey mb ri s m verm yi d , alma da haram buyurmu dur. Bax: “ l-B ”,
275, 276 v 278; “Ali- mran”, 130; “ n-Nisa”, 161; “ r-Rum”, 39; üst lik yuxar da n ql edilmi 697-ci v
997-ci h disl bax. Abdul-Muhsin Abbad demi dir: “ nsanlar ald qlar borcu qaytard qda üstünd lav
olaraq (h diyy ) verm özl rini öyr dirs r bu riba say lar.”
411
1103. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “El bir mömin
yoxdur ki, m n ona h m bu dünyada, h m d axir td ham dan yax n olma-
m. st yirsinizs , bu ay ni oxuyun: “Pey mb r möminl onlar n özl -
rind n daha yax nd r”1. Odur ki, hans bir mömin v fat etmi v (özünd n
sonra) mal-dövl t qoyub getmi dirs , qoy bu mal-dövl t onun ata t fd n
olan varisl rin çats n. Kimin borcu v ya yetim u aqlar qalm rsa, qoy
nim yan ma g lsinl r2. Çünki onun hamisi m m!” ( l-Buxari, 2399)
5-ci f sil. : -
Mal israf etm yin qada an
olunmas . Uca Allah buyurur:
:
“Allah fitn -f sad sevmir.”3 :
mçinin buyurur: “...mallar
ls zlara verm yin.”4
»: : -
[ : ] .«
1104. Mu ira ibn ob r vay t edir ki, Pey mb r buyurmu dur: “Allah siz-
analar n üzün a olma , q z u aqlar diri-diri yer gömm yi, (borcu
qaytarmaqdan) boyun qaç rma v “ver”– dey k (haqq z olmayan bir
eyi) t b etm yi qada an etmi dir. Habel söz g zdirm yinizi, çox sual
verm yinizi v var-dövl ti israf etm yinizi xo lam r.” ( l-Buxari, 2408)
1
“ l- hzab” sur si, 6.
2
Söhb t borc yiy rind n v yetiml rd n gedir.
3 “ l-B ” sur si, 205.
hih l-Buxari 412 ddia kitab .
-
45 – ddia1 kitab
1-ci f sil. ddiaç lar n m hk : -
ça lmas v müs lmanla
hudinin ç ki si
: -
] .« »:
[ :
1105. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “M n bir adam n ay ni
Pey mb rin oxudu u kimi oxumad e itdim. Onda m n onun lin-
n tutub Pey mb rin yan na apard m. Pey mb r buyurdu: “ kiniz
düz oxuyursunuz. xtilaf etm yin! H qiq n, sizd n vv lkil r ixtilaf et-
mi , (bu s bd n d ) h lak olmu lar.” ( l-Buxari, 2410)
: -
.
»:
[ : ] .«
1106. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) bir müs lmanla bir
hudi bir-biril rini söym ba lad lar. Bu snada müs lman dedi: “Al m-
r içind Muh mm di üstün ed n Allaha and olsun ki...” Y hudi (is cava-
nda bel ) dedi: “Al ml r içind Musan üstün ed n Allaha and olsun ki...”
(Bunu e id nd ) müs lman lini qald b onun üzün bir yumruq vurdu.
Bundan sonra y hudi Pey mb rin yan na gedib müs lmanla onun ara-
nda ba ver nl ri ona dan . Onda Pey mb r müs lman ça b ba
vermi hadis bar sind ondan soru du, o da h r eyi (oldu u kimi) ona da-
. Pey mb r buyurdu: “M ni Musadan üstün tutmay n! H qiq n,
Qiyam t günü bütün insanlar bay lacaq, m n d onlarla birlikd bay laca-
am. Sonra ilk ay lan m n olaca am. (Ay ld qda) gör m ki, Musa (Alla-
n) inin bir q ra ndan tutub. M n bilmir m, o, ham il birlikd bay l-
qdan sonra m nd n qabaq ay lacaq, yoxsa Allah onu müst sna kims r-
n2 ed kdir.” ( l-Buxari, 2411)
1 Haql -haqs z bir fikrin üstünd inad etm k, bir eyi ba qalar na da q bul etdirm çal maq, özün
istinad etdiyi bir keyfiyy tin, sif tin ba qalar t find n d q bul v t sdiqin çal ma, özü haqq nda
böyük fikird olma.
2 Bax: “ z-Zum r”, 68.
413
-
] .
[ :
1107. s r vay t etmi dir ki, (bir d ) bir y hudi bir q n ba iki da n
aras nda qoyub zdi. Q zdan: “S ni kim bu kök sal b, filank smi, yoxsa fi-
lank smi?”– dey soru dular. N hay t, y hudinin ad ç kildikd q z ba il
ar etdi. D rhal y hudini tutub g tirdil r v (o öz lini) etiraf etdi. Bun-
dan sonra Pey mb rin mri il onun ba iki da aras na qoyub zdi-
r.” ( l-Buxari, 2413)
2-ci f sil. : -
ddiaç lar n bir-biril rinin
leyhin dediyi sözl r
»: : -
.«
.« »: . .« »:
( ):
[ - : ].
1108. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim bir
müs lman n mal m nims k m qs dil yalandan and iç rs , Allah n
hüzuruna g yi gün Allah n ona q bi tutar.”
(Bunu e id n) s ibn Qeys dedi: “Vallahi, bu hadis 1 m niml ba -
r. Bel ki, m niml bir y hudinin aras na torpaq m sind mübahis
dü dü v o, (torpa n, m nim oldu umu) inkar etdi. M n bu m ni Pey-
mb rz etdikd Pey mb r m nd n: “D lil-sübutun varm ?”– de-
soru du. M n: “Xeyr!”– dey cavab verdim. Pey mb r y hudiy : “And
iç!”– dey buyurdu. M n dedim: “Ya R sulullah, o, (yalandan) and içib m -
nim mal m nims k.” Bu vaxt Uca Allah (bu ay ni) nazil etdi: “H qi-
n d , Allah il olan hdl rini v andlar ucuz qiym satan k sl r üçün
axir td heç bir pay yoxdur. Qiyam t günü Allah onlar dan rmayacaq,
onlar n üzün baxmayacaq v onlar t miz ç xarmayacaqd r. Onlar üçün
-ac bir zab vard r”2. ( l-Buxari, 2416-2417)
1 1090-c h dis bax.

hih l-Buxari 414 Tap lm ey kitab .
-
46 – Tap lm ey kitab
1-ci f sil. : -
Tap lm mal n yiy si onun
lam tl rini des , onu yiy sin
qaytarmaq g kdir
.« »: : -
»: « »:
[ : ] .«
1109. vay t edilir ki, Ubey ibn K b demi dir: “M n içind yüz dinar olan pul
kis si tapd m v onu Pey mb rin yan na g tirdim. Pey mb r : “Bu
haqda bir il elan et!”– dey buyurdu. M n (bel bir pul kis si) tapd bir
il elan etdim, lakin onun haqq nda m lumat olan bir kims tapa bilm dim.
Sonra Pey mb rin yan na g ldim v o (yen m ): “Bu haqda bir il elan
et!”– dey buyurdu. M n (yen ) bu haqda elan etdim, amma (bir kims ) tapa
bilm dim. M n üçüncü d Pey mb rin yan na g ldikd o buyurdu:
“Pul kis sini v onun ba (özünd ) saxla, (içind ki) pullar say, r yiy -
si tap lsa, (kis ni özün qaytararsan), yox ( r g lm zs ), özün ondan isti-
fad et.” ( l-Buxari, 2426)
2-ci f sil. Yoldan xurma : -

tap lm rsa
»: -
[ : ] .«
1110. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H rd n olur ki,
n ev g lib yata n üstün dü mü bir xurma görür m v onu götürüb
yem k ist yir m. Sonra o xurman n s oldu undan ehtiyat edib onu k -
nara qoyuram.” ( l-Buxari, 2432)
415
-
47 – Haqs zl qla keçiril nl r kitab
1-ci f sil. : -
Haqs zl qlara gör qisas almaq
»: -
[ : ] .«
1111. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Qiyam t gü-
nü) möminl r oddan xilas olduqdan1 sonra C nn tl C nn m aras nda
(C nn yax n bir yerd ) dayand lacaqlar v dünyada (bir-biril rin qar )
etdikl ri haqs zl qlara gör bir-biril rinin haqq öd kl r. N hay t, on-
lar t mizl ndikd n v (günahlardan) azad olduqdan sonra onlara C nn
daxil olma a izn veril k. Muh mm din can lind olan Allaha and olsun
ki, h r biriniz C nn td ki yerini dünyadak m nzilind n daha rahat tapa-
caq.” ( l-Buxari, 2440)
2-ci f sil. : -
Uca Allah n: “Allah n l ti
olsun zal mlara!”2 sözü Z ÏÎ Í Ì Ë [ :
»: : -
.
. :
[ : ] .ZÏÎÍÌËÊÉÈÇÆÅ[ :
1112. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyi-
ni e itdim: “Allah mömini Özün t f yax nla racaq, Özü onu hat edib
qoruyaraq v : “Filan günah (etdiyini) bilirs nmi? Filan günah (etdiyini) bi-
lirs nmi?”– dey soru acaq. (Mömin): “B li, ey R bbim!”– dey cavab ver -
k. N hay t, Allah ona günahlar etiraf etdirdikd v o, öz-özlüyünd
lak oldu unu güman etdikd Allah buyuracaq: “Dünyada s nin günahla-
ört-basd r etdim v bu gün d M n s nin günahlar ba lay ram.”
Sonra ona (içind ) yax ll ri yaz lm bir kitab veril k. Kafir v mü-
nafiql g ldikd is , (onlar n ll rin ) ahid olanlar dey kl r: “Bunlar
bbin iftira yaxanlard r”– dey kl r. Allah n l ti olsun zal mlara!” ( l-
Buxari, 2441)
1 Y ni C nn m üz rind qurulmu körpüd n keçdikd n sonra.

hih l-Buxari 416 Haqs zl qla keçiril nl r kitab .
3-cü f sil. : -
Müs lman müs lmana zülm
etm li v onu (zal ma) t slim
verm lidir
»: -
[ : ] .«
1113. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Müs lman
müs lman n qarda r; ona zülm etm z v onu verm z. Kim qarda n
ehtiyac öd rs , Allah da onun ehtiyac öd r. Kim bir müs lman bir
nt dan qurtararsa, Allah da onu Qiyam t gününün s nt lar n birind n
qurtarar. Kim bir müs lman n eybl rini ört rs , Allah da Qiyam t günü
onun eybl rini ört r.” ( l-Buxari, 2442)
4-cü f sil. : -
st r zal m, ist rs m zlum olsun,
(din) qarda na yard m et!
.« »: : -
[ : ] .« »:
1114. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ st r zal m, ist rs m zlum
olsun (din) qarda na köm k et!” ( shab r) soru dular: “Ya R sulullah,
zluma köm k etm yi ba a dü dük. B s zal ma nec köm k etm liyik?”
Pey mb r buyurdu: “ lind n tutub saxlamaqla!” ( l-Buxari, 2444)
5-ci f sil. : -
Qiyam t günü zülm zülm tl
çevril kdir
[ : ] .« »: -
1115. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t
günü zülm zülm tl çevril kdir.” ( l-Buxari, 2447)
6-c f sil. Birisin zülm etmi : -

adam ondan halall q dil diyi
zaman ona etdiyi zülmü
bildirm lidirmi?
»: -
[ : ] .«
417
1116. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qoy birisinin na-
musuna toxunmaqla v ya ona ba qa bir pislik etm kl zülm etmi adam, bu
gün, dinar v dirh min (fayda verm yi gün) g lm mi n vv l ondan
halall q dil sin. r (Qiyam t günü) onun savab olarsa, etdiyi zülm q r
savab ndan götürül r (v zülm etdiyi adama veril r); yox r savab olmaz-
sa, onda zülm etdiyi adam n günahlar ndan götürülüb onun boynuna qoyu-
7-ci f sil. Haqs zcas na : -

(ba qas n) torpa z bt ed n
kims nin günah
»: : -
[ : ] .«
1117. vay t edilir ki, S id ibn Zeyd demi dir: “M n Pey mb rin bel dedi-
yini e itdim: “Kim (ba qas n) torpa haqs zcas na z bt ets , (Qiyam t
günü) torpa n yeddi qat onun boynuna keç r.” ( l-Buxari, 2452)
»: : -
[ : ] .«
1118. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim (ba qas n) tor-
pa haqs zcas na z bt ets , Qiyam t günü torpa n yeddi qat na gir r.”
l-Buxari, 2454)
8-ci f sil. Bir adam ba qas n bir : -

görm sin izn ver rs , (bunu
etm k ona) caiz olar
-
].
[ :
1119. vay t edilir ki, C demi dir: “Biz b zi iraql larla birlikd M din
olark n biz q tl q üz verdi. O vaxt ibn Zubeyr biz xurma paylay rd . bn
Öm r is bizim yan zdan keçib dey rdi: “Pey mb r iki-iki xurma
götürüb yem yi qada an etmi dir. Ancaq aran zdan birinin dig rind n izn
ist si istisnad r.” ( l-Buxari, 2455)
9-cu f sil. : -
Uca Allah n: “O, n qat
mübahis çidir.”1 sözü ZO N M [ :
[ : ] .« »: -
1 “ l-B ” sur si, 204.

1120. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “( nsanlar aras nda) Alla-
n n nifr t etdiyi adam, n qat mübahis ed ndir.” ( l-Buxari, 2457)
10-cu f sil. : -
Haqs z oldu unu bil -bil
mübahis ed n adam n günah
: -
»
[ : ] .«
1121. Pey mb rin zövc si Ummu S r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey-
mb r hücr sinin qap yan nda mübahis (ed n adamlar n) s sini e itdi
onlar n yan na ç b dedi: “M n sad bir insanam. H rç nd mübahis -
ri dü mü insanlar (mübahis rini çözm k üçün) m nim yan ma g lirl r,
lakin olur ki, biriniz dig rinizd n daha b la tl dan r v m n d onun do -
ru dan hesab edir m. Bu s bd n d hökmü onun lehin ç xar ram.
r m n (s hv n) bir müs lman n haqq ba qa birisin verir ms , slin-
, m n ona C nn m odundan bir parça vermi oluram. (Bundan sonra
is özü bil r,) ist r onu götürsün, ist rs d , t rk etsin.” ( l-Buxari, 2458)
11-ci f sil. Haqs zl a m ruz : -

qalm adam zal n mal
tapsa ondan öz haqq götür
bil r
»: : -
[ : ] .«
1122. vay t edilir ki, Uqb ibn Amir demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb
dedik: “S n bizi (d ) gönd rirs n v biz el insanlar n yan nda qal q ki,
onlar bizi yem qonaq etm k ist mirl r. Bu haqda n dey bil rs n?” Pey-
mb r buyurdu: “ r bir tayfaya qonaq gets niz v onlar sizi qonaq sax-
lasalar, onlar n ziyaf tini q bul edin. Yox r onlar sizi qonaq q bul etm k
ist r, onda onlardan qona a çatacaq pay götürün.” ( l-Buxari, 2461)
12-ci f sil. : -
Heç k s öz qon usuna onun
divar dibind a ac basd rma na
mane olmamal r
.« »: -
[ : ].
419
1123. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Heç k s öz qon u-
suna onun divar dibind a ac basd rma na mane olmamal r.”
Sonra bu Hureyra (onu dinl nl ) dedi: “N üçün siz bu i n boyun
qaç rs z? Vallahi, m n bunu siz daim xat rladaca am.” ( l-Buxari, 2463)
13-cü f sil. Evl rin h tl ri, : -

orada oturmaq, habel yollarda
oturmaq
.« »: -
: « »: .
[ : ] .« »
1124. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yollarda otur-
may n!” ( shab r) dedil r: “Bizim orada oturma z labüddür. Biz oraya
b ancaq (i rimiz bar ) söhb t edirik.” Pey mb r buyurdu: “ r
orada oturma z labüddürs , onda yolun haqq verin.” ( shab r): “N -
dir yolun haqq ?”– dey soru dular. Pey mb r buyurdu: “Nam hr
baxmamaq, (heç k ) ziyy t verm k, salam almaq, yax i ri mr et-
k v pis i rd n ç kindirm k.” ( l-Buxari, 2465)
14-cü f sil. sas yol üstünd ixti- : -

laf dü rs (n etm k laz md r?)
[ : ]. : -
1125. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r hökm vermi dir
ki, r yol üstünd mübahis dü rs , keçid üçün yeddi 1 enind yol
saxlamaq laz md r.” ( l-Buxari, 2473)
15-ci f sil. Soy unçuluq etm yin : -

(ölül ri) eyb r hala salma n
qada an olunmas
[ : ]. : -
1126. vay t edilir ki, Abdullah ibn Yezid l- nsari demi dir: Pey mb r
soy unçuluq etm yi v (ölül ri) eyb r hala salma qada an etmi dir.”
l-Buxari, 2474)

16-c f sil. Mal qorumaq üçün : -

vuru an kims haqq nda
] .« »: : -
[ :
1127. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “M n Pey mb rin be-
dediyini e itmi m: “Mal qorumaq üçün vuru ub (öl n) kims hid-
17-ci f sil. Birinin cam v ya : -

ba qa bir eyi s nd larsa (n
etm li?)
-
.« » :
[ : ].
1128. s r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r zövc rind n birinin evind
idi. Bu snada möminl rin analar ndan1 (ba qa) birisi öz xidm tçisinin vasi-
sil Pey mb taxta kasada pay gönd rdi. Bu vaxt (evind olan zövc -
si) li il qab vurub s nd rd . Lakin Pey mb r qab yap rd v yem yi
onun için qoyub: “Yeyin!”– dedi. Qabdak yem k qurtarana q r Pey m-
r xidm tçini yubatd . Bundan sonra o, (pay ver n zövc sin ) t bir ka-
sa gönd rdi, s nm kasan is özünd saxlad .” ( l-Buxari, 2481)
1 Uca Allah buyurur: “Pey mb r möminl onlar n özl rind n daha yax nd r. Zövc ri is mö-
minl rin analar r...” (“ l- hzab” sur si, 6).
421
-
48 – riklik kitab
1-ci f sil. rzaq mallar nda, : -
qoyulan x rcd v (ba qa) ticar t
mallar nda riklik
: -
.
. .« »:
:
[ : ] .« »
1129. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “(Bir d shab r s rd
ik n onlardan) b zil rinin rzaq mallar azald v onlar (yem k-içm ) möh-
tac qald lar. Odur ki, Pey mb rin yan na g lib öz d rini k sm k
üçün ondan izn ist dil r v o da onlara izn verdi. Sonra onlar Öm rast g l-
dil r v bu haqda ona x r verdil r. Öm r dedi: “D rinizi (k sdikd n)
sonra nec keçin ksiniz?” Bundan sonra Öm r Pey mb rin yan na g lib
dedi: “Ya R sulullah, onlar d rini (k sdikd n) sonra nec keçin kl r?”
Pey mb r buyurdu: “Camaata elan et, art q qalm rzaqlar g tirsinl r.”
Bunun üçün yer bir dö k s rildi v ( shab r) art q qalm rzaqla-
onun için qoydular. ( rza n ham bir yer y ld qdan) sonra Pey-
mb r qalx b dua etdi v (Allahdan) onun b tli olmas dil di. Son-
ra shab rin qablar götürüb g lm yi mr etdi v onlar da g lib rzaq-
dan ist dikl ri q r ovuclay b götürdül r. Sonra Pey mb r buyurdu:
“M n ahidlik edir m ki, Allahdan ba qa (ibad layiq olan) bud yox-
dur v m n Allah n elçisiy m! ” ( l-Buxari, 2484)
»: : -
.«
[ : ]
1130. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ aril rin döyü s- 1
nas nda rza azald qda v ya rd ik n ail rinin yem yi azald qda,
onlar özl rind olan rza n ham bir parçan n üstün y ar, sonra da bir
qabla (h r k s üçün) eyni ölçüd ç k onu öz aralar nda bölü dür rdil r.
Onlar m nd ndirl r, m n d onlardanam.” ( l-Buxari, 2486)
2-ci f sil. : -
Qoyunlar n bölü dürülm si
. : -
1 Y n q bil rind n biri.

hih l-Buxari 422 riklik kitab .
.« »:
» . - -
[ : ] .«
1131. vay t edilir ki, Rafi ibn X dic demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb rl
birlikd zül-Hüleyf olark n camaata acl q üz vermi di. Onlar (döyü )
çoxlu d v qoyun keçirmi dil r. (H min vaxt) Pey mb r arxada
nl rin aras nda idi. Onlar heyvanlar (bir-bir) k sm ba lad lar v qa-
zanlar odun üstün qoydular. (Bir az keçdikd n) sonra Pey mb r g lib
qazanlar bo altma mr etdi. Sonra o, (heyvanlar shab rin aras nda)
payla rd v on qoyunla bir d ni eyni hesab etdi. Bu vaxt d rd n bi-
ri qaçd . (B zil ri) onun dal nca qaçd lar, lakin ona çata bilm yib yor un
dü dül r. Orduda az sayda atl oldu undan (d ni tuta bilm dil r). Ax rda
onlardan biri d ni oxla vurdu v Allah bu d ni dayand rd . Sonra Pey-
mb r buyurdu: “H qiq n, bu heyvanlardan (b zisi) v il ib v i
heyvanlar kimi olmu dur. Odur ki, onlardan hans biri linizd n ç b qaçar-
sa, onu oxla vurun.” M n dedim: “Biz (sabah) dü nl (qar -qar ya) g l-
yimizi gözl yirik (v ya dü nin q fil hücumundan ehtiyat edirik).
Yan zda b çaq da yoxdur (ki, heyvanlar k k). Biz onlar qam la k
bil rikmi?” Pey mb r buyurdu: “(Heyvan n) qan ax lsa v onun üstün-
Allah n ad ç kils , ondan yey bil rsiniz. Lakin di v d rnaqla k sm k
olmaz. Siz bunun niy qada an oldu unu deyim: di sümükdür,1 d rnaq
is h il rin b ça r2”. ( l-Buxari, 2488)
3-cü f sil. : -
rikl m xsus mallar n dal tli
kild qiym tl ndirilm si
»: -
[ : ] .«
1132. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim öz köl sini qis-
n azad ed rs , öz mal ndan rikinin pulunu öd kl köl ni tam azad
etm lidir. r onun öd pulu yoxdursa, onda köl ni dal tli kild
qiym tl ndirm li, sonra da köl ni gücü çatd bir i i tm lidir. 3” ( l-
Buxari, 2492)
1 Di vasit sil heyvan laz mi qaydada k sm k mümkün olmad ndan Pey mb r bunu qada an
etmi dir.
2 H il r kafir oldu undan Pey mb r shab rin onlara ox amama buyurmu dur.
3 r bir adam n rikli köl si varsa v bu köl ni azad etm k ist yirs , onda h min adam öz pay na
dü n hiss ni azad etm kl yana dig r yar na gör öz mal ndan götürüb rikinin haqq öd lidir.
ni riki il birlikd köl ni qiym tl ndirm li v d rin yar rikin öd lidir ki, köl ni azad ed
bilsin. Pulu olmad t qdird is köl ni gücü çatd i rd i dib zind ald pulu rikin öd -
kl onu tam kild azad etm lidir.
423
4-cü f sil. : -
Bölgü apar ld zaman pü k
atmaq olarm ?
»: -
.
[ : ] .«
1133. Nom n ibn B ir r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah n qoydu-
u hüdudlar qoruyanlar n v onu a anlar n hal , g miy minm k üçün pü k
atd qdan sonra bir qismi g minin göy rt sin , dig rl ri d g minin a m r-
sin yerl mi bir toplumun hal na b nz yir. (Onlar d nizd olduqlar
zaman) a dak lar su ist dikd g minin göy rt sin qalx b yuxar dak lar n
aras ndan keçir (v onlar narahat edirl r). Onda a dak lar deyirl r: “G -
lin, g mini de ib buradan su götür k v yuxar dak lara ziyy t verm k.”
r yuxar dak lar onlar n özba nal q etm sin göz yumsalar, (g mi bata-
caq v ) ham h lak olacaq; yox r bunun qar alsalar, onda h m öz-
ri, h m d a dak lar xilas olacaqlar.” ( l-Buxari, 2493)
5-ci f sil. : -
Yem v ba qa eyl rik
olmaq
-
. .« »: . :
[ - : ].
1134. Pey mb ri görmü ( shab rd n biri) Abdullah ibn Hi am r vay t
etmi dir ki, anas Zeyn b bint Humeyd onu Pey mb rin yan na apar b
dedi: “Ya R sulullah, bunun bey tini q bul et!” Pey mb r : “O h bala-
cad r1”– dedi v onun ba s allay b onun üçün dua etdi.
(Zuhra ibn M d2 demi dir:) “Abdullah ibn Hi am bazara gedib yem k
alard . (H min vaxt) ibn Öm r v ibn Zubeyr ona rast g ldikd : “Bizi (yem -
yin ) rik et! Ax Pey mb r s nin üçün b t dil yib”– dey r, o da onla-
yem yin rik ed rdi. H rd n el olurdu ki, o, bir d (yükü q r r-
zaq) ld edib onu ev yollay rd . ( l-Buxari, 2501-2502)
1 O vaxt Abdullah n alt ya var idi.

2 Zuhra ibn M d Abdullah n n sidir.
hih l-Buxari 424 Girov kitab .
-
49 – Girov kitab
1-ci f sil. : -
Girov qoyulmu minik
1
heyvan na minm k, sa mal

heyvan da sa maq (caizdir)
»: : -
[ : ] .«
1135. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Minik) heyvan gi-
rov qoyulmu dursa, (girov qald müdd t rzind ) ona ç kil n x rcin mü-
qabilind onu minib sürm k olar. Sa mal heyvan girov qoyulmu dursa, (gi-
rov qald müdd t rzind ) ona ç kil n x rcin müqabilind onu sa maq
olar. X rcl ri is heyvan min n v südünü iç n kims öd lidir.” ( l-Bu-
xari, 2512)
2-ci f sil. : -
Girov qoyanla girov götür n
aras nda ixtilaf dü rs
[ : ]. -
1136. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r hökm vermi dir ki, ittiham
olunan adam and içm lidir”2. ( l-Buxari, 2514)
1Borc al nan pul v s. müqabilind t minat üçün veril n ey.

2 r iddiaç d lil-sübut olmadan bir kims qar ittiham ir li sür rs , o zaman ri gör
mütt him and içm li, bel likl d , özün qar olan iddian inkar etm lidir. lav olaraq 1090-c v 1108-ci
disl bax.
425
-
50 – Köl azad etm kitab
1-ci f sil. : -
Köl azad etm v bunun f zil ti
bar deyil nl r
»: -
[ : ] .«
1137. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim bir müs lman
köl likd n azad ed rs , onun (azad olan n) h r bir zas na gör , Allah azad
ed n adam n bir zas C nn m odundan xilas ed r.” ( l-Buxari, 2517)
2-ci f sil. Hans köl ni azad : -

etm k daha yax r?
.« »: : -
»: . .« »:
] .« »: . .«
[ :
1138. vay t edilir ki, bu Z rr demi dir: “M n Pey mb rd n soru dum:
“Hans l daha f zil tli say r?” O buyurdu: “Allaha iman g tirm k v
Onun yolunda cihad etm k.” M n soru dum: “Hans köl ni azad etm k da-
ha yax r?” O buyurdu: “ n bahal v sahibi üçün n d rli olan .” M n
soru dum: “ r bunu ed bilm m?” O buyurdu: “Bir i gör n adama kö-
k et v ya i i bacarmayan adam n i ini gör.” M n soru dum: “ r bunu
da ed bilm m?” O buyurdu: “ nsanlara pislik etm kd n ç kin. Bel ets n,
bu, s nin özün verdiyin bir s olar.” ( l-Buxari, 2518)
3-cü f sil. : -
ki n m xsus köl nin v ya
bir neç orta n k nizinin azad
edilm si bar
»: -
] .«
[ :
hih l-Buxari 426 Köl azad etm kitab .
1139. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim öz
rikli köl sini azad ed rs , özünd d köl nin d ri q r pul varsa, kö-
ni dal tli kild qiym tl ndirm li, sonra da rikl rin onlar n paylar
öd kl köl ni tam azad etm lidir. ks t qdird is onun yaln z öz pay na
dü n hiss sini azad etmi olur.1” ( l-Buxari, 2522)
4-cü f sil. S hv n v ya unudaraq : -

köl azad etm k, qad bo amaq
ya ba qa bu kimi i r görm k
»: : -
[ : ] .«
1140. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m (v d
etmi dir ki,) ümm tim (mü yy n) bir l etm yinc v ya bir söz dan ma-
nca, q lbl rin g n v sv gör onlar c zaland rmayacaqd r.” ( l-
Buxari, 2528)
5-ci f sil. nsan n öz köl sini azad : -

etm niyy t ed k onun Allaha
xsus oldu unu bildirm si,
üst lik ba qalar buna ahid
olma a ça rmas
-
.« »:
: .
[ : ]
1141. vay t edilir ki, bu Hureyra öz köl si il birlikd müs lman olmaq
üçün (M din ) ged rk n yolda bir-biril rini itirdil r. (Bir müdd t) sonra
bu Hureyra Pey mb rin yan nda oturark n köl si g lib ç xd . Pey m-
r dedi: “Ey bu Hureyra, xidm tçin g lib ç xd !” bu Hureyra dedi:
“S ni ahid tuturam ki, o, azadd r.”
min vaxt bu Hureyra dedi:
uzun, nec d a r bir gec idi,
Küfr m ml tind n, o bizi xilas etdi.
l-Buxari, 2530)
1 1132-ci h dis bax.

427
6-c f sil. Mü riki azad etm k : -
] .« »: :
[ :
1142. vay t edilir ki, H kim ibn Hizam cahiliyy t dövründ yüz köl azad
etmi v yüz d paylam 1. Habel müs lman olduqdan sonra da yüz
paylad v yüz köl azad etdi.

(H kim) demi dir: “M n Pey mb dedim: “Ey Allah n elçisi! M -
nim cahiliyy t dövründ etdiyim yax qlar bar n dey bil rs n?” Pey-
mb r buyurdu: “S n olub-keç n yax qlarla b rab r müs lman ol-
dun!” ( l-Buxari, 2538)
7-ci f sil. bl r aras nda köl : -

sahib olan kims r
-
[ : ].
1143. Abdullah ibn Öm r r vay t etmi dir ki, Pey mb r (müs lmanlar n
üstün hücum etm haz rla an) B ni Müst liq q bil sin , onlar x rsiz
ik n hücum etdi. H min vaxt onlar n mal-qaras suvatda su içirdi. Pey m-
2
r onlar n döyü çül rini öldürdü, qad nlar v u aqlar sir götürdü.
Cuveyriyaya da m hz bu döyü sahib oldu.3 ( l-Buxari, 2541)
: -
.« »: .« »:
[ : ] .« »: .
1144. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb rin B ni T mim
bil si haqq nda dediyi üç eyi e itdiyim günd n b ri m n bu q bil ni sevi-
m. M n onun bel dediyini e itdim: “Ümm tim içind d ccala qar n s rt
müqavim t göst n onlar olacaq.” H mçinin onlar n verdiyi s g tirildi-
yi zaman Pey mb r demi dir: “Bu, bizim adamlar n s sidir.” (Üçün-
cüsü d budur ki,) Ai nin bu q bil n olan bir cariy si var idi. Pey mb r
(Ai ) buyurmu du: “Onu azad et. Çünki o, smailin n slind ndir!” ( l-
Buxari, 2543)
1 H kim ibn Hizam bu d ri insanlara onlar n müv qq ti istifad si üçün ver rdi.
2 Çaydan, arxdan v s.-d n su götürül n, habel mal-qaran n su içdikl ri dayaz yer.
3 Cuveyriya bint l-Haris Pey mb rin zövc sidir.
hih l-Buxari 428 Köl azad etm kitab .
8-ci f sil. Köl qar t bbür : -

göst rm yin, habel ona “qulum
ya k nizim” dem yin
nilm si
»: -
[ : ] .«
1145. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizl rd n heç k s
(köl ): “R bbin yem k ver”, “R bbin d st maz alma a köm k et”, “R b-
bin su ver”– dem sin; qoy: “m nim a am”, “m nim himay dar m”– desin.
Habel heç k s: “qulum”, “k nizim”– dem sin; qoy: “o lum”, “q m”, “ay
aq”– desin1”. ( l-Buxari, 2552)
9-cu f sil. (Sizl rd n birinin) : -

xidm tçisi ona yem k g tir rs
»: -
[ : ] .«
1146. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birinizin xidm t-
çisi ona yem k g tirdiyi zaman r onu yan nda oturtmasa, qoy ona bir v
ya iki loxma yem k versin. Çünki bunu o haz rlam r.” ( l-Buxari, 2557)
10-cu f sil. Köl ni vurduqda : -

onun üzün vurmamaq haqq nda
[ : ] .« »: -
1147. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir adam ) vurdu-
unuz zaman üzün vurmay n!” ( l-Buxari, 2559)
11-ci f sil. Özünü azad etm k : -

ist n köl hans rtl ri
qoymaq olar
-
.
1 Bütün bunlar köl il a a aras ndak müraci tl aiddir.

429
»: .« »:
[ : ] .«
1148. vay t edilir ki, B rir Ai nin yan na g lib, ondan vv lc n yaz l-
müqavil sas n a as na mü yy n m bl pul öd yib onu köl lik-
n azad etm sini xahi etdi. H min vaxt o, (mü yy n edilmi puldan) h
heç bir ey öd mi di. Ai ona dedi: “A alar n yan na qay t, (gör) r
onlar, müqavil yaz lm m bl i öd yim t qdird a al q hüququnu
verm raz rlarsa, (pulu) öd yim.” B rir (Ai nin t klifini) a ala-
na bildirdikd onlar raz q verm dil r v dedil r: “ r o, savab qazan-
maq m qs dil s nin yerin pul verm k ist yirs , versin; (lakin) s a al q
etm k yen biz aid olacaq.” Ai bunu Pey mb x r verdikd , Pey-
mb r ona buyurdu: “S n onu al v azad et! A al q etm k ancaq (köl ni)
azad ed n kims aiddir.” Sonra Pey mb r (camaat n qar nda) aya a
qalx b dedi: “N üçün b zi adamlar Allah n Kitab nda olmayan rtl r qo-
yurlar. H r kim Allah n Kitab nda olmayan bir rt qoyarsa, bu rt keç rli
say lmaz. H tta yüz d rt k ss bel . Allah n rtl ri daha do ru v daha
etibarl r.” ( l-Buxari, 2561)
hih l-Buxari 430 diyy etm yin f zil ti v buna t viq
etm k kitab .
-
51 – H diyy etm yin f zil ti v buna t viq etm k kitab
1-ci f sil. : -
diyy etm yin f zil ti
.« »: -
[ : ]
1149. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ey müs lman qa-
nlar! Qoy heç bir qad n öz qon usuna qoç d rna olsa bel (h diyy ver-
yi) ay b hesab etm sin.” ( l-Buxari, 2566)
-
.
[ : ].
1150. vay t edilir ki, Ai Urvaya demi dir: “Bac m o lu! Olurdu ki, biz bir
hilal görür, sonra yen bir hilal görür, h tta iki ayda üç hilal1 görürdük,
(lakin bu müdd t rzind ) Pey mb rin evl rind od qalanm rd .2” (Urva
dedi:) “M n soru dum: “Xalacan, b s n il dolan rd z?” O dedi: “Xurma
su il . Bundan ba qa Pey mb rin nsardan olan qon ular var idi. On-
lar n da sa mal d ri v qoyunlar var idi. Onlar bu heyvanlar n südün-
n Pey mb h diyy ed r, o da onu biz içird rdi.” ( l-Buxari, 2567)
2-ci f sil. : -
Balaca bir h diyy
»: -
[ : ] .«
1151. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M ni qoyun aya
yem d t ets r, ged m; m qoyun aya h diyy ets r, q bul
ed m.” ( l-Buxari, 2568)
1 Y ni üç ay rzind .
2 Ai dem k ist mi dir ki, aylarla Pey mb rin evl rind isti yem k bi irilm zdi.
431
3-cü f sil. : -
Ovlanm (heyvan) h diyy
verils , onu q bul etm k
-
]. : . -
[ :
1152. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) biz M rruz-Z hranda1 olar-
n bir dov an hürküdüb qaç rtd q v camaat onun dal nca qaçma a ba la-
, lakin (onu tuta bilm yib) yorulub ld n dü dül r. M n ona çat b onu tut-
dum, sonra da onu bu T lh nin yan na g tirdim. O, dov an k sdi v arxa
ayaqlar (v ya budunu) Pey mb gönd rdi. O da bu (h diyy ni) q -
bul etdi.”
Dig r r vay td deyilmi dir: “.... o da ondan yedi.” ( l-Buxari, 2572)
4-cü f sil. H diyy ni q bul : -

etm k
-
.
[ : ].
1153. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d ) ibn Abbas n xalas Pey-
mb qurut, ya v bir neç k rt nk h diyy gönd rdi. Pey mb r
qurutu v ya yedi, k rt nk ri is xo lamad na gör q ra a qoydu.”
bn Abbas dedi: “(B zil ri) Pey mb rin süfr si ba nda k rt nk ri
yedil r. r haram olsayd , onlar Pey mb rin süfr si ba nda yeyilm z-
. : -
[ : ] .« . .
1154. bu Hureyra r vay t edir ki, (h r d ) Pey mb yem k g tirildikd
o bunun h diyy , yoxsa s oldu unu soru ard . “S dir”– des ydi-
r, o, shab rin : “Yeyin!”– dey r, özü is yem zdi. “H diyy dir”– des y-
dil r, lini uzad b shab ri il birlikd yey rdi.” ( l-Buxari, 2576)
.« »: : -
[ : ]
1155. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) Pey mb t
tirdil r v : “(Bu,) B rir s olaraq verilmi dir”– dedil r. Pey m-

etm k kitab .
r buyurdu: “Bu, onun üçün s , bizim üçün is h diyy dir.” ( l-Bu-

xari, 2577)
5-ci f sil. Dostuna h diyy ver- : -

k üçün onun öz zövc rind n
ancaq b zisinin yan nda qalaca
günü gözl n kims
. .
. . .
»: . .
. .«
. .
. . . .« »:
. .
: .
[ : ] .« »
1156. Ai n r vay t edilir ki, Pey mb rin zövc ri iki d st ayr lm -
lar. Bir d st Ai , H fs , S fiyy , S ud , o biri d st is Ummu S -
v Pey mb rin dig r zövc ri idi. Müs lmanlar Pey mb rin
Ai ni çox sevdiyini bilirdil r. Odur ki, birisi Pey mb h diyy verm k
ist dikd , Pey mb r Ai nin evind gec yi gün yeti k gözl -
r, n hay t, Pey mb r Ai nin evin g ldikd h diyy ni ona gönd r-
di. Bel olduqda Ummu S nin d st sind ki qad nlar ona dedil r: “Pey-
mb rl dan , camaata desin ki, kim Pey mb h diyy verm k is-
yirs , (bunu t xir salmas n), – Pey mb rin zövc rind n hans birinin
evind olursa olsun, – (h diyy ni ona) gönd rsin.” Ummu S onlar n
dediyini Pey mb çatd rd , lakin o heç n dem di. Onlar Ummu S -
n (onun n cavab verdiyini) soru duqda o dedi: “O m heç n dem -
di.” Onlar Ummu S : “Onunla (bir d ) dan !”– dedil r. Pey mb r
Ummu S nin yan na g ldikd o yen (bu haqda) onunla dan , lakin
o yen heç n dem di. Onlar Ummu S n (onun n cavab verdiyini)
433
soru duqda o dedi: “O m heç n dem di.” Onda onlar dedil r: “O s

-yoxunu bildir k ondan l ç km !” Pey mb r Ummu S nin
yan na g ldikd o yen (bu haqda) onunla dan . (Bu d ) Pey mb r
ona dedi: “Ai gör m ziyy t verm yin! H qiq n, Ai n ba qa
heç bir zövc min yan nda m v hy nazil olmam r.” Ummu S de-
di: “S ziyy t verdiyim gör Allaha tövb edir m, ya R sulullah!”
Sonra o qad nlar Pey mb rin q Fatim ni ça b onu Pey mb -
rin yan na gönd rdil r ki, (ona) desin: “Zövc rin s ni Allaha and verib
xahi edirl r ki, onlarla, bu B krin q il davrand n kimi davranasan.”
Fatim bunu Pey mb dey nd o dedi: “Q m, m n sevdiyimi s n
sevmirs nmi?” Fatim : “ lb tt (sevir m)”– dey cavab verdi, sonra da qa-
nlar n yan na qay b (Pey mb rin dediyini) onlara x r verdi. Onlar
(Fatim ): “Onun yan na qay t!”– dedil r. Lakin o qay tmad . Bel olduqda
onlar Zeyn b bint C i onun yan na gönd rdil r. Zeyn b onun yan na g -
lib çox s rt kild : “Zövc rin s ni Allaha and verib xahi edirl r ki, onlar-
la, ibn bu Quhaf nin q il davrand n kimi davranasan”- dedi, sonra da
sini qald raraq Ai a r sözl r dem ba lad . H min vaxt Ai (bir q -
raqda) oturmu du. Pey mb r ona bax rd ki, görsün onun cavab ver -
k, ya yox. Ai onun cavab verm ba lad v n hay t, onu susdurdu.
Onda Pey mb r Ai bax b dedi: “O, h qiq n d , bu B krin q -
r!” ( l-Buxari, 2581)
6-c f sil. Veril n h diyy n : -

imtina etm k
[ : ]. -
1157. s r vay t edir ki, Pey mb r heç vaxt tird n imtina etm zdi. ( l-
Buxari, 2582)
7-ci f sil. H diyy ver bir ey : -

z verm k
[ : ]. : -
1158. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r h diyy ni götür r v
(onu ver n adama) bir ey h diyy ed rdi.”( l-Buxari, 2585)
8-ci f sil. : -
diyy verdikd ahid tutmaq
-
.
etm k kitab .
»: . .« »: .
[ : ]. .«
1159. vay t edilir ki, Nom n ibn B ir minb rd ik n demi dir: “(Bir d )
atam m bir h diyy verdi. Lakin (anam) Amra bint R vaha (ona): “S n
Pey mb ri ahidlik etm ça rmay nca m n buna raz q ver n deyi-
m”– dedi. Onda atam Pey mb rin yan na g lib dedi: “M n Amra bint
vahadan olan o luma h diyy verdim. Lakin (yolda m) m nd n s ni bu-
na ahid tutma ist di, ya R sulullah.” Pey mb r soru du: “O biri öv-
ladlar na da bu cür h diyy verdinmi?” (Atam): “Xeyr!”– dey cavab verdi.
Onda Pey mb r buyurdu: “Allahdan qorxun v övladlar za (olan mü-
nasib td ) dal tli olun!” Bundan sonra (atam) qay b h diyy sini geri gö-
türdü. ( l-Buxari, 2587)
9-cu f sil. : -
Ki inin öz qad na, qad n da öz
rin h diyy verm si
] .« »: : -
[ :
1160. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Verdiyi h diyy ni
geri götür n adam, qusduqdan sonra qay b qusdu unu yey n it b nz -
yir.” ( l-Buxari, 2589)
10-cu f sil. Qad n rind n ba qa : -

birisin h diyy verm si v ri sa
ik n öz köl rini azad etm si
-
»: . .« »:
[ : ] .«
1161. vay t edilir ki, Meymun bint l-Haris Pey mb rd n izn almam
bir k niz azad etdi. Pey mb r Meymun nin evind gec yi gün onun
yan na g ldikd , o, Pey mb dedi: “X rin var, ya R sulullah, m n öz
nizimi azad etmi m?” Pey mb r soru du: “Do rudan bel etmis n?”
O: “B li!”– dedi. Onda Pey mb r buyurdu: “H rgah s n onu öz day lar -
na1 vers ydin, s nin mükafat n daha böyük olard .” ( l-Buxari, 2592)
1 Burada Meymun nin day lar n rd tutulur.

435
: -
[ : ].
1162. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r s ç xmaq ist dikd
zövc ri aras nda pü k atard . Pü k kim dü ydi, onu özü il s apa-
rard . Habel , h r bir qad üçün bir gün v gec ay rm .1”
(H disi dan an ravi demi dir): “Yaln z S ud bint Z m'adan ba qa – o,
Pey mb rin raz qazanmaq üçün öz növb sini Pey mb rin zöv-
si Ai h diyy etmi di.” ( l-Buxari, 2593)
11-ci f sil. (H diyy veril n) kö- : -

ni v mlak nec q bul etm li
: -
. .
[ : ]. .« »:
1163. vay t edilir ki, Misv r ibn M xr demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
kaftanlar ( shab
2 ) paylad v M xr heç bir ey verm di. M x-
(m ) dedi: “O lum, ged k Pey mb rin yan na.” M n onunla bir-
likd (Pey mb rin yan na) getdim. (Atam m ): “ ri gir, onu ça r”- de-
di. M n Pey mb ri ça rd m v o, ynind h min kaftanlardan biri ata-
n qaba na ç xd v : “Bunu s nin üçün saxlam q”– dey buyurdu. (M x-
) kaftana baxd v : “M xr raz qald 3”– dedi.” ( l-Buxari, 2599)
12-ci f sil. Geyinilm si b nil- : -

n geyimi h diyy etm k
: -
.« »: .« »:
[ : ]. . .
1164. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) Pey mb r q Fati-
nin evin g ldi, lakin iç ri daxil olmad . li ev g ldikd Fatim bunu
ona bildirdi, o da Pey mb rd n (bunun s bini) soru du. (Pey mb r )
buyurdu: “M n onun qap nda r ngb ng nax p rd gördüm.” Sonra da
lav edib dedi: “Dünya hara, m n hara?!” Bundan sonra li g lib (onun
dedikl rini) Fatim x r verdi. Fatim dedi: “Qoy o m buna dair n is-
1 Y ni günd lik olaraq h r gec bir zövc sinin yan nda qalard .
2 Uzun kli q dim k ndli paltar .
3 Yaxud ehtimal edilir ki: “...Pey mb r ona bax b: “M xr raz qald ?”- dey soru du.”
etm k kitab .
yirs , onu mr etsin, (m n onun dediyi kimi ed m).” Pey mb r buyur-

du: “Bunu filank – ail sinin ehtiyac olan birisin gönd r.” ( l-Buxari, 2613)
. : -
[ : ]
1165. vay t edilir ki, li demi dir: “Pey mb r m ip kd n olan mil mil
parçadan tikilmi bir paltar h diyy etdi v m n d onu ynim geyindim.
Lakin sonra onun q bl ndiyini gördüm v paltar iki yer bölüb qad nlar -
ma1 verdim.” ( l-Buxari, 2614)
13-cü f sil. : -
Mü rikl rd n h diyy q bul
etm k
»: : -
.«
. .« - - »:
[ : ]. .
1166. vay t edilir ki, Abdur-R hman ibn bu B kr demi dir: “Bir d biz –
yüz otuz n r Pey mb rl bir yerd olark n Pey mb r soru du:
“Yan nda yem yi olan varm ?” Bu vaxt bir n rin (xurcunundan) bir saa un
xd v bundan x mir yo ruldu. Sonra hündürboylu, saçlar da q halda
olan bir mü rik bizim yan za g ldi v özü il qoyun sürüsü g tirdi. Pey-
mb r soru du: “Sat rsan, ya h diyy verirs n?” O: “Xeyr, sat ram!”- de-
di. Onda Pey mb r ondan bir qoç ald v (ondan) yem k bi irildi. Sonra
Pey mb r onun içalat q zartma mr etdi. Allaha and olsun ki, Pey-
mb r bu içalatdan yüz otuz n rin h r birin verdi. Orada olanlar n pa-
özl rin verdi, olmayanlar n pay is ay b saxlad . Qalan ti d iki
qaba qoydu. Ham z (ondan) yeyib doyduq. Ax rda iki qab yem k art q
qald . Onu da d yükl dik.” ( l-Buxari, 2618)
14-cü f sil. : -
Mü rikl h diyy verm k
: -
[ : ] .« »: :
1 Burada o, zövc sini v qohum- qr bas ndan olan qad nlar q sd edir.
437
1167. vay t edilir ki, sma bint bu B kr demi dir: “Pey mb rin zama-
nda anam mü rik oldu u halda m nim yan ma g ldi. M n bu m il
ba Pey mb müraci t etdim v dedim: “Anam g lib, ona qay gös-
rm yimi ist yir. M n onunla laq saxlaya bil mmi?” O: “B li, laq sax-
laya bil rs n”– dedi.” ( l-Buxari, 2620)
15-ci f sil -
-
.
[ : ]. .
1168. vay t edilir ki, Abdullah ibn Ubeydullah ibn bu Muleyk demi dir: “ bn
Cudan n azad etdiyi Suheyb o ullar iddia edirdil r ki, Pey mb r Su-
heyb iki ev v bir hücr ba lam r. M rvan soru du: “Sizin dediyinizi
kim t sdiq ed bil r?” Onlar dedil r: “ bn Öm r!” Sonra M rvan ibn Öm ri
ça rd v o t sdiq etdi ki, Pey mb r Suheyb iki ev v bir hücr ba la-
r. Bel likl , M rvan onun ahidliyini sas götürüb onlar n lehin hökm
16-c f sil. : -
“Umra” v “ruqb ”1 deyil n
diyy ri verm k
[ : ]. : -
1169. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Pey mb r hökm etmi dir ki, “umra”
diyy si, onun verildiyi adama m xsusdur.” ( l-Buxari, 2625)
17-ci f sil. : -
Toy gec si g lin üçün burovuz2
paltar almaq
: -
[ : ].
1 Bu, islamaq rki dövrd bl r aras nda yay lm h diyy üslubudur. “Umra” bel idi ki, bir n r
ba qa birisin ömürlük olaraq bir mülkü h diyy ed rdi v r bu adam ölürdüs , h diyy yenid n
sahibin qaytar rd . “Ruqb ” d bel idi ki, bir n r ba qa birisin h diyy etm k ist dikd dey rdi:
“M n bu evi s ömürlük h diyy edir m. r m n birinci öls m, ev s nin olsun, yox r s n m nd n
vv l öls n, ev yenid n m nim olacaq.” T fl rd n h r biri dig rinin ölümünü gözl diyin gör bu növ
diyy qada an edilmi dir.
2 Qaytar lmaq rti il al nan; müv qq ti istifad üçün al nan.
etm k kitab .
1170. vay t edilir ki, ym n demi dir: “(Bir d ) m n Ai nin (hücr sin )
daxil oldum. H min vaxt onun ynind qiym ti be dirh m olan qal n par-
çadan bir paltar var idi. O (m ) dedi: “Ba qald r cariy 1 bax! O, bu
paltar evin içind geyinm yi özün s rm r. (Yad mdad r ki,) Pey m-

rin dövründ m nim bel bir paltar m var idi. M din zifaf2 gec si
üçün b nm k ist n el bir qad n yox idi ki, m x r gönd rib o pal-
tar burovuz ist sin.” ( l-Buxari, 2628)
18-ci f sil. Ehtiyac olan adama : -

müv qq ti istifad etm k üçün
mal-mülk verm yin f zil ti
- - -
[ : ].
1171. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Mühacirl r M kk n M di-
g ldikd onlar n heç n yi yox idi. nsar n is kin sah ri v mülkl ri
var idi. Onda nsar öz kin sah rini mühacirl rl bölü dü v bu sah ri
onlara o rtl verdi ki, onlar bu kin sah rind i yib a aclara qulluq et-
sin, nsar da h r il götürdüyü m hsulun yar onlara versin.”
sin anas Ummu Suleym, bu T lh nin o lu Abdullah n da anas idi.
O vaxt Ummu Suleym Pey mb bir neç xurma a ac verdi. Pey m-
r d onu azad etdiyi cariy sin – Usam ibn Zeydin anas Ummu y-
verdi.
s demi dir: “Pey mb r xeyb rlil rl döyü ü ba a çatd b M di-
qay td qdan sonra mühacirl r nsar n verdikl ri a aclar özl rin qay-
tard lar. H mçinin Pey mb r Ummu Suleymin a aclar özün qaytar-
. Bunlar n yerin Pey mb r öz xurma ba n bir hiss sini Ummu y-
verdi” ( l-Buxari, 2630).
»: : -
[ : ] .«
1172. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q rx yax q
var ki, bunlar n n üstünü, ehtiyac olan kims (müv qq ti olaraq südün-
n istifad etm k üçün) sa mal keçi verm kdir. H r kim savab (Allah-
dan) umaraq v v d olunan t sdiq ed k bu yax qlardan birini yerin
yetirs , Allah bunun say sind onu C nn daxil ed r.” ( l-Buxari, 2631)

2 B yin q z ota na girdiyi birinci gec .
439
-
52 – ahidlik etm kitab
1-ci f sil. : -
ahidlik etm ça lan adam
haqs z yer ahidlik etm lidir
»: -
[ : ] .«
1173. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ n xeyirli
insanlar m nim dövrümd ya ayan insanlard r1; sonra onlar n ard nca g -
nl r, sonra da onlar n ard nca g nl rdir. Sonra el bir n sil g k ki, on-
lardan h r birinin ahidliyi and , and da ahidliyini qabaqlayacaqd r. 2”
l-Buxari, 2652)
2-ci f sil. : -
Yalandan ahidlik etm k
haqq nda deyil nl r. Uca Allah
buyurur: “Onlar yalandan a `_^ :
ahidlik etm z, la la m clisin
rast g ldikd oradan l yaq tl fe dcb
ötüb keç rl r.”3
: . . .« »: : -
.« »: .« »
[ : ].
1174. bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r üç d : “Siz günahlar n n böyü-
yü bar x r verimmi?”– dey soru du. shab r: “B li, ya R sulallah!”–
dey cavab verdil r. Pey mb r : “Allaha rik qo maq v valideynl rin
üzün a olmaqd r”– dedi. (Bunu dey nd ) o söyk nmi di; sonra qalx b otur-
du v : “yalan söz dan maqd r”– dedi. O bunu dalbadal o q r t krar etdi ki,
biz (bir-birimiz ): “N olayd , susayd !”– dedik” . ( l-Buxari, 2654)
4
1 Burada möminl r n rd tutulur.

2 Onlar çal acaqlar ki, n yin bahas na olursa-olsun, öz ist kl rin nail olsunlar. Buna gör d yalandan
and içm kd n v ahidlik etm kd n ç kinm kl r.
3 “ l-Furqan” sur si, 72.
4 Onlar Pey mb rin hal na yand ndan, o h canlanmas n dey bel dedil r.
hih l-Buxari 440 ahidlik etm kitab .
3-cü f sil. Kor adam n ahidlik : -

etm si, gördüyü i ri, onun ev-
nm si, k bin k sm si, al -
veri m ul olmas , verdiyi
azan n v dig r i rd i tirak
etm sinin m qbul say lmas ,
habel s sl t yin edil n eyl r
»: : -
[ : ] .«
1175. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb r bir n rin
scidd (Quran) oxudu unu e idib dedi: “Allah ona r hm etsin! O, m
filan sur n unutdu um1 filan, filan ay ri xat rlatd .” ( l-Buxari, 2655)
»: -
[ : ] .« »: . .«
1176. Ai r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r m nim evimd gec namaz
lark n m scidd namaz q lan Abbad n s sini e itdi v dedi: “Ey Ai ,
bu Abbad n s sidirmi?” M n: “B li!”– dedim. Onda Pey mb r dedi:
“Allah m, Abbada r hm et!” ( l-Buxari, 2655)
4-cü f sil. : -
Qad nlar n b zil rinin dig r-
rin dal tl ahidlik etm si
: -
1 Aliml rin yekdil fikrin sas n Pey mb r Allah n ist yi il h r hans bir ay ni unuda bil r, lakin
bu hal davaml ola bilm z. Bu deyil nl ri a dak ay il sasland rmaq olar:
Uca Allah buyurur: “Biz s Quran el oxumaq imkan ver yik ki, o, s nin yad ndan ç xmayacaq.
Yaln z Allah n ist diyind n ba qa.” “ l- la” sur si, 6-7.
441
.« »:
.« »:
.
»: .
.«
.
»:
.«
.
- -
»: - -
.«
. .
. .
.
` _ ^ ] \[ Z [ :
Za
.« »:
[ .
Z'&%$#" !
: .
Zd c[ : ZM L K J I H [
.
.« »:
[ : ].
1177. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r s ç xmaq ist dikd
zövc ri aras nda pü k atard . Pü k kim dü ydi, onu da özü il s apa-
rard . Döyü rin birind o yen bizim aram zda pü k atd v bu d pü k
dü dü. M n onunla birg s ç xd m. H min vaxt art q hicab ay si
nazil olmu du. (Bu s bd n d ) m ni k cav nin1 iç risind apard lar. (Yol
boyu laz m g ldikc ) m ni k cav il birg yer endirirdil r. S rimiz bel
davam etdi. N hay t, Pey mb r döyü ü ba a vurub geri qay td . Biz
din yax n bir yerd (dinc lm k üçün) dayand q. Pey mb r orada
gec yib s ç xma mr etdi. Camaat yola dü haz rla ark n
n (t bii ehtiyac r f etm k üçün kba na su ba na ç xd m v ) qo un-
dan uzaqla m. Ehtiyac öd yib qo unun yan na qay td qda, yolda limi
sin toxundurub gördüm ki, Y n qiqind n2 olan boyunba m q b
dü üb. M n geri qay b onu axtarma a ba lad m v bu s bd n d yolum-
dan qald m. Bu snada, m ni mü ayi t ed n shab r m nim k cav nin iç ri-
sind oldu umu güman etdil r v onu götürüb mindiyim d nin üstün
qoydular. O zamanlar qad nlar az yedikl ri üçün yüngül ç kili v inc belli
olurdular. El bu s bd n d m ni mü ayi t ed nl r k cav ni qald rark n
onun ç kisind ki f rqi hiss etm mi dil r. M n d o vaxt çox cavan idim. Bel -
, onlar d ni sürüb apard lar. Qo un ç b getdikd n sonra m n boyunba-
tap b dü rg qay td m, lakin art q orada heç k s qalmam . M n on-
lar n m ni yerimd tapmad qlar üçün mütl q dön kl rini güman edib k ca-
min dayand yer g ldim. Az sonra oturdu um yerd yuxulad m. H min
vaxt S fvan ibn Mu ttil s-Sul mi z-Z kvani (qo undan qalan yalar topla-
b sahibl rin qaytarmaq üçün) qo unun ard nca g lirdi. O, s yax n g -
lib m n olan yer çatd v yatm bir insan qaralt görüb m yax nla . O,
1 S ç xan adam üçün minik heyvanlar n, ad n, d nin üstünd düz ldil n örtülü yer.
2 qiq: müxt lif r ngl çalan laylardan ibar t olan, qiym tli da kimi müxt lif b k eyl ri haz r-
lanmas nda v s.-d istifad edil n b rk mineral. Y n qiqi – qiqin q rm r ngli la cinsi.
443
hicab ay si nazil olmam dan vv l m ni görmü dü (dey d rhal m ni tan -

). M n onun: “ nn lillahi v inn ileyhi raciun”1 dem sin oyand m (v
rhal çar abla üzümü örtdüm). O, d sini yer çökdürüb aya d nin
qabaq aya n üstün qoydu v m n d mindikd n sonra (onun noxta-
ndan) tutaraq sürüb apard . N hay t, biz, idd tli isti oldu undan çay n q -
ra nda oturub dincini alan orduya yeti dik. H min vaxt bir çoxlar (m ifti-
ra atmaqla) b db xt oldu. Böhtan atanlar n ba Abdullah ibn Ubey ibn S -
lul idi. M din çatd qdan sonra m n bir ay x st oldum. Bu snada camaat
böhtan atanlar n söz-söhb tl rini orada-burada dan rd lar. H mi x st n-
diyim zaman Pey mb rin m göst rdiyi qay indi ondan görm -
yim m ni übh ndirirdi. O, sad olaraq yan ma g lib salam verir v : “V -
ziyy tin nec dir?”– deyib ç b gedirdi. M n sa alanad k bu rd n x rim
olmad . Sa ald qdan sonra m n Ummu Mistahla birg l-M nasi deyil n bir
yer getdim. Bura bizim gec n-gec t bii ehtiyac r f etm k üçün g l-
diyimiz yer idi. O vaxtlar h evl rin yax nl nda ayaqyolular tikilm mi di
bütün bunlar vv lki bl rin ad tl rin gör idi. M n Ummu Mistah bint
bu Ruhm il yol ged rk n onun aya bas na ili di v dedi: “M hv olsun
Mistah!” M n ona dedim: “S nin dediyin nec d pisdir! S n B dr döyü ünd
tirak etmi bir adam söyürs n?!” Ummu Mistah: “Ay q z, m r s n onlar n
dediyini e itm mis nmi?”– dey soru du, sonra da iftiraç lar n dedikl rini
x r verdi. X st liyim daha da idd tl ndi. Ev g ldikd n sonra Pey-
mb r yen m nim yan ma g ldi. O vv lki kimi salam verdikd n sonra:
“V ziyy tin nec dir?”– dey soru du. M n ona dedim: “ zn ver, valideynl ri-
min yan na gedim!” M nim niyy tim o idi ki, bu x rin do ru olub-olmad -
valideynl rimd n öyr nib d qiql dirim. Pey mb r m izn verdi.
Onda m n valideynl rimin yan na g ldim v anamdan: “Camaat n dan -
r?”– dey soru dum. Anam dedi: “Q m, özünü üzm . Vallahi, çox nadir
hallarda rast g lm k olar ki, göz l qad ri sevsin v rin ba qa zövc ri
onun leyhin dan mas nlar.” M n dedim: “Sübhan llah! Dem k, camaat bu-
nu dan rm .” M n bütün gec ni a lad m, s q r göz ya m dayanma-
v bir anl q bel yuxulaya bilm dim. V hyin nazil olmas gecikirdi dey
Pey mb r li ibn bu Talibi v Usam bin Zeydi zövc sini t rk edib-etm -
si bar m sl t almaq üçün yan na d t etdi. Usam g linc , Pey-
mb m nim namuslu oldu umu v bizi ür kd n sevdiyini bildir k
dedi: “Ya R sulullah, s nin hli- yal n bar sind z rr q r d pis bir ey
itm mi m!” li ibn bu Talibin cavab is bel oldu: “Ya R sulullah, Allah
(bu xüsusda) heç bir h dd qoymam r; ondan ba qa n çox qad n var.
n Ai nin xidm tçisind n soru , o s düzünü dey r.” Pey mb r (Ai -
nin xidm tçisi) B rir ni ça b soru du: “Ey B rir , onda s ni übh ndir -
k bir ey görmüs nmi?” B rir dedi: “Xeyr! S ni haqq il gönd n Allaha
and olsun ki, ondan bir q bah t i görs ydim, onu q nayard m. Yaln z onu de-
bil m ki, az ya q z u oldu u üçün m n yo urdu um x miri qoru-
ma ona tap rd qda o yatar v qoyun g lib x miri yey rdi.” Abdullah ibn
Ubey ibn S lul dediyin gör üzrxahl q ist sin dey , h min gün Pey mb r
1 bc si: G F E D C
rcüm si: “Biz, Allaha m xsusuq v Ona da qay daca q!” Bu sözl r t ccüb do uran bir ey gör-
dükd v ya h r hans bir müsib t üz verdikd deyilir. slind bu, “ l-B ” sur sinin 156-c ay sidir.
minb qalx b dedi: “(Ey müs lmanlar!) Kim m nim zövc ziyy t ver n
adam n ittihamlar r dd edib zövc b ra t qazand ra bil r? Vallahi, m n
zövc md n xeyird n ba qa bir ey görm mi m. El d ittiham olunan ki i-
nin (S fvan ibn Mü ttilin) pis bir h t etdiyi d m m lum deyil. O heç
vaxt m nsiz bizim ev daxil olmay b.” Bu vaxt S d ibn Muaz aya a qalx b
dedi: “Ya R sulullah, vallahi ki, m n s haqq qazand rmaq ist yir m. r
ittiham ed n xs Ovs q bil sind ndirs , biz onun boynunu vurar q, yox r
qarda lar z olan X zr c q bil sind ndirs mr et, s nin mrini yerin yeti-
k.” Bu vaxt X zr c q bil sinin ba S d ibn Ubad dedi: “Vallahi, s n ya-
lan dan n! S n onu n öldür ns n, n d öldürm qadirs n!” O, lisa-
leh adam idi, lakin buna r n tayfabazl q etdi. Bu sözd n sonra (S d ibn
Muaz n misi o lu) Useyd ibn Xudeyr qalx b (S d ibn Ubad ) dedi: “Valla-
hi, s n yalan dan n! Biz onu mütl q öldür rik. H qiq n d , s n münafiq-
n v münafiql ri müdafi edirs n”. Bel likl , X zr c v Ovs q bil ri aras n-
da el bir çaxna ma dü dü ki, az qala bir-birl rini öldür kdil r. Bu vaxt Pey-
mb r minb rd idi. O, d rhal minb rd n enib onlar sakitl dirdi v özü
susdu. M n daha bir gün dayanmadan a lad m v bütün gec ni oyaq qal-
m. S risi gün valideynl rim m nim bir gün yar m dayanmadan a lad -
n ahidi olduqda el z nn etdil r ki, ciy rim parça-parça olacaq. Onlar m -
nim yan mda ik n, nsar qad nlar ndan biri m nim yan ma g lm k üçün izn
ist di v g lib m niml b rab r a lad . El bu vaxt Pey mb r iç ri daxil ol-
du v (salam verib) oturdu. Bu söz-söhb t ba lanandan b ri o m nim yan m-
da oturmam . Bir ay keçm sin baxmayaraq, m nim bar md heç bir ay
nazil olmam . O, had t g tirdikd n sonra dedi: “Ey Ai , s nin bar nd
filan-filan x rl r çat b. r günahkar deyils ns , Allah s ni t miz
xardacaq. Yox, r günah i görmüs ns , Allahdan ba lanma dil , tövb
et! H qiq n, r b nd öz günah etiraf edib tövb ed rs , Allah onun
tövb sini q bul ed r.” Pey mb r sözünü qurtard qdan sonra m nim göz
ya m k sildi v gözümd n bir damla ya bel ç xmad . M n atama: “Allah n
elçisin cavab ver!”– dedim. O dedi: “Vallahi, M n bilmir m, Allah n elçisi-
n deyim.” Sonra m n anama: “Allah n elçisin cavab ver”– dedim. O
dedi: “Vallahi, m n bilmir m, Allah n elçisin n deyim.” M n az ya q z
oldu um üçün, Qurandan çox d lil-sübut bilm diyim gör dedim:
“Vallahi, h r ey m b lli oldu. Siz insanlar n dan qlar bütün bu söhb t-
ri e itdiniz, bu sizin q lbinizd özün yer tapd v siz onu t sdiq etdiniz.
r m n siz günahs z oldu umu des m, – Allah da bilir ki, h qiq n, m n
günahs zam, – siz m inanmayacaqs z. Yox r günahkar oldu umu eti-
raf ets m, – Allah da bilir ki, m n o günahdan uza am, – siz buna inanacaqs -
z. Vallahi, m n h m özüm , h m d siz ancaq Yusufun atas Yaqubun de-
diyini misal ç bil m. Bir zaman o bel demi dir: “M göz l s bir g -
kdir. Söyl dikl rinizin müqabilind Allahdan köm k dil k laz md r.”1
(Bunlar dey nd n) sonra m n gedib yerim uzand m. M n inan rd m ki,
Allah m nim günahs z oldu umu üz ç xardacaq. Lakin, vallahi, m n heç
vaxt inanmazd m ki, Allah m nim günahs z oldu um bar v hy nazil
ed k. Quranda m nim bu i im haqq nda dan laca m n özüm r va
bilmirdim. M n ümid edirdim ki, Allah n elçisi m b ra t qazand racaq
1 “Yusuf” sur si, 18.

445
bir yuxu gör k. Vallahi, R sulullah heç yerind n qalxmam v ev hlin-

nd h bir k s çol ç xmam ona v hy nazil oldu. O, h r d v hy na-
zil oldu u zaman dü düyü görk mi ald . Endiril n k lam n a rl ndan o
çox idd tli s nt keçirdi v q gününd bel ondan mirvari d si kimi
damla-damla t r tökülm ba lad . V hy nazil olduqdan sonra o güldü.
dediyi ilk söz is bu oldu: “Ey Ai , Allaha h md et! Allah s ni t miz
xartd .” Anam m dedi: “Q m, qalx Allah n elçisin (t kkür et)!”
n dedim: “Vallahi, m n n ona t kkür ed m, n d Allahdan ba qa
bir kims h md ed m!” Uca Allah da bu ay ri nazil etdi: “ übh siz
ki, Ai bar sind yalan x r g tir nl r özünüzd n olan bir d st dir...”1
Allah m b ra t qazand ran bu ay ri nazil etdikd n sonra, qohum-
luq laq ri xatirin v kas b oldu una gör , öz mal ndan Mistah bin Usas -
x rcl n bu B kr s-Siddiq dedi: “Vallahi, Mistah Ai bar sind bel
dedikd n sonra m n ona mal mdan heç bir ey verm m.” Uca Allah
da bu ay ni nazil etdi: “Qoy aran zda olan f zil t v s rv t sahibl ri qohum-
lara, miskinl v Allah yolunda hicr t ed nl heç bir ey verm kl ri-
and içm sinl r. Qoy fv edib ba las nlar. M r siz Allah n sizi ba la-
mas ist mirsinizmi? Allah Ba layand r, R hmlidir.”2
bu B kr dedi: “Xeyr, vallahi, m n ist yir m ki, Allah m ni ba las n!”
O, yen d mal ndan x rcl yin davam etdi (v dedi: “Vallahi, m n heç
vaxt mal Mistahdan sirg m!)”
Allah n elçisi Zeyn b bint C n m nim bar md soru ub dedi: “Ey
Zeyn b, s n n dey bilirs n, n görmüs n?” O dedi: “Ey Allah n elçisi, m n
gözümü, qula (görm diyim v e itm diyim eyl rd n) qoruyuram!
n onun bar sind xeyird n ba qa bir ey bilmir m.”
Bu h min Zeyn bdir ki, Pey mb rin zövc ri aras nda göz lliyi v
Pey mb rin yan nda olan mövqeyi il m niml r qab t apar rd . Lakin
bunun pis aqib tind n qorxdu una v göz l dindar oldu una gör Allah
onu qorudu.” ( l-Buxari, 2661)
5-ci f sil. : -
Bir adam n ba qa birisini t miz
xartmas ona kifay t edir
»: : -
»: .«
[ : ] .«
1178. vay t edilir ki, bu B kr demi dir: “(Bir d ) bir n r Pey mb rin
yan nda ba qa birisini t rifl ba lad . Bu vaxt (Pey mb r ) dedi:
“Vay s nin hal na! S n qarda n boynunu q rd n! S n qarda n boynunu
rd n!” O bunu d rl t krar etdikd n sonra buyurdu: “Sizd n biriniz öz
qarda t rifl yi laz m bils , qoy desin: “Filank si (filan cür adam) he-
sab edir m. Onun (h qiq td ) n cür insan oldu unu is ancaq Allah bilir.
1 “ n-Nur” sur si, 11-21.

2 “ n-Nur” sur si, 22.
n Allaha r n heç k si t miz ç xartm ram. M n onu filan cür adam

hesab edir m.” lb tt , r onun bu cür insan oldu unu bilirs (bel de-
sin).” ( l-Buxari, 2662)
6-c f sil. U aqlar n h ddi-bülu a : -

çatmas v onlar n ahidlik et-
si. Uca Allah buyurur: “Sizin
aqlar da h ddi-bulu a çatanda
qoy özl rind n vv lkil r yan -
za girm k üçün izin ist dikl ri
kimi izin ist sinl r.”1
-
[ : ].
1179. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n h on dörd ya nda ik n
Uhud döyü ünd m ni Pey mb göst rdil r, lakin o m (döyü qa-
lma a) izn verm di. Sonra m n on be ya nda ik n X nd k döyü ünd
ni (yen ) Pey mb göst rdil r v o, m (döyü qat lma a) izn
7-ci f sil. Ham n bir a zdan : -

and içm si
-
[ : ].
1180. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r camaata and içm yi
klif etdi v onlar ham bir a zdan and içdil r. Onda Pey mb r onlar-
dan kimin kimd n vv l and iç yini t yin etm k üçün pü k at lmas mr
etdi. ( l-Buxari, 2674)
8-ci f sil.Nec and içdirilm lidir? : -

Uca Allah buyurur: “(Münafiql r)
sizinl h mr y olduqlar na and :
içirl r.”
] .« »: -
[ :
1181. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim and
iç ks , qoy Allah n ad il and içsin, ya da sussun.” ( l-Buxari, 2679)

447
-
53 – Sülh kitab
1-ci f sil. : -
nsanlar n aras düz ld n adam
yalanç deyildir1
»: : -
[ : ] .«
1182. vay t edilir ki, Ümmü Gülsüm bint Uqb demi dir: “M n Pey mb -
rin bel dediyini e itmi m: “ nsanlar n aras düz ltm k m qs dil yax-
q etm k ist n v ya yax söz dan an adam yalanç deyildir.” ( l-Buxa-
ri, 2692)
2-ci f sil. mam n öz yax n adam- : -

lar na: “Ged k, (filan adamlar n)
aras düz ld k”– dem si
: -
[ : ] .« »
1183. hl ibn S d r vay t edir ki, (bir d ) Quba sakinl ri bir-birl ri il vuru -
du, h tta bir-birl rini da a basd lar. Bu haqda Pey mb x r verildik-
, o, buyurdu: “Ged k, onlar n aras düz ld k!” ( l-Buxari, 2693)
3-cü f sil. (Sülh müqavil si ba la- : : -

yan adam n) hans q bil nv
ya kiml rd n oldu u göst rilm -
n: “Bu, filank sin o lu filan-
sin filank sin o lu filank sl
ba lad sülhdür” (sözü) nec
yaz r?
-
.
1 Y ni, r bir adam iki n rin aras düz ltm k m qs dil yalan dan sa bel , h min adam Allah
yan nda yalanç say lmaz.
hih l-Buxari 448 Sülh kitab .
»: .
.« »: .«
.
.
. .
. .
.« » .« »: . .
[ : ] .« »: .« »:
1184. vay t edilir ki, B ra demi dir: “ Pey mb r zilq ay nda ümr zi-
yar tini yerin yetirm k ist di, lakin M kk hli onu M kk girm qoy-
mad lar. N hay t o, rd c mi üç gün qalaca na dair onlarla rt k sdi.
Müs lmanlar yazd qlar müqavil bunu yazm lar: “Bu rtl sas n
Allah n R sulu Muh mm d sülh müqavil si ba lama a raz r.” Onda
kk lil r dedil r: “Biz bunu q bul etmirik. Biz s nin Allah n r sulu oldu-
unu bils ydik, s (M kk daxil olma na) mane olmazd q. S n sad
Abdullah n o lu Muh mm ds n.” Pey mb r buyurdu: “M n h m Alla-
n r suluyam, h m d Abdullah n o lu Muh mm m.” Sonra Pey mb r
liy : “R sulullah” sözünü sil”– dey buyurdu. li dedi: “Yox, vallahi,
n bunu sla silm m.” Bel olduqda Pey mb r müqavil ni lin
götürüb (“r sulullah” sözünü sildi) v (bu sözl ri) yazd rd : “Bu, Abdullah n
lu Muh mm din ba lad sülh müqavil sidir: (müs lmanlar) M kk
ancaq q nclar q nlar nda ik n daxil ola bil rl r; M kk halisind n h r kim
onun ard nca getm k ist , M kk n k nara ç xar lmamal r; o, shab -
rind n M kk qalmaq ist n kims orada qalma a mane olmamal r.
(Növb ti il Pey mb r ) daxil olduqa v (t yin edilmi vaxt) ba-
a çatd qda m kk lil r linin yan na g lib dedil r: “Dostuna de, ç b getsin;
art q vaxt ba a çatm r.” Bel likl , Pey mb r ( rd n) ç xd . Bu vaxt
mz nin q : “ mi! mi!”- dey k qaça-qaça onlar n arxas nca g ldi. li
onun lind n tutdu v Fatim : “Al, min q s n apar!”– dedi. Bundan
sonra li, Zeyd v C r q z üstünd mübahis etm ba lad lar. li dedi:
“M nim ona daha çox haqq m çat r. (Çünki) o m nim mim q r.” C r
dedi: “O m nim mim q r, üst lik onun xalas m nim h yat yolda m-
r.” Zeyd dedi: “O m nim qarda m1 q r.” Bel olduqda Pey mb r
xalas na verm k q rar na g ldi v dedi: “Xala, ana yerind dir!”
Sonra o, liy : “S n m nd ns n, m n d s nd n!”– dedi; C : “S n
xilq tc v xasiyy tc m ox ay rsan!”– dedi; Zeyd is : “S n bizim qarda-
z v (köl likd n) azad olmu dostumuzsan!”– dedi.” ( l-Buxari, 2699)
1 Bir vaxt H mz il Zeyd bir-birin qarda edildiyin gör Zeyd bel demi dir.
449
4-cü f sil. Pey mb rin H n : -

ibn li haqq nda dediyi:
“M nim bu o lum çox hörm tli »:
xsiyy tdir. O, iki böyük d st - «
nin aras düz ld kdir.”
: -
.« »:
[ : ]
1185. vay t edilir ki, bu B kr demi dir: “M n Pey mb ri minb rd
ik n gördüm. H n ibn li onun yan nda idi. Pey mb r h rd n camaata
bax r, h rd n d H bax b deyirdi: “M nim bu o lum çox hörm tli x-
siyy tdir. (Vaxt g k) o, müs lmanlardan iki böyük d st nin aras dü-
ld kdir.” ( l-Buxari, 2704)
5-ci f sil. mam bar a i ar ed : -

bil rmi?
: -
»: .
[ : ]. .«
1186. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb r qap n önün-
s sl rini qald raraq mübahis ed n iki n rin s sini e itdi. Onlardan biri
dig rind n borcun bir hiss sind n vaz keç k yax q etm yi t b edir, o
birisi is : “Vallahi ki, bunu ed n deyil m”– deyirdi. Pey mb r onlar n
qar na ç b dedi: “Kimdir o yax q etm yin dair Allaha and iç n?”
(And iç n adam) dedi: “M m, ya R sulullah. (S n ki bu i qol qoydun,)
qoy o ist diyi kimi olsun!” ( l-Buxari, 2705)
hih l-Buxari 450 rtl r kitab .
-
54 – rtl r kitab
1-ci f sil. Nikah ba lad qda mehr : -
verm yin rtl ri
.« »: : -
[ : ]
1187. Uqb ibn Amir r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yerin yetir yi-
niz rtl rin n miyy tlisi, nikah müqavil sind ba lad z rtl rdir.”
l-Buxari, 2721)
2-ci f sil. Allah n buyurdu u : -

zalar yerin yetirildikd
yolverilm z rtl r
: -
.
.« » : .
»: .
[ - : ]. .«
1188. vay t edilir ki, bu Hureyra v Zeyd ibn Xalid l-Cuh ni demi r:
“(Bir d ) bir b vi Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ey Allah n Elçisi!
ni and verir m Allaha, m nim üçün ancaq Allah n Kitab il hökm ver.”
ri ti daha yax bil n (o biri) iddiaç dedi: “B li, bizim aram zda Allah n
Kitab il hökm ver v izn ver (m n dan m).” Pey mb r dedi: “Dan !”
ddiaç ) dedi: “M nim o lum bu ki inin xidm tçisi idi v onun qad il zi-
na etdi. Sonra m dedil r ki, s nin o lun da qalaq edilm lidir. Onda m n
bu ki iy fidy olaraq yüz qoyun v bir cavan k niz verdim. Sonra (bu haq-
da) elm hlind n soru dum. Onlar m dedil r ki, s nin o luna yüz çubuq
vurulmal v bir illik yurdundan sürgün olunmal , bunun qad is da -
qalaq olunmal r.” Pey mb r buyurdu: “Can m lind olan Allaha and
olsun ki, m n sizin aran zda Allah n Kitab il hökm ver m! Qoyunlar n
k nizin s qaytar lmal r. O luna is yüz çubuq vurulmal v bir illik
yurdundan sürgün edilm lidir. S n d , ey Uneys1, get bu ki inin qad n
yan na. r o, zina etdiyini boynuna alsa, onu da qalaq et!”
1 Uneys bc s isminin kiçildilmi formas r. Pey mb r ad n birisini ox amaq v zizl -

k ist dikd ona bel müraci t ed rdi. Bu sözün h rfi t rcüm si “ sc az” dem kdir.
451
Bundan sonra s qad n yan na getdi. Qad n zina etdiyini boynuna

ald v onu Pey mb rin mri il da qalaq etdil r. ( l-Buxari, 2724-2725)
3-cü f sil. Yardarl a1 dair rt : -

sildikd (torpaq sahibinin):
st diyim vaxt s ni (buradan)
xardaca am”– dem si
: -
.« »:
.« »
. .
[ : ].
1189. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Xeyb r hli Abdullah ibn Öm rin
ll rini v ayaqlar burub (bir k nara) atd qlar zaman Öm r qalx b (cama-
ata) müraci t edib dedi: “Pey mb r Xeyb r y hudil rinin mülkün dair
onlarla rt k smi v : “Allah sizi (orada) saxlayanad k biz sizi orada saxla-
yaca q2”– demi dir. Amma (dün n) Abdullah ibn Öm r oraya öz mal n
dal nca3 getdikd gec ona basq n edilmi v onun ll rini v ayaqlar
burub bir k nara atm lar. Bizim d orada onlardan ba qa dü nimiz yox-
dur. Onlar bizim h m dü nimiz, h m d (bu i ) ittiham etdiyimiz kim-
rdir. El bu s bd n d m n onlar n sürgün edilm sin q rar verdim”.
Öm r bu xüsusda q rar verdikd n sonra bu Huqeyq4 o ullar ndan biri
onun yan na g lib dedi: “Ey möminl rin miri! Muh mm d biz bu torpaq-
larda i yib götürdüyümüz m hsulun yar müs lmanlara verm k rtil
orada qalma a izn verdiyi halda s n bizi sürgün ed ks n?” Öm r dedi:
“S n el z nn edirs n ki, m n Pey mb rin “Xeyb rd n ç xar ld n za-
man di i d n h r gec s ni oraya buraya apard qda s nin hal n nec ola-
caq?”– dediyini unutmu am?” (Y hudi) dedi: “ bul Qas m zarafat etmi -
dir.” Öm r dedi: “Yalan dan rsan, ey Allah n dü ni!”
Bundan sonra Öm r y hudil ri (Xeyb rd n) sürgün etdi v onlara sahib
olduqlar xurmalar n d ri q r pul, d , çul5, ip v ba qa eyl r verdi.
l-Buxari, 2730)
1 42-ci kitab n qeydl rin bax.

3 Söhb t onun pay na dü n xurma a aclar n verdiyi m hsuldan gedir.
4 bu Huqeyq xeyb rlil rin q bil ba idi.
4-cü f sil. : -
Cihad etdikd v dü nl sülh
ba lad qda qoyulan rtl r v
bunlar n yaz lmas
-
»:
.«
. .
»: .
.«
»: .
. .«
. .
. .
. . .
.
. .
.
.
.
.
.
»:
453
. .«
. . .
.« »:
. .
.« »: . .
»: .
.«
.« »:
»: . . .
.« »: .«
»: .
»: .« .
»: .«
. .«
.
.
.« »: .
. .« »: . .« »: .
.
.
.« » : .« » :
.« »:
»: . .« »:
. .«
.
.
. .
.« »: .
.
.
.
Z •~ } | { z y x w [ :
Z ÈÇ[
- -
.
. .
.
.« »
: .
.« »
.
*)('&%$#"![ :
Zjih[ : Z/.-,+
[ - : ].
1190. Misv r ibn M xr v M rvan ibn H m bir-birinin r vay tini t sdiq-
k demi r: “Pey mb r Hudeybiy sülhünd (M din ns )
xd v bir q r yol getdikd n sonra shab rin buyurdu ki: “Xalid ibn
lidin ba q etdiyi Qurey in süvari qo unu mim vadisind pusquda
dayan blar. Buna gör d , siz sa t gedin!”
Allaha and olsun ki, Xalid Pey mb ri v onun shab rini görm di.
Yaln z onlar n arxas nca qalxan qara toz-torpa gördükd n sonra at çapa-
raq (müs lmanlar n g ldiyini) Qurey x r verm getdi. Pey mb r
is ( shab ri il birlikd ) yoluna davam etdi. N hay t, g lib M kk apa-
ran (Hudeybiyy vadisind ki) da yoluna çatd lar. Burada Pey mb rin
si yer çökdü v camaat: “H l! H l!”– dey -dey d ni yerind n t r-
tm çal lar. Lakin d çökdüyü yerd n qalxmad v onlar: “Q sva1
inadkarl q edib qalxm r!”– dedil r. Pey mb r dedi: “Q sva inadkarl q et-
1 Pey mb rin d sinin ad .

455
z! Bu onun ad ti deyil. Lakin (bir zamanlar M kk daxil olmaq ist n)

fili1 tutub saxlayan Allah indi d Q svan saxlad . Can m lind Olan Allaha
and olsun ki, mü rikl r Allah n haram buyurduqlar na riay t etm kl m n-
n h r n ist r onlara ist dikl rini ver m!” Sonra Pey mb r
svan t rp tdi v heyvan d rhal aya a qalxd . Pey mb r Hudeybiyy -
nin qurtaraca nda yerl n v içind az miqdarda su olan çuxurun yan na
ldi. shab r çuxurda olan sudan az-az o q r da b apard lar ki, ora-
da su qalmad . Onlar susuzluqdan Pey mb ikay t etdikd o, ox qa-
ndan bir ox ç xar b onlara verdi v onu çuxura sancma mr etdi. Allaha
and olsun ki, ox çuxura sanc lan kimi oradan su f vvar vurdu v bu f vva-
onlar n susuzluqlar yat b oradan qay danad k axma a davam etdi.
Bu vaxt Budeyl ibn V rqa l-Xuzai2 öz q bil sind n – Xuza n olan bir
st ki i il Pey mb rin yan na g ldi. Tiham lil r3 iç risind Xuza
bil sind n olanlar vv ld n Pey mb rin sirda idil r. Budeyl dedi:
“M n K b ibn Lüeyyi v Amir ibn Lüeyyi M kk t rk edib g lmi m. On-
lar Hudeybiyy vadisind ki n z ngin su quyular keçiribl r. (Uzun
müdd t müqavim t göst rib qaçmamaq üçün) özl ri il süd ver n v balas
yan nda olan di i d r d g tiribl r. S ninl müharib etm k v M kk
daxil olma na mane olmaq ist yirl r.” Pey mb r dedi: “Biz müharib
etm k üçün g lm mi ik! Biz yaln z Ümr ziyar ti etm g lmi ik. H qiq -
n, müharib Qurey i maddi v m vi c td n z ifl tmi , onlar ziyana
ratm r. r ist yirl rs , müharib ni dayand b onlarla sülh müqavi-
si ba lay m. Qoy onda m niml dig r insanlar aras nda olan münasib
qar mas nlar. ( r m n o kafirl m lub olsam, bu onlar üçün bir d st k
olacaq, yox) r qalib g ls m, onda onlar da dig rl ri kimi slam dinin da-
xil ola bil rl r. ks t qdird , m n onlarla ba lad m müqavil ni pozmaya-
ca am. Bel likl , onlar istirah t ed kl r (bir müdd t müharib n yaxa
qurtaracaqlar). Onlar m nim bu t klifimi q bul etm yib bizim i imiz mü-
daxil ets r, can m lind olan Allaha and olsun ki, ba m b nimd n
ayr lana q r onlarla vuru aca am. O zaman Allah Öz v dini ( slam dinini
ucaldaca ) mütl q do ruldacaq.”
Budeyl dedi: “S nin dedikl rini onlara çatd raram!” Sonra o, qurey lil -
rin yan na g lib dedi: “Biz Pey mb rin yan ndan g lirik v ondan b zi
eyl r e itdik. st yirsinizs , onun dedikl rini siz rz ed k.” Onlar n ara-
ndak s fehl r: “Ondan biz h r hans bir x r verm yin ehtiyac z
yoxdur”- dey etirazlar bildirdil r. A l sahibl ri is : “De gör k, ondan n
itmis n!”– dey israr etdil r. O: “M n ondan filan, filan t klifl ri e itdim”–
deyib, Pey mb rd n e itdikl rini bir-bir onlara n ql etdi. Sonra Urva ibn
sud aya a qalx b dedi: “Ey qövmüm, siz m nim valideynim, m n d si-
zin övlad z deyil mmi?” Onlar: “B li!”– dey cavab verdil r. O yen so-
ru du: “Siz m ni günah etm kd ittiham edirsinizmi?” Onlar: “Xeyr!”– dey
cavab verdil r. O bir daha soru du: “Ukaz hlini sizin köm yiniz ça rd -
v onlar siz yard m göst rm kd n imtina etdikd n sonra hli- yal mla,
1 “Fil” sur sin v onun t fsirin bax.

2 Budeyl Xuza q bil sinin ba r.
övlad mla v m tabe olanlarla birlikd siz yard m etm g ldiyimi bi-
lirsinizmi?” Onlar: “ lb tt , bilirik!”– dey cavab verdil r. Urva dedi: “H -
qiq n, bu adam siz xeyir, min-amanl q v islah olunma t klif edir.
Onun d tini q bul edin v m d gedib onunla dan q aparma a izn
verin!” Onlar: “Ged bil rs n!”– dey cavab verdil r. O, dan q aparmaq
üçün Pey mb rin yan na g ldi. Pey mb r Budeyl dedikl rini Urva-
ya da dedi. Urva soru du: “Ey Muh mm d! r öz qövmünün kökünü
ss n, (kimi d t ed ks n)? Heç s nd n vv l bl rd n öz qövmünü
hv ed n bir k s bar sind e itmis nmi? B s onlar s qalib g ls r ne-
? Allaha and olsun ki, m n s nin t fdarlar n aras nda c sar tli üzl r gör-
mür m. M n burada bir çox insanlar görür m ki, onlar s ni müharib ba la-
yan kimi qoyub qaçacaqlar!” bu B kr (Urvan n bu t hqirin dözm yib) de-
di: “Get Lat n1 f rcini yala! S n el z nn edirs n ki, biz onu qoyub qaçaca-
q?!” Urva: “Bu kimdir?”– dey soru du. shab r: “Bu, bu B krdir!”-
dey cavab verdil r v o: “Can m lind Olana and olsun ki, bir zamanlar
göst rdiyin v zini verm diyim qay olmasayd , s nin cavab
ver rdim!”– deyib, Pey mb rl söhb tin davam etdi. O, dan qca (h r
söz söyl dikd n sonra bl rin ad tin gör ) Pey mb rin saqqal n-
dan tuturdu. Bu vaxt Mu ira ibn öb lind q nc v ba nda d mir d bil-
Pey mb rin yan nda dayan b onu qoruyurdu. Urva Pey mb rin
saqqal na l atd qca Mu ira q nc n q n ucu il onun lin vurur v
ona: “Pey mb rin saqqal ndan lini ç k!”– deyirdi. Urva ba qald b:
“Bu kimdir?”- dey soru du. Onlar: “Bu öb nin o lu Mu irad r!”- dey ca-
vab verdil r. O, (Mu iraya) dedi: “Ey xain! M n h d s nin xainliyin n ti-
sind (S qif q bil si il aram zda) ba vermi anla lmazl qlar h ll etm k-
m ulam.”
Cahiliyy t dövründ Mu ira bir d st adamla2 yol yolda oldu. O za-
man o onlar öldürmü , mallar götürüb Pey mb rin yan na g lmi v
slam q bul etmi di. Pey mb r is ona bel demi di: “ slam dinin daxil
oldu unu s nd n q bul edir m, lakin q sb etdiyin mal götürmür m!” Son-
ra Urva Pey mb rin shab rin n r sald v (öz dostlar na) dedi:
“Allaha and olsun ki, Pey mb rin a ndan ç xan tüpürc k onlardan bi-
rinin ovucuna dü n kimi bu tüpürc yi üzün v b nin sürtür. Onlara
bir ey mr etdikd d rhal onu yerin yetirirl r. D st maz ald sudan (al b
qurtard qdan sonra) ld etm k üçün öz aralar nda mübariz apar rlar.
Onun yan nda dan ark n s sl rini qald rm rlar v hörm t lam ti olaraq
onun üzün baxm rlar!” Sonra Urva t fdarlar n yan na qay td v dedi:
“Ay camaat! Allaha and olsun ki, m n bir nümay nd kimi çox pad ahlar n
Qeys rin, Xosrovun, N ca inin v ba qalar n hüzurunda olmu am v pad-
ahlar n t fdarlar n onlara nec t zim etdikl rini d görmü m. Lakin
Muh mm din shab rinin ona t zim etdikl ri kimi heç bir pad aha t -
zim olundu unu görm mi m. Allaha and olsun ki, Pey mb rin a n-
dan ç xan h r bir tüpürc k onlardan birinin ovucuna dü , bu tüpürc yi
üzün v b nin sürtürl r. Onlara bir ey mr etdikd d rhal onu yerin
1 M kk lil rin tap nd qlar bütün ad r.

2 Burada S qif q bil sind n olan Malik o ullar n rd tutulur.
457
yetirirl r. D st maz ald sudan ld etm k üçün öz aralar nda mübariz

apar rlar. Onun yan nda dan ark n s sl rini qald rm rlar v hörm t lam ti
olaraq onun üzün baxm rlar! H qiq n, o siz xeyir, min-amanl q v islah
olunma t klif edir. Onun t klifini q bul edin!” B nu Kinan n olan
bir n r dedi: “ zn verin m n gedib onunla dan m!” Onlar: “Ged bil r-
n!”- dedil r. O, shab rin yan na yax nla qda Pey mb r dedi: “Bu
n filank sdir. O el bir tayfadand r ki, onlar qurbanl q d rin çox
hörm t edir v onlar qiym tl ndirirl r. El is qurbanl q d rini ona t -
f sürün.” shab r d rhal qurbanl q d rini sürüb l bbeyk dey -dey
onu qar lad lar. O, l bbeyk dey -dey g n shab ri v qurbanl q d -
ri gördükd dedi: “Subh nallah! Onlar Allah n Evini ziyar t etm kd n m h-
rum olunma a layiq deyill r.” Sonra o, t fdarlar n yan na qay b dedi:
“M n onlar n ümr ziyar tind k kl ri, üz ril rind qurbanl q ni an si
olan d rini gördüm. Dü ünür m ki, Allah n Evini ziyar t etm onlara
mane olmamal q.” Bu vaxt Mikr z ibn H fs adl bir n r aya a qalx b de-
di: “ zn verin, m n gedib onunla dan m!” Onlar: “Ged bil rs n!”– deil r.
O, shab rin yan na yax nla qda Pey mb r dedi: “Bu g n Mikr z-
r, o xain adamd r!” O, Pey mb rl söhb t etdiyi vaxt Suheyl ibn Amr
onlar n yan na g ldi. Suheyl ibn Amr g ldikd Pey mb r shab de-
di: “Art q sizin bütün i riniz yüngüll di!” Suheyl ibn Amr Pey mb rin
yan na g lib dedi: “G l biziml sizin aran zda (on illik) sülh müqavil si ba -
layaq!” Pey mb r katibini ça b müqavil ni yazma ona mr edib de-
di: “Yaz! M rh tli, R hmli Allah n ad il !” Suheyl ibn Amr dedi: r-R h-
mana g ldikd is , Allaha and olsun ki, m n onu tan ram! Biz bir vaxtlar
yazd z kimi yaz: “Allah m, S nin ad nla ba lay ram!” Bu vaxt müs l-
manlar: “Allaha and olsun ki, biz yaln z “Bismillahir-R hmanir-R him!” ya-
zaca q!”- dey etiraz etdil r. Pey mb r is katibin mr edib dedi: “Yaz!
Allah m, S nin ad nla ba lay ram! Bu, Allah n elçisi Muh mm din ba lad
sülh müqavil sidir...” Suheyl yen etiraz edib dedi: “ r biz s nin Allah n
elçisi oldu unu etiraf ets ydik, Onun Evini ziyar t etm s mane ol-
mazd q v s ninl vuru mazd q. Odur ki, yaz: “Muh mm d ibn Abdullah!”
Pey mb r dedi: “Baxmayaraq ki, siz m ni t kzib edirsiniz, amma, Allaha
and olsun ki, h qiq n, m n Allah n elçisiy m!” Sonra da katibin “Mu-
mm d ibn Abdullah” yazma mr etdi.
Zuhri demi dir: “Pey mb r Suheylin dedikl ri il raz la . Çünki o:
“Can m lind olan Allaha and olsun ki, mü rikl r Allah n haram buyur-
duqlar na riay t etm kl m nd n h r n ist r, onlara ist dikl rini ver -
m!”– dey söz vermi di”.
Sonra Pey mb r ona ilk rtini t klif edib dedi: “Allah n Evini t vaf
etm biz ng l tör tm ksiniz!” Suheyl dedi: “Xeyr! Allaha and olsun
ki, bu d t vaf etm siz izn verm yik. Yoxsa bl r: “Müs lman-
lar bizim müqavim timizi q rd lar v bizi m cbur etdil r”– dey ayi r
buraxacaqlar. Odur ki, g n ild n etibar n, (g lib ist diyiniz q r Allah n
Evini ziyar t ed bil rsiniz).” li onun dedikl rini yazd . Sonra Suheyl ikinci
rti t klif edib dedi: “Bizim t fd n s nin yan na g n h r bir k si, h tta
nin dinini q bul ets bel , geri qaytarmal san!” Müs lmanlar heyr tl de-
dil r: “Subh nallah! Müs lman olub yan za g lmi bir kims mü rikl
qaytar la bil rmi?!” Onlar bu m ni müzakir ed rk n, bu C nd l ibn
Suheyl ibn Amr ayaqlar qandallanm v ziyy td onlar n yan na g ldi.
bu C nd l slam dinini q bul etdiyi üçün M kk lil r onu h bs etmi dil r).
O, M kk nin a nda h bs olundu u yerd n qaçm v n hay t özünü
müs lmanlara çatd rm . Bu vaxt Suheyl dedi: “Ey Muh mm d! Bu müqa-
vil nin ilk rtin sas n onu m qaytarmal san!” Pey mb r dedi: “Biz
müqavil ni tamamlamam q.” Suheyl dedi: “Allaha and olsun ki, bel
oldu u t qdird m n d s nin heç bir t klifinl raz la mayaca am!” Pey-
mb r dedi: “S n bu C nd li bu müqavil n istisna et v onu m
ba la!” Suheyl dedi: “M n onu qoydu umuz rtd n istisna edib s ba-
laya bilm m!” Pey mb r : “S n g l raz ol, onu m ba la!”- dedi.
Suheyl q tiyy tl r dd edib dedi: “M n heç cür s nin dediyin l ed bil-
m.” Bu zaman Mikr z dedi: “Yax , onu özünüzd saxlama a s ica-
verdik!” (Müqavil ba layan Suheyl ibn Amr is buna raz q verm di).
Bu vaxt bu C nd l dedi: “Ey müs lmanlar! M n müs lman olub s nacaq
tapmaq üçün sizin yan za g ldim. ndi is m ni mü rikl t hvil verirl r?
nim zab- ziyy tl m ruz qald görmürsünüzmü?” O, Allah yo-
lunda mu rikl rin çox idd tli i nc rin m ruz qalm .
Öm r ibn X ttab deyir ki, o zaman m n g lib Pey mb dedim:
“M r s n Allah n haqq Pey mb ri deyils nmi?” Pey mb r : “B li!”–
dey cavab verdi. M n dedim: “M r biz haqq yolunda, dü nl rimiz is
batil yolda deyill rmi?” O yen : “B li!”– dedi. M n: “El is n üçün nöqsan
qüsurlar n dinimiz daxil olmas na imkan verm liyik?”– dey soru dum.
O dedi: “M n Allah n elçisiy m v heç vaxt Ona asi olmuram! Allah m
yard m ed k!” M n dedim: “M r s n biz : “Bu yax nlarda Allah n Evin
gedib onu t vaf ed yik!”– dey x r verm mi dinmi?” O dedi: “El dir!
r m n s m hz bu il t vaf ed yimizi x r vermi dim?” M n:
“Xeyr!”– dey cavab verdikd o dedi: “(Yax n zamanda) s n mütl q gedib
ni t vaf ed ks n!” Sonra m n bu B krin yan na g lib dedim: “Ey
bu B kr! M r o, Allah n haqq pey mb ri deyilmi?” O: “El dir!”- dey
cavab verdi. M n dedim: “M r biz haqq yolunda, dü nl rimiz is batil
yolda deyill rmi?” O: “El dir!”– dey cavab verdi. M n: “El is n üçün
nöqsan v qüsurlar n dinimiz daxil olmas na imkan verm liyik?”– dedim.
bu B kr dedi: “Ey insan! H qiq n, o, Allah n elçisidir v heç vaxt R bbi-
asi olmur. Allah onun yard mç r. El is ondan yap ( mr v qada a-
lar na riay t et). Allaha and olsun ki, o haqq yoldad r.” M n dedim: “M r
o biz : “Bu yax nlarda Allah n Evin gedib onu t vaf ed yik”– dey x r
verm mi dimi?” bu B kr dedi: “El dir! M ros m hz bu il t vaf ed -
yini x r vermi di?” M n: “Xeyr!”– dedikd o dedi: “(Yax n zamanda)
n mütl q gedib K ni t vaf ed ks n!”
Öm r demi dir: “M n çoxlu xeyirxah i r gördüm (ki, Allah etdiyim
hvi ba las n).”
Pey mb r sülh müqavil sini ba lad qdan sonra shab rin : “Qal-
n, qurbanlar k sin, ba q rxd n!”- dey mr etdi.” Allaha and ol-
sun ki, Pey mb r bunu üç d t krar etdi, lakin shab rd n heç biri
459
aya a qalxmad . shab rin yerl rind n t rp nm diyini gör n Pey m-

r Ummu S nin yan na g ldi v onlar n bu etinas zl ona x r
verdi. Ummu S dedi: “Ey Allah n elçisi! st yirs n, onlar s nin mrin
tabe olsunlar?! Bay ra ç x, sonra qurbanl q d rini k sm yinc v d ll yi-
ni ça b ba q rxd rmay nca onlara bir k lm bel dem !” O, bay ra ç b
qurbanl q d rini k sdi, d ll yini ça b ba q rxd rd v onlara heç
bir söz dem di! Bunu gör n shab r d rhal qalx b qurbanl q d rini
sdil r v bir-biril rinin ba lar q rxma a ba lad lar. H tta i o yer çatd
ki, (onun mrini daha tez yerin yetirm k üçün ba vermi dart ma n tic -
sind ) shab r bilm n az qala bir-biril rini öldürmü dül r. Sonra mö-
min qad nlar Pey mb rin yan na hicr t etdil r v Uca Allah bu ay ni na-
zil etdi: “Ey iman g tir nl r! Mömin qad nlar hicr t edib sizin yan za g l-
dikl ri zaman onlar imtahana ç kin. Allah onlar n iman daha yax bilir.
r bunlar n mömin olduqlar bils niz, onlar kafirl qaytarmay n. N
bunlar onlara halald r, n d onlar bunlara halald rlar. Kafirl rin bu qad nlara
rf etdikl ri mehri özl rin qaytar n. min qad nlar n mehrl rini özl rin
verdiyiniz halda, onlarla evl nm yinizd siz heç bir günah yoxdur. Kafir
qad nlar k bin alt nda saxlamay n, s rf etdiyiniz mehri t b edin. Qoy
onlar da mömin qad nlara s rf etdikl ri mehri sizd n t b etsinl r. Allah n
hökmü budur. O sizin aran zda hökm verir. Allah Bil ndir, Müdrikdir.”1 Bu
ay nazil olduqdan sonra Öm r iki mü rik zövc sini bo ad v onlardan bi-
rini Müaviy ibn bu Süfyan, dig rini is S fvan ibn Ümeyy ald . Pey m-
r M din g ldikd n sonra, müs lman olmu qurey li bu B sir onun
yan na g ldi. Qurey lil r onu geri qaytarmaq üçün iki adam gönd rdi v on-
lar Pey mb rin yan na g lib: “Biziml ba lad n sülh müqavil sin sa-
n bu B siri geri qaytar!”- dey ona müraci t etdil r. O, bu B siri h min
iki n t hvil verdi. Onlar bu B sirl M kk yola dü dül r v n hay t
lib zül-Hüleyf çatd lar. Burada onlar (xurcunlar ndak ) xurmadan ye-
k üçün dayand lar. bu B sir onlardan birin : “Ey filank s, Vallahi ki, s -
nin bu q nc n çox göz ldir!”– dedi. Q nc n sahibi onu q ndan ç xar b de-
di: “Do rudan da, bu çox göz l q ncd r. M n onu bir neç d t crüb n
keçirmi m.” bu B sir: “Göst r görüm nec q ncd r”- dedi, sonra da für-
t tap b q nc onun lind n ald v onun n sini k k q ncla onu
vurdu. O birisi is qaç b M din g ldi v t sik m scid daxil oldu. Pey-
mb r onun vahim içind yüyür -yüyür g ldiyini görüb: “Bu adam
ns qorxub!”– dedi. O, Pey mb rin yan na g lib dedi: “Vallahi, yol-
da m öldürüldü! (M ni qorumasan z) m n d öldürül m.” Bu vaxt
bu B sir g lib dedi: “Ey Allah n pey mb ri! Allaha and olsun ki, O, s
dini yerin yetirm yard m etdi v s n d m ni mü rikl t hvil ver-
din. Sonra is Allah m ni onlar n lind n xilas etdi. Pey mb r dedi: “Vay
bunun anas n hal na! Bu, müharib alovunu q ran bir kims dir. r
bir neç n r d onunla h mr y olsa, (o zaman müharib alovu q acaq v
sülh müqavil si pozulacaqd r).” bu B sir bunu e itdikd yenid n mü rik-
qaytar laca ba a dü dü v M din n ç b d nizin sahilin t f
1 “ l-Mumt ” sur si, 10.

getdi. Sonra mü rikl rd n can qurtarm bu C nd l ibn Suheyl d g lib

ona qo uldu. Daha sonra M kk mü rikl rind n yaxa qurtaran h r bir mü-
lman ona qo uldu v bel likl d , onlar qüvv tli bir d st çevrildil r.
Vallahi, onlar h r d Qurey in ticar t karvan n ama yola dü düyünd n
r tutduqda, karvan n qaba k sir v onlar öldürüb mallar götü-
rürdül r. (Bu t hlük ni gör n) Qurey öz t find n bir nümay nd ni Pey-
mb rin yan na gönd rdi. Bu d qurey lil r Pey mb ri Allaha and
verib aralar nda olan qohumluq laq rinin hörm tin gör (onlar n ticar t
karvanlar bu B sir v onun camaat ndan qorumaq üçün) ona yalvar rd .
Onlar Pey mb : “(Bundan sonra müs lman olaraq M kk n M din -
) hicr t etmi h r bir xs geri g tirilm kdir”- dey x r gönd rmi -
dil r.” Pey mb r shab rd n birini bu B sirin v onun camaat n ya-
na gönd rdi v Uca Allah bu ay ri nazil etdi: “Sizi onlar n üz rind q -
çalma a müv ff q etdikd n sonra, M kk vadisind onlar n lini sizd n,
sizin d linizi onlardan ç n Odur. Allah sizin n etdikl rinizi Gör ndir. O
kafirl r, sizi M scidul-H rama buraxmayan v qurbanl q heyvanlar qur-
bangaha gedib çatma a qoymayan kims rdir. r kk tan mad z
mömin ki il ri v mömin qad nlar bilm n tapdalay b zm k v onlar n
ucbat ndan günaha batmaq t hlük si il qar la masayd z, Allah ora zorla
girm yiniz izin ver rdi. Lakin Allah ist diyini Öz m rh tin qovu dursun
dey buna izin verm di. r onlar bir-birind n seçils ydil r, Biz onlardan
kafir olanlara a -ac bir zab ver rdik. Kafirl r öz q lbind t bbürlüy
– cahillik lov al na qap ld qlar zaman Allah Öz Elçisin v möminl -
vi rahatl q nazil etdi v onlara t qva sözünü vacib buyurdu. Onlar n buna
daha çox haqq var idi v ona layiq idil r. Allah h r eyi bilir”1.
Onlar n t bbür v t ssübü (Hudeybiy müqavil sind ) “M rh tli,
hmli Allah n ad il !”, “Allah n elçisi” sözl rini yazmaqdan imtina etm -
ri v h min il müs lmanlar n M kk daxil olub, Allah n evini ziyar t et-
raz q verm ri idi.” ( l-Buxari, 2731-2732)
5-ci f sil. Q rar q bul edildikd : -

hans rtl ri qoymaq v n yi
istisna etm k olar
»: -
[ : ] .«
1191. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah n doxsan
doqquz – yüzd n bir skik – ad var. Kim onlar sadalasa, C nn daxil
1 “ l-F th” sur si, 24-26.

461
-
55 – V siyy tl r kitab
1-ci f sil. V siyy tl r : -
»: -
[ : ] .«
1192. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “V siyy t
etm bir eyi olan bir müs lman n (ba n alt nda) yaz bir v siyy ti ol-
may nca (ard l) iki gec keçirm haqq yoxdur.” ( l-Buxari, 2738)
-
].
[ :
1193. vay t edilir ki, Pey mb rin qay , Cuveyriya bint Harisin qarda
Amr ibn Haris demi dir: “Pey mb r v fat etdikd n bir dirh m, n bir di-
nar, n bir köl , n bir k niz, n d (ba qa) bir ey qoyub getmi dir. Qoyub get-
diyi ancaq a qat r, silah v s verdiyi torpaq olmu dur.” ( l-Buxari, 2739)
. : -
[ : ].
1194. vay t edilir ki, T lh ibn Müs rrif demi dir: “M n Abdullah ibn bu
uf n soru dum: “Pey mb r v siyy t etmi dirmi?” O: “Xeyr!”– dey
cavab verdi. M n soru dum: “B s n üçün insanlara v siyy t yazmaq mr
edilmi dir?!” O dedi: “Pey mb r Allah n Kitab 1 v siyy t etmi dir.”
l-Buxari, 2740)
2-ci f sil. Ölüm aya nda s : -

verm k
»: : -
.
[ : ] .«
1195. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) bir n r Pey m-
rd n soru du: “Ya R sulullah, hans s daha f zil tlidir?” Pey m-
r buyurdu: “Bu, s nin sa lam v h ris oldu un, kas blamaqdan ehtiyat
etdiyin v varlanaca na ümid b sl diyin halda verdiyin s dir. Bir d
1 Y ni insanlara Quranda yaz lanlar oxuyub ona l etm yi v siyy t etmi dir.
hih l-Buxari 462 siyy tl r kitab .
ki, s verm yi, can n bo az na yeti k, özün d : “(mal mdan) filan-

bu q r, filank d bu q r” (verin dey v siyy t ed yin) vaxta
saxlama. (Çünki) h min vaxt (mal-dövl tin) filank (miras) qalacaq.” ( l-
Buxari, 2748)
3-cü f sil. : -
Qad nlar v övladlar qohum-
qr baya aiddirmi?
»: ZQ PO [ : -
- -
.«
[ : ]
1196. bu Hureyra r vay t edir ki, qüdr tli v tli Allah: “ n yax n qo-
humlar qorxut!”1 ay sini nazil etdikd Pey mb r (qohum- qr bas
ça b) dedi: “Ey quyer lil r, can sat n al n!”2 M n sizi Allah n ( zab n-
dan) qurtara bilm m. Ey Abdum naf o ullar , m n sizi Allah n ( za-
ndan) qurtara bilm m. Ey Abbas ibn Abdulmutt lib, m n s ni Alla-
n ( zab ndan) qurtara bilm m. Ey Pey mb rin bibisi S fiyy , m n
ni Allah n ( zab ndan) qurtara bilm m. Ey Muh mm din q Fati-
, mal mdan n ist yirs ns , ist . M n s ni Allah n ( zab ndan) qurtara
bilm m. ( l-Buxari, 2753)
4-cü f sil. Uca Allah n: “Yetiml r : : -

yetkinlik ya na çatd qda onlar
imtahana ç kin. r onlar n ¾ ½¼ » º ¹ ¸ ¶ [
yetkinliy çatd qlar görs niz,
mallar özl rin qaytar n...”3 Z. . . ÄÃÂ Á À ¿
sözü haqq nda
-
: .
.« »
[ : ].
1 “ ra” sur si, 214.

2 Y ni can Allah n zab ndan qurtar n.
463
1197. bn Öm r r vay t edir ki, Öm r S adlanan xurmal Pey mb -

rin zaman nda s verdi. (Bunu verm mi n vv l) Öm r Pey mb -
dedi: “Ya R sulullah, m nim çox d rli olan bir mal m var v m n onu
verm k ist yir m.” Pey mb r buyurdu: “ slini1 s ver ki, n
sat ls n, n h diyy verilsin, n d miras qals n. Ancaq meyv si paylan ls n.”
Bel likl , Öm r o xurmal s verdi (ki, onun meyv sind n) Allah yo-
lunda (vuru anlara), köl rin azad edilm sin , kas blara, qonaqlara, müsa-
firl v qohumlara verilsin. (Xurmalar ) payla ran kims ondan qayda-
nda yes v ya onu m nims k rtil dostlar na yedirts (ona) günah
say lmaz. ( l-Buxari, 2764)
5-ci f sil. Uca Allah n: “H qiq - : : -

n, yetiml rin mallar haq-
zl qla yey nl r öz qar nlar na Y X WV U T [
ancaq od doldururlar v onlar
yand b-yaxan oda gir kl r.”2 ` _^] \[Z
sözü haqq nda Za
: .« »: -
»
[ : ] .«
1198. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M hvedici yeddi
günahdan ç kinin!” ( shab r) soru dular: “N dir onlar, ya R sulullah?”
Pey mb r buyurdu: “Allaha rik qo maq, sehrbazl q, Allah n haram bu-
yurdu u cana nahaq yer q sd etm k, s m yem k, yetimin mal yem k,
döyü meydan ndan qaçmaq v (zinadan) x ri olmayan namuslu, ism tli
mömin qad nlar zinada ittiham etm k.” ( l-Buxari, 2766)
6-c f sil. V qfi3 idar ed n : -

kims nin z hm t haqq
]. -
[ :
1199. bn Öm r r vay t edir ki, Öm r (öz ba ) v qf ed rk n (xurmalar )
payla ran kims nin ondan yem yin v ya onu m nims k m qs di-
dostlar na yedirtm yin dair rt k smi dir. ( l-Buxari, 2776)
1 Söhb t xurma a aclar v qf etm kd n gedir.

hih l-Buxari 464 siyy tl r kitab .
7-ci f sil. : -
Bir torpa v ya su quyusunu
qf ed n kims nin, müs lman-
lar n bundan faydaland q r
özünün d faydalanmas na dair
rt qoymas
-
»: .« »:
[ : ]. . .«
1200. bu Abdur-R hman s-Sul mi) r vay t edir ki, (x varicl r1) Osman
mühasir ald qda Osman onlara bax b dedi: “Sizi and verir m Allaha v
(Allah xatirin ) ancaq Pey mb rin shab rin müraci t edir m. M r
bilmirsiniz ki, Pey mb r : “Kim Rum quyusunu alsa, onun üçün C nn t
vard r”– dey buyurmu , m n d o quyunu sat n alm m?! M r bilmir-
siniz ki, Pey mb r : “Kim ç tin ordunu2 t chiz ets , onun üçün C nn t
vard r”– dey buyurmu , m n d h min ordunu t chiz etmi dim?” X varic-
r onun dediyini t sdiq etdil r. ( l-Buxari, 2778)
8-ci f sil. : : -
Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r!
Sizl rd n bir kims ölüm g l- W VU TSRQ [
diyi zaman, v siyy t vaxt içiniz-
n iki dal tli ki i, bir yer
^ ] \ [ ZY X
ç xd z zaman ba za : ... Zcba`_
ölüm müsib ti g ldikd is özü-
nüzd n olmayan iki ki i aran zda Z Ü Û Ú Ù Ø[
ahidlik etsin...” ay sind n
“...Allah günahkar tayfan do ru
yola yön ltm z.”3 ay sin q r
.
[ : ] .ZUTSRQ[ : .

2 Bu ordu ç tin bir döyü haz rla üçün Pey mb r onu “ç tin ordu” adland rm r. Söhb t
buk döyü ünd n gedir. “ t-Tovb ” sur sinin 117-ci ay sin v onun t fsirin bax.
3 “ l-Maid ” sur si, 106-108.
465
1201. bn Abbas r vay t edir ki, B nu S hm q bil sind n olan bir (müs lman)
mim ibn Ovs d-Dari v Adiy ibn B dda il birlikd s ç xm . (N -
hay t, g lib) müs lman olmayan bir diyara çatd qda s hmli v fat etdi. Yol-
da lar onun qoyub getdiyi miras geri g tirdikl ri zaman üz rin q l örtük
kilmi gümü cam itirdil r. Pey mb r d onlara, h qiq n d , cam
itirdikl rin dair and içm yi mr etdi. Sonra bu cam M kk tap ld qda
onun sahibl ri: “Biz bu cam T mim v Adiyd n sat n alm q”– dedil r. Bu
vaxt v fat etmi s hmlinin qohumlar ndan iki n r qalx b and iç k dedi-
r: “Sözsüz ki, bizim ahidliyimiz onlar n ahidliyind n daha do rudur v
bu cam vv lki sahibl rin – (B nu S hm q bil sind n olan ki inin varisl ri-
) çatmal r!” Bundan sonra onlar bar sind bu ay nazil oldu: “Ey iman
tir nl r! Sizl rd n bir kims ölüm g ldiyi zaman, v siyy t vaxt içi-
nizd n iki dal tli ki i, bir yer s ç xd z zaman ba za ölüm
müsib ti g ldikd is özünüzd n olmayan iki ki i aran zda ahidlik etsin.
r özünüzd n olmayan ahidl übh ets niz, namazdan sonra h r iki-
sini saxlay n v qoy onlar: “Biz bu and lap yax n qohumlara bel heç
bir qiym satmar q v Allah n ahidliyini gizl tm rik. ks halda biz,
übh siz ki, günahkarlardan olar q”– dey and içsinl r. r h r ikisinin
günah i tutduqlar a kar edils , o zaman onlar n yerini haqs zl a m ruz
qalanlardan öl n xs daha yax n olan iki ki i tutar v onlar: “ lb tt , bi-
zim ahidliyimiz o iki n rin ahidliyind n daha do rudur v biz h ddi
mad q. ks halda biz, übh siz ki, zal mlardan olar q”– dey and iç r-
r. Bu, onlar n oldu u kimi ahidlik etm ri v ya andlar n sonradan
varisl r t find n ba qa andlarla r dd edilm sind n qorxmalar üçün da-
ha münasibdir. Allahdan qorxun v qulaq as n! Allah günahkar tayfan
do ru yola yön ltm z.”1 ( l-Buxari, 2780)
1 “ l-Maid ” sur si, 106-108.

hih l-Buxari 466 Cihad kitab .
-
56 – Cihad kitab
1-ci f sil. Cihad n1 f zil ti : -

»: . : -
.« - -
[ : ].
1202. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) bir n r Pey mb -
rin yan na g lib dedi: “M cihada b rab r2 olan bir l göst r.” Pey-
mb r buyurdu: “Bel bir l bilmir m. (Bir q r susduqdan sonra)
soru du: “Mücahid döyü yolland qdan sonra s n öz m scidin gedib da-
yanmadan namaz q la bil rs nmi v iftar etm n oruc tuta bil rs nmi?”
(H min adam) dedi: “Bunu kim bacara bil r ki?!” ( l-Buxari, 2785)
2-ci f sil. nsanlar n n üstünü : -

Allah yolunda mal v can il
cihad ed n mömindir
»: : -
»: .«
[ : ] .«
1203. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “(Bir d Pey mb rd n
) soru dular: “Ya R sulullah, insanlar n n üstünü kimdir?” Pey mb r
dedi: “Allah yolunda mal v can il cihad ed n mömindir.” Soru dular:
“Sonra hans r?” Dedi: “Da d sin 3 ç kilib Allahdan qorxan v insanlara
pislik etm kd n ç kin n mömindir.” ( l-Buxari, 2786)
1 Allah yolunda müq dd s müharib ; Uca Allah n ad uca tutmaq m qs dil göst ril n ist nil n
y. Cihad n bir neç formas var. Müs lman dövl tinin t hlük sizliyin q sd ed n v slam n yay lmas na
mane yaradan kafirl rl mübariz h rbi yolla apar r. Özl rini müs lman kimi göst n münafiql rl
dini moiz r v onlara haqq n çatd lmas vasit sil apar r. nsan n eytanla, h mçinin öz n fsi il
apard cihad da mövcuddur.
2 Y ni savab cihad n savab na b rab r bir l.
3 N vi demi dir: “Bu, ibr tamiz bir m ldir. Bel ki, möminin t kliy ç kilib (Allaha ibad t et-
kl m ul olub heç n v heç k qar mama ), “da d sind ” – insanlardan uzaq dü mü bir
adam n hal na b nz yir.” bn H r demi dir: “Bu h dis t kliy ç kilm yin f zil tin d lal t edir. Çünki
bel olduqda adam qeyb td n, bo bo azl qdan v ba qa bu kimi bihud i rd n uzaq olur. Lakin qeyd
etm k laz md r ki, – müs lmanlar aras na fitn dü düyü vaxt istisna olmaqla – heç bir zamanda v heç bir
halda camaatdan ayr lmaq olmaz.” Pey mb r demi dir: “...Allah n li (haqq yolda olan) camaat n üz -
rind dir!” (S hihul-Camius-S ir, 2729-cu h dis). Dig r r vay td demi dir: “K ndd v ya çöl-biyabanda
olan üç n r camaat klind namaz q lmasalar, eytan onlara hakim olar. Bel olmas n dey camaat olun!
lb tt ki, canavar sürüd n ayr dü mü qoyunu (tez) yey r.” (H disi hm d, bu Davud v n-N sai
vay t etmi dir.)
467
- »: -
-
[ : ] .«
yini e itmi m: “Allah yolunda vuru an mücahidin misal , – kimin Allah yo-
lunda (s mimiyy tl ) vuru du unu is Allah daha yax bilir, – ara verm -
n oruc tutan v namaz q lan kims nin misal na b nz yir. Allah, Onun yo-
lunda cihad ed n kims z man t vermi dir ki, onu, ya can al b C nn
daxil ed k, ya da sa -salamat, savab v ya q nim tl geri qaytaracaq.” ( l-
Buxari, 2787)
3-cü f sil. Allah yolunda cihad : -

ed n kims rin d ri
»: : -
.«
»: .
[ : ] .«
1205. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allaha v
Onun elçisin iman g tirir, namaz q r v ramazan orucunu tutursa, (bun-
dan sonra) ist r Allah yolunda cihad etsin, ist rs d do uldu u diyarda
qals n, Allah onu C nn daxil etm yi Özün vacib bilmi dir.” ( shab r)
dedil r: “Ya R sulullah, insanlar müjd kmi?” Pey mb r dedi:
“C nn td Allah n, Onun yolunda cihad ed nl r üçün haz rlad yüz m r-
vard r. (Bu m rt rd n) h r iki m rt aras ndak m saf yerl göy
aras nda olan m saf b rab rdir. Allahdan (n is ) dil diyiniz zaman Fir-
dovs c nn tini dil yin! Çünki Firdovs, C nn tin tam ortas v n yüks k
rt sidir. Onun üstünd is r-R hman n i1 yerl ir. C nn t çaylar
oradan qaynay b ax r.” ( l-Buxari, 2790)
4-cü f sil. Allah yolunda s rv : -

ax am (döyü ) getm k; birinizin
nn td ki ox boyda yeri (dünya
onun içind kil rd n xeyirlidir)
] .« »: -
[ :
1 “ l-B ” sur si, 255-ci ay nin t fsirin bax.

1206. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah yolunda
r v ya ax am (döyü ) getm k dünya v onun içind kil rd n xeyir-
lidir.” ( l-Buxari, 2792)
: .« »: -
[ : ] .« »
1207. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birinizin C nn t-
ki ox boyda yeri, üstünd gün do an v batan h r bir eyd n daha xe-
yirlidir.” H mçinin demi dir: “Allah yolunda s r v ya ax am (döyü )
getm k üstünd gün do an v batan h r bir eyd n daha xeyirlidir.” ( l-
Buxari, 2793)
5-ci f sil. : -
Huril r1 v onlar n xüsusiyy tl ri
»: -
- -
.«
[ : ]
1208. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah yolunda
r v ya ax am (döyü ) getm k dünya v onun içind kil rd n xeyirlidir.
Birinizin C nn td ki ox boyda yeri (v ya qamç qoydu u yer), dünya v
onun içind kil rd n xeyirlidir. r C nn t qad nlar ndan biri yer sakinl -
rin görüns ydi, göyl yer aras nda olan h r t fi i qland rar v (onun gö-
l) iyi h r yan bürüy rdi. Onun ba örtüyü is dünya v onun içind kil r-
n xeyirlidir.” ( l-Buxari, 2796)
6-c f sil. : -
Allah yolunda ziyy t ç n
(adam n mükafat )
-
.
.
.
.
[ : ].
1 Ad min n slin aidiyy ti olmayan, qeyri-adi göz lliy malik v xüsusil seçil n iri qara gözlü
nn t qad nlar .
469
1209. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r B nu-Suleym q bil sin-
n yetmi n ri B nu-Amir q bil sin gönd rdi. Onlar (m nzil ba na) ye-
ti dikd day m dedi: “M n gedir m qaba a! r onlar m Pey mb rin
dediyini onlara arxay n çatd rmaq imkan vers r, (çox yax ). ks halda
is m yax n bir yerd olars z.” Sonra day m qabaqda getdi v (mü rik-
r) onun t hlük sizliyin z man t verdil r. Day m Pey mb rin dediyini
(mü rikl ) söyl rk n onlar öz aralar ndan birisin i ar etdil r v h min
adam ( lind ki niz ni) day n bir böyründ n soxub dig r böyründ n ç -
xartd . Onda day m: “Allahu kb r! K nin R bbin and olsun ki, m n
ur qazand m!”– dedi (v qarda lar n yan na qay td ). Bundan sonra (mü -
rikl r) hücum edib yerd qalan shab ri d öldürdül r. Yaln z da a qalx-
bir axsaq shab onlardan can qurtara bildi. Bu vaxt C brail Pey m-
x r verdi ki, art q onlar R bbin qovu mu lar; R bbi onlardan raz
qald , onlar da Ondan raz qald lar. Biz (Qurandan): “Qövmümüz çatd n
ki, art q biz R bbimiz qovu duq. R bbimiz bizd n, biz d Ondan raz q”
ay sini oxuyurduq. Sonra bu ay nin tilav ti l v edildi.
Bundan sonra Pey mb r q rx gün h r s r o mü rikl – Allaha v
Onun elçisin asi olmu Ril, Z kvan, B ni Lihyan v B ni Useyy q bil ri-
b ddua etdi. ( l-Buxari, 2801)
»: -
[ : ] .«
1210. Cund b ibn Süfyan r vay t edir ki, döyü rin birind Pey mb r bar-
ma ndan yaraland zaman dedi: “S n qanayan bir barmaq deyils nmi?
üz vermi bu müsib t Allah yolundad r!” ( l-Buxari, 2802)
7-ci f sil. : -
Qüdr tli v tli Allah n
yolunda yaralanan kims
haqq nda
- »: -
[ : ] .« -
Allaha and olsun ki, kim Allah yolunda yaralansa, – kimin Allah yolunda
yaraland is Allah daha yax bilir, – Qiyam t günü (m ) g ldikd
(yaras n qan ) qan r ngi, qoxusu is mü k qoxusu olacaqd r.1” ( l-Bu-
xari, 2803)
1 176-c h dis bax.

8-ci f sil. Uca Allah n: “Mömin- : -

rin iç risind Allaha etdikl ri
hd sadiq qalan ki il r vard r. % $ # " ![ :
Onlardan kimisi hdini yerin
yetirib hid olmu , kimisi d
.-, +*)('&
hid olmas gözl yir. Onlar Z 4 3 2 10/
hdl rini sla d yi dirm yibl r.”1
sözü
-( ) -
-« - - »:
-
. .
%$ #"! [ : .
[ - : ]. Z )( ' &
1212. (a) – R vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “ mim s ibn N dr
dr döyü ünd i tirak etm mi di. (Ona gör d o, Pey mb dedi):
“Ya R sulullah! M n s nin mü rikl qar apard n ilk döyü i tirak et-
mi m. Allah (n vaxtsa) onlara qar döyü yi m n sib ed rs , m -
nim nec vuru aca gör k.” Uhud döyü ünd müs lmanlar m lub
olark n mim dedi: “Allah m, m n bunlar n – y ni shab rin – etdikl ri
(x talara) gör S nd n üzr dil yir m v onlar n – y ni mü rikl rin – etdikl -
ri (günahlardan) S s ram!” Sonra o, döyü at ld . ( lid o,) S d ibn
Muazla rastla v dedi: “Ey S d ibn Muaz! C nn v N drin R bbin
(qovu maq ist yir m). M n Uhud t fd n (g n) C nn tin iyini duyu-
ram.” (Döyü n sonra) S d dedi: “Ya R sulullah! Onun el diyini (m n) ed
bilm dim.”
s demi dir: “Biz onu öl nl rin aras nda tapd q. Onun üz rind s k-
nd n çox q nc, niz v ox yaras var idi. Mü rikl r onun c dini el ta-
nmaz hala salm lar ki, bac ndan ba qa heç k s onu tan mad . Bac
onu barmaqlar n ucundan tan . Biz y qin bilirdik ki, bu ay onun v
onun kimil rinin bar sind nazil olmu dur: “Möminl rin iç risind Allaha
etdikl ri hd sadiq qalan ki il r vard r. Onlardan kimisi hdini yerin
yetirib hid olmu , kimisi d hid olmas gözl yir. Onlar hdl rini sla
yi dirm yibl r.”( l-Buxari, 2805-2806)
: -( ) -
.
[ - : ] .« »:

471
1212. (b) – R vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) s ibn N d-
rin bac Rubeyyi (ba qa) bir qad n ön di rini s nd rd v Pey mb r
ondan qisas alma mr etdi. (Bunu e id n) s ibn N dr dedi: “Ya R -
sulullah! S ni haqq il gönd n Allaha and olsun ki, onun ön di ri q l-
mayacaq!” Sonra (qad n qohumlar ) qanbahas alma a raz q verib qisas
almaqdan vaz keçdil r. Onda Pey mb r buyurdu: “Allah n qullar ara-
nda el ri d vard r ki, onlar Allaha and içs r, Allah onlar n and ger-
çevir r.” ( l-Buxari, 2805-2806)
: -
[ : ] .Z)('&%$#"![ :
1213. vay t edilir ki, Zeyd ibn Sabit demi dir: “M n Quran s hif köçü-
rk n Pey mb rin tez-tez oxudu u “ l- hzab” sur sinin bir ay sini ta-
pa bilmirdim. M n onu ancaq Xuzeym ibn Sabit l- nsarid tapd m. Bu
(h min o shab idi ki,) Pey mb r onun ahidliyini iki ki inin ahidliyin
rab r tutmu du.1 (Onun bildiyi is Allah n) bu ay sidir: “Möminl rin
iç risind Allaha etdikl ri hd sadiq qalan ki il r vard r. Onlardan ki-
misi hdini yerin yetirib hid olmu , kimisi d hid olmas gözl yir.
Onlar hdl rini sla d yi dirm yibl r.” ( l-Buxari, 2807)
9-cu f sil. Döyü n vv l yax : -

görm k
»: . -
[ : ] .« »: .«
1214. ra r vay t edir ki, (döyü rin birind ) ba nda d mir d bilq olan bir
r Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, (b lk vv lc ) dö-
yü üm, sonra slam q bul edim?” Pey mb r buyurdu: “ slam q bul et,
sonra döyü !” O da slam q bul edib sönra döyü dü v hid oldu. Onda
Pey mb r buyurdu: “O, az i gördü, lakin çox savab qazand .” ( l-Buxa-
ri, 2808)
1 mmar ibn Xuzeym nin misi r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r bir b vid n at ald ,
sonra da ondan dal nca g lm yi t b etdi ki, ona at n pulunu öd sin. H min vaxt Pey mb r tez-tez,
vi is yava -yava gedirdi. Bu snada b zi adamlar b vinin qaba k sib onunla qiym t dan ma-
a ba lad lar. Onlar bilmirdil r ki, Pey mb r art q o at alm r. Bu vaxt h min b vi Pey mb ri
ça b dedi: “At al rsan al, alm rsansa, onu ba qas na sat ram.” Pey mb r bunu e id nd (t ccübl )
dedi: “M r m n bu at s nd n almam am?!” B vi: “Yox, vallahi, m n onu s satmam am!”- dedi.
Pey mb r buyurdu: “Xeyr, m n onu s nd n alm am.” Onda b vi: “ ahid g tir!”- dedi. Bu vaxt Xu-
zeym ibn Sabit dedi: “M n ahidlik edir m ki, s n o at satm san.” Pey mb r Xuzeym
yax nla b soru du ki: “S n n ahidlik edirs n?” Xuzeym dedi: “S nin t sdiqin , ya R sulullah!”
Onda Pey mb r onun ahidliyini iki ki inin ahidliyin b rab r tutdu.” (S hih Sün n bu Davud,
8/107)
10-cu f sil. : -
Nam lum istiqam td n at lm
oxla öldürülmü kims haqq nda
.« »: .
[ : ]
1215. s ibn Malik r vay t edir ki, (bir d ) Haris ibn Suraq nin anas Um-
mu Rubeyyi bint l-B ra Pey mb rin yan na g lib dedi: Ey Allah n pey-
mb ri, s n m Haris bar sind x r verm ks nmi? – Haris B dr
döyü ünd nam lum istiqam td n at lm bir oxla vurulub öldürülmü dü. –
r o, C nn td dirs , s bir ed m. Yox r ora dü yibs , onun üçün
ac -ac a layaca am.” Pey mb r buyurdu: “Ey Ummu Haris ! H qiq -
n, C nn td ba lar vard r v h qiq n, s nin o lun n yüks k Firdovs
nn tin dü mü dür.” ( l-Buxari, 2809)
11-ci f sil. : -
Allah n Sözünün (h r eyd n)
uca olmas üçün vuru an kims
: -
.« »:
[ : ]
1216. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “(Bir d ) bir n r Pey mb rin
yan na g lib dedi: “( nsanlardan) kimisi q nim t ld etm k üçün, kimisi ad-
san qazanmaq üçün, kimisi d özünü göst rm k üçün vuru ur. Bunlardan
hans biri Allah yolundad r?” Pey mb r buyurdu: “Kim Allah n Sözü (h r
eyd n) uca olsun dey vuru ursa, o, Allah yolundad r.” ( l-Buxari, 2810)
12-ci f sil. : -
Döyü n v (döyü snas nda)
toza bula qdan sonra qüsl
etm k
-
. .« »: .
[ : ]. .
473
1217. Ai r vay t etmi dir ki, Pey mb r X nd k döyü ünd n qay td qdan
sonra silah yer qoydu v qüsl etdi. Pey mb rin ba h toz-torpaq
içind ik n C brail onun yan na g lib dedi: “S n silah yer qoymusan?! Val-
lahi, m n h silah qoymam am.” Pey mb r : “(S rimiz) harad r?”- de-
soru du. C brail: “Bax oraya!”– deyib B ni Qureyz 1 q bil sin t f i ar
etdi. Pey mb r onlar n üstün getdi. ( l-Buxari, 2813)
13-cü f sil. : -
Bir kafirin (döyü ) bir
müs lman öldürm si, sonra
müs lman olub ll rini islah
etm si v (döyü rin birind )
öldürülm si
»: -
[ : ] .«
1218. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah iki n gü-
lür: bunlardan biri dig rini öldürür, (n tic is ) h r ikisi C nn daxil olur.
Bel ki, bu2, Allah yolunda vuru ub ölür; sonra Allah (onun) qatilinin töv-
sini q bul edir v o da (Allah yolunda vuru ub) hid olur.” ( l-Buxari, 2826)
. : -
. .
[ : ].
1219. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Müs lmanlar Xeyb ri f th etdik-
n sonra m n Pey mb rin yan na g lib: “Ya R sulullah, (q nim td n)
d pay ay r”– dedim. Bu vaxt S id ibn l-As o ullar ndan b zil ri de-
dil r: “Ona pay ay rma, ya R sulullah!” bu Hureyra dedi: “Bu ki ibn Q v-
li öldür n adamd r!” S id ibn l-As n o lu dedi: “Da dan dü üb g lmi
bu çöl siçan na bir bax n! Bir müs lman öldürdüyüm gör m ni q nay r.
Halbuki, Allah m nim liml ona say göst rmi 3, m ni d onun li il al-
çaltmam r4”. ( l-Buxari, 2827)
1 Müs lmanlarla sazi ba lam v onlar n t find olaca na söz vermi b nu-Qureyz q bil si
nd k döyü ünd , ittifaq ba lam mü rikl rin t fin keçmi dir. El bu s bd n d Pey mb r
onlara qar vuru mu dur.
2 Söhb t kafir t find n hid edilmi müs lmandan gedir.
3 Y ni cihadda ona hid olma n sib etmi dir.
4 Y ni “ r m n mü rik ik n o, m ni öldürmü olsayd , z lil v ziyy td C nn dü rdim”.
14-cü f sil. : -
Cihad orucdan üstün tutan
kims haqq nda
-
[ : ].
1220. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “ bu T lh Pey mb rin za-
man nda döyü rd i tirak etdiyi üçün nafil oruclar tutmazd . Pey m-
r v fat etdikd n sonra is m n onun bir gün d olsun bel orucu buraxd -
görm dim. Yaln z fitr v qurban günl rind n ba qa1”. ( l-Buxari, 2828)
15-ci f sil. : -
Cihadda öl nl rd n ba qa yeddi
sinif hid d vard r
[ : ] .« »: -
1221. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Taun x st liyin-
n (öl n) h r bir müs lman hiddir.” ( l-Buxari, 2830)
16-c f sil. : : -
Uca Allah n: “Möminl rd n –
üzürlül r istisna olmaqla – evd '&%$#"![
oturanlarla Allah yolunda öz
mallar v canlar il cihad ed n- Z/.-,+*)(
r eyni olmazlar...” ay sind n Z N M L K[ :
“...Allah Ba layand r, R hmli-
dir.”2 ay sin q r
+ * ) %$ # " ! [ : : -
. : Z...,
[ : ] .Z('&[ :
1222. vay t edilir ki, Zeyd ibn Sabit demi dir: “Pey mb r bu ay ni m
yazd rm : “Möminl rd n evd oturanlarla Allah yolunda öz mallar v
canlar il cihad ed nl r eyni olmazlar...” Pey mb r ay ni m dikt
1 Bayram günl ri.

2 “ n-Nisa” sur si, 95-96.
475
ed rk n ibn Ummu M ktum g lib dedi: “Ya R sulullah! r m n vuru a

bils ydim, vuru ard m.” O, kor idi. Bu vaxt Uca Allah Öz elçisin – onun
aya m nim aya n üstünd ik n ay nazil etdi v (h min an) aya ma el
bir a rl q dü dü ki, m n aya n x nc m-x nc m olaca ndan qorxdum. Pey-
mb r özün g ldikd n sonra (ayd n oldu ki,) qüdr tli v böyük Allah
(ona) bu (sözü) nazil etmi dir: “...üzürlül r istisna olmaqla..” ( l-Buxari, 2832)
17-ci f sil. Döyü t hrik etm k : -
: -
:
.
:
.
[ : ]
1223. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) Pey mb r x nd k qaz lan
yer g lib mühacirl rin v nsar n s rin soyu unda yer qazd gördü.
shab rin köl ri yox idi ki, onlar n zin bu i i görsünl r. Pey mb r
onlar n yor unluq v acl qdan ziyy t ç kdiyini gördükd dedi:
Allah m, h yat – m hz axir t h yat r,
n nsar v mühacirl ri ba la!”
shab r) dedil r:
Bizik Muh mm bey t ed nl r,
Can z sa ik n, cihad ed nl r.” l-Buxari, 2834)
18-ci f sil. X nd k qazmaq : -
: -
:
:
.
[ : ]
1224. vay t edilir ki, s demi dir: “Mühacirl r v nsar M din nin tra-
nda x nd k qaz r v (x nd kd n ç xan) torpa çiyinl rind da ya-da ya
deyirdil r:
Bizik Muh mm bey t ed nl r,
Can z sa ik n, cihad ed nl r.
Pey mb r onlara cavab nda dey rdi:

Allah m, xeyir ancaq axir t xeyiridir,
n nsara v mühacirl xeyir-b t ver!”
l-Buxari, 2835)
: -
:
.
.
[ : ] .
1225. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Mütt fiql rin (M din yürü etdiyi)
vaxt m n Pey mb rin qarn n toz-torpa a bula , özünün d ( eir1)
dediyini gördüm:
n olmasayd n r, düz yola g lm zdik biz,
s ver rdik, n namaz q lard q biz.
Odur ki, bir t skinlik, Özün nazil et biz ,
Sabit et q ml ri, dü n g ldikd biz .
Do rusu bu adamlar,2 t cavüz edir biz ,
rgah fitn salsalar, bata bilm zl r biz .
l-Buxari, 2837)
19-cu f sil. Üzrlü s gör : -

döyü n yay nan kims
»: -
[ : ] .«
1226. s r vay t edir ki, Pey mb r döyü rin birind bel demi dir: “Biz-
n sonra M din qalan el insanlar var ki, keçdiyimiz h r bir d v
vadid onlar biziml dir. Onlar üzrlü s gör (döyü n) yay nm lar.”
l-Buxari, 2839)
20-ci f sil. Allah yolunda oruc : -

tutma n f zil ti
»: : -
[ : ] .«
1 Bu, Abdullah ibn R vahan n eiridir. Pey mb r çox vaxt onun eirl rind n dey rdi. R vay t
edilir ki, ureyh demi dir: “M n Ai n soru dum: “Pey mb r eir dey rdimi?” Ai dedi:
“Pey mb r (çox vaxt) Abdullah ibn R vah nin eirl rind n oxuyub dey rdi: “S x r g tir r,
min etm diyin k s!” (S hih bul-Mufrad, 867-ci h dis).
2 Burada o, müs lmanlar n leyhin ittifaq etmi mü rikl ri q sd edir.
477
1227. vay t edilir ki, bu S id demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini
itmi m: “Kim Allah yolunda bir gün oruc tutarsa, Allah onun üzünü C -
nn m odundan yetmi illik (m saf k) uzaqla rar.” ( l-Buxari, 2840)
21-ci f sil. : -
Mücahidi t chiz etm yin v ya
onun (ail sin baxma n) f zil ti
»: -
[ : ] .«
1228. Zeyd ibn Xalid r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allah yolun-
da bir mücahidi t chiz ed rs , (özü d ) cihad etmi say lar; habel kim Allah
yolunda bir mücahidin ail sin yax q ed rs , (özü d ) cihad etmi say lar.
l-Buxari, 2843)
: -
[ : ] .« »
1229. s r vay t edir ki, Pey mb r M din , – zövc rinin evi istisna
olmaqla, – Ummu Suleymin evind n ba qa heç bir ev girm zdi. (Bunun s -
bini ondan) soru duqda is bel demi dir: “M nim ona yaz m g lir;
onun qarda m niml bir döyü ik n hid olmu dur.” ( l-Buxari, 2844)
22-ci f sil. Döyü h nutdan1 : -

istifad etm k
: -
.
[ : ].
1230. vay t edilir ki, s Y mam günü2 Sabit ibn Qeysin yan na g likd o,
ayaqlar na (dizd n bald ra q r) h nut sürtürdü. s dedi: “ mi, s ni
(döyü n) saxlayan n dir?” O: “G lir m, qarda o lu!”– dedi v (ayaqlar -
na) tir sürtm davam etdi. Sonra o g lib (döyü çül rin aras nda) oturdu.
s h disi davam edib demi dir: “(Döyü ) b zil ri dü nin qaba-
ndan qaçark n Sabit dedi: “Ç kilin gözümüzün qaba ndan! Qoyun biz
onlarla vuru aq! Biz Pey mb rl birlikd vuru ark n bel h t etm z-
dik. Siz dü nl rinizi çox pis öyr tmisiniz!3” ( l-Buxari, 2845)
1 Öl nl vurulan tir.
2 Söhb t 634-cü ild , özünü pey mb r elan etmi yalanç Müseyl qar apar lan döyü n
gedir.
3 Y ni siz onlarda el t vvür yaratm z v art q onlar el dü ünm ba lam lar ki, onlar müs l-
manlar qorxudub döyü meydan ndan qaçma a m cbur ed bil rl r.
23-cü f sil. K fiyyata getm yin : -

zil ti
»: . . « »: : -
] .« » : . .«
[ :
1231. Cabir r vay t edir ki, hzab günü1 Pey mb r soru du: “Kim gedib
bu adamlardan x r g tir r?” Zubeyr: “M n (ged m)!”– dedi. Pey-
mb r (bir d ) soru du: “Kim gedib m bu adamlardan x r g tir r?”
(Yen ) Zubeyr: “M n (ged m)!”– dedi. Onda Pey mb r buyurdu: “H r
bir pey mb rin h varisi ( n yax n köm kçisi) olmu dur. M nim d h va-
rim, Zubeyrdir!” ( l-Buxari, 2846)
24-cü f sil. : -
Qiyam t günün k atlar n
yüy nind xeyir qalacaqd r
[ : ] .« »: : -
1232. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “B t at n yü-
nind dir.” ( l-Buxari, 2851)
25-ci f sil. : -
mam) dal tli d olsa, günahkar
da olsa (onun r hb rliyi) alt nda
döyü k laz md r
.« »: -
[ : ]
1233. Urva l-Bariqi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü-
k atlar n yüy nind xeyir qalacaqd r. ( nsanlar onlar n say sind çoxlu)
savab v q nim tl r ( ld ed kl r).” ( l-Buxari, 2852)
26-c f sil. : : -
Uca Allah n: “...döyü atlar
haz rlay n...”2 sözün gör at Z ± °¯ [
haz rlayan kims haqq nda
»: : -
[ : ] .«
1 Söhb t X nd k döyü ünd n gedir.

2 “ l- nfal” sur si, 60.
479
1234. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allaha iman
tir k v Onun verdiyi v di t sdiq ed k Allah yolunda (istifad etm k
qs dil ) bir at saxlayarsa, bu at n yediyi, içdiyi, n cisi v sidiyi Qiyam t
günü onun ( l) t zisin qoyular (bel likl d , mükafat üstün mükafat
art lar).” ( l-Buxari, 2853)
27-ci f sil. Ata v uzunqula a ad : -

verm k
[ : ]. : -
1235. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “Bizim ba zda Pey mb rin
Luheyf1 deyil n bir at var idi.” ( l-Buxari, 2855)
»: -
»: . .«
.«
[ : ] .« »:
1236. vay t edilir ki, Muaz demi dir: “M n Pey mb rl birlikd onun
Ufeyr2 adl uzunqula na minmi dim. (M n Pey mb rin t rkind ik n) o
dedi: “Ey Muaz, bilirs n Allah n qullar üz rind ki haqq v qullar n da Allah
üz rind ki haqq n dir?” M n: “Allah v Onun r sulu daha yax bilir!”– de-
dim. O buyurdu: “Allah n qullar üz rind ki haqq , qullar n Ona ibad t edib
heç k si Ona rik qo mamalar r. Qullar n Allah üz rind ki haqq is , Ona
heç n yi rik qo mayan qullar na zab verm sidir.” M n dedim: “Ya R -
sulullah, bu x rl camaat müjd yimmi?” O buyurdu: “Müjd , (yox-
sa) onlar (buna) arxay n olacaqlar.” ( l-Buxari, 2856)
»: . : -
[ : ] .«
1237. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) M din (insanla-
t vi salan) bir gurultu qopdu. Bu vaxt Pey mb r bizim M ndub3
adl at borc ald (v at dördnala çap b getdi. Geri qay td qdan sonra
is ) dedi: “Qorxulu bir ey yoxdur; ancaq bu (M ndub) olduqca itiqaçan bir
atd r.” ( l-Buxari, 2857)
28-ci f sil. At n u ursuzlu u : -

haqq nda deyil nl r
»: : -
[ : ] .«
1 H rfi t rcüm si “uzunquyruq” dem kdir.

2 H rfi t rcüm si “q rm -a ” dem kdir.
3 H rfi t rcüm si “itiqaçan” dem kdir.
bel dediyini e itmi m: “U ursuzluq ancaq üç eyd dir: atda, qad nda v
evd 1”. ( l-Buxari, 2858)
29-cu f sil. Q nim td n ata gör : -

veril n pay
[ : ]. -
1239. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r (q nim tl rd n) at üçün iki pay,
sahibin is bir pay ay rm .2” ( l-Buxari, 2863)
30-cu f sil. Döyü ba qas n : -

minik heyvan n yüy nind n
tutub aparmaq
: -
[ : ] .« »:
1240. vay t edilir ki, bir n r B ra ibn Azibd n soru du: “Siz Huneyn döyü-
ünd Allah n elçisini qoyub qaçm zm ?” B ra dedi: “(Düzdür,) lakin
Allah n elçisi qaçmad . H vazin q bil si (s rrast) ox atmaqda m hur idi.
Biz onlarla qar -qar ya g ldikd üz rl rin hücum etdik v onlar da b
geri ç kildil r. Müs lmanlar q nim t toplama a ba lad qda onlar bizi ox
at in tutdular. Allah n elçisin g linc , o (bu h ngam heç yer ) qaç-
mad . M n onu a qat n üstünd oturan gördüm. H min vaxt bu Süf-
yan qat n yüy nind n tutmu du. Pey mb r is deyirdi:
Yalan deyil, m n pey mb m!
n Abdulmutt libin o luyam3!”
l-Buxari, 2864)
1 bn H r bu h disi aç qlay b demi dir: “ mam Muslimin r vay t etdiyi h dis bu h disi tam aç q-
lay r. H min h disd Pey mb r demi dir: “ r u ursuzluq h qiq t olsayd , atda, qad nda v evd
olard .” (S hih Muslim, 5943) Maziri demi dir: “Bu r vay tl rin ham c m edib dem k olar ki, r
ursuzluq gerç k olsayd , bu üç eyd olard . Çünki insan n n fsi sas n bu üç ey meyillidir.” (F thul-
Bari, 8/484) l-Albani Pey mb rin : “ rn is u ursuzluq olmu olsayd , bu, qad nda, atda v ev-
olard ” h disini n ql etdikd n sonra demi dir: “H disd n bel n tic ç r ki, heç bir eyd u ursuzluq
ola bilm z. rn is u ursuzluq olmu olsayd , bu üç eyd olard . Lakin heç bir eyd sla u ursuz-
luq yoxdur” (Silsil tul- hadisis-S hih , 1/804; 442-ci h disin izah ).
2 Burada at il vuru mu mücahid özün veril n bir paydan lav iki pay da art q verilir. Bel likl
ona q nim td n üç pay çat r.

3 Y ni “m n onun n slind m”.
481
31-ci f sil. Pey mb rin d si : -
: -
[ : ] .« »:
1241. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb rin dba1 adl d si var
idi. Bu d ni heç k s keç bilmirdi. (Bir d ) bir b vi ya alt dan az olan
bir d nin üstünd g lib dban keçdi. Bu, müs lmanlara çox a r g ldi.
Pey mb r onlar n hal n p ri an oldu unu görüb dedi: “Dünyada uca-
lan el bir ey yoxdur ki, zaman yeti dikd Allah onu nüfuzdan salmas n.”
l-Buxari, 2872)
32-ci f sil. Qad nlar n döyü : -

snas nda mücahidl
tuluqlarda su da mas
-
. .
. .
[ : ].
1242. vay t edilir ki, Öm r ibn X ttab ip k bürünc kl ri M din ki qad nla-
n aras nda payla rd v ax ra bir göz l bürünc k qald . Yan ndak lardan
zil ri dedil r: “Ey möminl rin miri, bunu öz h yat yolda na – Pey m-
rin q na ver.” (Bunu dey nd ) onlar linin q Ummu Gülsümü n -
rd tuturdular. Öm r dedi: “Ummu S lit buna daha çox layiqdir.” Ummu
lit nsardan idi v vaxt il Pey mb bey t etmi di. Öm r dedi: “Bu
qad n Uhud döyü ünd bizl tuluqlarda su da rd .” ( l-Buxari, 2881)
33-cü f sil. : -
Qad nlar n döyü snas nda
yaral lara yard m etm si
: -
[ : ].
1243. vay t edilir ki, Rubeyyi bint Mu vviz demi dir: “Biz Pey mb rl
birlikd döyü rd i tirak ed rdik; (döyü snas nda biz) döyü çül su
da yar v (dig r) xidm tl r göst rdik, üst lik yaral lar v öl nl ri M di-
g tir rdik. ” ( l-Buxari, 2882)
1 H rfi t rcüm si “qula k silmi v ya qula ç rtilmi ” dem kdir.

34-cü f sil. : -
Allah yolunda apar lan döyü
ke ik ç km k
»: : -
« » : .«
[ : ]. .
1244. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb r (s rd ik n)
q r yatmad . Sonra M din g lib çatd qda dedi: “N olayd , s-
hab rimd n lisaleh bir adam bu gec m ni mühafiz ed ydi.” Bunu
dey n kimi biz silah s si e itdik. Pey mb r : “Kimdir bu?”– dey soru -
du. (G n adam) dedi: “M m – S d ibn bu V qqas! G lmi m s ni mü-
hafiz edim.” (Bundan sonra) Pey mb r yatd .” ( l-Buxari, 2885)
»: -
[ : ] .«
1245. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Dinar n qulu, dir-
min qulu v z r-zibal paltar n qulu b db xt olsun! (Bel sin bir ey) veril-
, raz qalar, verilm , q bl r. Bel si b db xt olsun, azar can ndan ç x-
mas n v b nin batan tikan ç xardacaq bir kims tap lmas n!
Saçlar da q v ayaqlar toz-torpa a bula halda Allah yolunda (ci-
had ed rk n) at n cilovundan tutan b nd nin xo hal na! Bel sin (müs l-
manlar n rifah namin ) ke ik ç km k tap larsa, (onlar n) ke iyind durar,
arxaya gönd ril rs , arxada durar. (Özü d t vazökar oldu undan bir i
üçün) izn ist , ona izn verilm z, havadarl q ets , havadarl keçm z.” ( l-
Buxari, 2887)
35-ci f sil. Döyü xidm t : -

etm yin f zil ti
: -
[ : ] .« »:
1246. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb rl
birg Xeyb ged rk n onun xidm tind oldum. (Xeyb rd n) qay dark n
o, Uhud da na rast g ldikd dedi: “Bu da bizi sevir, biz d onu sevirik.”
l-Buxari, 2889)
: -
] .« »:
[ :
483
1247. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb rl
birlikd (s ç xm q). ks riyy timiz balar ba lar na tutmaqla özl -
rini günün istisind n qoruyurdu. Oruc tutanlara g linc , onlar heç bir i gör-
mürdül r. Oruc tutmayanlara g ldikd is , onlar d ri sulay r v yeml -
yir, habel (oruc tutanlara) xidm t edir v yard m göst rirdil r. (Onlar n can-
anl gör n) Pey mb r buyurdu: “Bu gün savab n (ham ) oruc
tutmayanlar qazand .” ( l-Buxari, 2890)
36-c f sil. Allah yolunda s r- : -

dd ke ik ç km yin f zil ti.
Uca Allah buyurur: “Ey iman :
tir nl r! S bir edin, dözümlü À ¿¾ ½ ¼ [
olun, rh d boyu növb il ke ik
kin v Allahdan qorxun ki, ZÅ Ä Ã Â Á
lk nicat tapas z!”1
»: -
[ : ] .«
1248. hl ibn S d s-Saidi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah yolun-
da bir gün s rh dd ke ik ç km k, dünya v onun üz rind kil rd n daha xe-
yirlidir. Birinizin C nn td ki qamç boyda yeri, dünya v onun üz rind ki-
rd n daha xeyirlidir. B nd nin Allah yolunda s r v ya ax am (döyü )
getm si, dünya v onun üz rind kil rd n daha xeyirlidir.” ( l-Buxari, 2892)
37-ci f sil. Döyü z ifl rin v : -

lisaleh insanlar n (dualar
vasit sil Allahdan) köm k
dil k
»: : -
[ : ] .«
1249. vay t edilir ki, Musab ibn S d demi dir: “S d ibn bu V qqas (c sur, h m
dövl tli oldu undan) özünün ba qalar ndan üstün oldu unu güman
edirdi. Onda Pey mb r dedi: “M r siz aran zdak z ifl rin (dualar
say sind ) z r v ruzi b edilmirmi?!” ( l-Buxari, 2896)
»: -
. .

] .« .
[ :
1250. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “El bir zaman
k ki, bir d st adam döyü ç xacaq, (döyü çül rd n): “Aran zda Pey-
mb rin shab si olmu bir kims varm ?”– dey soru ulduqda onlar:
“B li!”– dey cavab ver kl r. M hz onun say sind (onlara) z r b
edil k. Sonra el bir zaman g k ki: “Aran zda Pey mb rin shab -
sini görmü bir kims varm ?”– dey soru ulduqda: “B li!”– dey cavab ve-
ril k v (bel likl d , onlara) z r b edil k. Bundan sonra el bir za-
man g k ki: “Aran zda Pey mb rin shab sinin shab sini görmü
bir kims varm ?”– dey soru ulduqda: “B li!”– dey cavab veril k v (be-
likl d , onlara) z r b edil k.” ( l-Buxari, 2897)
38-ci f sil. Ox atma a t viq etm k : -
»: : -
[ : ] .«
1251. vay t edilir ki, bu Useyd demi dir: “B dr döyü ünd biz qurey lil
qar , qurey lil r d biz qar durub c rg düzüldükd Pey mb r
buyurdu: “(Mü rikl r) siz yax nla qlar zaman onlar ox at in tutun!”
l-Buxari, 2900)
39-cu f sil. Qalxandan istifad et- : -

k v (döyü ) dostunun
qalxan il müdafi olunan kims
haqq nda
: -
[ : ].
1252. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “Allah B ni-N dir q bil sinin var-yoxu-
nu q nim t olaraq Öz elçisin verdi, müs lmanlar bu q nim tl ri ld et-
k üçün (döyü meydan na) n bir at, n d bir d sürdül r. Bu (q ni-
tl r) Allah n elçisin m xsus idi. O, (bundan) öz ail sinin bir illik azuq si-
ni ay rd qdan sonra yerd qalan Allah yolunda (cihada) haz rl q m qs di-
silah v at alma a x rcl rdi.” ( l-Buxari, 2904)
] .« »: : -
[ :
485
1253. vay t edilir ki, li demi dir: “M n Pey mb rin S dd n ba qa heç

: “Atam-anam s f da olsun!”– dediyini e itm mi m. M n onun (S d
ibn bu V qqasa) bel dediyini e tmi m: “Oxla vur (onlar ), atam-anam s -
f da olsun!” ( l-Buxari, 2905)
40-c f sil. Q nc n b dilm si : -

haqq nda deyil nl r
: -
[ : ].
1254. vay t edilir ki, bu Umam demi dir: “Neç -neç ölk ri f th etmi
bir çox insanlar olmu dur ki, onlar n q nclar n q lla, n d gümü b -
dil rdi; onlar n q nclar n b yi ancaq a lanmam d rid n, qur un-
dan v d mird n ibar t idi.” ( l-Buxari, 2909)
41-ci f sil. Pey mb rin zirehi : -

haqq nda deyil nl r v döyü
zireh geyinm k haqq nda
»: : -
.«
ZÍÌËÊÉÈÇÆÅÄÃÂ[ :
[ : ]. :
1255. bn Abbas r vay t edir ki, B dr döyü ünd n bir az vv l Pey mb r
çad rda ik n (dua edib) dedi: “Allah m, S nd n (kafirl qalib g yimiz
dair) verdiyin sözü v v di gerç kl dirm yi dil yir m! Allah m, rS n
(möminl rin h lak olma ) ist n, bu günd n sonra art q S ibad t
ed n qalmayacaq!” Bu vaxt bu B kr Pey mb rin lind n tutub dedi:
“Yet r, ya R sulullah! S n art q R bbin t kidl dua etdin!” Sonra Pey m-
r ynind zireh bay ra ç xd v (bu ay ri) oxudu: “Bu d st mütl q
lub olacaq v arxaya dönüb qaçacaqd r. Xeyr! Onlara v d edilmi vaxt o
saatd r. O saat is daha a r, daha ac r.” ( l-Buxari, 2915)
42-ci f sil. Döyü ip k paltar : -

geyinm k
-
[ : ].
1256. vay t edilir ki, s demi dir: “Abdur-R hman ibn Auf v Zubeyr ibn
vvam n b nin gici dü düyünd n Pey mb r onlara ip k köyn k
geyinm rüsx t vermi dir.” ( l-Buxari, 2919)
- - -
[ : ].
1257. s r vay t etmi dir ki, Abdur-R hman ibn Auf v Zubeyr ibn vvam
nl rin bit dü düyünd n Pey mb ikay t etdikd Pey mb r
onlara ip k köyn k geyinm rüsx t vermi dir.” ( l-Buxari, 2920)
43-cü f sil. : -
Rumlulara qar vuru maq
haqq nda deyil nl r
.« »: -
»: .« »: .
[ : ] .« » : . .«
1258. vay t edilir ki, Ummu H ram r vay t edir ki, Pey mb rin bel de-
diyini e itmi dir: “Ümm timd n ilk d niz döyü ün ç xan orduya (C nn
girm k) vacib olacaq!” Ummu H ram dedi: “M n soru dum: “Ya R sulul-
lah, m n onlar n aras nda olaca amm ?” Pey mb r buyurdu: “S n onla-
n aras nda olacaqsan.” Sonra Pey mb r dedi: “Ümm timd n Qeys rin
rin 1 yürü ed n ilk ordunun (günahlar ) ba lanacaq!” M n soru -
dum: “Ya R sulullah, m n onlar n aras nda olaca amm ?” Pey mb r :
“Xeyr!”- dedi. ( l-Buxari, 2934)
44-cü f sil. : -
hudil rl döyü k
haqq nda
»: -( ) -
[ : ] .«
1259. (a) – Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Vaxt
k) siz y hudil rl vuru acaqs z;2 h tta onlardan b zil ri da n arxa-
nda gizl k v da dil g lib dey k: “Ey Allah n qulu, arxamda gizl -
n bu (adam) y hudidir. Durma, öldür onu!” ( l-Buxari, 2925)
1 Burada Qeys rin ri deyildikd Rum imperiyas n paytaxt Konstantinopol (indiki stanbul)
rd tutulur.
2 Burada Qiyam t günün yax n müs lmanlarla y hudil r aras nda olan döyü n rd tutulur.
487
»: -( ) -
[ : ] .«
1259. (b) – bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Siz y hudil r-
vuru may nca Qiyam t qopmayacaq. H tta da , arxas nda gizl nmi y -
hudini göst rib dey k: “Ey müs lman, arxamda y hudi var! Durma, öldür
onu!” ( l-Buxari, 2926)
45-ci f sil. Türkl rl döyü k : -

haqq nda
»: : -
.«
[ : ]
1260. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Siz q q gözlü,
rm sif t, yast burun, üzl ri d döym qalxana b nz r türkl rl vuru -
may nca Qiyam t qopmayacaq. H mçinin q ldan qayr lm s nd ll r geyin-
mi adamlarla vuru may nca Qiyam t qopmayacaq.” ( l-Buxari, 2928)
46-c f sil. : -
Mü rikl rin m lub olmas v
sars lmas üçün b ddua etm k
»: : -
[ : ] .«
1261. vay t edilir ki, Abdullah ibn bu uf demi dir: “Pey mb r X n-
k döyü ünd mü rikl rin leyhin dua edib dedi: “Kitab nazil ed n, haqq-
hesab tez ç n Allah m! Allah m! (Dü nl rd n olan) d st ri darmada-
n et! Allah m, onlar yerl yeksan et v onlar sars t!1” ( l-Buxari, 2933)
« »: . . -
[ : ] .« »:
1262. Ai r vay t edir ki, y hudil rd n (b zil ri) Pey mb rin yan na g lib
(ona): “ ssamu aleyk (s ölüm olsun)!”– dedil r. M n d onlara l t
oxudum. Pey mb r : “S n olub?”– dedi. Dedim: “M r s n onlar n
dediyini e itm dinmi?” O dedi: “B s s n m nim onlara: “v aleykum (si-
olsun)!”– dediyimi e itm dinmi?” ( l-Buxari, 2935)
1 Transkripsiyas : Allahumm munzil l-kitabi, s ri l-hisabi, Allahumm hzimil- hzab , Allahumm h-
zimhum v z lzilhum.
47-ci f sil. (Q lbl ri müs lmanl a) : -

isini ib ba lans n dey mü rikl -
rin do ru yola g lm si üçün
(Allaha) dua etm k
: -
] .« »: . .
[ :
1263. bu Hureyra r vay t edir ki, Tufeyl ibn Amr d-Dövsi öz t fdarlar il
birlikd Pey mb rin yan na g lib dedil r: “Ey Allah n elçisi! Dövs q bi-
si asi oldular v (müs lmanç qdan) imtina etdil r. Onlara b ddua et!”
(Oradak lar bunu e itdikd ) dedil r: “Dövs h lak oldu!” Lakin Pey mb r
dua edib dedi: “Allah m, dövslil ri do ru yola yön lt v onlar ( slam dini-
) g tir!” ( l-Buxari, 2937)

insanlar slam dinin v onun
pey mb rliyini q bul etm ,
habel Allah qoyub bir-biril rini
ilahil dirm ça rmas
.« »: -
« »:
.
»:
[ : ] .«
1264. vay t edilir ki, S hl ibn S d Pey mb rin Xeyb r döyü ünd bel de-
diyini e itmi dir: “M n bu bayra el bir adama ver m ki, Allah onun
li il (müs lmanlara) q b ed k.” shab rd n h r biri bayra n
ona veril yin ümid ed k qalx b getdi. S ri gün (Pey mb rin yan -
na) g ldikd onlardan h r biri bayra n ona veril yin ümid edirdi. Am-
ma Pey mb r : “ li haradad r?”– dey soru du. Ona dedil r ki, linin
gözl ri a r. Onda Pey mb r onun ça lmas mr etdi. Pey mb r
linin gözl rin yüngülc tüpürdü v onun gözl ri sa ald , el bil heç a -
rd . Sonra li dedi: “(Xeyb rlil r) bizim kimi (müs lman) olanad k on-
larla vuru aca q.” Pey mb r buyurdu: “Onlar n yurduna gedib çatana-
k t sm . Sonra onlar slama d t et v özl rin vacib buyrulan onlara
bildir. Vallahi, r Allah s nin vasit nl bir n ri do ru yola yön lts , bu
nin üçün q rm d rd n daha xeyirli olar.” ( l-Buxari, 2942)
489
49-cu f sil. : -
Bir yer döyü ç xmaq ist n
kims nin ba qa bir yer ged -
yini elan etm si, habel cüm ax-
am s ç xan kims haqq nda
]. : -
[ :
1265. vay t edilir ki, K b ibn Malik demi dir: “Pey mb r bir yer s
xmaq ist dikd çox nadir hallarda cüm ax am ndan ba qa günl rd s -
ç xard .” ( l-Buxari, 2949)
50-ci f sil. Vidala maq : -

- « »: : -
»: . -
[ : ] .«
1266. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) Pey mb r bizi bir
yer gönd rdi v dedi: “ r filank v filank – qurey n olan iki n -
rin ad ç kdi – rast g ls niz, onlar yand n. Sonra biz s ç xmaq ist -
dikd , Pey mb rl vidala maq üçün onun yan na g ldik v o, biz dedi:
“H rç nd, m n siz filank si v filank si yand rma mr etmi dim, lakin
(bil siniz ki,) odla yaln z Allah zab verir. Odur ki, onlar tutsan z, öldü-
rün!” ( l-Buxari, 2954)
51-ci f sil. mr sahibini e itm k : -

ona ita t etm k
»: -
[ : ] .«
1267. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Asilik (etm k1) mr
olunmay nca e itm k v ita t etm k2 vacibdir. Asilik (etm k) mr olun-
duqda is , n e itm k, n d ita t etm k olar.” ( l-Buxari, 2955)
52-ci f sil. mr sahibinin : -

arxas nda vuru maq v onu
mühafiz etm k
»: « »: -
1 Burada Allaha v Onun pey mb rin qar olan asilik n rd tutulur.

2 Söhb t ixtiyar sahibl rind n gedir.
[ : ] .«
1268. vay t edilir ki, bu Hureyra Pey mb rin bel dediyini e itmi dir:
“Biz sonuncular birincil r olaca q.1” (Pey mb r h mçinin) demi dir:
“Kim m ita t ets , Allaha ita t etmi olar, kim m asi olsa, Allaha asi
olmu olar. El d kim mir ita t ets , m ita t etmi olar, kim mir
asi olsa, m asi olmu olar. mir, h qiq n, bir qalxand r. Onun r hb rli-
yi alt nda vuru ulur v onun say sind (dü nd n) qorunmaq olur. r
o (öz r iyy tin ) Allahdan qorxma 2 mr ed rs , özü d dal tli olarsa,
buna gör savab qazanar. Yox, r ba qa eyl r3 mr ed rs , günah onun
öz boynunda qalar.” ( l-Buxari, 2957)
53-cü f sil. : -
Döyü dü nd n qaçmama a
dair bey t etm k
: -
]. : :
[ :
1269. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Növb ti il4 biz (Hudeybiy )
qay td qda aram zdan iki n r tap lmad ki, alt nda bey t etdiyimiz a ac n
(hans a ac oldu unu) göst rsin. Bu, Allahdan bir m rh t idi.5”
bn Öm rd n soru dular: “Pey mb r shab rin (bu yolda) öl k-
rin mi bey t etdirmi di?” Dedi: “Xeyr, s bir ed kl rin bey t etdirmi -
. -
[ : ]. :
1270. Abdullah ibn Zeyd r vay t etmi dir ki, h rra zaman 6 bir n r onun ya-
na g lib dedi: “H nz nin o lu camaata öl k vuru ma a dair bey t
etdirir.” Abdullah dedi: “M n bu xüsusda Pey mb rd n sonra heç k
bey t ed n deyil m.” ( l-Buxari, 2959)
1 492-ci h dis v onun qeydl rin bax.

2 Y ni yax i r görm yi.
3 Y ni günah i r görm yi.
4 Y ni Hudeybiy sülh ba lad qlar ild n sonra g n il.
5 Yoxsa b zil ri h min a ac müq dd s bir ey hesab ed rdil r.
6 H rra M din nin yax nl nda yerl n bir yerdir. 173-cü v 903-cü h disl v onlar n qeydl rin
bax. Bu h disd is burada ba vermi hadis q sd edilir. Bel ki, milad tarixil 683-cü ild M din hli
üsyan edib Yezidin ordusuna qar vuru mu lar.
491
»: : -
.« »: . .«
[ : ].
1271. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “M n (Hudeybiy ) Pey-
mb bey t etdikd n sonra a ac n kölg sin ç kildim. (Bey t ed n)
adamlar n say azald qda Pey mb r (m ni ça b) dedi: “Ey kvan n
lu, bey t etm k ist mirs nmi?” Dedim: “M n bey t etdim, ya R sulullah.”
Pey mb r : “Yen (bey t et)!”– dedi. M n d ikinci d bey t etdim.
(Yezid ibn bu Ubeyd demi dir): “M n (S ibn kvadan) soru -
dum: “Ey bu Muslim, h min gün siz n bey t edirdiniz?” O dedi: “Öl-
!” ( l-Buxari, 2960)
.« »: . : -
[ - : ] .« »:
1272. vay t edilir ki, Muca i demi dir: “M n qarda mla birlikd Pey m-
rin yan na g lib dedim: “Hicr t ed yimiz bey t edirik.” Pey mb r
buyurdu: “Art q hicr t bitmi dir!” M n soru dum: “El is biz n bey t
ed k?” Dedi: “(Öl k) slam (ya adaca za) v cihad (ed yiniz )!”
l-Buxari, 2962-2963)
54-cü f sil. mir sahibi camaat- : -

dan ancaq onlar n gücü çatd
bir i i t b ed bil r
: -
.
[ : ].
1273. vay t edilir ki, (bir d ) Abdullah ibn M sud dedi: “Bir gün bir n r
nim yan ma g ldi v m nd n cavab bilm diyim bir ey haqq nda soru-
ub dedi: “De görüm, yax haz rl q keçmi v çox q tiyy tli bir adam mir-
rimizl birlikd döyü ç xarsa v orada biz gücümüz yetm diyi bir i i
tap rarsa, (biz ona ita t etm liyikmi)?” M n dedim: “Vallahi, m n bilmir m
n deyim. Ancaq (onu dey bil m ki,) biz Pey mb rl birg (dö-
yü olanda) o, bir i i biz bir d mr ed r, biz d onu d rhal yerin yeti-
rdik. Siz Allahdan qorxduqca xeyir içind olacaqs z. Q lbiniz übh
dü , (bu haqda ri ti yax bil n) bir adamdan soru un ki, o, ( übh ni)
sizd n uzaq etsin. Lakin (el bir dövran) ola bil r ki, siz bel adamlar tapa
bilm siniz. Özünd n ba qa m bud olmayan Allaha and olsun ki, m n bu
dünyada olub-keç n i r bar dü ündükd (m n bunu) t miz suyu içil-
mi v yerind çöküntüsü qalm bir nohura b nz dir m.” ( l-Buxari, 2964)
55-ci f sil. Pey mb r günün : -

vv lind döyü ba lamad qda
onu gün batma a meyil ed k
yubadard
-
»:
[ - : ] .«
1274. Abdullah ibn bu uf r vay t etmi dir ki, döyü rin birind Pey m-
r dü nl qar la vaxt gün batma a meyil ed k gözl di,
sonra camaat n qar nda aya a qalxd v (onlara xitab edib) dedi: “Ey in-
sanlar, dü nl qar -qar ya g lm yi arzulamay n v Allahdan salamatl q
dil yin! H rgah onlarla qar -qar ya g ls niz, s birli olun v bilin ki, C n-
t q nclar n kölg si alt ndad r.” Sonra (dua edib) dedi: “Kitab nazil ed n,
buludlar h g tir n v mütt fiql rin toplumunu darmada n ed n
Allah m, onlar darmada n et v onlara q çalmaqda biz köm k et!1”
l-Buxari, 2966-2965)
56-c f sil. Muzdlu i çi : -

: -
[ : ] .« »:
1275. vay t edilir ki, Y ibn Umeyy demi dir: “M n Pey mb rl birlik-
T buk döyü ünd i tirak etdim v yükl rimi cavan bir d yükl dim
– m nc gördüyüm i rin n etibarl da el bu idi. (H min vaxt) m n bir
çi tutdum v o, ba qa birisi il dala . (Dala anda) biri o birisinin lini di -
di v o birisi d lini di nin a ndan bird n dart b ç xartd v ( li il
rab r) onun ön di rini d yerind n qopartd . Bu adam Pey mb rin
yan na ( ikay ) g ldi, lakin Pey mb r onun ikay tini q bul etm yib
dedi: “ st yirs n ki, lini ona ver n, o da d di diyi kimi s nin lini
di sin?!” ( l-Buxari, 2973)
57-ci f sil. : -
Pey mb rin bayra haqq nda
deyil nl r
[ : ]. : -
1 Transkripsiyas : Allahumm munzil l-kitabi v mucriy s-s habi v hazimil- hzabi, ihzimhum v n-
surna aleyhim.
493
1276. vay t edilir ki, (bir d ) Abbas Zubeyr dedi: “Pey mb r s bay-
ra bax buraya1 sancma mr etdi.” ( l-Buxari, 2976)
58-ci f sil. Pey mb rin : “ Bir : : -

ay vv lc n (dü nl rimin
lbin ) qorxu sal nmaqla m
yard m edilmi dir”sözü
»: -
. .«
[ : ]
1277. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n y cam k l-
rl (pey mb r) gönd rildim, (bir ay vv lc
2 n dü nl rimin q l-
bin ) qorxu sal nmaqla m yard m edildi v m n yuxuda ik n dünya x zi-
rinin açarlar g tirilib limin için qoyuldu.”
bu Hureyra demi dir: “Pey mb r art q aran zdan getmi dir,3 siz is
min x zin ri ç xard b istifad edirsiniz.” ( l-Buxari, 2977)
59-cu f sil. Döyü getdikd : -

azuq aparmaq. Uca Allah buyu-
rur: “Özünüzl azuq götürün! :
n yax azuq is t qvad r”4. Z>= < ; : 9 [
: -
.
]. .
[ :
1278. vay t edilir ki, sma demi dir: “Pey mb r M din hicr t etm k
ist dikd m n bu B krin evind ona yol azuq si haz rlad m, lakin bu azu-
nin v su tulu unun a ba lama a ip tapa bilm dim. Onda m n bu
kr dedim: “M n bunlar ba lamaq üçün toqqamdan ba qa bir ey tapa
bilmir m.” bu B kr: “Toqqan iki hiss böl, birisi il su tulu unun, o biri-
si il d azuq nin a ba la”– dedi, m n d (onun dediyi kimi) etdim.”
1 mam l-Buxarinin n ql etdiyi 4280-c h disd bayra n M kk ki H cun da na sanc lmas x r

verilmi dir.
2 H vi demi dir: “Burada “y cam k lm r” deyildikd Quran v h dis n rd tutulur. Uca Alla-
n Öz Kitab nda c m etdiyi, habel Pey mb rimizin h disl rind varid olan k lm r y cam olmas -
na baxmayaraq, çoxm nal k lm rdir.” ( rhu-S hih-Muslim, 2/280)
3 Pey mb r linin içind olan x zin rd n istifad etm n dünyadan köçüb getmi dir.
4 “ l-B ” sur si, 197.
(H disin ravisi demi dir:) “(El bu s bd n d ) ona “ikitoqqal ” l bi

verildi.” ( l-Buxari, 2979)
60-c f sil. Uzunqula n üstünd : -

olan kims nin ba qa birisini
rkin almas
-
[ : ].
1279. Usam ibn Zeydd n r vay t edilmi dir ki, (bir d ) Pey mb r beli-
xovlu1 parça sal nm uzunqula a mindi v Usam ni d t rkin ald . ( l-
Buxari, 2987)
[ : ].
1280. Abdullah ibn Öm rd n r vay t edilir ki, Pey mb r M kk nin f thi
günü öz d sinin üstünd M kk nin yuxar t find n daxil olduq-
da Usam ibn Zeyd onun t rkind idi, Bilal v (özün açar h val edilmi )
Osman ibn T lh 2 is onlar mü ayi t edirdil r. N hay t, Pey mb r d -
sini m scidd yer çökdürdü v (müq dd s) Evin açar g tirm yi mr
etdi. Sonra Pey mb r qap aç b iç ri daxil oldu. Onunla b rab r Usa-
, Bilal v Osman da iç ri daxil oldular. Pey mb r uzun müdd t iç ri-
qald qdan sonra bay ra ç xd . Bundan sonra camaat (K daxil olma-
a) t sdi v oraya ilk daxil olan k s Abdullah ibn Öm r oldu. H min vaxt
o, qap n arxas nda durmu Bilal gördü v ondan: “Pey mb r harada
namaz q ld ?”– dey soru du. Bilal ona Pey mb rin namaz q ld yeri
göst rdi.
Abdullah ibn Öm r demi dir: “M n ondan (Pey mb rin ) neç
cd etdiyini soru ma unutdum.” ( l-Buxari, 2988)
61-ci f sil. Quran Kitab : -

dü n ölk sin aparma n
nilm si
[ : ]. -
1Xov: b zi parçalar n, xalça v s. üz rind inc tükcükl r.

2Bu h min shab dir ki, Pey mb r K nin açar saxlama ona h val etmi dir. Qeyd etm k
laz md r ki, açar indiy k Osman ibn T lh nin n sli t find n qorunub saxlan lm r.
495
1281. Abdullah ibn Öm r r vay t etmi dir ki, Pey mb r Quran dü n

ölk sin aparma qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 2990)
62-ci f sil. N zaman “Allahu : -

kb r” sözünü b rkd n dem k
nilmir
: -
»:
[ : ] .«
1282. vay t edilir ki, bu Musa ari demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd
(s rd olark n) h r hans bir vadiy endikd uca s sl : “L ilah ill llah”
“Allahu kb r”– dey rdik. Sonra Pey mb r buyurdu: “Ey insanlar,
özünüz yaz z g lsin! Ax siz n kar, n d uzaqda olan (bir tanr ) ça -
rs z. H qiq n d , (Allah) sizinl dir v O, E id ndir, Yax nd r! Onun ad
mübar k, ti is ucad r!” ( l-Buxari, 2992)
63-cü f sil. Vadiy endikd : -

“Sübhan llah!” dem k
[ : ]. : -
1283. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Biz (hündür bir yer )
qalxd qda: “Allahu kb r” dey r, (h r hans bir vadiy ) endikd is “Sübha-
llah!”– dey rdik.” ( l-Buxari, 2993)
64-cü f sil. : -
rd olan adama, evind
etdiyi ll rin savab q r
savab yaz r
»: : -
[ : ] .«
1284. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Mömin) b nd x st -
ndiyi v ya s rd oldu u zaman ona evind , h m d sa lam olark n et-
diyi ll rin savab q r savab yaz r.” ( l-Buxari, 2996)
65-ci f sil. T kba na s : -

xmaq
.« »: -
[ : ]
1285. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r insanlar t kba-

na s ç xmaq bar sind m n bildiyimi bils ydil r, heç bir müsafir gec
vaxt t kba na s ç xmazd .” ( l-Buxari, 2998)
66-c f sil. Cihada ata-anan n izni : -

il getm k
« »: : -
[ : ] .« »:
1286. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “(Bir d ) bir n r Pey-
mb rin yan na g lib cihada getm k üçün izn ist di. Pey mb r soru -
du: “Valideynl rin sa rm ?” O: “B li!”– dey cavab verdi. Pey mb r
buyurdu: “El is onlar üçün çal .” ( l-Buxari, 3004)
67-ci f sil. D nin boynundan : -

nq rov v buna b nz r bir ey
asmaq bar deyil nl r
-
[ : ].
1287. bu B ir l- nsari r vay t etmi dir ki, (bir d ) o, Pey mb rl birlik-
s rd olark n v bu snada camaat yatma a haz rla ark n Pey mb r
onlar n yan na bir elçi gönd rdi (ki, onlara desin): “Heç bir d nin boy-
nunda kiri n1 düz ldilmi boyunba qalmas n v ya k silib at lmam bir
(d d olsun) boyunba qalmamal r.” ( l-Buxari, 3005)
68-ci f sil. Orduya yaz lm bir : -

kims nin zövc si h cc ziyar tin
getmi v ya h min adam n
(ba qa) bir üzrlü s bi varsa, ona
(t rxis olunma a) izn verilirmi?
»: -
: . : .«
[ : ] .« »
1288. vay t edilir ki, ibn Abbas Pey mb rin bel dediyini e itmi dir:
“Heç bir ki i (nam hr m) bir qad nla t klikd qalmamal v heç bir qad n ya-
1 Kiri : ox yay n iki ucuna tar m ba lanan ip.

497
nda m hr mi olmadan s ç xmamal r!” Bu vaxt bir n r aya a qal-

b dedi: “Ya R sulullah, m n filan (döyü i tirak etm k üçün) orduya ya-
lm am, zövc m is h cc ziyar ti üçün yola ç xm r.” Pey mb r bu-
yurdu: “Get, zövc nl birlikd h cc ziyar tini yerin yetir!” ( l-Buxari, 3006)
69-cu f sil. : -
sirl rin z ncirl nm si
[ : ] .« »: -
1289. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah z ncirl nmi
sirl rin1 C nn daxil olaca na t ccüb ed k!” ( l-Buxari, 3010)
70-ci f sil. Dü n ölk sin gec : -

vaxt hücum etm k v hücum
tic sind u aqlar n öldürül-
si (yolverilm zdir)
- - : -
» : « » :
[ : ] .«
1290. vay t edilir ki, S b ibn C ssam demi dir: “Pey mb r bvada (v
ya V ddanda) m nim yan mdan keç rk n ondan, gec vaxt mü rikl hü-
cum etm k v (hücum snas nda) qad nlar n v u aqlar n öl bil yi bar
soru dular.” Dedi: “Bunlar onlar n bir parças r.”
n Pey mb rin bel dediyini e itdim: “Qoruqlar ancaq Allaha v
Onun elçisin aiddir.2” ( l-Buxari, 3012)
71-ci f sil. Döyü snas nda u aq- : -

lar n öldürülm si (yolverilm zdir)
-
[ : ].
1291. Abdullah ibn Öm r r vay t etmi dir ki, Pey mb rin apard döyü -
rin birind bir qad n meyiti tap ld . El bu s bd n d Pey mb r qa-
nlar n v u aqlar n öldürülm sini qada an etdi. ( l-Buxari, 3014)
1 Bunlar o k sl rdir ki, kafir ik n döyü sir dü mü , sonra müs lmanlar n vasit sil slam dinini
bul etmi v bundan sonra da Qiyam t günü iman hli il birg C nn daxil olacaqlar.
72-ci f sil. Allah n zab il zab : -

verm k olmaz
»: -
[ : ] .« »: .«
1292. vay t edilir ki, linin bir d st adam 1 yand rd bar x r ibn Ab-
basa çatd qda o demi dir: “M n (onun yerind ) olsayd m, onlar yand r-
mazd m. Çünki Pey mb r demi dir: “Allah n zab il zab verm yin!”
n (sad ) onlar öldür rdim. Nec ki, Pey mb r buyurmu dur: “Di-
nini d yi n kims ni öldürün!” ( l-Buxari, 3017)
73-cü f sil -
»: : -
[ : ] .«
yini e itmi m: “(Bir d ) bir qar qa pey mb rl rd n birini di di v o,
qar qa yuvas n yand lmas mr etdi.” Onda Allah ona bel v hy etdi:
“S ni qar qa di di dey , Allah n nin t rifl r dey n bir ümm ti yand r-
n!” ( l-Buxari, 3019)
74-cü f sil. : -
Evl ri v xurmal qlar yand rmaq
.« »: : -
- -
»:
.«
.
[ : ].
1294. rir ibn Abdullah demi dir: “(Bir d ) Pey mb r m dedi: “Zül-
ni (yox etm kl ) m nim q lbimi rahat etm k ist mirs nmi?” Zül-X -
X m q bil sind yerl n, Y n k si adlanan bir bütxana idi. M n
hm s q bil sind n olan yüz lli n rlik bir süvari d st (oraya) yollan-
m. hm sil r yax at sür n adamlar idi. M n is at n belind dura bilmir-
dim. (Bu vaxt) Pey mb r ( li il ) m nim sin el bir z rb vurdu ki,
barmaqlar n izi sin md qald , (sonra da dua edib) dedi: “Allah m, onu sa-
bitq m et, onu do ru yol göst n v do ru yolda olan (kims rd n) et!”
1 Söhb t lini Allah elan etmi kuf lil rd n gedir.

499
Bundan sonra C rir bütxanaya getdi v onu darmada n edib yand rd .

Sonra da Pey mb rin yan na adam gönd rdi (ki, n etdiyini) ona x r
versin. C ririn gönd rdiyi adam (Pey mb ) dedi: “S ni haqq il gönd -
n Allaha and olsun ki, m n g nd o (bütxana) haldan dü mü v ya qo-
tur x st liyin tutulmu bir d kimi (yan b qapqara) olmu du.”
(C rir) dedi: “Bundan sonra Pey mb r hm sil rd n ibar t olan bu
st v onlara qo ulanlara (Allahdan) be d xeyir-b t dil di.” ( l-
Buxari, 3020)
75-ci f sil. Müharib aldatmad r1 : -

»: -
[ : ] .«
1295. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Xosrov2 h lak ola-
caq v ondan sonra onun yerin xosrov g lm k. Qeys r3 h lak olacaq v
ondan sonra onun yerin qeys r g lm k. Onlar n sahib olduqlar x zi-
r is Allah yolunda (q nim t olaraq) payla lacaq.” ( l-Buxari, 3027)
[ : ]. : -
1296. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r müharib ni “al-
datma” adland rm r.” ( l-Buxari, 3029)
76-c f sil. Döyü mübahis : -

etm yin v ixtilafa dü yin
nilm si v mir qar
xanlar n c zas
- - : -
»:
. «
- -
1 Burada döyü snas nda kafirl ri aldatmaq, onlara qar hiyl qurmaq v ümumiyy tl , h r cür tak-
tikadan istifad etm k n rd tutulur.
2 Fars ahlar n titulu.
3 Rum imperatorlar n titulu.
.
.
: .
.« »: .« »
»: .« »: .
[ : ] .«
1297. vay t edilir ki, B ra ibn Azib demi dir: “Pey mb r Uhud döyü ün-
lli n rlik oxçu d st sin Abdullah ibn Cubeyri ba t yin etmi v de-
mi dir: “Qu lar n c dl rimizi dimdikl yib yediyini görs niz bel , m n siz
r gönd rm yinc yerinizd n ayr lmay n! Bizim dü ni darmada n
edib onlar tapdalad görs niz bel , m n siz x r gönd rm yinc
(yerinizd n) ayr lmay n!”
Müs lmanlar (ilk h ml ) dü ni darmada n etdil r. Vallahi ki, m n
qad nlar n1 paltarlar n yini ll rin al b qaçd gördüm. Onlar n xal-
xallar 2 v ayaqlar görünürdü. Bu vaxt Abdullah ibn Cubeyrin d st sind ki
oxçular: “Q nim t! Ay camaat, q nim t! Qarda lar z qalib g ldil r! Siz n -
yi gözl yirsiniz?!”– dedil r. Abdullah ibn Cubeyr dedi: “Pey mb rin siz
dedikl rini n tez unutdunuz?!” Onlar: “Vallahi, biz camaat n yan na gedib
(pay za dü n) q nim tl ri götür yik”– deyib ora yüyürdül r. (Mü rik-
r d bu fürs td n istifad edib ks hücuma keçdil r,3 n tic is ) müs l-
manlar qaçma a üz tutdular v m lubiyy u rad lar. H min vaxt Pey-
mb r arxa t fd n onlar ça rd .4 Pey mb rin yan nda c mi on iki
r adam var idi. (Mü rikl r) bizd n yetmi n ri hid etmi dil r. (Hal-
buki) B dr döyü ünd Pey mb r v onun shab ri mü rikl rd n yüz
rx n rin ba na müsib t g tirmi – yetmi ini sir götürmü , yetmi ini d
öldürmü dül r. (Müs lmanlar geri ç kildikd n sonra) bu Süfyan (onlara
yax nla v ) üç d (q b) dedi: “Muh mm d aran zdad rm ?” Pey-
mb r shab rin ona cavab verm yi qada an etdi. O, (yen ) üç d
(q b) dedi: “ bu Quhaf nin o lu5 aran zdad rm ?” (Yen ) üç d (q -
b) dedi: “X ttab n o lu6 aran zdad rm ?” Bundan sonra o, mü rikl rin
yan na qay b dedi: “Bu üçü art q öldürülmü dür.” Onda Öm r özünü sax-
laya bilm yib dedi: “Vallahi, yalan dan n, ey Allah n dü ni! H qiq -
n, adlar ç kdiyin adamlar n ham sa r v s nin m yus qalaca n
günl rin h qabaqdad r.” bu Süfyan dedi: “Bu gün, B dr gününün zi-
1 Bunlar, mü rikl rin özl ri il g tirdikl ri qad nlar idi.

2 Keçmi qad nlar n yara q üçün topuqlar na taxd qlar gümü , q l v s.-d n düz ldilmi z nq -
rovlu halqa, bil rzik.
3 O vaxt Xalid ibn V lid h mü rik idi v bu döyü mü rikl rin süvari d st sin ba q edirdi. O,
Abdullah ibn Cubeyr v onun yan nda qalm ona yax n shab n ba qa oxçular n tutduqlar mövqeni
qoyub getdikl rini gördükd ks hücuma keçmi v müs lmalar m lubiyy u ratm r.
4 Bax: “Ali- mran” sur si, 153-154.
5 Y ni bu B kr .
6 Y ni Öm r .
501
dir. (Bilin ki,) döyü d yi ndir.1 Siz ölül rinizin eyb r hala sal nm ol-
du unu gör ksiniz. H rç nd bunu m n mr etm mi m, lakin bu m ni
heç k rl ndirmir d .” Sonra o, t nt li sur td : “Ya as n Hub l!2 Ya as n
Hub l!”- dey q rd . Pey mb r ( shab rin ): “Onun cavab verm -
ksinizmi?!”– dey buyurdu. shab r soru dular: “N dey k, ya R su-
lullah?” Pey mb r buyurdu: “Deyin: “Allah (h r eyd n) uca v uludur!”
bu Süfyan is (cavab nda bel ) dedi: “Bizim Uzzam z3 var, sizin is bel bir
bütünüz yoxdur!” Pey mb r : “Onun cavab verm ksinizmi?!”–
dey buyurdu. shab r soru dular: “N dey k, ya R sulullah?” Pey m-
r buyurdu: “Deyin: “Allah bizim himay dar zd r, sizin is himay da-
z yoxdur!” ( l-Buxari, 3039)
77-ci f sil. : -
Dü ni görüb, camaat
rdar etm k m qs dil uca
sl “Köm g lin!” dey
ran kims haqq nda
: -
. .
.
:
. »
[ : ] .«
1298. vay t edilir ki, S demi dir: “(Bir d ) m n M din n ç b a-
4 getdim. N hay t, ab ged n yolun üstünd ki da keçidin çat-
qda Abdur-R hman ibn Aufun köl sin rast g ldim. M n (ondan) soru -
dum: “Ay biçar , n olub s ?” O dedi: “Pey mb rin sa mal d rini
apar blar.” M n: “Kim apar b?”– dey soru dum. Dedi: “ fan v F zara
(q bil sind n olan adamlar).” M n o saat üç d uca s sl : “Köm g -
lin!”– dey q b M din kil ri x rdar etdim. Sonra at dörd nala
çap b onlara çatd m v gördüm ki, onlar, h qiq n d , Pey mb rin sa -
mal d rini götürmü r. Onda m n onlar ox at in tutdum v bu sözl -
ri oxudum:
1 Y ni biziml sizin aran zda ged n döyü d yi ndir, gah siz biz qalib g lir, gah da biz siz qalib
lirik.
2 K nin için yerl dirilmi , Kinan q bil sinin sitayi etdiyi bütün ad r.
3 Bu, qad na b nz dilmi bütün ad r.
kvan n o luyam m n
Ölüm günüdür bu gün.
Onlar (su) içm macal tapmam m n d ri onlar n lind n ald m
qaba ma qat b Pey mb rin yan na g tirdim. Yolda m n Pey mb
rast g ldim. Dedim: “Ya R sulullah, bu adamlar susam lar, m n onlara
su içm imkan verm yib ba lar n üstünü ald m. (M sl tdirs ,) onlar n
dal nca adam gönd r.” Pey mb r dedi: “Ey kvan n o lu, s n onlar üs-
din. ( ndi is ) mülayim davran. H m d onlar art q öz q bil rin çat-
78-ci f sil. sirl ri azad etm k : -
- - »: : -
[ : ] .«
1299. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ sirl ri azad edin, ac-
lar n qarn doydurun v x st ba ç kin!” ( l-Buxari, 3046)
-
.
[ : ].
1300. vay t edilir ki, bu Cuheyf demi dir: “M n lid n soru dum: “Siz Alla-
n Kitab nda olanlardan ba qa qeyb x rl rind n bir ey bilirsinizmi?” li
dedi: “Toxumu çatlad b cüc rd n v insan yaradan Allaha and olsun ki,
nim bildiyim ancaq Allah n insana Qurandan öyr tdikl ri v bu s hif -
rd yaz lanlard r.” M n: “S hif rd n yaz lm r?”– dey soru dum.
Dedi: “Qanbahas öd k, sirl ri azad etm k v kafir gör müs lman
öldürm k.” ( l-Buxari, 3047)
79-cu f sil. Mü rikl ri fidy : -

müqabilind azad etm k
-
[ : ] .« »: .
1301. s ibn Malik r vay t edir ki, nsardan olan (b zi) adamlar Pey mb r-
n izn ist yib dedil r: “Ya R sulullah, izn ver, bac z o lu Abbasa gör
verilmi fidy ni1 götürm k.” Pey mb r buyurdu: “(Onun azad edil-
si üçün verilmi ) fidy n bir dirh m d olsun bel saxlamay n!” ( l-Bu-
xari, 3048)

503
80-c f sil. slama qar vuru an : -

adam n (t hlük sizliyin dair)
man t almadan müs lman
ölk sin daxil olmas
: -
[ : ]. .« »:
1302. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “Pey mb r s rd olar-
n mü rikl rd n bir casus onun yan na g ldi. H min adam Pey mb rin
shab ri il oturub bir q r söhb t etdikd n sonra ç b getdi. Onda Pey-
mb r buyurdu: “Tutun, öldürün onu!”
onu öldürdü v Pey mb r (ölmü mü rikin) mal S
81-ci f sil. Nümay nd : -

diyy r verm k
82-ci f sil. Zimmil 1 havadarl q : -
etm k v onlarla i görm k olarm ?
-
.« »:
»:
» .«
[ : ]. .«
1303. vay t edilir ki, (bir d ) ibn Abbas : “Cüm ax am ! N dir cüm ax a-
?!”– deyib a lad v onun göz ya lar yerd ki da lar n üstün dü
ba lad . Sonra dedi: “Cüm ax am Pey mb rin a lar idd tl ndi v o:
“M ka z g tirin, siz el bir yaz yaz m2 ki, ondan sonra heç vaxt haqq
yoldan azmayas z”– dey buyurdu. (H min vaxt oradak lar) mübahis et-
ba lad lar, halbuki onun hüzurunda mübahis etm k olmaz. Onlar de-
dil r: “Pey mb rin v ziyy ti a rd r!” Pey mb r dedi: “M ni rahat bu-
rax n! M nim oldu um hal sizin m ni d t etdiyiniz eyl rd n daha xeyir-
lidir.” Pey mb r ölüm aya nda üç eyi v siyy t etdi: “Mü rikl ri b
yar madas ndan ç xard n! M n (nümay nd ) h diyy verdiyim kimi, siz
(yan za g n) nümay nd h diyy r verin!” Üçüncü (v siyy tini
is ) unutmu am.” ( l-Buxari, 3053)
1 1079-cu h disin f slinin qeydl rin bax.

2 “Yazd m” q sd edilir.
83-cü f sil. : -
aqlar slama nec d t edilir?
»: : -
[ : ] .«
1304. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r camaat n aras nda
aya a qalx b Allaha – Ona layiq t rzd t rifl r dedikd n sonra d ccal yada
sal b dedi: “M n sizi ondan x rdar edib ç kindirir m. El bir pey mb r
olmam r ki, ümm tini ondan ç kindirmi olmas n. Nuh da öz ümm tini
ondan ç kindirmi dir. Lakin m n d ccal bar sind siz el bir söz dey -
m ki, (onu) heç bir pey mb r öz ümm tin dem mi dir. Bilin ki, o, t k-
gözdür. Allah is t kgöz deyildir.” ( l-Buxari, 3057)
84-cü f sil. xtiyar sahibinin : -

camaat n (say ) yazd rmas
.« »: : -
.
[ : ]
1305. vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “(Bir d ) Pey mb r : “Müs lman
oldu unu söyl n kims ri siyah ya al n!”– dey buyurdu. Biz d min be
yüz n rin siyah tutduq. Sonra (öz-özümüz ) dedik: “Min be yüz n -
r oldu umuz halda (mü rikl rd n) qorxaca q?!” Sonralar biz çox müsi-
tl r gördük, h tta el olurdu ki, adam t kba na q ld namaz qorxa-qor-
xa q rd 1”. ( l-Buxari, 3060)
85-ci f sil. Dü ni m lub : -

etdikd n sonra üç gün onlar n
torpaqlar nda qalmaq
[ : ]. -
1306. bu T lh r vay t edir ki, Pey mb r dü ni m lub etdikd n sonra
üç gec rs 2 qalard . ( l-Buxari, 3065)
1 Ehtimal edilir ki, o, bununla Osman ibn ffan n xilaf ti dövründ Kuf nin miri olmu V lid ibn
Ukb ni v onun kimil rini q sd edirmi . Çünki V lid camaat namaz gecikdir rdi v ya onu laz mi qay-
dada q ld rmazd . El bu s bd n d Allahdan qorxan dindarlar namaz gizlind qorxa-qorxa q lar, sonra
da g lib onun arxas nda h min namaz q lard lar ki, c zaland lmas nlar v ya n az q nanmas nlar.
(F thul Bari, 9/298)
2 Meydan, aç q yer, bo sah , düz nlik.
505
86-c f sil. Mü rikl r bir müs l- : -

man n mal keçirdikd n
sonra h min müs lman öz mal
tapsa (n etm lidir?)
: -
].
[ :
1307. vay t edilir ki, ibn Öm rin at qaç b getmi v dü n t find n
keçirilmi di. Müs lmanlar onlar m lub etdikd n sonra onun at özün
qaytar ld . Bu hadis Pey mb rin zaman nda ba vermi di. Növb ti d
onun bir köl si qaçd v gedib rumlulara qo uldu. Müs lmanlar onlar m -
lub etdikd n sonra Xalid ibn V lid onun köl sini özün qaytard .” (Bu hadi-
) Pey mb rin v fat ndan sonra (ba vermi di). ( l-Buxari, 3067)
87-ci f sil. Farsca v ya dig r m : -

dilind dan an kims haqq nda.
Uca Allah buyurur: “...dill rinizin u t[ :
r ngl rinizin müxt lifliyi d
Onun d lill rind ndir.”1 (Dig r i hgf[ : Zwv
ay ) buyurur: “Biz h r bir elçini
ancaq öz xalq n dilind dan an
Zl k j
gönd rdik ki...”2
: -
] .« »:
[ :
1308. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “M n dedim: “Ya R su-
lullah, biz bir quzu k smi ik v bir saa arpa üyütmü ük4. Bir neç adam
3
götür, g l (biz )!” Pey mb r ( shab rini) ucadan s sl yib dedi: “Ey
nd k qazanlar, Cabir sur5 haz rlay b. Hayd ged k!” ( l-Buxari, 3070)
: -
. .« »:
1 “ r-Rum” sur si, 22.

4 Cabir hzab döyü ünd n vv l x nd k qaz lark n Pey mb rin ham yla birg i diyini v
acl qdan ziyy t ç kdiyini gör nd onu evin qonaq ça rm .
5 “Sur” fars sözü olub qonaql q, ziyaf t v yem k-içm k m nalar ifad edir.
»: .« »:
[ : ] .«
1309. vay t edilir ki, Ummu Xalid bint Xalid ibn S d demi dir: “(Bir d )
n atamla birlikd Pey mb rin yan na g ldim. ynimd sar r ngli bir
paltar var idi. Pey mb r (paltar gör nd ): “S h! S h!”– dedi. Bu da
dilind : “Q ngdir, q ng!”– dem kdir. Sonra m n ( liml ) onun
pey mb rlik lam tini qurdalama a ba lad m. Atam üstüm q b m ni
nara ç kdi. Pey mb r: “D ym u a!”– dey buyurdu, sonra da lav
edib dedi: “(Bu paltar ) köhn k, bir d köhn k, bir d köhn -
k gey!1” ( l-Buxari, 3071)
88-ci f sil. man x yan t : : -

etm k. Uca Allah buyurur:
man x yan t ed n kims Znmlkjih g[
Qiyam t günü x yan t etdiyi
eyl g r”2
»: : -
.
. . .
. .
[ : ] .« .
1310. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) Pey mb r bizim
aram zda aya a qalx b man x yan t etm k bar sind dan , bunun ol-
duqca böyük günah oldu unu vur ulay b dedi: “Qiyam t günü heç biriniz
boynunda m n bir qoyunla v ya ki n bir atla g lib dem sin ki: “Ya
sulullah, m yard m et!” M n (cavab mda ona): “S heç bir eyl yar-
m ed bilm m. M n (Allah n hökmünü) s t bli etmi dim”– dey -
m. Yaxud boynunda n rild n bir d il g lib dem sin ki: “Ya R sulul-
lah, m yard m et!” M n (cavab mda ona): “S heç bir eyl yard m ed
bilm m. M n s t bli etmi dim”– dey m. Yaxud boynunda q l
gümü g lib dem sin ki: “Ya R sulullah, m yard m et!” M n (cava-
mda ona): “S heç bir eyl yard m ed bilm m. M n s t bli et-
mi dim”– dey m. Yaxud boynunda par ldayan bir paltarla g lib dem -
sin ki: “Ya R sulullah, m yard m et!” M n (cavab mda ona): “S heç
bir eyl yard m ed bilm m. M n s t bli etmi dim”– dey m.”
l-Buxari, 3073)
1 Duan n bc n transkripsiyas bel dir: “ bli v xlifi, summ bli v xlifi, summ bli v xlifi!”
Pey mb r bu duan etm kl q zc aza uzun ömür sürm yi arzu etmi dir.
507
89-cu f sil. caz siz q nim td n : -

götürülmü çüzi bir eyin
(hökmü)
: -
[ : ]. .« »:
1311. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “Pey mb rin a r -
yalar da yan Kirkir adl bir köm kçisi var idi. O, v fat etdikd Pey m-
r dedi: “O, C nn m at ind dir!” ( shab r) gedib ona baxd lar v
(onun yalar aras nda) q nim t mallar ndan ç rp rd bir ba tapd lar”.
l-Buxari, 3074)
90-c f sil. Döyü çül ri : -

qar lamaq
: -
[ : ].
1312. vay t edilir ki, bir d ibn Zubeyr ibn C dedi: “Bizim – m nim,
nin v ibn Abbas n Pey mb ri qar lama z yad ndad rm ?” O, dedi:
“B li! O bizi t rkin alm , s ni is yerd buraxm .” ( l-Buxari, 3082)
[ : ]. : -
1313. vay t edilir ki, Saib ibn Yezid demi dir: “(Bir zaman) biz u aqlarla birlik-
Pey mb ri qar lamaq üçün Vida t sin getmi dik.” ( l-Buxari, 3083)
91-ci f sil. Döyü n qay dark n : -

deyilm lidir
: -
.
.« »:
.« »:
[ : ].
1314. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb rl
birlikd Usf nd n qay dark n Pey mb r d sin minmi , S fiyy bint
Huyeyyi1 d t rkin alm . Bird n d büdr di v onlar n h r ikisi yer

ld . bu T lh d sind n yer s çray b: “Ya R sulullah, atam-anam s

qurban”– dedi. Pey mb r : “Qad n qeydin qal!”– dedi. bu T lh bü-
rünc yi üzün tutdu v qad na yax nla b bürünc yi onun üstün atd qdan
sonra onlar n d sini yola haz rlad . H r ikisi d mindikd n sonra biz
Pey mb ri hat miz ald q. Biz M din yax nla qda Pey mb r de-
di: “Biz geri dön nl r, tövb ed nl r, ibad t ed nl r, R bbimiz h md ed n-
rik!1” O, M din daxil olanad k bu duan t krar etdi. ( l-Buxari, 3085)
92-ci f sil. S rd n qay td qda : -

namaz q lmaq
. -
[ : ]
1315. b r vay t edir ki, Pey mb r n zaman s rd n s r aç ld qda2
qay dard sa, m scid girib oturmam dan vv l iki rük t namaz q lard . ( l-
Buxari, 3088)
1 Transkripsiyas : Ayibun , taibun , abidun , li Rabbin hamidun!

2 Burada Duha vaxt – y ni t qrib n gün ç xandan yar m saat sonra – n rd tutulur
509
-
57 – Xums kitab
1-ci f sil. Xumsun1 vacibliyi : -
: -
.
.
. .
.
.
. .
.
.« »
. .
.
ZBA@ ?>=[ -
. - ZV[
.
.
: - -
.« »
. .
1 H rbi q nim tl rin be bir hiss si. Bu bir hiss yen d be hiss bölünür v sonra onun be
bir hiss si müs lman hökmdar n lind qal r, qalan be dörd hiss is Quran bölgüsün uy un olaraq,
Muh mm d Pey mb rin qohumlar – Ha imin v Mütt libin n sli, yetiml r, kas blar v ehtiyac içind
olan müsafirl r aras nda paylan r.
hih l-Buxari 510 Xums kitab .
[ : ].
1316. vay t edilir ki, Malik ibn Ovs ibn H san demi dir: “(Bir d ) günorta
vaxt m n evimd ik n Öm r ibn X ttab n gönd rdiyi elçi yan ma g lib dedi:
“Möminl rin miri s ni ça r!” M n onunla (Öm rin) yan na getdim. M n
Öm rin yan na daxil olduqda onun bo taxt n üstünd oturdu unu gördüm.
Onun alt na heç bir ey s rilm mi di, özü d d ri yast a söyk nmi di. M n
salam verib oturdum. Öm r dedi: “Ey Mali!1 S nin h mq bil rind n b -
zil ri (öz ail ri il birlikd ) yan ma g lib (m nd n yard m ist dil r) v m n
(öz köm kçil rim ) onlara yard m etm yi tap rd m. Götür bu yard , on-
lar n aras nda payla r!” Dedim: “Ey möminl rin miri, b lk , bu i i ba qa-
na tap rasan.” Öm r dedi: “Ay adam, (s ) bunu götür, (payla dedim)!”
n Öm rin yan nda ik n onun qap Y rfa g lib dedi: “Osman, Abdur-
hman ibn Auf, Zubeyr v S d ibn bu V qqas (yan na g lm k üçün) izn
ist yirl r, onlara izn verirs nmi?” Öm r: “B li!”- deyib onlara izn verdi. On-
lar iç ri daxil oldular v salam verib oturdular. Y rfa da bir q r oturduq-
dan sonra (aya a qalx b) dedi: “ li v Abbas izn ist yir, onlara izn verirs n-
mi?” Öm r: “B li!”- deyib onlara izn verdi. Onlar iç ri daxil oldular v sa-
lam verib oturdular. Abbas dedi: “Ey möminl rin miri, m niml bunun
aras nda hökm ver.” Onlar n mübahis si, Allah n Öz pey mb rin q ni-
t olaraq b etdiyi B nu-N dir q bil sinin mallar üstünd dü mü dü.
Osman v onunla g nl r dedil r: “Ey möminl rin miri, onlar n aras nda
hökm ver, onlar sakitl dir!” Om r dedi: “Özünüzü al n! Göyü v yeri
saxlayan Allah xatirin (deyin görüm), Pey mb rin , özünü q sd ed k:
“Biz (pey mb rl r) miras qoymuruq, qoyub getdiyimiz s dir”- dediyi-
ni bilirsinizmi?” Onlar: “B li, demi dir”- dey cavab verdil r. Sonra Om r
liy v Abbasa üz tutub soru du: “Sizi and verir m Allaha (deyin görüm),
Pey mb rin bel dediyini bilirsinizmi?” Onlar: “B li, demi dir”- dey ca-
vab verdil r. Öm r dedi: “M n siz bu haqda x r verm k ist yir m. Bilin
ki, Allah bu q nim tl ri m xsusi olaraq Öz elçisi üçün ay rm v bundan
heç k pay verm mi di.” Sonra Öm r bu ay ni oxudu: “Allah n Öz Elçisi-
onlardan verdiyi q nim tl t f siz n at, n d d sürdünüz. Lakin
Allah Öz elçil rini ist diyi k sl r üz rind hakim edir. Allah h r ey qadir-
dir.”2 Bu q nim tl r ancaq Allah n elçisin m xsus idi. Amma bununla ya-
na vallahi, o, bu q nim tl ri sizd n gizlin saxlay b ancaq öz m nf ti üçün
istifad etm mi , ( ksin ) bundan siz pay ay rm v onu sizin aran zda
payla rm . Ax ra da bu mübahis etdiyiniz mallar qalm r. Pey m-
r bu maldan ail sinin illik x rcini öd r, yerd qalan is Allah yo-
lunda x rcl n mallara qatard . Pey mb r ömrü boyu bel etmi dir.
Allaha xatirin (deyin görüm, Pey mb rin ) bel etdiyini bilirsinizmi?”
Onlar: “B li!”- dedil r. Sonra Öm r liy v Abbasa dedi: “Allaha xatirin
(deyin görüm,) bunu bilirsinizmi?” Sonra Öm r davam edib dedi: “Allah Öz
1 “Mali” “Malik” isminin q sald lm formas r.

2 “ l-H r” sur si, 6.
511
pey mb rinin dünyas d yi dikd n sonra bu B kr: “M n Pey mb -

rin x lif siy m”- deyib bu mallar götürdü v onlar Pey mb rin s rf
etdiyi i s rf etdi. Allah bilir ki, bu B kr bu i sadiq, xeyirxah, do ru
yolla ged n, haqqa boyun n bir adam idi. Allah bu B krin ömrünü ta-
mamlad qdan sonra m n bu B krin varisi oldum v (xilaf ti) idar etdiyim
iki il rzind bu mallar Pey mb rin , sonra da bu B krin s rf etdiyi i -
s rf etdim. Allah bilir ki, m n bu i sadiq, xeyirxah, do ru yolla ged n,
haqqa boyun n bir adam olmu am. Sonra siz m nim yan ma g ldiniz v
ikiniz d eyni sözü dediniz, eyni m ni rz etdiniz. S n ey Abbas, g lmi-
n, qarda n o lunun (miras ndan) s
1 çatacaq pay götür n, bu ( li)
is g lib, zövc si üçün onun atas ndan qalm miras als n. M n d siz de-
dim ki: “Pey mb r demi dir: “Biz (pey mb rl r) miras qoymuruq, qo-
yub getdiyimiz s dir!” Lakin dü ün nd ki, bu mallar siz verm k la-
md r, dedim: “ st yirsinizs , bu mallar siz verim, amma g k siz ba la-
z hd , verdiyiniz söz sadiq qalas z v bu mallar Pey mb rin
bu B krin s rf etdiyi, habel m n xilaf g ldikd n sonra s rf etdiyim
s rf ed siniz.” Siz: “Bu mallar biz ver!”- dediniz, buna gör d m n
onlar siz verdim. Allah xatirin deyin görüm, m n o mallar siz verdim-
mi?” Onlar: “B li!”- dedil r. Sonra o, üzünü liy v Abbasa t f çevirib
dedi: “Allah xatirin deyin görüm, m n o mallar siz verdimmi?” Onlar:
“B li!”- dedil r. Öm r dedi: “Yoxsa siz m nd n ba qa bir q rar gözl yirsi-
niz?! Göyü v yeri saxlayan Allaha and olsun ki, m n bu i ba qa bir q rar
verm m. r siz bu mallar yerb yer ed bilm ksinizs , onda
onlar m qaytar n, m n bu i in öhd sind n g m.” ( l-Buxari, 3094)
2-ci f sil. : -
Pey mb rin zirehi, sas ,
nc , q hi v üzüyü bar -
sind , habel ondan sonra g n
lif rin bu bölü dürülm mi
yalardan istifad etm si
bar , h mçinin Pey mb rin
fat ndan sonra shab rinin
ba qalar n onun saç , s n-
li v qablar vasit sil b t
dil si haqq nda deyil nl r
[ : ]. -
1317. vay t edilir ki, (bir zaman) s a lanmam d rid n tikilmi , orta
barmaqla ads z barma a tax lan ba olan bir cüt s nd l ç xard b göst rmi
onlar n Pey mb m xsus oldu unu bildirmi dir. ( l-Buxari, 3107)
1 Pey mb rin atas Abdullah Abbas n do ma qarda olmu dur.

: . : -
[ : ].
1318. vay t edilir ki, (bir d ) Ai cod parçadan tikilmi bir bürünc k
xard b demi dir: “Pey mb rin ruhu b nind n ç xark n bu bürünc k
onun ynind idi.” Dig r r vay td , Ai nin Y nd haz rlanan, qal n par-
çadan tikilmi bir izar1 v cod parçadan tikilmi bir bürünc k ç xartd
r verilmi dir.” ( l-Buxari, 3108)
[ : ]. -
1319. s r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb rin piyal si s nd v o, bu
qab n çat gümü lehiml 2 yap rd . ( l-Buxari, 3109)
3-cü f sil. : -
Uca Allah buyurur: “...bilin ki,
keçirdiyiniz q nim tl rin be Z * ) (' [ :
biri Allaha, Onun Elçisin ....
xsusdur...”3
: -
»: .
[ : ] .«
1320. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah l- nsari demi dir: “Bizl rd n
birinin o lu oldu v o, u a Qas m ad verdi. nsar (ona) dedi: “Biz s ni
bul Qas m deyib ça rmayacaq v s gözün ayd n olsun da dem -
yik.” Onda h min adam Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah,
nim o lum oldu v m n ona Qas m ad verdim. Lakin nsar (m )
dedi ki: “Biz s ni bul Qas m deyib ça rmayacaq v s gözün ayd n olsun
da dem yik.” Pey mb r buyurdu: “ nsar düz i görmü dür. (Özü-
nüz ) m nim ad qoya bil rsiniz, lakin kunyam 4 qoymay n. Çünki
Qas m ancaq m
5 m!” ( l-Buxari, 3115)
] .« »: -
[ :

2 Metal v ba qa eyl ri yap rmaq üçün qalay v s. rinti.
5 “Qas m” – bölü dür n, payla ran. Pey mb r dem k ist mi dir ki, o, n is verdikd v ya
imtina etdikd bunu ancaq Allah n izni v ist yi il edir.
513
1321. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(M n öz ixtiya-
mla) siz n (bir ey) ta edir, n d veril n bir ey mane ola bilir m. M n
ancaq bölü dür m, m mr olunan yerin eytirir m.” ( l-Buxari, 3117)
»: : -
[ : ] .«
1322. vay t edilir ki, Xövl l- nsariyy demi dir: “M n Pey mb rin be-
dediyini e itmi m: “El insanlar vard r ki, onlar Allah n mal 1 haqs z
yer da rlar. Bel rini Qiyam t gününd C nn m odu gözl yir.” ( l-
Buxari, 3118)
4-cü f sil. : : -
Pey mb rin :
Z [
Z nim tl r siz halal edildi! [ sözü
»: : -
.
- - .
.
.
.«
[ : ]
1323. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Pey mb rl rd n
biri döyü ç xark n öz h mq bil rin : “Qoy qad nla evl nib onunla ya-
nl q etm k ist n, lakin h yax nl q etm mi , h mçinin ev tikmi , amma
üstünü h damla örtm mi , habel qoyun v ya d sürüsü alm v onla-
n balalamas gözl n kims r m nim dal mca g lm sinl r!”- dedi, son-
ra da döyü yolland . O, sr namaz n vaxt nda v ya buna yax n bir vaxt-
da (q sdin durdu u) m ml g lib çatd qda gün dedi: “S n d (Alla-
n) mrind n, m n d . Allah m, bizim üçün gün i saxla!” Bel likl , Allah
Öz pey mb rin z r b ed k gün dayand . Sonra o, (döyü
keçirdikl ri) q nim tl ri bir yer toplad . Bu vaxt (göyd n) q nim tl ri yan-
b yox ed k bir od g ldi, lakin q nim tl toxunmad 2. Onda h min
1 Y ni Allah n müs lmanlara b etdiyi nem tl ri, beytülmal

2 Muh mm d pey mb q r g lib getmi pey mb rl r döyü rd q nim t keçirdikd onu
bir yer toplayar, sonra da Allah göyd n od nazil edib h min q nim tl ri yand rard . Bu da onu bildir rdi
ki, art q onlar n Allah yolunda verdiyi qurbanlar q bul edilmi v q nim tl rd n heç bir ey m nims -
nilm mi dir. Onu da qeyd etm k laz md r ki, q nim tl yiy nm k ancaq Muh mm d ümm tin
xsus edilmi dir.
pey mb r (öz sg rl rin ) dedi: “Aran zda man x yan t ed n kims r

var. Odur ki, qoy h r q bil n bir n r m bey t etsin.” (Bey t snas n-
da) onlardan birinin li pey mb rin lin yap v o dedi: “X yan tkar si-
zin aran zdad r. Qoy s nin h mq bil rin m bey t etsinl r.” (Bu d )
onlardan iki v ya üç n rin li pey mb rin lin yap v o dedi: “X ya-
ti siz etmi siniz!” ( in üstü aç ld qdan) sonra onlar gedib q ldan düz l-
dilmi , in k ba na ox ar bir ba g tirdil r v onu (q nim tl rin aras na)
qoydular. Bundan sonra od o q nim tl rin ham yand b yox etdi. Daha
sonra is Allah q nim tl ri biz halal buyurdu, bizim z if v aciz oldu u-
muzu görüb onlar biz halal etdi1. ( l-Buxari, 3124)
5-ci f sil -
-
[ : ].
1324. bn Öm rd n r vay t edilmi dir ki, (bir d ) Pey mb r Abdullah ibn
Öm ri ordu s ralar nda N cd yollad . Orada onlar q nim t olaraq çoxlu d -
keçirdil r v h r bir döyü çünün pay na on iki v ya on bir d dü -
dü. (Bundan lav ,) onlar n h r birin yen bir d verildi. ( l-Buxari, 3134)
. : -
[ : ] .« »:
1325. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Pey mb r Ciran -
2 q nim tl ri bölü dür rk n bir n r ona: “ dal tl (böl)!”– dedi. Pey-
mb r ona dedi: “M n dal tli olmasayd m, s n b db xt olard n!” ( l-Bu-
xari, 3138)
: : -
- - .
[ : ]. .
1326. bn Öm r r vay t edir ki, (bir d ) Öm r ibn X ttab dedi: “Ya R sulul-
lah, m n cahiliyy t dövründ bir gün etikaf 3 ed yim n zir etmi m.”
Pey mb r d ona n zirini yerin yetirm yi mr etdi.
Huneyn döyü ünd keçirilmi cariy rd n ikisi Öm çatm .O
da bu cariy ri M kk ki evl rind n birind sakin etmi di. Pey mb r
Huneyn sirl rini azad etdikd n sonra onlar küç rd g zib-dola ma a
ba lad lar. Bu vaxt Öm r (o luna) dedi: “Ey Abdullah, bax gör n olub?” bn

515
Öm r dedi: “Pey mb r sirl ri azad etmi dir.” Onda Öm r buyurdu:

“Get, (m verilmi ) cariy ri azad et!” ( l-Buxari, 3144)
6-c f sil. : -
Öl n (mü rikin) mal n be
bir hiss si götürülmür, ksin ,
mal n ham onu öldür n
adama çat r, v mir sahibinin bu
xüsusda verdiyi hökm
: -
.
.
. .« »:
.« »: . : .« »:
[ : ]. .
1327. vay t edilir ki, Abdur-R hman ibn Auf demi dir: “B dr döyü ünd
n (döyü çül rin) c rg rind ik n sa ma v soluma bax b gördüm ki, ya-
mda nsardan olan iki azya u aq durub. Onda m n, qüvv tli adamlar n
aras nda olma t nna etdim. U aqlardan biri m ni dümsükl yib dedi:
mican, bu C hli tan rsanm ?” Dedim: “B li, (tan ram)! O s nin n -
yin laz md r, qarda o lu?” U aq dedi: “M deyibl r ki, o, Pey mb ri
söyür. Can m lind olan Allaha and olsun ki, r m n onu görs m, iki-
mizd n li daha yax n olan ölm yinc m n ondan l ç km m!”
nu n bu sözün heyr t etdim. O birisi d m ni dümsükl yib eyni söz-
ri dedi. Az keçm n m n bu C hlin camaat aras nda vurnuxdu unu
gördüm v (u aqlara): “Soru du unuz adam bax budur!”- dedim. Onlar q -
nclar ç kib bu C hlin üstün cumdular v onu öldür k q nclad -
lar. Sonra Pey mb rin yan na gedib bunu ona x r verdil r. Pey mb r
soru du: “Onu hans z öldürdü?” U aqlar n h r biri: “Onu m n öldür-
düm!”– dedi. Pey mb r soru du: “Q nclar n (qan ) silmisinizmi?”
Onlar: “Xeyr!”– dey cavab verdil r. Pey mb r onlar n q nclar na bax b
dedi: “Onu h r ikiniz öldürdünüz. Lakin ( bu C hlin) mal Muaz ibn Amr
l-C muha1 çatacaq.”
aqlardan birinin ad Muaz ibn fra, o birisininki is Muaz ibn Amr l-
muh idi.” ( l-Buxari, 3141)
1 Muaz ibn Amr l-C muhun q nc ndak qan daha çox oldu undan Pey mb r ona bel
demi dir.
7-ci f sil. : -
Pey mb rin q nim tin be
bir hiss sind n q lbl ri yenic
müs lmanl a isini n kims
ba qa adamlara verm si
] .« » : : -
[ :
1328. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n qurey lil (h diy-
r) verir m ki, onlar n q lbini ( slama) isini dirim. Çünki onlar cahiliy-
td n t ç blar.” ( l-Buxari, 3146)
»:
.«
.
»:
. .«
.« »:
[ : ].
1329. vay t edilir ki, s demi dir: “Allah h vazinlil rin mallar 1 q nim t
olaraq Öz pey mb rin ta etdikd o, qurey lil rd n b zisin yüz d
diyy etdi v (bunu gör nd ) nsardan b zil ri dedil r: “Allah R sulul-
lah fv etsin! Bizi burax b qurey lil 2 (h diyy ) verir. Halbuki q nclar -
zdan h d onlar n qan dam r.” nsar n dedikl rini Pey mb
r verdil r. Onda Pey mb r onlar n dal nca adam gönd rib onlar d -
rid n düz ldilmi bir çad n için toplad v onlardan ba qa heç k si ora
buraxmad . Ham (oraya) topland qdan sonra Pey mb r onlar n yan na
lib dedi: “N söhb tdir, sizin ad zdan dan rlar?” Onlar n elm hli dedi:
“Müdrik olanlar za g linc ya R sulullah, onlar heç n dem yibl r. O ki
qald cavanlar za, onlar deyibl r ki: “Allah R sulullah fv etsin! nsar
qoyub qurey lil (h diyy ) verir. Halbuki q nclar zdan h d onlar n
qan dam r.” Pey mb r buyurdu: “M n küfrd n t uzaqla adam-
lara (h diyy r) verir m. Raz deyilsiniz ki, bu adamlar mal-dövl t apars n,
siz is Allah n elçisi il bir yerd geri qay das z. Vallahi, sizin apard z
onlar n apard ndan daha xeyirlidir.” Onlar da: “ lb tt ki, raz q, ya
1 Söhb t Huneyn döyü ünd keçirilmi q nim tl rd n gedir.

2 Burada mü rik olmu v bu hadis n bir az önc onlarla vuru mu kims rn rd tutulur.
517
sulullah!”– dedil r. Pey mb r onlara dedi: “M nd n sonra siz çox m -

munluq1 gör ksiniz. Hovuzun ba nda Allaha v Onun elçisin qovu-
anad k s bir edin.”
s dedi: “Lakin biz s bir ed bilm dik.” ( l-Buxari, 3147)
: -
»:
] .«
[ :
1330. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Mutim Pey mb rl v ba qa adamlarla
birlikd Huneynd n qay dark n b vil r Pey mb rin üstün cumub
(q nim td n pay) ist ba lad lar, h tta i o yer g lib çatd ki, onu s -
raraq akasiya2 a ac n alt na sald lar. Bu vaxt Pey mb rin bürün-
yi (a ac n buda na) ili di v o ayaq saxlay b dedi: “Bürünc yimi m
verin! r m nim bu kollar q r mal-qaram olsayd , ham sizin ara-
zda bölü dür rdim v onda siz m nim x sis, yalanç v qorxaq olmad -
gör rdiniz.” ( l-Buxari, 3148)
: -
[ : ]. .
1331. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb rl
birlikd yol gedirdim. Pey mb rin ynind N cranda tikilmi qal n
ha iy li bir bürünc k var idi. Bu vaxt bir b vi (arxadan g lib) ona çatd v
onun bürünc yind n tutub el (b rk) dartd ki, m n bürünc yin Pey m-
rin çiynin iz buraxd gördüm. Sonra b vi dedi: “ mr ver, Alla-
n s nd olan mal ndan m d versinl r.” Pey mb r ona t f çevrilib
gülüms di, sonra da (q nim td n) ona bir ey verilm sini mr etdi.” ( l-Bu-
xari, 3149)
: -
.
»: . .
[ : ] .«
1332. vay t edilir ki, Abdulla (ibn M sud) demi dir: “Huneyn döyü ünd n
sonra Pey mb r q nim tl ri bölü dür rk n b zi adamlara üstünlük ver-
di. Bel ki, o, qra ibn Habis yüz d , Üyeyn d bir o q rini, habel
bl rin yan- raf na (çoxlu h diyy ) verm kl h min gün onlar (dig r-
rind n) üstün tutdu. (Bundan naraz qalm ) bir n r dedi: “Vallahi ki, bu
1 Z r ç kmi , uduzmu , aldanm , bir eyd n m hrum olmu , li ç xm adam n hal .

2 A v sar çiç kl ri olan a ac v ya kol bitki.
bölgüd dal tsizliy yol verilmi dir v bu bölgü Allah n Üzünü dil k
qs dil h yata keçirilm mi dir.” M n (ona): “Vallahi, (bu haqda) Pey-
mb x r ver m”- dedim, sonra da Pey mb rin yan na gedib
bunu ona bildirdim. Pey mb r buyurdu: “Allah v Onun R sulu dal tli
olmasa, kim dal tli ola bil r? Allah Musaya r hm t el sin! Ona bundan da
art q ziyy t verilmi dir, lakin o, s bir etmi dir.” ( l-Buxari, 3150)
8-ci f sil. : -
Döyü razisind keçirilmi
yem k
[ : ]. : -
1333. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Biz apard z döyü rd bal
üzüm keçir rk n onu (ehtiyat üçün) saxlamay b d rhal yey rdik.” ( l-
Buxari, 3154)
519
-
58 – Cizy kitab
1-ci f sil. : -
(Zimmil rd n1 al nan) cizy 2 v
dü n ölk ri il (müv qq ti
olaraq) bar a g lm k
. : -
.
[ - : ].
1334. vay t edilmi dir ki, Öm r ibn X ttab ölümünd n bir il vv l B sr
hlin bel (bir m ktub) yazm r: “Qohumlar z aras nda m cusil rl 3
ail qurmu h r k sin nikah l v edin!”
(O da r vay t edilmi dir ki): “Abdur-R hman ibn Auf Pey mb rin
rd ya ayan m cusil rind n cizy ald na ahidlik ed q r Öm r
ibn X ttab m cusil rd n cizy almam r.” ( l-Buxari, 3156-3157)
»: . .« »:
[ : ] .«
1335. nu-Amir ibn Luey q bil sinin mütt fiqi olmu v B dr döyü ünd i tirak
etmi Amr ibn Auf l- nsari r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r
bu Ubeyd ibn C rrah B hreyn cizy y ma a gönd rdi. Pey mb r
hreynlil rl sülh müqavil si ba lam v la ibn H dr mini onlara mir
yin etmi di. bu Ubeyd b hreynlil rd n ald cizy ni götürüb (M din -
) g ldikd nsar onun qay td e itdi v sübh namaz Pey mb rl
birlikd q lmaq üçün m scid g ldi. Pey mb r namaz q b qurtard q-
dan sonra oradak lar ona yax nla b (cizy n pay almaq ist dikl rini öz ba-
lar il ) hiss etdirdil r. Pey mb r onlar gör nd gülüms yib dedi:
“Güman edir m ki, siz bu Ubeyd nin lidolu qay td e itmisiniz.” On-
lar: “El dir, ya R sulullah!”- dey cavab verdil r. Pey mb r buyurdu:
“Sevinin v sizi sevindir k eyl ümid b sl yin! Vallahi, m n sizin yox-

3 Burada Öm r z rdü t dinin m nsub olan at stl ri q sd edir.
hih l-Buxari 520 Cizy kitab .
sullu a m ruz qalaca zdan qorxmuram. Lakin m n sizd n vv lkil

gen-bol h yat n sib edildiyi kimi, siz d firavan bir h yat n sib edilm sin-
n, bu s bd n d vv lkil r t k sizin d bir-birinizl r qab t aparma -
zdan v dünya mal n onlar m hv etdiyi kimi, sizi d m hv etm sind n
qorxuram.” ( l-Buxari, 3158)
: -
.
. .
[ - : ].
1336. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Heyy demi dir: “Öm r mü rikl rl vuru -
maq üçün (müxt lif) ölk ordular gönd rirdi. (Ax rda) Hurmuzan1 s-
lam q bul etdi v (Öm r ona) dedi: “M n bu döyü rim bar s ninl m -
t etm k ist yir m.” Hurmuzan dedi: “Düzün qalsa, döyü düyünüz bu
ölk rl orada ya ayan v müs lmanlara dü n olan insanlar, bir ba , iki
qanad v iki aya olan qu a b nz yir. Qu un qanadlar ndan biri qopar lsa
bel , o, iki aya , bir qanad v ba il (yenid n) dirç r. O biri qanad da qo-
par larsa, ayaqlar v ba (say sind ) ya ama a davam ed r. H rgah ba
nind n ay rsan z, onda qanadlar da, ayaqlar da, ba da faydas z bir ey
çevril r. (M lumun olsun ki, qu un) ba xosrovdur, qanadlar ndan biri qey-
r,2 dig ri is farslard r. Müs lmanlara mr et, xosrovun üstün getsinl r!”
Bundan sonra Öm r (qo un y b) Nom n ibn Müq rrini biz ba
yin etdi v (bizi Xosrovun üstün gönd rdi). N hay t, biz g lib dü n tor-
pa na çatd qda xosrovun t yin etdiyi cani in3 q rx minlik qo unla qaba-
za ç xd v (onlar n) t rcüm çisi qaba a ç b dedi: “Qoy aran zdan bir
r m niml dan a g lsin!” Mu ira (ir li keçib) dedi: “N soru maq is-
yirs ns , soru ?” (T rcüm çi): “Siz kimsiniz?”- dey soru du. Mu ira de-
di: “Biz b mill tind nik. ( slamaq rki dövrd ) biz olduqca ac nacaql v
1Hurmuzan Huzistan yal tinin cani ini olmu v slam q bul etm mi n vv l uzun ill r müs l-
manlarla vuru mu dur.
2 Xosrov fars ahlar n, qeys r is rum imperatorlar n tituludur.
3 Dövl tin vilay tl rind n birini v ya bir neç sini pad ah ad ndan idar ed n v ali hakimiyy t
hüquqlar na malik olan xs.
521
cans h yat keçir rdik, ac ndan d ri v xurma ç rd yi çeyn rdik, yun-

dan v tükd n paltar gey rdik, üst lik a aclara v da lara sitayi ed rdik.
Bel oldu umuz halda göyl rin v yerl rin R bbi – an (h r eyd n) uca,
ti (h r eyd n) böyük olan (Allah) iç rimizd n biz atas v anas
tan z bir pey mb r gönd rdi. Pey mb rimiz – Allah n elçisi biz ,
siz T k Allaha ibad t etm yinc v ya cizy verm yinc sizinl vuru ma mr
etdi. Pey mb rimiz R bbimizin risal tind n1 biz x r verib demi dir
ki, bizl rd n (Allah yolunda vuru ub) öl nl rimiz C nn gir k v b nz -
rini görm diyi nem tl r içind olacaq, sa qalanlar z is sizin üz rinizd
hökmranl q ed kdir.”
Bundan sonra Nom n (Mu iraya) dedi: “ r Allah s Pey mb rl
birlikd bel döyü rd i tirak etm yi n sib etmi , O, s ni pe man v
rüsvay etm z. Aç des m, m n Pey mb rl birlikd bir çox döyü -
rd i tirak etmi m v (bilir m ki,) o, gündüzün vv lind döyü ba la-
mad t qdird kül yin sm yini v (günortadan sonrak ) namazlar n
vaxt n yeti yini gözl rdi.” ( l-Buxari, 3160)
2-ci f sil. Ölk ba dig r bir : -

ml tin ba il sazi ba -
lad qda (bu sazi ) o yerin hali-
sinin ham na aid olurmu?
: -
[ : ].
1337. vay t edilir ki, bu Humeyd s-Saidi demi dir: “Biz Pey mb rl
birlikd T buka yürü ed rk n yl hökmdar 2 Pey mb bir a qat r
bir cübb h diyy etdi. (Pey mb r d ) ona d nizin sahilind ya ayan
halisi üçün (sülh müqavil si) yaz b gönd rdi.” ( l-Buxari, 3161)
3-cü f sil. : -
Cinay t etm n müahidi3
öldür n kims nin günah
»: -
[ : ] .«
1338. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim bir
müahidi öldür rs , C nn tin iyini duymaz. Halbuki onun iyi q rx illik m sa-
n duyulur.” ( l-Buxari, 3166)
1 Burada Allah n nazil etdiyi v hy n rd tutulur.

2 754-cü h dis v onun qeydl rin bax.
3 Bu sözün h rfi t rcüm si “sazi ba layan t f” dem kdir. Burada is slam q bul etm n,
ba lad sazi sas nda müs lmanlar n razisind ya ay b cizy ver n kafir n rd tutulur.
4-cü f sil. : -
Müs lmanlara x yan t ed n
mü rikl ri ba lamaq olarm ?
»: -
. .« »: .«
»: . .« »: . « »:
. «
»: . .« »:
. .« - -
.« »: . .« »:
[ : ].
1339. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Xeyb r f th edildikd Pey m-
(q zard lm v tin ) z r qat lm bir qoyun g tirdil r. (Pey m-
r td n yedikd n sonra shab rin ): “Burada ya ayan y hudil rin ha-
yan ma toplay n!”- dey buyurdu. shab r y hudil ri (Pey mb -
rin ) yan na c m etdikd o dedi: “M n sizd n söz soru maq ist yir m. M -
düzgün cavab ver ksinizmi?” Onlar: “B li!”- dedil r. Pey mb r on-
lardan: “Atan z kimdir?”- dey soru du. Onlar: “Filank sdir”- dey cavab
verdil r. (Pey mb r onlara): “Yalan dan z, sizin atan z filank sdir”-
dedi. Onlar: “Do ru söyl din”- dedil r. O (yen ) dedi: “M n sizd n bir söz
soru sam, m düzgün cavab ver ksinizmi?” Onlar dedil r: “B li, ey
bul Qas m! H rgah yalan dan saq, atam z bar sind yalan dan z
(s agah oldu u) kimi, bu da s agah olacaq.” (Pey mb r ) onlardan:
“Kiml r C nn m oduna dü k?”- dey soru du. Onlar dedil r: “Biz ora-
da az bir müdd t qalacaq, sonra is siz bizim yerimizi tutacaqs z.” Pey-
mb r dedi: “Orada z lil v m yus halda durub qal n! Biz sla sizin yeri-
nizi tutmayaca q!” Sonra (yen ) soru du: “M n siz bir sual vers m, m
düzgün cavab ver ksinizmi?” Onlar: “B li, ey bul Qas m!”- dey cavab
verdil r. (Pey mb r ) soru du: “Siz bu qoyunun tin z r qatm z-
?” Onlar: “B li!”- dedil r. (Pey mb r ) soru du: “Sizi bu i i görm n
vadar etdi?” Onlar dedil r: “(Yoxlamaq) ist yirdik gör k, r yalanç sansa,
nd n can z qurtaracaq, yox r pey mb rs ns , onda bu z rin s
ri d ym k.” ( l-Buxari, 3169)
5-ci f sil. : -
Pul v ba qa eyl r müqabilind
mü rikl rl bar maq v onlarla
sazi ba lamaq, v hdi pozan
kims nin günah
-
523
»: .« »:
.« »: .«
[ : ].
1340. vay t edilir ki, S hl ibn bu H sm demi dir: “(Xeyb rlil rl müs lman-
lar aras nda) sülh müqavil si oldu u bir vaxtda Abdullah ibn S hl v Mü-
heyyis ibn M sud Xeyb yolland . Orada onlar bir-birind n ayr ld lar. Bir
r sonra Müheyyis Abdullah ibn S hlin yan na qay td qda onun qan na
ltan edildiyini gördü. Muheyyis onu d fn etdi, sonra da M din qa-
td . Abdur-R hman ibn S hl, Muheyyis ibn M sud v Huveyyis ibn M -
sud Pey mb rin yan na g ldil r v ya ca ham dan balaca olan Abdur-
hman dan maq ist dikd Pey mb r : “Böyüyünüz (dan n), böyüyü-
nüz!”- dey buyurdu. Onda Abdur-R hman susdu v dig r iki shab da-
ma a ba lad . (Pey mb r onlar dinl dikd n) sonra dedi: “Qarda -
n qan yerd qoymayas z dey (onun kim t find n ölüdürüldüyün )
and iç bil rsinizmi?” Onlar dedil r: “(Hadis nin) ahidi olmad z v
(onu) görm diyimiz halda biz nec and iç bil rik?!” Pey mb r dedi:
“Qoy y hudil rd n lli n r (bu cinay ti etm dikl rin dair) and içm kl si-
zin yan zda özl rin b ra t qazand rs nlar.” Onlar dedil r: “Kafir adamla-
n and na biz nec inana bil rik?” Bel olduqda Pey mb r öz mal ndan
onlara qanbahas verdi. ( l-Buxari, 3173)
6-c f sil. : -
Sehrl m ul olan zimmini1
ba lamaq olarm ?
[ : ]. -
1341. Ai r vay t edir ki, (bir zaman) Pey mb sehr edilmi di. (El bu s -
bd n d ) h qiq td etm diyi bir i onun x yal na girirdi.” ( l-Buxari, 3175)
7-ci f sil. X yan m ruz : -

qalmaqdan ehtiyat etm k
»: : -
[ : ] .«
1342. vay t edilir ki, Auf ibn Malik demi dir: “T buk döyü ünd Pey mb r
rid n düz ldilmi çad rda ik n m n onun yan na g ldim v o (m ) de-
di: “Qiyam t saat g lm zd n vv l ba ver k bu alt lam ti say: m nim

ölümüm, sonra Beytul-M qdisin1 f th edilm si, sonra qoyunlar q b-çatan

tumov2 x st liyi kimi sizi m hv ed k azar, sonra mal-dövl t o q r ar-
tacaq ki, birisin yüz dinar verildikd bundan naraz qalacaq, sonra el bir
fitn (meydana g k) ki, bl rd n h r birinin evin gir k, daha sonra
rumlularla sizin aran zda sülh ba lan lacaq v (çox keçm n) onlar bu hdi
pozub h r birinin alt nda on iki minlik qo un olan s ks n bayraqla3 sizin
üstünüz g kl r.” ( l-Buxari, 3176)
8-ci f sil. : -
hd ba lad qdan sonra x yan t
ed n kims nin günah
-
.
[ : ].
1343. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Kafirl rd n cizy olaraq) dinar
dirh m ala bilm yiniz t qdird sizin ax z nec olacaq?” ( traf n-
dak lar) dedil r: “S n niy dü ünürs n ki, bel bir ey ba ver bil r, ey bu
Hureyra?” O dedi: “B li, bu Hureyran n can lind olan Allaha and olsun
ki, m n do ru dan an v do rulu u t sdiq edilmi Pey mb rin sözünü
bilir m.” Onlar: “N dir o söz?”- dey soru dular. bu Hureyra dedi: “Alla-
n v Onun elçisinin (qeyri-müs lmanlara) verdiyi z man riay t edil-
k. Onda qüdr tli v tli Allah müs lman ölk sind ya ayan ka-
firl rin q lbin el bir arxay nl q salacaq ki, onlar mallar siz verm kd n
imtina ed kl r.” ( l-Buxari, 3180)
9-cu f sil. : -
Yax adama v ya günahkara
yan t ed n kims nin günah
- »: -
[ - : ] .« -
1344. Abdullah (ibn M sud) v s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir:
hdi pozan h r xainin Qiyam t günü yan nda bir bayraq olacaq.”
Ravil rd n biri: “(Bayraq) dik ldil k”– demi , dig ri is : “Qiyam t gü-
nü (ham ) onu gör k v onun say sind o (xain) tan nacaq”- demi dir. ( l-
Buxari, 3186-3187)

2 Burunun daxili qi as n iltihab n tic sind burundan selik axma v tez-tez asq rma klind t za-
hür ed n x st lik.
3 Y ni doqquz yüz altm minlik qo unla.
525
-
59 – Yarad n ba lan kitab
1-ci f sil. : -
Uca Allah n: “M xluqat ilk d
yoxdan yaradan, sonra onu bir :
daha t krarlayan Odur”1 sözü ZB A @? > = [
bar sind deyil nl r
.« »: -
»: .
. .«
[ : ].
1345. vay t edilir ki, mran ibn Hüseyn demi dir: “T mim o ullar ndan bir
neç n r Pey mb rin yan na g ldi v Pey mb r (onlara) dedi: “Se-
vinin, ey T mim o ullar !” Onlar dedil r: “Biz müjd verdin. El is biz
(n ver ks ns , indi) ver!” (Bunu e id nd ) Pey mb rin simas d yi di.
Bu snada onun yan na y nlil r g ldi v o, y nlil dedi: “Ey Y n
hli, bu müjd ni siz q bul edin! T mim o ullar onu q bul etm k ist di-
r.” (Y nlil r): “Q bul etdik!”– dedil r. Bundan sonra Pey mb r ya-
rad n ba lan v haqq nda dan . Bu vaxt bir n r g lib: “Ey m-
ran, s nin d n qaçm r!”– dedi. (M n d d min dal nca getdim.) Am-
ma g k heç qalx b getm zdim.” ( l-Buxari, 3190)
: : -
: . .« »
.« »
»:
. .«
[ : ].
1346. vay t edilir ki, mran ibn Hüseyn demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb -
rin (evin ) daxil oldum, d mi d qap n yan na ba lad m. Bu vaxt
onun yan na T mim o ullar ndan bir neç adam g ldi v Pey mb r (on-
lara) dedi: “Müjd sevinin, ey T mim o ullar !” Onlar iki d t krar-t k-
rar dedil r: “Biz müjd verdin. El is biz (n ver ks ns ,) ver!” Sonra
onun yan na y nlil r g ldi v o, y nlil dedi: “Bu müjd ni siz q bul
edin, ey Y n hli! T mim o ullar onu q bul etm k ist dil r.” (Y n-
1 “ r-Rum” sur si, 27

hih l-Buxari 526 Yarad n ba lan kitab .
lil r): “Q bul etdik, ya R sulullah!”- dey cavab verdil r, sonra da lav edib
dedil r: “Biz (yarad n ba lan ) haqq nda soru maq üçün g lmi ik.”
Pey mb r dedi: “Allah var idi v Ondan ba qa heç bir ey yox idi. Onun
i suyun üz rind idi. Allah Kitabda (olacaq) h r eyi yazd 1. (Sonra) göy-
ri v yeri yaratd . Bu vaxt bir n r (m ni) s sl yib dedi: “D n qaçd , ey
ibn Hüseyn!” M n (onun dal nca) getdim v il ma b nz r bir ey gördüm.
Ka onun dal nca heç getm ydim.” ( l-Buxari, 3191)
»: : -
[ : ] .« .
1347. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah buyurur:
“Ad m övlad M ni t hqir edir2, halbuki ona M ni t hqir etm k yara maz.
Habel M ni yalanç hesab edir, halbuki ona (bel etm k) yara maz. Onun
hqirin g linc , (bu) onun M nim o lum oldu unu iddia etm sidir. M ni
yalanç hesab etm sin g ldikd is , (bu) onun: “(Allah) m ni ilk d yarat-
kimi, yenid n yarada bilm z”– dem sidir.” ( l-Buxari, 3193)
»: : -
[ : ] .«
1348. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m xluqat ya-
ratd qdan sonra in üz rind , Öz yan nda yerl n Kitab nda3 bu (sözl ri)
yazm r: “M nim r hm tim q bimi üst mi dir.” ( l-Buxari, 3194)
2-ci f sil. Yeddi yer bar sind : -

deyil nl r
»: -
[ : ] .«
1349. bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Zaman, Allah yerl ri
göyü yaratd günd n b ri heç d yi n dövran etm kd dir. l on iki
aydan ibar tdir. Bunlardan dördü haram aylard r. (Haram aylardan) üçü –
zülq , zülhicc v muh rr m dalbadal g lir. (Dördüncüsü is ) Mud r q -
bil sinin (dig r on bir aydan üstün tutdu u) v cümad l-Axir il aban (ay-
lar ) aras nda keç n r b ay r.” ( l-Buxari, 3197)
1 H r eyin q rini ld n mü yy n edib Lövhi-M hfuza yazm r.

2 Mü rikl r v kafirl r Allaha Ona layiq olmayan naqis sif tl r isnad etm kl Ona qar bsizlik
edirl r.
3 Burada “Kitab” deyildikd Lövhi-M hfuz n rd tutulur.
527
3-cü f sil. Gün v ay n mü y- : -

n bir ölçü il h t etm si
.« »: : -
»: .
: .
[ : ] .Z¼»º¹¸¶µ´³[
1350. bu Z rr r vay t etmi dir ki, (bir d ) gün batark n Pey mb r m n-
n soru du: “Gün in hara getdiyini bilirs nmi?” Dedim: “Allah v Onun
elçisi daha yax bilir!” Pey mb r buyurdu: “O, gedib in alt nda s cd
ed k (h tin ) davam edir, sonra (yenid n) do maq üçün izn ist yir
ona izn verilir. Tezlikl el bir zaman1 g k ki, gün (ad ti üzr ) s cd
ed k, lakin s cd si q bul olunmayacaq, izn ist k, amma ona iz verilm -
k, üst lik ona: “G ldiyin yer qay t!” deyil k v o, (gedib) m ribd n
do acaq. Uca Allah bu xüsusda bel buyurur: “Gün d özünün qald ye-
ax b gedir. Bu, Qüdr tli, Bil n Allah n li hökmüdür.” ( l-Buxari, 3199)
[ : ] .« »: -
1351. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Gün v ay Qiya-
t günü sar b bükül kdir.” ( l-Buxari, 3200)
4-cü f sil. : -
Allah n: “Kül kl ri Öz m rh -
ti önünd ya dan qabaq ¹ ¸ ¶ µ[ :
müjd çi olaraq gönd n Odur”2
sözü haqq nda deyil nl r Z¾½¼ » º
: -
W[ : »:
[ : ] .« Z[ZYX
1352. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r göy üzünd ya murla
yükl nmi buludlar gördükd (t vi içind ) ir li-geri gedib g r, (ev ) gi-
rib ç xar v simas d yi rdi3. Buludlardan ya ya ma a ba lad qda is
sakitl rdi.”
Ai Pey mb rin n hala dü düyüynü ona bildirdikd o buyurmu -
dur: “Bilmir m, ola bilsin ki, (Ad) qövmünün ba na g lmi (müsib t bu üm-
1 Söhb t Qiyam t gününd n gedir.

2 “ l- raf” sur si, 57
3 Pey mb r vv lki ümm tl rin ba na ya kimi, onun da ümm tinin ba na b la ya aca n-
dan ehtiyat edirdi. vv lki ümm tl r bar sind bax: “ l- sra” sur si 68, “ n-Nur” sur si 43, “ l- raf”
sur si, 83-84, “ l- nk but” 39-40.
tin d ) ba na g lsin: “N hay t, o zab vadil rin do ru g n bir bulud

klind gördükd : “Bu biz ya ya racaq buluddur!”– dedil r. Hud de-
di: “Xeyr! Bu sizin tez g lm sini ist diyiniz – özü il a -ac zab g tir n
bir kül kdir!” ( l-Buxari, 3206)
1
5-ci f sil. M kl r haqq nda : -

deyil nl r
»: : -
[ : ] .«
1353. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Do ru dan an v do -
rulu u t sdiq edilmi R sulullah biz bel bir h dis dan r: “Sizl r-
n h r k s anas n b tnind x lq edil rk n ilk q rx gün rzind nütf ha-
nda, sonrak q rx günd qan laxtas , daha sonrak q rx günd is t parças
olur. Sonra Allah (onun yan na) bir m k gönd rir. Bu m dörd ey (yaz-
maq) mr edilir v ona: “(Bu u n) lini, ruzisini, lini, b db xt v ya
xo xt olaca yaz!”– deyilir. Sonra ona ruh üfürülür. H qiq n, içiniz-
n kims o q r yax i r gör bil r ki, ax rda onunla C nn t aras nda
bir 2 m saf qalar. Lakin ld n yaz lm q ri onu qabaqlayar v o,
nn m hlinin lin b nz r ll r ed r. (H mçinin) biriniz o q r
pis i r gör r ki, ax rda onunla C nn m aras nda bir m saf qalar.
Lakin ld n yaz lm q ri onu qabaqlayar v o, C nn t hlinin lin
nz r ll r ed r.” ( l-Buxari, 3208)
. »: -
.
[ : ] .«
1354. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah bir qulunu
sevdiyi zaman C brail : “Allah filank si sevir, s n d onu sev!”– dey buyu-
rur, C brail d (h min adam ) sevir. Sonra C brail göy hlin xitab edib:
“Allah filank si sevir, siz d onu sevin!”– deyir, göy hli d onu sevir. Daha
sonra yer üzünd kil r d ona r t b sl ba lay rlar.” ( l-Buxari, 3209)
- »: -
-
[ : ] .«
1 “ l- hqaf” sur si, 24.

529
1355. Pey mb rin zövc si Ai r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin bel
dediyini e itmi dir: “H qiq n, m kl r buludlar n içind (yer do ru)
enir v göyd verilmi q rar b sind söhb t aç rlar. (Bu vaxt) eytanlar
(m kl ) o run-o run qulaq as rlar, sonra da e itdikl ri adda-budda söz-
ri, üst lik özl rind n uydurduqlar yüz yalan da bu do ru x rl yana
kahinl t lqin edirl r.” ( l-Buxari, 3210)
»: : -
] .«
[ :
1356. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Cüm günü yeti -
diyi zaman m kl r m scidin qap lar n önünd düzülüb (ora g n adam-
lar ) birb bir siyah ya al rlar. mam minb oturduqda is m kl r s hif -
ri büküb xütb ni dinl g lirl r.” ( l-Buxari, 3211)
[ : ] .« - - »: : -
1357. ra ibn Azib r vay t edir ki, Pey mb r (kafirl rin cavab verm k
üçün) H ssana dey rdi: “Onlara eirl cavab ver! (Arxay n ol,) C brail d s -
ninl dir.” ( l-Buxari, 3213)
.« »: -
[ : ]. . .
1358. Ai r vay t edir ki, (bir zaman) Pey mb r ona demi dir: “Ey Ai !
Budur, C brail s salam söyl yir!” Ai d (cavab nda) demi dir: “Ona sa-
lam olsun, Allah n r hm ti v Onun b ti yeti sin! S n m nim görm di-
yimi görürs n.”
(Bunu dey nd ) o, Pey mb ri q sd edirdi. ( l-Buxari, 3217)
Ø[ : « »: : -
[ : ]. ZãâáàßÞÝÜÛÚÙ
1359. bn Abbas r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r C brail dedi: “Niy
bizi daha çox ziyar t etmirs n?” Uca Allah da bu ay ni nazil etdi: “(M kl r
dedi): “Biz dünyaya ancaq s nin R bbinin mri il enirik. Önümüzd , arxa-
zda v onlar n aras nda n varsa, Ona m xsusdur”1. ( l-Buxari, 3218)
»: -
[ : ] .«
1360. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C brail m (Alla-
n Kitab ) bir qira tl 2 oxuma öyr tdi, lakin m n ondan daha çox ( ey)

2 Mü yy n üsul v qayda il Quran oxumaq.
öyr nm k ist dim. N hay t, o m (Quran ) yeddi qira tl oxuma öyr t-

[ : ] .Z [: : -
1361. vay t edilir ki, Y 'l demi dir: “M n Pey mb rin minb rd ik n be-
dediyini e itmi m: “Onlar dey kl r: “Ey Mali!1”2 ( l-Buxari, 3230)
»: -
[ : ] .«
1362. vay t edilir ki, (bir d ) Pey mb rin zövc si Ai Pey mb rd n
soru du: “S nin Uhud gününd n3 daha a r bir günün olubmu?” Pey m-
r dedi: “M n art q s nin h mq bil rind n4 ç kdiyimi ç kmi m. n
çox ziyy t ç kdiyim (gün) is günü5 olmu dur. O vaxt ki, m n ibn
Abdu-Yaleyl ibn Abdu-Kulal n m 6 himay olma xahi etdim, lakin o
d st k verm di. M n iztirab ç -ç geri döndüm v ancaq Q rnis-
alib 7 g lib çatd qda özüm g ldim. H min vaxt m n ba yuxar qal-
b üstüm kölg salan bir bulud gördüm. M n buluda diqq t yetirdikd
içind C braili gördüm. O m ni s sl yib dedi: “Allah s nin h mq bil rinin
dedikl rini v s nec r dd cavab verdikl rini e itdi. R bbin da lar
yini s nin yan na gönd rib ki, onlar (b laya düçar etm k) xüsusunda
ist diyini bu m mr ed n”. Da lar m yi m salam verdikd n
sonra dedi: “Ey Muh mm d, n ist yirs ns , (buyur)! st yirs ns , bu iki
da 8 onlar n ba na uçurdum!” Pey mb r dedi: “Xeyr, m n ancaq onu
dil yir m ki, Allah onlar n belind n T k Allaha ibad t ed n v Ona heç bir
eyi rik qo mayan kims r g tirsin!” ( l-Buxari, 3231)
ZQPONMLKJIHGF[ : -
[ : ].
1 Qira tl gör “Mali” v ya “Malik” Quranda zikr edilmi m yin, C nn m göz tçisinin ad r.
2 “ z-Zuxruf” sur si, 77.
3 Uhud döyü ünd müs lmanlar m lubiyy u ram lar v bu döyü shab rd n yetmi n r
hid olmu dur.
4 Y ni bl rd n.
5 Çox güman ki, burada Pey mb rin Taifd oldu u zaman taiflil r t find n çox idd tli
zyiql m ruz qalmas n rd tutulur.
6 bn Abdu-Yaleyl ibn Abdu-Kulal Taifin yax nl nda yerl n S qif q bil sinin ba lar ndan biri
olmu dur.
7 Bu, M kk il Taif aras nda yerl n da n ad r. Bura h mçinin Q rnul-M nazil d deyilir.
8 H disd “iki da ” deyildikd M kk yerl n bu Qubeys v Queyqian da lar n rd tutulur.
531
1363. Abdullah ibn M sud Uca Allah n: “O, iki yay uzunlu unda, h tta ondan
da yax n m saf idi. Sonra Allah Öz quluna nazil ed yini v hy etdi”1
ay sini t fsir edib demi dir: “Pey mb r C braili gördü. Onun alt yüz
qanad var idi.” ( l-Buxari, 3232)
: Z | { z y x wv[ : -
[ : ].
1364. Abdullah ibn M sud Uca Allah n: “O, öz R bbinin n böyük d lill rind n -
zisini gördü”2 ay sini izah edib demi dir: “Orada Pey mb r bütün üfüqü
tutmu ya l xalça gördü.” ( l-Buxari, 3233)
: -
[ : ].
1365. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Kim iddia ets ki, Muh mm d R bbini
görmü dür, o, böyük günah i tmi olar. Lakin o, C braili öz sur tind v
xilq tind , bütün üfüqü tutmu v ziyy td görmü dür. ” ( l-Buxari, 3234)
»: : -
[ : ] .«
1366. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ki i öz h yat yol-
da yata na ça rd zaman qad n (ona) yax nl q verm v ri (bu s -
bd n) ona q bi tutmu halda yatsa, m kl r s q r o qad na l -
t oxuyar.” ( l-Buxari, 3237)
»: -
[ : ] .ZDCBA@?>[
1367. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n isra gec sind 3
Musan gördüm. Qarabu day , hündürboylu v q vr msaçl bir adam idi,
lap nu q bil sinin ki il ri kimi. (M ry m o lu) san da gördüm. Orta-
boylu, alyanaq, a niz v nazik saçl bir adam idi. H mçinin C nn min
göz tçisi Maliki v Allah n m göst rdiyi lam tl uy un kild d cca-
gördüm.”
“(Biz Musaya Kitab vermi dik.) S n onunla görü yin übh etm .”4
l-Buxari, 3239)
1 “ n-N cm” sur si, 9-10.

2 “ n-N cm” sur si, 18.
3 H disd Pey mb rimizin gec ik n M scidulharamdan M scidul qsaya getm si n rd tutulur.
lav m lumat üçün “ l- sra” sur sinin 1-ci ay sin v onun t fsirin bax.
4 “ s-S cd ” sur si, 23.
6-c f sil. C nn tin xüsusiyy tl ri : -

bar deyil nl r v C nn tin
xluq olmas
»: : -
] .«
[ :
1368. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n
biriniz öldüyü zaman s r-ax am ona dü yi yer göst rilir. C nn t hlin-
n olarsa, C nn td ki yeri, C nn m hlind n olarsa, C nn md ki yeri
(ona göst ril r).” ( l-Buxari, 3240)
»: -
[ : ] .«
1369. mran ibn Hüseyn r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n C nn
baxd m v onun sakinl rinin ks riyy tinin kas blar oldu unu gördüm.
mçinin C nn baxd m v onun sakinl rinin ks riyy tinin qad nlar
oldu unu gördüm.” ( l-Buxari, 3241)
»: -
.«
[ : ].
1370. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) biz Pey mb rin yan nda ik n o
dedi: “Yuxuda gördüm ki, C nn td m. Baxd m ki, bir z n xeyla (möh-
m) bir q srin yan nda durub d st maz al r. M n: “Bu kimin q sridir?”–
dey soru dum. “Öm r ibn X ttab nd r!”– dedil r. El bu vaxt Öm rin q s-
qancl yad ma dü dü v m n dönüb (oradan) uzaqla m.”
(Bunu e id nd ) Öm r a lama a ba lad v dedi: “Heç s ni q sqana bil -
mmi, ya R sulullah?!” ( l-Buxari, 3242)
»: : -
[ : ] .«
1371. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn gir k ilk
zümr olan kims rin simas on dörd gec lik ay kimi (göz l v parlaq)
olacaq. C nn td onlar n tüpür k, n (burunlar ndan) selik ifraz ed k,
d t bii ehtiyaclar r f ed kl r. ( tdikl ri) qablar q ldan, daraqlar
is h m q ldan, h m d gümü n olacaq. Buxurdanlar nda1 ud2 (yan-
1 Buxur: yand ld qda tir saçan qatran, a ac qab v s. Buxurdan is içind buxur yand lan kiçik
qabd r.
2 V ni Hindistan say lan, yand landa xo iy ver n a ac. T bii ki, C nn t udu bizim bildiyimiz
uddan f rqli olacaq.
533
lacaq). Onlar n t rind n mü k qoxusu g k. Onlardan h r birinin iki

zövc si olacaq. Bu q zlar el göz l v el z rif olacaqlar ki, d ril rinin alt n-
dan ayaq sümüyünün iliyi görün k. (C nn t hlinin) aras nda n bir ixti-
laf, n d kin-küdur t olacaq. Özl ri d canbir q lb olacaqlar. Onlar s r-
ax am Allah n nin t rifl r dey kl r.” ( l-Buxari, 3245)
»: -
[ : ] .« - -
1372. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn gir k ilk
zümr olan kims rin simas on dörd gec lik ay kimi (göz l v parlaq)
olacaq. Onlar n ard nca (ora) gir nl r is parlaq ulduz kimi olacaqlar. Onlar
canbir q lbd ya ayacaq v aralar nda n bir ixtilaf, n d kin-küdur t ola-
caq. Onlardan h r birinin iki zövc si olacaq. Bu q zlar el göz l v el z rif
olacaqlar ki, d ril rinin alt ndan ayaq sümüyünün iliyi görün k. (C nn t
hli) s r-ax am Allah n nin t rifl r dey k. Onlar n x st k, n
(burunlar ndan) selik ifraz ed k, n d tüpür kl r. Qablar q ldan v
gümü n, daraqlar is q ldan olacaq. Buxurdanlar nda ud yand lacaq.
Onlar n t ri mü k iyi ver k.” ( l-Buxari, 3246)
- - »: -
[ : ] .«
1373. hl ibn S d r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ümm timd n yetmi
min, yaxud yeddi yüz min n r ham bird n (C nn daxil olacaq). Onla-
n üzü on dörd gec lik ay kimi (göz l v parlaq) olacaq.” ( l-Buxari, 3247)
: : -
[ : ] .« »
1374. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) Pey mb ip k cübb h -
diyy etdil r. Halbuki o, (ki il ) ip k geym yi qada an etmi di. Camaat
bu cübb nin z rifliyin heyran qald lar. Pey mb r (onlar n t ccübl
baxd görüb) dedi: “Muh mm din can lind olan Allaha and olsun ki,
d ibn Muaz n C nn td ki d smal bundan da göz ldir.” ( l-Buxari, 3248)
»: : -
[ : ] .«
1375. hl ibn S d s-Saidi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn td ki
qamç boyda yer, dünya v onun üz rind kil rd n daha xeyirlidir.” ( l-Bu-
xari, 3250)
»: -
[ : ] .Za`[ :
1376. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn td el bir
ac vard r ki, atl onun kölg sind yüz il yol ged k, (amma onu q t ed
bilm k). st yirsinizs , bu ay ni oxuyun: “uzanm kölg likl rd ...”1 ( l-
Buxari, 3252)
»: -
.«
] .« »:
[ :
1377. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn t sakin-
ri, bir-biril rind n üstün olduqlar üçün (onlar n alt m rt olanlar )
üst m rt ki2 otaqlarda yerl mi möminl ri, rq v ya q rb istiqam -
tind ax b ged n parlaq ulduzu seyr etdikl ri kimi seyr ed kl r.” ( sha-
r) dedil r: “Ya R sulullah, y qin ki, bu pey mb rl ayr lm yerdir v
onlardan ba qa heç k s orada sakin ola bilm k.” Pey mb r buyurdu:
“Xeyr, can m lind olan Allaha and olsun ki, (bu otaqlar) Allaha iman g -
tirmi v pey mb rl ri t sdiq ed n kims r üçündür.” ( l-Buxari, 3256)
7-ci f sil. : -
nn min xüsusiyy tl ri v
onun m xluq olmas haqq nda
[ : ] .« »: -
1378. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q zd rma C nn m isti-
sinin (bir hiss sidir). Odur ki, onu su il soyudun!” ( l-Buxari, 3263)
.« »: -
[ : ] .« »: .
1379. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizin istifad etdi-
yiniz od C nn m odunun yetmi hiss sind n biridir.” (Bir n r) dedi:
“Ya R sulullah, el bu da b s ed r!” Pey mb r dedi: “C nn m odu
dünyadak oddan altm doqquz d üstündür. H m d bunlar n h r biri
(gördüyünüz) od q r yand b-yaxand r.” ( l-Buxari, 3265)
1 “ l-Vaqi ” sur si, 30.

2 Dig r bir h disd Pey mb r demi dir: “C nn td yüz m rt vard r. Bu m rt r aras ndak
saf yerl göy aras ndak m saf q rdir. Firdovs onun n yüks k m rt sidir. Oradan C nn tin
dörd çay ax r. Onun üstünd is yerl ir. Odur ki, Allahdan dil dikd Firdovs ba dil yin!” (Sün n
t-Tirmizi)..
535
»: : -
[ : ] .«
1380. vay t edilir ki, Usam ibn Zeyd demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m: “Qiyam t günü bir n r g tirilib C nn m oduna at -
lacaq. Onun ba rsaqlar at in için tökül k v o, d yirman n traf nda
rlanan uzunqulaq kimi f rlanacaq. C nn m sakinl ri onun ba na y b
dey kl r: “Ay filank s! Niy bu kök dü müs n? M r s n biz yax
r görm yi buyurub pis ll ri qada an etmirdinmi?” O dey k: “M n
siz yax i r görm yi buyururdum, lakin özüm buna l etmirdim, pis
ll ri qada an edirdim, amma özüm o i ri görürdüm.” ( l-Buxari, 3267)
8-ci f sil. blisin xüsusiyy tl ri v : -

onun sg rl ri
: -
»:
. .
.« .
» .« »:
[ : ] .«
1381. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb sehr edildi.
o yer g lib çatm ki, h qiq td etm diyi bir i i etdiyi onun x yal na girir-
di. N hay t, bir gün o, uzun-uzad dua etdikd n sonra (m ) dedi: “Bilir-
nmi, Allah m bu x st likd n sa almaq üçün yol göst rdi1. (Yuxuda)
nim yan ma iki n r g ldi. Onlardan biri m nim ba t fimd , dig ri is
ayaq t fimd oturdu v öz aralar nda (m nim haqq mda) dan ma a
ba lad lar:
– Bunun d rdi n dir?
– Ona sehr edilmi dir.
– Sehri ed n kimdir?
– L bid ibn l- sam.
– O, sehri n il etmi dir?
– Daraq, darananda saç-saqqaldan tökül n tük v erk k xurman n tozcu-
u il .
– Yax b s o cadu-pitik indi haradad r?
– Z rvan quyusunda.
1 Dig r r vay td Ai demi dir: “Pey mb r h r gec yata na uzand qda ll rini cütl dirib
onlar n için üfür r, sonra ora “ l- xlas”, “ l-F q” v “ n-Nas” sur rini oxuyar, daha sonra is ll rini
ba v üz nahiy sind n ba layaraq, bacard q rb ninin h r yerin sürt rdi. Bel , o, bunu üç d
krar ed rdi” (S hih l-Buxari).
Bundan sonra Pey mb r quyunun yan na getdi. Sonra geri qay b

dedi: “(O quyunun suyu il suvar lm ) xurma a aclar n ba eytan
ba lar na b nz yir.” M n soru dum: “Cadunu ç xarda bildinmi?” Dedi:
“Xeyr, (ç xartmad m)! Çünki Allah art q m fa vermi dir. Lakin m n
onun insanlara t sir göst bil yind n ehtiyat etdim.” El buna gör d
min quyu (torpaqla) dolduruldu.” ( l-Buxari, 3268)
»: -
[ : ] .«
1382. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ eytan sizd n biri-
nizin yan na g lib: “Filan eyi kim yarad b? Filan eyi kim yarad b?”– dey
(ayr -ayr suallar verm ba lay r). Ax rda da: “R bbini kim yarad b?”– de-
(q lbiniz übh sal r). Bel olduqda qoy h min adam Allaha s ns n1 v
bir daha bu haqda dü ünm sin.” ( l-Buxari, 3276)
»: : -
[ : ] .«
1383. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) m n Pey-
mb rin ( li il ) rq t f i ar edib bel dediyinin ahidi oldum: “Fitn
bax oradan (ba qald racaq), fitn bax oradan – eytan n buynuzu ç xd
yerd n (ba qald racaq).” ( l-Buxari, 3279)
- - »: -
] .«
[ :
1384. Cabir r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qa qarald zaman u aq-
lar (bay ra) buraxmay n. (Çünki bu vaxt) eytanlar (h r t ) yay rlar.
Gec n bir müdd t keçdikd n sonra is onlar buraxa bil rsiniz. (Gec r)
“Bismillah” dey k (evinin) qap ba la! “Bismillah” dey k lampan
söndür! “Bismillah” dey k su tuluqlar n a ba la!” “Bismillah” de-
k h r n il olursa, olsun qab-qaca n a ört!” ( l-Buxari, 3280)
: -
. »:
]. .« »: .«
[ :
1385. vay t edilir ki, Suleyman ibn Surad demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb -
rin yan nda ik n iki n r bir-biril söyü ba lad . (Q bd n) onlar-
dan birinin üzü q zard v boyun damarlar di. Pey mb r (ona bax b)
1 M n: “ uzu billahi min eytanir-r cim”- desin.

537
dedi: “M n el bir k lm bilir m ki, r o h min k lm ni des , q b hissi

ondan ged r! r o: “ uzu bill hi min eytan!”1 des , q bi soyuyar.
shab r h min adama dedil r: “Pey mb r (s ) eytandan Allaha s -
nma buyurur.” Adam dedi: “M r m n d liy m?!” ( l-Buxari, 3282)
»: -
[ : ] .« .
1386. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ sn k eytan-
dand r. Birinizi sn k tutsa, qoy bacard q r onun qar als n.
Çünki o ( sn yib): “Haaah”– etdikd eytan ona gülür.” ( l-Buxari, 3289)
»: : -
[ : ] .«
1387. bu Q tad r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Göz l yuxu Allah-
dand r. Xo ag lm z yuxu is eytandand r. r biriniz xo ag lm z yuxu
görüb ndi dü rs , qoy sol t fin yüngülc tüpürsün v bu yuxunun
rind n Allaha s ns n 2. Bel ets , h qiq n d , bu yuxunun ona heç bir
ri d ym z.” ( l-Buxari, 3292)
- - »: -
[ : ] .«
1388. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz yuxudan
oyan b d st maz ald zaman burnunun içini üç d yusun. Çünki eytan
burun de iyind gec yir.” ( l-Buxari, 3295)
9-cu f sil. Uca Allah n: “...Onun : : -

bütün heyvanat yer üzün
yaymas nda...”3 sözü ZA@ ? > =[
»: -
.«
.
[ - : ]. .
1389. vay t edilir ki, ibn Öm r Pey mb rin minb rd xütb ver rk n
bel dediyini e itmi dir: “ lanlar öldürün! Belind iki zola olan ilanlar ,
1T rcüm si: eytandan Allaha s ram!

2 Bu xüsusda r vay t edilmi h disl ri c m edib dem k olar ki, qarmaqar q yuxu görüb t vi içind
yuxudan oyanan adam üç d sol t fin tüpürm li, üç d eytandan v gördüyünün rind n Allaha
nmal , bu yuxunu heç k dan mamal v dig r böyrü üst çevrilm lidir.
3 “ l-B ” sur si, 164 v “Lo man” sur si, 10.
habel quyru uk sik ilanlar öldürün! Çünki bu ikisi adam n gözl rini kor
edir v hamil qad n b tnind ki u sal r.”
Abdullah ibn Öm r demi dir: “M n öldürm k üçün bir ilan n dal nca
dü düyüm zaman bu Lubab m ni s sl yib: “Onu öldürm !”– dedi. De-
dim: “Ax Pey mb r ilanlar öldürm yi mr etmi dir?!” bu Lubab de-
di: “Lakin bu mrind n sonra o, ev ilanlar öldürm yi qada an etdi.”
Bu (ilanlara) “ vamir” deyilir. ( l-Buxari, 3297-3298)
10-cu f sil. : -
Müs lman üçün n xeyirli mal
onun da lar ba nda otard
qoyunlard r
»: -
[ : ] .«
1390. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Küfrün sas m n-
yi rq istiqam tind dir. Lov al q v t bbürlük (ad n) at ilx na v
sürüsün sahib olan kims rd , habel kobud dan olan b vil r-
özünü büruz verir. Qoyun sürüsün sahib olan kims r is dinc adam
olurlar.” ( l-Buxari, 3301)
»: : -
[ : ] .«
1391. vay t edilir ki, Uqb ibn Amr bu M sud demi dir: “(Bir d ) Pey m-
r li il Y t f i ar edib dedi: “ man bax orada – Y nd dir.1
Da ür klilik v qabal q is kobud dan il seçil n, d rinin quyru un-
dan yap 2 b vil aiddir. (Bu xasiyy tl r is ) eytan n iki buynuzu
xan3 yerd – R bi v Mud r (q bil rind ) özünü büruz verir.” ( l-
Buxari, 3302)
»: -
[ : ] .«
1392. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Xoruz ban e itdi-
yiniz zaman Allahdan Onun lütfünü dil yin, çünki (h min vaxt) xoruz m -
k görmü dür. E k anq rt e itdiyiniz zaman is eytandan Allaha s -
n, çünki (bu vaxt) e k eytan görmü dür.” ( l-Buxari, 3303)
1 Pey mb r dem k ist mi dir ki, y nlil r ba qalar na nisb td daha tez imana g lirl r.
2 Burada Pey mb r ba lar d rin qar , getdikc kobudla an insanlar n rd tutur.
3 X ttabi demi dir: Burada “ eytan n iki buynuz”u yaramaz i m l ç kilmi dir.
539
»: -
: .«
[ : ] . .
1393. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir zaman) srail
ullar ndan bir d st yox olmu dur. Onlar n ba lar na n r g ldiyini heç
s bilmir. M n is onlar n siçana döndüyünü güman edir m. Bel ki, siçana
südü verils , içm z, qoyun südünü is iç r.1”
bu Hureyra dedi): “M n bu h disi K dan qda o (m nd n) soru -
du: “S n Pey mb rin bu hvalat dan e itmis nmi?” M n: “B li!”-
dedim. O, bu sual d rl t krar etdikd m n dedim: “M r m n Tövrat
oxuyuram?! ” ( l-Buxari, 3305)
2
11-ci f sil. Birinizin (su v s.) : -

içdiyi (qaba) milç k dü , qoy
onu bas b (qab n) için sals n,
çünki onun qanadlar ndan
birind x st lik, dig rind is
bunun d rman vard r
»: : -
[ : ] .«
1394. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birinizin (su v s.)
içdiyi (qaba) milç k dü , qoy onu bas b (qab n) için sals n, sonra da ç xa-
b (k nara ats n). Çünki onun qanadlar ndan birind x st lik, dig rind is
bunun d rman vard r.” ( l-Buxari, 3320)
»: -
] .«
[ :
1395. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Quyunun ba nda
durub l hl n, susuzluqdan az qala öl k bir itin yan ndan keç n poz un
bir qad n (günahlar ) ba lanm r. Qad n ayaqqab ç xard b örp yi-
ba lad qdan sonra onu quyuya sallay b it üçün su ç xartm v bu s b-
n d (onun günahlar ) ba lanm r.” ( l-Buxari, 3321)
1 Vaxt il srailin özün d tini v südünü haram buyurmas Pey mb rimizi bel dem
vadar etmi dir.
2 bu Hureyra bununla dem k ist mi dir ki, o, r vay t etdiyi h disi Tövratdan yox, m hz Pey m-
rd n öyr nmi dir.
hih l-Buxari 540 Pey mb rl dair h disl r kitab .
-
60 – Pey mb rl dair h disl r kitab
1-ci f sil. Ad min v onun : -
zürriyy tinin x lq edilm si
»: -
. .
. .
[ : ] .«
1396. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah Ad mi boyu
altm 1 uzunlu unda yaratd . Sonra buyurdu: “Get oradak m kl
salam ver v dinl gör s nin salam nec alacaqlar. Çünki bu h m s nin, h m
s nin zürriyy tinin salam r.” (Ad m) onlara: “ ss lamu aleykum!2”–
dedi. Onlar da: “ ss lamu aleyk v rahm tullah!3”– deyib, buna “v rah-
tullah” k lm sini lav etdil r. C nn gir k h r k s (ora) Ad min su-
tind gir kdir. (M lumunuz olsun ki,) indiy q r insanlar n xilq ti na-
qisl kd dir” ( l-Buxari, 3326)
: -
.« »:
»: .
. .
. .«
.« »:
. .« »: .
. .
[ : ].
1397. vay t edilir ki, s demi dir: “Abdullah ibn S lam Pey mb rin
din g ldiyini e itdikd onun yan na g lib dedi: “S nd n pey mb r-
rd n ba qa kims nin bilm diyi üç ey bar sind soru maq ist yir m. Qi-
yam t saat n ilk lam ti n dir? C nn t hlinin ilk yediyi yem k n olacaq?
aq hans s bd n atas na ox ay r v hans s bd n day lar na ox ay r?

2 T rcüm si: Siz salam olsun!
3 T rcüm si: S salam olsun v Allah n r hm ti yeti sin!
541
Pey mb r buyurdu: “Az önc C brail bu haqda m x r verdi!” (Bu

ad e id nd ) Abdullah ibn S lam dedi: “Bu ki y hudil rin (m kl r aras n-
da yegan ) dü n sayd m kdir.” Pey mb r buyurdu: “Qiyam t saa-
n ilk lam tin g linc , (bu,) insanlar rqd n q rb do ru qovub (m h-
) toplayacaq oddur. C nn t hlinin ilk yediyi yem g ldikd is , (bu,)
balinan n qara ciy rinin n dadl hiss si olacaq. O ki qald u n ox arl -
na, (bil ki,) ki i öz zövc si il yax nl q etdikd (onun belind n g n) su (qa-
n köks sümüyünd n axan suyu) üst u aq atas na, ks t qdird is
anas na ox ayar.” (Abdullah ibn S lam) dedi: “M n had t verir m ki, s n
Allah n R sulusan!” Sonra davam edib dedi: “Ya R sulullah! H qiq n, y -
hudil r böhtan atan adamlard r. r s n onlardan (m nim bar md ) soru -
mam dan vv l m nim müs lman oldu umu bils r, el buradaca m
iftira yaxacaqlar.”
Sonra y hudil r (Pey mb rin yan na) g ldil r v Abdullah ibn S lam
(onlar görüb) ev girdi. Pey mb r (onlardan) soru du: “Sizin bu Abdul-
lah ibn S lam nec adamd r?” Onlar dedil r: “O, bizim n a ll z v n
ll n o ludur, habel n xeyirlimiz v n xeyirlimizin o ludur.” Pey-
mb r dedi: “Abdullah müs lman olsa, buna sözünüz n olacaq?” Onlar
dedil r: “Bel bir i görm kd n Allah onu qorusun!” Bu vaxt Abdullah onla-
n qar na ç b dedi: “ n ahidlik edir m ki, Allahdan ba qa m bud
yoxdur v ahidlik edir m ki, Muh mm d Onun elçisidir.” (Bunu e id n-
) y hudil r: “O, bizim n pisimiz v n pisimizin o ludur”– dedil r v
onun bar sind art q- skik dan lar.” ( l-Buxari, 3329)
»: -
[ : ] .«
1398. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r srail o ullar
olmasayd 1, t xarab olmazd , v r H vva olmasayd 2, heç bir qad n rin
yan t etm zdi.” ( l-Buxari, 3330)
»: -
. .
[ : ] .«
1399. s Pey mb rd n bel r vay t etmi dir: “(Qiyam t günü) Allah
nn md n yüngül zaba m ruz qalan bir kims dey k: “ r
dünyada olan h r ey s nin olsayd , onu ( zabdan xilas olma n üçün) fidy
ver rdinmi?” O: “B li!”– dey cavab ver k. Onda Allah buyuracaq: “S n
Ad min belind ik n M n s nd n bundan daha yüngül olan – M
rik qo mama – t b etmi dim. S n is m hz rik qo ma t rcih etdin.”
l-Buxari, 3334)
1 Vaxt il Allah srail o ullar na buyurmu dur ki, yem k haz rlad qda ancaq t td n istifad
etsinl r. Lakin onlar buna m l qoymay b ti saxlama a ba lad lar.
2 B riyy tin anas say lan H vva C nn td ik n Ad mi dil tutub onu qada an olmu a ac n
meyv sind n d rm t viq etmi , bel likl d , ona x yan t etmi dir.
»: : -
[ : ] .«
1400. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Haqs z
yer q tl yetiril n el bir insan yoxdur ki, onun (ax lm ) qan na gör (qa-
zan lm günahdan) ilk Ad m o luna1 bir pay çatm olmas n. Çünki adam
öldürm yin sas o qoymu dur.” ( l-Buxari, 3335)
2-ci f sil. : -
cuc v M cucun hekay si.
Uca Allah n: “Onlar dedil r: “Ey »º¹¸¶µ[ :
Zülq rneyn!2 Y cuc v M cuc
tayfalar yer üzünd fitn -f sad Z ¾½ ¼
tör dirl r...”3 sözü
»: -
. .«
[ : ] .« »:
1401. Zeyn b bint C r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r q fil onun
(ota na) daxil olub: “Allahdan ba qa m bud yoxdur! Yax nla rd n
dolay vay bl rin hal na! Bu gün Y cuc v M cuc s ddind n bu boyda
lik aç ld ”– dedi v ba barma il had t barma birl dir k (onla-
) halqa klin sald .
Zeyn b bint C dedi: “M n soru dum: “Ya R sulullah, aram zda -
lisaleh insanlar ola-ola biz h lakm olaca q?” Pey mb r buyurdu: “ r
günah i r artarsa, b li!” ( l-Buxari, 3346)
. »: -
. .
.«
: .« »:
»: . .« »
»: . .« »: . .«
[ : ] .«
1402. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü
Uca Allah: “Ey Ad m!”– dey buyuracaq. Ad m dey k: “Buyur, hüzurun-
1 Bax: “ l-Maid ” sur si, 27-32.

2 Hakimiyy ti bütün yer üzün yay lm dim dünyan n n böyük hökmdarlar ndan biri. O mömin v
qval bir insan idi. Uca Allah n m rh ti say sind bir müdd t insanlar Y cuc-M cuc q bil sinin lind n
xilas etmi di. Allah n bu mömin b nd si l-K hf sur sind xat rlan r. Bax: “ l-K hf” sur si, 83-98.
3 “ l-K hf” sur si, 94.
543
dayam v mrin münt zir m. Xeyir yaln z S nin lind dir!” Allah buyura-
caq: “C nn vasil olacaq kims ri ay r!” Ad m dey k: “C nn
vasil olanlar n (say ) n q rdir?” Allah buyuracaq: “H r min n rd n doq-
quz yüz doxsan doqquzu (C nn ged k).” O zaman u aqlar n saçlar
aracaq, hamil qad n b tnind kini salacaq, insanlar s rxo gör ks n, hal-
buki onlar s rxo olmayacaqlar. Ancaq Allah n zab çox idd tlidir1. ( s-
hab r) dedil r: “Ya R sulullah, hans z o bir n rl rd n olacaq?” Pey-
mb r buyurdu: “Sevinin! Heç übh siz ki, bir n r sizd n, doqquz yüz
doxsan doqquz n r is Y cuc v M cuc tayfalar ndan olacaq.” Sonra da-
vam edib dedi: “Can m lind olan Allaha and olsun ki, m n sizin C nn t
hlinin dördd birini t kil ed yiniz ümid edir m.” Biz: “Allahu kb r”-
dedik. (Pey mb r ) dedi: “M n sizin C nn t hlinin üçd birini t kil ed -
yiniz ümid edir m.” Biz (yen ): “Allahu kb r”- dedik. (Pey mb r )
dedi: “M n sizin C nn t hlinin yar t kil ed yiniz ümid edir m.”
Biz (yen ): “Allahu kb r”– dedik. (Pey mb r ) dedi: “(O gün) siz (say
etibaril ) insanlar aras nda, a öküzün d risind ki qara tük v ya qara ökü-
zün d risind ki a tük kimi olacaqs z.” ( l-Buxari, 3348)
3-cü f sil. Uca Allah n: : : -

“H qiq n, brahim Allaha müti,
nif bir r hb r idi...”2 sözü Z ; :9 8 7 6 5 [
BA@ ?[ : - »: -
Z J IHGFEDC
. : .
[ : ] .ZÌ[ Z²±°¯®¬«[ :
1403. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r : “(Qiyam t günü) siz ayaqyal n,
lüt-üryan v sünn t olunmam halda m toplanacaqs z”- dedi, sonra
da bu ay ni oxudu: “... xluqat ilk d yaratd z kimi yen vv lki hal -
na qaytaraca q. Biz v d vermi ik. Sözsüz ki, Biz onu yerin yetir yik.”3
(Sonra dedi): “ ynin paltar geyindiril n ilk xs brahim olacaq. (H min
vaxt) shab rimd n b zil rini sol t aparacaqlar. M n (onlar n at do -
ru apar ld görüb): “ shab rim,4 shab rim!”– dey m. (M ):
“S n onlar qoyub getdiyin günd n sonra onlar mürt d oldular”– deyil k.
Onda m n lisaleh bir qulun dediyi kimi dey m: “M n onlara ancaq
nin m mr etdiyini: “M nim d R bbim, sizin d R bbiniz olan Allaha
ibad t edin!”– demi m. N q r ki, onlar n aras nda idim, m n onlara a-
hid idim. S n m ni onlar n aras ndan götürdükd n sonra is onlara n zar t
ed n Özün oldun. S n h r ey ahids n. r onlara zab vers n, sözsüz
1 “ l-H cc” sur si, 2.

2 “ n-N hl” sur si, 120.
3 “ l- nbiya” 104.
4 Burada Pey mb rin v fat ndan sonra dind n dönmü müs lmanlar n rd tutulur.
ki, onlar S nin qullar nd r. r onlar ba lasan, übh siz ki, S n Qüdr tli-
n, Müdriks n!”1 ( l-Buxari, 3349)
»: -
.
[ : ] .«
1404. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü b-
rahim sir-sif ti toz-torpa a bula v qaralm atas Az rl görü kv
brahim ona dey k. “M rm ns dem mi dim ki, m asi olma?”
Atas dey k: “Bu gün m n s asi olmayaca am!” Onda brahim dey -
k: “Ey R bbim! S n m , onlar n diril yi gün m ni rüsvay etm yi-
söz vermi din. (S nin r hm tind n) uzaq dü mü atamdan daha böyük
rüsvayç q ola bil rmi?!” Uca Allah buyuracaq: “M n C nn ti kafirl ha-
ram buyurmu am.” Sonra (ona) deyil k: “Ey brahim, aya n alt ndak
dir?” brahim (aya n alt na) baxd qda qana bulanm bir kaftar gör -
k. Sonra bu kaftar ayaqlar ndan tutub Oda atacaqlar.” ( l-Buxari, 3350)
: . .« »: -
»: . .« »
[ : ] .«
1405. bu Hureyra r vay t etmi dir ki, (bir d Pey mb rd n ) soru dular:
nsanlar n n hörm tlisi kimdir?” O dedi: “Allahdan n çox qorxan r.”
shab r) dedil r: “Biz s nd n bu haqda soru muruq.” O dedi: “Allah n
sevimli dostu ( brahimin) o lu ( shaq) pey mb rin o lu (Yaqub) pey m-
rin o lu Yusuf pey mb rdir.” Onlar dedil r: “Biz s nd n bu haqda so-
ru muruq.” O dedi: “Y qin ki, siz m nd n bl rin cdad bar soru ur-
sunuz? (Bil siniz ki,) cahiliyy t dövründ xeyirli olanlar z, – r ri ti
ba a dü r, – slamda da xeyirli olacaqlar.” ( l-Buxari, 3353)
»: : -
[ : ] .«
1406. mura ibn Cund b r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bu gec
(yuxuda) yan ma iki n r g ldi. Sonra biz hündürboylu bir adam n yan na
ldik. Adam n boyu çox uzun oldu undan m n onun ba lli gör
bilm dim. Bu, brahim idi.” ( l-Buxari, 3354)
»: : -
[ : ] .«
1 “ l-Maid ” sur si, 117-118.

545
1407. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ brahim g linc ,
r onu görm k ist yirsinizs ,) dostunuza1 bax n. Musaya g ldikd is , o,
qarabu day , q vr msaç bir adam idi, özü d yed yi xurma lifind n hörül-
mü ipd n olan q rm d nin üstünd oturmu du v m n sanki onun va-
diy endiyini görürdüm.” ( l-Buxari, 3355)
.« »: : - () -
[ : ]
1408. (a) – bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ brahim s k-
n ya nda ik n Q ddum deyil n yerd sünn t olunmu dur.” ( l-Buxari, 3356)
[ : ] .« »: –( ) -
1408. (b) – Dig r r vay td deyilir ki, “( brahim s ks n ya nda ik n) k rki il
(sünn t edilmi dir).” ( l-Buxari, 3356)
: : -
Z O NM L[ : Z d c[ :
.
.
.
. . .
- -
[ : ]. .
1409. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ brahim yaln z üç
yalan dan r. Bunlardan ikisi qüdr tli v tli Allah üçün idi.
(Birinci d ) o demi dir: “M n x st m!”2 ( kinci d is ) demi dir: “Xeyr,
bunu onlar n bu böyüyü etmi olar” 3. (Üçüncü hadis is bel olmu dur):
“Bir gün brahim (zövc si) Sara il q ddar pad ahlardan birinin m ml ti-
g ldikd (pad aha) x r verdil r ki, bir n r g lib, yan nda da
çox göz l bir qad n var.” Pad ah (qad n kim oldu unu öyr nm k üçün)
onun yan na adam gönd rdi. O adam g lib brahimd n: “Bu kimdir?”- dey
soru du. brahim: “M nim bac md r!”– dey cavab verdi. Sonra da Saran n
yan na g lib dedi: “Ey Sara! Yer üzünd bizim ikimizd n ba qa mömin olan
bir kims yoxdur. Bu (pad ah) m nd n (s nin bar nd ) soru du. M n d
ona x r verdim ki, s n m nim bac msan. Odur ki, m nim dediyimi t kzib
etm .” Çox keçm n pad ah Saran n dal nca adam gönd rdi. Sara pad a-
n yan na g ldikd , o, qad na yax nla b ona toxunmaq ist di, lakin q c
1 Burada Pey mb r özünü q sd edir.

2 “ s-Saffat” sur si, 89.
3 “ l- nbiya” sur si, 63.
olub qald . Onda o yalvar b dedi: “M nim üçün Allaha dua ets n, s pislik
etm m!” Sara Allaha dua etdi v onun ll ri aç ld . Pad ah ikinci d ona
toxunmaq ist dikd onun hal vv lkind n bet r oldu. O yen yalvar b dedi:
“M nim üçün Allaha dua ets n, s pislik etm m!” Sara Allaha dua etdi
onun ll ri aç ld . Pad ah göz tçil rd n b zisini ça b dedi: “Siz m nim
yan ma insan yox, eytan g tirmisiniz!” Bundan sonra Pad ah (Saran burax-
, üst lik) ona xidm tçi H ri d ba lad . Sara brahimin yan na g ldik-
, o, namaz q rd . Buna gör d li il i ar etdi ki: “N oldu?” Sara dedi:
“Allah kafirin, yaxud günahkar n hiyl sini onun öz ba nda çatlatd , m
xidm tçi olaraq H ri b etdi!”
bu Hureyra dedi: “O1 sizin anan zd r, ey s mavi suyun2 o ullar !” ( l-
Buxari, 3358)
] .« »: -
[ :
1410. Ummu rik r vay t edir ki, Pey mb r k rt nk öldürm yi mr et-
mi v demi dir: “O, brahimin at ld oda üfürürdü3”. ( l-Buxari, 3359)
: -
. .
ZY XW VU T S [ :
.Z l [ : Z[
- -
- .« »: .
.
- - .
.
.« - - »:
1 bu Hureyra H ri q sd etmi dir.

2 Çox güman ki, bu Hureyra bu sözl qoyunlar s hralardak ya suyu il suvaran bl ri
sd etmi dir. B zi rhçil r is “s mavi suyun” Z m-z m oldu unu söyl mi r. (F thul-Bari, 10/141)
3 Mü rikl r brahimi oda atd qdan sonra heyvanlar odu söndürm çal , k rt nk is
ksin , oda üfürüb onu alovland rm .
547
-
.
- -
.
. .
« »:
.
. . .
.
. .
. . . .
. . .
.« »: .
.
.
. .
. .
. . .
- , +* ) ( [ :
[ : ] .Z/.
1411. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Qad nlar aras nda ilk qur aq
ba layan smailin anas (H r) olmu dur. O Saradan (gizl nib) öz izini
itirm k üçün bel etmi dir.1 Bundan sonra brahim h yat yolda H ri
süd r o lu smail il birlikd (müq dd s) Evin oldu u yer – Z m-z min
1 Sara H ri brahim ba lam v H r smail hamil qalm r. O, azad olduqda is Sara onu
brahim q sqanm v and içmi dir ki, H ri tutsa, onun üç zas k kdir. H r bundan x r
tutduqda belin qur aq ba lam v izini itirm k üçün qur n ucunu yerl sürüy k qaç b Saradan
gizl nmi dir. (F thul-Bari, 10/146)
ba na, m scidin yuxar t find bitmi yek bir a ac n yan na g tirdi. O

dövrd M kk n bir adam, n d ki su var idi. brahim onlar orada t rk
edib, yanlar nda da bir az xurma v su qoyub getdikd , smailin anas onun
dal nca qaç b dedi: “Ey brahim, s n bizi ins-cins olmayan bu çöllükd at b
gedirs n?!” H r bunu bir neç d t krar etdi, lakin brahim ona t f dö-
nüb baxmad . Ax rda qad n soru du: “Olmaya, bunu s Allah mr edib?”
brahim: “B li!”– dey cavab verdi. Qad n: “El is Allah bizi n zar tsiz qoy-
maz”- deyib geri qay td . brahim is yoluna davam etdi v n hay t onlar-
dan tamamil uzaqla b g lib da keçidin çatd qda üzünü (müq dd s) Ev
f çevirdi v ll rini (göy ) qald b bel dua etdi: “Ey R bbimiz! M n
slimd n b zisini S nin mühafiz olunan Evinin yax nl nda, heç bir bitki
olmayan bir vadid sakin etdim. Ey R bbimiz! Onlar namaz q ls nlar dey
bel etdim. nsanlar n bir qisminin q lbini onlara meylli et v onlara növb növ
hsullardan ruzi ver ki, b lk ükür etsinl r.”1 H r is smail süd verir,
özü d (yan ndak ) sudan içirdi. Tuluqdak su qurtard qdan sonra onun h m
özü, h m o lu b rk susad . H r u n çabalad gördükd dözm yib
yax nl qda yerl n S fa da na t f getdi. Da n üstün ç b trafa baxma-
a ba lad , lakin heç k si gör bilm di. Qad n S fa da ndan a endi v
paltar n yini qald b tez-tez yeriy k M rva da na t f getdi. H r
vadini keçib M rva da na çatd qda onun üstün ç b trafa baxd , lakin ye-
d heç k si gör bilm di. O, yeddi d bel da lar n aras nda o t f-
bu t getdi.”
Pey mb r demi dir: “El buna gör d müs lmanlar (ziyar t snas n-
da) bu da lar aras nda gedib-g lirl r.”
bn Abbas r vay tin davam edib dedi:) “Qad n M rva da na g lib çat-
qda s s e itdi v öz-özün : “Sakit ol!”- dedi. Yen s s e itdikd : “S sini
e itdirdin, m köm k ed bil rs nmi?”- dedi. El bu vaxt Z m-z -
min yerind m k gördü. M k qanad il yer vurdu v yerd n su qayna-
b ç xd . Qad n li il suyun qaba ald v tulu a su doldurma a ba lad .
Su is axma a davam edirdi.”
Pey mb r demi dir: “Allah smailin anas na r hm t el sin! r o,
m-z toxunmasayd , o mü yy n bir bula a çevril kdi.”
bn Abbas r vay tin davam edib dedi:) “H r sudan içdikd n sonra
mizdirdi. M k ona dedi: “Ba -ba na burax laca zdan qorx-
may n! Çünki Allah n Evi burada (olacaq). Onu bu u aq v onun atas tik -
k. Allah onun ail sini sla n zar tsiz buraxmaz.” O dövrd K nin yaln z
bünövr si var idi v çaylar onun h nd rind n ax b gedirdi. Onlar bir
müdd t orada qald lar. N hay t, K da t fd n g lmi Curhum q bil sin-
n olan bir d st adam M kk nin a t find dayanmal oldular. Onlar
göyd uçan qu lar görüb: “Bu qu lar ancaq su olan yerd uçarlar. Ax o va-
did su olmamal r!”- dedil r, sonra da ora bir v ya iki n r gönd rdil r.
Gönd ril n adamlar suyu gör nd n sonra qay b onlara x r verdil r v
onlar n ham y b oraya getdil r. O vaxt smailin anas suyun k nar nda
oturmu du. Onlar (ona yax nla b) dedil r: “Biz s nin yan nda qalma a izn
verirs nmi?” H r dedi: “B li, ancaq m nim iznim olmadan bu sudan isti-
fad etm ksiniz.” Onlar: “Raz q”- dedil r.

549
Pey mb r demi dir: “Bu t klif smail n anas n könlün yatd . Çün-
ki o, insanlarla ünsiyy td olma sevirdi.”
bn Abbas r vay tin davam edib dedi:) “Bel likl , onlar orada m skun-
la lar, sonra yax nlar na x r gönd rib onlar öz yanlar na ça rd lar v
onlar da orada m sk n sald lar. N hay t u aq1 böyüyüb boya-ba a çatd v
onlardan b dilini öyr ndi. Onlar bu u aqla f xr edirdil r v onun f ras ti-
heyran qalm lar. O yetkinlik ya na yeti dikd onu öz q zlar ndan biri
il evl ndirdil r. smailin anas v fat etdikd n bir müdd t sonra atas bra-
him ona ba ç km g ldi, lakin onu evd tapmad . brahim smailin zöv-
sind n onu x r ald qda qad n dedi: “Gedib, bizim üçün yem bir ey
tirsin.” Sonra brahim qad ndan onlar n ya ay t rzi v dolan qlar bar -
soru du. Qad n: “V ziyy timiz çox pisdir! Biz ehtiyac v yoxsulluq içind
ya ay q”- dey ikay t etm ba lad . brahim buyurdu: “ rin ev g ldik-
m nim salam ona çatd r v de ki, evinin astanas d yi dirsin.” smail
qay td qda ev adam g ldiyini hiss edib yolda ndan: “Evimiz g n olub-
mu?”- dey soru du. Qad n dedi: “B li, filan lam tl ri olan qoca bir ki i
lmi di. O s nin bar nd soru du, m n d ona (evd olmad )x r ver-
dim. Sonra o, dolan z bar soru du, m n d ona bizim ehtiyac v
yoxsulluq içind ya ad söyl dim.” smail dedi: “O s bir ey tövsi-
etdimi?” Qad n dedi: “B li, o, m buyurdu ki, onun salam s çat-
m, h m d deyim ki, evinin astanas d yi n.” smail dedi: “O g n
nim atam idi. M s nd n ayr lma tövsiy etdi. Odur ki, qay t atan
evin .” smail onu bo ad qdan sonra ba qa bir q zla evl ndi. Bir müdd t
keçdikd n sonra brahim yen o luna ba ç km g ldi, lakin onu evd
tapmad . brahim ev daxil oldu v smailin zövc sind n onu x r ald qda
qad n dedi: “Gedib, bizim üçün yem bir ey g tirsin.” Sonra o, qad ndan
onlar n ya ay t rzi v dolan qlar bar soru du. Qad n: “V ziyy timiz
çox yax r, h r eyimiz var!”- deyib Allaha ükr etdi. brahim: “N yeyirsi-
niz?”- dey soru du. Qad n: “ t (yeyirik)”- dey cavab verdi. brahim: “N
içirsiniz?”- dey soru du. Qad n: “Su (içirik)”- dey cavab verdi. brahim
dua edib dedi: “Allah m, bunlar n yediyi v içdiyi suya b t ver!”
Pey mb r demi dir: “O vaxt onlarda bu da yox idi. r yedikl ri
bu da olsayd , brahim bunun üçün d Allahdan xeyir-b t dil rdi.”
bn Abbas dedi:) “Kim M kk nin xaricind yaln z t v su il qidalanar-
sa, bunun ona z ri d r.” (Sonra o, r vay tin davam edib) dedi: “ bra-
him buyurdu: “ rin ev g ldikd m nim salam ona çatd r v de ki, evi-
nin astanas qorusun.” smail ev qay td qda zövc sind n: “Biz g n
olubmu?”– dey soru du. Qad n dedi: “B li, üzünd n xeyirxahl q ya an ixti-
yar bir qoca g lmi di.” Qad n onu t rifl dikd n sonra dedi: “O m nd n s ni
soru du, m n d ona s nin haqq nda x r verdim. Sonra o, dolan z
bar soru du, m n d ona v ziyy timizin çox yax oldu unu söyl dim.”
smail soru du: “O s bir ey tövsiy etdimi?” Qad n dedi: “B li, o, m
buyurdu ki, onun salam s çatd m, h m d deyim ki, evinin astanas
qoruyasan.” smail dedi: “O g n m nim atam idi. Evimizin astanas is
ns n. O m s nd n möhk m yap ma tövsiy etdi.” Allah ist diyi q -
r brahim onlardan ayr ya ad qdan sonra yen onlara ba ç km g ldi.
1 Y ni smail .
min vaxt smail Z m-z min yan nda bitmi böyük bir a ac n alt nda otu-
rub oxlar n ucunu itil yirdi. Atas görc k aya a qalx b ona yax nla v
ata il o ul bir-birini b rk-b rk qucaqlay b görü dül r. Sonra brahim dedi:
“Ey smail! Allah m (vacib) bir i i yerin yetirm yi buyurub.” smail de-
di: “R bbinin s buyurdu unu yerin yetir.” brahim soru du: “M kö-
k ed rs nmi?” smail: “S köm k ed m”- dedi. brahim: “Allah m
burada bir ev tikm yi mr etdi”- deyib traf ndak hündür t ni1 ona gös-
rdi. Bel likl d , onlar (müq dd s) Evin bünövr sini qald rma a ba lad -
lar. smail da da r, brahim d (onu) bina edirdi. Evin divarlar ucald q-
dan sonra smail bu da g tirib yer qoydu brahim d onun üstün ç b ti-
kintini davam etm ba lad . (Yen ) smail da g tirir, brahim d (onu) ti-
kirdi. Onlar (i rini gör -gör ) deyirdil r: “Ey R bbimiz! Bunu bizd n q bul
et! H qiq n, S n E id ns n, Bil ns n!”2 ( l-Buxari, 3364)
.« »: : -
»: .« »:
[ : ] .«
1412. vay t edilir ki, bu Z rr demi dir: “(Bir d Pey mb rd n ) soru dum:
“Ya R sulullah, yer üzünd ilk tikilmi m scid hans r?” (Pey mb r ):
“M scidülh ramd r3”– dedi. M n soru dum: “Sonra hans r?” (Pey mb r
): “M scidül qsad r4”- dedi. M n soru dum: “Birincisi (tikildikd n sonra)
ikincisi (tikil k) neç il keçmi di?” Pey mb r : “Q rx il”– dey cavab
verdi, (sonra lav edib dedi): “Harada namaz vaxt na yeti n, (oradaca) na-
maz q l! H qiq n, bunda5 xeyir-b t vard r.” ( l-Buxari, 3366)
»: : -
[ : ] .«
1413. bu Humeyd s-Saidi r vay t edir ki, (bir d ) shab r soru dular: “Ya
sulullah, salavat s nec g tirm liyik?” Pey mb r buyurdu: “Deyin:
“Allahumm salli al Muh mm din v zvacihi v zurriyy tihi, k sal-
leyt al ali brahim, v barik al Muh mm din v zvacihi v zurriyy tihi,
bar kt al ali brahim. nn h midun m cid.6” ( l-Buxari, 3369)
»: : -
[ : ] .«
1 Y ni K nin bünövr si olan yeri.

2 “ l-B ” sur si, 127.
3 K v onun traf .
4 Qüdsd ki m scid.
5 Namazlar vaxt nda q lmaq n rd tutulur.

6 T rcüm si: Allah m, brahimin ail sin xeyir-dua verdiyin kimi, Muh mm , onun zövc rin v
slin d xeyir-dua ver! brahimin ail sin b t verdiyin kimi, Muh mm , onun zövc rin v
slin d b t ver! H qiq n d , S n T rif layiqs n, an- öhr tlis n!
551
1414. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r H n v Hüsey-
ni ( eytan lind n) qorumaq üçün dua edib dey rdi: “Baban z ( bra-
him öz övladlar ) smail v shaq qorumaq m qs dil dua edib dey rdi:
uzu bik limatillahit-tamm ti min kulli eytanin v hamm tin, v min kul-
li aynin lamm tin.1” ( l-Buxari, 3371)
4-cü f sil. Qüdr tli v Böyük

ÔÓ[ : : -
Allah n: “Onlara brahimin qo-
naqlar bar sind d x r ver”2 # " ![ : ZÖ Õ
sözü, habel : “ brahim dedi: “Ey
bbim, ölül ri nec diriltdiyini Z)('& %$
göst r!”3 sözü
%$ #"![ : »: -
Z 32 1 0 / . - , + * ) ( ' &
[ : ] .«
1415. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bizim brahimd n
daha çox bel dem haqq z çat r: “Ey R bbim, ölül ri nec diriltdiyini
göst r!” bbi ona: “M r s n inanm rsan?”– dedi. brahim dedi: “ l-
tt inan ram! Amma ist yir m ki, q lbim rahat olsun”4. Allah Luta r hm t
el sin! H qiq n, o, möhk m bir daya a söyk nirdi5. r m n Yusuf q -
r zindanda qalsayd m, (sonra da pad ah n elçisi g lib m ni ça rm ol-
sayd ,) m n onun ça d rhal q bul ed rdim.” ( l-Buxari, 3372)
5-ci f sil. Uca Allah n: “Kitabda

3 21 [ : : -
smaili d xat rla! H qiq n, o
öz v din sadiq idi...”6 sözü Z9 8 7 6 54
»: : -
.«
.« »: .« »:
[ : ]
1 T rcüm si: H r bir eytandan, z rli h ratdan v h r pis gözd n (qorunmaq üçün) Allah n tam
lm rin s ram.
2 “ l-Hicr” sur si, 120.
3 “ l-B ” sur si, 260.
4 “ l-B ” sur si, 260.
5 Quranda deyilir: “Lut dedi: “Ka ki, siz çatan bir qüvv m olayd , yaxud möhk m bir daya a söyk -
ydim!” “Hud” sur si, 80.

1416. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “(Bir d ) Pey mb r s-
m q bil sind n olan, öz aralar nda ox atma yar ke ir n bir neç adam n
yan ndan keç rk n dedi: “At n, ey smail o ullar ! H qiq n, sizin baban z
(mahir) oxçu olmu dur. M n filan q bil ni d st kl m.” (Bunu e id n-
) d st rd n biri l saxlad . Pey mb r soru du: “N oldu siz , niy at-
rs z?” Onlar dedil r: “Ya R sulullah, s n onlar n t find ola-ola biz
nec ata bil rik?!” Pey mb r dedi: “At n, m n sizin ham d st kl yi-
m!” ( l-Buxari, 3373)
6-c f sil. Uca Allah n: “S mud : : -

qövmün d qarda lar Salehi
gönd rdik”1 sözü ZÂÁÀ¿¾½[
-
]. .
[ :
1417. bn Öm r r vay t etmi dir ki, Pey mb r T buka yürü ed rk n Hicr
deyil n yer 2 g lib çatd qda shab oradak quyudan su içm yi v
ehtiyat üçün su götürm yi mr etdi. Onlar dedil r: “Art q bu su il h m
mir yo urmu uq, h m d (tuluqlar ) doldurmu uq.” Onda Pey m-
r onlara x miri tullama , suyu da bo altma mr etdi. ( l-Buxari, 3378)
7-ci f sil. “Yoxsa siz Yaquba

¬ « ª© ¨ [ : -
ölüm g ldikd onun yan nda
idiniz?...”3 ay si ax rad k Z¯ ®
»: -
[ : ] .«
1418. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ brahimin o lu s-
haq, onun o lu Yaqub, onun da o lu Yusuf, möht m pey mb rdir, (özü
) möht m (pey mb rin) o ludur, (atas da) möht m (pey mb rin)
ludur, (babas da) möht m (pey mb rin) o ludur.” ( l-Buxari, 3382)
8-ci f sil. : -
dirl 4
Musan n hvalat
»: -
[ : ] .«

2 Bura vaxt il S mud qövmünün ya ad yerdir.
3 “ l-B ” sur si, 133.
4 H rfi t rcüm “ya l” dem kdir.
553
1419. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “X dir bel bir ad n
verilm sinin s bi bu idi ki, (bir d ) o, (ot bitm n) a torpaqda oturmu
bird n onun arxa t find (h r yan) ya lla .” ( l-Buxari, 3402)
9-cu f sil -
»: : -
[ : ] .« »: .«
1420. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “(Bir d ) biz rak a ac -
n yeti mi meyv sini d rirdik. Onda Pey mb r buyurdu: “Qara r ngd
olan götürün, çünki bunlar (meyv nin) n l zz tlisidir.” ( shab r) so-
ru dular: “(Ey Allah n elçisi) s n qoyun otarm sanm ?” Pey mb r dedi:
“Heç el bir pey mb r olubmu ki, qoyun otarmas n?!” ( l-Buxari, 3406)
10-cu f sil. : -
Uca Allah n: “Allah iman
tir nl is Fironun zövc sini :
misal ç kdi...” ay sind n “...v ¢ ¡• ~ }| [
ita t ed nl rd n oldu”1
ay sin k Z È ÇÆ [ Z£
»: : -
] .«
[ :
1421. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ki il rd n bir çoxlar
kamilliy çatm r. Qad nlardan is yaln z Fironun h yat yolda Asiya v
mran n q M ry m kamilliy çatm r. Ai nin dig r qad nlardan üstün-
lüyü is , tli orban n ba qa yem kl rd n üstünlüyü kimidir.” ( l-Buxari, 3411)
11-ci f sil. Uca Allah n: “Yunus : -

da, h qiq n, elçil rd ndir...”
ay sind n “...O, q nanma a layiq Z^ ] \ [ [ :
olduqda bal q onu uddu”2
ay sin k Zn ml k [
.« » -
[ : ].
1 “ t-T hrim” sur si, 11-12.

2 “ s-Saffat” sur si, 139-142.
1422. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r : “Heç k : “M n Yunus ibn M t-

tadan daha xeyirliy m!”– dem k yara maz!”– dey buyurmu v onu atas -
na aid etmi dir. ( l-Buxari, 3413)
12-ci f sil. : -
Uca Allah n: “...v Davuda Z bur
verdik..”1 sözü Z< ; : [ :
»: -
[ : ] .«
1423. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Z buru oxumaq
Davuda asanla lm . Çox vaxt o, atlar n y rl nm sini mr ed r
atlar y rl nm mi n vv l Z buru oxuyub bitir rdi. O ancaq öz ll ri
il qazand (ruzid n) yey rdi.” ( l-Buxari, 3417)
13-cü f sil. Uca Allah n: “Biz

L[ : : -
Davuda Süleyman b etdik. O
nec d göz l qul idi! Daima Z T S R QP O N M
Allaha üz tutard ”2 sözü
»: -( ) -
[ : ] .«
1424. (a) – R vay t edilir ki, bu Hureyra Pey mb rin bel dediyini e itmi -
dir: “M niml ümm timd n (olan günahkarlar n) m li od qalam bir kim-
il h min oda dü n p rvan rin v h ratlar n m lin b nz yir.”3 ( l-
Buxari, 3427)
»: -( ) -
. .
. .
[ : ] .« .
1424. (b) – Dig r r vay td Pey mb r demi dir: “ ki qad n v bu qad nlar n
r birinin bir u var idi. (Bird n) bir canavar g lib onlardan birinin u a-
apard . R fiq si ona dedi: “Canavar s nin u apard .” O biri qad n
1 “ n-Nisa” sur si, 163 v “ l- sra” sur si, 55.

3 Pey mb r demi dir: “M niml ümm timin m li od qalad qdan sonra h ratlar v p rvan -
ri h min oddan uzaqla ran kims nin m lin b nz yir. M n sizin qur zdan tutub k nara
kir m, siz is özünüzü oda at rs z” (S hih Muslim).
555
dedi: “(Xeyr,) o s nin u apard .” Sonra da mühakim olunmaq üçün

Davuda müraci t etdil r. Davud hökmü ya ca böyük olan qad n lehin
sdi. Sonra bu qad nlar Süleyman n yan na g lib m n onu agah etdi-
r. Süleyman buyurdu: “M b çaq g tirin, onu bunlar n aras nda iki yer
bölüm.” (Bunu e id nd ) ya ca kiçik olan qad n dedi: “El (bunu), Allah
r hm etsin, u aq onundur.” Bel likl , Süleyman u n ya ca kiçik qa-
na aid oldu una hökm verdi.” ( l-Buxari, 3427)
14-cü f sil. Uca Allah n: “Bir : -

zaman m kl r dedil r: “Ey
ry m! H qiq n, Allah s ni
:
seçdi, t mizl di v seçib al m- x w vu t s r [
rin qad nlar ndan üstün etdi.
Ey M ry m! R bbin ita t et, ~} |{ zy
cd q l v rükuya ged nl rl
birlikd rükuya get!” Bunlar ¥¤ £¢¡•
qeyb x rl rind ndir ki, onu
¬ «ª ©¨ § ¦
v hy edirik. Hans n
ry mi himay ed yi bar ¶µ´³² ±°¯®
ml rini pü k atd qlar zaman
n onlar n yan nda deyildin...”1 Z¹ ¸
sözü
] .« »: : -
[ :
1425. vay t edilir ki, li demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e itmi-
m: “(Vaxt il dünyada olmu ) qad nlar n n xeyirlisi mran n q M ry m-
dir. (Bu ümm tin) qad nlar n n xeyirlisi is X dic dir.” ( l-Buxari, 3432)
»: : -
[ : ] .«
yini e itmi m: “Qurey qad nlar d min n n xeyirli qad nlard r2. Onlar
aqlara çox qay göst rir v rl rinin mal-dövl tini göz b yi kimi qoru-
yurlar.” ( l-Buxari, 3434)
1 “Ali- mran” sur si, 42-44.

2 Ba qa cür des k “onlar b qad nlar n n xeyirlil ridir”
15-ci f sil. Uca Allah n: “Ey : -

Kitab hli! Dininizd ifrata
varmay n v Allah bar sind
:
yaln z h qiq ti deyin. M ry m &%$#"![
lu sa M sih ancaq Allah n el-
çisi, Onun M ry gönd rdiyi 0/.-,+*)('
“Ol!” k lm si v Onun t fin-
n gönd ril n bir ruhdur. Allaha 7654321
Onun elçil rin iman g tirin A@?>=<;:98
: “Tanr üçdür!” dem yin. Batil
qid niz son qoyun! Bu sizin LKJIHGFEDCB
üçün xeyirli olar. H qiq n,
Allah T k lahd r! O, pakd r, mü- VUTSRQPONM
dd sdir, övlad olmaqdan
uzaqd r. Göyl rd v yerd n
Z]\[ZYXW
varsa, Ona m xsusdur. Qoruyan
olaraq Allah yet r”1 sözü
»: -
[ : ] .«
1427. Ubad r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allahdan ba qa heç
bir m budun olmad na, Onun T k oldu una v heç bir riki olmad na,
Muh mm din Onun qulu v elçisi oldu una, san n Allah n qulu, elçisi,
ry gönd rdiyi k lm si v Onun ruhundan oldu una, C nn tin haqq,
nn min d haqq oldu una ahidlik ets , n l etmi olursa-olsun,
Allah onu C nn daxil ed r.” ( l-Buxari, 3435)
16-c f sil. : -
Uca Allah n: “Kitabda M ry mi
yada sal. O zaman o, ail sin- GF E D C[ :
n ayr b rq t fd olan bir
yer ç kilmi ...”2 sözü ZM L K J I H
»: -
.
.
.

557
. . .
.
- .
. -
.« . .
[ : ]
1428. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Be ikd olan kör-
rd n ancaq üçü1 dan r. (Onlardan biri) sad r. ( kincisin g linc ,)
srail o ullar aras nda Cureyc adl bir (rahib) var idi. (Bir d ) o namaz q -
lark n anas g lib onu ça rd . O öz-özün dedi: “Anama cavab verim, ya
namaz davam edim?” Anas dua edib dedi: “Allah m, o lum poz un qa-
nlar n üzün baxmay nca, onun can alma!” Bir d Cureyc öz komas n-
da ik n (poz un) bir qad n g lib onu yoldan ç xartmaq ist di, lakin o imtina
etdi. Bel olduqda qad n bir çoban n yan na gedib onunla yax nl q etdi v
(bir müdd t keçdikd n sonra) dünyaya u aq g tirdi. (Camaat ondan u n
kimd n oldu unu soru duqda): “Cureycd ndir!”- dedi. Camaat gedib onun
komas da td , özünü d oradan bay ra atd v onu söyüb biyab r etdi.
Onda Cureyc d st maz al b namaz q ld , sonra da dünyaya g lmi körp nin
yan na g lib dedi: “Atan kimdir, ay u aq?” U aq: “Çoband r”- dedi. (K nd
halisi ona): “ st yirs ns , s q ldan koma quraq?”- dey t klif etdi. O:
“Xeyr, ancaq gild n olsun!”– dedi.
(O ki qald üçüncü körp ,) srail o ullar ndan olan bir qad n öz u -
mizdir rk n yara ql bir atl onun yan ndan keçdi. U n anas (atl
görüb) dedi: “Allah m, m nim o lumu da bunun kimi et!” Bu vaxt u aq ana-
n dö ünü burax b atl ya t f üz tutdu v dedi: “Allah m, m ni onun ki-
mi etm !”
bu Hureyra dedi: “M n sanki Pey mb rin öz barma sovurdu-
unu görür m.”
(Pey mb r ) dedi: “Sonra bir k niz oradan keçdi v u n anas dedi:
“Allah m, m nim o lumu bunun kimi etm !” Bu vaxt u aq anas n dö ünü
burax b dedi: “Allah m, m ni onun kimi et!” Sonra yen anas n dö ünü
mm ba lad . Anas dedi: “Niy bel ?” U aq dedi: “O atl q ddar adam-
lardan biridir. Bu k niz bar sind is : “O, zina edib, o urluq edib”- deyirl r,
halbuki o bel bir i tutmay b.” ( l-Buxari, 3436)
»: : -
[ : ] .«
1429. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n san , Musan v
brahimi gördüm. sa q rm rili, dolub nli v enlikür k birisi idi. Musa
is qarayan z, cüss li v hamar saçlar olan birisi idi. Zutlardan2 birin ox a-
rd .” ( l-Buxari, 3438)
1 Burada ancaq srail o ullar ndan olan körp r n rd tutulur.

2 Sudandak v ya Hindistandak tayfalardan biri.
»: : -
. .
[ : ] .«
1430. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n keç n gec K -
nin yan nda yatark n yuxuda qarayan z bir adam gördüm. (Bu adam) qa-
rayan z adamlar n n göz li idi. Saçlar kür yinin aras na dü ürdü, h m d
daranm idi, ba ndan da su dam rd . Özü d ll rini iki ki inin çiynin
qoymu halda K ni t vaf edirdi. M n soru dum: “Bu kimdir?” Dedil r:
“Bu, M ry m o lu M sihdir!” Sonra m n onun arxas nda buruqsaç v sa
gözü kor olan, özü d ibn Qatana1 b nz n birisini gördüm. Adam ll rini
bir ki inin çiynin qoymu halda K ni t vaf edirdi. M n soru dum: “Bu
kimdir?” Dedil r: “M sihid-d ccald r!” ( l-Buxari, 3440)
»: : -
[ : ] .« . .
1431. Dig r r vay td ibn Öm r demi dir: “Xeyr, vallahi, Pey mb r san n
rm rili oldu unu dem mi dir, lakin o demi dir: “M n yuxuda K ni
vaf ed rk n bird n qar mda qarayan z, saçlar düz olan bir adam gördüm.
ki n söyk nmi halda gedirdi, ba ndan da su dam rd . M n soru dum:
“Bu kimdir?” Dedil r: “Bu, M ry min o ludur!” Sonra dönüb qar mda q r-
rili, cüss li, buruqsaç v sa gözü kor olan birisini gördüm. Onun gözü
sanki domba üzüm d si idi. M n soru dum: “Bu kimdir?” Dedil r: “Bu,
ccald r!” nsanlar n ona n çox ox ayan is ibn Qatand r.” ( l-Buxari, 3441)
»: : -
[ : ] .«
yini e itmi m: “ nsanlar n M ry m o luna n yax n olan m m. (Ümumiy-
tl ) pey mb rl r ata bir, ana ayr 2 övladlard r. M niml onun aras nda
heç bir pey mb r olmam r.” ( l-Buxari, 3442)
»: : -
[ : ] .«
1433. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Dünyada da, axi-
td d insanlar n M ry m o lu saya n yax n olan m m. ( slind )
pey mb rl r ata bir, ana ayr övladlard r. Analar ayr olsa da, dinl ri bir-
1 bn Qatan Xuza q bil sind n olmu v h slam g lm mi n vv l v fat etmi dir.

2 Y ni qid ri bir, ri t qayda-qanunlar is ayr r.
559
»: -
[ : ] .« .
1434. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M ry m o lu sa
bir adam n o urluq etdiyini görüb ona dedi: “S n o urluq edirs n?” Adam
dedi: “Xeyr! Özünd n ba qa heç bir m bud olmayan Allaha and olsun ki,
(o urluq etmir m)!” Onda sa dedi: “Allaha iman g tirdim v gözl rimi ya-
lanç hesab etdim.” ( l-Buxari, 3444)
»: : -
[ : ] .«
1435. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e it-
mi m: “Xristianlar M ry m o lunu irtdikl ri kimi, siz d m ni irtm -
yin! M n sad Allah n quluyam. El is (m ): “Allah n qulu v r sulu!”-
deyin.” ( l-Buxari, 3445)
17-ci f sil. : -
ry m o lu san n (yer )
enm si
] .« »: : -
[ :
1436. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M ry m o lu ( sa)
yan za nazil olaca , üst lik siz imaml q ed n adam n öz içinizd n olaca
zaman sizin hal z nec olacaq?!1” ( l-Buxari, 3449)
18-ci f sil. srail o ullar : -

bar sind deyil nl r
»: : -
[ : ] .«
1437. vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini
itmi m: “D ccal zühur ed yi zaman onun yan nda su v od olacaq. n-
sanlar n yi od z nn ed kl rs , slind , bu, soyuq su olacaq. N yi soyuq su
nn ed kl rs , o, yand b-yaxan bir od olacaq. Sizl rd n kim o vaxta q -
r ya asa, od z nn etdiyi eyin için girsin. H qiq td , o, irin v s rin bir
su olacaq.” ( l-Buxari, 3450)
1 Y ni t vvür edin ki, bu hadis ba verdikd müs lmanlar nec sevin k v bununla nec f xr
ed k.
»: : -
.
[ : ] .« .
itdim: “Bir adam n ölüm vaxt g lib çatm . Adam n art q ya amaqdan
ümidi k sildikd ail sin (bel bir) v siyy t etdi: “M n öldükd n sonra çox-
lu odun y b od qalayars z, (sonra da m ni bu odda yand rars z). El ki
od m nim timi yand b sümüyüm çatd v sümüyümü yand b-yaxd ,
onlar götürün v ovxalay b toza dönd rin, sonra kül kli bir günü gözl yin
h min tozu d niz sovurun.” Onlar onun v siyy tini yerin yetirdil r.
Lakin Allah onu vv lki görk min qaytard v ondan: “N üçün bel et-
din?”– dey soru du. O: “S nd n qorxdu um üçün!”– dey cavab verdi.
Allah da onu ba lad .” ( l-Buxari, 3452)
»: -
.
[ : ] .«
1439. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ vv ll r srail
ullar pey mb rl r idar edirdil r. H r d bir pey mb r v fat etdik-
onun yerin ba qa bir pey mb r g lirdi. M nd n sonra is pey mb r
lm k, lakin çoxlu x lif r olacaq.” ( shab r) dedil r: “Biz n bu-
yurursan?” Pey mb r dedi: “Birinci bey t edilmi kims sadiq qal n,
onlar n haqq verin. Heç übh siz ki, Allah onlar r iyy tl rin gör sor u-
sual ed kdir.” ( l-Buxari, 3455)
»: -
[ : ] .« »: .«
1440. bu S id r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Siz özünüzd n vv lkil -
rin yolunu tutub qar -qar , 1 ged ksiniz. H tta onlar k rt nk
yuvas na girs r bel , siz d ora gir ksiniz” Biz dedik: “Ya R sulullah, y -
hudil ri v xristianlar (q sd edirs n)?” Dedi: “Ba qa kim (ola bil r ki)?!”
l-Buxari, 3456)
»: -
[ : ] .«
1441. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim
ad mdan bir ay d olsa bel , t bli edin. Habel srail o ullar ad ndan he-
kay tl r dan n (v bilin ki,) bunda da heç bir q bah t yoxdur. Lakin kim
nim ad mdan yalan uydurarsa, qoy C nn md öz yerini tutma a haz r
olsun.” ( l-Buxari, 3461)

561
] .« »: : -
[ :
1442. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Y hudil r v xris-
tianlar (a saçlar ) boyamazlar. Siz onlara müxalif olun!” ( l-Buxari, 3462)
»: : -
.« :
[ : ]
1443. Cund b ibn Cunad r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n v-
l ya am insanlar aras nda bir n r yaraland . Adam a ya dözm diyin-
n b çaq götürüb lini k sdi v çoxlu qan itirib öldü. Uca Allah buyurdu:
“Qulum can na q sd etm kl M ni qabaqlamaq ist di, M n d C nn ti ona
haram etdim!” ( l-Buxari, 3463)
19-cu f sil. srail o ullar ndan : -

olan cüzam x st liyin tutulmu
adam n, korun v keç lin
hekay ti
»: -
.
. .
- -
. .
. .
. .
. . .
.
.
.
.
.
.
.
[ : ] .«
1444. vay t edilir ki, bu Hureyra Pey mb rin bel dediyini e itmi dir:
“(Vaxt il ) Allah srail o ullar ndan üç n ri – cüzam x st liyin tutulmu
birisini, keç li v kor adam imtahana ç km k ist di. Odur ki, onlar n yan na
bir m k gönd rdi. M k (insan qiyaf sind vv lc ) cüzam x st liyin
tutulmu kims nin yan na g lib dedi: “S nin n çox ist diyin ey n dir?” O
dedi: “Göz l r ng v göz l d ri! nsanlar art q m nd n diksinirl r.” M k
lini onun vücuduna sürtdü v bu çirkinlik keçib getdi, onun r ngi v d risi
göz ll di. M k soru du: “S nin n çox sevdiyin mal n dir?” O: “D ya
da in kdir1”– dey cavab verdi. Ona on ayl q bo az d verildi v m k
dua edib dedi: “(Allah) bunu s nin üçün b tli etsin!”
Sonra m k keç lin yan na g lib dedi: “S nin n çox ist diyin ey n -
dir?” O dedi: “Göz l saç m (olsun) v bu (keç llik) m nd n getsin. nsanlar
art q m nd n diksinirl r.” M k lini onun ba na ç kdi v onun keç lliyi
keçib getdi, ona göz l saç b edildi. M k soru du: “S nin n çox sevdiyin
mal n dir?” O: “ kdir”– dedi. Ona bo az in k verildi v m k dua edib
dedi: “(Allah) bunu s nin üçün b tli etsin!”
Bundan Sonra m k korun yan na g lib dedi: “S nin n çox ist diyin
ey n dir?” O dedi: “Allah gözl rimi özüm qaytars n v m n insanlar gör
bilim.” M k lini (onun gözl rin sürtdü) v Allah onun gözl rini özün
qaytard . M k soru du: “S nin n çox sevdiyin mal n dir?” O: “Qoyun-
dur”– dedi. Ona balal bir qoyun verildi (v m k dua edib dedi: “Allah bu-
nu s nin üçün b tli etsin!)”
Bundan sonra bu ikisinin2 heyvanlar bala verdi, üçüncüsünün d (qo-
yunu) balalad . Bir müdd t keçdikd n sonra birinin bir vadi dolusu d si,
o birinin bir vadi dolusu mal-qaras , üçüncüsünün d bir vadi dolusu qoyu-
nu oldu. Sonra m k ilk d g ldiyi görk md v qiyaf cüzam x st liyi-
tutulmu kims nin yan na g lib dedi: “M n kas b bir adamam. S rd
ik n m nim bütün v saitim tük nmi dir. Bu gün m n yaln z v yaln z Alla-
n köm yi il , sonra da s nin köm yinl (ist yim ) nail ola bil m. S
göz l r ng, göz l d ri v (bu q r) s rv t b etmi Allah rizas na m
bir d ver, onun say sind s rimi ba a çatd ra bilim.” (Bu adam cavab n-
da ona) dedi: “Düzü, (özümün) o q r ver yim var ki!” (M k) ona dedi:
“G k ki, m n s ni tan ram. M r s n h m cüzam x st liyin tutulmu ,
m insanlar n diksindiyi, h m d kas b bir adam deyildinmi? Sonra da Allah
(ist dikl rini) verm dimi?” Adam dedi: “(Bu var-dövl t) m ata-ba-
balar mdan miras qalm r.” M k dedi: “ r yalan dan rsansa, Allah
ni vv lki hal na qaytars n!” Sonra m k ilk d g ldiyi görk md v qi-
yaf keç lin yan na g ldi v ona da vv lkin dedikl rinin eynisini söyl -
di. vv lki adam ona r dd etdiyi kimi keç l d ona yox cavab verdi. (Onda
k) dedi: “ r yalan dan rsansa, Allah s ni vv lki hal na qaytars n!”
Sonra m k ilk d g ldiyi görk md v qiyaf korun yan na g lib dedi:
“M n kas b adamam, yolda qalm am. S rd ik n m nim bütün v saitim
tük nmi dir. Bu gün m n ancaq v ancaq Allah n köm yi il , sonra da s nin
köm yinl (ist yim ) nail ola bil m. S nin gözl rini özün qaytaran Allah
1 H disi n ql etmi shaq ibn Abdullah t ddüd ed k cüzam x st liyin tutulmu kims nin v
keç lin – ikisind n birinin d , dig rinin is in k ist diyini iki cür r vay t etmi dir.
2 D v in k verilmi o iki kims nin.
563
rizas na m bir qoyun ver, onun say sind s rimi ba a çatd ra bilim.”
Adam dedi: “(Do rudur,) m n kor idim, Allah gözl rimi m qaytard , ka-
b idim, O m var-dövl t n sib etdi! Odur ki, n q r (qoyun) ist yirs n-
, götür. Vallahi ki, bu gün m n s nin Allah rizas üçün götürdüyün eyl
dd qoymayaca am.” M k dedi: “Mal özün saxla. Bu sizin üçün yal-
z bir imtahan idi. Allah s nd n raz qald , lakin o biri iki dostuna q bi
tutdu!” ( l-Buxari, 3464)
20-ci f sil -
»: -
.
.
. . .
[ : ] .«
1445. bu S id r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ srail o ullar ndan biri
doxsan doqquz adam öldürmü dü. Bundan sonra o, bir rahibin yan na g lib
(günah etiraf etdi) v ondan: “Tövb (ets m, q bul) olarm ?”- dey soru -
du. Rahib: “Xeyr!”- dedikd bu adam onu da öldürdü. Sonra o, (sual na ca-
vab tapmaq üçün) soru ma na davam etdi. (Ax rda elmli) bir adam ona:
“Get filan k nd !”- dedi. Yolda ölüm onu haqlad v o, öl rk n sin sini h -
min k nd do ru çevirdi. Bu vaxt r hm t m kl ri il zab m kl ri ona
gör öz aralar nda ç ki ba lad lar. Allah yerin bu t fin : “Yax nla !”, o
fin 1 is : “Uzaqla ”- dey v hy etdi. Sonra da (m kl ): “Bunlar n2
aras ndak m saf ni ölçün!”- dey buyurdu. (M saf ölçüldükd n sonra) bu
adam n o k nd bir qar daha yax n oldu u b lli oldu v (Allah) onu ba -
lad .” ( l-Buxari, 3470)
»: : -
.
. .
[ : ] .«
1446. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir d ) bir n r
ba qa birisind n onun malikan sini sat n ald . Sonra malikan ni sat n alan
adam oradan bir küp q l tapd v mülk sahibin dedi: “G l q llar apar!
n s nd n ancaq torpaq sah sini sat n alm am, q ki, almam am.” Mülk
yiy si dedi: “M n onu s içind kil rl birlikd satm am.” Bel olduqda
onlar öz mübahis rini h ll etm k üçün ( ri ti bil n) bir adama müraci t
1 H disd “bu t f” deyildikd onun getdiyi k nd – lisaleh insanlar n ya ad yer, “o t f”

deyildikd is ya ad v günah i tdiyi yer n rd tutulur.
2 Burada onun lisaleh insanlar n ya ad k ndd n v günah i tdiyi diyar ndan hans birin
daha yax n oldu unu ölçm k q sd edilir.
etdil r v h min adam soru du: “Sizin övlad z varm ?” Onlardan biri: “M -
nim bir o lum var!”- dedi. O birisi is : “M nim bir q m var!”- dedi. Onda
min adam bel buyurdu: “O lanla q evl ndirin v bu q llar n (bir qis-
mini) cavanlara x rcl yin, (bir qismini d ) s verin!” ( l-Buxari, 3472)
: : -
»:
[ : ] .«
1447. vay t edilir ki, (bir d ) S d ibn bu V qqas Usam ibn Zeydd n :
“S n Pey mb rd n taun (x st liyi) bar sind n e itmis n?”- dey soru -
du.” Usam dedi: “Pey mb r bel buyurmu dur: “Taun murdar bir ey-
dir. Vaxt il bu (x st lik) srail o ullar na v ya sizd n vv l ya am insan-
lara gönd rilmi di. Bel bir x st lik harada olursa-olsun, o yer getm yin.
r bu x st lik siz oldu unuz yerd yay larsa, ondan qaç b (can qur-
tarmaq m qs dil ) oran t rk etm yin.” ( l-Buxari, 3473)
»: : -
[ : ] .«
1448. vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “(Bir d ) m n
Pey mb rd n taun bar sind soru dum. O m dedi: “Bu bir zabd r,
Allah onu ist diyin gönd rir. (Bununla bel ) Allah onu möminl r üçün bir
rh t etmi dir. Bel ki, ya ad m ml td taun yay lm bir adam s -
bir ed k v savab (Allahdan) dil k, üst lik bu x st liyin ona yaln z
Allah n q zavü-q ri il yoluxa bil yin etiqad ed k o yerd qalarsa,
ona hidin savab q r savab yaz lar.” ( l-Buxari, 3474)
: -
[ : ] .« »:
1449. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “M n sanki Pey mb -
rin pey mb rl rd n birinin ba na g n hadis ni dan görür m.
mq bil ri onu döyüb al-qana boyam , o is qan üzünd n sil -sil (dua
edib) demi dir: “Allah m, m nim h mq bil rimi ba la, çünki onlar (haq-
) bilmirl r!” ( l-Buxari, 3477)
»: -
[ : ] .«
1450. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir n r t bbür-
lüyünd n izar n1 yini yerl sürüy rk n q fild n yer girdi. Bu adam
Qiyam t günün k yerin ( n a )t sin do ru girm davam ed -
kdir.” ( l-Buxari, 3485)

565
-
61 – T rif layiq xüsusiyy tl r kitab
1-ci f sil. : -
rif layiq xüsusiyy tl r
»: -
» «
[ - : ] .«
1451. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Siz, insanlar n m -
nl r1 kimi oldu unu gör ksiniz. Cahiliyy t dövründ onlar n xeyirli
olanlar , – r ri ti ba a dü r, – slamda da xeyirli olarlar. Bu xüsusda
insanlar n n xeyirlil rinin buna2 n çox nifr t ed nl r oldu unu gör ksi-
niz. nsanlar n n pisinin is bir topluma bir sif tl , o biri topluma ba qa bir si-
tl yax nla an ikiüzlül r oldu unu gör ksiniz”. ( l-Buxari, 3493-3494)
»: -
» «
[ - : ] .«
1452. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bu xüsusda3 in-
sanlar qurey tabedirl r. Müs lman olanlar müs lman olanlar na, kafir
olanlar da kafir olanlar na tabedirl r. nsanlar m n kimidirl r. Cahiliyy t
dövründ onlar n xeyirli olanlar , – r ri ti ba a dü r, – slamda da
xeyirli olarlar. Bu xüsusda insanlar n n xeyirlisi özün (hakimiyy t) t klif
edil k buna n çox nifr t ed n kims rdir.” ( l-Buxari, 3495-3496)
2-ci f sil. : -
Qurey lil rin t rif layiq
xüsusiyy tl ri
»:
[ : ] .«
1 Bel ki, m nd n faydal qaz nt lar ç xd kimi, z rlisi d ç xa bil r.

2 Y ni hakimiyy can atma a.
3 Y ni hakimiyy g lm k.
hih l-Buxari 566 rif layiq xüsusiyy tl r kitab .
1453. vay t edilir ki, (bir d ) Müaviy Abdullah ibn Amr ibn l-As n “Q h-
tan q bil sind n bir hökmdar olacaq”- dediyi x r verildikd Müaviy q -
bl ndi. O aya a qalx b Allaha – Ona layiq t rzd t rifl r dedikd n sonra
buyurdu: “Sonra is ... M x r verilmi dir ki, sizl rd n b zil ri Allah n
Kitab nda olmayan v Onun pey mb rind n r vay t edilm n sözl ri
dan rlar. Onlar sizin cahill rinizdir. Odur ki, insanlar yoldan ç xardan ümid-
qap lmaqdan ç kinin! M n Pey mb rin bel dediyini e itmi m: “Bu
(idar çilik) i i qurey lil rin aras nda qalacaq. Onlar bu dini ya adacaqlar
müdd t rzind kim onlara qar ç xsa, Allah onu z lil ed r. ” ( l-Buxari, 3500)
»: : -
[ : ] .«
1454. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qurey lil r, nsar,
cuheyn lil r, muzeyn lil r, sl mlil r, il r v ifarl lar m nim n yax n
köm kçil rimdir. Onlar n da Allahdan v Onun elçisind n ba qa bir köm k-
çil ri yoxdur.” ( l-Buxari, 3504)
] .« »: -
[ :
1455. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qurey lil rd n c mi
iki n r qalm olsa bel , bu (idar çilik) i i onlar n aras nda davam ed k-
: -
.« »: .
[ : ]
1456. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Mutim demi dir: “(Bir d ) m n Osman ibn
ffanla birlikd Pey mb rin yan na getdim v (Osman) dedi: “Ya R su-
lullah, n üçün s n Mutt lib o ullar na (pay) ay rd n, biz is heç n verm -
din. Halbuki biz d , onlar kimi s yax q.” Pey mb r buyurdu: “F t
Ha im v Mutt lib o ullar eynidirl r.” ( l-Buxari, 3502)
3-cü f sil -
»: -
[ : ] .«
1457. vay t edilir ki, bu Z rr Pey mb rin bel dediyini e itmi dir: “Kim
bil kd n do ma atas n deyil, ba qa birisinin o lu oldu unu iddia ed r-
, küfr etmi olar. Kim özünün heç bir qohumluq laq si olmad bir q bi-
m nsub oldu unu iddia ed rs , qoy C nn md ki yerini tutsun.”
l-Buxari, 3508)
567
»: : -
[ : ] .«
1458. Vasil ibn sqa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ n böyük iftira,
adam n do ma atas na yox, ba qa birisin m nsub oldu unu iddia etm si,
habel (yuxuda) görm diyi bir eyi gördüyünü dan mas v Pey mb rin
dem diyi bir sözü onun ad ndan r vay t etm sidir.” ( l-Buxari, 3509)
4-cü f sil. : -
sl m, ifar, Muzeyn , Cuheyn
(q bil ri) haqq nda
(deyil nl r)
»: -
[ : ] .«
1459. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r minb rd (xütb ve-
rk n) demi dir: “Allah ifar q bil sini ba las n! Allah sl m q bil sin
min-amanl q n sib etsin! Üseyy q bil si is Allaha v Onun r suluna asi
olmu dur.” ( l-Buxari, 3513)
-
- - »:
[ : ] .« »: . .«
1460. bu B kr r vay t etmi dir ki, (bir d ) qra ibn Habis Pey mb
dedi: “S ancaq sl m, ifar v Muzeyn q bil sind n olub hac lar so-
yub talayan o rular bey t etmi r.” Pey mb r dedi: “Yoxsa s n el gü-
man edirs n ki, sl m, ifar, Muzeyn v Cuheyn q bil ri, B ni-T mim,
ni-Amir, dv fan q bil rind n xeyirli oldu u halda onlar naü-
mid qalm v ziyana u ram lar?” O: “B li!”– dedi. Pey mb r buyurdu:
“Can m lind olan Allaha and olsun ki, onlar bunlardan daha xeyirlidir-
r.” ( l-Buxari, 3516)
- : -
[ : ]. - - -
1461. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ sl mlil r, ifarl -
lar v b zi muzeyn lil r v cuheyn lil r Allah n hüzurunda (v ya Qiyam t
günü) d, T mim, H vazin v fan q bil rind n daha xeyirli olacaq-
5-ci f sil. Q htan (q bil si) : -

haqq nda (deyil nl r)
.« »: -
[ : ]
1462. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q htan q bil sin-
n bir n r ç b ( lind ki) sas il insanlar qovub aparmay nca Qiyam t
qopmaz.” ( l-Buxari, 3517)
6-c f sil. : -
Cahiliyy t dövründ oldu u
kimi (köm ) ça rma n
qada an olunmas
: -
.
»: .« »: .
.« »: : .«
.
] .« »: .
[ :
1463. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd döyü
xark n mühacirl r onun ba na y lar v onlar n say getdikc artma a
ba lad . Bu mühacirl rin aras nda mahir niz oynadan (çox zarafatç l) bir
adam var idi. O (zarafatca) nsardan birini vurdu. nsardan olan shab
rk q bl ndi v (i o yer g lib çatd ki,) onlardan h r biri (öz dostlar )
köm ça rma a ba lad . nsardan olan adam q b dedi: “Ey nsar,
(köm g lin)!” Mühacir d q b dedi: “Ey mühacirl r, (köm g lin)!”
Bu vaxt Pey mb r (öz çad ndan) ç b dedi: “Bu n cahillikdir (bunlar)
edir? Onlara n olub?” Mühacirin nsardan olan kims ni vurdu unu Pey-
mb x r verdil r. Pey mb r buyurdu: “Bel ça lardan l ç -
kin! Bu pis bir eydir.” (Bunu e id nd ) Abdullah ibn Ubey ibn S lul1 dedi:
“Yoxsa onlar bir-biril rini bizim leyhimiz ça rd lar. M din qay dan
kimi qüdr tli olanlar r zil adamlar oradan ç xardacaqlar.” Bu vaxt Öm r
2
dedi: “Bu yaramaz Abdullah öldürm kmi, ya R sulullah?” Pey mb r

buyurdu: “Xeyr, (öldürm yin!) Yoxsa camaat dey k ki, (Muh mm d) öz
shab rini öldürür.” ( l-Buxari, 3518)
1 Bu adam münafiql rin ba olmu dur.

2 Y ni nsar mühacirl ri oradan qovub ç xardacaqd r.
569
7-ci f sil. : -
Xuza q bil sinin hvalat
] .« »: -
[ :
1464. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Amr ibn Luhey ibn
a ibn Xindif, Xuza nin atas r!” ( l-Buxari, 3520)
»: : -
[ : ] .«
1465. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n Amr ibn Amir
ibn Luhey l-Xuzaini C nn m odunda ba rsaqlar (yerl ) sürüy rk n
gördüm. (Çünki) saib ri1 ilk d o s rb st buraxm r.” ( l-Buxari, 3521)
8-ci f sil. : -
bu Z rr l- ifarinin slam
bul etm si haqq nda hekay
: -
.
. .
.
. . .
.
. .
. .
.
.
.« »:
.
. .
1Ard l olaraq on di i d balalayan v buna gör b bütp stl ri t find n sitayi edil n di i
dir. Bütp stl r onu s rb st burax r, onu minmir, onunla yük da r, yununu q rxm r v südünü d
ancaq qona a ver rdil r. Bu batil qid nin sas is Amr ibn Luhey l-Xuzai qoymu dur.
.
. .
[ : ].
1466. bn Abbas r vay t edir ki, bu Z rr demi dir: “M n ifar q bil sind n
idim. ( slam n ilk günl rind ) biz x r g lib çatd ki, M kk bir adam
peyda olub, pey mb r oldu unu iddia edir. Onda m n qarda ma dedim:
“Get o adam n yan na, onunla dan v m ondan bir x r g tir!” Qarda-
m (M kk ) gedib onunla görü dü, sonra geri qay td . M n soru dum:
“N x r (g tirmis n)?” Dedi: “Vallahi, m n (insanlara) yax i r görm yi
buyuran v (onlar ) pis i rd n ç kindir n birisini gördüm.” M n (ona):
“S n m laz m olan x rl ri g tirm mis n?”- dedim, sonra da bir cürd k
su v bir l a ac götürüb M kk yola dü düm. M n (Pey mb ri ) tan -
rd m v heç bir kims n onun haqq nda soru maq da ist mirdim. M n
m-z m suyundan içirdim v M scidülh ramda qal rd m. (H min vaxt)
li g lib m nim yan mdan keçdi v (m ): “Q rib adama ox ay rsan”– de-
di. M n: “B li!”– dedim. O (m ): “El is ged k ev !”– dedi, m n d onun-
la getdim. O m nd n bir söz soru mad , m n d ona heç n dem dim. S r
aç ld qda m n (Pey mb ri ) soraqlamaq üçün m scid g ldim, lakin heç
sm onun haqq nda bir söz dem di. (Yen ) li m nim yan mdam keç-
di v soru du: “S n (qonaq) qalmaq üçün h özün bir yer tapa bilm mi-
n?” Dedim: “Xeyr!” Dedi: “Ged k m niml !” (Yolda) m nd n soru du ki:
“S n n g zirs n? Bu g lm yinin s bi n dir?” M n ona dedim:
“Heç kim dem ks ns , s (m qs dimi) bildirim.” li: “Ba üst !”–
dedi. M n ona dedim: “Biz x r çat b ki, M kk bir adam peyda olub,
pey mb r oldu unu iddia edir. M n qarda gönd rmi dim ki, onunla
dan n (v onun bar sind m bir x r g tirsin), lakin o qay b m
laz mi x rl ri çatd rmad . Odur ki, m n özüm onunla görü k ist dim.
li dedi: “S n düz yol tutmusan! ndi m n onun yan na ged m, s n d m -
nim dal mca g rs n. M n hara girs m, s n d ora gir rs n. r yolda s
r toxundura bil k birisini görs m, dayan b divar n dibin ç kil m
ki, guya ayaqqab n ba ba lay ram. S ns yoluna davam ed rs n.”
(Bunu dey nd n) sonra o getdi, m n d onun dal nca getdim. O gedib bir
ev daxil oldu, m n d onun dal nca Pey mb rin yan na daxil oldum v
ona: “M slam haqq nda dan !”- dedim. O m slam dinini ba a sald
m n el yerimd bu dini q bul etdim. Pey mb r m dedi: “Ey bu
rr, bunu heç k bildirm , qay t öz q bil . El ki bizim aç q-ayd n d -
t etdiyimizi e itdin, g l qo ul (biz ).” Dedim: “S ni haqq il gönd n Alla-
ha and olsun ki, m n bunu onlar n1 aras nda aç q-ayd n elan ed m.”
Bundan sonra bu Z rr m scid g ldi. (H min vaxt) qurey lil r orada
idil r. ( bu Z rr uca s sl ) dedi: “Ey qurey lil r! M n ahidlik edir m ki,
Allahdan ba qa m bud yoxdur v ahidlik edir m ki, Muh mm d Onun qu-
lu v elçisidir.” Mü rikl r (bir-biril rin ): “Qalx n bu sabiinin 2 d rsini ve-
k!”– dedil r.
1 Y ni mü rikl rin aras nda.

571
bu Z rr) dedi: “Onlar qalx b m ni o ki var döydül r. Bu vaxt Abbas si-

sini qaba a verib m ni müdafi etdi v üzünü onlara tutub dedi: “Vay si-
zin hal za! Siz ifar q bil sind n olan bir adam öldürm k ist yirsiniz?
Halbuki sizin h m ticar t yollar z, h m d özünüzün gedi -g li iniz ora-
dan keçir.” (Bunu e id nd ) onlar m nd n l ç kdil r. S ri gün m n onla-
n yan na qay b dün n dedikl rimi t krar etdim. Onlar (yen ): “Qalx n bu
sabiinin d rsini ver k!”– dedil r v m ni dün nki kök sald lar. Yen Abbas
sin sini qaba a verib m ni müdafi etdi v dün n dedikl rini bir daha t k-
rar etdi.”
Bel , bu Z rr slam dinini q bul etdi, Allah ona r hm t el sin!” ( l-
Buxari, 3522)
9-cu f sil. : -
m slamda, h m d cahiliyy t
dövründ özünü ata-babalar na
aid ed n kims haqq nda
»: ZQ P O [ : -
[ : ] .«
1467. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Allah n) “ n yax n qohumlar
qorxut!”1 ay si nazil olduqda Pey mb r uca s sl : “Ey F hr o ullar !
Adiy o ullar !...”– deyib qurey lil rin ayr -ayr n sill rini ça rma a ba la-
.” ( l-Buxari, 3525)
10-cu f sil. : -
sil-n binin t hqir olunma
ist n kims haqq nda
.« »: : -
[ : ].
1468. vay t edilir ki, Ai demi dir: “H ssan (öz eiri il ) mü rikl ri gülünc
ziyy td qoymaqla yerin oturtmaq üçün Pey mb rd n izn ist di.
Pey mb r soru du: “B s m nim sil-n bim nec olacaq?” H ssan dedi:
“Tük x mirin içind n ç xar ld kimi, m n s ni onlar n aras ndan ç xaraca-
am.2” ( l-Buxari, 3531)
11-ci f sil. Pey mb rin adlar : -

bar varid olan (r vay tl r)
»: : -
[ : ] .«
1 “ ra” sur si, 214.

2 Burada H ssan Pey mb rin d -babalar n ad ç km yini, onlar t hqir etm yini
bildirmi dir.
1469. Cubeyr ibn Mutim r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim be
ad m var: m n h m Muh mm d1, h m d hm m2, m n Allah n m nim
vasit ml küfrü yox etdiyi Mahiy m , m n, aya alt nda insanlar n m
3
topland Ha ir m4, m n Aqib m5”. ( l-Buxari, 3532)
»: : -
[ : ] .«
1470. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M r siz Allah n
qurey lil rin t hqirl rini v l tl rini m nd n nec uzaqla rd na t ccüb-
nmirsinizmi? Onlar “muz mm mi”6 t hqir edir v “muz mm ”l t
oxuyurlar, halbuki m n Muh mm m.” ( l-Buxari, 3533)
12-ci f sil. : -
Pey mb rl rin sonuncusu
»: : -
[ : ] .«
1471. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim v
nd n vv lki pey mb rl rin m li, kamil v göz l kild bir ev tikmi ,
lakin bir küncünd k rpicinin birini qoymam bir adam n m lin b nz -
yir. nsanlar bu evin için daxil olur, ona heyr t edib deyirl r: “Bura bir k r-
pic qoyulsayd , ( la olard ).” ( l-Buxari, 3534)
»: -
[ : ] .«
1472. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim v vv lki
pey mb rl rin m li, göz l v heyr tamiz bir ev tikmi , lakin k rpicinin
birini qoymam bir kims nin m lin b nz yir. Camaat bu evin yan-yör -
sind n keçir, ona t ccüb edir v deyirl r: “N üçün bura bir k rpic qoyul-
may b?” (Sonra) Pey mb r davam edib dedi: “O k rpic m mv m n
pey mb rl rin sonuncusuyam.” ( l-Buxari, 3535)
13-cü f sil. Pey mb rin v fat : -

[ : ]. -
1 “Muh mm d” – M dh olunan.
2 “ hm d” – M dh olunma a layiq.
3 “Mahi” – Silib yox ed n.
4 “Ha ir” – Bir yer toplayan.
5 “Aqib” – sonuncu.
6 “Muz mm m”in h rfi t rcüm si m mm t olunan, alçaq v s. Bel ki, mü rikl r vaxt yla Muh m-
d deyib ça rd qlar adam , öz ad il ça rm rd lar, ona “muz mm m” deyirdil r.
573
1473. Ai r vay t etmi dir ki, Pey mb r altm üç ya nda v fat etmi dir.
l-Buxari, 3536)
14-cü f sil -
-
[ : ]. .
1474. vay t edilir ki, Cueyd ibn Abdur-R hman demi dir: “M n Saib ibn Yezi-
di doxsan dörd ya nda ik n gördüm, çox gümrah qalm ,b nini d ax
tuturdu. O deyirdi: “M n y qin bilir m ki, indiy k yax e itm yimin v
görm yimin yegan s bi ancaq Pey mb rin duas r. Bir d xalam
ni onun yan na apard v : “Ya R sulullah, bac m o lu x st dir, (onun
üçün) Allaha dua et!”– dedi, o da m nim üçün dua etdi.” ( l-Buxari, 3540)
15-ci f sil. Pey mb rin v sfi : -

: -
[ : ]. .
1475. vay t edilir ki, Uqb ibn Haris demi dir: “(Bir d ) bu B kr sr na-
maz q ld qdan sonra (evind n) bay ra ç xd . (Bu vaxt) o, H nin u aqlar-
la oynad gördü v onu çiynin otuzdurub dedi: “Atam s qurban, s n
lid n çox Pey mb ox ay rsan.” li (bu sözü e id nd ) güldü.” ( l-Bu-
xari, 3542)
. : -
. .
[ : ]
1476. vay t edilir ki, bu Cuheyf demi dir: “M n Pey mb ri görmü m.
n ibn li ona ox ay rd .” (H disi dan an ravi) dedi: “M n bu Cu-
heyf dedim: “Pey mb ri m v sf et.” O dedi: “O, a niz idi, saq-
qal na da d n dü mü dü. Pey mb r biz on üç di i d verilm sini mr
etdi. Biz o d ri götürm mi n vv l Pey mb r v fat etdi.” ( l-Bu-
xari, 3544)
: -
[ : ].
1477. rir ibn Osman r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin shab si Abdullah
ibn Busrdan soru du: “Bir de gör k, s n Pey mb ri qocal nda görmü-
nmi?” Dedi: “Onun alt dodaq nda bir neç a tük var idi.” ( l-Buxa-
ri, 3546)
: -
[ : ].
1478. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb r ortaboy bir adam
idi, o, n hündürboy, n d b st boy idi. Onun d risi q la çal rd , o n a ap-
paq, n d qarayan z idi. Saçlar da n tam q vr m, n d dümdüz idi. Q rx ya-
nda ik n ona v hy nazil oldu. (Bundan sonra) o, on il M kk 1, on il d
din qald v (h min ill rd ) ona v hy nazil oldu. (Pey mb r v fat

etdikd ) onun saç-saqqal nda heç iyirmi d a tük yox idi.” ( l-Buxari, 3547)
: -
[ : ].
1479. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb r n çox hündür-
boy, n d b st boy idi, n düma d rili, n d qarayan z idi, saçlar da n
tamamil q vr m, n d dümdüz idi. Onun q rx ya tamam olduqda Allah
onu pey mb r gönd rdi. (Bundan sonra) o, on il M kk , on il d M di-
ya ad . Allah Pey mb rin dünyas d yi dikd onun saç-saqqal n-
da heç iyirmi d a tük yox idi.” ( l-Buxari, 3548)
-
[ : ].
1480. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Pey mb r h m zahiri görk m, h m
xlaq bax ndan insanlar n n göz li idi. O n çox hündürboy, n d
st boy idi.” ( l-Buxari, 3549)
[ : ]. : : -
1481. vay t edilir ki, (dir d ) sd n soru dular: “Pey mb r (saçlar )
boyayard ?” O dedi: “Xeyr, onun h r iki gicgah nda (c mi) bir neç a tük
var idi.” ( l-Buxari, 3550)
: -
[ : ].
1482. vay t edilir ki, B ra ibn Azib demi dir: “Pey mb r ortaboy, enli
kür k bir adam idi. Onun saçlar qula n rc yin çat rd . M n onu q r-
libasda gördüm. Do rusu, m n heç vaxt ondan yara ql insan görm -
mi m.” ( l-Buxari, 3551)
[ : ]. : : -
1 slind , Muh mm pey mb rlik verildikd n sonra M kk on üç il ya am v onun üç ilini

gizlin, on ilini is aç q-ayd n d t aparm r. Bu h disd d m hz aç q-ayd n d t apard ill r
rd tutulur.
575
1483. vay t edilir ki, B radan soru dular: “Pey mb rin üzü q nc kimi
(par lday rd )?” O dedi: “Xeyr, onun üzü (on dörd gec lik) ay kimi (nur-
lu) idi.” ( l-Buxari, 3552)
: -
.
.
[ : ]
1484. vay t edilir ki, bu Cuheyf demi dir: “(Bir d ) Pey mb r günor-
taça B thaya gedib d st maz ald , sonra da önünd yer sanc lm bir
1
ac parças oldu u halda2 zöhr namaz iki rük t v sr namaz iki rük t
ld .”
bu Cuheyf demi dir: “(Pey mb r namaz q lark n h min a ac par-
ças n) arxa t find n qad n keçib gedirdi. Namazdan sonra insanlar ona ya-
nla b ll rini onun lin toxundurma a, sonra da üzl rin sürtm ba -
lad lar . M n onun lini tutub üzüm qoydum v onun qardan soyuq oldu-
3
unu, h m d mü kd n daha göz l iy verdiyini hiss etdim.” ( l-Buxari, 3553)
»: -
[ : ] .«
1485. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n Ad m o ullar -
n bir-birinin ard nca g n n xeyirli n sill ri aras ndan (pey mb r) gönd -
rildim v n hay t, gönd rildiyim bu n sil aras nda oldum.” ( l-Buxari, 3557)
[ : ].
1486. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r saçlar aln na tök rdi, mü rikl r
is saçlar ta ay rard lar. Kitab hli d saçlar al nlar na tök rdil r. Pey-
mb r (Allah n) ona buyurduqlar istisna olmaqla, dig r i rd Kitab
hlin uy un h t etm yi xo layard . Sonralar o, saçlar ta ay rma a
ba lad .” ( l-Buxari, 3558)
»: : -
[ : ] .«

2 ri t buna sütr deyir. Namaz q lan n qar ndak sütr nin uzunlu u n az y rin arxas boyda
(t xmin n bir qar ) olmal r. ( rhul-Mumti al Zadul-Must qna, 3/208).
3 Onlar n m qs di Pey mb rin sa nda onun vasit sil b nail olmaq idi. Buna da bc
“t rruk” deyilir. 1317-1319-cu h disl bax.
1487. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “Pey mb r bsiz v
kobud olmam r. O dey rdi: “Sizin n xeyirliniz xlaq n göz l olan z-
r!” ( l-Buxari, 3559)
: -
].
[ :
1488. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb iki eyd n birini seç-
k t klif edildikd , – günah i r istisna olmaqla, – h mi daha asan olan -
seç rdi. Günah i görm k t klif olunduqda is o, bundan ham dan çox ç -
kin rdi. Pey mb r öz n fsin gör heç k sd n intiqam almam r. Yal-
z Allah n qoydu u qanunlar pozulduqda Allaha gör intiqam alard .” ( l-
Buxari, 3560)
: -
[ : ].
1489. vay t edilir ki, s demi dir: “M n Pey mb rin lind n daha
yum aq n bir ip , n d bir z rxaraya toxunmu am. H mçinin m n heç
vaxt Pey mb rin rayih sind n v iyind n daha xo iy duymam am.”
l-Buxari, 3561)
[ : ]. : -
1490. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Pey mb r hücr sin
kilmi bakir q zdan daha h yal idi.” ( l-Buxari, 3562)
[ : ]. : -
1491. Dig r r vay td deyilmi dir: “(Pey mb rin ) n is xo una g lm dikd ,
bunu onun üzünd n anlayard q.” ( l-Buxari, 3562)
[ : ]. : -
1492. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r heç vaxt heç bir
yem yi pisl zdi. Yem k xo una g ldikd onu yey r, ks halda is onu
rk ed rdi.” ( l-Buxari, 3563)
[ : ]. -
1493. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r el bir t rzd dan ard
ki, onun sözl rini saymaq ist n adam onu saya bil rdi.” ( l-Buxari, 3567)
[ : ]. : -
1494. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r sizin kimi t m-t sik
qatma-qar q dan mazd .” ( l-Buxari, 3568)
577
16-c f sil. Pey mb rin gözl ri : -

yatsa da, q lbi yatm r
-
.
[ : ].
1495. s Pey mb rin gec ik n M scidülh ramdan s ç xmas r va-
t edib demi dir: “Pey mb v hy nazil olmam dan vv l, o, M scidül-
ramda yatark n onun yan na üç n r1 g ldi. Birncisi dedi: “Bunlardan
hans odur?” kincisi dedi: “Bu onlar n n xeyirlil ridir!” Ax nc dedi: “ n
xeyirlisini götürün!” Bu hadis n sonra Pey mb r onlar görm di. N -
hay t, ba qa bir gec onlar (yen ) g ldil r. Pey mb r onlar q lbi il gö-
rürdü. Pey mb rin gözl ri yatsa da, q lbi yatmazd . Pey mb rl rin ha-
bel olmu lar, gözl ri yatsa da, q lbl ri yatmazd . Bundan sonra C brail
lib onu göy qald rd .” ( l-Buxari, 3570)
17-ci f sil. slamda olan : -

pey mb rlik lam tl ri
: -
[ : ]. : .
1496. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) Pey mb r Z vrada2 olar-
n bir qab (su) g tirdil r v o, lini qab n için sald . (Bundan sonra) onun
barmaqlar aras ndan su qaynay b ç xma a ba lad v (yan ndak ) adamlar n
ham (bu su il ) d st maz ald .”
sd n) soru dular: “Siz neç (n r) idiniz?” Dedi: “Üç yüz v ya üç
yüz yax n.”( l-Buxari, 3582)
: -
»: .« »:
«
[ : ].
1497. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Biz möcüz ri b t
hesab edirdik, siz is onlar (insanlar ) qorxutmaq üçün s b hesab edirsi-
niz. (Bir d ) biz Pey mb rl birg s rd olark n (özümüzl götürdü-
yümüz) su azald . Onda Pey mb r : “Art q qalm suyu g tirin!”– dedi v
ona içind az miqdarda su olan bir qab g tirdil r. O, lini qab n için sald ,
1 Y ni m kl r.
2 M din bazar n yax nl ndak yer.
sonra buyurdu: “Hayd g lin mübar k sudan (d st maz) al n. B t Allah-

dand r!” M n Pey mb rin barmaqlar aras ndan su qaynay b ç xd
gördüm. Habel , biz yem k yey rk n yem yin (Allah n nin ) t rifl r dedi-
yini e id rdik.” ( l-Buxari, 3579)
»: -
[ - : ] .«
1498. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Siz tükd n qay l-
s nd ll r geyinmi adamlarla döyü yinc , habel q q gözlü, q rm -
sif t, yast burun, üzl ri d döym qalxana b nz r türkl rl vuru may nca
Qiyam t qopmayacaq. Siz insanlar n n xeyirlisinin, özün (hakimiyy t) t k-
lif edil k buna n çox nifr t ed n kims r oldu unu gör ksiniz. n-
sanlar m nl r1 kimidirl r. Cahiliyy t dövründ onlar n xeyirli olanlar s-
lamda da xeyirli olarlar. Siz el bir zamana yeti ksiniz ki, (h min vaxt h r
biriniz) ail v mal-dövl t sahibi olmaqdan daha çox m ni görm k ist -
kdir.” ( l-Buxari, 3587-3589)
»: -
[ : ] .«
1499. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Siz md n q rm -
sif t, yast burun, q q gözlü, üzl ri döym qalxana b nz r, s nd ll ri d
tükd n olan xuzlar v kirmanl larla vuru may nca Qiyam t qopmayacaq.”
l-Buxari, 3590)
: .« »: : -
[ : ] .« »
1500. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlar Qurey n
olan bir n silin lind m hv olacaq2. ( shab r): “Biz n buyurursan?”–
dey soru dular. Pey mb r buyurdu: “Yax olar ki, insanlar onlardan
uzaq dursunlar.” ( l-Buxari, 3604)
.« »: : -
[ : ].
1501. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “M n do ru dan an v do ru-
lu u t sdiq edilmi Pey mb rin bel dediyini e itmi m: “M nim ümm -
tim Qurey n olan bir neç yeniyetm nin lind m hv olacaq.”

2 H disd qurey n olub hakimiyy t davas ed n b zi ç n adamlar n atd s hv add mlar
tic sind müs lman ümm tinin ba na g k müsib tl r n rd tutulur. H qiq n d , Pey mb r
dediyi kimi olmu dur. (F thul-Bari)
579
bu Hureyra M rvan ibn H dedi): “ st yirs ns , onlar n adlar

(s ) ver bil m: (bu) filank sin o ullar v filank sin o ullar r.” ( l-Bu-
xari, 3605)
: -
.
»: .« »: .« » :
»: .«
»: .«
.« »: «
»:
[ : ] .«
1502. vay t edilir ki, Huzeyf ibn Y n demi dir: “ nsanlar Pey mb rd n
xeyirxah i r bar soru ard lar, m n is ondan r ll r bar sind
soru ard m ki, x ri m d ym sin. M n dedim: “Ya R sulullah, biz, h qi-
n d , cahillik v r içind ya ay rd q. Allah biz bel bir xeyir1 n sib
etdi. Bu xeyird n sonra r g bil rmi?” (Pey mb r ): “B li!”- dedi. M n
soru dum: “B s bu rd n sonra (yen ) xeyir g bil rmi?” (Pey mb r )
dedi: “B li, lakin bu xeyir ( r) l si bula acaqd r.” M n soru dum: “O n
dir?” Dedi: “M nim yolumu tutub getm n adamlar olacaq. Onlar yax-
i r gördükl ri kimi, pis ll r d ed kl r.” M n soru dum: “B s bu
xeyird n sonra r g kmi?” Dedi: “B li, h min vaxt C nn ça ran
(az n) adamlar olacaq. Kim onlar n ça q bul ets , C nn at la-
caqd r.” M n dedim: “Ya R sulullah, onlar biz v sf et!” O buyurdu: “Onlar
bizl rd n olacaq v bizim kimi dan acaqlar.” Soru dum: “O vaxta q r ya-
asam, m n n edim?” Buyurdu ki: “Müs lman camaat na qo ul v onlar n
imam na tabe ol!” Dedim: “B s onlar n n bir camaat , n d bir imam olma-
sa nec ?” Dedi: “Arxa di rinl a ac kökünd n yap olsan bel , o firq -
rin ham ndan uzaq dur v ölüm s ni haqlayanad k bu v ziyy td qal!”
l-Buxari, 3606)
: -
»:
.«
[ : ]
1503. vay t edilir ki, li demi dir: “M n Pey mb rd n bir h dis r vay t
ets m, bilin ki, m nim üçün guruppultu il göyd n yer dü k, Pey m-
rin ad ndan yalan dan maqdan daha yax r. Söhb t öz aram zda
qals n, bilin ki, müharib aldatmad r2. M n Pey mb rin bel dediyini
1 Burada slam dininin v Muh mm din pey mb r olaraq gönd rilm si n rd tutulur.
2 Y ni dediyi ikiba v ikim nal ola bil r.
itmi m: “Ax r zamanda ya lar az, beyinl ri küt olan kims r g kl r.

Onlar n xeyirli sözl ri dan acaqlar, (lakin) ox ovunu d lib keçdiyi kimi slam-
dan ç xacaqlar. Onlar n iman xirtd kl rind n o yana keçm kdir. Odur
ki, onlar harada görs niz, öldürün! übh siz ki, onlar öldür n kims
Qiyam t günü bunun müqabilind mükafat veril kdir.” ( l-Buxari, 3611)
: -
»:
[ : ] .«
1504. vay t edilir ki, X bbab ibn rat demi dir: “Pey mb r libas na bürü-
nüb K nin kölg sind dinc rk n biz onun yan na g ldik v ona ikay t
edib dedik: “Bizim üçün köm k dil ks nmi? Bizim üçün Allaha dua
etm ks nmi?” O buyurdu: “Sizd n vv l ya am (möminl rd n) birisini
tutub torpa a basd rard lar, sonra da mi ar g tirib onun ba n t n ortas na
qoyar v onu iki hiss böl rdil r, lakin bu (i nc ) onu dinind n dönd
bilm zdi. Kimisini d d mir daraqlarla ba ta sümüy k v ya siniri-
k darayard lar, lakin bu ( zab) onu dinind n dönd bilm zdi. Vallahi,
Allah bu dini tamamlayacaq1, h tta i o yer g lib çatacaq ki, atl S nadan
dr mövt s r ed k v (yolda) Allahdan ba qa heç k sd n v ya cana-
var n qoyunlar na hücum ed yind n ba qa heç n n qorxmayacaqd r.
Lakin siz t sirsiniz.” ( l-Buxari, 3612)
. -
»: . .
[ : ] .«
1505. s ibn Malik r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r Sabit ibn Qeysi
aralar nda görm di. ( shab rd n) biri dedi: “Ya R sulullah, m n (gedib)
onun bar sind s x r g tir m. O gedib (Sabiti) öz evind ba a
oturdu unu gördü v (ondan): “V ziyy tin nec dir?”– dey soru du. Sabit:
“Pisdir!”– dedi. (Sabit dü ünürdü ki,) s sini Pey mb rin s sind n yüks -
qald rmaqla ll ri puç olmu dur v art q o, C nn m hlind ndir.
Adam Pey mb rin yan na g lib ona x r verdi ki, Sabit bel -bel dedi.
Pey mb r buyurdu: “Get onun yan na v ona de ki: “S n C nn m h-
lind n yox, ksin C nn t hlind ns n!” ( l-Buxari, 3613)
- - -
] .« » :
[ :
1 Bax: “ l-Maid ” sur si, 3.

581
1506. ra ibn Azib r vay t edir ki, (bir d shab rd n) biri “ l-K hf” sur si-
ni oxudu. Bu vaxt h td olan at (t vi içind ) vurnuxma a ba lad . Adam
salamlar verib (namaz bitirdikd ) baxd ki, ba n üstünü duman v ya
bulud al b. O bu hadis ni Pey mb dan v Pey mb r dedi:
“Oxuma na davam et, ey filank s! Çünki o, Qurana gör nazil olmu süku-
tdir.1” ( l-Buxari, 3614)
: – - -
.« »: .
[ : ] .« »: . - -
1507. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r (h mi ) x st ni ziyar t etdikd
ona: “Eybi yoxdur, in allah, (günahlar n) t mizl nir!”– dey rdi. (Yen bir
) Pey mb r x st bir b viy ba ç km k üçün onun yan na g lib:
“Eybi yoxdur, in allah, (günahlar n) t mizl nir!”– dedi. B vi is (cavab nda)
ona dedi: “T mizl nir”– dedin?! Xeyr, bu, ixtiyar ça nda olan qocan n b -
nind od kimi yanan (v ya qaynayan) bir q zd rmad r ki, onu q bir apar-
n.” Pey mb r buyurdu: “Yax , qoy s n dey n olsun!” ( l-Buxari, 3616)
: -
.
.
[ : ].
1508. vay t edilir ki, s demi dir: “(Vaxt il ) bir xristian slam q bul et-
mi di. O, “ l-B ” v “Ali- mran” sur rini oxuyub (öyr ndi), Pey m-
r üçün b zi sur ri yazd , lakin sonra yen xristianl na qay td . (Bu
adam h r yerd ) dan rd ki: “Muh mm d m nim onun üçün yazd qlar m-
dan ba qa heç n bilmir.” (Çox keçm n) Allah onun can ald v (yax n-
lar ) onu d fn etdil r. Ert si gün s r oyan b gördül r ki, torpaq onu bay ra
atm r. Dedil r: “Bu, Muh mm din v onun shab rinin i i olacaq. Yol-
da z onlar n dinind n döndüyün gör onu q bird n ç xard b bay ra
at blar.” Sonra onlar d rin bir q bir qaz b onu d fn etdil r. S r oyan b gör-
dül r ki, torpaq (yen ) onu bay ra atm r. Dedil r: “Bunu Muh mm d v
onun shab ri edib. Yolda z onlar n dinind n döndüyün gör onu q -
bird n ç xard b bay ra at blar.” Sonra olduqca d rin bir q bir qaz b onu d fn
etdil r. S r oyan b gördül r ki, torpaq (yen d ) onu bay ra atm r. N -
hay t, ba a dü dül r ki, bu i insan li ola bilm z. Odur ki, onu (oldu u
yerd ) at b getdil r.” ( l-Buxari, 3617)
1 Uca Allah “ l-F th” sur sinin 4-cü ay sind buyurur: “Möminl rin iman üstün iman art rmaq
üçün onlar n q lbin rahatl q (sükun t, arxay nl q) nazil ed n Odur. Göyl rin v yerin ordular Allah nd r.
Allah Bil ndir, Müdrikdir.” T fsirçil r sükun tin m kl rl b rab r yer endiyini söyl mi r.
»: .« »: : -
: . - - .«
[ : ]. .« »
1509. Cabir r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r (m nd n) soru du: “Sizd
xalça varm ?” Dedim: “Bizim haradan xalçam z ola bil r?” O buyurdu: “Tez-
likl sizin xalçalar z olacaq!”
(Zaman yeti dikd ) m n zövc dedim: “Y r bu xalçalar m nim
gözümün qaba ndan.” Zövc m dedi: “M r Pey mb r (biz ): “Tezlikl
sizin xalçalar z olacaq!”– dey x r verm mi dirmi?” Bundan sonra m n
onu s rb st buraxd m.” ( l-Buxari, 3631)
- - : -
. .
. .
. .
. .
.
. .
[ : ].
1510. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “S d ibn Muaz ümr ziya-
tin yola dü dü v (gedib) Umeyy ibn X fin (evind ) qonaq qald . Umey-
d ama ged rk n M din n keç r v S din (evind ) qonaq qalard .
Umeyy S dedi: “Günortayad k gözl , insanlar yuxuya dals n, sonra get
ümr ni yerin yetir.” S d (K ni) t vaf ed rk n bu C hl ona rast g ldi v
soru du: “Bu kimdir, K ni t vaf edir?” S d: “M m S d!”- dey cavab
verdi. bu C hl dedi: “Muh mm v onun shab rin s nacaq verirsi-
niz, (sonra da g lib) arxay n K ni t vaf edirs n?!” S d: “B li!”- dedi v on-
lar mübahis etm ba lad lar. Bu vaxt Umeyy S dedi: “S sini bul
min s sind n yuxar qald rma. Çünki o, bu vadid ya ayan adamlar n
saqqal r.” Sonra S d dedi: “Vallahi, rs nm K ni t vaf etm
mane olsan, m n d s amda ticar t etm imkan verm m.”
Umeyy onun yaxas ndan yap p: “S sini qald rma!”- dedi. S d q bl nib
dedi: “ l ç k bizd n! M n Muh mm din s ni öldür yini iddia etdiyini
itmi m.” Umeyy : “M ni?”- dey soru du. S d: “B li!”- dey cavab verdi.
Umeyy dedi: “Vallahi, Muh mm d bir x r ver rs , yalan dan maz.”
Sonra o, arvad n yan na g lib dedi: “Bilirs n, y sribli qarda m m n
dedi?” Qad n soru du: “N dedi?” (Umeyy ) dedi: “ ddia etdi ki, o, Muh m-
din m ni öldür yini söyl diyini e itmi dir.” Arvad dedi: “Vallahi, Mu-
mm d yalan dan maz.”
583
(Mü rikl r) B dr döyü ün ç xd qlar zaman carç g lib (Umeyy ni) ça-
rd . Onda arvadi ona dedi: “Yoxsa y sribli qarda ns dedikl ri ya-
ndan ç b?!” Umeyy döyü ç xmaq ist di, lakin bu C hl ona dedi:
“Ax s n bu vadid ya ayanlar n a saqqallar ndansan. Bir-iki günlük (bi-
ziml ) s ç x!” Bel likl , (Umeyy ) onlarla birlikd s ç xd v (B dr
döyü ünd ) Allah onu m hv etdi.” ( l-Buxari, 3632)
-
. . .« »:
[ : ].
1511. Usam ibn Zeyd r vay t edir ki, (bir d ) Ummu S Pey mb -
rin yan nda ik n C brail onun yan na g lib onunla söhb t etdi. O, ç b get-
dikd n sonra Pey mb r Ummu S n soru du: “(Bilirs n) o kim idi?”
Ummu S : “Bu Dihya1 idi”- dedi. (Sonralar) Ummu S deyirdi:
“Vallahi, Allah n pey mb rinin xütb sini e id k, xütb onun
brail oldu unu bildir k m n onun Dihya oldu unu hesab edirdim.”
l-Buxari, 3634)
»: -
[ : ] .«
1512. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n (yuxu-
da) camaat n bir t ba nda topland gördüm. H min vaxt bu B kr qal-
b (su hövz sind n) bir v ya iki ç ll k su ç xartd , suyu ç xardark n azac q
iflik göst rdi. Allah onu ba las n! Sonra ç ll yi Öm r götürdü v bu ç l-
k onun lind böyük bir badyaya döndü. M n insanlar aras nda onun qal-
rd qald ran bir çevik adam görm dim. N hay t, insanlar (heyvanlar -
) suvatdan2 ç kib (badyan n traf na topland lar).” ( l-Buxari, 3633)
18-ci f sil. : -
Uca Allah n: “Kitab verdiyimiz
xsl r onu öz o ullar tan - & %$ [ :
qlar kimi tan rlar. H qi-
n d , onlardan bir d st . - , + * ) ('
haqq bil -bil gizl dir”3 sözü Z/
-
. .« »:
1 Dihya ibn X lif l-K lbi öz göz lliyi il seçil n bir shab idi.
3 “ l-B ” sur si, 146.
.
. . .
[ : ]. .
1513. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, (bir d ) y hudil r Pey mb rin
yan na g lib iç ril rind n bir ki inin bir qad nla zina etdiyini ona x r ver-
dil r. Pey mb r onlardan soru du: “Tövratdan da qala a aid n bilirsi-
niz?” Onlar dedil r: “Biz (zinakarlar h r yerd ) biab r edir, üst lik d allaq-
lay q.” Abdullah ibn S lam dedi: “Yalan dan z! H qiq n, Tövratda
(zinakarlar ) da qalaq etm k mr olunmu dur.” Bel olduqda onlar Tövrat
tirib (onun bükülü s hif rini) açd lar, sonra onlardan biri lini da qalaq
ay sinin üstün qoydu v bu ay n h m vv lki, h m d sonrak ay ri
oxudu. Abdullah ibn S lam dedi: “Qald r lini!” Adam lini qald rd v ora-
da da qala a aid ay oldu unu (ham ) gördü. Onda onlar dedil r: “Ey Mu-
mm d, (Abdullah) düz deyir, (bu Kitabda) da qalaq ay si vard r.” Bundan
sonra Pey mb rin mri il zinakarlar da qalaq etdil r. ( l-Buxari, 3635)
19-cu f sil. Mü rikl rin Pey m- : -

rd n möcüz göst rm yini
b etm si v onun onlara ay n
parçalanmas göst rm si
.« »: -
[ : ]
1514. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Pey mb rin zama-
nda ay iki yer bölündü v Pey mb r : “(Buna) ahid olun!”– dey bu-
yurdu.” ( l-Buxari, 3636)
-
[ : ].
1515. Urva l-Bariqid n r vay t edilir ki, (bir d ) Pey mb r ona bir dinar
verib bu pula bir qoç alma tap rd . O da h min pula iki qoç ald , sonra da
qoçlardan birini bir dinara satd . O (ald ) qoçu v dinar g tirib Pey m-
verdikd Pey mb r onun alverin xeyir-dua verdi.
(O vaxtdan b ri Urva) torpaq alsayd bel , ondan da qazanc ld edirdi.
l-Buxari, 3642)
585
-
18 – Pey mb rin shab rinin üstünlükl ri kitab
Pey mb rin yan nda olmu v
onu görmü müs lmanlar onun
shab ridir
1-ci f sil. : -
bu B krin üstünlükl ri
. : -
[ : ] .« »: .
1516. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Mutim demi dir: “(Bir d ) bir qad n Pey-
mb rin yan na g ldi v o, qad na (bir müdd td n sonra) g lm yi bu-
yurdu. Qad n: “B s g lib s ni tapmasam nec olsun?”– dey soru du. Sanki
o, Pey mb rin v fat ed yini q sd edirdi. Pey mb r buyurdu:
“M ni tapmasan, bu B krin yan na ged rs n!” ( l-Buxari, 3659)
[ : ]. : -
1517. vay t edilir ki, mmar demi dir: “M n Pey mb rin yan nda ancaq
be köl , iki qad n v bu B kri görmü düm.1” ( l-Buxari, 3660)
: -
.« »:
.« »:
.
.
. . »:
[ : ]. .«
1518. vay t edilir ki, bu D rda demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb rin
yan nda oturmu dum. Bu vaxt bu B kr paltar n yini dizind n yuxar
qald rm halda Pey mb rin yan na g ldi. Pey mb r dedi: “Dostu-
nuza g linc , o (kiminl ) mübahis edib.” ( bu B kr) salam verdi v dedi:
“M niml (Öm r) ibn X ttab n aras na mübahis dü dü v m n onunla ko-
bud dan m. Sonra pe man oldum v ondan üzr dil dim, lakin o m ni ba-
lamad . Odur ki, s nin yan na g ldim. Pey mb r üç d dedi: “Allah
ni ba las n, ey bu B kr!” Sonra Öm r (öz h tind n) pe man oldu
1 Burada mmar ibn Yasir slam n vv lki vaxt n rd tutur. Bel ki, h min vaxt Pey mb -
rin d tini çox az adam q bul etmi di.
hih l-Buxari 586 shab rin üstünlükl ri kitab .
bu B krin evin g lib: “ bu B kr evd dirmi?”– dey soru du. Ona:

“Xeyr!”– dedil r. Sonra o, Pey mb rin yan na g lib salam verdi. bu B kr
Pey mb rin üzünd naraz q hissini gör nd (Öm ) yaz g ldi v
diz çöküb iki d dedi: “Ya R sulullah, m n daha çox haqs zl q etmi m!”
Pey mb r buyurdu: “H qiq n, Allah m ni pey mb r gönd rdi. Siz:
“S n yalan dan rsan”– dediniz. bu B kr is : “O do ru dan r!”– dedi,
üst lik can v mal il m ni d st kl di. Siz m nim dostumun (x trin d y-
) son qoymayacaqs zm ?!” (O bunu) iki d t krar etdi. (Bu hadis -
n) sonra onun x trin d n olmad . ( l-Buxari, 3661)
-
. .« »: .« »: .« »:
[ : ]
1519. Amr ibn l-As r vay t etmi dir ki, Pey mb r onu zatus-S lasil ordusu-
na ba t yin edib döyü gönd rdi. (Amr dedi:) “M n Pey mb rin ya-
na g lib soru dum: “S nin n çox sevdiyin adam kimdir?” O: “Ai dir”–
dedi. Dedim: “B s ki il rd n kimdir?” Dedi: “Atas !” Soru dum: “Sonra
kim?” O: “Öm r ibn X ttabd r”– dedi v (ba qa) bir neç adam n ad ç k-
.« »: : -
»: .
[ : ] .«
1520. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim t b-
bürlüyünd n paltar n yini yerl sürüy rs , Qiyam t günü Allah onun
üzün baxmaz. (Bunu e id nd ) bu B kr dedi: “M n fikir verm dikd pal-
tar n uclar ndan biri yer sürtülür. Pey mb r buyurdu: “S n ki bunu
bbürlüyünd n etmirs n.” ( l-Buxari, 3665)
-
.
. . .
.« »: .
.
. . . - -
: . .
587
. .« »
. . .
« »: .
. .
[ : ]
1521. vay t edilir ki, bu Musa l- ari demi dir: “(Bir d ) m n d st maz
al b evd n ç xd m v (öz-özüm ) dedim: “Pey mb rd n ayr lmayaca-
am, bütün günü onun yan nda olaca am.”
Sonra bu Musa m scid g lib Pey mb ri soru du. (Oradak lar ona)
dedil r: “Filan yer getdi.”
bu Musa) dedi: “M n soru a-soru a onun dal nca ç xd m. N hay t, o
gedib ris quyusu olan ba çaya girdi. M n d g lib qap n yan nda otur-
dum. Ba can n qap xurma budaqlar ndan düz ldilmi di. N hay t, Pey-
mb r t bii ehtiyac r f etdikd n sonra d st maz ald . Bundan sonra
n onun yan na getdim v gördüm ki, o, quyunun ba nda oturub, ayaqla-
da (dizd n yuxar ya q r) aç b quyuya sallay b. M n ona salam ver-
dim, sonra da gedib qap n yan nda oturdum v (öz-özüm ) dedim: “Bu
gün m n Pey mb rin qap olaça am.” (Bu snada) bu B kr g lib qa-
döydü. M n: “Kimdir o?”– dey soru dum. O: “ bu B krdir!”– dey
cavab verdi. M n (ona): “Yerind dur”– dedim, sonra (Pey mb rin yan -
na) gedib dedim: “Ya R sulullah, bu B kr iç ri daxil olmaq üçün izn ist -
yir.” Pey mb r buyurdu: “ zn ver g lsin v onu C nn tl müjd !” M n
qay b bu B kr dedim: “G l iç ri! Allah n Elçisi s ni C nn tl müjd -
yir!” bu B kr iç ri daxil olub quyunun ba nda, Pey mb rin sa t fin-
oturdu v Pey mb r etdiyi kimi ayaqlar aç b quyuya sallad . Sonra
n (yerim ) qay b (qap n yan nda) oturdum. (Do ma) qarda ma g -
linc , o da m niml g lm k ist yirdi, lakin m n onu d st maz alark n qo-
yub getdim. Allah ona xeyir n sib etm k ist , onu da bura g tir r. El bu
vaxt kims qap it di. M n: “Kimdir o?”– dey soru dum. O: “Öm r ibn
ttabd r!”– dey cavab verdi. M n (ona): “Yerind dur”– dedim, sonra Pey-
mb rin yan na gedib ona salam verdim v dedim: “Öm r ibn X ttab iç -
ri girm k üçün izn ist yir.” Pey mb r buyurdu: “ zn ver g lsin v onu
nn tl müjd !” M n qay b (Öm ) dedim: “G l iç ri! Allah n Elçisi
ni C nn tl müjd di!” Öm r iç ri daxil olub quyunun ba nda, Pey m-
rin sol t find oturdu v ayaqlar aç b quyuya sallad . Sonra m n
qay b (qap n yan nda) oturdum. r Allah filank 1 xeyir n sib etm k
ist , onu da bura g tir r. Bu vaxt bir n r g lib qap t rp tdi. M n:
“Kimdir o?”– dey soru dum. O: “Osman ibn ffand r!”– dey cavab verdi.
n (ona): “Yerind dur”– dedim, sonra Pey mb rin yan na gedib (Os-
man n g ldiyini) ona x r verdim. Pey mb r buyurdu: “ zn ver g l-
sin v ona müjd ver ki, onun ba na müsib t g ldikd n sonra C nn gir -
kdir!” M n qay b (Osmana) dedim: “G l iç ri! Allah n Elçisi s müj-
1 bu Musa qarda q sd edirdi.

verir ki, s nin ba na müsib t g ldikd n sonra s n C nn gir ks n.”

Osman iç ri daxil oldu v quyunun k nar nda yer olmad görüb Pey-
mb rin qar t find oturdu.” ( l-Buxari, 3674)
»: : -
[ : ] .«
1522. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim sha-
rimi söym yin! r sizd n biriniz Uhud da boyda q l s vers ,
onlardan birinin verdiyi bir ovuc s , h tta yar na bel çata bilm z”
l-Buxari, 3673)
»: -
[ : ] .«
1523. s r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r , bu B kr, Öm r v Os-
man Uhud da na qalxd lar v da silk ndi. Onda Pey mb r buyurdu:
“Sakit dur, ey Uhud! H qiq n, s nin üstünd bir pey mb r, bir siddiq v
iki hid var.” ( l-Buxari, 3675)
: -
. .
[ : ].
1524. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Öm r ibn X ttab ölüm aya nda
ik n m n onun yan na y b ona dua ed nl rin aras nda idim. Bird n bir n -
rin arxamda durub, dirs yini çiynim qoyub bel dediyini e itdim: “Allah
r hm t el sin. M n h mi arzulam am ki, s n dostlar nla1 bir yerd
olasan. Çünki m n Pey mb rin çox vaxt bel dediyini e id rdim: “M n,
bu B kr v Öm rl (filan yerd ) idim. M n, bu B kr v Öm rl (filan i i)
gördüm. M n, bu B kr v Öm rl (filan yer ) getdim.” M n ümid edirdim
ki, Allah s ni onlara qovu duracaq.”
bn Abbas dedi: “M n dönüb gördüm ki, bu, li ibn bu Talibdir.”
l-Buxari, 3677)
2-ci f sil. Öm r ibn X ttab n : -

rif layiq xüsusiyy tl ri
»: : -
. .
1 Burada o, Pey mb ri v bu B kr q sd edirdi.

589
]. .«
[ :
1525. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Yuxuda)
gördüm ki, C nn td m. Bird n qar mda bu T lh nin zövc si Rumeysa-
gördüm v bir ayaq s si e itdim. Soru dum: “Bu kimdir?” Dedil r: “Bu
Bilald r!” Sonra m n bir q sr v bu q srin h tind bir cavan q z gördüm.
Soru dum: “Bu (q sr) kimindir?” Dedil r: “Öm rindir!” M n q srin için gi-
rib ora göz g zdirm k ist dim, lakin s nin q sqancl n yad ma dü dü (v
n dönüb oradan uzaqla m).” (Bunu e id nd ) Öm r dedi: “Atam-anam
qurban, ya R sulullah, heç s q sqana bil mmi?!” ( l-Buxari, 3679)
.« »: -
.« »: .
.« »:
[ : ].
1526. s r vay t edir ki, (bir d ) bir n r Pey mb rd n Qiyam t bar -
sind soru ub dedi: “Qiyam t Saat n zaman g k?” Pey mb r bu-
yurdu: “S n Qiyam n t darük görmüs n?” Adam dedi: “Heç bir ey ha-
rlamam am, m n sad Allah v onun R sulunu sevir m.” Pey mb r
buyurdu: “S n sevdiyin k sl bir yerd olacaqsan!”
s dedi: “Biz Pey mb rin : “S n sevdiyin k sl bir yerd olacaq-
san!” sözün sevindiyimiz kimi heç bir ey sevinm mi dik.”
s dedi: “M n Pey mb ri , bu B kri, Öm ri sevir m v ümid edi-
m ki, onlar q r yax q etmi olmasam bel , bu sevgim gör onlarla bir
yerd olaca am.” ( l-Buxari, 3688)
»: : -
[ : ] .«
1527. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n vv l ya a-
srail o ullar ndan – pey mb rl r istisna olmaqla, b zi ( lisaleh) in-
sanlara v hy nazil olard . r m nim ümm timd n kim v hy nazil ol-
mu olsayd , bu, Öm r olard .” ( l-Buxari, 3689)
3-cü f sil. Osman ibn ffan n : -

: -
. .
. .
.« »:
.« »: .« »
[ : ].
1528. vay t edilir ki, (bir d ) Misird n olan birisi Abdullah ibn Öm rin
yan na g lib ona dedi: “S nd n (b zi) eyl r haqq nda soru maq ist yir m.
De görüm, s n Osman n Uhud döyü ünd n yay nd bilirs nmi?” ( bn
Öm r): “B li!”– dedi. Adam soru du: “Osman n B dr döyü ünd n yay nd -
, döyü i tirak etm diyini bilirs nmi?” ( bn Öm r): “B li!”– dedi. Adam
(yen ) soru du: “Osman n Ridvan bey tind n1 yay nd , orada i tirak
etm diyini bilirs nmi?” ( bn Öm r): “B li!”– dedi. Adam: “Allahu kb r!”–
dedi (v ç b getm k ist di). bn Öm r dedi: “Yax n g l, s ba a sal m!
Osman n Uhud döyü ünd n yay nd na g linc , m n ahidlik edir m ki,
Allah onu fv etmi v onu ba lam r2. Onun B dr döyü ünd i tirak
etm diyin g ldikd is , (bil n ki, o zaman) Pey mb rin q onun ni-
kah alt nda idi v qad n (b rk) x st nmi di. Onda Pey mb r ona bu-
yurdu: “S B drd i tirak ed n bir ki inin savab , üst lik onun pay q r
(s d q nim td n) pay çatacaq.” Qald ki onun Ridvan bey tind n yay n-
ma na, (bil ki,) r M kk Osmandan daha ziz adam (m kk lil rin
hörm t etdiyi ba qa birisi) olsayd , Pey mb r Osman n yerin onu gön-
rdi. Lakin Pey mb r Osman gönd rdi v Ridvan bey ti Osman
kk getdikd n sonra h yata keçirildi. Onda Pey mb r sa lini qal-
b buyurdu: “Bu, Osman n lidir!” Sonra onu sol linin üstün qoyub de-
di: “Bu, Osman n (bey tidir)!” Bundan sonra ibn Öm r dedi: “ ndi is get v
nim dedikl rimi yad ndan ç xartma!” ( l-Buxari, 3698)
4-cü f sil. li ibn bu Talibin : -

.« »:
» :
[ : ] .«
1529. li (ibn bu Talib) r vay t edir ki, Fatim kirkir nin (onun ll rind )
iz buraxd ndan ikay t etdi. (Bir müdd td n sonra) Pey mb (bir ne-
) sir g tirdil r. Fatim (bu sirl rd n birini özün köm kçi götürm k m q-
1Burada söhb t Hudeybiy a ac alt nda olan bey td n gedir.

2 Uca Allah buyurur: “Uhudda iki qo un qar la gün iç rinizd n üz dönd nl ri eytan
qazand qlar b zi günahlar üzünd n s hv etm vadar etdi. Allah art q onlar ba lad . H qiq n,
Allah Ba layand r, H limdir.” “Ali- mran” sur si, 155.
591
dil ) Pey mb rin yan na getdi, lakin onu (evd ) tapa bilm di, Ai ni
görüb (n ist diyini) ona bildirdi. Pey mb r (ev ) g ldikd Ai ona Fati-
nin g ldiyini x r verdi. Bundan sonra Pey mb r biz g ldi. H min
vaxt biz art q yata za uzanm q. M n (onu gör nd ) aya a qalxmaq is-
dim, lakin o: “Qalxmay n!”– dedi v (g lib) aram zda oturdu. M n h tta
onun soyuq ayaqlar n sin toxundu unu hiss etdim. O buyurdu: “M n-
n ist diyinizd n daha xeyirlisini siz öyr dimmi? Yata za uzand z
zaman otuz dörd d “Allahu kb r”, otuz üç d “sübhan llah” v otuz
üç d “ lh mdulillah” deyin. Bu sizin üçün xidm tçid n daha xeyirli olar.”
l-Buxari, 3705)
5-ci f sil. : -
Zubeyr ibn vvam n
-
.
.« »: .
[ : ] .« »:
1530. vay t edilir ki, Abdullah ibn Zubeyr demi dir: “ hzab günü m n
Öm r ibn bu S il birlikd qad nlar n yan nda idim. Bir d bax b gör-
düm ki, (atam) Zubeyr at iki v ya üç k B nu-Qureyz q bil sin t f
çapd . (M din ) qay td qda m n dedim: “Atacan, m n s nin (bir neç d
nu-Qureyz q bil sin ) gedib-g ldiyini gördüm.” (Atam) soru du: “Do -
rudan gördün, o ul bala?” M n: “B li!”- dey cavab verdim. (Atam) dedi:
“Pey mb r ( shab rin ): “Kim B nu-Qureyz gedib onlar bar
x r g tir r?”- dey müraci t etdi. M n d ora el buna gör getdim.
n oradan qay td qdan sonra Pey mb r ata-anas yad edib m :
“Atam-anam s qurban”- dedi.” ( l-Buxari, 3720)
6-c f sil. : -
lh ibn Ubeydullah n
: -
[ - : ].
1531. vay t edilir ki, bu Osman demi dir: “Pey mb r vuru du u o gün-
rin birind 1 onun yan nda T lh n v S d (ibn bu V qqasdan) ba qa
heç k s qalmam .” ( l-Buxari, 3722-3723)
1 Burada Uhud döyü ü n rd tutulur.

[ : ]. : -
1532. vay t edilir ki, Qeys ibn bu Hazim demi dir: “M n T lh nin Pey mb ri
qoruyan linin sonradan iflic oldu unu1 gördüm.” ( l-Buxari, 3724)
7-ci f sil. S d ibn bu V qqas : -

z-Zuhrinin t rif layiq
xüsusiyy tl ri
[ : ]. : -
1533. vay t edilir ki, S d ibn bu V qqas demi dir: “Uhud döyü ünd Pey-
mb r m : “Atam-anam s qurban”– demi di.” ( l-Buxari, 3725)
8-ci f sil. Pey mb rin kür nl ri : -
: -
»:
. .«
:
[ : ] .« »
1534. vay t edilir ki, Misv r ibn M xr demi dir: “(Bir d ) li, bu C hlin
na elçi gönd rdi. Fatim bunu e id nd (b rk q bl ndi v ) Pey mb -
rin yan na g lib dedi: “H mq bil rin dey kl r ki, s n öz q zlar na gör
heç q bl nmirs n. li, bu C hlin q il evl nm k ist yir.” Onda Pey-
mb r aya a qalx b had t g tirdi v buyurdu: “Sonra is ... M n q
bul-Asa verdikd o m söz verdi v sözünün üstünd durdu2. Fa-
tim d m nim ciy rpar mdir. M n ist mir m ki, kims ona bir pislik etsin.
Vallahi, Allah n elçisinin q il Allah n dü nin q eyni bir ki inin zöv-
si ola bilm z.” (Bunu e id nd ) li (o q zla) evl nm k fikrind n vaz keçdi.”
Dig r r vay td Misv r demi dir: “M n Pey mb rin Abdu ms o ul-
lar ndan olan kür nini yad etdiyini, onu qohumluq laq rini saxlamaq
xüsusunda t rifl yib bel dediyini e itmi m: “O, m söz verdi v sözü-
nün üstünd durdu, v d verdi v v dini yerin yetirdi.3” ( l-Buxari, 3729)
1 bu T lh Uhud döyü ünd Pey mb ri qoruyark n lind n yaralanm v ald yaradan da

onun li iflic olmu dur. shab r Allah yolunda Pey mb ri qorumaq üçün canlar ndan keçm
haz r idil r.
2 Pey mb r h slamdan vv l q Zeyn bi bul-Asa vermi v bul-As da ona Zeyn bd n
ba qa heç k sl evl nm yin dair söz vermi dir.
3 bul-As B dr döyü ünd sir dü dükd Pey mb r onu azad etmi , o da ona M kk
qay dan kimi Zeyn bi M din gönd yin v d vermi v v dini yerin yetirmi dir.
593
9-cu f sil. Pey mb rin azad et- : -

diyi köl si Zeyd ibn Haris nin
: -
»:
[ : ] .«
1535. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
Usam ibn Zeydi bir qo una ba t yin edib onlar (döyü ) gönd rdi. B zi-
ri onun mir olmas na dil uzatd lar.” Onda Pey mb r buyurdu: “Sizin
onun mir olmas na dil uzatma z (t biidir. Çünki) siz vv ll r onun ata-
n mir olmas na da dil uzatm z. Vallahi ki, (onun atas ) mir olma a
layiq idi, h m d o, m nim n çox sevdiyim adamlardan biri idi. Heç übh -
siz ki, bu da ondan sonra m nim n çox sevdiyim adamlardan biridir.” ( l-
Buxari, 3730)
: -
[ : ]. .
1536. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb r yan mda olar-
n, habel Usam ibn Zeyd v Zeyd ibn Haris (hücr min bir t find )
uzanm ik n bir qaif1 m nim yan ma g lib dedi: “Bu ayaqlar n biri dig rin-
dir.2”
“Bu (söz) Pey mb ri sevindirdi, onun xo una g ldi v o, bunu Ai
bildirdi.” ( l-Buxari, 3731)
10-cu f sil. Usam ibn Zeydin : -

-
»:
[ : ] .«
1537. Ai r vay t edir ki, b nu-M xzum q bil sind n olan (zad gan) bir qad n
urluq etmi di. (H mq bil ri) dedil r: “Bu qad na gör 3 Pey mb rl
kim dan a bil r?” Lakin heç k s (bu haqda) onunla dan ma a c sar t etm -
di. (Bel olduqda) Usam ibn Zeyd Pey mb müraci t etdi v Pey m-
r buyurdu: “Vaxt il srail o ullar aras nda zad gan (ail sind n olan)
birisi o urluq ets ydi, ona d ym zdil r, amma kas b o urluq ets ydi, onun
lini k rdil r. r Fatim (o urluq etmi ) olsa, onun da lini k m.”
l-Buxari, 3733)
1 Zahiri görünü n bir adam n ba qa birisin do ma v ya qohum oldu unu t yin etm yi bacaran
adam.
2 Y ni bu adamlar bir-birin do mad rlar.
3 Y ni kim bu qad na veril k c zan n yüngüll dirilm si üçün havadarl q ed bil r?
»: -
[ : ] .«
1538. Usam ibn Zeyd r vay t etmi dir ki, Pey mb r onu H nl birlikd
quca na al b dey rdi: “Allah m, onlar sev, çünki m n onlar sevir m!” ( l-
Buxari, 3735)
11-ci f sil. Abdullah ibn : -

Öm rin t rif layiq
xüsusiyy tl ri
] .« »: -
[ - :
1539. bn Öm r bac H fs n r vay t etmi dir ki, Pey mb r ona bel de-
mi dir: “H qiq n, Abdullah lisaleh bir adamd r.” ( l-Buxari, 3740-3741)
12-ci f sil. mmar n v Huzeyf - : -

nin t rif layiq xüsusiyy tl ri
. -
- - .
- - . .
. - - . .
.Z [: Zmlkjihgf[ :
[ : ].
1540. vay t edilir ki, brahim demi dir: “(Bir d ) lq ama getdi v m s-
cid daxil olub: “Allah m, m lisaleh bir h msöhb t yetir!”- dedi, son-
ra da gedib bu D rdan n yan nda oturdu. bu D rda (ondan): “Kiml r-
ns n?”– dey soru du. ( lq ): “Kuf liy m”– dey cavab verdi. ( bu
rda) soru du: “M r özünd n ba qa heç k sin bilm diyi sirrin sahibi1
sizin aran zda deyilmi?” (Bunu dey nd ) o, Huzeyf ni q sd edirdi. ( lq -
): “El dir!”– dedi. ( bu D rda) soru du: “M r Allah n Öz pey mb ri-
nin xahi i il ( eytandan) qorudu u kims sizin aran zda deyilmi?!” (Bunu
dey nd ) o, mmar n rd tuturdu. ( lq ): “El dir!”– dedi. ( bu D r-
da) soru du: “M r misvak da yan kims (v etibarl olan birisi) sizin ara-
zda deyilmi?!” (Bunu dey nd o, Abdullah ibn M sudu n rd tuturdu.)
O: “El dir!”– dedi. ( bu D rda soru du: “Abdullah ibn M sud: “And olsun
yer üzünü zülm bürüm kd olan gec ! And olsun gün in ç xmas il
ayd nla an gündüz !”2 ay rini nec oxuyur? ( lq dedi:) “M n: “And
1 Bel ki, Pey mb r münafiql rin adlar yaln z Huzeyf ibn Y bildirmi di.
2 “ l-Leyl” sur si, 1-2.
595
olsun ki iy v qad na!1”– dey cavab verdim. Onda ( bu D rda) dedi: “On-
lar2 m ni Pey mb rd n e itdiyimd n vaz keçm vadar edirl r.” ( l-
Buxari, 3743)
13-cü f sil. : -
bu Ubeyd ibn C rrah n
»: -
[ : ] .«
1541. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r bir ümm tin
(içind ) n etibarl bir adam vard r. Bizim n çox etibar etdiyimiz is , ey
(müs lman) ümm ti, bu Ubeyd ibn C rrahd r!” ( l-Buxari, 3744)
14-cü f sil. : -
nin v Hüseynin
[ : ] .« »: : -
1542. vay t edilir ki, B ra demi dir: “M n Pey mb rin H ni çiynind
aparark n bel dediyini e itdim: “Allah m, m n onu sevir m, S n d onu
sev!” ( l-Buxari, 3749)
[ : ]. -
1543. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb H n ibn li q r çox
ox ayan bir kims yox idi.” ( l-Buxari, 3752)
: -
[ : ] .« »:
1544. vay t edilir ki, (h cc ziyar tind ) bir n r Abdullah ibn Öm rd n ih-
ramda olan adam n milç k öldürm si bar soru du? ( bn Öm r) dedi:
raq halisi milç k haqq nda soru ur. Halbuki, onlar Pey mb rin q z n -
sini3 öldürmü r. Pey mb r demi dir: “Bu dünyada bunlar4 m nim
üçün iki reyhan bitkisi kimidirl r.” ( l-Buxari, 3753)
1 Çox güman ki, bu ay vv l- vv l bu kild nazil olmu , sonra is tamamlanm r. Uca Allah
buyurur: “And olsun ki ini v qad yaradana!” (“ l-Leyl” sur si, 3). Ola bilsin ki, bunu n lq ,n
Abdullah ibn M sud, n d bu D rda bilirdi.
2 Y ni am hli.
3 Onlar n x yan ti n tic sind Huseyn K rb la çölünd hid edilmi dir.

4 Burada Pey mb rin sevimli n ri – H n v Huseyn n rd tutulur.
15-ci f sil. bn Abbas n : -

.« »: : -
[ : ] .« »:
1545. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d ) Pey mb r m ni
ba na bas b dedi: “Allah m, ona hikm t1 öyr t!”
Dig r r vay td (Pey mb r ) demi dir: “Allah m, ona Kitab 2 öyr t!”
l-Buxari, 3756)
16-c f sil. Xalid ibn V lidin : -

»: -
- -
[ : ] .«
1546. s r vay t edir ki, Zeydin, C rin v (Abdullah) ibn R vahan n ölüm
ri g lm mi n vv l Pey mb r a laya-a laya onlar n hid olduq-
lar x r verib dedi: “Bayra Zeyd götürdü v hid oldu. Sonra (bayra-
) C r götürdü v o da hid oldu. Sonra (bayra ) ibn R vah götürdü v
o da hid oldu. Ax rda (bayra ) Allah n q nc 3 say lan birisi götürdü v
Allah (müs lmanlara bu döyü ) q b etdi.” ( l-Buxari, 3757)
17-ci f sil. : -
bu Huzeyf nin azad etdiyi
köl si Salimin t rif layiq
xüsusiyy tl ri
»: : -
[ : ] .«
1547. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “M n Pey mb rin be-
dediyini e itmi m: “Quran yaln z dörd n rd n öyr nin: Abdullah ibn
suddan, bu Huzeyf nin azad etdiyi köl si Salimd n, Ubey ibn K bd n
Muaz ibn C ld n.” ( l-Buxari, 3758)
1Burada Quran ba a dü k q sd edilir.

2Y ni, Quran .
3 “Allah n q nc na” bc “seyfullah” deyilir. Pey mb r bu l bi Xalid ibn V lid m hz bu
döyü vermi dir.
597
18-ci f sil. Ai nin t rif layiq : -

xüsusiyy tl ri
-
.
[ : ].
1548. vay t edilir ki, (bir d ) Ai (do ma bac ) smadan borca bir
boyunba ald . (Bir müdd td n) sonra o, boyunba itirdi. Buna gör d
Pey mb r shab rind n bir neç sini gönd rdi ki, onu axtar b taps nlar.
Namaz vaxt yeti dikd onlar d st mazs z olduqlar halda namaz q ld lar.
Sonra Pey mb rin yan na g ldikd (su tapmad qlar na gör ) ona ikay t
etdil r v (el h min vaxt) t mmüm ay si nazil oldu. Useyd ibn Hudeyr
(Ai ) dedi: “Allah s ni xeyirl mükafatland rs n! Vallahi, indiy k s nin
ba na el bir i g lm mi dir ki, Allah bu i s bir yol göst rm sin v bu
i müs lmanlar üçün b tli etm sin.” ( l-Buxari, 3773)
hih l-Buxari 598 nsar n t rif layiq xüsusiyy tl ri kitab .
-
63 – nsar n t rif layiq xüsusiyy tl ri kitab
1-ci f sil. nsar n üstünlükl ri. : -
Uca Allah buyurur: “Mühacirl rd n
vv l din yurd salm , sonra º ¹¸[ .
da iman g tirmi kims r öz yan-
lar na hicr t ed nl ri sevir, onlara ÂÁ À ¿ ¾ ½ ¼»
verdikl rin gör q lbl rind pe -
manç q hissi duymurlar...”1
ZÈÇ Æ Å ÄÃ
-
[ : ].
1549. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Buas döyü ünü2 Allah Öz pey m-
rinin xeyrin çevirdi. Pey mb r (M din ) g ldikd (oradak q bi-
rin toplumu) art q bölünmü , q bil ba lar da ya öldürülmü , ya da
yaralanm . Bel likl d , Allah h min günü Öz pey mb rinin xeyrin
çevirdi v nsar slam dinini q bul etdi.” ( l-Buxari, 3777)
2-ci f sil. Pey mb rin : “ r : : -

hicr t olmasayd , m n, lb tt
3
ki, nsardan olard m!” sözü " "
»: -
[ : ] .«
1550. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r nsar bir va-
diy v ya d üz tutsayd , m n d nsar n vadisin ged rdim. r hic-
t olmasayd , m n, lb tt ki, nsardan olard m!” ( l-Buxari, 3779)
3-cü f sil. nsar sevm k : -

imandand r
»: : -
[ : ] .«
1 “ l-H r” sur si, 9.

599
1551. ra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsar yaln z mömin sev r
onlara yaln z münafiq nifr t ed r. Kim onlar sevs , Allah onu sev r. Kim
onlara nifr t ets , Allah da ona nifr t ed r.” ( l-Buxari, 3783)
4-cü f sil. Pey mb rin nsar : : -

haqq nda: “Siz m nim n çox
sevdiyim insanlars z!” dem si " "
»: - : -
[ : ]. .«
1552. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) Pey mb r qad nlar n v
aqlar n toydan qay td gördü v aya a qalx b üç d (onlara) dedi:
“Ay Allah! Siz m nim n çox sevdiyim insanlars z.” ( l-Buxari, 3785)
: -
[ : ]. .« »:
1553. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “ nsardan olan bir qad n u a-
il birlikd Pey mb rin yan na g ldi. Pey mb r onunla dan v
ona iki d dedi: “Can m lind olan Allaha and olsun ki, siz, h qiq n d ,
nim n çox sevdiyim insanlars z.” ( l-Buxari, 3786)
: -
[ : ]. .
1554. Zeyd ibn rqam r vay t edir ki, nsar demi dir: “Ya R sulullah, h r bir
pey mb rin davamç lar olub, biz d s nin yolunu tutub gedirik. El is
Allaha dua et ki, bizi s nin davamç lar ndan etsin.” Pey mb r d (onlar
üçün) dua etdi.” ( l-Buxari, 3787)
5-ci f sil. : -
nsar n evl rinin f zil ti
»: -
.«
[ : ] .« »: .
1555. bu Humeyd r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsar evl rinin n
xeyirlisi N ccar o ullar n evi, sonra Abdul l o ullar n, sonra Haris
ullar n, sonra da Said o ullar n (evl ridir). Bununla bel nsardan olan
r k sin evi xeyirlidir.” Bundan sonra biz S d ibn Ubad il rastla q.”
bu Humeyd) dedi: “Ey bu Useyd, görmürs n ki, Pey mb r nsa-

n xeyirli oldu unu söyl mi v bizi ax ra saxlam r?!” Bundan sonra S d
Pey mb çat b dedi: “Ya R sulullah, nsar n xeyirli oldu u söyl nildi,
bizi is ax ra saxlad lar.” Pey mb r buyurdu: “M r siz xeyirli insan-
lardan olma z b s etmirmi?!” ( l-Buxari, 3791)
6-c f sil. : : -
Pey mb rin nsara:
“Hovuzumun ba nda m niml " "
görü k s bir edin!” dem si
: -
[ : ] .« »
1556. Usey ibn Hudeyr r vay t edir ki, (bir d ) nsardan biri (Pey mb )
dedi: “Ya R sulullah, filank v zif verdiyin kimi, b lk m d v zif ve-
n?” (Pey mb r ) dedi: “M n (sizin aran zdan getdikd n) sonra (q ni-
tl ri paylayan k sl rin dig r insanlar sizd n) üstün tutacaqlar gör k-
siniz. Hovuzumun ba nda m niml görü k s bir edin!” ( l-Buxari, 3792)
»: : -
[ : ] .«
1557. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r nsara demi dir: “M n (si-
zin aran zdan getdikd n) sonra (q nim tl ri paylayan k sl rin dig r insanla-
sizd n) üstün tutacaqlar gör ksiniz. M qovu anad k s bir edin.
Siz v d edil n yer hovuzumun ba r.” ( l-Buxari, 3793)
7-ci f sil.
Ê É[ : : -
Uca Allah n: “H tta özl ri ehtiyac
içind olsalar bel , onlar özl rin- Z ÐÏ Î Í Ì Ë
n üstün tuturlar...”1 sözü
: . -
. .« »
.
.
- »:
Ô Ó Ò Ñ ÐÏ Î Í Ì Ë Ê É [ : « -
[ : ] .Z×ÖÕ
1 “ l-H r” sur si, 9.

601
1558. bu Hureyra r vay t edir ki, bir n r Pey mb rin yan na (qonaq) g l-
di. O, ( shab rd n) birini (yem k-içm k g tirm k üçün) zövc rinin yan -
na gönd rdi. Pey mb rin zövc ri evd sudan ba qa heç n olmad
ona x r verdil r. Onda o, ( shab rin müraci t edib) dedi: “Kim (m nim
qona ma) qay göst r v ya onu evind qonaq saxlayar?” nsardan olan
bir n r: “M n!”– deyib onu evin apard v zövc sin : “R sulullah n qona-
na layiqinc hörm t et!”- dey buyurdu. (Zövc si ona): “U aqlar n ye-
yind n ba qa yem k yoxdur!”– dey cavab verdi. ( shab ) dedi: “Yem -
yi haz rla, ç ra yand r, u aqlar yem k ist r, onlar yat zd r!” Zövc si
yem yi haz rlad , ç ra yand rd v u aqlar yat zd rd . Sonra aya a qalx b
özünü guya ç ra düz ldirmi kimi göst rdi v bil kd n onu söndürdü.
Sonra h r ikisi ( ll rini qaba uzadaraq) özl rini guya yem k yeyirl rmi ki-
mi (qona a) göst rdil r v o gec onlar ac yatd lar. S r aç ld qda h r iki
shab Pey mb rin yan na getdi. Pey mb r (onlara): “Allah sizin dü-
nki liniz güldü v ya ondan t ccübl ndi!”– dedi v bu ay nazil ol-
du: “...H tta özl ri ehtiyac içind olsalar bel , onlar özl rind n üstün tu-
turlar. N fsinin tamah ndan qorunan kims r nicat tapanlard r.” ( l-Bu-
xari, 3898)
8-ci f sil. Pey mb rin : “ nsa- ": : -

n) yax i rini q bul edin v
onlar n t qsirl rind n keçin!” sözü "
: -
.
:
»:
[ : ] .«
1559. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) bu B kr v Ab-
bas nsardan olan v bir yer y b a layan bir toplumun yan ndan keç r-
n (ikisind n biri onlardan) soru du: “Sizi a ladan n dir?” Onlar dedil r:
“Pey mb rl keçirdiyimiz günl r yad za dü üb.” Sonra (Abbas) Pey-
mb rin yan na g lib bunu ona x r verdi. (Bunu e id nd ) Pey mb r
ba bürünc yin ha iy si il sar nm halda (evd n) bay ra ç xd v g lib
minb qalxd . (Pey mb r ) o günd n sonra bir daha minb qalxmad .
O, Allaha h md-s na edib t rifl r dedikd n sonra buyurdu: “M n siz nsa-
ra (qay göst rm yi) buyururam. Çünki onlar m nim can-ciy rim v sirda -
lar md r. Onlar art q öz borclar yerin yetirmi r. Bundan sonra onlar
qazanacaqlar (mükafat) gözl yir. Odur ki, onlar n yax i rini q bul edin
onlar n t qsirl rind n keçin!” ( l-Buxari, 3799)
: -
»:
[ : ] .«
1560. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d ) Pey mb r çiynin
atd bürünc bürünmü , ba da ya r ngind olan bez parça il sar n-
halda (evind n) ç xd . N hay t, minb qalx b oturdu v h md-s na
edib t rifl r dedikd n sonra buyurdu: “Sonra is ... Ey insanlar! H qiq n d ,
insanlar çoxald halda nsar azal r v i o yer g lib çatacaq ki, onlar ye-
kd ki duz q r qalacaqlar. Sizd n biriniz kims z r v ya fayda ve-
k bir i ba nda olarsa, qoy onlardan yax i r gör nl rin (yax qlar )
bul etsin v pis i r gör nl rin (t qsirl rind n) keçsin!” ( l-Buxari, 3800)
9-cu f sil. S d ibn Muaz n : -

[ : ] .« »: : -
1561. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e it-
mi m: “(Allah n) i S d ibn Muaz n ölümünd n sars ld .” ( l-Buxari, 3803)
10-cu f sil. Ubey ibn K bin : -

.Z G FED[ »: : -
[ : ]. « »:
1562. s r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r Ubey (ibn K ) dedi: “Allah
: “Kitab hlind n v mü rikl rd n inkar ed nl r...” 1 sur sini s
oxuma buyurdu.” (Ubey) soru du: “O, m nim ad ç kdi?” Pey mb r
: “B li!” dedi v (Ubey) a lama a ba lad ” ( l-Buxari, 3809)
11-ci f sil. Zeyd ibn Sabitin : -

: -
[ : ]. .
1563. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r zaman nda nsardan olan
dörd n r Quran c m etm kl m ul idi: Ubey (ibn K ), Muaz ibn C -
l, bu Zeyd v Zeyd ibn Sabit.”
(H disi dan an ravi demi dir:) “M n sd n soru dum: “ bu Zeyd
kimdir?” Dedi: “ mil rimd n biridir.” ( l-Buxari, 3810)
1 “ l-Beyyin ” sur si, 1.

603
12-ci f sil. bu T lh nin : -

- : -
.
.
[ : ].
1564. vay t edilir ki, s demi dir: “Uhud döyü ünd (b zi) adamlar Pey-
mb ri qoyub geri ç kildikd bu T lh onun önünd dayan b öz qalxan
il onu qoruyurdu. bu T lh yax oxatan, yay n kiri ini1 olduqca möh-
m dart b (oxu) atan birisi idi. (Bu döyü bu T lh ) iki ya üç yay s nd r-
. (H min vaxt) kim lind ox qab il (onlar n yan ndan) keçirdis , (Pey-
mb r ) ona: “Ox qab bu T lh nin qaba na s r!”- deyirdi. Pey m-
r bu T lh nin arxas ndan boylan b dü baxmaq ist nd bu
lh ona deyirdi: “Ey Allah n pey mb ri, atam-anam s qurban, baxma,
yoxsa onlar n atd qlar ox s d r, m nim sin m s nin üçün sip rdir.” (O
gün) m n Ai bint bu B krin v Ummu Suleymin topuqlar ndak xalxalla-
görününc k paltarlar n yini yuxar qald rd v su tuluqlar
çiyinl rind da b (yaral lar n) a na su bo altd , sonra geri qay b
tuluqlar su il doldurduqlar v (yen ) qay b (yaral lar n) a na su bo-
altd gördüm. (Döyü snas nda) bu T lh nin q nc iki v ya üç k
onun lind n yer dü mü dü.” ( l-Buxari, 3811)
13-cü f sil. : -
Abdullah ibn S lam n
. : -
[ : ]. Z•~}|{[ :
1565. vay t edilir ki, S d ibn bu V qqas demi dir: “M n Pey mb rin
Abdullah ibn S lamdan ba qa yer üzünd g n heç bir kims : “O, C n-
t hlind ndir!”– dediyini e itm mi m. Onun bar sind bu ay nazil ol-
mu dur: “De: “Bir deyin gör k, r bu Quran Allah t find ndirs v siz
onu inkar etmisinizs , srail o ullar ndan da bir ahid onun b nz rin
ahidlik edib iman g tiribs , siz is t bbür göst rmisinizs , zülm etmi
olmazs zm ? Allah zal mlar do ru yola yön ltm z!”2 ( l-Buxari, 3812)
1 Ox yay n iki ucuna tar m ba lanan ip.

2 “ l- hqaf”, sur si, 10.
- : -
-
. .
»: .
[ : ] .«
1566. vay t edilir ki, Abdullah ibn S lam demi dir: “Pey mb rin zama-
nda m n bir yuxu gördüm v bu yuxunu ona dan m. Yuxuda gördüm
ki, bir ba n içind m.” (Abdulla ibn S lam) ba n geni v ya l oldu unu
sf etdikd n sonra dedi: “Ba n ortas nda a t fi yerd olan, yuxar t -
fi is göy çatan bir d mir dir k, dir yin d ba nda bir tutqac var idi. Kims
dedi: “Ç x yuxar !” Dedim: “Bacarmaram!” Bu vaxt yan ma bir xid-
tçi g lib arxa t fd n m nim paltar n yini qald rd v m n (dir )
xma a ba lad m. Haçandan-haçana dir yin ba na çat b tutqacdan yap -
m. (Yen ) kims m : “(Tutqacdan) möhk m yap !”- dedi v m n yuxu-
dan oyand m. Baxd m ki, h min tutqac limd qalm r. M n bu (hadis ni)
Pey mb dan m. Pey mb r buyurdu: “(Gördüyün) o ba – slam
dinidir, dir k – slam n dir yidir, tutqac – n etibarl d st kdir, (bu da o de-
kdir ki,) s n son n sin q r müs lman kimi qalcaqsan.” ( l-Buxari, 3813)
14-cü f sil. Pey mb rin X dic : -

il evl nm si v X dic nin
üstünlükl ri
: -
] . .
[ :
1567. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n X dic q sqand m q r
Pey mb rin zövc rind n heç birin q sqanmam am. H rç nd m n
onu heç görm mi dim, lakin Pey mb r çox tez-tez onu yad ed rdi. Olur-
du ki, Pey mb r qoç k sib onu hiss bölürdü, sonra da onlar X dic -
nin r fiq rin gönd rirdi. H rd n m n ona: “El bil yer üzünd X dic n
ba qa qad n yoxdur”– dey rdim, o da cavab nda: “X dic (n cib bir qad n)
idi, üst lik m nim ondan övladlar m olmu dur.” ( l-Buxari, 3818)
: : -
[ : ].
605
1568. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) C brail Pey mb rin
yan na g lib dedi: “Ey Allah n elçisi, bax X dic lind bir qab xör k ir -
si, (v ya yem k, yaxud içm bir ey bura) g lir. S nin yan na g lib çatan-
da ona R bbind n v m nd n salam söyl v C nn td (onun üçün) içibo
mirvarid n (haz rlanm ), içind d n s s-küy, n d yor unluq olan bir ev
il onu müjd !” ( l-Buxari, 3820)
: -
.« »:
[ : ].
1569. vay t edilir ki, Ai demi dir: “X dic nin bac Hal bint Xuveylid
Pey mb rin yan na g lm k üçün izn ist di v bu, Pey mb (vaxt
il ) X dic nin izn ist sini xat rlatd . Bu s bd n Pey mb r b rk h -
canland v dedi: “Allah m, (bu ki,) Hal dir!”
(Ai dedi): “M n (onu) q sqand m v dedim: “S n çoxdan ölüb getmi ,
qurey qar lar ndan olub (di ri tökülmü ) q rm damaq bir qar n n yini
xat rlay rsan?! Ax , Allah s onun zin ondan da xeyirlisini n sib
edib.”1 ( l-Buxari, 3821)
15-ci f sil. Hind bint Utb : -

haqq nda deyil nl r
: -
.
[ : ] .« »:
1570. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Hind bint Utb (Pey mb rin
) yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, ( vv ll r) yer üzünd ki (insanlar aras n-
da) s nin ail nd n daha çox z lil olma ist diyim heç bir ail yox idi. Bu
günkü günd is yer üzünd s nin ail nd n daha çox hörm t sahibi olma -
ist diyim ba qa bir ail yoxdur.” Pey mb r buyurdu: “Can m lind
olan Allaha and olsun ki, yen d .2” Hind dedi: “Ya R sulullah, bu Süfyan
sis adamd r. r m n onun mal ndan (gizlinc ) götürüb u aqlar za
rcl m, m günah say larm ?” (Pey mb r ) buyurdu: “Xeyr (yaz l-
maz). Ancaq s b s ed k q r götür bil rs n!” ( l-Buxari, 3825)
1 mam hm din Müsn d rind h disin ax nda deyilir ki, “...q bd n Pey mb rin öhr si
yi di.”
2 Y ni q lbind ki iman möhk ml ndikc bu m bb t d artacaq v ax rda o nifr td n r- lam t
qalmayacaqd r.
16-c f sil. : -
Zeyd ibn Amr ibn Nufeylin
hvalat
[ : ].
1571. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb h v hy nazil olma-
dan vv l o, B ld h vadisinin a t find Zeyd ibn Amr ibn Nufeyl
rast g ldi. (O yerd ) Pey mb rin qaba na süfr s rildi (v h r ikisin ye-
k t klif edildi), lakin Pey mb r bu yem kd n yem di. Zeyd is (öz eti-
raz bildirib) dedi: “M n, sizin bütl r qar nda k sdiyiniz qurbanlardan
yemir m. M n ancaq üstünd Allah n ad ç kilmi (“bismillah” deyil k
silmi ) heyvandan yeyir m.”
slamaq rki dövrd ) Zeyd ibn Amr qurey lil rin k sdiyi heyvanlar
pisl yib dey rdi: “Qoyunu yaradan Allahd r. O, göyd n onun üçün su endi-
rir, yerd n onun üçün ot ç xard r. Siz is onu Allahdan ba qas n ad il k -
sirsiniz.” Bununla da, onlar n lini inkar ed r v bu i in böyük günah ol-
du unu bildir rdi.” ( l-Buxari, 3826)
17-ci f sil. Cahiliyy günl ri : -

.« »: -
[ : ] .« »:
1572. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qoy and içm k ist -
n (h r) k s ancaq Allaha and içsin!” Qurey lil g linc , onlar atalar na
and iç rdil r. (Odur ki, Pey mb r ) buyurdu: “Atalar za and içm yin!”
l-Buxari, 3836)
»: : -
[ : ] .«
1573. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Do ru söz air
bidin 1 sözüdür. (O demi dir): “M r Allahdan ba qa n varsa, batil
deyilmi?”2 Umeyy ibn bu S lt 3 g linc , o, az qalm ki, müs lman
olsun.” ( l-Buxari, 3841)
1 L bid islamaq rki dövrd m hur air olmu , sonradan slam q bul etmi dir.
2 Beytin ikincisi bel dir: “...h r bir l zz tin, lb t ki, bir sonu vard r.”
3 Bu adam xristian olmu v slam dini il maraqlanm r.
607
18-ci f sil. Pey mb rin (Alla- : -

n r sulu olaraq) gönd rilm si.
O, Muh mm d ibn Abdullah ibn Abdul-Mutt lib ibn Ha im ibn

Abdum naf ibn Qusey ibn Kilab ibn Murra ibn K b ibn Luey
ibn alib ibn Fihr ibn Malik ibn n-N dr ibn Kinan ibn Xuzey-
ibn Müdrik ibn lyas ibn Mudar ibn Nizar ibn M addi ibn
dnand r.
: -
[ : ].
1574. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r q rx ya nda ik n
ona (v hy) nazil olmu dur. (Bundan sonra) o, on üç il M kk ya am ,
sonra ona hicr t etm k mr edilmi v o, M din hicr t etmi dir. On il d
din ya ad qdan sonra Pey mb r v fat etmi dir.” ( l-Buxari, 3851)
19-cu f sil. Pey mb rin v : -

onun shab rinin M kk
mü rikl rin lind n ç kdiyi
ziyy tl r
: -
[ : ] .ZPONMLK[ :
1575. vay t edilir ki, (bir d ) Abdullah ibn Amr ibn Asdan mü rikl rin
Pey mb qar etdikl ri n pis h ti bar sind soru dular. O dedi:
“(Bir d ) Pey mb r K nin h tind 1 namaz q lark n Uqb ibn bu
Muayt g lib paltar Pey mb rin boynuna sald v onu b rk-b rk bo -
ma a ba lad . Bu vaxt bu B kr bu Muayt n çiynind n tutub onu Pey m-
rd n k nara it di v dedi: “Siz bir adam : “R bbim Allahd r!”– dedi-
yin gör öldür ksinizmi? Halbuki o, R bbinizd n siz aç q-ayd n d -
lill r g tirdi.”2 ( l-Buxari, 3856)
1 Bu, K biti ik yar mdair klind hörülmü , hündür olmayan divarla K nin aras ndak
yerdir. Bu yer Hicr v ya Hatim adlan r.
2 “ afir” sur si, 28.
20-ci f sil. Cinl r haqq nda : -

deyil nl r
: -
[ : ].
1576. vay t edilir ki, Abdullah ibn M suddan soru dular: “Cinl r Quran din-
dikl ri gec (bunu) Pey mb kim x r vermi di?” bn M sud dedi:
“Cinl rin Quran dinl dikl rini Pey mb bir a ac x r vermi di.” ( l-
Buxari, 3859)
»: -
.« »: . .«
»:
[ : ] .«
1577. bu Hureyradan r vay t edilir ki, (ad n) o, Pey mb rl (bir yer
getdikd ) özü il cürd kd su da yard (ki, Pey mb r ) d st maz ald qda
t bii ehtiyac r f etdikd ondan istifad etsin. (Bir d yen ) su götürüb
Pey mb rin ard nca getdikd o soru du: “Kimdir o?” bu Hureyra
dedi: “M m, bu Hureyra.” Pey mb r buyurdu: “M t mizl nm k
üçün bir neç da g tir. N bad sümük v ya t k g tir n.”
bu Hureyra dedi:) “M n paltar n yind bir neç da g tirib
onun yan na qoydum v k nara ç kildim. O, t bii ehtiyac r f etdikd n
sonra m n (onun yan na) g lib soru dum: “Sümüyün v t yin mmas n -
dir?” Pey mb r dedi: “Bunlar cinl rin yem yidir. (Bir d ) N sibin ( -
rind n) m nim yan ma bir d st cin g ldi, – n göz l cinl r idi onlar, – on-
lar m nd n yem k ist dil r. M n Allaha dua etdim ki, onlar harada sümük
t k tapsalar, bu onlar n yem yi olsun.” ( l-Buxari, 3860)
21-ci f sil. : -
shab rin) H istana hicr t
etm si
: -
.« »:
[ : ].
1578. vay t edilir ki, Ummu Xalid bint Xalid demi dir: “M n H istandan
(M din ) g ldikd balaca q z idim.” Pey mb r m üz rind nax lar
olan paltar geyindirdi v li il bu nax lara s al ç k: “S h! S h!”–
dedi.”
609
bu Humeydi demi dir: “Bu, h dilind : “Q ngdir, q ngdir!”–

dem kdir. ( l-Buxari, 3874)
22-ci f sil. bu Talibin hekay si : -

: . -
[ : ] .« »
1579. vay t edilir ki, (bir d ) Abbas ibn Abdul-Mutt lib Pey mb de-
di: “ min ( bu Talib ) s nin n köm yin d yib? Ax , o, s ni müdafi ed r-
di, (kims ) s nin (x trin d nd ) q bl rdi.” Pey mb r dedi: “O,
nn m odunun üst qat ndad r. r m n olmasayd m, o, C nn min
lap dibind olard .” ( l-Buxari, 3883)
» -
[ : ] .«
1580. bu S id l-Xudri r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb rin misin-
n söz dü rk n m n onun bel dediyini e itdim: “Ola bilsin ki, Qiyam t
günü m nim fa tim ona fayda versin v onu C nn m odunun üst qat -
na sals nlar. (Orada) od onun topuqlar na çatacaq, (lakin) istisind n onun
beyni qaynayacaq.” ( l-Buxari, 3885)
23-cü f sil. : -
Gec s ri haqq nda (varid
olmu ) h dis
»: -
[ : ] .«
1581. Cabir ibn Abdullah r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin bel dediyini
itmi dir: “Qurey lil r (gec s rim haqq nda dedikl rimi) t kzib etdikd
n (gedib) Hicr 1 durdum. (Bu vaxt) Allah Beytul-M qdisi m gös-
rdi v m n ona baxaraq onun lam tl rini onlara bildirdim.” ( l-Buxari, 3886)
24-cü f sil. Merac2 : -

- » -
- - - -

2 Merac deyildikd , Pey mb rin göy – Uca Allah n hüzuruna yüks lm si q sd edilir.
- .«
. »-
. .
.
. . .
. .
.
. . .
. . .
.
. .
. . .
.
. . .
. .
.
. . .
.
. .
. . .
. .
.
.
.
. .
.
611
- - .
[ : ] .«
1582. Malik ibn Sasa r vay t edir ki, Pey mb r gec s ri haqq nda (bunla-
) dan r: “M n Hatimd 1 (v ya Hicr ) uzanm ik n bir n r2
yan ma g ldi v (b nimi) buradan bura kimi yar b q lbimi ç xartd . Sonra
3
yan ma içi imanla dolu olan q l l n g tirdil r. Q lbimi (Z mz m suyu

il ) yuduqdan sonra onu (imanla) doldurdular. Sonra m nim yan ma qat r-
dan alçaq v uzunqulaqdan hündür olan, a r ngli bir heyvan g tirdil r.”
(Carud dedi: “Ey bu H mz , bu, Buraq idimi?” s dedi: “B li, o, add -
insan n gördüyü son nöqt qoyurdu.” Pey mb r davam edib de-
di:) “M n heyvana mindikd n sonra C brail m ni özü il apard . N hay t,
dünya s mas na g lib çatd qda o, qap n aç lmas xahi etdi. (Göz tçil r):
“Kimdir o?”– dey soru dular. O: “C braildir!”– dedi. Onlar: “Yan ndak
kimdir?”– dey soru dular. O: “Muh mm ddir!”– dedi. Onlar soru dular:
“Onu ça blarm ?” C brail: “B li!”– dedi. Onlar dedil r: “Xo g lib, s fa
tirib! O, n göz l ziyar tçidir!” Sonra qap lar aç ld . M n iç ri keçdikd
(orada) Ad mi gördüm. (C brail): “Bu, atan Ad mdir, salam ver ona!”- dedi,
n d ona salam verdim. O, m nim salam ald v dedi: “Xo g lmis n,
ey lisaleh o ul v lisaleh pey mb r!” Sonra biz ikinci s maya qalx-
q v (C brail) qap n aç lmas xahi etdi. (Göz tçil r): “Kimdir o?”– de-
soru dular. O: “C braildir!”– dedi. Onlar: “Yan ndak kimdir?”– dey so-
ru dular. O: “Muh mm ddir!”– dedi. Onlar soru dular: “Onu ça blar-
?” C brail: “B li!”– dedi. Onlar dedil r: “Xo g lib, s fa g tirib! O, n gö-
l ziyar tçidir!” Sonra qap lar aç ld . M n iç ri keçdikd (orada) xalau aqla-
– Y hyan v san gördüm. (C brail): “Bu, Y hya v sad r, salam ver
onlara!”- dedi, m n d onlara salam verdim. Onlar m nim salam ald q-
dan sonra dedil r: “Xo g lmis n, ey lisaleh qarda v lisaleh pey-
mb r!” Sonra biz üçüncü s maya qalxd q v (C brail) qap n aç lmas
xahi etdi. (Göz tçil r): “Kimdir o?”– dey soru dular. O: “C braildir!”– de-
di. Onlar: “Yan ndak kimdir?”– dey soru dular. O: “Muh mm ddir!”– de-
di. Onlar soru dular: “Onu ça blarm ?” C brail: “B li!”– dedi. Onlar dedi-
r: “Xo g lib, s fa g tirib! O, n göz l ziyar tçidir!” Sonra qap lar aç ld .
n iç ri keçdikd (orada) Yusufu gördüm. (C brail): “Bu, Yusufdur, salam
ver ona!”- dedi, m n d ona salam verdim. O, m nim salam ald qdan
sonra dedi: “Xo g lmis n, ey lisaleh qarda v lisaleh pey mb r!”
Sonra biz dördüncü s maya qalxd q v (C brail) qap n aç lmas xahi et-
di. (Göz tçil r): “Kimdir o?”– dey soru dular. O: “C braildir!”– dedi. On-
lar: “Yan ndak kimdir?”– dey soru dular. O: “Muh mm ddir!”– dedi. On-
lar soru dular: “Onu ça blarm ?” C brail: “B li!”– dedi. Onlar dedil r:
“Xo g lib, s fa g tirib! O, n göz l ziyar tçidir!” Sonra qap lar aç ld . M n
iç ri keçdikd (orada) drisi gördüm. (C brail): “Bu, drisdir, salam ver

2 Y ni C brail .
3 Ravi demi dir: “M n Caruddan soru dum: “O: “burdan bura kimi” dey nd n q sd edirdi?” Dedi:
“bo az ndan v ya köksünd n qarn n alt nahiy sin q r.”

ona!”- dedi, m n d ona salam verdim. O, m nim salam ald qdan sonra
dedi: “Xo g lmis n, ey lisaleh qarda v lisaleh pey mb r!” Sonra
biz be inci s maya qalxd q v (C brail) qap n aç lmas xahi etdi. (Göz t-
çil r): “Kimdir o?”– dey soru dular. O: “C braildir!”– dedi. Onlar: “Yan n-
dak kimdir?”– dey soru dular. O: “Muh mm ddir!”– dedi. Onlar soru du-
lar: “Onu ça blarm ?” C brail: “B li!”– dedi. Onlar dedil r: “Xo g lib, s -
fa g tirib! O, n göz l ziyar tçidir!” (Sonra qap lar aç ld .) M n iç ri keçdik-
(orada) Harunu gördüm. (C brail): “Bu, Harundur, salam ver ona!”- de-
di, m n d ona salam verdim. O, m nim salam ald qdan sonra dedi: “Xo
lmis n, ey lisaleh qarda v lisaleh pey mb r!” Sonra biz alt nc
maya qalxd q v (C brail) qap n aç lmas xahi etdi. (Göz tçil r):
“Kimdir o?”– dey soru dular. O: “C braildir!”– dedi. Onlar: “Yan ndak
kimdir?”– dey soru dular. O: “Muh mm ddir!”– dedi. Onlar soru dular:
“Onu ça blarm ?” C brail: “B li!”– dedi. Onlar dedil r: “Xo g lib, s fa
tirib! O, n göz l ziyar tçidir!” (Sonra qap lar aç ld .) M n iç ri keçdikd
(orada) Musan gördüm. (C brail): “Bu, Musad r, salam ver ona!”– dedi,
n d ona salam verdim. O, m nim salam ald qdan sonra dedi: “Xo
lmis n, ey lisaleh qarda v lisaleh pey mb r!” M n onun yan n-
dan keçib getdikd o a lad . Ondan: “N üçün a lay rsan?”– dey soru du-
lar. Musa dedi: “M nd n sonra gönd rilmi bu cavan o lan n ümm tind n
nn daxil olanlar n say , m nim ümm timd n ora daxil olanlar n say n-
dan qat-qat art q olacaq.” Sonra biz yeddinci s maya qalxd q v (C brail) qa-
n aç lmas xahi etdi. (Göz tçil r): “Kimdir o?”– dey soru dular. O:
“C braildir!”– dedi. Onlar: “Yan ndak kimdir?”– dey soru dular. O: “Mu-
mm ddir!”– dedi. Onlar soru dular: “Onu ça blarm ?” C brail: “B li!”–
dedi. Onlar dedil r: “Xo g lib, s fa g tirib! O, n göz l ziyar tçidir!” (Sonra
qap lar aç ld .) M n iç ri keçdikd (orada) brahimi gördüm. (C brail): “Bu,
atan brahimdir, salam ver ona!”- dedi, m n d ona salam verdim. O, m -
nim salam ald qdan sonra dedi: “Xo g lmis n, ey lisaleh o ul v
lisaleh pey mb r!” Sonra m son h dd ki Sidr a ac 1 göst rdil r.
Onun meyv ri H r (m ml tind ) düz ldil n saxs s ngl b nz -
yirdi, yarpaqlar da fil qulaqlar boyda idi. (C brail): “Bu, Sidr tul-Munt ha-
r”- dedi. Bu a ac n dibind n dörd çay ax rd . Bu çaylardan ikisi altdan, ikisi
üstd n ax rd . M n soru dum: “Bu n çaylard r, ey C brail?” Dedi. “Altda-
çaylar C nn td n ax r. Üstd ki çaylar is Nil v Furat çaylar r.” Sonra
Beytul-M muru2 göst rdil r.3 Sonra m bir qab rab, bir qab süd v
bir qab bal g tirdil r. M n südü götürdüm. Onda (C brail) dedi: “Budur
fitr t, s n v s nin ümm tin (fitr t) üz rind dir. 4 Sonra m günd lik ola-
raq lli (vaxt) namaz q lmaq vacib buyruldu. M n geri qay td m v Musan n
1 Sidr tul-Munt ha: Son hüdud anaqüll si. Yeddinci göyd bit n a ac. O, bu ad ona gör al b ki,
yerd n ged n v Allahdan nazil olan h r n varsa, ona q r gedib çat r.
2 Bu ev yeddinci s mada bilavasit K nin üstünd yerl n m ddir. H r gün onu yetmi min
k ziyar t edir v bir daha ora qay tm rlar.
3 Dig r r vay td deyilir: “M n C braild n onun bar sind soru dum. Dedi: “Bu Beytul-M murdur.
r gün onun içind yetmi min m k namaz q r, sonra oradan ç r v bir daha oraya qay tm r.”
4 Y ni tövhid meylli.
613
yan na g lib çatd qda, o (m nd n): “S n mr edildi?”– dey soru du.

Dedim: “M günd lik olaraq lli vaxt namaz q lmaq vacib buyruldu.”
Musa dedi: “S nin ümm tin günd lik olaraq lli (vaxt) namaz q la bilm -
k. Vallahi ki, m n s nd n vv l bunu insanlara t tbiq etm k v srail o ul-
lar haqq yola ç km k ist dim, (lakin heç n al nmad ). R bbinin yan na
qay t v Ondan ümm tin üçün (bu hökmü) yüngüll dirm yi xahi et!” M n
Allah n yan na qay b (Ona yalvard m) v O, vacib namazlar n say q rxa
endirdi. Sonra m n Musan n yan na qay td m v o, ( vv lc ) dedikl rini bir
(m ) t krar söyl di. Sonra m n (Allah n) yan na qay td m v Allah va-
cib namazlar n say otuza endirdi. Sonra m n Musan n yan na qay td m v
o, ( vv lc ) dedikl rini bir d (m ) t krar söyl di. M n bir d (Allah n)
yan na qay td m v Allah vacib namazlar n say iyirmiy endirdi. Sonra
n Musan n yan na qay td m v o, ( vv lc ) dedikl rini bir d (m ) t k-
rar söyl di. M n bir daha (Allah n) yan na qay td m v m günd lik ola-
raq on vaxt namaz q lmaq vacib buyruldu. Sonra m n (Musan n yan na) qa-
td m v o, ( vv lc ) dedikl rini bir d (m ) t krar söyl di. M n (ax nc
Allah n) yan na qay td m v m günd lik olaraq be vaxt namaz q l-
maq vacib buyruldu. Sonra m n Musan n yan na qay td m v o, m nd n:
“S n mr edildi?”– dey soru du. Dedim: “M günd lik olaraq be
vaxt namaz q lmaq mr olundu?” Musa dedi: “S nin ümm tin günd lik ola-
raq be (vaxt) namaz q la bilm k. M n s nd n vv l bunu insanlara t t-
biq etm k v srail o ullar haqq yola ç km k ist dim, (lakin heç n al n-
mad ). R bbinin yan na qay t v Ondan ümm tin üçün (bu hökmü) yüngül-
dirm yi xahi et!” Dedim: “M n R bbimd n (yet rinc ) ist dim, art q (n
is ist ) üzüm g lmir. Lakin m n (bu hökml ) raz yam v buna boyun
yir m.” M n ç b getdikd bel bir s da g ldi: “M n ld n yazd m
hökmü vacib buyurdum, sonra da qullar n yükünü yüngüll dirdim.1” ( l-
Buxari, 3887)
: ZHGFEDCBA[ : -
: Z ML K J I [ : .
[ : ].
1583. Abdullah ibn Abbas Uca Allah n: “Meracda s göst rdiyimiz m nz -
ni v Quranda l tl nmi a ac insanlar üçün yaln z bir imtahan et-
dik”2 ay sini izah edib demi dir: “Pey mb r bu a ac vaxt il (M kk -
n) Qüds (oradan da R bbinin hüzuruna) getdikd öz gözü il görmü -
dür. Quranda l tl nmi a aca g ldikd is , bu, Z qqum3 a ac r.” ( l-
Buxari, 3888)
1 Dig r h disd bu cüml nin tamam bel r vay t edilmi dir: “Odur ki, yax lin zini on qat
ver m.” Y ni h r bir müs lman be vaxt namaz q lmaqla lli namaz n savab qazan r.
2 “ l- sra” sur si, 60.
3 Bax: “ s-Saffat” sur si, 62-66; “ d-Duxan” sur si, 43-46.
25-ci f sil. Pey mb rin Ai : -

il evl nm si, Ai nin
din g lm si v Pey mb rin
onu evin g tirm si
: -
.
[ : ].
1584. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n alt ya mdan Pey mb rin
deyiklisi1 idim. Biz M din g ldikd B ni Haris ibn X zr c q bil sind
qonaq qald q. Bu snada m n x st ndim v m nim saç m tökülm ba -
lad , lakin (sa ald qdan sonra) saçlar m çoxal b uzand . (Bir d ) m n r fi-
riml yell nc kd yell rk n anam Ummu Ruman g lib m ni ça rd ,
n d onun yan na getdim. M nd n n ist diyini bilmirdim. O, m nim
limd n tutub apard . N hay t, g lib evin qap na çatd q. M n t ng s
olmu dum. El ki m n rahat n s alma a ba lad m, anam bir az su götürüb
üzüm v ba ma ç kdi, sonra m ni ev daxil etdi. M n o evd nsardan olan
(b zi) qad nlar gördüm. Onlar (m ni gör nd ) dedil r: “Xeyirli, b tli v
urlu olsun!” Sonra anam m ni onlara t hvil verdi, onlar da m ni (toya) ha-
rlad lar. S r Pey mb r sakitc m nim yan ma g ldi v qad nlar m ni
ona t hvil verdil r. O vaxt m nim doqquz ya m var idi.” ( l-Buxari, 3894)
»: -
[ : ] .«
1585. Ai r vay t edir ki, Pey mb r ona bel demi dir: “M n iki d s ni
yuxuda gördüm. H r ikisind m n s nin (sur tini) ip k parça üz rind gör-
düm v (m ): “Bu, s nin zövc ndir, aç onun üzünü!”– dedil r. M n d aç b
gördüm ki, bu s ns n. Onda m n dedim: “ r bu, Allahdand rsa, Allah
onu gerç çevir kdir.” ( l-Buxari, 3895)
26-c f sil. Pey mb rin v : -

onun shab rinin M din
hicr t etm si
: -
1 Deyikli: u aql qdan adaxlanm q z ya o lan.

615
.
.
.
.« »: .
.« »:
.« » :
.
- -
»: .
.« »: . .«
.« » : .
.« » .
- -
- -
.
:
. -
.
.
.
.
.« »
:
617
.
:
.
[ - : ]
1586. Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “Valideynl rim, m nim yad ma
ni, h mi bu din 1 sitayi etmi r v el bir gün olmazd ki, Allah n
elçisi s r v ax amça g lib biz ba ç km sin. Müs lmanlar müsib t-
m ruz qalma a ba lad qdan2 sonra bu B kr H istana hicr t etm yi
rara ald . O, B rk l- imadaya3 çatd qda Qar q bil sinin ba bn D -
in rast g ldi v o soru du: “Hara gedirs n, ey bu B kr?” bu B kr be-
cavab verdi: “H mq bil rim m ni qovdular v m n d yer üz rind g -
zib dola araq R bbim ibad t etm k ist yir m.” bn D in dedi: “Ey bu
kr, h qiq n, s nin kimi bir adam heç yer getm li, qovulmamal r,
ax , s n imkans zlara l tutursan, qohumlarla laq saxlay rsan, z ifl a r
yükl rini da maqda köm k edirs n, adamlara qonaqp rv rlik göst rirs n,
onlara taleyin iztirablar yüngüll dirm kd yard m edirs n v m hz buna
gör m n s ni öz himay götürür m. Geri qay t v (ya ad n) rd öz
bbin ibad t et!” bu B kr geri qay td , onunla birg ibn D in d g ldi.
O, ax amça bütün adl -sanl qurey lil rin yan nda olmu du v onlara de-
mi di: “ bu B kr kimi bir adam n öz rini t rk etm lidir, n d qovul-
mal r! ba, siz imkans zlara yard m göst n, qohumlar il laq saxla-
yan, z ifl a r yükl rini da maqda köm k ed n, insanlara qonaqp rv r-
lik göst n v onlara taleyin müsib tl rind n ç xma a köm k ed n bir insa-
qovursunuz?” Qurey lil r ibn D in nin bu B kri himay si alt na al-
mas r dd etm dil r, amma ona dedil r: “ bu B kr tap r ki, R bbin öz
evind ibad t etsin. O, evind namaz da q la bil r, Quran da oxuya bil r,
ba qa n ist yirs , ed bil r, lakin qoy o, öz ibad ti il biz sata mas n v bu-
nu aç ql qda etm sin, çünki biz onun arvad-u aqlar yoldan ç xaraca n-
dan qorxuruq!” bn D in bunu bu B kr çatd rd v o bir müdd t öz
bbin evind ibad t etdi, daha heç yerd aç q kild namaz q lmad ,
evind n ba qa heç yerd Quran oxumad . Bir q r sonra bu B krin a na
scid tikm k fikri g ldi v o (bu m scidi) öz evinin h tind tikdi, orada
namaz q lma a v Quran oxuma a ba lad . Mü rikl rin arvad-u aqlar is
izdihaml d st rl onun traf na y r, onun h tl rin t ccübl nir v
onu diqq tl n rd n keçirirdil r. bu B kr Quran oxuyan zaman a layar-
, göz ya lar saxlaya bilm zdi v bütün bunlar adl -sanl bütp st qu-
rey lil ri qorxudurdu. Buna gör onlar ibn D in nin arxas nca adam gön-
rdil r. O, mü rikl rin yan na g ldikd onlar ona dedil r: “Biz s nin bu
krin hamisi olma bir rtl q bul etdik ki, o öz R bbin evind ibad t
etsin. Lakin o, bu rti pozdu, evinin h tind m scid tikdi v aç q kild
namaz q b Quran oxuma a ba lad ! Biz art q onun arvad-u aqlar yol-
1 Y ni slam dinin .
2 O zaman mü rikl r üç il yax n müs lmanlarla bütün laq ri k smi dil r.
3 M kk nin 140 kilometrliyind , c nubda, Y ged n yolun üstünd yerl n bir yer ad r.
dan ç xaraca ndan ehtiyat edirik. Ona tap r ki, buna son qoysun! O, R b-
bin ancaq v ancaq evind ibad t etm raz rsa, qoy bunu etsin, yox,
r raz deyils , ondan t b et, s nin himay nd n l ç ksin, çünki biz s -
ninl ba lad z hdi pozmaq ist mirik, amma bu B krin bütün bunlar
aç q-a kar etm si il raz la a da bilm rik!”
Ai bel n ql etmi dir: “ bn D in bu B krin yan na g lib dedi: “M -
nim s nd n ötrü onlarla hans rtl rl sazi ba lama m s m lumdur v
buna gör d s n ya bu rtl riay t etm lis n, ya da m nim himay çili-
yimd n imtina etm lis n, çünki m n ist mir m ki, bl r, m nim bir insa-
n müdafi si il laq dar ba lad m müqavil nin pozuldu unu e itsin-
r.” bu B kr (ona) dedi: “M n s ni himay çilik öhd likl rind n azad edi-
m, çünki m Böyük v Qüdr tli Allah n himay darl yet r!” O vaxtlar
Pey mb r M kk idi v o, müs lmanlara buyurdu: “M n sizin hicr t
ed yiniz yeri yuxuda gördüm: orada xurma a aclar bitir v o yer iki da -
-k kli sah nin aras nda yerl ir.” Bu, qaralm da -k kl rl dolu iki sa-
idi. Bundan sonra bir s ra adamlar M din hicr t etdil r, h vv lc -
n H istana hicr t ed nl rin ks riyy ti d art q M din qay rd .
bu B kr d M din hicr t etm haz rla , lakin Pey mb r ona
dedi: “T sm , çünki m n ümid edir m ki, Allah m d (hicr t etm )
izn ver k.” bu B kr (ona) dedi: “Do rudanm , s n d buna ümid edir-
n? Atam s qurban!” Pey mb r buyurdu: “B li!” bu B kr l ngidi
ki, Allah n elçisini mü ayi t etsin. El buna gör d o, dörd ay rzind iki
di i d sini adamlar n ç rp b yer tökdükl ri akasiya yarpaqlar il yeml -
yib kök ltmi di.”
Ai r vay tin davam edib dedi: “Bir d günortaüstü biz bu B krin
evind oturdu umuz zaman kims ona dedi: “Budur, Allah n R sulu üzü-
nü gizl k g lir.” Bel vaxtlarda, ad n, o, biz g lm zdi! bu B kr de-
di: “Atam-anam ona qurban! Allaha and olsun ki, bel bir saatda onun bura-
ya g lm si üçün olduqca mühüm bir s b olmal r!” Allah n R sulu ev
yax nla v iç ri girm icaz ist di. Ona izn verildi v o, iç ri daxil oldu.
Sonra Pey mb r bu B kr buyurdu: “Burada olanlar n ham na tap r
ki, (bay ra) ç xs nlar.” bu B kr dedi: “Burada s nin ail üzvl rind n ba qa
heç kim yoxdur, atam s qurban, ya R sulullah!” (Pey mb r ) buyurdu:
“M buradan ç b getm izn verildi!” bu B kr dedi: “M n d s ni
mü ayi t ed m? Atam s qurban, ya R sulullah!” Pey mb r bu-
yurdu: “B li!” bu B kr dedi: “Atam s qurban, ya R sulullah, bu di i d -
rd n birini özün götür!” Pey mb r buyurdu: “Ancaq pulunu ver-
k rtil .” Biz tezlikl onlar n yalar bir d ri kis y b yola haz rla-
q, bu B krin q sma is öz toqqas ndan bir parça k sib onunla d ri
kis nin a ba lad . El buna gör d sonralar sman “ikitoqqal ”1 ad-
land rma a ba lad lar. Bundan sonra Pey mb r bu B krl birlikd (ge-
dib) Sövr da nda olan ma araya s nd lar v üç gün rzind orada qald -
lar. Orada onlarla b rab r bu B krin f ras tli v zir k olan g nc o lu Ab-
dullah da gec yirdi. O, dan yeri aç lanad k onlar t rk edir v s r art q
qurey lil rin aras nda olurdu ki, onun gec ni rd keçirdiyini fikirl sin-

619
r. Qurey lil rin onlara qar h r hans bir niyy tl ri olmas haqq nda bir
ey e itdikd , o, bunu yadda saxlay rd ki, hava qaranl qla an kimi (ma ara-
ya gedib e itdikl rini) onlara x r versin. bu B krin azad etdiyi köl si
Amir ibn Fuheyr is sa mal qoyunlar onlar n yax nl nda otar r, qaranl q
dü nd n bir q r sonra onlar dinc lm k üçün ma aran n yan na g tirir
n tic orada gizl nl rin h mi t v isti qoyun südl ri olurdu. O,
qoyunlar h qaranl q ik n otla a sürüb apar rd . Amir ibn Fuheyr bu üç
günd h r gün bel etdi. Buna q r is Allah n Elçisi v bu B kr B ni
Abd ibn Adi n slind n olan, B ni d-Dil q bil sin m nsub t crüb li bir b -
dçi tutmu dular. Bu q bil , As ibn Vail s-S hmi ail sinin mütt fiqi idi v
onlar kafir qurey lil rin dinin sitayi edirdil r. Onlar etibar edib öz d -
rini ona vermi dil r v ondan da söz alm lar ki, üç günd n sonra onlar n
rini Sövr da ndak ma araya g tirsin. O, do rudan da, üçüncü gü-
nün s ri d ri onlar n yan na g tirdi v bundan sonra onlar Amir ibn
Fuheyr v h min b dçi il birlikd yola dü dül r. B dçi onlar d niz sa-
hili il apard .”
Suraqa ibn Malik (ibn Cu um l-Mudlici) demi dir: “Biz kafir qurey li-
rd n nümay nd r g ldi v bildirdil r ki, onlar Allah n Elçisini v bu
kri sir tutma a v ya öldürm gör , onlar n h r biri üçün veril k
qanbahas na b rab r mükafat1 ver kl r. M n q bil miz B ni Mudlicin
ncaqlar ndan birind olark n h min o nümay nd rd n biri d oraya
lib, bizim oturma za baxmayaraq, aram zda ayaqüstd dayand v de-
di: “Ey Suraqa, m n indic sahild bir qaralt gördüm v m el g lir ki,
gördüyüm Muh mm d v yolda lar r!” M n anlad m ki, bu, h qiq n
onlard r, amma o nümay nd dedim: “Do rusu, gördüyün onlar deyil,
nin gördüyün bizim gözümüzün qaba nda yola ç xm filank s v filan-
sdir”. Bundan sonra m n h bir müdd t y ncaqda qald m, sonra qalx b
ev getdim v köl tap rd m ki, t liyin arxas nda olan at g tirib
nim üçün haz r saxlas n. Özüm is niz mi götürüb arxa qap dan ç xd m,
niz nin d mir uclu unu yerl sürüy -sürüy v niz nin özünü is mümkün
r a da tutaraq, at ma yana b mindim v onu dördnala qovdum.
n onlara yax nla ark n at m büdr di v m n yer y ld m. Qalxanda li-
mi ox qab na uzad b oxlardan götürdüm v onlara h r hans bir z r verib-
verm yimi bilm kd n ötrü fala baxma a ba lad m. Fal n n tic si u ur-
suz oldu. Fal n u ursuz n tic sini n almayaraq, m n yen d at ma mi-
nib dördnala çapd m. Bir az sonra Allah n Elçisinin traf na baxmadan
Quran oxudu unu e itdim, amma bu zaman bu B kr tez-tez o t f-bu t -
boylan rd . El bu anda at n ayaqlar dizl rin q r yer batd v
n yen d onun üstünd n y ld m. M n (ac qlanaraq) at n üstün q r-
m, o da (f nx raraq) gücl ayaqlar yerd n ç xar b aya a qalxd v bunun
tic sind tüstüy b nz r toz sütunu göy qalxd . Sonra m n yen d ox-
larla fal açd m v b xtim t krar n arzu etm diyim ey ç xd . Bel olduqda,
n onlar ça b dedim ki, onlara heç bir pislik etm k ist mir m v bun-
dan sonra onlar dayand lar v m n da at ma minib onlara yax nla m. M n
1 Yüz d v ya bunun d rind q l-gümü .

hans sa bir qüvv nin m mane oldu unu ba a dü nd dü ündüm ki,

Allah n Elçisinin i i hökm n q çalacaqd r. Odur ki, m n ona dedim:
“H mq bil rin s nin ba na, qanbahas na b rab r mükafat t yin edibl r.”
n qurey lil rin onlar n leyhin q sd haz rlamas aç b dan m, sonra
da yola götürdüyüm azuq mi v b zi eyl ri onlara t klif etdim, amma on-
lar heç n götürm dil r v Allah n Elçisi m nd n: “Bizim haqq zda heç
kim dan ma” sözünd n ba qa m nd n heç n soru mad . M n is ondan
xahi etdim ki, m “mühafiz f rman ” yazs n v onun tap il
Amir ibn Fuheyr d ri parças üz rind onu m nim üçün yazd . Bundan
sonra Allah n Elçisi yoluna davam etdi.
bn ihab r vay t edir ki,) Urva ibn Zubeyr demi dir: “Allah n Elçisi
amdan qay dan müs lman tacirl rinin karvan nda g n Zubeyrl rastla -
v h min vaxt Zubeyr Allah n Elçisin v bu B kr a paltarlar ver-
mi dir. Bu M din müs lmanlar Allah n Elçisinin M kk ni t rk
etdiyini bilib, h r s r qaralm da -k kl rl dolu sah ç b onu gözl -
yir v günorta gün onlar yand rma a ba layanda geriy qay dard lar. Bir
yen d adamlar xeyli gözl yib, yen geri qay td lar. Lakin onlar art q
evl rin da qlar zaman hans sa bir y hudi mühafiz qüll rind n bi-
rin ç xd ki, n is baxs n v Allah n Elçisinin v onun yolda lar n a
libaslarda g ldikl rini gördü. Onlar gah görünür, gah da il mda görünm z
olurdular. Y hudi özünü saxlaya bilm yib var gücü il ba rd : “Ey bl r!
Sizin yolunu gözl diyiniz baban z g lir, ax r ki, g lib ç xd !” Müs lmanlar si-
lahlar götürüb Allah n Elçisini qaralm da -k kl rl dolu sah nin yu-
xar t find qar lad lar. Bundan sonra Pey mb r onlarla birlikd sa
dönüb (Qubadak ) B ni Amr ibn Auf o ullar n evl rin q r getdi.
Bu r biul- vv l ay n bazar ert si günü olmu du. bu B kr dayan b adam-
lar qar lay r, Pey mb r is sakitc oturmu du. El buna gör vv ll r
Pey mb ri görm mi nsardan b zil ri bu B krin yan na g lib (onu sa-
lamlama a ba lad lar). F t gün üalar Pey mb rin üstün dü
ba layanda bu B kr Pey mb yax nla b onu gün n qorumaq
üçün paltar il üstün kölg salma a ba lad v camaat kimin Pey mb r
oldu unu ba a dü dü. Pey mb r B ni Amr ibn Auf m ll sind on
günd n çox qald v bu müdd t rzind t qvaya saslanan (Quba) m scidini
tikdirdi. Pey mb r o m scidd namaz q ld , sonra öz d sin minib yo-
la dü dü. D M din bir yerd oturuncaya q r adamlar d nin ar-
nca getdil r. Onun dayan b oturdu u yerd is Pey mb rin m scidini
tikdil r. O zaman orada ancaq b zi müs lmanlar namaz q rd lar, o yer xur-
ma qurudulmas üçün istifad edilirdi v d ibn Zurar nin himay sind
olan Suheyl v S hl adl iki yetim o lan u na m xsus idi. Pey mb rin
si diz üst çök nd o buyurdu: “ allah biz burada qalaca q.” Bundan
sonra Pey mb r h min iki u yan na ça b bu yer üçün qiym t t yin
etm rini t klif etdi ki, onu m scid tikilm si üçün sat n als n. Onlar dedil r:
“Yox, yox, biz onu s ba lay q, ya R sulullah!” Lakin Pey mb r be-
h diyy ni almaqdan imtina etdi v onu onlardan sat n ald , sonra da h -
min yerd m scid tikdirdi. M scid tikil rk n Pey mb r ham il birlikd
rpic da r v bel deyirdi:
621
Xeyb r yükü1 deyildir, bizim da z yük,

m pak, h m xeyirlidir, Allah yan nda bu yük.
mçinin deyirdi:
Allah m, sl cr, axir tin cridi,
nsar v mühacir , göst r m rh tini!”
l-Buxari, 3906)
[ : ].
1587. sma (bint bu B kr) Abdullah ibn Zubeyr hamil oldu u vaxt (xat r-
lay b) demi dir: “M n hamil liyin son ay nda (M kk n) ç b M din
ldim v Qubada qonaq qald m. El orada da övlad dünyaya g tirdim.
Sonra u Pey mb rin yan na g tirdim v onu Pey mb rin quca -
na qoydum. Pey mb r bir xurma g tizdirdi, sonra onu a nda zdi v
(bu zm ni) u n a na qoydu. Bel likl d , bu körp nin m sin ged n
ilk ey, Pey mb rin a z suyu oldu. Sonra Pey mb r xurma ziyini
körp nin dama na sürtdü v onun üçün dua edib Allahdan xeyir-b t
dil di. Bel , o, slamda do ulmu ilk körp 2 oldu.” ( l-Buxari, 3909)
: -
[ : ] .« »: .
1588. vay t edilir ki, bu B kr demi dir: “(Hicr t snas nda) m n Pey m-
rl birlikd ma arada olark n ba qald b mü rikl rin ayaqlar
gördüm v dedim: “Ey Allah n pey mb ri! Onlardan hans birisi a boy-
lansa, bizi gör k.” (Pey mb r ) buyurdu: “Sakit ol, ey bu B kr, iki n -
rin üçüncüsü Allahd r!” ( l-Buxari, 3922)
27-ci f sil. Pey mb rin v onun : -

shab rinin M din g lib
çatmas
: -
[ : ]. Zrqpo[ :
1 Burada söhb t xurma v ki mi n gedir.

2 Y ni M din do ulmu ilk müs lman u idi.
1589. vay t edilir ki, B ra ibn Azib demi dir: “Bizim yan za hicr t etmi ilk
(müs lman) Musab ibn Umeyr v ibn Ummu M ktum olmu dur. Onlar ca-
maata (Quran) oxuma öyr dirdil r. (Onlardan) sonra Bilal, S d v mmar
ibn Yasir g ldi. Bundan sonra Öm r ibn X ttab Pey mb rin iyirmi shab -
si il birlikd g ldi. (N hay t,) Pey mb r (M din ) g ldi. M n heç vaxt
din hlinin R sulullah n g li in sevindiyi kimi sevindiyini görm mi -
dim. H tta k nizl r bel : “Allah n elçisi g ldi!”- dey (sevinirdil r). Pey m-
r g lm mi n vv l (b zi) müf ss l sur rl 1 b rab r: “ n Uca R b-
binin ad na t rifl r de!”2 sur sini d zb rl mi dim. ( l-Buxari, 3925)
28-ci f sil. Mühacirl rin ibad t : -

ayinl rini yerin yetirdikd n
sonra M kk qalmas
[ : ] .« »: : -
1590. la ibn H dr mi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Mühacir (h cc
ayinl rini tamamlay b geri qay td qda M kk ) yaln z üç gün qala bil r.3”
l-Buxari, 3933)
29-cu f sil. Pey mb r : -

din hicr t etdikd
hudil rin onun yan na g lm si
[ : ] .« »: -
1591. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r y hudil rd n
on n r4 m iman g tirs ydi, y hudil rin ham m iman g tir rdi.”
l-Buxari, 3941)

2 “ l- la” sur si.
3 Bu hökm hicr tin 8-ci ilin k M kk n M din hicr t ed nl aiddir.
4 Burada y hudil rin ba lar n rd tutulur.
623
-
64 – H rbi yürü r kitab
1-ci f sil. U eyr döyü ü : -
. : -
[ : ]. : .
1592. vay t edilir ki, Zeyd ibn rqamdan soru dular: “Pey mb r neç
döyü i tirak etmi dir?” (Zeyd) dedi: “On doqquz” 1. Soru dular: “S n
onunla neç döyü i tirak etmis n?” Dedi: “On yeddi” 2. Soru dular:
“Bunlar n hans birinci (döyü ) olmu dur?” Dedi: “Useyr v ya U eyr”3.
l-Buxari, 3949)
2-ci f sil. Uca Allah n:

“O vaxt siz R bbinizd n köm k
"![ : : -
dil yirdiniz...” ay sind n “...Allah Z• ~ [ : Z#
idd tli zab ver r” ay sin q r4
: -
-, +[ :
. . Z.
[ : ]
1593. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “M n Miqdad ibn s-
din el bir h tinin ahidi oldum ki, h r eyd n çox onun yerind
olma arzu etdim. Pey mb r mü rikl rin leyhin dua ed rk n (Miq-
1 Yürü r bunlard r: bva, Buvat, U eyr, B dr, B ni N dir, Uhud, H mraul- d, hzab, B ni
Qureyz , B ni Must q, Xeyb r, Vadil-Qura, Z tur-Riqa, M kk , Huneyn, Taif v T buk.
2 Çox güman ki, Zeyd azya oldu undan bu döyü rd n bva v Buvatda i tirak etm mi dir.
“F thul-Bari” 11/284.
3 Söhb t m kk lil rin karvanlar na edil n basq ndan gedir.
4 “O vaxt siz R bbinizd n köm k dil yirdiniz. O da: “M n siz bir-birinin ard nca g n min m -
kl yard m ed m”– dey duan q bul etmi di. Allah bunu yaln z bir müjd v onunla q lbiniz
rahatl q taps n dey bel etdi. Q yaln z Allahdand r. H qiq n, Allah Qüdr tlidir, Müdrikdir. O
zaman Allah Öz t find n bir t skinlik olsun dey , siz yüngül bir mürgü gönd rmi , göyd n sizin
üz riniz ya mur endirmi di ki, onunla sizi t mizl sin, eytan n v sv sini sizd n uzaq etsin, q lbi-
nizi möhk ml ndirsin v onunla q ml rinizi sabit etsin. O zaman R bbin m kl : “M n
sizinl m! man g tir nl ri gücl ndirin. M n kafirl rin q lbin qorxu salaca am. Onlar n boyunlar
vurun v barmaqlar n ham k sin!”– dey v hy etmi di. Bu, onlar n Allaha v Onun Elçisin qar
xmalar na gör dir. Allaha v Onun Elçisin qar ç xan kims Allah idd tli zab ver r.” “ l- nfal”
sur si, 9-13.
hih l-Buxari 624 rbi yürü r kitab .
dad) onun yan na g lib dedi: “Biz Musan n h mq bil ri kimi demirik: “S n
s nin R bbin gedin, onlarla vuru un...”1 ksin biz s nin h m sa nda,
m solunda, h m önünd , h m d arxa t find (dü nl ) vuru aca q.”
(Bu sözd n sonra) m n Pey mb rin üzünün nur saçd v onun sevin-
diyini gördüm.” ( l-Buxari, 3952)
3-cü f sil. B drd 2 döyü nl rin : -

say
: -
[ : ]. .
1594. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Muh mm d pey mb rin B dr döyü-
ünd i tirak etmi shab rind n b zil ri m x r verdil r ki, (bu döyü -
) onlar n say Talutla 3 birg çay keç nl rin say q r – üç yüz on v bir
neç n r idi.”
ra dedi: “Vallahi ki, (Talutla) birlikd çay keç nl r d ancaq möminl r
4-cü f sil. bu C hlin : -

öldürülm si
« »: : -
. .
[ : ]
1595. s r vay t edir ki, (B dr döyü ünd ) Pey mb r dedi: “Kim gedib
bu C hlin ba na n r g ldiyini öyr bil r?” bn M sud gedib onun f-
ran n o ullar 4 t find n vuruldu unu v can verdiyini gördü. bn M sud
(ona yax nla b) saqqal ndan tutdu v dedi: “S ns nmi bu C hl?” ( bu
hl) dedi: “M r (burada) sizin öldürdüyünüz (v ya h mq bil ri t -
find n öldürül n) ba qa bir adam var?” ( l-Buxari, 3962)
»:
.«

2 M din n 150 km c nubda yerl n bir yerdir.
3 Bax: “ l-B ” sur si, 247-251.
625
»:
[ : ] .«
1596. bu T lh r vay t edir ki, B dr günü Pey mb rin mri il qurey lil -
rin ba lar ndan iyirmi dörd n rini B drd ki suyu ç kilmi , zir-zibil dolu
çirkli bir quyuya atd lar. (Pey mb r ) dü ni m lub etdikd n sonra üç
gec rs 1 qalard . B drd qald üçüncü gün d sini (yola haz rlama )
mr etdi. D (laz mi eyl rl ) yükl ndikd n sonra (Pey mb r ) yola
dü dü, shab ri d onun arxas nca yola ç xd lar v bir-biril rin dedil r:
“Dey n, o, yerin yetirm k ist diyi bir i in dal nca gedir.” N hay t o, (ge-
dib) quyunun k nar nda dayand v onlar 2 h m öz adlar yla, h m d atala-
n adlar il ça b dedi: “Ey filank sin o lu filank s, filank sin o lu fi-
lank s! (Vaxt nda) Allaha v Onun r suluna ita t ets ydiniz, (indi) bu sizi
sevindirm zdimi?! Biz R bbimizin biz v d etdiyinin do ru oldu unu gör-
dük. Siz d R bbinizin siz v d etdiyinin do ru oldu unu gördünüzmü?”
(Bunu e id nd ) Öm r dedi: “Ey Allah n elçisi, s n cans z c dl rl mi dan -
rsan?!” Pey mb r buyurdu: “Can m lind olan Allaha and olsun ki,
siz m nim dedikl rimi onlardan yax e itmirsiniz.” ( l-Buxari, 3976)
5-ci f sil. M kl rin B dr : -

döyü ünd i tirak etm si
»: : -
] .« - -
[ :
1597. vay t edilir ki, B dr döyü ünd i tirak etmi Rifa ibn Rafi z-Zur qi
demi dir: “(Bir d ) C brail Pey mb rin yan na g lib soru du: “Siz B dr
döyü ünd i tirak etmi ( shab ri) n say rs z?” (Pey mb r ): “Müs l-
manlar n n f zil tlisi”- dey cavab verdi v ya buna b nz r bir söz söyl di.
(C brail) dedi: “B dr döyü ünd i tirak etmi m kl r d h mçinin” 3. ( l-
Buxari, 3992)
.« - »: -
[ : ]
1598. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r B dr döyü ünd demi dir:
“Budur, C brail at n ba ndan tutub, üstü-ba da yaraql -yasaql (g lir).”
l-Buxari, 3995)

2 Quyuya at lm mü rikl ri.
3 B dr döyü ünd i tirak etmi m kl r d dig r m kl r aras nda say b seçilirl r. Bax: “Ali- mran”
sur si, 123-127.
6-c f sil -
: -
. .
.
[ : ].
1599. vay t edilir ki, Zubeyr demi dir: “B dr döyü ünd m n gözl rind n
ba qa, ba dan aya ad k zireh geyinmi bu Zatul K l bli Ubeyd ibn
id ibn Asla üzb üz g ldim. O (lov a-lov a): “M n bu Zatul K m”-
dedi. M n ona hücum edib ( limd ki) mizra onun gözün soxdum v o,
öldü.”
(Zubeyr) dedi: “M n aya onun üstün qoyub mizraq ç xartma a
hd etdim v çox ç tinlikl onu ç xarda bildim. Mizra n h r iki ba yil-
mi di.”
Urva dedi: “Sonra Pey mb r bu mizra ondan ist di, o da mizra
ona verdi. Pey mb r v fat etdikd n sonra Zubeyr onu özün götürdü.
Sonra bu B kr onu ist di, Zubeyr d onu bu B kr verdi. bu B kr v fat
etdikd n sonra Öm r bu mizra ondan ist di, o da onu Öm verdi. Öm r
fat etdikd n sonra Zubeyr yen mizra özün götürdü. Sonra Osman onu
ist di, o da onu Osmana verdi. Osman öldürüldükd n sonra is bu mizraq
linin hli-beytin çatd . Sonra Abdulla ibn Zubeyr mizra onlardan ist di
o q tl yetiril k bu mizraq onda qald .” ( l-Buxari, 3998)
-
»: .
[ : ] .«
1600. vay t edilir ki, Rubeyyi bint Mu vviz demi dir: “Toyumun s ri gün
Pey mb r m nim yan ma g ldi. H min vaxt m nim yan mda olan q z
aqlar d f vura-vura B dr döyü ünd öldürülmü atalar na a deyirdi-
r1. Bird n q zlardan biri: “Aram zda sabah n olaca bil n bir pey-
mb r var”– dedi. (Bunu e id nd ) Pey mb r (ona) buyurdu: “Bel de-
2, bayaq dedikl rini de!” ( l-Buxari, 4001)
»: -
[ : ] .«
1 A dem k – ölünün göz l xüsusiyy tl rini yada sal b a laya-a laya onu t rifl k. “F thul-Bari”,
11/333.
2 Uca Allah Öz Pey mb rin bel buyurur: “De: “M n siz demir m ki, Allah n x zin ri
nim yan mdad r. M n qeybi d bilmir m. M n siz demir m ki, m n m m. M n yaln z m
hy olunana tabe oluram.” “ l- nam” sur si, 50.
627
1601. vay t edilir ki, Pey mb rl birlikd B dr döyü ünd i tirak etmi bu
lh demi dir: “M kl r, içind it v ya kil olan ev girm zl r.” ( l-
Buxari, 4002)
: -
. .
. .
[ : ].
1602. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “H fs bint Öm r ri
Xuneys ibn Huzaf s-S hmini itirib dul qalm . (Onun ri) Pey mb rin
shab rind n idi, B dr döyü ünd i tirak etmi (v bu döyü ald ya-
ralardan sonra) M din v fat etmi di.”
Öm r demi dir: “M n Osman ibn ffana rast g ldim v H fs (il ail
qurma ) ona t klif edib dedim: “ st n, H fs bint Öm ri s ver -
m.” (Osman): “Bu haqda dü ün m”– dedi. M n bir neç gün gözl dim,
sonra (Osman m ) dedi: “Dü ündüm ki, bugünkü günd onunla evl nm -
yim.”
Öm r dedi: “Sonra m n bu B kr rast g ldim v (ona da): “ st n,
fs bint Öm ri s ver m”- dedim. bu B kr susdu v m heç
bir cavab verm di. M nim Osmandan çox ona ac m tutdu. M n bir neç
gün gözl dikd n sonra Pey mb r H fs elçi gönd rdi v m n d q -
ona verdim. Bundan sonra bu B kr m rast g ldi v : “Dey n,
fs ni m t klif etdiyin zaman s bir cavab verm diyim gör m
ac n tutmu du”- dedi. M n: “B li!”- dey cavab verdim. bu B kr dedi:
“S n onu t klif ed rk n s bir cavab verm m mane olan yaln z o idi
ki, m n Pey mb rin onun ad ç kdiyini (onunla evl nm k ist diyini)
bilirdim v Pey mb rin sirrini if a etm k ist mirdim. r o, (H fs n)
imtina ets ydi, m n onu alard m.” ( l-Buxari, 4005)
»: : -
[ : ] .«
1603. bu M sud l-B dri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim
gec “ l-B ” sur sinin son iki ay sini oxuyarsa, bu ona kifay t ed r”1.
l-Buxari, 4008)
: -
1 Bu iki ay insan eytandan v eytan kimil rinin rind n qoruyur.

.« »:
»: .
[ : ] .«
1604. vay t edilir ki, B ni Zuhra q bil sinin mütt fiqi olmu , B dr döyü ünd
tirak etmi Miqdad ibn Amr l-Kindi demi dir: “(Bir d ) m n Pey m-
dedim: “Söyl gör k, r m n (döyü ) kafirl rd n biri il üzb üz
lib onunla vuru sam, o, m nim bir limi k ss , sonra da can m nd n qur-
tarmaq üçün a aca qalx b: “Allaha t slim oluram!”– des , bu sözü dem yin
(baxmayaraq) m n onu öldür bil mmi, ya R sulullah?” Pey mb r :
“S n onu öldürm lis n!”– dedi. (Miqdad) dedi: “Ya R sulullah, ax , o, m -
nim bir limi k smi v bu sözü ancaq limi k sdikd n sonra demi dir.” Pey-
mb r buyurdu: “S n onu öldürm lis n. Çünki r s n onu öldürs n,
onun hal , s nin onu öldürm mi n qabaqk hal n kimi olacaq. S nin hal n
is , onun bu sözü dem mi n vv lki hal kimi olacaq.1” ( l-Buxari, 4019)
»: -
[ : ] .«
1605. Cubeyr ibn Mutim r vay t edir ki, Pey mb r B dr döyü ünd sir dü -
mü mü rikl r bar demi dir: “ r Mutim ibn Adiy2 sa olsayd v bu
murdar insanlara gör m
3 a z açsayd , m n onun sözünü yer salmay b
bunlar hökm n s rb st buraxard m.” ( l-Buxari, 4024)
7-ci f sil. B ni N dir q bil sinin : -

hvalat v onlar n Pey mb
yan t etm si
: -
[ : ].
1606. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “B ni N dir v B ni Qureyz q -
bil ri4 (Pey mb ) qar vuru urdular. Odur ki, Pey mb r B ni
1 Pey mb rin : “...onun hal , s nin onu öldürm mi n qabaqk hal n kimi olcaq” sözü o dem kdir
ki, zahir n müs lman olduqdan sonra onun q sdin durmaq qada an olacaq, özü d ri uy un kild
mühakim olunacaq. “S nin hal n onun bu sözü dem mi n vv lki hal kimi olacaq” sözü is o
dem kdir ki, r s n onu öldürs n, onun varisl rinin s nd n qisas v ya qanbahas alma a haqq olacaq.
“F thul Bari”, 19/301.
2 Vaxt il M kk mü rikl ri Pey mb t zyiql r ed rk n Mutim ibn Adiy onu öz himay si alt na
alm r.
3 Uca Allah buyurur: “H qiq n d , mü rikl r murdard rlar.” “ t-Tovb ” sur si, 28.
4 B ni N dir, B ni Qureyz v B ni Q ynuqa M din ya ayan y hudi q bil ridir.
629
dir q bil sini qovub (diyar ndan) ç xartm , B ni Qureyz q bil sin is
(mü yy n rtl r sas nda M din ) qalma a izn vermi di. B ni Qureyz
(ikinci k müs lmanlara) qar silah qald rd qda Pey mb r onlar n ki i-
rini q b-çatd , qad nlar , u aqlar v s rv tl rini is müs lmanlar ara-
nda payla rd . Yaln z o k sl r istisna idi ki, Pey mb r onlara z ma-
t vermi , onlar da slam dinini q bul etmi dirl r. Pey mb r y hudil -
rin ham – Abdullah ibn S lam n q bil si B ni Qaynuqan , B ni Haris q -
bil sinin y hudil rinin v ümumiyy tl M din olan bütün y hudil ri
din n qovub ç xartd .” ( l-Buxari, 4028)
1 0/ [ : : -
[ : ] .Z98765432
1607. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r Buveyr B ni
dir q bil sinin xurmal qlar yand rd v onlar k sib do ram-do ram
etdi. Onda bu ay nazil oldu: “Xurma a aclar k sm yiniz yaxud onlar
kökü üstünd salamat qoyma z Allah n iznil dir v Onun fasiql ri r -
zil etm si üçündür..”1 ( l-Buxari, 4031)
: -
»:
.« - -
[ : ].
1608. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb rin zövc ri Osman bu
krin yan na gönd rdil r ki, Allah n Öz pey mb rin ay rd q nim t
pay n s kkizd birini onlara versin. M n onlara öz etiraz bildirib de-
dim: “Heç Allahdan qorxmursunuz? M r siz Pey mb rin : “Biz (pey-
mb rl r) miras qoymuruq, qoyub getdiyimiz s dir”– dediyini bilmir-
siniz? Bunu dey nd o, özünü q sd etmi dir. (M r onun): “Muh mm din
ail si ancaq öz mal ndan yey bil r”– (dediyini bilmirsiniz?)” Bundan sonra
Pey mb rin zövc ri öz ist kl rind n vaz keçdil r.” ( l-Buxari, 4034)
8-ci f sil. : -
b ibn fin2 öldürülm si
»: : -
.« » : .«
.« » : .
1 “ l-H r” sur si, 5.

2 K b ibn f B ni N dir q bil sinin mütt fiql rind n olmu v Pey mb qar m kk lil rl
xfi dan qlar aparm r.
.
.
. .
- .
-
.
- .
: .
. .
. .
. .
.
[ : ]. .
1609. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r dedi: “Kim
b ibn fin i ini bitir bil r? Çünki o, Allaha v Onun R suluna ziyy t
verir.” Muh mm d ibn M sl aya a qalx b dedi: “Ya R sulullah, ist yir-
n onu m n öldürüm?” Pey mb r : “B li!”– dey buyurdu. O dedi: “ zn
ver bir ey deyim.”1 Pey mb r buyurdu: “De!” Bundan sonra Muh m-
d ibn M sl (bir neç shab il birlikd K bin) yan na g lib dedi: “Bu
adam bizd n s
2 t b edir v bizi çox s r. Buna gör d m n
lmi m s nd n borc al m.” (K b) dedi: “Yen (sizi bezdir k). Vallahi ki,
tezlikl sizin onu görm gözünüz olmayacaq.” (Muh mm d ibn M sl )
dedi: “Art q biz ona tabe olmu uq. Odur ki, bu i in n il qurtaraca gör-
yinc biz onu t rk etm k ist mirik. ndi is biz s nd n borca bir v ya iki
sq3 ( rzaq) götürm k ist yirik.” (K b) dedi: “Olar, amma g k m nim
yan mda girov qoyas z.” Onlar: “N ist yirs n?”- dey soru dular. (K b)
dedi: “Qad nlar yan mda girov qoyun!” Onlar (etiraz edib) dedil r: “S n
bl r aras nda n yara ql ki i oldu un halda biz qad nlar s nin ya-
nda nec girov qoya bil rik?!” (K b) dedi: “Onda u aqlar yan mda gi-
rov qoyun!” Onlar (yen etiraz edib) dedil r: “Biz u aqlar s nin yan n-
da nec girov qoya bil rik?! Ax , sonra kims onlar t hqir edib: “(Budur) bir
ya iki v sq ( rzaq) müqabilind girov qoyulanlar!”– dey k, bel likl d ,
bizim üzümüzü qara ed k. (G ls ) biz öz silahlar girov qoyaq.”
Onlar (bir müdd t sonra) görü v dil r. Gec (Muh mm d ibn
sl ) K bin süd qarda bu Nail il birlikd onun yan na g ldi. (K b)
onlar öz istehkam na d t etdi v özü d onlar n yan na endi. Ged nd ar-
vad ondan: “Bu vaxt hara gedirs n?”– dey soru du. (K b) dedi: “(G n-
r) ancaq Muh mm d ibn M sl v m nim (süd) qarda m bu Nail -
1 Muh mm d ibn M sl K qar hiyl qurma q sd edirdi.

2 Muh mm d ibn M sl Pey mb ri q sd edirdi.
631
dir.” Arvad dedi: “M n bir s s e idir m, sanki n ns qan dam r.” (K b)

dedi: “(Bu) sad Muh mm d ibn M sl v süd qarda m bu Nail dir.
qiq n, alic nab adam gec vaxt vurulma a ça lm olsa bel , ca a
cavab verm lidir.”
(Cabir ibn Abdullah) dedi: “Muh mm d ibn M sl özü il b rab r
iç ri iki n r d keçirdi.”
(Dig r r vay td deyilir ki, bunlar: bu bs ibn C br, Haris ibn Ovs v
Abbad ibn Bi r idi.)
Amr dedi: “Muh mm d ibn M sl il birlikd iki n r g lmi di. O,
min iki n dedi: “K b g nd m n onun ba ndan tutub onu iyl -
m. M nim onun ba ndan b rk yap görs niz d rhal g lib onun
boynunu vurars z.” (Dig r r vay td ): “Sonra (onun ba siz t f ç -
m ki,) siz d iyl siniz.”
b bas na bürünmü halda onlar n yan na endi. Ondan xo tir qoxu-
su g lirdi. (Muh mm d ibn M sl ) dedi: “M n indiy k bundan göz l
tir görm mi m.” K b dedi: “(Evimd ) b qad nlar aras nda n yax tir
seç n v (ümumiyy tl ) bl r iç risind n a ll -kamall bir (qad n1) var.”
(Muh mm d ibn M sl ) dedi: “ caz verirs nmi, s nin ba iyl yim?”
O: “B li!”– dedi. Muh mm d ibn M sl onun ba iyl di, sonra dostla-
na da t klif etdi. Sonra yen : “ zn verirs nmi, (ba iyl yim)?”– dey so-
ru du. O: “B li!”– dedi. El ki Muh mm d ibn M sl onun ba ndan b rk
yap , (dostlar na): “Növb sizindir!”– dey buyurdu, (onlar da K bin üs-
tün cumub) onu öldürdül r. Sonra da Pey mb rin yan na g lib hvalat
ona dan lar.” ( l-Buxari, 4037)
9-cu f sil. bu Rafi Abdullah ibn : -

bul Huqeyqin2 v ya S llam ibn
bul Huqeyqin öldürülm si
.
.
.
.
1 Burada o, öz arvad q sd edirdi.

2 bu Abdullah ibn bul Huqeyq xeyb rlil rin ba lar ndan olmu v müs lmanlara qar ittifaq
ba lam mü rikl ri Pey mb qar q rm .
.
.« »: .
[ : ].
1610. vay t edilir ki, ra demi dir: “(Bir d ) Pey mb r nsardan bir ne-
n Abdullah ibn tiki ba t yin edib onlar y hudi bu Rafinin ya-
na gönd rdi. bu Rafi Pey mb ziyy t verir v onun leyhin i r
görürdü. O zaman ( bu Rafi) Hicazdak istehkam nda ya ay rd . ( shab -
r) ora gün batd v insanlar özl rinin mal-qaras otlaqdan sürüb (töv-
) apard zaman yax nla qda Abdullah yolda lar na dedi: “Yerinizd
oturun. M n gedim bax m, b lk qap dil tutub iç ri gir bildim.” O ge-
dib qap ya yax nla qda libas na büründü v özünü guya i görürmü ki-
mi aparma a ba lad . Ham art q iç ri daxil olmu du. Qap (onun xidm t-
çil rd n oldu unu güman edib) s sl yib dedi: “Ey Allah n b nd si, iç ri gi-
ks ns , g l gir! M n qap lar ba lamaq ist yir m.”
(Abdullah ibn tik dedi): “M n iç ri daxil oldum v gizl ndim. Ham
iç ri daxil olduqda (qap ) qap lar ba lad , sonra da açarlar bir dir kd n
asd . (Az keçm n) m n açarlara yax nla b onlar götürdüm v qap lar aç-
m.” Gec r bu Rafi (havadarlar il birlikd ) öz ota na y b söhb t
ed rdi. H msöhb tl ri onun yan ndan ç b getdikd n sonra, m n onun ya-
na qalxd m. M n h r d bir qap aç b iç ri daxil olduqda onu iç ri t -
fd n ba lay rd m. M n (öz-özüm ) dedim: “H mq bil ri m nd n x r
tutsalar bel , m n onu öldür k onlar m ni yaxalaya bilm zl r.” Bel ,
n gedib onun yan na çatd m v baxd m ki, o, qaranl q bir otaqda, ail si il
bir yerd yat b. M n onun ota n haras nda oldu unu bilmirdim. Odur ki,
(onu ça b) dedim: “Ey bu Rafi!” O soru du: “Kimdir o?” M n s t f
cumub q ncla ona bir z rb endirdim. Amma kar xd mdan onu llic
vura bilm dim. O ç rd v m n d rhal otaqdan bay ra ç xd m. Bir q r
gözl dikd n sonra iç ri girib dedim: “Bu n s sdi, ey bu Rafi?” O dedi:
“Anan vay na otursun, indic bir n r bu otaqda m ni q ncla vurdu.” M n
ona (yen ) bir z rb endirdim v onu a r yaralad m, lakin öldür bilm dim.
Sonra m n q nc n ucunu onun qarn na soxub kür yind n ç xartd m v
ancaq bundan sonra onu öldürdüyümü güman etdim. Sonra qap lar bir-bir
aça-aça (qaçma a) ba lad m. N hay t, m n pill nl rin bitdiyini, h
çatd z nn edib aya qaba a atd m v ayl bir gec yer y b
aya s nd rd m. Sonra m n aya sar il sar b yoluma davam et-
dim. Ax rda g lib qap n a nda oturdum v (öz-özüm ) dedim: “Bu gec
onun öldüyünü y qin etm yinc heç yer ged n deyil m.” (S r) xoruz
banlad qda ölüm x rini elan ed n adam bar n üstün ç b (q raraq)
633
dedi: “Hicaz hlinin taciri bu Rafinin ölümünü elan edir m!” (Bunu e i-
nd n) sonra m n yolda lar n yan na g lib dedim: “G lin qaçaq, art q
Allah bu Rafini öldürdü!” M n Pey mb rin yan na g lib (ba ma g n)
hadis ni ona dan m. Pey mb r (m ): “Aya uzat!”– dedi. M n
aya uzatd m v o, lini m nim aya ma sürtdü. (Aya na keçib
getdi) sanki o, heç a mam .” ( l-Buxari, 4039)
10-cu f sil. Uhud döyü ü : -
« » : : -
[ : ].
1611. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Uhud döyü ünd bir n r Pey m-
rd n soru du: “Bir de görüm, r (vuru ub) öls m m n harada olaca-
am?” Pey mb r buyurdu: “C nn td !” H min adam lind ki xurmalar
nara atd v son n sin k vuru ub hid oldu.” ( l-Buxari, 4046)
11-ci f sil. “O zaman sizl rd n : -

iki d st ruhdan dü haz r
idil r. Allah is onlar n yard m- ' & % $ # " ![
oldu. Qoy möminl r Allaha
kkül etsinl r.”1 Z - , + * )(
: -
[ : ].
1612. vay t edilir ki, S d ibn bu V qqas demi dir: “M n Uhud döyü ünd
Pey mb ri gördüm. Yan nda iki n r2 durub onu müdafi edirdil r.
Onlar n ynind düma paltar var idi, özl ri d canf anl qla vuru urdular.
n onlar n (döyü n) vv l (görmü düm), n d sonra gördüm.” ( l-
Buxari, 4054)
] .« »: : -
[ :
1613. vay t edilir ki, S d ibn bu V qqas demi dir: “Uhud döyü ünd Pey-
mb r ox qab nda olan oxlar n ham m verib dedi: “Atam-anam
qurban, at!” ( l-Buxari, 4055)

2 Burada m kl r n rd tutulur.
12-ci f sil. : -
“Bu i in s aidiyy ti yoxdur.
Allah ya onlar n tövb sini q bul •~ } | { z y x w [
ed r, ya da onlara zab ver r.
Çünki onlar zal md rlar.”1 Z £ ¢¡
zy xw[ : .« »: -
[ : ] Z{
1614. s r vay t edir ki, Uhud döyü ünd Pey mb r (üzünd n) yaraland
: “Pey mb rini yaralayan bir mill t nec nicat tapa bil r?!”– dedi. H min
vaxt bu ay nazil oldu: “Bu i in s aidiyy ti yoxdur...” ( l-Buxari, 4069)
: -
.« »: .« »:
[ : ] .Z£¢[ Z{zyxw[ :
1615. bn Öm r r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin sübh namaz n so-
nuncu rük tind n qalx b: “S mi Allahu lim n h mid h, Rabb v l l-
md!”2 dedikd n sonra bel dua etdiyini e itmi di: “Allah m, filank ,
filank v filank l t et!” H min vaxt Allah bu ay ni nazil etmi di:
“Bu i in s aidiyy ti yoxdur. Allah ya onlar n tövb sini q bul ed r, ya
da onlara zab ver r. Çünki onlar zal md rlar.” ( l-Buxari, 4069)
13-cü f sil. : -
mz ibn Abdul-Mutt libin
öldürülm si
: : -
- -
:
- - :
-
-
- -
»: . « »:
« »: . : «

635
-
- - -
- - - -
[ : ].
1616. vay t edilir ki, (bir d ) Ubeydullah ibn Adiy ibn Xiyar V iy dedi:
“B lk H mz ni nec öldürdüyünü biz dan asan?!” (V i) dedi: “B li,
dr döyü ünd H mz Tueym ibn Adiy ibn Xiyar öldürmü dü. Onda a am
Cubeyr ibn Mutim m dedi: “ mimin (qisas almaq üçün) H mz ni öl-
dürs n, s n azadsan!” (N hay t,) m kk lil r Ayneyn ilind (döyü ) ç xd .
(Ayneyn Uhud da n yan nda yerl n bir da r. Bu iki da biri-birin-
n bir vadi ay rd .) M n d ham yla birg döyü ç xd m. Onlar döyü -
k üçün c rg rg düzüldükd n sonra Siba qaba a ç b dedi: “(T kb -
k) döyü k ist n varm ?” Bu vaxt H mz ibn Abdul-Mutt lib onun
qar na ç b dedi: “Ey Siba, ey qad nlar sünn t ed n Ummu nmar n o -
lu, s n Allaha v Onun R suluna h -qorxumu g lirs n?” (Bunu dey n-
n) sonra H mz onun üstün b (onu öldürdü), sanki bel bir adam
yox imi . M n is bir qayan n dal nda gizl nib H mz pusqu qurdum. O
yax nla anda niz ml onu vurdum. Niz onun qas q nahiy sind n gi-
rib büzdüm1 sümüyünün yan ndan ç xd . (Bu z rb ) onun i ini bitirdi.
(Döyü n sonra) insanlar geri qay td qda m n d onlarla birlikd qay td m
slam dini M kk yay lanad k m n orada ya ad m. Sonra m n Taif
getdim. (Taiflil r) Pey mb rin yan na elçil r gönd rm k q rar na g ldi-
r v : “O, elçil d ymir!”– dedil r. Onda m n elçil rl birlikd yola ç x-
m v n hay t, g lib Pey mb rin yan na çatd m. O m ni gör nd dedi:
“V i s ns nmi?” M n: “B li!”– dedim. Soru du: “H mz ni s nmi öldür-
müs n?” Dedim: “Hadis s x r verildiyi kimi olub.” Pey mb r de-
di: “S n el ed bil rs nmi ki, m n heç vaxt s nin üzünü görm yim?” M n
(m yus halda) ç b getdim. Pey mb r v fat etdikd n sonra yalanç Mu-
seyl 2 meydana ç xd zaman m n (öz-özüm ) dedim: “Museyl nin
üstün ged m. Ola bilsin ki, m n onu öldürüm v bununla da H mz
gör (qazand m günah ) yuyum.” M n (ham yla) birg (Museyl qar-
döyü ) ç xd m. Olan oldu, keç n keçdi. Bir d baxd m ki, saçlar da q
bir adam divar n k siyind durub, r ngi d kül r ngind olan d nin r n-
gin çal r. M n d rhal niz ml onu vurdum. Niz onun köksünd n girib kü-
yind n ç xd . Üst lik nsardan olan birisi onun üstün cumub q ncla
onun t sin bir z rb endirdi.” ( l-Buxari, 4072)
14-cü f sil. : -
Uhud döyü ünd Pey mb rin
ald yaralar
- - »: : -
[ : ] .«
1 Büzdüm: onur an n qurtaraca t kil ed n sümük.

2 Bu adam özünü pey mb r kimi elan etmi birisi idi.
1617. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r ( li il ) ön di rin i ar edib

demi dir: “Pey mb rin bunu ed n mill Allah b rk q bl nmi dir.
mçinin, R sulullah n Allah yolunda öldürdüyü kims Allah b rk q -
bl nmi dir.” ( l-Buxari, 4073)
15-ci f sil. “Onlar yaraland qdan : -

sonra da Allah n v Pey mb -
rinin d tini q bul etdil r...”1 Zº ¹ ¸ ¶ [
: -
]. .« »:
[ :
1618. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Uhud döyü ünd Pey mb rin ba-
na g n müsib t ba verdikd n v mü rikl r ç b getdikd n sonra Pey-
mb r onlar n t krar qay dacaqlar ndan ehtiyat edib dedi: “Kim onlar n
dal nca ged bil r?” Bu vaxt ( shab rd n) yetmi n r qaba a ç xd . bu
kr v Zubeyr d onlar n aras nda idi.” ( l-Buxari, 4077)
16-c f sil. : -
nd k – hzab2 döyü ü
: -
.« »:
.
.
: « »: .
.« »: .« »: .« »
.
.« »: .
[ : ] .« »:
1619. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Biz X nd k döyü ünd n ( vv l) x n-
k qazark n qaba za olduqca s rt bir qaya parças ç xd . ( shab r qa-
ya parças böl bilm dikl rind n) Pey mb rin yan na g lib dedil r:

2 hzab “d st r” dem kdir
637
“X nd kd n bir qaya parças ç b.” Pey mb r : “M n dü m (x nd -

)”– deyib aya a qalxd . H min vaxt o, (acl hiss etm sin dey ,) qarn na
(üç d) da ba lam . Çünki üç gün idi ki, bizim dilimiz bir ey d y-
mirdi. Pey mb r külüng götürüb (qaya parças na) bir z rb endirdi v o,
da b qum t sin çevrildi. M n (Pey mb ) dedim: “Ya R sulullah,
ev getm yim izn ver rs nmi?” (M n ev g lib) zövc dedim: “M n
Pey mb ri el bir halda gördüm ki, buna döz bilm dim. (Yem ) bir
ey varm ?” (Zövc m) dedi: “Evd bir q r arpa v bir keçi var.” M n keçi-
ni k sdim, (zövc m d ) arpan üyütdü. N hay t, ti qazana qoyduq. Sonra
n Pey mb rin yan na getdim. Art q x mir mayalanm , qazandak
t d bi ib haz r olurdu. M n (ona) dedim: “(Evd ) azac q yem yimiz var.
Dur, ya R sulullah, bir-iki n r d götür (ged k biz ).” Pey mb r soru -
du: “N q r yem k var?” M n ona (yem yin q rini) bildir nd o dedi:
“(N ) çox, (n ) göz l!” (Sonra lav edib) buyurdu: “Zövc de ki, m n g -
k n qazan n qapa açs n, n d çör yi t ndird n ç xarts n.” Bun-
dan sonra (Pey mb r g lib shab rin ): “Qalx n!”– dedi v mühacirl r-
nsar qalx b (onunla getdi).”
Cabir zövc sinin yan na daxil olduqda qad na dedi: “Ay biçar , Pey m-
r mühacirl rl , nsarla v onlar n yan nda olan kims rl birlikd g -
lir.” Qad n (ona) dedi: “O s nd n (bir söz) soru dumu?” (Cabir dedi): “M n:
“B li!”– dey cavab verdim. Pey mb r ( shab rin ) dedi: “ ri keçin,
amma basabas salmay n.” Pey mb r çör kd n q b td n d götürüb
onun aras na qoyduqdan sonra qazan n v t ndirin a örtürdü. (O, h r
yem yi) shab rin verdikd n sonra (qazan n v t ndirin a aç b
onlar üçün) yem k haz rlay rd . shab rin ham yeyib doyana kimi o, çö-
kd n q b yem kd n götürm davam etdi. (Yem yin) qalan qald v
Pey mb r (qad na) buyurdu: “(Götür) bunu, özün d ye, (ehtiyac olanla-
ra da) ver. Çünki insanlara acl q üz vermi dir.” ( l-Buxari, 4101)
[ : ] .« »: : -
1620. Süleyman ibn Sür d r vay t edir ki, Pey mb r hzab döyü ünd de-
mi dir: “(Bundan sonra ancaq) biz onlar n üstün yürü ed yik, onlar is
(bir daha) bizim üstümüz g lm kl r.” ( l-Buxari, 4109)
»: -
[ : ] .«
1621. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r dey rdi: “T k olan Allahdan
ba qa m bud yoxdur. O Öz sg rl rini qüdr tli etdi, quluna köm k gös-
rdi, (dü nl rd n olan) d st ri t k Özü m lub etdi. Ondan sonra heç
bir ey yoxdur!1” ( l-Buxari, 4114)
1 Duan n transkripsiyas : L ilah ill llahu v hd hu, azz cund hu v n abd hu v l-

hzab v hd hu f ey b hu.
17-ci f sil. Pey mb rin hzab : -

döyü ünd n qay b B ni
Qureyz yürü etm si
: -
»: .« - - »:
: .« » : . .«
[ : ] .« »
1622. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Qureyz lil r (m lub ol-
duqdan sonra) S d ibn Muaz n (onlara dair) q rar verm yin raz la lar.
Onda Pey mb r S din yan na adam gönd rdi v S d uzunqula na mi-
nib (onun yan na) g ldi. S d m scid yax nla qda (Pey mb r ) nsara
dedi: “Qalx n böyüyünüzü (v ya n xeyirlinizi qar lay n)!” Sonra (Pey m-
r S ) dedi: “Bunlar s nin (onlara dair) q rar verm yin raz rlar.”
d dedi: “Onlar n döyü çül rini edam edin, qad nlar v u aqlar is
sir götürün!” Pey mb r buyurdu: “S n Allah n hökmü il hökm verdin
(v ya l-Malikin hökmü il hökm verdin)!” ( l-Buxari, 4121)
18-ci f sil. Zatur-Riqa döyü ü : -

. -
[ : ]
1623. Cabir ibn Abdullah r vay t etmi dir ki, Pey mb r shab ri il bir-
likd yeddinci döyü – Zatur-Riqa1 döyü ünd qorxu namaz q lm r.
l-Buxari, 4125)
: -
[ : ].
1624. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “(Bir d ) biz alt n r Pey m-
rl birlikd döyü ç xd q. Bizim c mi bir d miz var idi ki, onu da biz
növb il minirdik. Buna gör d bizim ayaqlar n alt sürtüldü. M nim
ayaqlar m sürtüldü v d rnaqlar m dü dü. Biz ayaqlar sar il sar -
rd q. El ayaqlar sar il sar za dör bu döyü Zatur-Riqa ad-
land ld .” ( l-Buxari, 4128)
1Bu sözün h rfi t rcüm si “yamaql ” dem kdir. Çox güman ki, bu döyü olan müs lmanlar n bay-
ra yamaql oldu undan döyü bel ad verilmi dir.
639
[ : ].
1625. Pey mb rl birlikd Zatur-Riqa döyü ünd qorxu namaz q lm S hl
ibn bu H sm r vay t etmi dir ki, ( shab rd n) bir d st Pey mb rin
arxas nda c rg düzüldü, dig ri is dü qar üz tutdu. Pey mb r
arxas nda namaza durmu d st bir rük t q ld rd qdan sonra aya a qal-
b yerind durdu, arxas ndak lar is (ayr -ayr qda) ikinci rük ti tamamla-
lar. Onlar namazlar bitirdikd n sonra gedib dü t f s f-s f dü-
züldül r. Sonra o biri d st (g lib Pey mb qo uldu v Pey mb r )
onlara özünün qalan bir rük tini q ld rd v oturub gözl di. Onlar aya a qal-
b ikinci rük ti tamamlad qdan sonra Pey mb r salam verib onlarla bir-
likd (namaz bitirdi). ( l-Buxari, 4129)
»:
[ : ]. .« .
1626. Cabir ibn Abdullah r vay t etmi dir ki, Pey mb r N cd yürü etdi-
yi zaman o da onunla birlikd ora getmi v Pey mb r geri qay td qda o
da onunla birg geri qay tm r. Günün q zmar vaxt nda onlar akasiya il
dolu bir vadiy g lib çatd lar. Pey mb r d sind n yer endi. Camaat
aclar n kölg si alt nda kölg nm k üçün trafa da . Pey mb r
akasiya a ac n alt nda uzand , q nc da a acdan asd .
Cabir dedi: “Biz bir q r yatd qdan sonra Pey mb r bizi (yan na)
ça rd . Biz g lib gördük ki, onun yan nda bir b vi oturub. Pey mb r
dedi: “M n yuxuda ik n bu adam m nim q nc q ndan ç xard b (ba -
n üstün ) qald rd v m n oyand qda o m nd n: “S ni m nim limd n
kim xilas ed bil r?”– dey soru du. Dedim: “Allah!” (Pey mb r dedi:)
“Budur h min adam qar zdad r.” Bundan sonra Pey mb r onu c za-
land rmad .” ( l-Buxari, 4135)
19-cu f sil. : -
Xuza n olan B ni Müst q–
Mureysi1 döyü ü
: -
»:
[ : ] .«
1 Mureysi su quyusunun ad r.
1627. vay t edilir ki, bu S id demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd B ni

Müst q q bil sin yürü etdik v bl rd n çoxlu sir keçirdik. (H min
vaxt) biz meylimizi qad nlara sald q. Çünki art q qad ns z döz bilmirdik.
(Bel olduqda) biz zl1 etm k ist dik, lakin bir-birimiz dedik: “Pey m-
r aram zda ola-ola, h m d ondan soru madan zl ed yik?!” Biz bu
haqda Pey mb rd n soru duq. O dedi: “Bunu etm k siz qada an deyil.
Lakin Qiyam t günün k el bir canl ola bilm z ki, dünyaya g lm si ( l-
n mü yy n olmu olsun), amma dünyaya g lm sin2”. ( l-Buxari, 4138)
20-ci f sil. : -
(B ni) nmar döyü ü
: -
[ : ].
1628. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah l- nsari demi dir: “M n Pey m-
rin nmar döyü ünd d sinin üstünd ik n rq istiqam tin üz
tutub nafil namaz q ld gördüm.” ( l-Buxari, 4140)
21-ci f sil. . : -
Hudeybiy döyü ü. Uca Allah n
“Möminl r a ac alt nda s dc b a` _ [ :
bey t ed rk n Allah onlardan
raz qald ...”3 sözü
Zg f e
: -
.
[ : ].
1629. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Do rudanm siz M kk nin f thini z r
hesab edirsiniz?! M kk nin f thi, do rudan da, bir z rdir. Lakin biz Hu-
deybiy günü olan Ridvan bey tini sl z r hesab edirdik. (H min gün) biz
Pey mb rl birlikd min dörd yüz n r idik. Hudeybiy bir su quyusu
idi. Biz onun içind ki suyu ax r damlas na kimi ç xartm q. Bu x r Pey-
mb yeti dikd o, quyunun yan na g lib onun k nar nda oturdu v
bir qab su g tizdirib d st maz ald , sonra a yaxalad v dua etdi. Bun-
1 zl etm k, slind , i n, v zif n götürm k, ç xarmaq dem kdir. Lakin h disd zl etm k deyil-
dikd , cinsi laq snas nda ki i toxumalar n bil kd n qad n r hmin dü sinin qar almaq
rd tutulur. shab r bel etm k ist yirdil r ki, k nizl r onlardan hamil qalmas nlar.
2 Y ni “siz ist niz d nütf nin qad n b tnin dü sin ng l ola bilm zsiniz v r Allah ist ,
onu yaradacaqd r”.
3 “ l-F th” sur si, 18.
641
dan sonra qabdak suyu quyuya bo altd . Biz az bir müdd t quyunun suyu-
na d ym dik. Sonra quyu biz o q r su verdi ki, bu, h m özümüz , h m
heyvanlar za b s el di.” ( l-Buxari, 4150)
.« »: : -
[ : ].
1630. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Hudeybiy günü Pey mb r biz
demi dir: “Siz yer sakinl rinin n xeyirlil risiniz.” (O gün) bizim say z
min dörd yüz n r idi. r indi gözl rim görs ydi, o a ac n yerini siz
göst rdim.” ( l-Buxari, 4154)
. -
[ : ]
1631. vay t edilir ki, a ac alt nda bey t etmi shab rd n olmu Suveyd ibn
Nom n demi dir: “Pey mb v onun shab rin s q g tirdil r
onlar onu yedil r.” ( l-Buxari, 4175)
.
.
»:
[ : ] .Z%$#"![ :
1632. Öm r ibn X ttabdan r vay t edilir ki, (bir d ) o, Pey mb rl birlikd
gec s rd olark n ondan bir ey haqq nda soru mu , Pey mb r is ona
cavab verm mi di. Sonra o (yen ) soru mu , Pey mb r is ona cavab
verm mi di. O bir daha soru mu , Pey mb r is ona cavab verm mi di.
Sonra Öm r ibn X ttab (öz-özün ) demi di: “Anan vay na otursun, ay Öm r!
n Pey mb üç k sual verdin, heç birin d ondan cavab almad n.”
Öm r dedi: “M n d mi sürüb müs lmanlar n önün keçdim v bar m-
ay nazil olaca ndan qorxdum. Az keçm n bir n rin m ni s sl yib
ça rd e itdim v (öz-özüm ) dedim: “(Ax , demi dim ki,) bar md ay
nazil olaca ndan qorxuram.” M n Pey mb rin yan na g lib ona salam
verdim. O buyurdu: “Bu gec m el bir sur nazil oldu ki, o m nim üçün
üstünd gün do an h r bir eyd n daha zizdir.” Sonra (bu sur ni) oxudu:
“H qiq n, Biz s ayd n bir z r b etdik ki,...”1 ( l-Buxari, 4177)
1 “ l-F th” sur si.

»: .
.«
»: .
[ - : ] .«
1633. vay t edilir ki, Misv r ibn M xr v M rvan ibn H m bir-birinin
vay tini tamamlayaraq demi r: “Hudeybiy s rind Pey mb r
mind n yuxar shab si il birlikd yola dü mü dü. O gedib zül-Hüleyf
çatd qda qurbanl q heyvanlar n boynuna ip ba lad v onlara ni an qoy-
du, özü d ümr niyy ti il ihrama girdi v xuza lil rd n olan k fiyyatç -
(ir li) gönd rdi. Sonra Pey mb r yola dü dü v tat quyusuna g lib
çatanad k yoluna davam etdi. (Bu vaxt) k fiyyatç onun yan na g lib de-
di: “Qurey lil r s qar adam toplay blar. Onlar h il ri d s qar
toplay blar. Onlar s qar vuru acaq, s ni K buraxmayacaq v s
mane olacaqlar.” Pey mb r buyurdu: “M m sl t verin, ey insanlar!
deyirsiniz, biz K yax nla ma a mane olan bu adamlar n ail rini
u aqlar ni q rma a d rmi? r onlar bizim üstümüz g lirl rs , Qüd-
tli v Böyük Allah mü rikl rin (üstün gönd rdiyimiz) k fiyyatç onlar-
dan gizl r, ks t qdird is biz onlara aman verm rik.” bu B kr dedi:
“Ey Allah n elçisi! Ax , s n (müq dd s) Evi ziyar t etm k m qs dil yola
xm san, n bir kims ni öldürm k, n d bir kims il vuru maq ist yin ol-
may b. Odur ki, yoluna davam et. Kim biz K getm mane olarsa,
onunla vuru ar q.” Pey mb r buyurdu: “Allah n ad il yolunuza davam
edin!” ( l-Buxari, 4178-4179)
: -
- -
[ : ].
1634. vay t edilir ki, Nafi demi dir: “ nsanlar deyirl r ki, (Abdullah) ibn Öm r
Öm rd n qabaq müs lman olmu dur. (Lakin) bu bel deyil. Hudeybiy gü-
nü Öm r Abdullah nsardan olan bir n rin yan nda saxlad öz at n
dal nca gönd rdi ki, onu minib döyü qat ls n. H min vaxt ( shab r) a ac
alt nda Pey mb bey t edirdil r, Öm rin is bundan x ri yox idi.
Abdullah bey t etdikd n sonra at n dal nca gedib onu Öm rin yan na g tir-
di. Bu vaxt Öm r döyü haz rla rd . Abdullah ona ( shab rin) a ac alt n-
da Pey mb bey t etdikl rini x r verdi. Bundan sonra Öm r gedib
Pey mb bey t etdi. Abdullah da onun yan nda idi. El buna gör d
camaat deyir ki, (Abdullah) ibn Öm r Öm rd n qabaq müs lman olmu -
dur.” ( l-Buxari, 4186)
643
-
[ : ].
1635. vay t edilir ki, Abdullah ibn bu uf demi dir: “Pey mb r ümr
ziyar tini yerin yetir rk n1 biz onun yan nda idik. O, t vaf etdi, biz d
onunla birlikd t vaf etdik, o, namaz q ld , biz d onunla b rab r namaz q l-
q, o, S fa v M rv da lar aras nda s y etdi. (Ziyar t snas nda) biz onu
kk lil rd n qoruyurduq ki, kims ona x r toxundura bilm sin.” ( l-Bu-
xari, 4188)
22-ci f sil. Zatul-Q d döyü ü : -
: -
- -
- - .
:
.
: :
» : .
[ : ]. .«
1636. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “(Bir d ) h sübh namaz -
n azan verilm mi n vv l m n (M din n) yola ç xd m. Pey mb rin
sa mal d ri (ad n) zu Q d deyil n yerd otlayard . (Yolda) m n Ab-
dur-R hman ibn Aufun köl sin rast g ldim. O dedi: “Pey mb rin sa -
mal d rini apar blar.” M n: “Kim apar b?”– dey soru dum. Dedi: “ -
fanl lar.” M n (o d qiq ) üç d uca s sl : “Köm g lin!”– dey q b
din kil ri x rdar etdim. Sonra heç yana dönm n (at dördnala
çap b) fanl lara çatd m v gördüm ki, onlar, quyudan su içirl r. M n
rhal onlar ox at in tutdum v ox ata-ata bu sözl ri oxudum:
kvan n o luyam m n,
Ölüm günüdür bu gün.
n bu sözl ri dey -dey onlardan n inki Pey mb rin sa mal d -
rini, (h tta lav olaraq) otuz bürünc k d götürdüm. Pey mb r sha-
ri il birlikd (ora) g ldikd m n dedim: “Ey Allah n pey mb ri, bu
adamlar susam lar, m n onlara su içm imkan verm yib ba lar n üstü-
nü ald m. (M sl tdirs ,) indi onlar n dal nca adam gönd r.” Pey mb r
buyurdu: “Ey kvan n o lu, s n onlar üst din. ( ndi is ) mülayim dav-
ran.” Sonra biz geri qay td q. M din km nd nin üstünd , Pey m-
rin t rkind getdim.” ( l-Buxari, 4194)
1 H disd Pey mb rin hicr tin 7-ci ilind zilq ay nda yerin yetirdiyi ümr n rd tutulur.
23-cü f sil. Xeyb r döyü ü : -

: -
: .
.« »: . .« »:
.
»:
. .« » . .«
.« »: .« »:
.« »:
- »: .
[ : ] .« -
1637. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “(Bir d ) biz (M din n)
Xeyb yola dü dük v gec ik n shab rd n biri Amir dedi: “Ey Amir,
lk bizim üçün öz eirl rind n n is oxuyasan!” Amir (tan nm ) bir air
idi. (Bu xahi n) sonra o, miniyind n yer enib ritml 1 bu sözl ri oxuma a
ba lad :
Olmasayd n, ey Allah, düz yola g lm zdik biz,
s ver rdik, n namaz q lard q biz.
Qurban olar q S , ba la s hvimizi,
Dü n görüns biz , sabit et q mmizi.
ndis bir t skinlik, Özün nazil et biz ,
Haqqa ça lsaq r, qaçmaq yara maz biz ,
Onlar “ mdad!” dey k, xitab edirl r biz .
Allah n elçisi soru du: “(Heyvanlar ) qovan bu (adam) kimdir?” ( sha-
r): “Amir ibn kvad r”– dey cavab verdil r. Pey mb r dedi: “Allah
ona r hm etsin!” Orada olanlardan biri dedi: “(Onun hid olmas ) vacib ol-
du, ey Allah n pey mb ri!” N olayd , biz s nin say nd ondan faydala-
nard q. Sonra Biz Xeyb getdik v xeyb rlil ri mühasir ald q. Çox keç-
n biz b rk acl q üz verdi, (lakin) sonra Uca Allah biz onlar n üz rin-
z r çald rd . Xeyb rlil rin üz rind z r çal nan günün ax am ( sha-
r) çoxlu tonqallar qalad lar. Pey mb r soru du: “Bu n tonqallard r?
Onlar n üçün yand rm z?” ( shab r) dedil r: “ t (bi irm k) üçün.”
Pey mb r soru du: “Hans t?” Onlar dedil r: “Ev e yinin ti.” Pey-
1 Ritm – s s, nitq v s. ünsürl rinin t krarlanmas nda mü yy n ard ll q, münt mlik,

645
mb r buyurdu: “Bi irdiyinizi (yer ) bo ald n, qazanlar da s nd n!” Bir

r dedi: “Ya R sulullah, yem yi bo ald b qazanlar yusaq nec ?” (Pey-
mb r ) dedi: “El d olar.”
(Döyü ba lad qda) sg rl r s f-s f düzülmü dül r. Amirin q nc q sa
idi. Amir öz q nc yla bir y hudinin aya ndan vurmaq ist dikd q nc n ti-
si qay b Amirin diz qapa k sdi v bu (yaradan da) o, öldü. Biz (M -
din ) qay td qda Pey mb r m nim (k rli oldu umu) gördü v lim-
n tutub dedi: “N olub s ?” M n ona dedim: “Atam-anam s qurban.
zil ri iddia edirl r ki, Amirin ll ri puç olmu dur.1” Pey mb r
dedi: “Bunu dey n yalan söyl mi dir. Çünki o, ikiqat savab qazand . – Bunu
dey nd o, iki barma bir-birin birl dirdi. – H qiq n d , o, (haqq u -
runda) mübariz aparan bir mücahid idi. bl rd n onun kimi (f dakarl q)
göst n azd r.” ( l-Buxari, 4196)
-
:
[ : ] .« »
1638. s r vay t etmi dir ki, Pey mb r Xeyb gec vaxt g lib çatd . O,
(h r hans ) bir qövmün ya ad yer gec vaxt g lib çatsayd , s k on-
lar n üstün hücum etm zdi2. S r aç ld qda y hudil r bell rini v z n-
bill rini götürüb bay ra ç xd lar. Onlar Pey mb ri gör nd dedil r: “Valla-
hi, (bu,) Muh mm ddir! Vallahi, (bu,) Muh mm d v onun be liyidir3”.
Pey mb r dedi: “Xeyb r da ld ! H qiq n, biz (fasiq) qövmün yurduna
daxil olduqda, qorxudulanlar n sabah nec d pis olar!” ( l-Buxari, 4197)
- : -
»: .
.«
.« »:
. .« »: .
[ : ] .« »:
1639. vay t edilir ki, bu Musa l- ari demi dir: “Pey mb r Xeyb
yürü etdikd (yaxud o istiqam getdikd ) v insanlar (h r hans bir) vadi-
yax nla qda uca s sl t kbir g tirib dey rdil r: “Allahu kb r, Allahu
kb r, l ilah ill llah.” Pey mb r buyurdu: “Özünüz yaz z g lsin!
Ax , siz kar v uzaqda olan (bir tanr ) ça rm rs z. H qiq n, O, E id n-
dir, Yax nd r v O, (h mi ) sizinl dir.” H min vaxt m n Pey mb rin d -
sinin arxa t find idim. O m nim: “L h ul v l quvv ill bill h4”–
1 B zil ri güman edirdil r ki, Amir özünü öldürmü v bununla da ll rini puç etmi dir.
2 Pey mb r sübh namaz n vaxt gözl rdi v r azan s si e id k onlara hücum
etm zdi.
3 Burada “be lik” deyildikd müs lman ordusunun be d st n – sa v sol cinahda, habel önd ,
arxada v ortada mövqe tutmu d st rd n ibar t oldu u n rd tutulur.
4 Qüdr t v güc yaln z Allaha m xsusdur!
dediyimi e itdi v m bel buyurdu: “Ey Abdullah ibn Qeys!” Dedim:

“Hüzurundayam, ya R sulullah!” Dedi: “C nn t x zin rind n say lan bir
lm ni1 s öyr dimmi?” Dedim: “B li, ya R sulullah, atam-anam s
qurban!” Pey mb r buyurdu: “L h ul v l quvv ill bill h!” ( l-Bu-
xari, 4205)
»: .
. .«
- -
.« »:
.
»: .
.«
»: :
[ - : ] .«
1640. hl ibn S d s-Saidi r vay t edir ki, (yürü rin birind ) Pey mb r (v
onun shab ri) mü rikl rl üz-üz g lib döyü ba lad lar. (Bir müd-
td n sonra) Pey mb r öz dü rg sin , mü rikl r d öz dü rg rin
kildil r. Pey mb rin shab ri aras nda el birisi var idi ki, (döyü )
heç bir fürs ti ld n verm mi , çatd h r k si q ncdan keçirib q tl yetir-
mi di. (B zil ri) dedil r: “Bu gün bizim heç birimiz filank s kimi döyü -
di.” Pey mb r buyurdu: “(Filank ) g linc , o, C nn m hlind ndir!”
shab rd n biri: “Bu gün m n onu izl m”– dedi v onun dal nca
dü dü. Adam h r dayand qda, shab onunla b rab r dayanar, tez-tez get-
dikd is (ona çatma a) t rdi. Sonra h min adam ölümcül yaraland v
can ( zab- ziyy td n) qurtars n dey q nc n q bz sini yer dayad , ti-
sini d sin sin dir di, sonra da özünü q nc n üstün y xd . (Bu hadis -
n sonra) shab Pey mb rin yan na g lib dedi: “M n ahidlik edir m
ki, s n Allah n Elçisis n!” Pey mb r soru du: “N olub ki?” ( shab ) de-
di: “Bayaq s n bir adam n C nn m hlind n oldu unu söyl din v bu, ha-
heyr sald . Onda m n (öz-özüm ): “M n onun bar sind siz (bir
r) g tir m”– dedim v h min adam izl ba lad m. Bu snada
min adam ölümcül yaraland v can ( zab- ziyy td n) tez qurtarmaq
üçün q nc n q bz sini yer dayad , tiy sini d sin sin dir di, sonra da
özünü q nc n üstün y xaraq can na q sd etdi.” Bunu e id nd Pey m-
1Burada Pey mb rin cüml k lm dem si qeyri-adi bir ey deyildir. Bel ki, bc bir v ya
bundan da art q cüml “k lm ” v ya “söz” dem k olar. Uca Allah buyurur: “N hay t, onlardan biri-
ölüm g ldiyi zaman dey r: “Ey R bbim! M ni geri qaytar. B lk , t rk etdiyim yax ll ri indi
ed m”. Xeyr! Onun bu dedikl ri ancaq bo bir sözdür” (“ l-Muminun” sur si, 99-100).
647
r buyurdu: “H qiq n, insanlara kims nin C nn t hlinin li kimi

bir l etdiyi görün bil r, (halbuki) h min adam C nn m hlind ndir.
mçinin onlara kims nin C nn m hlinin li kimi bir l etdiyi gö-
rün bil r, halbuki h min adam C nn t hlind ndir.”
Dig r r vay td bu Hureyra r vay t etmi dir ki, Pey mb r bel
buyurmu dur: “Qalx, ey filank s, elan et ki, C nn yaln z mömin gir k-
dir. Allah bu dini günahkar bir adam n vasit sil d olsa bel , (qoruyub)
saxlayar.” ( l-Buxari, 4202-4203)
: -
[ : ].
1641. vay t edilir ki, Yezid ibn bu Ubeyd demi dir: “(Bir d ) m n S -
nin aya nda çap q gördüm v (ondan): “Ey bu Muslim, bu n çap qd r?”–
dey soru dum.” Dedi: “Bu, Xeyb r günü ald m z rb nin izidir. (O vaxt)
camaat: “S yaraland ”– dedi. (Bundan sonra) m n Pey mb rin ya-
na g ldim v o m nim yarama üç d üfürdü. Bu vaxtad k aya m h
ni narahat etm yib.” ( l-Buxari, 4206)
.
[ : ].
1642. s r vay t etmi dir ki, Pey mb r S fiyy 1 il evl nm k üçün üç
gec Xeyb rl M din aras nda qald . H min vaxt m n müs lmanlar onun
toyuna ça rd m. (Ziyaf t verm ) n çör k var idi, n d t. Pey mb rin
mri il Bilal yer süfr s rdi v onun üz rin (xeyli) xurma, qurut v ya qoy-
du. Müs lmanlar (bir-biril rind n) soru dular: “Gör n, o, möminl rin ana-
lar ndan2 biri olacaq, yoxsa cariy olaraq qalacaq?” (Cavab nda da) dedil r:
r (Pey mb r ) ona hicab geym yi mr ed rs , dem k, o, möminl rin
analar ndan biridir, yox, r bunu mr etm zs , onda o, cariy kimi qalacaq.”
(Pey mb r ) yola dü dükd (öz d sinin üstünd ) qad n üçün yer
haz rlad v ona hicab geyindirdi. ( l-Buxari, 4213)
. -
[ : ]
1 S fiyy bint Huyey B ni N dir q bil sinin ba lar ndan birinin – Kinan ibn bu Huqeyqin
arvad olmu dur. Qad n sir dü dükd n sonra Pey mb r onu azad etmi , sonra da onunla evl nmi dir.
2 Uca Allah buyurur: “Pey mb r möminl onlar n özl rind n daha yax nd r. Zövc ri is mö-
minl rin analar r...” “ l- hzab” sur si, 6.
1643. li ibn bu Talib r vay t etmi dir ki, Xeyb r günü Pey mb r si ni1
ev e yinin tini yem yi haram buyurmu dur.” ( l-Buxari, 4216)
[ : ]. : -
1644. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Xeyb r günü Pey mb r (q ni-
tl rd n) at üçün iki pay, sahibin is bir pay ay rd .2” ( l-Buxari, 4228)
: -
- -
-
-
. .
.
.
» . .« »: .
[ - : ] .«
1645. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “Biz Y nd olark n Pey mb -
rin (M kk n M din hicr t etdiyini) biz x r verdil r. (Bu x ri
id nd ) m n ya ca m nd n böyük iki qarda mla – bu Burd v bu
Ruhm il birlikd h mq bil rimizd n olan lli üç, yaxud lli iki n rd n
ibar t bir d st qo ulub (M din ) hicr t etdik. Biz bir g miy mindik v
bu g mi bizi H istana – N ca inin yan na apard . Orada biz C r ibn bu
Talib rast g ldik v ham z (M din ) qay danad k onun yan nda qal-
q. (N hay t,) Pey mb r Xeyb ri f th etdiyi zaman biz ona yeti dik. O
vaxt b zi adamlar biz – y ni g mi il g nl – deyirdil r: “Biz sizd n qa-
baq hicr t etmi ik.” (Bu ) biziml birg (M din ) g lmi , habel
(vaxt il ) N ca inin (m ml tin ) hicr t etmi kims rl b rab r hicr t et-
mi sma bint Umeys Pey mb rin zövc si H fs ni ziyar t etdi. sma
fs nin evind ik n Öm r onun yan na g ldi v sman görc k: “Bu kim-
dir?”– dey soru du. H fs : “ sma bint Umeysdir”– dedi. Öm r soru du:
“H istanda (ya am ) v g mi il hicr t etmi (qad n) budur?” sma:
“B li!”– dey cavab verdi. Öm r dedi: “Biz sizd n vv l hicr t etmi ik. Odur
ki, biz Pey mb sizd n daha yax q.” (Bunu e id nd ) sma q bl -
1 Si : müv qq ti nikah. slamaq rki dövrd bu nikah növü bl r aras nda yay lm . Lakin
disd n göründüyü kimi Pey mb r bunu haram buyurmu dur.
649
nib dedi: “Yox, vallahi ki, (s n düz dan rsan). Siz Pey mb rin yan n-
da olark n, o, sizin aran zdak aclar n qarn doydurark n, cahill riniz
öyüd-n sih t ver rk n, biz H istanda – uzaq v cans bir diyarda ya-
am q. Bütün bunlar Allah n v Onun pey mb rinin xatirin etmi ik.
Vallahi, s nin dedikl rini Allah n El isin x r verm yinc , m n n ye-
k yey m, n d su iç m. (H istanda) bizim x trimiz d yirdi-
r, özümüz d qorxu içind ya ay rd q. M n bunu Pey mb dey -
m v bu haqda ondan soru aca am. And olsun Allaha, m n n yalan da-
aca am, n (haqdan) uzaqla aca am, n d buna (bir ey) lav ed -
m.” Pey mb r g ldikd sma dedi: “Ey Allah n pey mb ri, Öm r
bel -bel dedi.” Pey mb r soru du: “S n ona n cavab verdin?” sma
dedi: “M n ona bunu-bunu dedim.” Pey mb r buyurdu: “O m sizd n
daha yax n ola bilm z, ax o v onun yol yolda lar c mi bir k hicr t et-
mi r. Siz is , ey g mi hli, iki d hicr t etmisiniz.” ( l-Buxari, 4230-4231)
»: -
[ : ] .« - -
1646. bu Musa ( l- ari) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ ari camaat
gec r (evl rin ) daxil olub Quran oxudu u zaman m n onlar s sl rind n
tan ram. Onlar gec vaxt Quran oxuduqlar zaman m n onlar n s si il
hans evd qald qlar bilir m. Halbuki onlar n gündüz vaxt hans evd
qald qlar görmür m. Onlar n aras nda H kim adl birisi var. O, (h mi )
atl lara v ya dü rast g ldikd onlara dey rdi: “Dostlar m siz onlar
gözl yinizi mr edirl r.” ( l-Buxari, 4232)
: -
[ : ].
1647. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “Xeyb r f th edildikd n sonra biz
Pey mb rin yan na g ldikd o, (q nim tl rd n) biz pay ay rd v bizd n
ba qa bu q nin ahidi olmayan heç bir k pay ay rmad .” ( l-Buxari, 4233)
24-cü f sil. (Sonradan) yerin : -

yetiril n ümr (ziyar ti)
]. : -
[ :
1648. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r ihramda ik n Mey-
mun il nikah ba lad v ihramdan ç xd qdan sonra onun yan na girdi. (Mey-
mun g linc ,) o, S rif 1 deyil n yerd v fat etmi dir.” ( l-Buxari, 4258)
1 M kk yax nl nda yer.

25-ci f sil. : -
am diyar nda ba vermi Mut
döyü ü
»: : -
.«
].
[ :
1649. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “Pey mb r Mut 1
gönd rdiyi orduya Zeyd ibn Haris ni ba t yin etmi v demi dir: “Zeyd
öldürüls , C ri, C r d öldürüls , Abdullah ibn R vahan (ba t yin
ed rsiniz).”
Abdullah ibn Öm r demi dir: “Bu döyü m n d h min orduda idim.
(Döyü n sonra) biz C r ibn bu Talibi axtar b onu öl nl rin aras nda
tapd q v onun b nind doxsandan çox q nc, ox v niz yaras oldu unu
gördük.” ( l-Buxari, 4261)
26-c f sil. : -
Pey mb rin Usam ibn Zeydi
hur qatl lar n üstün gönd rm si
: -
.
. « »:
[ : ].
1650. vay t edilir ki, Usam ibn Zeyd demi dir: “(Bir d ) Pey mb r bi-
zi Hur gönd rdi v biz s r tezd n dü hücum edib onlar dar-
mada n etdik. (Döyü snas nda) m n nsardan olan bir shab il birg
dü nd n olan birisin çat b onu yaxalad qda o adam: “L ilah ill llah”-
dedi. (Bunu e id nd ) nsardan olan shab ona d ym di, m n is mizra-
mla onu vurub öldürdüm. Biz (M din ) g ldikd bu x r Pey mb -
çatd v (m ): “Ey Usam ! (Adam) “l ilah ill llah” dey nd n sonra
n onu öldürmüs n?!” Dedim: “O, (m nd n) qorunmaq üçün bel dedi.”
Pey mb r bunu o q r t krar etdi ki, m n h min gün k müs lman
oldu uma pe man oldum.” ( l-Buxari, 4269)
: -
[ : ].
1651. vay t edilir ki, S ibn kva demi dir: “M n Pey mb rl birlik-
yeddi döyü i tirak etmi m. Habel onun gönd rdiyi, bu B kr v
1 Mut döyü ü milad tarixi il 629-cu ild olmu dur.

651
Usam nin növb il ba q etdiyi bel d st nin t rkibind doqquz yürü

i tirak etmi m.” ( l-Buxari, 4270)
27-ci f sil. Ramazanda : -

(M kk nin) f th edilm si
[ : ]. - -
1652. bn Abbas r vay t etmi dir ki, Ramazan ay nda Pey mb r on minlik
(ordu) il M din n (M kk ) yürü etdi. Bu, onun M din g li ind n
kkiz il yar m sonra olmu dur. Pey mb r yan ndak müs lmanlarla
birlikd M kk yola dü dü. Yol boyu h m özü, h m d onun shab ri
oruc tutmu dular. N hay t, g lib K did – Usfan v Qudeyd aras nda yerl -
n bir çe – çatd qda ham orucunu açd .” ( l-Buxari, 4276)
: -
[ : ].
1653. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r Ramazan ay nda
Huneyn yola dü dü. shab rd n kimisi oruc tutmu , kimisi d oruc tut-
mam . Pey mb r d sin mindikd bir qab süd v ya bir qab su g -
tizdirib onu ovucuna, yaxud d sinin üstün qoydu, sonra camaata n r
sald . Onda oruc tutmayanlar oruc tutanlara: “Orucunuzu aç n!”– dedil r.”
l-Buxari, 4277)
28-ci f sil. Pey mb r : -

(M kk nin) f thi günü bayra
hara sancm ?
: -
.
. .
»:
.«
.
.
. .
»: . .« »:
. .«
:
[ : ].
1654. vay t edilir ki, Urva ibn Zubeyr demi dir: “Pey mb r (M kk nin)
thi ilind (M din n) yola dü dü. Bu x r qurey lil yeti diyi zaman
bu Süfyan ibn H rb, H kim ibn Hizam v Budeyl ibn V rqa yola ç b Pey-
mb rin bar sind m lumat toplama a ba lad lar. Onlar bir müdd t yol
getdil r v n hay t, g lib rruz-Z hran vadisin 1 çatd lar. Bir d gör-
dül r ki, rafatda olan ocaqlar2 q r ocaqlar görünür. bu Süfyan dedi:
“Bu n dir? Bu, lap fatdak ocaqlara b nz yir.” Budeyl ibn V rqa dedi:
“(Dey n bu,) B ni Amr q bil sinin ocaqlar r.” bu Süfyan dedi: “Amr
(o ullar n) say bundan azd r.” Bu vaxt Pey mb rin göz tçil rind n
zil ri onlar görüb arxalar nca g ldil r v onlar tutub Pey mb rin hü-
zuruna g tirdil r. Orada bu Süfyan slam q bul etdi. O, ç b getdikd
Pey mb r Abbasa dedi: “Da keçidin çatd qda bu Süfyan l ngit ki,
müs lmanlar gör bilsin.” (H min yer çatd qda) Abbas onu l ngitdi. El
bu vaxt q bil r d st -d st onun qaba ndan keçib getm ba lad . Pey-
mb r d onlar n aras nda idi. Birinci d st keç rk n bu Süfyan dedi:
“Ey Abbas, bunlar kiml rdir?” Abbas dedi: “Bu, ifar (q bil sidir).” bu
Süfyan dedi: “M n hara, ifar q bil si hara!” Sonra Cuheyn q bil si keçdi
bu Süfyan ( vv lkin ) b nz r sözl r söyl di. Sonra S d ibn Huzeyn q -
bil si keçdi v o (yen ) buna b nz r sözl r söyl di. Sonra Suleym q bil si
keçdi v o (yen ) buna b nz r sözl r söyl di. N hay t, heç vaxt b nz rini
görm diyi bir q bil keçdi. bu Süfyan: “Bunlar kiml rdir?”- dey soru du.
Abbas dedi: “Bunlar nsard r. Ba lar nda duran bayraqdar is S d ibn Uba-
dir.” Bu vaxt S d ibn Ubad dedi: “Ey bu Süfyan, bu gün tli bir
sava günüdür, bu gün K (yan nda döyü k bel ) halal olacaq.” bu
Süfyan dedi: “Ey Abbas, (dey n, bu gün) h lak olaca z bir gündür!”
Bunun ard nca d st r aras nda n azsayl d st g lib keçdi. Pey mb r
onun shab ri bu d st idil r. Pey mb rin bayra Zubeyr ibn
vvam da rd . Pey mb r bu Süfyan n qar ndan keç rk n bu
Süfyan (ona) dedi: “Bilirs nmi S d ibn Ubad n dedi?” Pey mb r soru -
du: “N deyib ki?” bu Süfyan dedi: “Bel -bel !” Pey mb r buyurdu:
“S d s hv deyir, ksin , bu, Allah n K nin an göyl qald rd bir
gündür. Habel , K nin üstün örtük sal naca bir gündür.” Sonra Pey-
mb r bayra n H cuna sanc lmas mr etdi.”
(Urva demi dir): “Abbas Zubeyr ibn vvama dedi: “Ey bu Abdullah!
Pey mb r s bayra bax buraya sancma mr etdi.”

2 Bel ki, h cc ziyar ti snas nda hac lar fatda çox sayda ocaqlar yand rard lar.
653
(Urva demi dir): “H min gün Pey mb r Xalid ibn V lid M kk

rin yuxar t find n, K da istiqam tind n daxil olma mr etdi. Pey-
mb r özü is (M kk ) Kudadan daxil oldu. H min gün Xalid ibn V -
lidin d st sind ki atl lardan ikisi – Hubey ibn l- r v Kurz ibn Cabir l-
hri öldürüldü.” ( l-Buxari, 4280)
: -
[ : ].
1655. vay t edilir ki, Abdullah ibn Mü ff l demi dir: “M kk nin f thi günü
n Pey mb rin d sinin üstünd oturub z ngul 1 vuraraq “ l-F th”
sur sini oxudu unu gördüm.
r camaat ba ma y lmasayd m n d Quran onun kimi z ngul
vuraraq oxuyard m”. ( l-Buxari, 4281)
: -
.Z ( ' &% $ # "! [ Z nm l k j [ :
[ : ]
1656. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “M kk nin f thi günü
Pey mb r M kk daxil olduqda K nin traf nda üç yüz altm büt
var idi. Pey mb r lind ki a acla onlar vurub y xma a ba lad v bu ay -
ri oxudu: “Haqq g ldi, batil puç olub getdi”2. “Haqq g ldi. Batil ona
qar n ortaya bir ey ç xarar, n d onu qaytara bil r”3. ( l-Buxari, 4287)
29-cu f sil -
: -
.
.
»:
.«
1 Z ngul : iki qon u tonun tez t krar ndan g n titr k s s. Dig r h disd Müaviy ibn Qurra
bu h disi r vay t etdikd öb ondan soru mu dur ki: “Abdullah ibn Mü ff l z ngul ni nec
vurard ?” Müaviy d bunu s sl ndirib demi dir: “ ” üç k .” S hih l-Buxari, 7540.
Aliml r Pey mb rin Quran oxuyark n sla z ngul vurmad , bu h disd is , d nin üstünd
oldu undan avazla oxudu u ay rin bu cür s sl ndiyini demi r.
2 “ l- sra” sur si, 81.
3 “S ba” sur si, 49.
.
[ : ].
1657. vay t edilir ki, Amr ibn S demi dir: “Biz yol k nar ndak suyun
ba nda ik n yan zdan karvanlar keçirdi v biz onlardan soru urduq: “N
olub insanlara? N olub insanlara? Kimdir bu adam?” Onlar deyirdil r: “Bu
adam iddia edir ki, Allah onu pey mb r gönd rmi v ona v hy (nazil) et-
mi dir v ya filan eyi ona v hy etmi dir.” (O vaxt) m n bu k lm ri1
yad mda saxlay rd m. (Onlar) sanki m nim q lbim hopdurulurdu. (Bir çox)
bl g linc , onlar slam q bul etm yi M kk nin f thin k gecikdirir
deyirdil r: “Onu h mq bil ri il yaln z burax n. r onlara qalib g -
rs , dem k, o, sil pey mb r imi .” M kk f th olunduqdan sonra is bü-
tün q bil r slam q bul etm t sdil r. Atam m nim h mq bil rimd n
qabaq slam q bul etmi v (Pey mb rin yan ndan ) qay td qda demi di:
“Vallahi, m n sl Pey mb rin yan ndan g lir m. O buyurur ki: “Filan na-
maz filan vaxt q n, filan namaz da filan vaxt q n! Namaz vaxt yeti dik-
, qoy biriniz azan versin v Qurandan n çox (ay ) bil niniz d siz namaz
ld rs n.” (H mq bil rim bel bir adam) axtard lar, lakin Quran m nd n
çox bil n bir kims tapa bilm dil r. M n (Quran ay rini) karvanla g lib-
ged n adamlardan öyr nmi dim. El bu s bd n d h mq bil rim m ni
özl rin imam t yin etdil r. H min vaxt m nim alt , yaxud yeddi ya m var-
. ynimd d olduqca göd k bir bürünc k var idi. M n s cd getdikd
bürünc yin yi yuxar qalx rd (v üstüm aç rd ). O zaman q bil mizd n
olan bir qad n dedi: “B lk imam n ay b yerl rini ört siniz, biz onu gör-
k!” (Bu sözd n) sonra h mq bil rim parça al b m nim üçün (uzun)
bir köyn k tikdil r. M n (o vaxt) bel bir köyn yim oldu una sevindiyim
r heç bir ey sevinm mi dim.” ( l-Buxari, 4302)
30-cu f sil. Uca Allah n: : : -

“...Huneyn gününd siz köm k
etmi di. O zaman çoxlu unuza y x wvu [
alud oldunuz...” ay sind n
“Allah Ba layand r, R hm- Zz
lidir” ay sin q r2 Z- , [ :
[ : ]. : : -
1 Y ni camaat n n ql etdiyi ay ri.

2 Uca Allah buyurur: “H qiq n, Allah ks r döyü rd , habel Huneyn gününd d siz köm k
etmi di. O zaman çoxlu unuza alud oldunuz, amma bu sizin kar za g lm di. Yer üzü, geni liyin
baxmayaraq, siz dar g ldi, sonra geriy çevrilib qaçd z. Sonra Allah Öz Elçisin v möminl
minlik nazil etdi, gör bilm diyiniz döyü çül r gönd rdi v kafirl zab verdi. Budur kafirl rin
zas . Bundan sonra is Allah ist diyinin tövb sini q bul ed r. Çünki Allah Ba layand r, R hm-
lidir.” “ t-Tovb ” sur si, 25-27.
655
1658. vay t edilir ki, smail demi dir: “M n Abdullah ibn bu uf nin lin-
bir çap q gördüm. Dedi ki: “Bu, Huneyn günü Pey mb rin yan nda
olark n ald m z rb nin izidir.” ( l-Buxari, 4314)
31-ci f sil. vtas1 döyü ü : -
: -
.
. .
.
. .
»: .« »:
»: . .«
[ : ] .«
1659. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “Pey mb r Huneyn döyü ünü
ba a çatd rd qdan sonra bu Amirin ba alt nda vtasa qo un gönd r-
di. bu Amir orada Dureyd ibn Simm il qar -qar ya g ldi. (Bu döyü )
Dureyd öldürüldü v Allah onun t fdarlar m lub etdi.” Pey mb r
ni d bu Amirl birg gönd rmi di. (Döyü ) Cu mi (deyil n birisi)
oxla bu Amiri dizind n yaralad v ox onun dizind ili ib qald . M n onun
yan na g lib dedim: “ mi, kim vurdu s ni?” O m h min adam göst rib
dedi: “Budur m ni vuran qatil.” M n onun üstün cumub ona çatd m. O
ni gör nd dönüb qaçma a ba lad . M n d onun dal nca qaçd m v ona
dedim: “Utanm rsanm ? (Cür tin çatm r) dayanasan?” (Bunu e id nd ) o
dayand , biz q ncla biri-birimiz z rb endirdik v m n onu öldürdüm.
Sonra (g lib) bu Amir dedim: “Allah s nin dü nini öldürdü.” O dedi:
“Bu oxu dart ç xs n.” M n oxu dart b ç xartd qda yaradan qanl çirk axd . O
dedi: “Qarda o lu, m nim salam Pey mb çatd rarsan v dey rs n
ki, m nim üçün ba lanma dil sin.” Sonra bu Amir m ni camaata ba
yin etdi v az müdd t keçdikd n sonra v fat etdi. M n geri qay td qda g -
lib Pey mb rin evin daxil oldum. Pey mb r üstü xurma lifl rind n
toxunmu v üstün nazik örtük s rilmi bir çarpay da uzanm . pl r
onun kür yind v böyründ iz buraxm . M n h m bizim, h m d bu
Amirin ba na g nl ri ona dan m. (Dedim: “Ya R sulullah, bu Amir)
dedi: “Pey mb dey rs n, m nim üçün ba lanma dil sin.” Onda
1 H vazin q bil sind yerl n bir vadi.

Pey mb r su g tizdirib d st maz ald , sonra ll rini (göy ) qald b dedi:

“Allah m, qulun bu Amiri ba la!” (Pey mb r ll rini el qald rd ki,
tta) m n onun qoltu unun a gördüm. O davam edib dedi: “Alla-
m, Qiyam t günü onu yaratd n insanlar n bir çoxundan üstün et!” M n
dedim: “(Ya R sulullah,) m nim üçün d ba lanma dil .” Pey mb r
(dua edib) dedi: “Allah m, Abdullah ibn Qeysin günahlar ba la v Qiya-
t günü onu olduqca fli bir m qama çatd r!” ( l-Buxari, 4323)
32-ci f sil. : -
(Hicr tin) s kkizinci ilind
vval ay nda olmu Taif döyü ü
: -
.
[ : ] .« »:
1660. vay t edilir ki, Ummu S demi dir: “(Bir d Hit adl ) bir xonsa1
nim yan mda ik n Pey mb r iç ri girdi v (bu xonsan n) Abdullah
ibn bu Umeyy 2 bel dediyini e itdi: “Ey Abdullah, r sabah Allah
siz Taifi f th etm yi n sib ed rs , s n eylan n q keçirm çal .
Çünki o, (q z o q r toppu dur ki,) ön t find n (onun b ninin) dörd
qat , arxa t find n is s kkiz qat görünür.” (Bunu e id nd ) Pey mb r
(Ummu S ) buyurdu: “Bel ri sizin yan za g lm lidirl r.” ( l-
Buxari, 4324)
» : -
.« »: – - .«
[ : ]. .« »:
1661. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “Pey mb r Taifi mü-
hasir ald qdan sonra heç bir ey nail olmad qda dedi: “ r Allah ist -
, biz (M din ) qay daca q.” Bu (söz) shab a r g ldi v onlar de-
dil r: “Do rudanm biz bu ( ri) f th etm n ç b ged yik?” Onda Pey-
mb r buyurdu: “El is gedin vuru un!” Onlar döyü at ld lar, (lakin
onlar n çoxu döyü ) yaraland . Bel olduqda Pey mb r : “ r Allah
ist , biz geri qay daca q”- dedi v bu (söz) shab rin xo una g ldi.
Onda Pey mb r gülüms di.” ( l-Buxari, 4325)
»: : -
[ : ] .«
1 Burada “xonsa” deyildikd , ya özünd h r iki cinsin lam tl ri olan v qad na meyl salmayan
arvadsif t ki i, ya da fasiql r t find n axtalanm ki i n rd tutulur. “Avnul-M bud”, 9/143
2 Abdullah ibn bu Umeyy Ummu S nin qarda r.
657
1662. vay t edilir ki, S d v bu B kr demi dir: “Biz Pey mb rin bel
dediyini e itmi ik: “H r k s atas n kim oldu unu bil -bil ba qa bir ki i-
nin o lu oldu unu iddia ets , C nn t ona haram olar.” ( l-Buxari, 4326)
»: -
[ : ] .«
1663. Dig r r vay td deyilmi dir: “Bunlardan biri1 Allah yolunda ilk ox atan
kims dir, dig ri2 is Taif mühasir al nd zaman ( r divar a b)
Pey mb rin yan na g lmi iyirmi üç ki inin iyirmi üçüncüsüdür.” ( l-Bu-
xari, 4327)
: -
. .« »: .
. .« »:
.« »:
[ : ]. .
1664. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “Pey mb r Bilal il birlikd
kk il M din aras nda yerl n Ciran dü rg sald zaman m n
onlar n yan nda idim. Bu vaxt bir b vi Pey mb rin yan na g lib dedi:
“M verdiyin v di yerin yetir ks nmi?” Pey mb r (ona): “Sevin!”-
dey buyurdu. B vi dedi: “Bu sözü s n m çox demis n.”
Pey mb r q bli halda üzünü bu Musaya v Bilala t f çevi-
rib dedi: “(Bu adam) müjd ni r dd etdi, el is siz onu q bul edin!” H r iki-
si: “Q bul etdik!”– dedil r. Bundan sonra Pey mb r bir cam su g tizdirib
ll rini v üzünü yudu, a yaxalad , sonra da buyurdu: “ çin bu sudan,
(yerd qalan da) üzünüz v boynunuza tökün, (üst lik xo bir x ) se-
vinin!” (Bunu dey nd ) h r ikisi cam götürüb (onun dedikl rini) yerin ye-
tirdi. Bu vaxt Ummu S p rd arxas ndan onlar s sl yib: “Anan z üçün
bir ey saxlay n!”– dedi v onlar bu sudan bir q r ona da saxlad lar. ( l-
Buxari, 4328)
» : -
»: . .«
[ : ] .«
1665. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) Pey mb r n-
sardan b zi adamlar bir yer y b dedi: “Qurey lil r slam yenic q bul et-
mi v (çox) müsib tl r görmü r. M n sad onlar n könlünü almaq v
lbl rini ( slama) isini dirm k ist dim. ba, insanlar dünya mal il geri
1 Burada S d ibn bu V qqas n rd tutulur.

2 Burada bu B kr q sd edilir.
döndüyü halda, siz eviniz Allah n R sulu il qay tma a raz deyilsinizmi?
Onlar: “Raz q!”– dedil r. Onda Pey mb r buyurdu: “ r insanlar bir
vadiy üz tutsayd , nsar is (ba qa bir vadiy , yaxud) bir d üz tutsay-
, m n nsar n getdiyi vadiy , yaxud d üz tutard m!” ( l-Buxari, 4334)
33-cü f sil. Pey mb rin Xalid : -

ibn V lidi B ni C zim q bil -
sinin üstün gönd rm si
: -
. .
»:
[ : ]. .«
1666. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “Pey mb r Xalid ibn
lidi B ni C zim q bil sinin üstün gönd rib onlar slama d t etdi.
Onlar: “Müs lman olduq!”– dem dil r, ( zind ): “Döndük1, döndük!”–
dedil r. Onda Xalid onlar n (bir çoxunu) öldürdü (yerd qalan da) sir
götürdü v bizim h r birimiz bir sir ba lad . N hay t, günl rin bir günü
Xalid bizim h r birimiz ( linin alt nda olan) sirini öldürm yi mr etdi. De-
dim: “Vallahi ki, n m n, n d dostlar mdan bir kims öz sirini öldürm -
kdir.” N hay t, biz Pey mb rin yan na g lib bu hadis ni ona dan -
qda Pey mb r ll rini (göy ) qald b iki d dedi: “Allah m, h qiq -
n d , m n Xalidin etdiyi ld n uza am!” ( l-Buxari, 4339)
34-cü f sil. Abdulla ibn Huzaf : -

s-S hminin v lq ibn
Muc zziz l-Mudlicinin d st si,
buna nsar d st si d deyilir .
: -
. . . .
. .
»:
[ : ] .«
1 Bunu dem kl onlar müs lman olduqlar bildirmi dil r. Bel ki, o vaxt mü rikl r d -babalar n
dinind n dönüb Pey mb qo ulanlara “sabii” (dinin dönük ç xm adam) deyirdil r. Bu h disd d
slam dinini q bul etm k ist n mü rikl r öz terminl rin uy un olaraq: “Sab , sab ” y ni, “Dini-
mizi t rk edib müs lman olduq”- dedil r.
659
1667. vay t edilir ki, li (ibn bu Talib) demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
nsardan birisini bir d st ba t yin edib onlar (döyü ) gönd rdi v
onlara ( mir ) tabe olma buyurdu. (Yolda) h min adam q bl ndi v on-
lara dedi: “M r Pey mb r siz m ita t etm yi mr etm mi dimi?”
Onlar: “El dir!”– dedil r. Onda o, onlara: “El is m nim üçün odun y n!”–
dey buyurdu, onlar da (laz mi q r odun) y lar. Sonra (onlara): “Od
qalay n!”– dedi, onlar da od qalad lar. (Ax rda) onlara: “Girin oda!”– dedi.
vv l onlar oda) girm k ist dil r, lakin sonra bir-biril rinin qolundan dar-
b dedil r: “Biz at n xilas olmaq üçün Pey mb tabe olmu uq.”
Onlar alov s ngiy k v ( mirin) q bi soyuyanad k tutduqlar mövqe-
qald lar. Bu x r Pey mb çatd qda o dedi: “ r onlar at gir-
ydil r, Qiyam t günün k oradan ç xa bilm zdil r. (Yaln z) ri tin bu-
yurdu una ita t etm k g kdir!” ( l-Buxari, 4340)
35-ci f sil. Vida h ccind n vv l : -

bu Musan n v Muaz n
gönd rilm si
: -
.« »:
. . .
.
[ - : ].
1668. vay t edilir ki, bu Burd demi dir: “Pey mb r bu Musan v
Muaz ibn C li Y gönd rdi, onlar n h r birini Y nin ayr -ayr ya-
tl rin cani in t yin etdi, – o vaxt Y n c mi iki yal td n ibar t idi –
sonra dedi: “Asanla n, ç tinl dirm yin! Müjd yin, nifr t oyatmay n!”
Bundan sonra onlar n h r biri öz i inin dal nca getdi. Onlardan h r biri öz
bölg sind g zib dola zaman n vaxt dostunun bölg sin yax nla ard -
sa, yenid n dostuna ba ç kib ona salam ver rdi. (Yen bir d ) Muaz öz
bölg sind g zib dola ark n dostu bu Musan n bölg sin yax nla , qat -
na minib onun yan na g ldi. Baxd ki, bu Musa yerd oturub, camaat
onun ba na y b, bir n r d ll ri boynuna k ndirl nmi v ziyy td
onun yan nda durub. Muaz soru du: “Ey Abdullah ibn Qeys, bu n dir?”
bu Musa (cavab nda) dedi: “Bu, slam q bul etdikd n sonra kafir olmu
bir adamd r.” Muaz dedi: “(Bu kafir) edam edilm yinc m n (minikd n) dü-
n deyil m.” bu Musa dedi: “Onu el buna gör bura g tiribl r, dü ye-
!” Muaz (yen ) dedi: “O edam olunmay nca m n (yer ) dü m.”

bu Musan n mri il h min adam edam edildikd n sonra Muaz (minik-
n) yer endi v dedi: “Ey Abdullah, s n Quran nec oxuyursan?” bu
Musa dedi: “M n onu ayr -ayr vaxtlarda, hiss -hiss oxuyuram.” (Sonra)
bu Musa (ondan) soru du: “B s s n Quran nec oxuyursan, ey Muaz?”
Muaz dedi: “M n gec nin birinci yar yat b yuxumu al ram, sonra da
(qalx b) Allah n m nim üçün ld n yazd q r (Quran) oxuyuram. M n
qiyamda durma n mükafat umdu um kimi, yatma n mükafat
da (ancaq Allahdan) umuram.” ( l-Buxari, 4341-4342)
« »: -
»: . .
[ : ] .«
1669. bu Musa l- ari r vay t etmi dir ki, Pey mb r onu Y gön-
rdikd bu Musa ondan orada düz ldil n içkil r bar soru du. Pey m-
r soru du: “N dir o?” bu Musa: “Bit v mizrdir”– dedi. Onda Pey m-
r buyurdu: “S rxo ediçi h r bir ey haramd r.”
(H disi dan an ravi demi dir): “M n bu Burd n soru dum: “Bit n -
dir?” Dedi: “Bal rab r.” Soru dum: “B s mizr n dir?” Dedi: “Arpa ra-
r.” ( l-Buxari, 4343)
36-c f sil. Vida h ccind n vv l : -

li ibn bu Talibin v Xalid ibn
lidin Y
gönd rilm si
: -
.
[ : ]. :
1670. vay t edilir ki, B ra demi dir: “Pey mb r bizi Xalid ibn V lidl bir-
likd Y gönd rdi. Sonra onu z etsin dey lini gönd rdi v (ona
bel ) buyurdu: “Xalidin yan nda olan shab dey rs n ki, kim s ninl
(Y nd ) qalmaq ist yirs , qoy qals n, kim d (M din ) qay tmaq ist -
yirs , qoy qay ts n.” M n linin yan nda qalanlardan idim. Sonra (q nim t-
n) m bir neç övqiy 1 pay çatd .” ( l-Buxari, 4349)
: -
.« »:
[ : ] .« »: .

661
1671. vay t edilir ki, Bureyd demi dir: “Pey mb r lini Xalidin yan na
gönd rdi ki, q nim tl rin be bir hiss sini (ondan) götürsün. O m n
liy nifr t edirdim. O, qüsl etdikd n1 sonra m n Xalid dedim: “Bunun (n
etdiyini) görmürs nmi?” Biz Pey mb rin yan na g ldikd m n linin n
etdiyini ona x r verdim.” Pey mb r dedi: “Ey Bureyd , s n liy nif-
tmi edirs n?” M n: “B li”– dey cavab verdim. Pey mb r buyurdu:
“Ona nifr t el ! H qiq n, xümsd n onun pay na bundan art çat r.”
l-Buxari, 4350)
: -
.
.« »:
.
.« »:
. .« »:
»: « »:
[ : ] .« »: .«
1672. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “ li ibn bu Talib Pey m-
Y nd n a lanm d rid n haz rlanm kis nin içind q l külç r
gönd rdi. Pey mb r bu külç ri dörd n rin aras nda bölü dürdü. (Bir
hiss sini) Uyeyn ibn B dr , (ikinci hiss sini) qra ibn Habis , (üçüncü his-
sini) Zeyd l-Xeyl , dördüncü hiss sini d ya lq , ya da Amir ibn
Tufeyl (verdi). Bu vaxt Pey mb rin shab rind n biri dedi: “Bizim bu
(q nim tl ) onlardan daha çox haqq z çat rd .” Bu söz Pey mb
yeti dikd o dedi: “M n göyd ki Allah n etibar etdiyi bir adam ola-ola, üst -
lik s r-ax am m v hy nazil oldu u halda siz m etibar etmirsiniz?!”
Bu vaxt gözl ri bat q, almac q sümükl ri2 ç q, aln qabar q, gursaqqal, ba
rx q, izar yuxar ç kmi bir adam aya a qalx b dedi: “Ya R sulullah,
Allahdan qorx!” Pey mb r dedi: “Vay s nin hal na! M r m n yer
üzünd olan insanlar n n t qval deyil mmi?” Sonra h min adam dönüb
getdi. Bu vaxt Xalid ibn V lid dedi: “Ya R sulullah, onun boynunu vurum-
mu?” Pey mb r dedi: “Xeyr, ola bilsin ki, o namaz q lan adam olsun.”
Xalid dedi: “N çox namaz q lan var ki, q lb n etiqad etm diyini dilin g ti-
rir.” Pey mb r buyurdu: “M insanlar n q lbin girm k, onlar n kök-
sünü açmaq mr edilm mi dir.” Sonra Pey mb r h min adam n arxas n-
ca bax b dedi: “H qiq n, bu adam n belind n el insanlar g k ki, onlar
1 li ibn bu Talib cariy rd n birini özün götürmü v orada qald gec ni onunla keçirmi v
el bu s bd n d o qüsl etmi dir.
2 Gözl rin alt nda, ç nin üstünd ki ç q, yanaq sümükl rinin dik yeri.
Allah n Kitab m lah tli s sl oxuyacaq, lakin oxuduqlar xirtd kl rind n

o yana keçm kdir. Ox öz ovunu d lib keçdiyi kimi onlar da slamdan ç -
xacaqlar.” Dey n, Pey mb r bunu da demi dir ki: “ r m n onlar n
(meydana g yi gün k) ya asam, onlar S mud q bil sinin öldürüldü-
yü kimi, öldür m.” ( l-Buxari, 4351)
37-ci f sil. Zul-X döyü ü : -
. « »: : -
.« »:
. .
.
.
.
:
[ : ]. .
1673. vay t edilir ki, C rir demi dir: “(Bir d ) Pey mb r m dedi:
“Zul-X ni (yox etm kl ) m nim q lbimi rahat etm k ist mirs nmi?” De-
dim: “ lb tt , (ist yir m).” Sonra m n hm s q bil sind n olan yüz lli n -
rlik bir süvari d st sind (oraya) yolland m. hm sil r yax at sür n adam-
lar idi. M n is at n belind dura bilmirdim. M n bunu Pey mb bil-
dirdikd o, ( li il ) m nim sin el bir z rb vurdu ki, barmaqlar n izi
sin md qald , (sonra da dua edib) dedi: “Allah m, onu sabitq m et, onu
do ru yol göst n v do ru yolda olan (kims rd n) et!” Bundan sonra
n heç vaxt atdan y lmad m. Zul-X g linc , bu, Y nd yerl -
n, X m v B cil q bil rin m xsus, onlar n k adland rd qlar bir
bütxana idi. C rir o bütxanaya getdi v onu yand b darmada n etdi. C rir
g ldikd orada oxlarla fala baxan bir adam var idi. Ona dedil r ki,
sulullah n elçisi buradad r. r o s ni yaxalasa, s nin boynunu vura-
caq. (Lakin adam deyil nl m l qoymay b i in davam el di. Bir d
yen oxlarla) fala baxd qda C rir q fil onun ba n üstünü ald v dedi: “Ya
bu oxlar s nd racaq v “l ilah ill llah” dey ks n, ya da s nin boynunu
vuraca am.” (Falç d rhal) oxlar s nd b had t g tirdi. Sonra C rir bu
rtat l bli bir hm slini Pey mb rin yan na gönd ri ki, bu xeyir x r-
ona müjd versin. bu rtat Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ya R su-
lullah, s ni haqq il gönd n Allaha and olsun ki, m n g nd o (bütxana)
haldan dü mü (v ya qotur x st liyin ) tutulmu bir d kimi (yan b qap-
qara) olmu du.”
(C rir) dedi: “(Bunu e id nd ) Pey mb r hm sil rin atl v piyada
qo unu üçün be d xeyir-b t dil di.” ( l-Buxari, 4357)
663
38-ci f sil. C ririn Y : -

getm si
: -
.
.
.
[ : ].
1674. vay t edilir ki, C rir demi dir: “(Bir d ) m n Y nd olark n orada
Zu K la v Zu Amr adl iki y nliy rast g ldim v onlara Allah n elçisi
bar sind dan m. Zu Amr m dedi: “ r s nin dostun bar dan -
qlar n do rudursa, dem k o, art q üç gün bundan qabaq v fat etmi dir.1”
Sonra h r ikisi m niml birlikd (M din ) yola dü dü. N hay t, yolda
din n g n atl lara rast g ldik v onlardan (Pey mb r ) haqq nda
soru duq. Onlar dedil r: “Allah n elçisi v fat etmi v ondan sonra bu
kr x lif seçilmi dir. Camaat n ya ay da çox yax r.” Onda Zu K la v
Zu Amr: “Dostuna2 dey rs n ki, biz g lmi dik, b lk , in allah yen qay b
ldik”– dedil r, sonra da Y qay td lar. M n onlar n dedikl rini bu
kr x r verdim. bu B kr dedi: “Nahaq onlar özünl g tirm mis n!”
(Öm rin xilaf ti dövründ ) Zu Amr (M din g ldikd ) m dedi: “Ey
rir! Do rudan da, s n m böyük ehtiram göst rmis n. Odur ki, m n s -
bir ( ey haqq nda) x r ver m. Siz bl r vv lki x lif v fat etdiyi
qdird sonrak x lif ni ( ri uy un kild ) seç k xeyir-b t
içind ya ayacaqs z. Xilaf t q nc say sind keçirildiyi zaman art q (se-
çil nl r x lif yox,) pad ah olacaqlar. Onlar pad ahlar kimi q bl k,
habel pad ahlar kimi raz qalacaqlar.” ( l-Buxari, 4359)
39-cu f sil. D niz sahilind ki : -

döyü
: -
[ : ].
1 Çox güman ki, bu adam kahin idi.

2 Burada bu B kr n rd tutulur.
1675. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “(Bir zaman) Pey m-
r üç yüz n rd n ibar t qo una bu Ubeyd ibn C rrah ba t yin
edib onlar d nizin sahilin t f yollad . Biz (M din n) yola dü dük v
(n hay t,) yolun bir hiss sini q t etdikd n sonra rza z qurtarma a ba -
lad . Onda bu Ubeyd nin mri il qo unun bütün ehtiyat rza bir yer
m edildi v c mi iki xurcun xurma y ld . bu Ubeyd h r gün bu xur-
malardan biz az-az verm ba lad v i o yer g lib çatd ki, h r k an-
caq bir d xurma çatd .”
(H disi dan an ravi dedi): “M n soru dum: “Bir xurman n siz n fay-
das olurdu ki?” Cabir dedi: “Art q o da tük ndikd biz onun yoxlu unu
hiss etdik. Sonra biz g lib d nizin sahilin çatd q v orada da boyda bir ba-
q gördük. Camaat on s kkiz gün o bal qdan yedi. Sonra bu Ubeyd nin
mri il bal n qab alar ndan ikisini dik ltdil r. Sonra (yen ) onun mri
il ( n hündürboy) atl bu qab alar n alt ndan keçdi v onun ba bu sü-
mükl d ym di.” ( l-Buxari, 4360)
: -
.
»: . :
[ - : ]. .«
1676. Dig r r vay td Cabir demi dir: “D niz bizim üçün sahil nb r1 adl bir
bal q ç xartd . Biz düz yar m ay o bal qdan yedik, üst lik piyind n d rimiz
oq r sürtdük ki, n hay t, b nimiz vv lki formas na dü dü.”
Dig r r vay td Cabir demi dir: “ bu Ubeyd (biz ): “Yeyin!”- dey
buyurdu. Biz M din g ldikd ba za g nl ri Pey mb dan -
q. Pey mb r dedi: “Allah n siz verdiyi ruzid n yeyin v r (art q)
qal bsa, bizi d qonaq edin!” ( shab rd n) biri (bal n tind n) bir tik
Pey mb verdi v o da (bu td n) dadd .” ( l-Buxari, 4361-4362)
40-c f sil. Uyeyn ibn Hisnin : -

üstün yürü
: : -
. . .
]. Z b a ` _ ^[ : .
[ :
1677. vay t edilir ki, Abdullah ibn Zubeyr demi dir: “B ni T mim q bil -
sind n bir d st atl Pey mb rin yan na g ldikd bu B kr dedi: “ l-
Qa'qa ibn M d ibn Zuraran ba t yin et!” Öm r is dedi: “Yox, qra ibn
Habisi ba t yin et!” Bu vaxt bu B kr Öm : “S n ancaq m müxalif
olmaq ist yirs n!”– dedi. Öm r d ona: “M n s müxalif olmaq ist -
1 Kitl r qrupundan m li iri d niz heyvan .

665
dim!”– dedi. Bel likl , onlar mübahis etm ba lad lar v s sl rini qald r-
lar. Onda bu ay nazil oldu: “Ey iman g tir nl r! Heç bir eyd Allah v
Onun Elçisini qabaqlamay n. Allahdan qorxun! H qiq n, Allah E id n-
dir, Bil ndir”1. ( l-Buxari, 4367)
41-ci f sil. B ni H nif : -

bil sinin nümay nd ri v
Sumam ibn Usal n r vay ti
: -
.« »:
.
. .« »:
« »: . .« »:
.
[ : ].
1678. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir vaxt) Pey mb r N cd
bir d st atl gönd rdi. Onlar oradan B ni H nif q bil sind n olan Sumam
ibn Usal adl bir n ri (tutub M din g tirdil r v ) onu m scidd ki dir k-
rd n birin ba lad lar. Bu snada Pey mb r onun yan na g lib dedi:
“N dü ünürs n, ey Sumam ?” Sumam dedi: “(H r ey) yax r, ey Mu-
mm d! M ni öldürs n, li qana batm bir canini öldürmü olarsan. M ni
azad ets n, minn tdar olan bir adama yax q etmi olarsan. Yox r pul is-
yirs ns , dil diyin q r ist bil rs n.” S ri gün Pey mb r (yen )
onun yan na g lib dedi: “N fikirl irs n, ey Sumam ?” Sumam dedi: “(Dü-
n) s dediyim kimi, r m ni azad ets n, minn tdar olan bir adama yax-
q etmi olarsan.” Pey mb r onu qoyub getdi. Ert si gün (yen ) onun
yan na g lib dedi. “N dü ünürs n, ey Sumam ?” Sumam dedi: “(Dün n)
dedikl rimi.” Pey mb r : “Sumam ni azad edin!”– dedi, sonra Su-
mam m scidin yan ndak xurmal a gedib qüsl etdi v g lib m scid daxil
oldu. (Bu vaxt Sumam ona yax nla b) dedi: “M n ahidlik edir m ki, Allah-
dan ba qa (ibad layiq olan) m bud yoxdur v ahidlik edir m ki, Mu-
mm d Allah n elçisidir. Ey Muh mm d, vallahi ki, yer üzünd s nin üzün-
n daha çox nifr t etdiyim bir üz yox idi. ndi is s nin üzün m nim üçün
n ziz üzdür. Vallahi, s nin dinind n daha çox nifr t etdiyim bir din yox
idi. ndi is s nin dinin m nim üçün n ziz bir dindir. Vallahi, s nin -
1 “ l-Hucurat” sur si, 1.

rind n daha çox nifr t etdiyim bir r yox idi. ndi is s nin rin m -
nim üçün n ziz rdir. M n ümr etm k ist rk n s nin atl lar n m ni
yaxalad lar. Bu haqda n dey bil rs n?” Pey mb r onu müjd di v
ona ümr ni yerin yetirm yi mr etdi. Sumam M kk g lib çatd qda bir
r ondan: “Sabiimi1 olmusan?”– dey soru du. Dedi: “Xeyr, m n Allah n
elçisi Muh mm dl birg Allaha t slim olmu am. Allaha and olsun ki, Pey-
mb rin izni olmadan Y mam n siz bir bu da d si bel g lm -
kdir.” ( l-Buxari, 4372)
: -
.
»:
»: . .«
»: .«
[ - : ] .«
1679. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb rin dövründ yalanç
Müseyl M din g lib dedi: “ r Muh mm d özünd n sonra (haki-
miyy ti) m vers , m n onun ard nca ged m. Onunla b rab r M din
onun bir çox h mq bil ri g lmi di. Pey mb r lind bir xurma buda
Sabit ibn Qeys ibn mmas il birlikd Müseyl nin v onun h mq bil -
rinin yan na g lib dedi: ” r s n m nd n bu buda ist ydin bel , m n
onu s verm zdim. S n heç vaxt Allah n ld n s nin bar nd verdiyi
rara qar ç xa bilm zs n. r (haqdan) üz dönd rs n, Allah hökm n s -
ni m hv ed k. M n görürür m ki, s n m yuxuda göst rilmi h min
adamsan. M nim yerim Sabit s nin cavab ver k.” (Pey mb r sözü-
nü dey nd n) sonra ondan uzaqla .”
bn Abbas demi dir: “M n Pey mb rin : “M n görür m ki, s n m
yuxuda göst rilmi h min adamsan” sözünün m nas soru ma a ba la-
m. bu Hureyra m x r verdi ki, Pey mb r demi dir: “(Bir d )
n yuxuda qolumda q ldan iki bil rzik gördüm v onlar m ni b rk nara-
hat el di. Sonra yuxuda ik n m : “Onlara üfür!” dey v hy edildi. M n bi-
rzikl üfürdükd onlar (havaya) uçdular. M n bu bil rzikl ri m nd n son-
ra (pey mb rlik iddia ed k) iki yalanç n meydana g yin yozdum.”
Biri ( sv d) l- nsi, dig ri is Müseyl oldu.” ( l-Buxari, 4373-4374)
»: : -
[ : ] .«
1680. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir d ) yuxumda
dünya x zin ri verildiyini, üst lik qoluma q ldan iki bil rzik tax l-

667
gördüm v bunlar (geym k) m a r g ldi.1 Sonra m : “Onlara

üfür!” dey v hy edildi. M n bil rzikl üfürdükd onlar yox oldular. M n
bu bil rzikl ri aralar nda oldu um 2 iki yalanç n – S na3 v Y mam
böyükl rinin 4 meydana g yin yozdum.” ( l-Buxari, 4375)
42-ci f sil. : -
cranl lar n5 hekay si
: -
.
.« »: .
: .« »:
[ : ] .« »
1681. vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “(Bir d ) N cran hlinin böyükl -
rind n olan Aqib v Seyyid Pey mb rin yan na gedib ( san n pey-
mb r deyil, Allah n o lu oldu unu sübuta yetirm k üçün vv lc and içib
sonra da yalanç lara) l t dil k ist dikd , onlardan biri dig rin dedi:
“(Bel ) etm ! Vallahi, r o pey mb rdirs , bu l td n sonra n biz, n
sonrak n slimiz nicat tapacaq.” (Sonra onlar Pey mb rin yan na g -
lib) dedil r: “Bizd n n (q r cizy ) ist n, s ist diyini ver yik. Am-
ma g k biziml etibarl adam gönd n. Bax ha, ancaq etibarl adam ol-
sun.” Pey mb r buyurdu: “M n sizinl h qiq n d n etibarl olan bir
adam gönd m.” Onda Pey mb rin shab rind n h r biri bu i in
ona tap lmas t nna etdi. Pey mb r dedi: “Qalx, ey bu Ubeyd
ibn C rrah!” bu Ubeyd aya a qalxd qda Pey mb r buyurdu: “Bu (ki-
i) bu ümm tin n etibarl adam r.” ( l-Buxari, 4380)
[ : ] .« »: -
1682. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r bir ümm tin içind n
etibarl bir adam vard r. Bu ümm tin n etibarl adam is bu Ubeyd ibn
rrahd r.” ( l-Buxari, 4382)
43-cü f sil. ari q bil sind n : -

olanlar n v (dig r) y nlil rin
(Pey mb rin yan na) g lm si
: -
1 Ki iy q l taxmaq qada an olundu una gör Pey mb r bel demi dir.

2 Burada “aralar nda” deyildikd , ya Y mam il Y n aras nda yerl n M din ri, ya da bu
iki yalanç dan birinin Pey mb rd n vv l, dig rinin is sonra v fat ed yi q sd edilir.
3 Y nd r.
4 Söhb t sv d l- nsid n v Müseyl n gedir.
5 O dövrd Y n s rh dinin yax nl nda ya am xristianlar.
»: :
[ : ] .«
1683. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “(Bir d ) biz bir d st ari Pey-
mb rin yan na g lib ondan minik heyvan ist dik, lakin o, biz heç n
verm di. Biz bir daha ona müraci t etdik, o is biz minik heyvan verm -
yin and içdi. Çox keçm n Pey mb (q nim t olaraq) keçiril-
mi d r g tirdil r v o, biz be d verilm sini mr etdi. Biz d ri
götürdükd n sonra dedik: “Bizim ucbat zdan Pey mb r and unut-
du, (bel ç r ki,) bundan sonra biz heç vaxt nicat tapmayaca q.” Onda
n Pey mb rin yan na g lib dedim: “Ya R sulullah, ax , s n biz minik
heyvan verm yin and içmi din, lakin sonra bunlar biz verdin?” Pey-
mb r dedi: “El dir, lakin m n n and içib sonra ba qa bir q rar n
daha xeyirli oldu unu gör nd , daha xeyirli olan yerin yetirir m.” ( l-Bu-
xari, 4385)
»: -
[ : ] .«
1684. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizin yan za Y -
n hli g lib. Onlar n inc ür kli, n yum aq q lbli (insanlard r). man Y -
nd dir1, hikm t Y nd dir. Lov al q v t bbürlük (ad n) d
sürüsün sahib olan kims rd özünü büruz verir. Qoyun sürüsün sahib
olan kims r is vüqarl v dinc adam olurlar.” ( l-Buxari, 4388)
44-cü f sil. Vida h cci : -

. : -
« »:
[ : ].
1685. vay t edir ki, ibn Öm r demi dir: “(M kk nin) f th olundu u il Pey-
mb r Q sva adl d sinin üstünd ( ) daxil olduqda Usam onun
rkind idi, Bilal v Osman ibn T lh is onun yan nda piyada g lirdil r.
hay t, Pey mb r K yax nla b d sini yer çökdürdü v Osma-
na: “Açar biz g tir!”– dedi. Osman açar ona g tirdi v o, K nin qap
açd . Pey mb r , Üsam , Bilal v Osman (K ) daxil olduqdan sonra
qap lar ba lad lar. Pey mb r bir müdd t orada qald qdan sonra (bay ra)
1 Pey mb r dem k ist mi dir ki, y nlil r ba qalar na nisb td daha tez imana g lirl r.
669
xd . Bundan sonra camaat (K ) dolu du. M n ham dan qabaq iç ri

girib Bilal n qap n arxas nda durdu unu gördüm v ondan: “Pey mb r
harada namaz q ld ?”– dey soru dum. Dedi: “O, qar dak iki sütunun
aras nda namaz q ld .” O vaxt K iki c rg düzülmü alt sütun üz rin-
tikilmi di. Sonra Bilal dedi: “Pey mb r qar dak iki sütunun ara-
nda namaz q ld . Bu snada (K nin) qap onun arxas nda qald , üzünü
s nin üz tutdu un istiqam , (y ni) K daxil olduqda (yön ldiyin
) tutmu du. Onunla divar aras nda (is üç ar n m saf var idi).”
bn Öm r) dedi: “Ondan Pey mb rin neç rük t namaz q ld so-
ru maq yad mdan ç xd . Pey mb r namaz q ld yerd q rm m rm r
var idi.” ( l-Buxari, 4400)
-
[ : ].
1686. Zeyd ibn rqam r vay t etmi dir ki, Pey mb r on doqquz döyü
tirak etmi dir, o, (M din ) hicr t etdikd n sonra bir d h cc ziyar tin-
olmu v bundan sonra bir daha h cc ziyar tin getm mi dir. Bu da vida
cci olmu dur.” ( l-Buxari, 4404)
»: -
: . . «
« »: . « »
« » . « »: .
- »: . .« »: .
-
. :
[ : ] .«
1687. bu B kr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Zaman, Allah yerl ri
göyü yaratd günd n b ri heç d yi n dövran etm kd dir. l on iki
aydan ibar tdir. Bunlardan dördü haram aylard r. (Haram aylardan) üçü –
zülq , zülhicc v muh rr m dalbadal g lir. (Dördüncüsü is ) Mud r q -
bil sinin (dig r on bir aydan üstün tutdu u) v cümad l-Axir il aban (ay-
lar ) aras nda keç n r b ay r.” Sonra Pey mb r soru du: “ ndi hans
ayd r?” Dedik: “Allah v Onun r sulu daha yax bilir.” Pey mb r bir q -
r susdu, h tta biz el z nn etdik ki, o bu ay ba qa adla adland racaq. O
dedi: “M r zülhicc ay deyilmi?!” Biz: “B li”– dey cavab verdik. Sonra
soru du: “Bura hans rdir?” Dedik: “Allah v Onun r sulu daha yax
bilir.” Pey mb r bir q r susdu, h tta biz el güman etdik ki, o bu -
ri ba qa adla adland racaq. O dedi: “M r (müq dd s) r deyilmi?!”
Biz: “B li”– dey cavab verdik. (Yen ) soru du: “Bu (gün) hans gündür?”
Dedik: “Allah v Onun r sulu daha yax bilir.” Pey mb r bir q r sus-
du, h tta biz el z nn etdik ki, o bu günü ba qa adla adland racaq. O dedi:
“M r qurban günü deyilmi?!” Biz: “B li”– dey cavab verdik. Onda o bu-
yurdu: “ übh siz ki, qan z da, mal z da1 siz bu rinizd v bu ay -
zda bu gününüzün haram oldu u kimi haramd r . Siz tezlikl R bbinizin
2
hüzurunda duracaqs z. O sizd n ll riniz bar soru acaq. Diqq t

edin! M nd n sonra az nl a dü üb bir-birinizin boynunu vurmay n! Qoy
burada olanlar (e itdikl rini) aram zda olmayanlara t bli etsinl r. Ola bil r
ki, özl rin t bli olunacaq kims rin b zisi, (m nim dedikl rimi öz qula
il ) e id nl rin b zisind n daha yax qavras n.” Sonra Pey mb r iki d -
: “(Bu dini siz ) t bli etdimmi?”– dedi.” ( l-Buxari, 4406)
[ : ]. -
1688. bn Öm r r vay t etmi dir ki, vida h ccind Pey mb r v onun s-
hab rinin bir çoxu ba q rxd rm , onlar n b zisi d saçlar q saltm -
lar. ( l-Buxari, 4411)
45-ci f sil. : -
buk döyü ü, (yaxud) ç tin
raitd apar lan döyü 3
: -
»: .
.«
: .
- - »
.« -
.
[ : ].
1689. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “(Bir d ) dostlar m Pey mb r-
n minik heyvan ist k üçün m ni onun yan na gönd rdil r. O vaxt
onlar Usra ordusunun t rkibind T buk döyü ün qat lmaq ist yirdil r.
n (Pey mb rin yan na g lib) dedim: “Ey Allah n pey mb ri, dostla-
m m ni s nin yan na gönd rdil r ki, onlara minik heyvan ver n.” Pey-
mb r dedi: “Vallahi, m n siz heç bir minik ver n deyil m.” M n özüm
bilm n Pey mb rin yan na onun q bli oldu u vaxt g lmi dim.
1 H disin ravisi Muh mm d dedi: “Dey n, o h m d : “namusunuz da...”- demi dir.

2 Y ni toxunulmazd r.
3 bc buna “Usra” döyü ü d deyilir.
671
Pey mb rin yox cavab (m çox pis t sir etdi,) üst lik m q bi tu-
taca ndan qorxdum v m yus halda geri döndüm. M n dostlar n yan na
lib Pey mb rin dediyini onlara x r verdim. Az keçm n Bilal n:
“Ey Abdullah ibn Qeys!”– dey (m ni) ça rd e itdim. M n ona hay
verdikd dedi: “Pey mb rin yan na get, o s ni ça r.” M n Pey mb -
rin yan na g ldikd o buyurdu: “Bu bir-biril rin cüt-cüt k ndirl nmi d -
ri (S dd n sat n ald alt d ni) götür, apar dostlar n yan na v de
ki: “Allah (v ya Allah n elçisi ) bu heyvanlar siz verir, onlara min bil r-
siniz.” M n heyvanlar götürüb dostlar n yan na getdim v dedim: “Alla-
n elçisi bu heyvanlar siz verdi, lakin Allaha and olsun ki, biriniz m -
niml Pey mb rin sözünü e id n adamlar n yan na getm yinc m n siz-
n l ç km m. Bel etm lisiniz ki, m nim Pey mb rin dem diyi
bir sözü dan z nn etm siniz.” Onlar m dedil r: “Onsuz da biz
inan q. (Amma bununla yana ) s nin ist yini d mütl q yerin yeti-
yik.”
bu Musa onlardan bir neç n r götürüb getdi. N hay t, Pey mb rin
vv lc onlara imtina etdiyini, sonra is ist dikl rini onlara verm
raz la e id n adamlar n yan na g lib çatd lar v bu adamlar onlara
bu Musan n dedikl rini oldu u kimi x r verdil r.” ( l-Buxari, 4415)
-
[ : ] .« »:
1690. d ibn bu V qqas r vay t edir ki, Pey mb r T buka yola dü rk n
lini öz yerin ba t yin etdi. Onda li dedi: “Do rudanm s n m ni u aq-
lar n v qad nlar n yan nda qoyub getm k ist yirs n?!” Pey mb r buyur-
du: “ st mirs n ki, Harun Musaya yax n oldu u kimi, s n d m yax n
olasan?! F t m nd n sonra pey mb r g lm k.” ( l-Buxari, 4416)
46-c f sil. K b ibn Malikin : -

disi. Uca Allah buyurur: “Geri
qalm üç n ri d ba lad ”1 Z$ # " ! [
: -

. .« »:
. .
.« »:
.« »:
.« »: .
.
.
.
.
673
. .
:
.
.
.« »:
.
.« »:
.« »:
.« »: .
HG[ : Z ¯ ® ¬ « ª ©[ :
ZI
ba`[ : ZFEDCB[ :
.Z f ed c
[:
Z$#"!
[ : ].
1691. vay t edilir ki, K b ibn Malik demi dir: “T buk döyü ünd n ba qa Pey-
mb rin apard döyü rin heç birind n yay nmam m. B dr döyü-
ünd n yay nma ma g linc , ondan yay nanlar Pey mb r q namam -
. Çünki o zaman Pey mb r döyü yox, Qurey karvan n yolunu k s-
k üçün ç xm . Allah da onlar v dikl ri bir yerd dü nl ri
il üz-üz g tirdi. bey tind ham z slam ya atma a dair Pey m-
bey t etdik. nsanlar aras nda B dr döyü ünün bey tind n da-
ha üstün say lmas na baxmayaraq, m nim üçün bey ti daha sevimli
idi. T buk döyü ün g ldikd is , bu döyü n yay nd m zaman özümü
ba qa döyü rd oldu undan daha qüvv tli v daha gümrah hiss edirdim.
Allaha and olsun ki, bundan önc heç vaxt m nim bir d n art q mini-
yim olmam . Bu döyü vaxt is m nim iki d m var idi. Döyü getm k
ist dikd ikiba dan maqla h qiqi m qs dini bildirm k Pey mb rin
ad ti idi. Pey mb r T buk döyü ün idd tli bir istid yola dü dü. Bu
r çox uzun v t hlük li, (qar la acaqlar dü nin is ) say çox oldu un-
dan, Pey mb r müs lmanlara bütün bunlar n al b haz rl q görsün-
r dey , m qs dini aç qlay b ged yi istiqam ti x r verdi. O zaman Pey-
mb rin yan nda olan müs lmanlar n say olduqca çox idi v o, bu mü-
lmanlar n adlar xüsusi bir kitabda qeyd etm mi di. Heç kim döyü n
yay nmaq ist mirdi. Yaln z döyü n yay nmaq ist n az sayda müs lman
el z nn edirdi ki, v hy nazil olmay nca onlar n bu h tind n Pey mb r
x r tutmayacaq. Pey mb r müs lmanlarla birg haz rl q görüb mey-
rin yeti diyi v a ac kölg rinin xo oldu u bir isti pay z gününd bu
döyü ç xd . O zaman onlar döyü haz rla ark n, m n d h r s r döyü-
haz rla maq m qs dil evd n ç r v h r ax am heç bir haz rl q görm -
n ev qay b öz-özüm : “Haz rl q görm k üçün h vaxt var”– deyir-
dim. Camaat döyü tam haz r olana q r bu s hl nkarl q m nd davam
etdi. S ri gün Pey mb r v müs lmanlar art q s yola dü dül r.
n is h d haz rl q görm mi dim. M n yen öz-özüm dedim: “Bir-iki
gün haz rl q gördükd n sonra gedib onlara çataram”. Onlar M din n
xd qdan sonra m n yen d haz rl q görm k üçün evd n ç xd m v heç bir
görm n ax am ev qay td m. (Ert si gün yen ) haz rl q görm k üçün
evd n ç xd m v heç bir i görm n ax am ev qay td m. Bu hal m nd ,
onlar n tez bir zamanda dü nl qar la qlar anacan davam etdi v m n
bu döyü i tirak etm k fürs tini ld n buraxd m. Bütün bunlara baxma-
yaraq, m n yen d onlara çatmaq fikrind idim. Ka ki, bu fikrimi do rul-
dayd m. Lakin bu m müy ss r olmad . Pey mb r M din n ç b
döyü getdikd n sonra insanlar aras na ç xd qda m ni n çox k rl ndi-
n o idi ki, burada yaln z münafiqlikd ittiham olunanlar v Allah n döyü
getm rüsx t verdiyi z ifl r qalm . Pey mb r T buka g lib çata-
na q r m nim bar md dü ünm di. T bukda ik n s hab r aras nda ol-
duqda m ni xat rlay b dedi: “K b n etdi?” B ni S q bil sind n olan
bir n r dedi: “Ya R sulullah, K bi iki göz l libas v yan-yör sin özünd n
raz halda baxmas M din saxlad .” Muaz ibn C l dedi: “S nin dediyin
675
söz nec d pisdir! Vallahi, ya R sulullah, biz K bd n yax qdan ba qa bir

ey görm mi dik.” Pey mb r heç n dem di. Onlar n M din qay tma
rini e itdikd k r m ni bürüdü, art q yalan dan maq bar sind dü-
ünm ba lad m v öz-özüm dedim: “M n n edim ki, sabah onun q -
bind n xilas olum?” Sonra m n bu i bar sind t crüb si olan yax nlar mla
sl tl dim. Pey mb rin M din yax nla mas x ri m yeti -
dikd bütün batil fikirl ri özümd n uzaqla rd m v ba a dü düm ki, uy-
durdu um yalan fikirl rl özüm b ra t qazand ra bilm m. Ona gör
q rara g ldim ki, h r eyi oldu u kimi Pey mb söyl yim. S ri
gün Pey mb r M din g ldi v ad ti üzr m scid daxil olub iki rük t
namaz q ld . Sonra da orada olan camaatla (hal- hval tutmaq üçün) birg
oturdu. Bu vaxt T buk döyü ünd n yay nan s ks nd n art q ki i g lib Pey-
mb müxt lif b han r g tirm kl v and içm kl üzrxahl q etm
ba lad lar. Allah n elçisi onlar n a karda dedikl rini q bul etdi, onlardan bir
daha v d ald , onlar üçün ba lanma dil di, q lbl rind gizl tdikl rini is
Allaha h val etdi. Bu zaman m n d Pey mb rin hüzuruna g lib ona
salam verdim. Pey mb r m ni görc k gülüms di, lakin q bli oldu u
hiss olunurdu. Pey mb r : “G l!”– dey m ni ça rd . M n yax nla b
onun qar nda oturdum v o m dedi: “Bu döyü n yay nma ns -
bi n idi? M r s n bundan önc ( slam ya atma a) söz verm mi din?”
n dedim: “El dir, (ya R sulullah,) vallahi ki, m n ba qa birisinin hüzu-
runda olsayd m, bir b han g tirm kl onun q bind n can nec qurta-
raca gör rdin. Do rudan da, m nim çox f sah tli dan q qabiliyy tim
var. Vallahi, m n ba a dü düm ki, r m n bu gün yalan dan maqla s ni
raz salsam, sonra Allah s h qiq ti bildirdikd m q bl ks n, la-
kin s h qiq ti söyl m, s nin m q bin tutsa da Allah n m ni ba -
layaca na ümid ed m. Xeyr, vallahi ki, m nim bu döyü n yay nd ma
ra t qazand racaq heç bir üzürlü s bim yoxdur. Çünki m n heç vaxt
özümü indiki kimi qüvv tli v gümrah hiss etm mi dim.” Pey mb r de-
di: “Bu do ru söyl di. Ey K b, get, Allah s nin bar nd hökm ver q r
bir et.” M n ç b getdikd B ni S q bil sind n olan bir d st ki i t -
sik arxamca g lib m dedi: “Vallahi, biz s ni bundan vv l günahkar bir
xs kimi tan rd q. S n döyü n yay nan xsl r kimi Pey mb
üzrxahl q etm yib aciz qald n. Halbuki, s nin bu günah n üçün Pey mb -
rin ba lanma dil yi kifay t ed rdi.” Vallahi, onlar m ni o q r q na-
lar ki, qay b yalan söyl diyimi bildirm k ist dim. Sonra da: “M nd n
ba qa bel h t ed n bir kims varm ?”– dey soru dum. Onlar dedil r:
“B li, iki n r d s n dediyin kimi h qiq ti söyl di v s deyil nl r onlara
da deyildi.” M n onlar n kim oldu unu soru duqda onlar: “Bu, Murara ibn
bi l-Amri v Hilal ibn Ümeyy l-Vaqifidir”– deyib, B dr döyü ünd i -
tirak etmi , nümun vi olan iki s hab ni m bildirdil r. Onlar bunu m
söyl dikd n sonra (fikrimd n dönm yib) ç b getdim. Pey mb r döyü -
n yay nanlar aras nda yaln z bizim üçümüzl dan ma müs lmanlara
qada an etdi. Camaat bizd n uzaqla v onlar n biz qar olan münasib -
ti d yi di. H tta, bu yerl r m nim üçün q ribl di. Bu v ziyy t lli gün da-
vam etdi. Bu müdd t rzind Murara v Hilal Allah n q rin boyun y-
kl evl rind oturub a lay rd lar. M n is onlardan daha g nc v daha
dözümlü oldu um üçün müs lmanlarla birlikd namazlarda i tirak edir v

bazarlarda g zib dola rd m, lakin m niml heç k s dan rd . Namazdan
sonra Pey mb rin yan na g lib salam ver r v öz-özüm dey rdim: “Gö-
n onun dodaqlar t rp ndimi, m nim salam ald ?” Sonra onun ya-
nl nda namaz q lar v gizlinc ona n r salard m. Namaza g ldiyim za-
man Pey mb r m t f baxard , ancaq m n ona t f baxd qda o m n-
n üz çevir rdi. nsanlar n m nd n üz çevirm si v m qar olan soyuq
münasib tl ri bel davam etdi. Bir gün m n mim o lu bu Q tad nin
t divar a b onun yan na g ldim. bu Q tad n çox sevdiyim insan-
lardan biri idi. M n ona salam verdim, ancaq vallahi ki, o, m nim salam
almad . M n dedim: “Ey bu Q tad ! S ni Allaha and verir m, de görüm
nim Allah v Onun R sulunu sev n bir b nd oldu umu bilirs nmi?”
O susdu. M n bir daha Allaha and verib soru duqda, o yen d cavab ver-
di. M n üçüncü d Allaha and verib soru dum. O dedi: “Allah v Onun
sulu daha yax bilir!” Bu cavabdan sonra gözl rim ya la doldu, sonra ha-
sar a b oradan uzaqla m. Bir gün m n M din bazar nda g zib dola -
m zaman ora ticar t üçün g lmi , am hlind n olan bir n srani kinçi:
“M n K b ibn Maliki nec tapa bil m?”– dey soru duqda, bazardak lar
ar edib m ni ona göst rdil r. O yax nla b ssan vilay tinin hökmdar -
n m ktubunu m t qdim etdi. Orada bu sözl r yaz lm : “Sonras na
linc ... M nd olan m lumatlara gör dostun s ninl çox s rt davran r.
Do rusu, Allah s ni t hqir olunaca n v s nt ç yin bir yerd qalmaq
üçün yaratmam r. El is bizim yan za g l, s layiqinc hörm t
ed k.” Bu m ktubu oxuduqdan sonra m n: “Bu da bir imtahand r”– deyib,
onu t ndir at b yand rd m. Q rx gün keçdikd n sonra Pey mb rin gön-
rdiyi adam1 g lib m dedi: “Allah n elçisi s h yat yolda ndan uzaq-
la ma mr edir.” M n dedim: “Onu bo ay m, ya yox?” Dedi: “Yox, (bo a-
ma), lakin ondan uzaq dur v onunla yax nl q etm !” Pey mb r bu x -
ri Murara v Hilala da gönd rmi di. M n h yat yolda ma dedim: “Atan n
evin get v Allah n hökmü g q r orada qal!” Hilal ibn Ümeyy nin
zövc si Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, Hilal art q qocal-
v ld n dü mü dür. Ona xidm t ed k bir kims yoxdur. Ona xidm t
göst rm yim d qada a qoyursan?” O dedi: “Xeyr, lakin s ninl yax nl q
etm sin.” Hilal n zövc si dedi: “Vallahi ki, onun heç h t etm taq ti
qalmay b. Bu hadis ba ver nd n b ri o, dayanmadan a lay r.” M nim d
yax nlar mdan b zil ri m dedil r: “B lk s n d Pey mb rd n izn is-
n v o, Hilal ibn Ümeyy nin zövc sin ona xidm t etm k üçün izn
verdiyi kimi s nin zövc d izn versin.” M n dedim: “Vallahi, m n bu ba-
Pey mb rd n izn ist m. M n n bilim ki, o n cavab ver -
k. Bundan ba qa m n h g nc m.” M n on gün d gözl dim v art q
Pey mb rin qada an etdiyi günl rin say lliy çatd . M n llinci gün
sübh namaz q b, evl rimizd n birinin dam n üstünd Allah n ay
zikr etdiyi v ziyy td , y ni ür yim t ng g lib s lm v gen dünya m
dar olmu bir halda oturmu dum ki, bird n S l da n üstün ç b uca s s-
ça ran carç n: “Ey K b ibn Malik, sevin!”– dediyini e itdim. M n d r-
hal s cd etdim v anlad m ki, art q sevinc v f h g lmi di. Pey mb r
1 Xuzeym ibn Sabit .

677
sübh namaz q ld qdan sonra Allah n bizim tövb rimizi q bul etdiyini
insanlara b yan etmi v onlar da bu ad x ri biz çatd rma a t smi r.
zil ri Muraran v Hilal müjd k üçün onlar n yan na getmi r. On-
lardan biri at çaparaq m ni müjd g lmi , dig ri is S l da na qal-
b oradan bu müjd ni m daha tez çatd rm . Çünki s sin sür ti at n
sür tind n daha tez çat r. S sini e itdiyim müjd çi m nim yan ma g ldikd
libas ona verdim. Vallahi, özümün bundan ba qa libas m olmad üçün
bu Q tad n libas ald m v onu geyib Pey mb rin yan na getdim. s-
hab r d st -d st m ni qar lay r v tövb min q bul olunmas münasib ti-
m ni t brik edib deyirdil r: “Allah n tövb si s xeyirli olsun!” M n
scid daxil olduqda, Pey mb r orada oturmu v camaat da onun t-
raf na topla . T lh ibn Ubeydullah qalxaraq sür tl m t f g lib
limi s xd v m ni t brik etdi. Allaha and olsun ki, ondan ba qa mühacirl r-
n heç k s m ni t brik etm k üçün aya a qalxmad . M n onun bu münasi-
tini heç vaxt unutmaram. M n Pey mb salam verdikd , o, sevincl
parlayan üzünü m t f çevirib dedi: “Anan s ni dünyaya g tirdiyi gün-
n b ri s nin üçün n xeyirli olan bu günün s ad til sevin!” M n: “Ya R -
sulullah, bu müjd s nin t find ndir, yoxsa Allah n?”– dey soru duqda o
dedi: “Xeyr, ksin bu Allah t find n olan müjd dir.” Ad n Pey mb r
sevindikd onun üzü ay parças kimi parlayard . Biz d onun sevindiyini bu
görk mind n hiss ed rdik. M n Pey mb rin qar nda oturub dedim:
“Ya R sulullah, tövb m q bul olundu u üçün var-dövl timi Allah v Onun
suluna s etm k ist yir m.” Pey mb r dedi: “Var-dövl tinin bir
hiss sini özünd saxla. Bu s nin üçün daha xeyirlidir.” M n dedim: “Xeyb r
döyü ünd ld olunmu q nim td n pay ma dü n hiss ni özüm üçün
saxlay ram. Ya R sulullah! H qiq n, Allah m ni bu s nt dan yaln z do -
ru dan m üçün qurtard . El buna gör d bundan sonra yaln z do ru
dan aca am.” Allaha and olsun ki, Pey mb do ru söyl diyim vaxt-
dan b ri Allah n kimi is do ru dan maqda m ni imtahana ç kdiyind n da-
ha göz l imtahana ç kdiyini bilmir m. Bütün bunlar Pey mb söyl -
dikd n sonra bu gün k yalan dan maq niyy tind olmad m v Allahdan
ist yir m ki, bundan sonra da bu i m ni qorusun. Buna gör d Allah
Pey mb rin bu ay ni nazil etdi: “Allah, müs lmanlardan b zil rinin
lbi cihaddan yay nmaq üzr olduqdan sonra, Pey mb rin d , ç tin
vaxtda onun ard nca ged n mühacirl rin v nsarlar n da vv lc tövb si-
ni q bul etdi, sonra da onlar ba lad . Çünki Allah onlara qar fq tli-
dir, R hmlidir. Geri qalm üç n ri d ba lad . H tta yer üzü öz geni -
liyin baxmayaraq onlara dar g lmi , ür kl ri rd n s lm v y qin
bilmi dil r ki, Allah n zab ndan, ancaq Onun Özün s nmaqdan ba qa
çar ri yoxdur. Sonra Allah pe man olsunlar dey onlar n tövb sini q -
bul etdi. H qiq n, Allah tövb ri q bul Ed ndir, R hmlidir. Ey iman
tir nl r! Allahdan qorxun v düz dan anlarla birlikd olun.”1 Allaha
and olsun ki, slam nem tind n sonra Allah n m b etdiyi nem tl rd n
n göz li Pey mb do ru dan maqd r ki, yalan dan b h lak olanlar-
dan olmay m. Uca Allah yalan dan anlar m mm t ed k onlar bar sin-
bu ay ni nazil etmi dir: “Yanlar na qay td z zaman, onlardan l ç -
1 “ t-Tovb ” sur si, 117-119.

siniz dey , qar zda Allaha and iç kl r. Siz onlardan üz dönd rin.
Çünki onlar murdard rlar. Qazand qlar günahlar n c zas olaraq s na-
caqlar yer C nn m olacaqd r. Qar zda and iç kl r ki, onlardan
raz qalas z. Siz onlardan raz olsan z da, Allah fasiq camaatdan raz qal-
maz”1. Pey mb r bizim üçümüzd n ba qa döyü n yay nanlar n h r
birind n and içib, üzr dil rini q bul etdi, h mçinin onlar n bey tini q -
bul edib onlar üçün ba lanma dil di. Lakin bizim bar mizd olan hökmü
Allah n mri g q r t xir sald . Bu haqda Uca Allah bel buyurur:
“Geri qalm üç n ri d ba lad ...”2. Bu ay qeyd olunmu “geri qa-
lanlar” ifad si heç d bizim T buk döyü ünd n geri qalma za i ar de-
yil. ksin , bu bizim bar mizd olan hökmün, and iç k Pey mb rd n
üzr dil nl r bar sind olan hökmd n ( lli gün) geri qalmas r.” ( l-Buxa-
ri, 4418)

Xosrova v Qeys m ktub
gönd rm si
: -
[ : ] .« »:
1692. vay t edilir ki, bu B kr demi dir: “C l döyü ünd 3 m n az qala bu
döyü vuru anlara qo ulub onlarla b rab r ( liy ) qar vuru acaqd m,
(lakin) Allah (m ni saxlad ,) Pey mb rd n e itdiyim bir k lm say sind
fayda verdi.” (Bir zaman) farslar n Xosrovun q özl rin ba t yin
etm si x ri Pey mb g lib çatd qda o buyurmu du: “Hakimiyy ti
qad na h val ed n bir tayfa heç vaxt nicat tapmaz.” ( l-Buxari, 4425)

st nm si v onun v fat
: -
.
[ - : ].
1693. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r v fat na s b olan x s-
liy tutuldu u zaman Fatim ni ça b ona gizlinc n dedi, o a lad ,
sonra yen ona gizlinc n dedi o güldü. (Sonralar) biz ondan Pey mb -
rin ona n dediyini soru duqda o dedi: “Pey mb r m o x st likd n
1 “ t-Tovb ” sur si, 95-96.

3 “C l” d dem kdir. Bu döyü milad tarixi il 656-c ild fitn n tic sind linin t fdarlar
il T lh , Zubeyr v Ai nin t fdarlar aras nda ba vermi dir.
679
fat ed yini bildirdi, m n d a lad m. Sonra x r verdi ki, ail sind n ona
qovu acaq ilk adam m n olaca am, m n d güldüm.” ( l-Buxari, 4433-4434)
: -
]. Z R Q P O N[ :
[ :
1694. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n (Pey mb rin tez-tez bel dedi-
yini e id rdim): “Heç bir pey mb r özün dünya h yat il axir t aras nda
seçim t klif edilm yinc ölmür.” (Bundan ba qa) m n Pey mb rin ölü-
mü il n tic n x st liy tutuldu u zaman x lt s sl bu (ay ni) söyl -
diyini e itdim: “Allaha v Onun Elçisin ita t ed nl r Allah n özl rin ne-
t b etdiyi pey mb rl rl , sidq ür kd n inananlarla, hidl rl v
lisalehl rl birlikd olacaqlar. Onlar nec d göz l dostlard r”1. Onda
n dü ündüm ki, ona seçim verilmi dir.” ( l-Buxari, 4435)
»: : -
.«
. .« »:
[ : ].
1695. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r h x st nm mi n
qabaq dey rdi: “Heç bir pey mb r C nn td ki yerini görm yinc , üst lik
(C nn td ki yerini gördükd n) sonra ona salam verilm yinc ,2 yaxud ona
dünya h yat il axir t aras nda seçim t klif edilm yinc v fat etm mi dir.”
(H disi dan an ravi demi dir:) “Pey mb r x st ndiyi v ölümü ya-
nla zaman, ba da Ai nin dizi üstünd ik n bay ld . Özün g ldikd
gözl rini evin tavan na dikib dedi: “Allah m, (m ni) uca dostlara (qovu -
dur)! M n: “El is Pey mb r bizi seçm k”- dedim v sa lam ik n
bel söz dediyini bildim.” ( l-Buxari, 4437)
: -
[ : ].
1696. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r x st ndiyi zaman r-
n qoruyan sur ri3 oxuyub ovuclar na üfür r, sonra da ll rini (ba v üz
nahiy sind n ba layaraq, bacard q r) b ninin h r yerin sürt rdi.
fat etm mi n qabaq x st liyi idd tl ndikd is onun oxuyub üfürdü-
yü bu sur ri m n onun üçün oxuyub (ovcuna) üfür r v ll rini onun -
nin sürt rdim.” ( l-Buxari, 4439)

2 Uca Allah buyurur: “O k sl r ki, t r-t miz olduqlar halda, m kl r onlar n can al b deyirl r:
“Siz salam olsun! ll riniz gör C nn girin!” “ n-N hl” sur si, 32.
3 Y ni “ l- xlas”, “ l-F q” v “ n-Nas” sur rini.
»: -
[ : ] .«
1697. vay t edilir ki, Ai Pey mb rin v fat ndan önc kür yini ona söy-
yib bel dediyini e itmi dir: “Allah m, m ni ba la, m r hm et v m -
ni (uca) dostlara qovu dur!” ( l-Buxari, 4440)
: -
[ : ].
1698. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r v fat ed rk n onun ba
nim sin min üstünd idi. Pey mb rin v fat ndan sonra m n heç vaxt
heç k sin ölüm bihu lu una bu q r nifr t etm dim.” ( l-Buxari, 4446)
.
[ : ].
1699. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r ölümü il n tic -
n x st liy tutuldu u zaman li ibn bu Talib onun evind n bay ra ç x-
qda camaat dedi: “Ey bu H n, bu s r Pey mb r özünü nec hiss
edir?” li dedi: “Allaha h md olsun, bu s r onun v ziyy ti çox yax r.”
Bu vaxt Abbas ibn Abdul-Mutt lib onun lind n tutub dedi: “Vallahi, üç
günd n sonra s n ba qas n ita tind olacaqsan. Vallahi, m n güman edi-
m ki, Allah n elçisi bu x st liyind n v fat ed k. M n Abdul-Mutt lib
ullar n üzl rinin ölüm aya nda nec görk m ald yax bilir m. Ge-
k R sulullahdan hakimiyy tin kiml h val edil yini soru aq. r
biz n sib olarsa, bunu bil rik, yox, r ba qalar na qism t olarsa, ondan da
rimiz olar. H m d biz dair1 öz v siyy tini ed r.” li dedi: “Vallahi,
r biz bunu Pey mb rd n ist k v o bunu biz verm , ondan sonra
insanlar onu biz sla verm kl r. Vallahi, m n bunu Pey mb rd n
ist m.” ( l-Buxari, 4447)
: -
- -
.« »:
[ : ]. .« »:
1 shab rin hli-beytin qay na qalma tövsiy ed r.

681
1700. vay t edilir ki, Ai dey rdi: “Allah n m b etdiyi nem tl rd n (bir
o idi ki,) Pey mb r m nim evimd , m nim (növb m çatd ) gün1 v
ba m nim sin min üstünd ik n v fat etdi. O, can ver rk n Allah n izni il
nim a z suyum onun a z suyuna qar . M n Pey mb rin ba si-
söyk yib oturdu um vaxt (qarda m) Adbur-R hman lind misvak2
iç ri daxil oldu. M n Pey mb rin ona baxd görüb anlad m ki, o, mis-
vakdan istifad etm k ist yir. (Ondan): “S misvak g tirimmi?”– dey so-
ru dum. Ba il i ar edib raz bildirdi. M n misvak götürüb (ona ver-
dim,) lakin onun buna gücü çatmad 3. M n: “Onu s nin üçün yum ald m-
?”– dey soru dum. Ba il i ar edib raz bildirdi. M n (misvak n
ucunu) çeyn yib (ona verdim) v o, misvakla di rini sürtdü. (Pey mb rin )
qaba nda bir qab (yaxud bir cam) su var idi. O, ll rini suyun için sal r,
sonra (ya ll rini) üzün sürtüb deyirdi: “L ilah ill llah! H qiq n d ,
ölümün bihu lu u vard r.” Sonra lini qald b: “(Allah m, m ni) uca dostla-
ra (qovu dur)!”– dem ba lad . N hay t, ruhu b nind n ç xd v li ya-
na dü dü. ( l-Buxari, 4449)
: -
»: . .« »: .
[ : ] .« - -
1701. vay t edilir ki, Ai dey rdi: “Pey mb r x st rk n biz onun
na d rman qoyduq, lakin o, (ba il ) biz i ar edib d rman ist diyi-
ni bildirdi. Biz dedik: “(Bu ona gör dir ki,) heç bir x st d rman xo lam r.”
Pey mb r ay ld qdan sonra dedi: “M r m n siz i ar edib a ma
rman qoyma qada an etm dimmi?” Biz dedik: “(El bildik ki,) heç bir
st d rman xo lamad kimi (s n d xo lam rsan).” Pey mb r buyur-
du: “Qoy evin içind olan h r k gözümün qaba nda d rman verilsin.
Yaln z Abbasdan ba qa. Çünki o burada yox idi.” ( l-Buxari, 4458)
»: . : -
[ : ] .«
1702. vay t edilir ki, s demi dir: “(Ölümünd n qabaq) Pey mb rin
ziyy ti a rla ark n o bay lma a ba lad .” Bu vaxt Fatim dedi: “Ya-
q atam, iztirab ç kir!” Pey mb r (özün g ldikd ) buyurdu: “Bu gün-
n sonra m n daha iztirab ç km m!” ( l-Buxari, 4462)
49-cu f sil. Pey mb rin v fat : -

[ : ]. -
1703. Ai demi dir ki, Pey mb r altm üç ya nda v fat etmi dir. ( l-Bu-
xari, 4466)
1 Pey mb r günd lik olaraq h r gec bir zövc sinin yan nda qalard .
3 A lar Pey mb ri el haldan salm ki, h tta çubu u bel çeyn hal qalmam .
hih l-Buxari 682 fsir kitab .
-
65 – T fsir kitab
l-Fatih sur si
: -
1-ci f sil. Kitab açan (sur ) bar deyil nl r
: -
: Z ³ ² ±° ¯ [ : »:
«
ZW V U T [ : « »:
[ : ] .«
1704. vay t edilir ki, bu S id ibn l-Mu lla demi dir: “(Bir d ) m n m s-
cidd namaz q lark n Pey mb r m ni ça rd , lakin m n ona cavab ver-
dim. (Namaz bitirdikd n) sonra dedim: “Ya R sulullah, m n namaz
rd m!” Pey mb r buyurdu: “M r Allah: “Pey mb r sizi, h yat ve-
k eyl ça rd zaman Allah n v Onun Pey mb rinin ça na
cavab verin.”1– dey buyurmay bm ?” Sonra o m dedi: “M scidd n
xmazdan vv l s Quranda olan n tli sur ni öyr m!” (Bir
müdd td n) sonra Pey mb r m nim limd n tutub m scidd n ç xmaq
ist nd dedim: “M r s n dem mi din ki: “M scidd n ç xmazdan vv l
Quranda olan n tli sur ni öyr m?!” O buyurdu: “H md
olsun al ml rin R bbi Allaha...”2 Bu, yaln z m verilmi t krarlanan
yeddi ay v tli Qurand r.3” ( l-Buxari, 4474)

2 “ l-Fatih ” sur si, 2.
3 bc buna “S bul-M sani” deyilir ki, bu da “ l-Fatih ” sur sinin adlar ndan biridir. “ l-Fatih ”
sur sinin ti ondad r ki, bu sur m na bax ndan bütün Quran özünd c m etmi dir.
683
l-B sur si
Z ± ° ¯ ®¬ « [ : -
2-ci f sil.
Qüdr tli v tli Allah n: “...Siz d bunu bildiyiniz halda heç
si Allaha tay tutmay n”1 ay si bar deyil nl r
.« »: : -
»: .« »:
[ : ] .«
1705. vay t edilir ki, Abdullah (ibn M sud) demi dir: “(Bir d ) m n Pey-
mb rd n soru dum ki: “Hans günah Allah yan nda n böyük günah
say r?” Dedi: “S ni yaradan Allaha (ba qa birisini) tay tutma nd r!” M n:
“Do rudan da, bu, böyük günahd r”– dedim, sonra (yen ) soru dum: “B s
sonra hans r?” Dedi: “Övlad n s ninl birg yem k yey yind n qor-
xub onu öldürm k!” M n soru dum: “Sonra hans r?” Dedi: “Qon unun
zövc si il zina etm k!”2 ( l-Buxari, 4477)
Z»º¹ ¸ ¶ µ ´ ³ [ : : -
3-cü f sil.
Uca Allah n: “Biz sizin üstünüz buludla kölg sald q, siz manna
bildirçin endirdik : “Siz ruzi olaraq verdiyimiz pak eyl rd n
yeyin!”– dedik. Onlar Biz deyil, ancaq özl rin zülm etdil r”3 sözü
[ : ] .« »: : -
1706. id ibn Zeyd r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bu,) mannadan
olan kitr dir4, suyu da göz d rmand r.” ( l-Buxari, 4478)
1 “ l-B ” sur si, 22.

2 Dig r isnadla r vay t olunmu bu h disin tamam nda deyilir: “...Uca Allah onun dediyini t sdiq
edib, bu ay ni nazil etdi: “Onlar Allahla yana ba qa m buda yalvarmaz, Allah n haram etdiyi cana
haqs z yer q ymaz v zina etm zl r.” “ l-Furqan” sur si, 68.
3 “ l-B ” sur si, 57.
4 Kitr : b zi a ac v kol bitkil rinin gövd rind n axan yap qanab nz r yar ffaf qat maye.
: -
Z% $# " ![ :
4-cü f sil.
Uca Allah n: “O zaman Biz dedik: –Bu k nd daxil olun v orada
ist diyiniz yerl rd , rahatl qla yeyin, için. Qap dan s cd ed k
daxil olun v : “Bizi ba la!”– deyin ki, sizin günahlar ba la-
yaq”. Biz yax i r gör nl mükafatlar art rar q” sözü
1
Z /. -,+[ : : -
[ : ].
1707. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ srail o ullar na
bel buyrulmu dur: “Qap dan s cd ed k daxil olun v : “Hitt !2”– de-
yin.” Onlar is oraya yanlar üst sürün -sürün daxil oldular v (özl rin
mr edilmi sözü) d yi dirib: “Hint (y ni) sünbülün üstünd ki bu da”–
dedil r.” ( l-Buxari, 4479)
: -
Z - ,+ * ) ( ' & % $ # " [ :
5-ci f sil.
Uca Allah n: “Biz r hans bir ay ni d yi dirir v ya onu
unutdururuqsa, ondan daha yax , v ya ona b nz rini
tiririk. M r bilmirs n ki, Allah h r ey qadirdir?”3 sözü
: -
] Z'&%$#"[ : :
[ :
1708. bn Abbas r vay t edir ki, Öm r demi dir: “Aram zda Quran n gö-
l oxuyan Ubeydir v ( ri tl ba ) n düzgün hökm ver n lidir. Buna
n biz Ubeyin dedikl rin m l qoymuruq. Halbuki Ubey deyir: “M n
Pey mb rd n e itdikl rimd n heç bir eyi gizl tmir m. Çünki Uca Allah
buyurur: “Biz r hans bir ay ni d yi dirir v ya onu unutdururuqsa,...” ( l-
Buxari, 4481)
1 “ l-B ” sur si, 58.

2 “Bizi ba la!” dem kdir.
3 “ l-B ” sur si, 106.
685
: -
Zyxwvuts[ :
6-c f sil.
Uca Allah n: “Onlar dedil r: –Allah Özün övlad götürmü dür!”
Halbuki O, pakd r, müq dd sdir! H qiq n, göyl rd v yerd n
varsa, Ona m xsusdur. H r ey Ona ba yir”1 sözü
»: : -
[ : ] .«
1709. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Uca Allah buyurur:
“Ad m övlad M ni yalanç say r, halbuki, bunu etm onun haqq yoxdur,
habel o, M ni t hqir edir, halbuki buna da onun haqq yoxdur. M ni yalanç
saymas , onu öldürdükd n sonra yenid n yaradaca t kzib etm sidir, M -
ni t hqir etm si is , M övlad isnad etm sidir. Halbuki M n pak v müq d-
m, Özüm zövc v ya övlad götürm kd n uza am!” ( l-Buxari, 4482)
: -
Zº¹¸¶ µ´[ :
7-ci f sil.
Uca Allah n: “Biz müq dd s Evi insanlar üçün ziyar t v min-
amanl q yeri etdik. “ brahimin dayand yeri namazgah edin!” Biz
brahim v smail : “Evimi t vaf ed nl r, etikafa gir nl r, rüku v
cd ed nl r üçün t mizl yin!”– dedik”2 sözü
: : -
:
: :
:
. Z ¢¡ • ~ }| { z yx [ :
[ : ]
1710. s r vay t edir ki, Öm r demi dir: “M nim (dedikl rim) Allah n üç
(ay si il ) eyni g lmi v ya R bbim (nazil ed yi) üç (ay nin m zini) v-
1 “ l-B ” sur si, 116.

2 “ l-B ” sur si, 125.
lc nm agah etmi dir. (Bir d m n Pey mb ): “Ya R sulullah,

lk , brahimin durdu u yeri namazgah ed n!”– dedim (v buna dair
ay 1 nazil oldu). (Yen bir d ): “Ya R sulullah, s nin evin h m xo niy-
tli, h m d pisniyy tli adamlar g lir. B lk möminl rin analar na hicab
geym yi mr ed n?!”– dedim, Allah da hicab ay sini2 nazil etdi. (Bir d )
n Pey mb rin öz zövc rind n b zil rini t nbeh etdiyind n x r
tutdum v onlar n yan na g lib dedim: “Siz ya (özba nal za) son qoya-
caqs z, ya da Allah öz Pey mb rin sizd n daha xeyirlisini n sib ed -
kdir. N hay t, onun zövc rind n birinin yan na g ldim v o m dedi:
“Ey Öm r! B m R sulullah zövc rin özü öyüd-n sih t ver bilmir ki,
n onlara n sih t verirs n?! Uca Allah da (bu ay ni) nazil etdi: r o sizi
bo asa, R bbi sizin ziniz ona sizd n daha yax zövc r – müs lman,
mömin, ita tkar, tövb ed n, ibad t ed n, oruc tutan dul qad nlar v baki-
q zlar ver bil r.”3 ( l-Buxari, 4483)
: -
Z8 7 65 4 3[ :
8-ci f sil.
Uca Allah n: “Deyin: “Biz Allaha, biz nazil olana, brahim ,
smail , shaqa, Yaquba v onun n slin nazil olana, Musa v saya
veril nl , özl rinin R bbi t find n pey mb rl veril nl
iman g tirdik. Biz onlar n aras nda f rq qoymuruq. Biz yaln z Ona
slim olanlar q!”4 sözü
: -
]. Z87 654[ :
[ :
1711. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir zamanlar) Kitab hli Töv-
rat müs lmanlara ibrani dilind oxuyar, sonra da b dilind izah ed rdi-
r. ( slam dini g ldikd n sonra) Pey mb r buyurdu: “Kitab hlin inan-
may n v onlar yalanç da saymay n, lakin deyin: “Biz Allaha, biz nazil
olana, brahim , smail , shaqa, Yaquba v onun n slin nazil olana, Musa-
ya v saya veril nl , özl rinin R bbi t find n pey mb rl veril nl
iman g tirdik.” ( l-Buxari, 4485)
1 “ l-B ” sur si, 125.

4 “ l-B ” sur si, 136.
687
B A @ ? > =<; :[ : : -
ZFE D C
9-cu f sil.
Uca Allah n: “Bel likl , Biz sizi orta bir ümm t etdik ki, siz insan-
lara ahid olas z, pey mb r d siz ahid olsun...”1 sözü
: -
:[ : Z FE D C B [ :
[ : ] .ZFEDCBA@?>=<;
(Allah) Nuhu ça racaq v Nuh: “Buyur, hüzurundayam v mrin münt -
zir m, ey R bbim!”– dey k. Allah dey k: “S n (dini) t bli etdinmi?” O:
“B li!”– dey cavab ver k. Sonra onun qövmün dey k: “O siz (dini)
bli edibmi?” Onlar: “Bizi x rdar ed n bir pey mb r g lm mi dir!”–
dey cavab ver kl r. Allah (Nuha) buyuracaq: “S nin dediyin kim ahid-
lik ed bil r?” Nuh: “Muh mm d v onun ümm ti!” – dey cavab ver k,
bel likl d onlar Allah n elçisi il b rab r Nuhun dini t bli etdiyin ahid-
lik ed kl r. Bu haqda Allah n ay sind bel deyilir: “Bel likl , Biz sizi or-
ta bir ümm t etdik ki, siz insanlara ahid olas z, pey mb r d siz a-
hid olsun.” ( l-Buxari, 4487)
Z Ï ÎÍÌË [ : : -
10-cu f sil.
Uca Allah n: “...ümr ni bitirib h cc q r qada an olunanlardan
istifad ed n k s...” sözü
2
: -
[ : ].
1713. vay t edilir ki, mran ibn Husayn demi dir: “Allah n Kitab nda t -
ttu (h cci) bar sind ay nazil olmu v biz Pey mb rin yan nda ona
l etmi ik. Pey mb r v fat ed k bu ay ni haram buyuran v ya
onu qada an ed n bir ay nazil olmam r. Bu haqda bir adam3 yaln z öz
fikrini söyl mi dir.” ( l-Buxari, 4518)
1 “ l-B ” sur si, 143.

2 “ l-B ” sur si, 196.
3 798-ci h disin qeydl rin bax..
Ze d c ba ` [ : : -
“Sonra insanlar n ax b g ldiyi yerd n siz d g lin”1 sözü
[ : ] Ze d c ba ` [ :
1714. Ai r vay t etmi dir ki, cahiliyy t dövründ hm sil r – qurey lil r v
onlar n dinind olanlar2 – (ziyar t snas nda) Müzd lif , dig r bl r is
fatda dayanard lar. slam dini g ldikd n sonra Allah Öz pey mb rin
mr etdi ki, vv lc fata getsin, sonra Müzd lif dayans n, daha sonra
oradan ç b (Minaya) getsin. Bu haqda Uca Allah n ay sind bel deyilir:
“Sonra insanlar n ax b g ldiyi yerd n siz d g lin.” ( l-Buxari, 4520)
: : -
Z ¸ ¶ µ ´ ³ ²± ° ¯ ® ¬ « ª © [
12-ci f sil. Uca Allah n: “Onlardan: “Ey R bbimiz! Biz h m bu
dünyada, h m d axir td göz l nem tl r ver v bizi Od zab ndan
qoru!”– dey nl ri d vard r”3 sözü
. : : -
[ : ]
1715. s r vay t edir ki, Pey mb r (çox vaxt dua edib) dey rdi: “Ey Alla-
m! Ey R bbimiz! Biz h m bu dünyada, h m d axir td göz l nem tl r
ver v bizi Od zab ndan qoru!” ( l-Buxari, 4522)
Z ¢ ¡• ~ } [ : : -
13-cü f sil. Uca Allah n: “...Bu adamlar h ya edib dil nm dikl rin
gör tan mayan adam onlar varl hesab edir...”4 sözü
: : -
[ : ] .Z¢¡•~}[ :
1 “ l-B ” sur si, 199.

2 Burada Xuza , Amir ibn S a v Kinan q bil ri n rd tutulur.
3 “ l-B ” sur si, 201.
4 “ l-B ” sur si, 273.
689
1716. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “( nsanlar aras nda
zib-dola b) bir-iki loxma v ya bir-iki xurma il kifay tl n adam heç d
yoxsul deyildir.” Yoxsul o adamd r ki, (onun özün b s ed k q r mal
olmaz, v ziyy tinin a r oldu unu heç k bildirm z v buna gör d ona
verilm z, özü d ) h ya edib insanlardan heç bir ey ist z. st yir-
sinizs , Allah n bu ay sini oxuyun: “...Bu adamlar h ya edib dil nm dikl ri-
gör tan mayan adam onlar varl hesab edir...” ( l-Buxari, 4539)
Ali- mran sur si
: -
Zt
s r
q p
on m l[ :
14-cü f sil.
Uca Allah n: “O Kitab n bir qismi m nas ayd n ay rdir ki,
bunlar da Kitab n anas r. Dig rl ri is m nas ayd n olmayan
ay rdir...”1 sözü
p
on m l k ji hg[: : -
©
¨§¦ ¥ ¤£
¢ ¡•~ }| {
z yxw
v u
t
s r
q
: Z» º ¹̧
¶ µ́
³ ²± °
¯ ® ¬«ª
[ : ].
1717. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r bu ay ni oxudu: “Kitab
nazil ed n Odur. O Kitab n bir qismi m nas ayd n ay rdir ki, bun-
lar da Kitab n anas r. Dig rl ri is m nas ayd n olmayan ay rdir. Q lb-
rind yrilik olanlar fitn -f sad tör tm k v ist dikl ri kimi yozmaq
qs dil m nas ayd n olmayan n ard nca dü rl r. Onun yozumunu is
Allahdan ba qa heç k s bilm z. Elmd qüvv tli olanlar is dey rl r: “Biz
onlara iman g tirdik, ham bizim R bbimizd ndir”. Bunu is ancaq a l
sahibl ri d rk ed rl r.” Ai demi dir: “Pey mb r (m ) dedi:
r m nas ayd n olmayan (ay rin) ard nca dü nl ri görs n, (bil ki,)
bunlar Allah n (ay ) adland rd kims rdir, onlardan uzaq ol!” ( l-Bu-
xari, 4547)

: : -
Z Ì Ë Ê É ÈÇ Æ Å Ä Ã ÂÁ À ¿ [
15-ci f sil.
Uca Allah n: “H qiq n d , Allah il olan hdl rini v andlar
ucuz qiym satan k sl r üçün axir td heç bir pay yoxdur”1 sözü
-
:
ZÃÂÁÀ ¿[ :
[ : ].
1718. bn bu Muleyk r vay t etmi dir ki, (bir d ) iki qad n bir evd (v ya bir
otaqda) biz il d rid n çar q tikirdil r. Bu vaxt onlardan biri lin biz batm
halda bay ra ç xd v bizi o biri qad n onun lin bat rd iddia etdi.
(Mübahis ni h ll etm k üçün) ibn Abbasa müraci t edildikd ibn Abbas
dedi: “Pey mb r demi dir: “ r insanlara onlar n iddia etdikl r ( eyl r)
verils ydi, dig rl rinin qan v mal m nims nilmi olard . ttiham edil n o
qad na Allah xat rlad n v bu ay ni ona oxuyun: “ qiq n d , Allah il
olan hdl rini v andlar ucuz qiym satan k sl r üçün axir td
heç bir pay yoxdur...” Qad na bunu xat rlatd lar, o da etiraz etdi.
(H disi dan an ravi) demi dir: “ bn Abbas dedi: “Pey mb r bu-
yurmu dur: “ ttiham edil n xs and içm lidir.2” ( l-Buxari, 4552)
Z Ñ ÐÏ Î Í Ì [ : : -
16-c f sil. Uca Allah n:
“Camaat siz qar ordu toplay bd r, onlardan qorxun!”3 sözü
ZØ×ÖÕ[ : -
ZØ × ÖÕÔ ÓÒ Ñ Ð ÏÎ Í Ì [ :
[ : ]

2 Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim bir müs lman mal ndan
hrum etm k üçün and içs , Allah n hüzurunda oldu u zaman Allah n ona q bi tutar”. Uca Allah bu
ay ni nazil etdi: “H qiq n d , Allah il olan hdl rini v andlar ucuz qiym satan k sl r üçün
axir td heç bir pay yoxdur.” Bu d md s ibn Qeys g lib dedi: “ bu Abdur-R hman siz r vay t
etdiyi bu hadis m aiddir, bu ay m gör nazil olmu dur. Bel ki, mim o lunun torpaq sah sind
m xsus bir su quyusu var idi. (Aram zda mübahis dü dükd ) Pey mb r m : “ ahidl rini
tir!”– dedi. M n: “ ahidim yoxdur”– dedim. Pey mb r mim o lundan and içm yi t b etdikd ,
n dedim: “Ya R sulullah, onun üçün heç bir t favütü yoxdur. O, and iç bil r.” Onda Pey mb r
dedi: “Kim bir müs lman mal ndan m hrum etm k üçün and içs , Allah n hüzurunda oldu u zaman
Allah n ona q bi tutar.” Uca Allah da onun dedikl rini t sdiq etm k üçün bu ay ni nazil etdi.” (S hih l-
Buxari, 4250)
691
1719. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Allah biz yet r. O n göz l
Qoruyand r!”– sözl rini brahim oda at ld zaman demi dir. Bu sözü
mçinin Pey mb r (v onun s hab ri) demi r. (O zaman ki): “ zi
adamlar onlara: “Camaat siz qar ordu toplay bd r, onlardan qorxun!”–
dedil r. Bu, onlar n iman daha da art rd v onlar: “Allah biz yet r. O
göz l Qoruyand r!”– dedil r.” ( l-Buxari, 4563)
: : -
Z½¼»º¹¸¶µ´³²±°[
17-ci f sil. Uca Allah n: “Sizd n vv l Kitab veril nl rd n v
mü rikl rd n bir çox ziyy tverici sözl r e id ksiniz”1 sözü
¹ ¸ ¶ µ ´³ ² ± ° [ :
gf edcb a`_^ [ : Z ¼»º
. Zlkjih
[ : ].
1720. Usam ibn Zeydd n r vay t edilmi dir ki, h B dr döyü ünd n vv l
Pey mb r üstün F kd haz rlanm palan qoyulmu uzunqula na
minib, Usam ni d t rkin al b B ni Haris ibn X zr c q bil sind ki S d ibn
Ubad ni ziyar t etdi. Yolda Pey mb r Abdullah ibn Ubey ibn S lulun
oldu u bir m clisin yan ndan keçdi. O vaxt Abdullah ibn Ubey ibn S lul h -

slam q bul etm mi di. Bu m clisd h m müs lmanlar, h m Allaha rik

qo an bütp stl r, h m d y hudil r i tirak edirdil r. Abdulla ibn R vaha
da h min m clisd idi. Uzunqula n qald rd tozanaq, m clisi bürüdükd
Abdullah ibn Ubey ibn S lul bürünc yi il burnunu tutub: “Bizi tozlama-
n!”– dedi. Pey mb r onlara salam verib dayand , sonra (uzunqulaq-
dan) dü üb onlar Allah n (dinin ) d t etdi v onlara Quran oxudu. Ab-
dullah ibn Ubey ibn S lul dedi: “Ay adam, r s nin dedikl rin do rudur-
sa, dem k, bundan göz l ey yoxdur. Ancaq m clisimizd bel eyl rl biz
ziyy t verm , get otur yerind v bel eyl ri s nin yan na g n adamlara
dan .” Bu vaxt Abdulla ibn R vaha dedi: “Fikir verm , ey Allah n R sulu,
n m clisl rimizd biz Qurandan dan , biz onu (dinl yi çox) sevirik.”
(Bu vaxt ara qar ) müs lmanlar, mü rikl r v y hudil r bir-biril rin na-
layiq sözl r söyl ba lad lar v i o yer g lib çatd ki, onlar az qala vu-
ru acaqd lar. Pey mb r onlar sakitl dirm ba lad . Haçandan-haçana
onlar sakitl dil r. Bundan sonra Pey mb r uzunqula na minib yoluna
davam etdi. N hay t, g lib S d ibn Ubad nin (evin ) daxil oldu v dedi:
“Ey S d, s n bu Hubab n n dediyini e itm dinmi? O, bel -bel dedi.” (Pey-
mb r bu Hubab dey nd ) Abdullah ibn Ubey ibn S lulu q sd edirdi.
d ibn Ubad dedi: “Ey Allah n elçisi, onu fv et, onun t qsirind n keç.
Kitab s nazil ed n Allaha and olsun ki, Allah s ni, s nazil etdiyi haqq il
gönd rdi. Halbuki (bir az vv l) bu rin1 halisi (Abdullah ibn Ubeyin)
yan na gedib onun ba na mmam qoyma a raz q vermi dil r2. Allah
b etdiyi haqq say sind bu i i alt-üst etdikd is , (Abdullah n) buna
pax ll tutdu. El bu da onu gördüyün bel bir i i tutma a vadar etdi.” Be-
likl , Pey mb r onu ba lad . Pey mb r v onun shab ri Alla-
n mr etdiyi kimi mü rikl ri v Kitab hlini fv ed r v (özl rin veril n)
ziyy tl s bir ed rdil r. Qüdr tli v tli Allah buyurur: “Siz hök-
n mal z v can zla s naqdan keçiril ksiniz. Sizd n vv l Kitab
veril nl rd n v mü rikl rd n bir çox ziyy tverici sözl r e id ksiniz.
r s bir edib Allahdan qorxsan z, bilin ki, bu, zmkarl q b ed n
ll rd ndir.” H mçinin, Allah buyurur: “Kitab hlind n bir çoxu h qi-
ti bildikd n sonra da, pax ll qlar üzünd n sizi, siz iman g tirdikd n
sonra kafirliy qaytarmaq ist rl r. Allah Öz mri il g linc q r on-
lar ba lay n v onlara ba qo may n! H qiq n, Allah h r ey qadir-
dir”3. Pey mb r Allah n (kafirl ri) ba lama a dair mrini oldu u kimi
yozurdu4. N hay t, Allah (Öz pey mb rin ) onlarla vuru ma a izn
verdi. B dr döyü ünd Pey mb r Qurey in adl -sanl kafirl rini öldür-
dükd Abdullah ibn Ubey ibn S lul, habel onun yan ndak mü rikl r v
bütp stl r: “Bu i qar al nmazd r5. Hayd R sulullaha bey t edin!”–
dedil r v slam q bul etdil r. ” ( l-Buxari, 4566)
6
1 Burada M din ri q sd edilir.

2 Y ni onu ba seçm k ist yirdil r.
3 “ l-B ” sur si, 109.
4 Y ni onlar n t qsirl rind n keçirdi.
5 Y ni slam dininin yay lmas n qar heç k s ala bilm z. [H qiq n d , bu din yay b, yay r v
yay lacaq da. Uca Allah buyurur: “Onlar a zlar il Allah n nurunu söndürm k ist yirl r. Allah is
buna yol verm z, kafirl rin xo una g lm d , O, Öz nurunu tamamlayar.” “ t-Tovb ” sur si, 32.]
6 Abdullah ibn Ubey ibn S lul ba da olmaqla münafiql r yaln z zahir n müs lman oldular.
693
Z= < ; :9 8 [ : : -
18-ci f sil.
Uca Allah n: “Tör tdikl ri ll rd n f hl n v etm dikl ri
gör t rif olunma xo layan kims rin zabdan qurtula-
caqlar sla güman etm ...”1 sözü
-
Z C B A@ ? > = < ; : 98 [ :
[ : ].
1721. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb rin dövründ Pey mb r
döyü ç xd qda münafiql rd n b zil ri ondan ayr lar v döyü getm yib
Pey mb müxalif olduqlar na sevin rdil r. Pey mb r döyü n
qay td qda is özl rin b ra t qazand rmaq üçün b han r g tir r v and
iç rdil r. Üst lik, görm dikl ri i gör t rif olunma sev rdil r. (El
buna gör d ) bu ay nazil oldu: “Tör tdikl ri ll rd n f hl n v et-
dikl ri i gör t rif olunma xo layan kims rin zabdan qurtula-
caqlar sla güman etm . Onlara ac -a bir zab haz rlanm r.”
l-Buxari, 4567)
: -
Z '&% $#"! [ :
[ : ]. ZCBA@?>=<;[
1722. lq ibn V qqas r vay t edir ki, bir d M rvan ibn H m qap da duran
göz tçil rd n birin : “Ey Rafi, get, ibn Abbasdan soru ki, tör tdikl ri l-
rd n f hl n v etm dikl ri i gör t rif olunma xo layan h r bir
zab veril kmi?” bn Abbas dedi: “Bu ay nin siz n aidiyy ti var
ki?! buras ndad r ki, Pey mb r bir d st y hudini ça b onlardan bir
bar sind soru duqda, onlar h qiq ti gizl dib, ona ba qa cavab ver-
dil r. Onlar bel cavab verm kl t rif olunmaq ist dil r, h m d h qiq ti giz-
tdikl rin gör sevindil r.” Sonra ibn Abbas bu ay ri oxudu: “O zaman
Allah Kitab veril nl rl hd ba lay b: “Siz o Kitab mütl q insanlara ay-
nla racaqs z v onu gizl tm ksiniz!”– dey buyurdu. Onlar is
bu hdi qulaqard na vurub, onu ucuz qiym satd lar. Onlar n bu alveri
nec d pisdir! Tör tdikl ri ll rd n f hl n v etm dikl ri i
gör t rif olunma xo layan kims rin zabdan qurtulacaqlar sla gü-
man etm . Onlara ac -a bir zab haz rlanm r.”2 ( l-Buxari, 4568)

2 “Ali- mran” sur si, 187-188.
n-Nisa sur si
Z Y XW V U T [ : : -
19-cu f sil. Uca Allah n: “Yetim q zlara qar dal tli olma-
yaca zdan qorxursunuzsa,...”1 sözü
: Z Y X W V UT [ : -
: Z¥¤£¢[ :
Z ¼»º[ :
[ : ].
1723. vay t edilir ki, Urva ibn Zubeyr Ai n Uca Allah n: “Yetim q zlara
qar dal tli olmayaca zdan qorxursunuzsa,...” ay si bar sind soru du.
Ai dedi: “Bac o lu, bu (ay b hs edil n) yetim q z hamisinin himay si
alt ndad r v hamisi onun mal na rikdir. Özü d q n h m mal na, h m d
özün gözü dü üb. Hamisi onunla evl nm k ist yir, lakin onun mehrini in-
safla, (evl nm k ist n) kims nin (ald ) q za verdiyi kimi mehr verm kd n
boyun qaç r. Bel rin yetim q zlarla evl nm k qada an edilmi dir. Ancaq
(mehr xüsusunda) dal tl h t ed k v bu q zlara ad n qad nlara ve-
ril n mehrin n yax ver k onlarla evl bil rl r. ks t qdird onlara
bu q zlardan ba qa xo lar na g n (halal) qad nlarla evl nm k mr olunur.”
Urva r vay t edir ki, Ai demi dir: “Bu ay n sonra insanlar Pey m-
rd n qad nlar bar sind f tva ist dil r v Allah (bu ay ni) nazil etdi:
“S nd n qad nlar bar sind hökm verm yini ist yirl r...”2 Ai (davam
edib) dedi: “Bu ay nin davam nda: “evl nm k ist diyiniz” sözü, birinizin,
himay si alt nda olan, mal az olub özü d çox göz l olmayan yetim q zla
evl nm k ist yi olmad m nas verir. Odur ki, (ki il ) himay rind
olan yetim q zlar n mal na v göz lliyin gör onlarla evl nm k qada an
edilmi dir. Çünki r bu q zlar n mal az olsayd , özl ri d göz l olmasay-
1“ n-Nisa” sur si, 3.

2“ n-Nisa” sur si, 127. Ay nin tamam : “...De: “Onlar bar sind v mçinin Kitabda siz oxunan
ay rd özl rin mü yy n edilmi miras verm k evl nm k ist diyiniz yetim q zlar, z if u aqlar
yetiml rl dal tl r ftar etm yiniz haqq nda hökmü siz Allah verir. Siz n yax q edirsinizs ,
übh siz ki, Allah onu bilir.”
695
lar, (bu himay darlar) onlarla evl nm zdil r. Ancaq (mehr xüsusunda)
dal tl h t ets r (onlarla) evl bil rl r.” ( l-Buxari, 4574)
Zgf e d c [ : : -
20-ci f sil. Uca Allah n: “Allah övladlar z haqq nda siz bel
tövsiy edir...”1 sözü
: -
c[ : :
[ : ] . Zgfed
bu B kr m ba ç km k üçün piyada B ni S q bil sin g ldil r.
Pey mb r m ni (hals z v ) heç n yi d rk etm diyim bir halda görüb (ev
hlind n) su g tirm yi t b etdi. O, d st maz ald qdan v o sudan m nin
üzüm s pdikd n sonra m n ay ld m v (ondan): “Mal nec bölü dü-
rüm, ya R sulullah?”– dey soru dum. Allah da (bu ay ni) nazil etdi: “Allah
övladlar z haqq nda siz bel tövsiy edir...” ( l-Buxari, 4577)
: -
Z L K J I HG F [ :
“H qiq n, Allah z rr q r d olsa zülm etm z.”2 sözü
1 “ n-Nisa” sur si, 11. Ay nin tamam : “...ki iy , iki qad n pay q r pay dü ür. r övladlar n
ham ikid n art q sayda qad nd rlarsa, fat ed nin qoyub getdiyi mal n üçd iki hiss si onlara çat r.
r t kc bir qad nd rsa, miras n yar ona çat r. r öl nin övlad varsa, onun valideynl rinin h r
birin qoyub getdiyi mal n alt da bir hiss si çat r. r onun övlad yoxdursa, varisi d ancaq vali-
deynl ridirs , onun anas na miras n üçd bir hiss si dü ür. r öl nin qarda lar ya bac lar
varsa, onun anas na miras n alt da bir hiss si dü ür. Bu bölgü öl nin v siyy ti yerin yetirildikd n v
ya borcu öd nildikd n sonra apar r. Valideynl rinizd n v övladlar zdan hans n fayda bax -
ndan siz daha yax n oldu unu siz bilmirsiniz. Bunlar Allah t find n buyurulmu f rz ll rdir.
qiq n, Allah Bil ndir, Müdrikdir.”
[ : ].
1725. bu S id l-Xudri r vay t etmi dir ki, Pey mb rin dövründ bir d st
adam Pey mb dedi: “Ya R sulullah, Qiyam t günü R bbimizi gör bi-
yikmi?” Pey mb r dedi: “B li, m r siz günortaüstü, gün i n
qaba bulud örtm diyi bir vaxtda gün i görm yiniz n mane olur-
mu?” Onlar: “Xeyr!”– dedil r. (Pey mb r ) soru du: “M r siz on dör-
düncü gec , ay i n qaba bulud örtm diyi bir vaxtda ay görm yi-
niz n mane olurmu?” Onlar: “Xeyr!”– dedil r. Pey mb r buyurdu:
“Bu ikisini görm siz heç bir ey mane olmad kimi, qüdr tli v -
tli Allah da Qiyam t günü bel , gör ksiniz. Qiyam t günü yeti diyi
zaman carç s sl yib dey k: “H r bir ümm t n ibad t edirdis , qoy
onun ard nca getsin!” Bundan sonra Allahdan qeyrisin – bütl v dikin
qoyulmu da lara ibad t ed n el bir kims qalmayacaq ki, C nn m odu-
na dü sin. Ax rda is ancaq Allaha ibad t ed nl r, – xeyirxah, yaxud gü-
nahkar adamlar, – habel Kitab hlind n (pey mb rl rin sadiq qalm
kims r) qalacaqd r. (O vaxt) y hudil ri ça b onlardan soru acaqlar ki:
“Siz n ibad t edirdiniz?” Onlar dey kl r: “Biz Allah n o lu Üzeyir
ibad t edirdik.” Onlara deyil k: “Yalan dan rs z, Allah Özün n zöv-
, n d övlad götürmü dür. (Bir deyin gör k) siz n ist yirsiniz?” Onlar
dey kl r: “Susam q, ey R bbimiz, biz su ver.” (Onda onlara C nn m)
göst ril k (v deyil k): “(Bundan) içm k ist mirsinizmi?” Onlar il ma
nz r, alovlanan at in (k nar na) toplanacaq v C nn dü kl r.
Sonra xristianlar ça b onlardan soru acaqlar ki: “Siz n ibad t edirdi-
niz?” Onlar dey kl r: “Biz Allah n o lu M sih 1 ibad t edirdik.” Onlara
deyil k: “Yalan dan rs z, Allah Özün n zövc , n d övlad götür-
mü dür.” Sonra onlardan: “Siz n ist yirsiniz?”– dey soru ulacaq v bel -
likl d , vv lkil rin ba na g nl r onlar n da ba na g kdir. N hay t,
ancaq Allaha ibad t ed n kims r – xeyirxah, yaxud günahkar adamlar qal-
qda, al ml rin R bbi onlar n yan na bildikl ri n yax n sur td 2 g k.
Sonra onlara deyil k: “N gözl yirsiniz?! Qoy h r bir ümm t ibad t etdiyi
(m budun) ard nca getsin!” Onlar dey kl r: “Biz dünyada ik n insanlara
ehtiyac z ola-ola onlardan ayr ld q, sla onlarla birlikd olmad q. ndi is
biz ibad t etdiyimiz R bbimizi gözl yirik.” Onda Allah buyuracaq: “M n si-
zin R bbiniz m!” Onlar iki v ya üç d : “Biz heç n yi Allaha rik qo mu-
ruq!”- dey kl r.” ( l-Buxari, 4581)
Burada M ry m o lu sa
1 n rd tutulur.
2Y ni Allah n isim v sif tl rin dair Quran v sünn varid olan d lill rd n bildikl ri v sfl
uy un sur td g k.
697
: : -
Zba `_^ ] \ [ Z Y XW [
“Biz h r ümm td n bir ahid g tir yimiz v s ni d onlara ahid
tir yimiz zaman onlar n hal nec olacaq?”1 sözü
: : : : -
] \ [ Z Y X W[ :
[ : ]. : Zba`_^
1726. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
buyurdu ki: “M Quran oxu!” Dedim: “(Ya R sulullah! Quran) s
nazil oldu u halda, onu s m nmi oxuyaca am?” Pey mb r dedi: “B li,
n onu ba qas ndan dinl yi xo lay ram.” M n ona “ n-Nisa” sur sini oxu-
ma a ba lad m. N hay t, (sur nin): “Biz h r ümm td n bir ahid g tir -
yimiz v s ni d onlara ahid g tir yimiz zaman onlar n hal nec ola-
caq?” ay sin çatd qda, Pey mb r : “Dayan!”– dedi. M n (ba qald r-
qda) Pey mb rin gözl rinin ya la doldu unu gördüm” ( l-Buxari, 4582)
: : -
ZU T S R Q P [
23-cü f sil. Uca Allah n:
“M kl r özl rin zülm ed nl rin canlar alark n...”2 sözü
-
SR QP[ :
[ : ]. ZU T
1727. bn Abbas r vay t etmi dir ki, (bir vaxt M kk ya ayan) müs lmanlar
cburiyy t qar nda mü rikl qo ulub onlar n say art r (v onlarla
birg Pey mb qar ) döyü ürdül r. (Döyü snas nda müs lmanlar t -
find n) oxla v ya q ncla vurulub öldürüldükd Allah bu ay ni nazil et-
di: “M kl r özl rin zülm ed nl rin canlar alark n onlara: “Siz n
halda idiniz?”– dey kl r. Onlar: “Biz yer üzünd z if insanlar idik!”–
dey kl r. kl r d onlara: “M r Allah n torpa o q r geni de-

2 “ n-Nisa” sur si, 97. Ay nin tamam : “...onlara: “Siz n halda idiniz?”– dey kl r. Onlar: “Biz yer
üzünd z if insanlar idik!”– dey kl r. kl r d onlara: “M r Allah n torpa o q r geni
deyildimi ki, siz orada hicr t ed ydiniz?”– dey kl r. Onlar n s nacaqlar yer C nn mdir. Ora n
pis dönü yeridir.”
yildimi ki, siz orada hicr t ed ydiniz?”– dey kl r. Onlar n s nacaqlar

yer C nn mdir. Ora n pis dönü yeridir.” ( l-Buxari, 4596)
: : -
Z 987 6 [ Z (' & % $ # " [
“Biz Nuha v ondan sonrak pey mb rl v hy etdiyimiz kimi
d v hy etdik. Biz brahim , smail , shaqa, Yaquba v onun
slin , saya, yyuba, Yunusa, Haruna v Süleymana da v hy
etdik. Davuda da Z buru verdik.”1 sözü
[ : ]. : -
1728. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim: “M n Yu-
nus ibn M ttadan daha üstün m”– des , yalan dan olar.” ( l-Buxari, 4604)
l-Maid sur si
: : -
Z R Q P O NM L K J [
25-ci f sil. Uca Allah n: “Ey R sul! R bbind n s nazil edil ni
bli et!”2 sözü
: : -
[ : ]. ZRQPONMLKJ[
1729. vay t edilir ki, (bir d ) Ai (Urva ibn Zubeyr ) demi dir: “Kim s -
des ki, Muh mm d Allah n ona nazil etdiyi (v hyd n) n yi is gizl t-
mi dir, yalan dan olar. (Çünki) Allah buyurur: “Ey R sul! R bbind n
nazil edil ni t bli et! r bel etm n, Onun göst ri ini –
tap rd elçilik v zif sini yerin yetirmi olmazsan. Allah s ni insanlar-
dan qoruyar. übh siz ki, Allah kafir tayfan do ru yola yön ltm z.” l-
Buxari, 4612)

699
: : -
Z ji hgf e d c b a [
“Ey iman g tir nl r! Allah n siz halal buyurdu u t miz ruzil ri
haram etm yin...”1 sözü
: -
] .Z j i h g f e d c b a [ :
[ :
1730. vay t edilir ki, Abdullah (ibn M sud) demi dir: “Biz Pey mb rl
birlikd döyü rd i tirak ed rk n yan zda qad n olmurdu. (Bir d ) biz
(ona) dedik: “Özümüzü axtalayaqm ?” O bunu biz qada an etdi v bundan
sonra qad na (mehr olaraq) paltar (v ya ba qa bir ey verib) onunla (mü-
qq ti) nikaha girm 2 rüsx t verdi, sonra da bu ay ni oxudu: “Ey iman
tir nl r! Allah n siz halal buyurdu u t miz ruzil ri haram etm yin...”
l-Buxari, 4615)
: : -
Z ,+ * )( ' & %$# "! [
“Ey iman g tir nl r! übh siz ki, s rxo edici içki d , qumar da,
tap nmaq m qs dil dik qoyulmu da lar da, fal oxlar da eytan
lind n olan murdar eyl rdir...”3 sözü
[ : ].
1731. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(O vaxtlar) bizim “f dix” ad-
land rd z (xurma rab ndan ba qa) bir rab z yox idi. (Bir d ) m n
bu T lh , filank v filank rab paylayark n bird n ( shab rd n)
biri g lib dedi: “Siz x r çat bm ?” Onlar soru dular: “N olub ki?” O de-
1 “ l-Maid ” sur si, 87. Ay nin tamam : “...v h ddi a may n. H qiq n, Allah h ddi a anlar
sevmir.”
3 “ l-Maid ” sur si, 90. Ay nin tamam : “...Bunlardan ç kinin ki, b lk nicat tapas z”.
di: “ rab haram buyruldu!” (Bunu e id nd ) onlar m dedil r: “Apar bu

bardaqlardak ( rab ) çöl tök, ey s!”
Onlar bu adam n g tirdiyi x rd n sonra içkinin (niy haram buyrul-
mas ) bar soru mad lar v bunu heç ara rmad lar da.” ( l-Buxari, 4617)
: : -
Z© ¨§ ¦ ¥ ¤ £ ¢[
“Ey iman g tir nl r! Siz agah olunca, xo unuza g lm k eyl r
bar sind soru may n.”1 sözü
: -
[ : ] .Z©¨§¦¥¤£¢[ :
1732. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: (Bir d ) Pey mb r el bir
xütb verdi ki, bu vaxta q r bel sini e itm mi dim. O buyurdu: “ rm n
bildiyimi siz bils ydiniz, az gülüb çox a layard z!” Bu vaxt shab r üzl -
rini tutub inilti il a lama a ba lad lar. Bu vaxt bir n r Pey mb rd n
soru du: “M nim atam kimdir?” Pey mb r : “Filank sdir”– dedi v bu
ay nazil oldu: “Ey iman g tir nl r! Siz agah olunca, xo unuza g lm -
k eyl r bar sind soru may n...” ( l-Buxari, 4621)
: -
Z©¨§¦¥¤£¢¡•~[ :
[ : ].
1733. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Vaxt il ) b zi (nan cibl r) is-
tehza il Pey mb suallar ver rdil r. Kimisi: “M nim atam kimdir?”,
kimisi d d sini soraqlayaraq: “D m haradad r?”– deyirdi. Allah onlar
bar bu ay ni nazil etdi: “Ey iman g tir nl r! Siz agah olunca, xo unuza
lm k eyl r bar sind soru may n...” ( l-Buxari, 4622)
1 “ l-Maid ” sur si, 101. Ay nin tamam : “... r Quran nazil edildiyi zaman onlar haqq nda soru -
san z, siz ayd n olar. Allah bunlar – indiy q r verdiyiniz bu cür suallar fv etdi. Allah Ba layan-
r, R hmlidir.”
701
l- nam sur si
Z ¡ • ~ }| { z y xw [ : : -
29-cu f sil. Uca Allah n:
“De: “Allah ba n üstünd n v ya ayaqlar n alt ndan siz
zab gönd rm , ya da sizi qar ql a sal b d st -d st etm v
biriniz dig rinin gücünü dadd rma a qadirdir”1– sözü
Z¡ • ~}| { zyx w [ : : -
Z®¬« ª©¨§¦[ : Z¥¤£¢[ : :
[ : ]. :
1734. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Bu ay : “De: “Allah ba n üstünd n
siz zab gönd rm qadirdir...” nazil olduqda Pey mb r dedi: “(Alla-
m,) S nin Üzün s ram!” (Allah buyurdu): “...v ya ayaqlar n al-
ndan...” Pey mb r dedi: “(Allah m,) S nin Üzün s ram!” (Allah
buyurdu): “...ya da sizi qar ql a sal b d st -d st etm v biriniz di-
rinin gücünü dadd rma a qadirdir”. Pey mb r dedi: “Bu bir az yün-
güldür”. ( l-Buxari, 4628)
ZÅÄÃÂÁÀ¿¾[ : : -
30-cu f sil. Uca Allah n: “Bunlar Allah n do ru yola yön ltdiyi
sl rdir. S n d onlar n haqq yoluna yön l”2– sözü
Z BA @ ? > [ : : Z ![ : -
[ : ]. : ZÅÄÃ[
1735. vay t edilir ki, bn Abbasdan soru dular: “Sad” sur sind s cd (q l-
maq mr edil n ay ) varm ?” bn Abbas : “B li!”- dedi v bu ay ri oxu-
du: “Biz ona shaq v Yaqubu b etdik. H r ikisini do ru yola yön ltdik.
Bundan vv l Nuhu da do ru yola yön ltmi dik. Onun n slind n olan
Davudu, Süleyman , yyubu, Yusufu, Musan v Harunu da. Biz yax
l sahibl rini bel mükafatland q. Z riyyan , Y hyan , san v l-
1“ l- nam” sur si, 65. Ay nin tamam : “....Gör ay rimizi nec izah edirik ki, b lk ba a dü sünl r.”
2 “ l- nam” sur si, 90. Ay nin tamam : “De: “M n bunun zin sizd n heç bir mükafat ist mi-
m. Bu Kitab al ml r üçün yaln z bir xat rlatmad r.”
yas da. Ham lisalehl rd n idil r. smaili, ly ni, Yunusu v Lutu

da. Ham al ml rd n üstün etdik. Onlar n atalar ndan, n sill rind n
qarda lar ndan b zil rini d . Onlar seçdik v düz yola yön ltdik. Bu,
Allah n hiday tidir. Bununla O, qullar ndan ist diyi xsi do ru yola
yön ldir. r Ona rik qo sayd lar, lb tt , etdikl ri ll r puç olard .
Bunlar, Kitab, hikm t v pey mb rlik verdiyimiz k sl rdir. r kafirl r
ay ri inkar ets r, Biz onlar inkar etm n bir qövm h val ed rik.
Bunlar Allah n do ru yola yön ltdiyi k sl rdir. S n d onlar n haqq yolu-
na yön l...”1 l-Buxari, 4632)
ZÆÅÄ Ã Â Á À ¿ ¾ [ : : -
31-ci f sil. Uca Allah n: “...Murdar ll rin a kar na da, gizlisin
yax nla may n...”2 sözü
: -
[ : ].
1736. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Allahdan daha qeyr tli
bir kims yoxdur. El buna gör d O, murdar ll rin a kar da, gizlisi-
ni d haram buyurmu dur. Bir d ki, Allah üçün t rif olunmaqdan daha ziz
bir ey yoxdur. Odur ki, O, Özünü t rifl yir.” ( l-Buxari, 4634)
l- raf sur si
ZK JI H G F E [ : : -
32-ci f sil.
Uca Allah n: “S n ba lama yolunu tut, yax i görm yi mr et v
cahill rd n üz dönd r”3– sözü
[ : ]. : -
1737. vay t edilir ki, Abdullah ibn Zubeyr demi dir: “Allah Öz pey mb ri-
insani xlaq iç risind n ba lanma yolunu tutma mr etmi dir.” ( l-
Buxari, 4644)
1 “ l- nam” sur si, 84-90.

2 “ l- nam” sur si, 151.
3 “ l- raf” sur si, 199.
703
l- nfal sur si
Z¯®¬ «ª ©¨§¦ ¥ [ : : -
33-cü f sil.
Uca Allah n: “Fitn aradan qalxana q r v din tamamil yaln z
Allaha h sr edil k onlarla vuru un!”1 sözü
: : -
[ : ].
1738. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm rd n soru dular: “Döyü olan fit-
bar n dey bil rs n?” bn Öm r dedi: “S n heç fitn nin n oldu unu
bilirs n?! Muh mm d fitn ni aradan qald rmaq üçün mü rikl rin üstün
gedib onlarla vuru ard . Daha sizin kimi hakimiyy t u runda vuru mazd .”
l-Buxari, 4651)
( )
t-Tovb 2 sur si
Z Y XW [ : : -
34-cü f sil.
Uca Allah n: “Dig rl ri is günahlar etiraf etdil r...”3 sözü
: : -
[ : ].
1739. mura ibn Cund b r vay t edir ki, Pey mb r biz demi dir: “Bu gec
iki n r yan ma g lib m ni (binalar ) q l v gümü k rpicl rd n tikilmi

2 “ l-B ra ” sur si.
3 “ t-Tovb ” sur si, 102. Ay nin tamam : “Onlar yax bir ll ba qa bir pis li qar rd lar.
Ola bilsin ki, Allah onlar n tövb rini q bul etsin. H qiq n, Allah Ba layand r, R hmlidir”
apard lar. Orada bizi b nl rinin yar gördüyün n göz l kild ,

o biri yar is gördüyün n eyb r kild olan insanlar qar lad . O iki n -
r onlara: “Gedin, o çaya girin!”– dedil r. Onlar gedib çaya girdil r, sonra
bizim yan za qay td lar. Bel likl , bu insanlar n eyb rliyi yox oldu v
onlar n göz l sur ti ald lar.” O iki n r m dedi: “Bu, dn c nn tidir,
bura da s nin ( di) qalaca n yerdir. O ki qald yar göz l, yar eyb r
adamlara, onlar yax i ri pis ll rl qar ranlar idi. (Lakin) Allah on-
lar ba lad .” ( l-Buxari, 4674)
Hud sur si
Z? > = < [ : : -
35-cü f sil. Uca Allah n: “... i su üz rind ik n...”1 sözü
: : -
[ : ].
1740. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qüdr tli v tli
Allah buyurur: “(Mal ndan M nim yolumda) x rcl , M n d s x rcl -
m.”
Pey mb r demi dir: “Allah n li doludur. (Bu nem tl rin) s r-ax-
am ard -aras k silm n x rcl nm si Onun lini bo qoya bilm z.” H m-
çinin demi dir: “M r Allah n göyü v yeri yaratd günd n b ri n q r
rcl diyini görmürsünüz?! Bu Onun lind kil rin azalmas na (z rr q r)
sir göst rm mi dir. O zaman Onun i suyun üz rind idi, lind d t -
zi var idi. O, (bu t zini) a endirir v yuxar qald rd .” ( l-Buxari, 4684)
Z e dc b a ` _ ^ ] [ : : -
36-c f sil. Uca Allah n: “R bbin, haqs zl q ed n m ml tl ri
yaxalad zaman bel yaxalay r...”2– sözü
: : -
[ : ] . Zihgfedcba`_^][
1 “Hud” sur si, 7. Ay nin tamam : “...göyl ri v yeri alt günd yaradan Odur. r s n: “Siz öl n-
n sonra diril ksiniz!”– des n, kafir olanlar: “Bu, aç q-ayd n bir sehrdir!”– dey rl r.”
2 “Hud” sur si, 102. Ay nin tamam : “...Onun yaxalamas h qiq n d , üzücüdür, idd tlidir.”
705
1741. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah zal ma (mü y-
n vaxtad k) möhl t ver r. N hay t, onu yaxalad qdan (sonra heç vaxt)
onu buraxmaz.” Sonra Pey mb r bu ay ni oxudu: “R bbin haqs zl q
ed n m ml tl ri yaxalad zaman bel yaxalay r. Onun yaxalamas h -
qiq n d , üzücüdür, idd tlidir.” ( l-Buxari, 4686)
Hicr sur si
Z 54 3 2 1 0 / [ : : -
“Ancaq eytanlardan kim göy hlinin dan qlar na x lv tc qulaq
assa, onu yand b-yaxan alov t qib ed r”1– sözü
: -
87 65 [ : Z4321 0/ . - ,[ :
Z9
[ : ].
1742. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah göyd bir i
bar sind q rar verdiyi zaman m kl r Onun mrin münt zir olduqlar
bildir k qanadlar çarp rlar (v bu vaxt el bir s s g lir ki,) sanki (bir to-
pa) z nciri qayaya ç rp rlar. N hay t, “ kl rin q lbind n qorxu keçib
getdikd onlar: “R bbiniz n buyurdu?”– dey soru urlar...”2 Onlara
bel cavab verilir: “Haqq buyurdu! O, Ucad r, Böyükdür!”3 O run-o run
qulaq asan ( eytanlar) bu sözl ri e idirl r. (Bundan ötrü) onlar bir-birinin üs-
tün ç rlar. Olur ki, (m kl rin söhb tin ) qulaq asan eytan (dü n) ul-
duz t qib edir v o, e itdiyini (a da duran) yolda na çatd rmam dan v-
l (h min ulduz) onu yand b yax r. B n d ulduz ona d ym mi n v-
l o, e itdiyini alt nda duran dostuna ötürür. Bel , eytanlar bu e itdikl -
rini yer üzün çatd r v onu sehrbaza t lqin edirl r. Sehrbaz da e itdiyi
(söz ) yüz yalan lav edir v (do ru söz) öz t sdiqini tap r. (Sehrbaz n de-
dikl rinin düz ç xd gör n avam) insanlar is deyirl r: “M r o biz fi-
1 “ l-Hicr” sur si, 18.

lan gün filan, filan hadis ba ver yini x r verm mi di? Biz ki onun ger-
k oldu unu görmü ük!”
Yaln z göyd n e idil n (haqq) söz öz t sdiqini tap r.” ( l-Buxari, 4701)
hl sur si
Z « ª © ¨ §¦ [ : : -
38-ci f sil. Uca Allah n: “Sizl rd n b zil ri vaxtil bildiyi eyl ri
unutsun dey , ömrünün n r zil ça na çatd lacaq”1 sözü
-
[ : ].
1743. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r dua edib dey rdi: “ uzu bi-
min l-buxli v l-k li v rz lil-umuri v zabil-qabri v fitn tid-d ccali
fitn til-m hya v l-m mati”2. ( l-Buxari, 4707)
( )
nu srail3 sur si
Z N M L KJ I H G F E [ : : -
39-cu f sil. Uca Allah n: “Ey Nuhla birlikd mid da qlar n
sli! Nuh do rudan da Biz minn tdar olan bir qul idi” – sözü
4
: -
1 “ n-N hl” sur si, 70.

2 T rcüm si: (Allah m,) x sislikd n, t nb llikd n, qocal n n dü kün ça na çatmaqdan, q bir za-
ndan, d ccal n fitn sind n v h yat n v ölümün fitn sind n S s ram.
3 “ l- sra” sur si.
4 “ l- sra” sur si, 3.
707
[ : ].
1744. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb c md k g tirdil r.
Sonra bu c md yin qol t fini (bi irib) ona verdil r. tin bu yeri onun xo-
una g lirdi. O, td n bir tik di dikd n sonra dedi: “Qiyam t günü m n
insanlar n n hörm tlisi olaca am. Bunun n s bd n bel oldu unu bilir-
sinizmi? Allah vv lkil ri v sonrak lar , – (insanlar n ham ) – el bir ye-
y acaq ki, carç onlar ça ra bilsin, gözl r d onlar hat etsin. Gün in-
sanlara yax nla qdan sonra onlar el bir d rd v k r bürüy k ki, on-
lar buna n tab g tir k, n d döz bil kl r. Onda onlar (bir-biril rin )
dey kl r: “Ba za g nl ri görmürsünüzmü? B lk , R bbiniz yan nda
sizin t finizi saxlayan bir adam tapas z?” nsanlar n b zisi dig rl rin
dey k: “G k Ad md n xahi ed siniz!” Onlar Ad min yan na g lib
dey kl r: “S n b riyy tin atas san! Özünü d Allah Öz ll ri il yarat-
, Öz ruhundan s üfürmü v m kl r Onun mri il s s cd et-
mi r. (El is ) R bbinin yan nda bizd n ötrü havadarl q et ( fa tçi ol)! M -
r s n bizim n v ziyy td oldu umuzu, ba za n r g ldiyini görmür-
nmi?!” Ad m dey k: “Bu gün R bbim el q bl nmi dir ki, O, bundan
vv l heç vaxt bel q bl nm mi v bundan sonra sla bel q bl nm -
kdir. Çünki O m (b lli) bir a aca yax nla ma qada an etdi, lakin
n Ona asi oldum. Ah n fsim, n fsim, n fsim! Gedin ba qas n yan na.
Gedin Nuhun yan na!” Onda onlar Nuhun yan na g lib dey kl r: “Ey
Nuh! S n yer üzün gönd rilmi ilk elçis n. Özünü d Allah ükür ed n
nd adland rm r. (El is ) R bbinin yan nda bizd n ötrü havadarl q et!
r s n bizim n v ziyy td oldu umuzu görmürs nmi?!” Nuh dey k:
“Bu gün qüdr tli v tli R bbim el q bl nmi dir ki, O, bundan v-
l heç vaxt bel q bl nm mi v bundan sonra sla bel q bl nm -
kdir. M nim dua etm imkan m var idi, lakin m n qövmümün leyhin
ddua etdim. Ah n fsim, n fsim, n fsim! Gedin ba qas n yan na. Gedin
brahimin yan na!” Onda onlar brahimin yan na g lib dey kl r: “Ey bra-
him! S n h m Allah n pey mb ri, h m d yer hli aras nda Allah n n se-
vimli dostusan. (El is ) R bbinin yan nda bizd n ötrü havadarl q et! M r
n bizim n v ziyy td oldu umuzu görmürs nmi?!” brahim dey k:
“Bu gün R bbim el q bl nmi dir ki, O, bundan vv l heç vaxt bel q -
bl nm mi v bundan sonra sla bel q bl nm kdir. M n üç d
yalan dan am. Ah n fsim, n fsim, n fsim! Gedin ba qas n yan na. Ge-
din Musan n yan na!” Onda onlar Musan n yan na g lib dey kl r: “Ey
Musa! S n, Allah n elçisis n, Allah Öz risal ti1 il , üst lik s ninl bilavasit
dan maqla s ni dig r insanlardan üstün etmi dir. (El is ) R bbinin yan n-
da bizd n ötrü havadarl q et! M r s n bizim n v ziyy td oldu umuzu
görmürs nmi?!” Musa dey k: “Bu gün R bbim el q bl nmi dir ki, O,
bundan vv l heç vaxt bel q bl nm mi v bundan sonra sla bel q -
bl nm kdir. M n adam öldürmü m. Halbuki, onu öldürm k m
mr edilm mi di. Ah n fsim, n fsim, n fsim! Gedin ba qas n yan na. Ge-
din M ry m o lu san n yan na!” Onda onlar san n yan na g lib dey kl r:
“Ey sa! S n h m Allah n elçisi, h m Onun M ry gönd rdiyi K lm si,
m d Onun ruhundansan. S n h körp ik n be ikd insanlarla dan r-
n. (El is ) R bbinin yan nda bizd n ötrü havadarl q et! M r s n bizim
v ziyy td oldu umuzu görmürs nmi?!” sa dey k: “Bu gün R bbim
el q bl nmi dir ki, O, bundan vv l heç vaxt bel q bl nm mi v
bundan sonra sla bel q bl nm kdir.” sa öz x tas onlara bildir-
k, sad bel dey k: “Ah n fsim, n fsim, n fsim! Gedin ba qas -
n yan na. Gedin Muh mm din yan na!” Onda onlar Muh mm din yan na
lib dey kl r: “Ey Muh mm d! S n h m Allah n elçisi, h m d pey m-
rl rin sonuncususan. Allah s nin keçmi v g k günahlar ba la-
r. (El is ) R bbinin yan nda bizd n ötrü havadarl q et! M r s n bi-
zim n v ziyy td oldu umuzu görmürs nmi?!” Onda m n in alt na g -
lib, qüdr tli v tli R bbimin qar nda s cd ed m. Sonra Allah
el t rifl r v alq lar gönd k ki, m nd n vv l heç k bel t rif-
r v alq lar gönd rm mi dir. Sonra da bel deyil k: “Ey Muh mm d!
Ba qald r v ist , s ist diyin veril kdir, havadarl q et, havadarl n
bul olunacaqd r.” M n ba qald b dey m: “Ümm tim, ey R b-
bim! Ümm tim, ey R bbim! Ümm tim, ey R bbim!” Onda bel deyil k:
“Ey Muh mm d, ümm tind n sor u-suala ç kilm k kims ri C nn tin
sa qap lar ndan iç ri daxil et! Halbuki, onlar ba qa insanlarla birlikd (C n-
tin) dig r qap lar ndan da keç bil rl r.”
1 Musaya h val etdiyi pey mb rlik v zif si.

709
Pey mb r demi dir: “Can m lind olan Allaha and olsun ki, C nn t
qap lar ndak laylardan h r iki lay aras ndak m saf M kk il Himy r (ya-
xud M kk il Busra) aras ndak m saf q rdir.” ( l-Buxari, 4712)
Z X W V U TS [ : : -
40-c f sil. Uca Allah n: “...Ola bilsin ki, R bbin s ni t rif layiq bir
qama yüks ltsin”1– sözü
: : -
[ : ].
1745. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Qiyam t günü insanlar dizl ri
üst duracaq v h r ümm t öz pey mb rinin dal nca dü üb: “Ey filank s,
(biz ) havadarl q et, ey filank s, (biz ) havadarl q et!”– dey yalvaracaq. N -
hay t, havadarl q etm k (Muh mm d) Pey mb h val edil kdir.
min vaxt Allah onu t rif layiq m qama2 g tir k.” ( l-Buxari, 4718)
Zm
l kj ih [ : : -
“Namaz n uca s sl , n d p lt il q l. Bunlar n aras nda orta
bir yol tut”3– sözü
Zm
l kj ih [ : -
l k[ : Zj ih [ :
[ : ] .Zqp
on [ : Zm
1746. bn Abbas Uca Allah n: “Namaz n uca s sl , n d p lt il q l...”
ay sini izah edib demi dir: “Bu ay Pey mb r M kk gizlin d t apar-
zaman nazil olmu dur. O, shab ri il birlikd namaz q lark n Quran
uca s sl oxuyard . Mü rikl r d bunu e itdikd h m Quran , h m onu nazil
ed ni, h m d onu t bli ed ni söy rdil r. Onda uca Allah Pey mb rin
bu ay ni nazil etdi: “Namaz n uca s sl q l” yoxsa mü rikl r s nin oxudu-
unu e idib, Quran t hqir etsinl r, “n d p lt il ” (oxu) yoxsa s nin n oxu-
du unu e itm zl r. “Bunlar n aras nda orta bir yol tut.” ( l-Buxari, 4722)
1 “ l- sra” sur si, 79.

2 Bu m qam bc : “M qamul-m hmud” adlan r.
3 “ l- sra” sur si, 110.
hf sur si
: : -
Z|{ zy x w v u [
“Onlar R bbinin ay rini v Onunla qar la acaqlar inkar
ed n, buna gör d bütün ll ri bo a ç xan kims rdir”1– sözü
-
[ : ] .Z£¢¡•~}[ :
1747. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü ye-
r man bir adam g k. Allah n hüzurunda (h min adam n) heç
an n qanad q r a rl olmayacaq. (Bu ay ni) oxuyun: “Odur ki,
Qiyam t günü Biz onlara miyy t verm yik.” ( l-Buxari, 4729)
ry m sur si
: : -
Z# "! [
“S n onlar i in bitmi olaca pe manç q günü il qorxut!”2 sözü
: : -
1 “De: “Siz ll ri bax ndan n çox ziyana u rayanlar bar sind x r verimmi? O k sl r
haqq nda ki, onlar n dünya h yat ndak s yl ri bo a ç xm r. Çünki onlar özlüyünd yax i r gör-
dükl ri güman nda idil r. Onlar R bbinin ay rini v Onunla qar la acaqlar inkar ed n, buna
gör d bütün ll ri bo a ç xan kims rdir. Odur ki, Qiyam t günü Biz onlara miyy t verm -
yik.” “ l-K hf” sur si, 103-105.
711
Z)(' &%$#" ![ :
[ : ] .Z,+*[ :
1748. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Qiyam t gü-
nü) ölüm a -qaral , buynuzlu qoç klind g tiril k. Sonra carç : “Ey C n-
t hli!”– dey ça racaq. C nn t hli ba lar qald b ona t f baxacaq-
lar. Carç : “Bunu tan rs zm ?”– dey soru acaq. Onlar: “B li, bu ölüm-
dür!”– dey cavab ver kl r. Çünki onlar n ham ölümü görmü dül r.
Sonra carç : “Ey C nn m hli!”– dey s sl k. C nn m hli ba lar
qald b ona t f baxacaqlar. Carç : “Bunu tan rs zm ?”– dey soru a-
caq. Onlar: “B li, bu ölümdür!”– dey cavab ver kl r. Çünki onlar n ham -
ölümü görmü dül r. Bundan sonra ölümün (ba )k kl r. Sonra (on-
lara) deyil k: “Ey C nn t hli, siz di ya ayacaq v heç vaxt ölm k-
siniz! Ey C nn m hli, siz d di ya ayacaq v heç vaxt ölm ksiniz!”
Sonra Pey mb r : “Onlar i in bitmi olaca pe manç q günü il
qorxut! Çünki onlar q fl td dirl r...” ay sini oxudu v : “Bu dünyan n sa-
kinl ri x rsizdirl r”– dedi, sonra da davam etdi v : “v iman g tirmir-
r”– dey k ay ni tamamlad .” ( l-Buxari, 4730)
n-Nur sur si
: : -
Z ¦ ¥ ¤£ ¢¡ • ~ } [
44-cü f sil.
Uca Allah n: “Arvadlar zinada günahland b özl rind n ba qa
ahidl ri olmayanlar n...”1 sözü
: -
: :
: :
1 Ard : “...h r birinin ahidliyi, özünün do ru dan anlardan olmas na dair dörd d Allah ahid
tutmas , be inci d is : “ r yalan dan anlardand rsa, Allah ona l t el sin!”– dem sidir.” n-
Nur” sur si, 6-7.
[ : ].
1749. hl ibn S d r vay t etmi dir ki, (bir d ) Uveymir B ni clan tayfas -
n ba Asim ibn Adiyin yan na g lib soru du: “Bir adam öz zövc sini
ba qa bir ki i il zina ed rk n tutsa, n etm lidir? O h n ki ini öldürm li,
siz d onu öldürm lisiniz? Yoxsa bunun ba qa bir yolu var? Bu haqda m
ayd nl q g tirm k üçün bunu Allah n elçisind n soru .” Asim Pey mb rin
yan na g lib: “Ey Allah n elçisi!”– dey (bu haqda ondan soru du), lakin bu
suallar Pey mb rin xo una g lm di, bunu ay b hesab etdi. Uveymir bu-
nun cavab Asimd n soru duqda, o dedi: “S nin suallar n Pey mb rin
xo una g lm di v o bunu ay b hesab etdi.” Uveymir dedi: “Vallahi, gedib
özüm bu bar Pey mb rd n soru aca am!” Sonra Uveymir Pey m-
rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, bir adam öz zövc sini ba qa bir
ki i il zina ed rk n tutsa, onu öldürm li, siz d onu öldürm lisinizmi? Yox-
sa bunun ba qa bir yolu var?” Pey mb r buyurdu: “Art q Allah s nin v
nin zövc n bar ay nazil etdi!” Sonra Pey mb r onlara Allah n Ki-
tab nda oldu u kimi l tl yi mr etdi. Onlar Pey mb rin mrini ye-
rin yetirdikd n sonra Uveymir: “Ya R sulullah, m n onu bo amasam, ona
zülm etmi olaram”– dedi v onu bo ad . Bundan sonra bu hökm sünn ola-
raq, h r bir l tl n r-arvada t tbiq olundu. Sonra Pey mb r buyur-
du: “Gözd -qulaqda olun, r do ulacaq u aq qara d rili, qaragözlü, iri
yanl v kök bald rl olarsa, m n Uveymirin o qad n leyhin dediyinin h -
qiq t oldu unu hesab ed m. Yox, r u aq q rm d rili, c z do ulmu
olarsa, m n Uveymirin öz zövc sin böhtan v iftira atd sanaram.”
(Vaxt yeti dikd ) qad n Pey mb rin v sf etdiyi kild olan v Uveymi-
rin haql oldu unu sübut ed n bir u aq dünyaya g tirdi. Bu s bd n d
aq anas na m nsub oldu.” ( l-Buxari, 4745)
: : -
Z ÈÇ ÆÅÄÃÂÁ À¿¾½ [
45-ci f sil.
Uca Allah n: “Qad n da rinin yalan dan anlardan oldu una
dair dörd d Allah ahid tutmas c zan ondan d f ed r”1– sözü
1 n-Nur” sur si, 8.

713
ZÒ Ñ Ð Ï [ Z • ~ }[ :
[ : ].
1750. bn Abbas r vay t edir ki, Hilal ibn Umeyy Pey mb rin yan na
lib, zövc sini ureyk ibn S hma il zina etm kd günahland rd . Pey m-
r dedi: “Ya dediyini sübuta yetir, ya da qamç lanacaqsan.” Hilal dedi:
“Ya R sulullah, b m bizd n birimiz arvad yataqda ba qa bir ki i il
gördükd gedib sübut axtarmal r?” Pey mb r (yen ) buyurdu: “Ya de-
diyini sübuta yetir, ya da qamç lanacaqsan.” Hilal dedi: “S ni haqq il gön-
n Allaha and olsun ki, m n do ru dan ram v Allah m ni bel bir c -
zadan qurtarmaq üçün ay nazil ed k.” El bu vaxt C brail yer enib
bu ay ni Pey mb v hy etdi: “Arvadlar zinada günahland b özl -
rind n ba qa ahidl ri olmayanlar n h r birinin ahidliyi, özünün do ru
dan anlardan olmas na dair dörd d Allah ahid tutmas , be inci d
is : “ r yalan dan anlardand rsa, Allah ona l t el sin!”– dem sidir.
Qad n da rinin yalan dan anlardan oldu una dair dörd d Allah a-
hid tutmas c zan ondan d f ed r”1. Bundan sonra Pey mb r ç b
getdi, qad n da yan na bir n r gönd rib, onu ça rtd rd . (Qad n ri) Hi-
lal il birg Pey mb rin hüzuruna g ldi v Pey mb r buyurdu:
“Heç übh siz ki, Allah sizd n birinizin yalan dan bilir. Aran zda
tövb etm k ist n yoxdurmu?” Bundan sonra qad n aya a qalx b rinin
yalan dan mas na dair dörd d had t verdi. Be inci d had t ver-
k ist dikd , yan ndak lar onu dayand b dedil r: “Bu sonuncu had tin
nin ba na b la g tir bil r ha!” Qad n bir anl q t ddüd etdi v fikrind n
dönm k ist di, h tta biz onun bu inadkarl qdan l ç yini z nn etdik.
Sonra qad n: “M n heç vaxt qövmümü rüsvay etm m”– deyib, (l t-
ni ba a çatd rd v ) ç b getdi. Pey mb r buyurdu: “Bu qad na göz
yetirin, r o, qara göz, iri yanl v kök bald rl bir u aq dünyaya g tirs ,
dem k, u aq ureyk ibn S hmadand r!” Qad n Pey mb rin v sf etdiyi
kild bir u aq dünyaya g tirdi. Sonra Pey mb r buyurdu: “Allah n Öz
Kitab nda nazil etdiyi hökm olmasayd , o qad nla hesabla ard m (onu da -
qalaq ed rdim)” ( l-Buxari, 4747)
1 n-Nur” sur si, 6-9.

l-Furqan sur si
Z/ .- , + * [ : : -
46-c f sil.
Uca Allah n: “Üzüst sürükl nib C nn toplan lacaq
kims r – m hz onlar yerl ri n pis olan, haqq yoldan n çox azan
kims rdir”1– sözü
: : -
[ : ].
1751. s ibn Malik r vay t etmi dir ki, (bir d ) bir n r soru du: “Ey Alla-
n pey mb ri! Qiyam t günü kafirl r üzüst sürükl nib m nec top-
lanacaqlar? Pey mb r buyurdu: “Onu bu dünyada iki aya üst yeritm -
qadir olan Allah, Qiyam t günü üzüst yerid bilm zmi?!” ( l-Buxari, 4760)
r-Rum sur si
Z• ~} | { [ : : -
lif. L m. Mim. Rumlular m lub edildil r”2– sözü
: : -
/. [ :
: Z76543210
1 l-Furqan” sur si, 34.

2 r-Rum” sur si, 1-2.
715
Z¯[ : Z h g fe d c [ :
: ZÁ[ : Z´ ³² ±[ :
[ : ]. Z¨[ Z•~}|{[
1752. sruq r vay t edir ki, bir n r Kind q bil sind n olan adamlarla söhb t
ed rk n dedi: “Qiyam t günü el bir tüstü g k ki, o, münafiql rin
qulaqlar kar, gözl rini kor ed k. Möminl r is sad zök m x st liyin
tutulacaqlar.” Biz t vi dü dük. M n ibn M sudun yan na g lib bu haqda
ona x r verdim. bn M sud q bl ndi, sonra da söyk ndiyi yerd n qalx b
oturdu v dedi: “Qoy bil nl r dan n, bilm nl r is : “Do rusunu Allah
bilir!”– desinl r. Çünki bilm diyin bir ey "bilmir m" dem yin özü elmli ol-
maq dem kdir.
Allah Öz pey mb rin demi dir: “De: “M n buna gör sizd n heç
bir mükafat ist mir m v m n özümd n bir ey uydurma a çal ram.”1
Lakin qurey lil r (o zaman) h slam dinini q bul etm k fikrind deyil-
dil r. Pey mb r d onlara bel b ddua etdi: “Allah m, onlara qar m
köm k et v onlara, Yusufun zaman nda gönd rdiyin yeddi (q tl q v quraq-
q) ill ri kimi ill r gönd r!” Sonra onlara el bir quraql q üz verdi ki, onlar
hv olma a, ölmü heyvan v sümük yem ba lad lar. Adam yerl göy
aras nda tüstüy b nz r eyl r görürdü. H min vaxt bu Süfyan g lib dedi:
“Ey Muh mm d, s n biz qohumluq laq rini möhk ml ndirm yi buyu-
rursan, lakin s nin h mq bil rin h lak olur. (Bizim üçün) Allaha dua et!”
bn M sud bu ay ri) oxudu: “S n göyd n a kar bir tüstü g yi gü-
nü gözl . O tüstü ki, insanlar bürüy kdir. Bu, a -ac bir zabd r.
Onlar: “Ey R bbimiz! Bizi bu zabdan qurtar, biz d iman g tir k”– dey -
kl r. Onlar nec öyüd-n sih t e id bil rl r ki, art q onlara aç q-a kar
bir pey mb r g ls d , onlar ondan üz çevirib: “Öyr dilmi bir d lidir!”–
dedil r. Biz zab bir az sizd n uzaqla rar q, amma siz yen az nl a qa-
dacaqs z.”2 ba, onlar axir t zab ndan qurtula bil kl r ki, küfr d
qay ts nlar?! Uca Allah (bu xüsusda) buyurur: “Kafirl ri böyük bir müsib tl
yaxalayaca z gün, Biz onlardan intiqam alaca q.”3 Bu, art q B dr dö-
yü ünd ba vermi dir. H mçinin O buyurur: “Siz haqq yalan sayd z.
Ona gör d zab sizi rahat buraxmayacaqd r!”4 Bu da, art q B dr döyü-
ünd ba vermi dir. H mçinin, O buyurur: lif. L m. Mim. Rumlular m -
lub edildil r, n a (v ya n yax n) bir yerd . Lakin onlar öz m lubiy-
tl rind n sonra tezlilkl q çalacaqlar”5 Rumlular n da ba na g -
nl r art q olub keçmi dir.” ( l-Buxari, 4774)

3 “ d-Duxan” sur si, 16.
4 “ l-Furqan” sur si, 77.

5 “ r-Rum” sur si, 1-3.
s-S cd sur si
Z x wv u t s rq p [ : : -
48-ci f sil.
Uca Allah n: “Etdikl ri ll rin mükafat kimi, onlar üçün gözl -
rin sevinc g tir k n r saxland heç k s bilmir”1– sözü
: -
u t sr qp [ :
[ : ] .Z| {zyxwv
1753. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Uca Allah buyurur:
“M n lisaleh qullar m üçün heç bir gözün görm diyi, heç bir qula n e it-
diyi v heç bir (insan n) q lbind n keçirm diyi nem tl r haz rlam am.”
Sonra bu Hureyra dedi: “ st yirsinizs , (bu ay ni) oxuyun: “Etdik-
ri ll rin mükafat kimi, onlar üçün gözl rin sevinc g tir k n r
saxland heç k s bilmir.” ( l-Buxari, 4780)
l- hzab sur si
Z*) ( ' & % $ # " [ : : -

“Onlardan ist diyinin ninl gec k növb sini t xir sala
bil rs n, ist diyini d öz yan na ala bil rs n...”2 sözü
: -
Z210/ .- ,+*)('&% $#"[ :
[ : ].
1 s-S cd ” sur si, 17.

2 l- hzab” sur si, 51. Ay nin tamam : “...Özünd n ay rd qlar ndan hans birini yenid n öz yan na
almaq ist n, s heç bir günah olmaz. Bu, onlar n sevinm ri, k rl nm ri v s nin onlara
verdikl rind n raz qalmalar üçün daha münasibdir. Allah q lbinizd olanlar bilir. Allah Bil ndir,
limdir.”
717
1754. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n öz n fsini Pey mb ba la-

yan (t nnas z ona getm raz q ver n) qad nlar danlay b dey r-
dim: “Heç qad n da öz n fsini ba layarm ?” Sonra Uca Allah: “Onlardan
dil diyinin ninl gec k növb sini t xir sala bil rs n, dil diyini d
öz yan na ala bil rs n. Özünd n ay rd qlar ndan hans birini yenid n öz
yan na almaq ist n, s heç bir günah olmaz...” – ay sini nazil etdikd
(m n Pey mb ) dedim: “Görür m R bbin yaln z s nin ist yini tez yeri-
yetirir.” ( l-Buxari, 4788)
#" [ : -
: : Z210/.-,+*)('&%$
[ : ].
1755. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Allah n) “Onlardan dil diyinin -
ninl gec k növb sini t xir sala bil rs n, dil diyini d öz yan na ala
bil rs n. Özünd n ay rd qlar ndan hans birini yenid n öz yan na almaq
ist n, s heç bir günah olmaz...” ay si nazil olduqdan sonra Pey m-
r zövc rind n birinin növb si oldu u zaman dig rinin yan na getm k
üçün bizd n izn ist rdi.”
(Muaz dedi): “M n Ai n soru dum: “(O s nd n izn ist dikd ) n
deyirdin?” Ai dedi: “M n ona deyirdim: “Ya R sulullah, r bu (m )
nim öhd burax lsayd , yan na getm k ist diyin heç bir qad özüm-
n üstün tutmazd m (v s onun yan na getm izn verm zdim).” ( l-
Buxari, 4789)
: -
Z q p on m l k j i h g f e [ :
“Ey iman g tir nl r! Siz yem izin verilm yib süfr d t
olunmad qca Pey mb rin evl rin girm yin...” – sözü1
: -
:
:
1 l- hzab” sur si, 53. Ay nin tamam : “...v vv lc n g lib yem yin haz rlanmas da gözl -
yin. Lakin d t olunduqda girin v yem k yedikd n sonra bir-birinizl söhb dalmadan da n.
Çünki bu tiniz Pey mb ri narahat edir v o sizd n utan r. Allah is sözün aç siz b yan
etm kd n utanm r. Pey mb rin zövc rind n bir ey ist dikd , p rd arxas ndan ist yin. Bu h m sizin
lbiniz , h m d onlar n q lbin daha çox safl q g tir r. Siz Allah n Elçisini naraz salmaq, v fa-
ndan sonra onun h yat yolda lar il izdivac etm k q tiyy n yolverilm zdir. H qiq n, bu, Allah
yan nda böyük günahd r.”
[ : ].
1756. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Hicab ay si nazil olduqdan sonra (bir
gün) S ud ehtiyac üzünd n bay ra ç xd . O, irigövd li qad n oldu undan
onu gör n adam onu o saat tan yard . Öm r ibn X ttab onu görüb dedi: “Ey
ud , vallahi, biz s ni tan q. Bay ra ç xanda bax gör nec ç rsan.” S ud
geri qay td . H min vaxt Pey mb r m nim evimd lind sümüklü t
am yem yini yeyirdi. S ud iç ri daxil olub dedi: “Ya R sulullah! M n ehti-
yac üzünd n bay ra ç xd m, lakin Öm r m bel -bel dedi.” (Ai ) dedi:
“El bu vaxt Allah Pey mb v hy nazil etdi. V hy tam nazil olduqda
sümüklü t h Pey mb rin lind idi, yer qoymam . Sonra Pey-
mb r buyurdu: “Siz qad nlara ehtiyac üzünd n bay ra ç xma a izn ve-
rildi.” ( l-Buxari, 4795)
Z Þ Ý Ü Û Ú ÙØ × Ö Õ Ô [ : : -
“Sizin bir eyi a kara ç xarman zdan v ya gizli saxlaman zdan
as olmayaraq, bilin ki, Allah h r eyi bilir...”1 sözü
: -
[ : ].
1757. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Hicab ay si nazil olduqdan sonra (bir
gün) bul Queysin qarda fl h iç ri girm k üçün izn ist di. M n (öz-özü-
) dedim: “M n Pey mb rd n izn ist yinc onu ev buraxmayaca-
am. Çünki m bul Queysin qarda deyil, onun zövc si süd vermi dir.”
Pey mb r m nim yan ma g ldikd dedim: “Ya R sulullah, bul Quey-
sin qarda fl h iç ri girm k üçün izn ist di, lakin m n s nin iznin olma-
dan onun iç ri daxil olmas na raz q verm dim.” Pey mb r dedi: “Niy
ona izn verm din?! O ki s nin mindir!” M n dedim: “Ya R sulullah, ax m -
bul Queysin qarda deyil, onun zövc si süd vermi dir.” Pey mb r
buyurdu: “Burax onu g lsin, o, s nin mindir, ay yaz q.” ( l-Buxari, 4796)
1 l- hzab” sur si, 54-55. Tamam : “...Qad nlara atalar , o ullar , qarda lar , qarda lar n o ullar ,
bac lar n o ullar , öz müs lman qad nlar , sahib olduqlar köl v cariy rin yan nda hicab geym -
rind heç bir günah yoxdur. Ey qad nlar, Allahdan qorxun! übh siz ki, Allah h r ey ahiddir.”
719
: : -
Z O N M LK J I H G F E D C B [
“Do rudan da, Allah v Onun m kl ri Pey mb xeyir-dua
verirl r. Ey iman g tir nl r! Siz d ona xeyir-dua verib kamil b-
rkanla salamlay n” – sözü
1
: -
[ : ].
1758. b ibn Ucra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb rd n soru dular: “Ya
sulullah, biz s salam nec verm yi bilirik. B s xeyir-duan 2 s nec
ver k?” Pey mb r buyurdu: “Deyin: “Allahumm salli al Muh mm din
al ali Muh mm d, k salleyt al ali brahim, inn h midun m cid.
Allahumm barik al Muh mm din v al ali Muh mm d, k bar kt al
ali brahim, inn h midun m cid”3 ( l-Buxari, 4797)
: : : -
[ : ].
1759. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “(Bir d ) biz dedik: “Ya
sulullah, biz s salam nec verm yi bilirik. B s xeyir-duan s nec
ver k?” Pey mb r buyurdu: “Deyin: “Allahumm salli al Muh mm din
abdik v r sulik k salleyt al ali brahim v barik al Muh mm din
al ali Muh mm d, k bar kt al brahim .”4 ( l-Buxari, 4798)
Zj i h g f [ : : -
“...Musan incid n xsl ox amay n...”5– sözü
dc [ : : : -
[ : ] . Zsrqponmlkjihgfe
1 l- hzab” sur si, 56.

2 Burada xeyir-dua deyildikd salavat g tirm k n rd tutulur.
3 T rcüm si: Allah m, brahimin ail sin xeyir-dua verdiyin kimi, Muh mm v Muh mm din
ail sin d xeyir-dua ver! H qiq n, S n T rif layiqs n, an- öhr tlis n! Allah m, brahimin ail sin b -
t verdiyin kimi, Muh mm v Muh mm din ail sin d b t ver! H qiq n, S n T rif layiqs n,
an- öhr tlis n!
4 T rcüm si: Allah m, brahimin ail sin xeyir-dua verdiyin kimi, qulun v r sulun Muh mm
xeyir-dua ver, brahim b t verdiyin kimi, Muh mm v Muh mm din ail sin b t ver!
5 l- hzab” sur si, 69.
1760. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H qiq n d , Mu-
sa utancaq adam olmu dur. Bu da uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! Musan
incid n xsl ox amay n. Allah onu onlar n dedikl rind n t miz ç xart-
. O, Allah n yan nda çox ehtiram edil n xsdir”1– sozl rind (öz t s-
diqini tapm r) ( l-Buxari, 4799)
ba sur si
ZÎ ÍÌ Ë ÊÉ ÈÇ Æ [ : : -
54-cü f sil. Uca Allah n: “...O, idd tli zab g lm zd n vv l sizi
ancaq x rdar ed ndir”2– sözü
: : -
:
] .Z[ZYX[ : :
[ :
1761. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d ) Pey mb r fa da-
na qalx b: “Dü n g lir!”– dey (uca s sl camaat ) ça rma a ba lad .
Qurey lil r onun yan na toplan b soru dular: “N olub s ?” Dedi: “ r
n siz des m ki, dü ns r v ya ax am bizim üstümüz hücum ed -
k, m inanars zm ?” Onlar: “ lb tt , (inanar q)”– dedil r. Pey mb r
dedi: “(Onda bilin ki,) m n sizi idd tli zabla qorxudan bir pey mb m!”
bu L b3 dedi: “Ölüm olsun s ! Bizi bura buna gör y san?” Allah
da bu (sur ni) nazil etdi: bu L bin ll ri qurusun, qurudu da!...”4 ( l-
Buxari, 4801)
1“ l- hzab” sur si, 69.

2“S ba” sur si, 46.
3 bu L b Abdul-Üzz ibn Abdul-Mutt lib Pey mb rin misi v n qat dü nl rind n biri
olmu dur.
4 l-M d” sur si.
721
z-Zum r sur si
Z y x w vu [ : : -
“Qullar ma m nim bu sözümü de: –Ey M nim özl rin qar h ddi
qullar m...”1 sözü
-
' &% $ # " ! [ :
| { z y x w vu [ : Z 21 0 / . - , + * ) (
[ : ] .Z•~}
1762. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Mü rikl rd n olan bir zümr çox
adam öldürmü v d rl zina etmi di. Sonra Muh mm din yan na g -
lib dedil r: “S nin dan qlar n v d t etdiyin yol göz ldir... Bir de gör k,
bizim etdiyimiz (bu günahlar n) k ffar si2 varm ?” Onda bu ay nazil oldu:
“Onlar Allahla yana ba qa tanr ya yalvarmaz, Allah n haram etdiyi cana
haqs z yer q ymaz v zina etm zl r. Bunu ed n kims c zaland lar.”3
(Sonra da) bu ay nazil oldu: “Qullar ma m nim bu sözümü de: “Ey M nim
özl rin qar h ddi a qullar m! Allah n r hmind n ümidinizi üzm -
yin.”4 ( l-Buxari, 4810)
Z ¼»º ¹ ¸[ : : -
“Onlar Allah layiqinc qiym tl ndirm dil r”5– sözü
: -
ÅÄ Ã Â Á À ¿ ¾ ½ ¼ » º ¹¸ [ :
[ : ] .ZÉÈÇÆ
1 z-Zum r” sur si, 53. Ay nin tamam : “Allah n r hmind n ümidinizi üzm yin. übh siz ki,
Allah bütün günahlar ba lay r. O, h qiq n, Ba layand r, R hmlidir!”
2 Günahlar n ba lan lmas üçün ri tin buyurdu u qaydada veril n z.
3 l-Furqan” sur si, 68.
4 z-Zum r” sur si, 53.
1763. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “(Bir d Kitab hlinin)
ba ke rind n biri Pey mb rin yan na g lib dedi: “Ey Muh mm d!
Bizim bildiyimiz gör , Allah göyl ri bir Barma na, yerl ri o biri Barma -
na, a aclar dig r bir Barma na, suyu v torpa bir ba qa Barma na, yer-
qalan m xluqat da (yen ) ba qa bir Barma na yerl dirmi v : “Hökm-
dar M m!”– dey buyurmu dur.” (Bunu e id nd ) Pey mb r (bu ali-
min) sözünü t sdiql k m qs dil di ri görün k güldü. Sonra da bu
ay ni oxudu: “Onlar Allah layiqinc qiym tl ndirm dil r. Halbuki Qiya-
t günü yer bütünlükl Onun Ovcunda olacaq, göyl r is Onun sa li
il bükül kdir. O, pakd r, müq dd sdir v onlar n Ona qo duqlar -
rikl rd n ucad r.” ( l-Buxari, 4811)
1
: : -
ZÅÄ Ã Â Á À¿ ¾ ½ [
“...yer bütünlükl Onun Ovcunda olacaq, göyl r is Onun li il
bükül kdir...”2– sözü
: : -
[ : ]. :
yini itmi m: “Allah yeri (bütünlükl ) Ovcuna alacaq, göyl ri d sa li
il bük k, sonra da bel buyuracaq: “M m Hökmdar! Han yer üzünün
hökmdarlar ?!” ( l-Buxari, 4812)
: : -
Z / . - , + * )( ' & % $ # " ! [
“Sur üfürül k v Allah n ist diyi kims rd n ba qa göyl rd v
yerd kim varsa, ham öl kdir...”3 sözü
: . : -
[ : ].

3 z-Zum r” sur si, 68. Ay nin tamam : “...Sonra bir daha ona üfürül n kimi onlar qalx b
baxacaqlar.”
723
1765. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Surun birinci üfü-
rülm sind n ikinci üfürülm sin k q rx keç k.” B zil ri ( bu Hureyra-
dan ): “Q rx gün?”– dey soru dular. O cavab verm di. “Q rx il?”– dey
soru dular. Yen cavab verm di. “Q rx ay?”– dey soru dular. Yen cavab
verm di. Sonra o dedi: “ nsan (öldükd n sonra) onun bütün c di çürüyür.
Yaln z büzdüm1 sümüyünd n ba qa. Qiyam t günü yarad m hz ondan
ba layacaqd r” ( l-Buxari, 4814)
ura sur si
: -
Z 4 32 1 0 [ :
“...qohumluq sevgisind n ba qa bir ey ist mir m...”2– sözü
: -
[ : ].
1766. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Qurey tayfalar n h r biri il
Pey mb rin qohumluq laq si var idi. O, dey rdi: “(M n sizd n bunun
zind qohumluq sevgisind n ba qa bir ey ist mir m.) Yaln z m niml
sizin aran zda olan qohumluq laq rini möhk ml ndirm kd n ba qa.” ( l-
Buxari, 4818)
d-Duxan sur si
: -
Z v u t sr q [ :
“Ey R bbimiz! Bizi bu zabdan qurtar, biz art q inan q!”3– sözü
: : -
: Z 7 6 5 4 3 2 1 0/ . [ :
1 Onur an n qurtaraca t kil ed n sümük.

2 ura” sur si, 23.
3 d-Duxan” sur si, 12.
Zv u ts rq[ :
:
[ : ] .Z¶µ[ Zhgfedc[
1767. vay t edilir ki, M sruq1 demi dir: “(Bir d ) Abdullah ibn M sudun
yan na g ldim. O dedi: “ nsan n bilm diyi bir ey "bilmir m" dem yi özü
elmli olmaq dem kdir. Çünki Allah Öz pey mb rin bel buyurur: “De:
“M n buna gör sizd n heç bir mükafat ist mir m v m n özümd n bir
ey uydurma a çal ram”2. Qurey lil r Pey mb ri üst diyi v ona
qar ç xd zaman Pey mb r (b ddua edib) demi di: “Allah m, onlara
qar m köm k et v onlara, Yusufun zaman nda gönd rdiyin yeddi (q t-
q v quraql q) ill ri kimi ill r gönd r!” Sonra onlara el bir quraql q üz ver-
di ki, onlar m hv olma a, sümük v ölmü heyvan yem ba lad lar. H tta,
olurdu ki, adam ac ndan yerl göy aras nda tüstüy b nz r eyl r görürdü.
Bel olduqda onlar dedil r: “Ey R bbimiz! Bizi bu zabdan qurtar, biz ar-
q inan q!” Onda Pey mb buyuruldu: “ r Biz onlar zabdan
qurtarsaq, onlar (yen küfr ) qay dacaqlar.” Pey mb r R bbin dua etdi
Allah onlar zabdan qurtard . Sonra onlar (yen küfr ) qay td lar, Allah
da B dr günü onlardan intiqam ald . Uca Allah bu xüsusda buyurur: “S n
göyd n a kar bir tüstü g yi günü gözl . O tüstü ki, insanlar bürüy -
kdir. Bu, a -ac bir zabd r. Onlar: “Ey R bbimiz! Bizi bu zabdan
qurtar, biz d iman g tir k”– dey kl r. Onlar nec öyüd-n sih t e id bi-
rl r ki, art q onlara aç q-a kar bir pey mb r g ls d , onlar ondan üz çe-
virib: “Öyr dilmi bir d lidir!”– dedil r. Biz zab bir az sizd n uzaqla -
rar q, amma siz yen az nl a qay dacaqs z. Kafirl ri böyük bir müsib t-
yaxalayaca z gün, Biz onlardan intiqam alaca q”3. ( l-Buxari, 4822)
l-Casiy sur si
: -
Z GF E D C[ :
“Onlar dedil r: “ yat ancaq bizim dünya h yat zd r. Kimimiz
ölür, kimimiz d do ulur. Bizi öldür n ancaq zamand r”4– sözü
: : : -
[ : ].

4 l-Casiy ” sur si, 24.
725
1768. bu Hureyr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir1: “Qüdr tli v -
tli Allah buyurur: “Ad m övlad d hri söym kl M ziyy t verir. (Çün-
ki) d hr2 M m! H r ey M nim limd dir, gec ni gündüz , gündüzü d
gec çevir n M m!”3 ( l-Buxari, 4826)
l- hqaf sur si
Z [ ZY X W [ : : -
62-ci f sil.
Uca Allah n: “N hay t, o zab vadil rin do ru g n bir bulud
klind gördükd ...”4– sözü
: -
[ : ] .Z`_^]\[ :
1769. vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si Ai demi dir: “M n heç vaxt
Pey mb rin dama görününc k güldüyünü görm mi dim. O sa-
gülüms rdi. (Pey mb rin h mi ) bulud v kül k gördükd
onun üzünün cizgil ri d yi rdi. M n soru dum: “Ya R sulullah, insanlar
bulud gördükd sevinir, ya ya aca na ümid edirl r. Amma görür m ki,
n onu gördükd üzünd n naraz q hiss olunur.” Pey mb r dedi: “Ey
Ai ! M n nec min ola bil m ki, o özü il zab g tirmir? Ax , kül kl
zaba m ruz qalan tayfa olub keçmi dir. H mçinin (buluddan) zab gör n
tayfa da olmu dur. Halbuki onlar: “Bu biz ya ya racaq buluddur!”
demi dil r.” ( l-Buxari, 4828)
1 T rinin t fsirind h disin vv li s hih isnadla bel r vay t edilmi dir: “Cahiliyy t dövründ
insanlar: “Bizi, gec v gündüz h lak edir! Bizi h lak ed n d , öldür n d , dirild n d odur!”– dey rdil r.”
Allah da Öz kitab nda bel buyurdu: “Onlar dedil r: “ yat ancaq bizim dünya h yat zd r. Kimimiz
ölür, kimimiz d do ulur. Bizi öldür n ancaq zamand r.” Bu haqda onlar n heç bir biliyi yoxdur. Onlar
ancaq z nn qap rlar”– onlar d hri (y ni zaman ) söyürl r......”
2 bn Teymiyy demi dir: “D hr zamand r. H r k s zaman söy rk n, müsib ti onun ba na g tir ni
sd edir v bel likl , bu söyü ü Allaha aid edir. Çünki h qiq td bu müsib ti onun ba na g tir n
Allahd r. Dem li: “D hr Allahd r”– dedikd , d hr aid etdiyi h r bir eyin Allaha aidliyi q sd edilir.”
Sarimul M slul, 3/922.
4 l- hqaf” sur si, 24. Ay nin tamam : “...Bu biz ya ya racaq buluddur!”– dedil r. Hud dedi:
“Xeyr! Bu sizin tez g lm sini ist diyiniz – özü il a -ac zab g tir n bir kül kdir!”
Muh mm d sur si
ZW V [ : : -
63-cü f sil.
Uca Allah n: “qohumluq laq rini k siniz”1– sözü
: -
: :
U T S R Q P ON [ : : :
[ : ] .ZWV
1770. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m xluqat yarat-
, yarad ba a çatd rd qdan sonra qohumluq laq si aya a qalx b r-R hma-
n yind n yap . Allah ondan: “N olub?”– dey soru du. O dedi: “Bu,
qohumluq laq rini k sm kd n S s nan n m qam r.” Allah buyurdu:
“S ni birl dir ni birl dirm yim , k ni d k sm yim raz deyils nmi?!” O
dedi: “ lb tt (raz yam), ya R bb!” Allah buyurdu: “El bel d olacaq!”
Sonra bu Hureyra dedi: “ st yirsinizs , (bu ay ni) oxuyun: r
haqdan üz çevirs niz, ola bilsin ki, yer üzünd fitn -f sad tör siniz v
qohumluq laq rini k siniz.” l-Buxari, 4830)
[ : ] .ZON[ : : : -
1771. Dig r r vay td bu Hureyra demi dir: “Pey mb r buyurdu: “ st yir-
sinizs , (bu ay ni) oxuyun: r haqdan üz çevirs niz...” ( l-Buxari, 4831)
Qaf sur si
Z Ñ Ð ÏÎ [ : : -
64-cü f sil.
Uca Allah n: “O gün Biz C nn : “Doldunmu?”– dey yik. O
is : “Yen varm ?”– dey kdir”2– sözü
]. : ZÑÐÏÎ[ : -
[ :
1 “Muh mm d” sur si, 22. Ay nin vv li: r haqdan üz çevirs niz, ola bilsin ki, yer üzünd
fitn -f sad tör siniz v ...”
2 “Qaf” sur si, 30.
727
1772. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Günahkarlar) oda at laca
zaman (od): “Yen varm ?”- dey k. N hay t, Allah Aya onun üstün
qoyacaq v o: “Yet r, yet r!”– dey k” l-Buxari, 4848)
: -
:
:
:
[ : ].
1773. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir d ) C nn tl
nn m höc tl di. C nn m dedi: “M n (m xsusi olaraq) inadkarlar-
dan v t bbürlül rd n ötrü yarad lm am.” C nn t dedi: “M n olub
ki, içim ancaq z if v aciz (görün n) adamlar girsin?” Onda ulu v uca
Allah C nn buyurdu: “S n M nim r hm tims n, M n s nin vasit nl qul-
lar mdan dil diyim kims r hm ed m.” Sonra C nn buyurdu:
“S n d M nim zab msan, M n s nin vasit nl qullar mdan dil diyim kim-
zab ver m.” Onlar n h r biri (kifay t q r insan v cinl ) dolduru-
lacaq. C nn m ancaq o zaman dolacaq ki, Allah Öz Aya onun üstün
qoyacaq v o: “Yet r, yet r!”– dey k. Onda o, art q dolacaq v (içind kil -
ri) qaplayacaq. Qüdr tli v tli Allah qullar nda heç k zülm etm z.
nn g linc , qüdr tli v tli Allah onun (dolmas ) üçün ba qa var-
qlar yaradacaq.” ( l-Buxari, 4850)
t-Tur sur si
Z r q p on [ : : -
“And olsun da a! And olsun yaz lm Kitaba!”1 sözü
= <;:[ : : -
Z R Q P O N M L J I H GF E D C A @ ? >
[ : ].
1774. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Mutim demi dir: “M n Pey mb rin m -
rib namaz nda “ t-Tur” sur sini oxudu unu e itdim. O, oxuyub: “B lk on-
lar öz-özün yaran blar? Yaxud onlar yaradanlard r? Yoxsa onlar göyl ri
yeri yarad blar? Xeyr, onlar q tiyy n inanm rlar. Yoxsa s nin R bbinin
1 t-Tur” sur si, 1-2.

zin ri onlardad r? Yaxud onlar hökm sahibidirl r?”1 ay rin çat-

qda q lbim az qald ki, uçsun.” ( l-Buxari, 4854)
n-N cm sur si
Z• ~ } [ : : -
“Siz tap nd z Lat v Uzzan gördünüzmü?”2 sözü
: -
[ : ].
1775. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim and iç r-
n: “Lata3 and olsun, Uzzaya4 and olsun!”– des , qoy: “L ilah ill llah!”–
desin. H mçinin, kim dostuna: “G l qumar oynayaq”– des , qoy s ver-
sin.” ( l-Buxari, 4860)
l-Q r sur si
ZÌË Ê É È Ç[ : : -
67-ci f sil. Uca Allah n: “Xeyr! Onlara v d edilmi vaxt o Saatd r.
O Saat is daha a r, daha ac r”5 sözü
ÊÉ È Ç[ : : -
[ : ] .ZÌË
1776. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M kk ,m nh oyuncaqla oyna-
yan bir u aq ik n Muh mm bu ay nazil olmu dur: “Xeyr! Onlara v d
edilmi vaxt o Saatd r. O Saat is daha a r, daha ac r.” ( l-Buxari, 4876)
1 t-Tur” sur si, 35-37.

2 n-N cm” sur si, 19.
3 Taifd yerl dirilmi v S qif q bil sinin ilahil dirdiyi b bütp stl rinin n m hur bütl rind n
biri. O, a qaya üz rind tikilmi , örtükl örtülmü v traf na ç r ç kilmi v öz xidm tçil ri olan
d idi. l-Mu ira ibn öb v bu Süfyan ibn H rb Muh mm d Pey mb rin mri il bu bütü
da b yand rd lar. Sonralar bu yerd m scid tikdil r.
4 Bütp st bl rin ilahil dirdikl ri v M kk il Taif aras nda N hl adlanan yerd yerl diril n n
hur bütl rind n biridir.
5 l-Q r” sur si, 46.
729
r-R hman sur si
Z¾ ½¼ [ : : -
68-ci f sil. Uca Allah n: “Bu ikisind n ba qa
daha iki C nn t ba da vard r”1 sözü
: -
].
[ :
1777. Abdullah ibn Qeys r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ ki c nn t
vard r ki, onlar n içind ki qab-qacaqlar v ba qa yalar gümü ndir. Di-
r iki c nn t d vard r ki, onlar n içind ki qab-qacaqlar v ba qa yalar q -
ldand r. t p rd sind n ba qa heç bir ey dn c nn tind olan kim-
R bbinin Üzünü görm mane olmayacaq.” ( l-Buxari, 4878)
Z 7 65 4 [ : : -
“Çad rlarda gözl rini öz rl rin dikmi huril r vard r”2 sözü
: -
[ : ].
1778. Abdullah ibn Qeys r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn td eni
altm mil b rab r, içi bo mirvaril rd n haz rlanm çad rlar vard r. Onun
r küncünd bir-biril rini görm n zövc r vard r ki, möminl r vaxta
onlar n yan na gir kl r. ki c nn t vard r ki, onlar n içind ki qab-qacaqlar
ba qa yalar gümü ndir. Dig r iki c nn t d vard r ki, onlar n içind -
ki qab-qacaqlar v ba qa yalar q ldand r. t p rd sind n ba qa heç
bir ey dn c nn tind olan kims R bbinin Üzünü görm mane ol-
mayacaq.” ( l-Buxari, 4879)
1 r-R hman” sur si, 62.

2 r-R hman” sur si, 72.
l-Mumt hin sur si
Z(' & % $ [ : : -
70-ci f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! M nim dü nimi d ,
öz dü ninizi d özünüz dost tutmay n!”1 sözü
: -
[ : ] .Z('&%$#"![ :
1779. vay t edilir ki, li (ibn bu Talib) demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
, Zubeyr v Miqdada dedi: “Rövd tü Xaxa2 gedin! Orada k cav nin
içind ged n, özü il m ktub aparan bir qad na rast g ksiniz. M ktubu
ondan götür rsiniz.” Bundan sonra biz yola dü dük v atlar dörd nala
çapd q. N hay t, g lib Rövd çatd q v orada k cav ni gördük. Biz (onun
içind ki qad na): “M ktubu ç xart!”– dedik. Qad n: “M ktub n dir?” Biz de-
dik: “Ya m ktubu ver ks n, ya da s ni soyunduraca q.” Onda qad n saçla-
n aras ndan m ktubu ç xartd v biz onu (Pey mb ) g tirdik. M k-
tubda yaz lm : “Hatib ibn bu B lt n...” M ktubda (Hatib) M kk
mü rikl rind n olan bir d st Pey mb rin i ri bar x r verirdi.
Pey mb r dedi: “Bu n dir, ey Hatib?!” Hatib dedi: “M ni (q nama a)
sm , ya R sulullah! M n qurey n idim, lakin onlar n n slind n de-
yildim. S ninl birlikd (hicr t etmi ) mühacirl rin qohum- qr bas onlar n
kk ki ail rini v mallar himay edir. Onlar n aras nda m nim qo-
humlar m yoxdur dey , m n onlar qorumaq üçün bel etm k ist yirdim.
n bunu kafir olmaq v ya dind n dönm k m qs dil etm dim.” Pey m-
r buyurdu: “H qiq n, o, siz düz deyib.” (Bu vaxt) Öm r dedi: “Ya
sulullah, m izn ver onun boynunu vurum.” Pey mb r buyurdu:
“Ax , o, B dr döyü ünd i tirak edib. M lumun olsun ki, qüdr tli v -
tli Allah B drd döyü nl bax b demi dir: “ st diyinizi edin, art q
n sizi ba lam am!”
1 l-Mumt hin ” sur si, 1.

2 M din il M kk aras nda yerl n bir yer.
731
Amr demi dir: “(Hatibin) bar sind bu ay nazil oldu: “Ey iman g tir n-
r! M nim dü nimi d , öz dü ninizi d özünüz dost tutmay n!” ( l-
Buxari, 4890)
Z & % $#[ : : -
71-ci f sil. Uca Allah n: “Ey Pey mb r! Mömin qad nlar Allaha
heç bir rik qo mayacaqlar na...”1 sözü
Z,+ * ) ([ : : -
[ : ].
1780. vay t edilir ki, Ummu tiyy demi dir: “Biz (qad nlar) Pey mb
bey t etdikd n sonra o biz bu ay ni oxudu: “Mömin qad nlar Allaha heç bir
rik qo mayacaqlar na...” v biz (öl n adam üçün) vay- iv n sal b a lama
qada an etdi. Bu vaxt bir qad n lini geri ç kdi2 v dedi: “Filan qad n m nim
ölüm a lay b, m n d g k onun ölüsün a lay m.” Pey mb r ona heç n
dem di. Qad n ç b getdi v (bir müdd t keçdikd n sonra bey t etm k üçün)
geri qay td . Pey mb r d onun bey tini q bul etdi.” ( l-Buxari, 4892)
l-Cumu sur si
: -
ZIHGFED[ :
72-ci f sil.
Uca Allah n: “Allah s ni h müs lmanlara qo ulmam
ba qalar na da elçi gönd rmi dir...”3 sözü
ZIHGFED[ : : -
:
[ : ].
1 l-Mumt hin ” sur si, 12. Ay nin davam : “...o urluq v zina etm kl rin , u aqlar öldür-
kl rin , ll ri il ayaqlar aras nda olan yalanla ört-basd r etm kl rin ( rl rind n olma-
yan u aqlar onlara isnad etm kl rin ) v heç bir yax i s qar ç xmayacaqlar na dair
bey t etm k üçün yan na g ldikl ri zaman onlar n bey tini q bul et v Allahdan onlar üçün
ba lanma dil . H qiq n, Allah Ba layand r, R hmlidir.”
2 Ummu tiyy nin bu sözü qad nlar n da Pey mb l il bey t etm sini göst rir. Halbuki,
Ai n r vay t edilmi h disd x r verilir ki, Pey mb rin li nam hr m qad n lin sla
toxunmam r. Bu bel izah edil bil r ki, qad nlar bey t snas nda sad ll ri il i ar ed rdil r.
“F thul-Bari” 13/204.
3 l-Cumu ” sur si, 3.
1781. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb rin
yan nda ik n ona “ l-Cumu ” sur si nazil oldu: “Allah s ni h müs lman-
lara qo ulmam ba qalar na da elçi gönd rmi dir...” M n soru dum: “Kim-
dir onlar, ya R sulullah?” O m cavab verm di. M n sual üç d t k-
rar etdim. H min vaxt Salman Farisi bizim aram zda idi. Pey mb r lini
Salman n (aya n üstün ) qoyub dedi: “H rgah iman Sür yya ulduzunun
yan nda olsayd , bu adamlar ora da gedib ç xard lar.” ( l-Buxari, 4897)
l-Munafiqun sur si
Zhgf ed c b a ` [ : : -
“Münafiql r s nin yan na g ldikl ri zaman: “Biz had t veririk
ki, s n Allah n Elçisis n!”– deyirl r...”1 sözü
: -
Z ba `[ :
[ : ].
1782. vay t edilir ki, Zeyd ibn rqam demi dir: “Döyü rin birind m n Ab-
dullah ibn Ubeyyin2 bel dediyini e itdim: “Allah n elçisinin traf ndak lara
köm klik göst rm yin ki, onlar onun traf ndan da b getsin. r biz onu
qoyub M din qay tsaq, izz t v hörm t sahibi olanlar alçaq v z lil olan-
3
lar 4 (oradan) ç xardacaqlar!” M n bu sözl ri mim , yaxud Öm dedim, o da

bunu Pey mb çatd rd . Pey mb r m ni yan na ça rd v m n
itdikl rimi ona dan m. Sonra o, (bu m ayd nl q g tirm k üçün)
Abdullah ibn Ubeyyin v onun t fdarlar n yan na adam gönd rdi. Onlar
is bel bir söz dem dikl rini sübuta yetirm k üçün and içdil r. Pey mb r
nim dedikl rimi yalan sayd v onun and q bul etdi. (Onun bu q rar )
ni olduqca k rl ndirdi. M n h heç vaxt bel k rl nm mi dim. (Bu
hadis n sonra) m n ev qay td m v mim m dedi: “M n ist mirdim
1 l-Munafiqun” sur si, 1.

2 Abdullah ibn Ubey ibn S lul münafiql rin ba olmu dur.
3 O, bununla özl rini q sd edirdi.
4 Bunu dey nd o, Pey mb ri v onun shab rini n rd tuturdu.
733
ki, o, s nin dedikl rini t kzib etsin v s ac tutsun!” Onda Uca Allah
(bu sur ni) nazil etdi: “Münafiql r s nin yan na g ldikl ri zaman: “Biz -
had t veririk ki, s n Allah n Elçisis n!”– deyirl r. Allah da bilir ki, s n
Onun Elçisis n. Allah ahiddir ki, münafiql r sl yalanç rlar.” Pey m-
r m nim yan ma bir n r gönd rib bu ay ri m oxuduqdan sonra
dedi: “Ey Zeyd, Allah s nin dedikl rini t sdiq etdi!” ( l-Buxari, 4900)
[ : ]. : -
1783. Dig r r vay td Zeyd ibn rqam demi dir: “Pey mb r (münafiql ri)
yan na ça rd ki, onlar üçün (Allahdan) ba lanma dil sin, lakin onlar bun-
dan boyun qaç rd lar.” ( l-Buxari, 4903)
. : : -
[ : ].
1784. Ba qa bir r vay td Zeyd ibn rqam demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itdim: “Allah m, nsar v onlar n övladlar ba la!”
Ravi ibn F dl ehtimal edib demi dir: “... v onlar n övladlar n övladla-
!” ( l-Buxari, 4906)
t-T hrim sur si
Z-,+ * )('&%$ #"![ : : -

74-cü f sil. Uca Allah n: “Ey Pey mb r! Zövc rini raz salma a
çal araq Allah n s halal etdiyi eyi n üçün özün qada an
edirs n?”1 sözü
: -
:
[ : ].
1785. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r Zeyn b bint C in
evind bal iç r v (bu s bd n d o,) Zeyn bin yan nda çox oturard . Buna
gör d m n H fs il m sl tl dim v biz bel q rara g ldik ki, o hans
birimizin yan na g ls ona: “Kitr 2 yemis n? S nd n onun iyisi g lir!”–
dey k. (Biz Pey mb bunu dey nd ) o bel cavab verdi: “Xeyr, m n sa-
olaraq Zeyn b bint C in evind bal içmi m. And içir m ki, bir d o
1 t-T hrim” sur si, 1.

2 Burada Urfut a ac n gövd sind n axan yap qanab nz r yar ffaf qat maye q sd edilir.
baldan içm m, amma s n bu haqda heç k bir söz dem !”1 ( l-

Buxari, 4912)
l-Q m sur si
ZÀ ¿¾ ½ [ : : -
75-ci f sil. Uca Allah n: “...da ür kliy , bunlardan sonra da
ba qas n ad m nims n f ldaqç ya”2 sözü
: -
[ : ].
1786. vay t edilir ki, Haris ibn V hb l-Xuzai demi dir: “M n Pey mb rin
bel dediyini e itmi m: “Siz C nn t hli bar x r verimmi?! (Bu,) h r
bir fa r, t vazökar (mömindir). r o and iç rs , Allah onun and müt-
q gerç çevir r. Siz C nn m sakinl ri bar x r verimmi?!” (Bu,)
r bir da ür kli, tamahkar v yek xana (adamd r).” ( l-Buxari, 4918)
Z öõ ôóò ñ ð ï [ : : -
76-c f sil. Uca Allah n: “Aya n aç laca v onlar s cd
ça lacaqlar , lakin buna qadir ola bilm kl ri gün...”3 sözü
: : -
[ : ].
1787. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m: “(Qiyam t günü) R bbimiz Aya açacaq, h r bir mö-
min ki i v mömin qad n da Ona s cd ed kdir. Qalanlar is dünyada
ik n riyakarl qla, an- öhr t üçün s cd ed n münafiql r olacaqd r. (H min
gün münafiql rd n h r biri s cd ) etm k ist k, (lakin bacarmayacaqd r).
Onlar n onur a sümüyü bir bütöv sümük olacaqd r.” ( l-Buxari, 4919)
1 Dig r r vay td h disin tamam nda deyilir: “...v bu (ay r) nazil oldu: “Ey Pey mb r! Zövc -
rini raz salma a çal araq Allah n s halal etdiyi eyi n üçün özün qada an edirs n? Allah Ba -
layand r, R hmlidir. Allah, andlar zdan ffar verm kl azad olma sizd n ötrü qanunil dirmi dir.
Allah sizin himay dar zd r. O, Bil ndir, Müdrikdir. Bir zaman Pey mb r öz zövc rind n birin
sirr verdi. O da bunu onun dig r zövc sin x r verdikd v Allah da bunu Pey mb a kar etdikd
o, bunun bir qismini sirr verdiyi zövc sin bildirdi, dig r qismind n is vaz keçdi. Pey mb r bunu
ona bildirdikd zövc si dedi: “Bunu s kim x r verdi?” O dedi: “Bunu m r eyi Bil n,
rdar olan Allah x r verdi!” r ikiniz d Allaha tövb ets niz, yax olar. Çünki h r ikinizin
lbi günaha meyl etmi dir. r Pey mb qar bir-biriniz d st k vers niz, bilin ki, Allah, C brail
lisaleh möminl r onun dostu v yard mç r. Bunlardan ba qa m kl r d onun yard mç la-
r.” S hih l-Buxari, 5243
2 l-Q m” sur si, 13.
3 l-Q m” sur si, 42.
735
n-Naziat sur si
: -
[ : ].
1788. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb rin
orta barma yla i ar barma birl dirib: “Qiyam t Saat (insanlara,) bu
iki barmaq q r (yax n oldu u zaman m n pey mb r) gönd rildim”– de-
diyinin ahidi oldum.” ( l-Buxari, 4936)
sur si
-
[ : ].
1789. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Quran oxuyan v onu z-
rd n bil n adam möht m v müti m kl rl eyni d dir. Ç tinlik
-ç daim Quran oxuyan adam is iki savab qazan r.” ( l-Buxari, 4937)
l-Mutaffifin sur si
: -
Z Å Ä Ã ÂÁ[ :
77-ci f sil.
Uca Allah n: “O günd ki, insanlar al ml rin R bbinin qar nda
dayanacaqlar”1 sözü
Z Å Ä Ã ÂÁ [ : : -
[ : ].
1790. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r (Allah n): “O günd ki, insanlar
al ml rin R bbinin qar nda dayanacaqlar” (ay sini oxuduqdan sonra)
dedi: “Onlar n b zisi öz t rinin içind qula n yar na q r batacaqd r.”
l-Buxari, 4938)
1 l-Mutaffifin” sur si, 6.

l- iqaq sur si
Z SR Q P [ : : -
78-ci f sil. Uca Allah n: “...o, yüngül sor u-sual olunacaq”1 sözü
: : -
ZS R Q P N M L K J [ :
[ : ].
1791. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim haqq-hesaba ç kil r-
, h lak olar.” M n dedim: “Allah m ni s f da etsin, ya R sulullah! M -
r qüdr tli v tli Allah: “Kimin kitab sa lin veril ks , o, yün-
gül sor u-suala tutulacaq”- dey buyurmay r? Pey mb r dedi: “Bu yal-
z rz edilm 2 aiddir. ll ri birb bir hesaba ç kil n kims is h lak
olacaqd r.” ( l-Buxari, 4939)
Z «ª © ¨ [ : : -
“Siz mütl q haldan-hala keçib yi ksiniz”3 sözü
[ : ]. Z«ª©¨[ : -
1792. vay t edilir ki, (Allah n): “Siz mütl q t n-t keç ksiniz”
(ay si bar sind ) ibn Abbas demi dir: “Pey mb riniz : “Siz haldan-
hala keçib d yi ksiniz”– dey bu ay ni izah etmi dir.” ( l-Buxari, 4940)
ms sur si
-
80-ci f sil
N[ : : -
ZPO
1 l- iqaq” sur si, 7-8.

3 l- iqaq” sur si, 19.
737
.
[ : ]. : :
1793. vay t edilir ki, Abdullah ibn Z ma Pey mb rin xütb ver rk n di i
1 v onun diz v rini k n (s mudlu) bar sind (Allah n): “Onlar n
n b db xti ni k sm qalxd ” (ay sini oxuyub) bel dediyini e it-
mi dir: “ bu Z maya ox ar, çox qüvv tli, (gözl ri) q zm v havadarlar n
himay sind olan birisi qalx b di i d ni k sm t sdi.”
Sonra Pey mb r qad nlar haqq nda (camaata n sih t edib) dedi: “B -
zil riniz öz h yat yolda lar k nizi döydüyü kimi döyür, sonra da olur ki,
günün ax nda onunla bir yata a girir.”
Sonra Pey mb r birisinin yel buraxmas na gül n shab rini t nbeh
edib dedi: “Siz n üçün kimins (yel buraxma na) gülürsünüz?!”
Dig r r vay td Pey mb r demi dir: “Zubeyr ibn vvam n misi
bu Z maya ox ar...” ( l-Buxari, 4942)
l- q sur si
Z » º¹ ¶ µ ´ ³ ² ± [ : : -
81-ci f sil. Uca Allah n: “Xeyr! r yaramaz lin son qoymasa,
Biz onun k kilind n – yalanç , günahkar k kilind n tutaca q”2 sözü
-
[ : ]. :
1794. Abdullah ibn Abbas r vay t edir ki, (bir d ) bu C hl demi di: “ r
n Muh mm din K nin yan nda namaz q ld görs m aya mla
onun boynundan yer basaca am.” Bu söz Pey mb x r verildikd o
buyurdu: “Bel ets ydi, m kl r onu yaxalayard lar.3” ( l-Buxari, 4942)
1 “S mud qövmü öz az nl üzünd n Allah n elçisini t kzib etdi. Onlar n n b db xti ni k s-

qalxd qda Allah n elçisi onlara dedi: “Allah n bu di i d sin toxunmay n v onun su içm sin
mane olmay n!” Onlar is pey mb ri yalanç say b, d nin diz v rini k sdil r. Onlar n R bbi d bu
günahlar na gör onlar n ham q b yerl -yeksan etdi.” “ ms” sur si, 11-14.
2 l- q” sur si, 15-16.
3 bu Hureyran n r vay t etdiyi h disd deyilir ki, (bir d ) bu C hl bl dedi: “Muh mm d
d sizin yan zda üzünü torpa a sürtürmü?” Onlar: “B li”– dey cavab verdikd o dedi: “Lat v
Uzzaya and olsun ki, r m n onun bel etdiyini görs m, boynundan bas b üz-gözünü torpa a bula ra-
ca am!” Pey mb r g lib namaz q lma a ba lad v bu C hl dediyini yerin yetirm k üçün ona t f
yax nla . Lakin h r d onun üstün cumanda ll ri il özünü müdafi ed k arxaya ç kildi. bu
hld n: “S n olub?”– dey soru dular. Dedi: “Onunla m nim aramda çox vahim li, at li bir x nd k
( caib) qanadlar var idi”. Pey mb r buyurdu: “ r om yax nla sayd , m kl r onu didib
parça-parça ed rdil r!” (S hih Muslim)
l-Kovs r sur si
-
82-ci f sil
: -
[ : ].
1795. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r (merac gec si1) göy
qalxm (v geri qay td qda bel ) demi dir: “M n orada h r iki sahilind içi-
bo mirvaril rd n haz rlanm çad rlar düzülmü (göz ox ayan) bir çay n
yan na g lib çatd m v dedim: “Ey C brail, bu n (çayd r)?” Dedi: “Bu, Kov-
rdir!” ( l-Buxari, 4964)
: ZXW V[ : : -
[ : ].
1796. vay t edilir ki, Ai (Uca Allah n): “H qiq n, Biz Kovs ri s
ba lad q” ay si bar sind sual verilmi v o, bel cavab vermi dir: “Bu,
Pey mb riniz b edilmi el bir çayd r ki, onun h r iki sahilind içi-
bo mirvaril rd n haz rlanm çad rlar v (göyd ki) ulduzlar q r çoxlu
hl r düzülmü dür.” ( l-Buxari, 4965)
l-F q sur si
: : -
[ : ].
1797. vay t edilir ki, Ubey ibn K b demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb rd n
rd n qoruyan sur r2) bar soru dum. Dedi: “M v hy olundu, m n
onu insanlara t bli etdim.” Biz d (bu sur ri) Pey mb r dediyi ki-
mi t bli edirik.” ( l-Buxari, 4976)

2 Y ni “ l- xlas”, “ l-F q” v “ n-Nas” sur rini.
739
-
66 – Quran n m ziyy tl ri kitab
1-ci f sil. V hy nec nazil edilmi : -
ilk vv l hans ay r nazil
olmu dur
: -
[ : ].
1798. bu Hureyr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Pey mb rl rd n
el bir pey mb r olmam r ki, ona inand möcüz rd n (bir v ya da
çox möcüz ) verilmi olmas n. (Möcüz olaraq) m verilmi ey is
Allah n m v hy etdiyi Qurand r. M n ümid edir m ki, Qiyam t günü
nim ard llar m onlar n ham ndan çox olacaq”. ( l-Buxari, 4981)
-
[ : ].
1799. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb rinin v fat ndan
vv l Uca Allah ona ard l olaraq v hy nazil etdi. N hay t, onun v fat na az
qalm Allah ona lap çox v hy nazil etm ba lad . Bundan sonra Allah n
sulu v fat etdi.” ( l-Buxari, 4982)
2-ci f sil. : -
Quran yeddi qira t1 üz rind
nazil olmu dur
: -
].
[ :
1 Allah n Kitab yeddi mü yy n üsul v qayda il oxumaq olar.

hih l-Buxari 740 Quran n m ziyy tl ri kitab .
1800. vay t edilir ki, Öm r ibn X ttab demi dir: “Pey mb rin sa nda
n Hi am ibn H kim ibn Hizam n “ l-Furqan” sur sini oxudu unu e it-
dim v diqq tl onun oxudu una qulaq asma a ba lad m. Baxd m ki, o, (bu
sur ni) ba qa-ba qa h rfl rl , Pey mb rin biz oxumad bir üslubla
oxuyur. M n onu el namazda ik n yaxalamaq ist dim, lakin s bir etdim. N -
hay t, o, salam verib (namaz bitirdikd ) m n onun yaxas ndan yap b so-
ru dum: “E itdiyim bu sur ni s bu cür oxuma kim öyr dib?” Dedi: “Bu
sur ni m Pey mb r öyr dib.” Dedim: “Yalan dan rsan, Pey mb r
bu sur ni m s nin oxudu un kimi yox, ksin , ba qa cür öyr dib.” Sonra
n onu Pey mb rin yan na apard m v dedim: “M n bunun “ l-Furqan”
sur sini ba qa h rfl rl v s nin biz öyr tm diyin bir üslubla oxudu unu
itdim.” Pey mb r buyurdu: “Burax onu! (S n d ) oxu, ey Hi am!” Hi-
am (bu sur ni) ona m nim e itdiyim qira tl oxudu. Pey mb r dedi: “Bu
sur (m ) bu cür nazil olmu dur.” Sonra o: “( ndi is ) s n oxu, ey Öm r!”–
dey buyurdu, m n d (bu sur ni) onun m öyr tdiyi qira tl oxudum.
Pey mb r dedi: “Bu sur (m ) bu cür nazil olmu dur. H qiq n, bu
Quran yeddi qira t üz rind nazil olmu dur. Odur ki, Qurandan siz asan
olan oxuyun!” ( l-Buxari, 4992)
3-cü f sil. C brailin Pey mb rl : -

birg Quran oxuyub t krar
etm si
-
[ : ].
1801. vay t edilir ki, Fatim demi dir: “(Bir d ) Pey mb r m gizlin-
x r verib dedi ki: “C brail h r il Quran m niml birg (yaln z) bir d
krar ed rdi, bu il is iki d t krar etdi. Dü ünür m ki, bu m nim li-
min yax nla mas dem kdir.” ( l-Buxari, 4996)
. : -
[ : ]
1802. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “Vallahi, m n yetmi n
çox sur ni Pey mb rin dilind n e idib öyr nmi m. Vallahi, Pey mb -
rin shab ri yax bilirl r ki, m n Allah n Kitab onlar n ham ndan
yax bilir m v m n onlar n n xeyirlil rind m.” ( l-Buxari, 5000)
: -
[ : ].
741
1803. vay t edilir ki, lq demi dir: “(Bir d ) biz Himsd ik n ibn M sud
biz “Yusuf” sur sini oxudu. Bu vaxt bir n r dedi: “Ax bu sur bu cür nazil
olmam r.” bn M sud dedi: “M n (bu sur ni) Allah n elçisin oxudum
(m ): “ hs n!”– dedi.” Bu vaxt ibn M sud h min adamdan rab iyisi
ldiyini hiss etdi v dedi: “Allah n Kitab na iftira yaxd n b s deyil, h üs-
lik rab da içirs n?!” Bundan sonra o adam allaqlad lar.” ( l-Buxari, 5001)
4-cü f sil. “De: “O Allah

Z $# "! [ : -
kdir!”1 (sur sinin) m ziyy ti
Z$#"! [ -
[ : ].
1804. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, (bir d gec vaxt ) bir n r ba qa biri-
sinin: “De: “O Allah T kdir...”– (sur sini) t krar-t krar oxudu unu e itdi.
r aç landa o, Pey mb rin yan na g lib e itdikl rini ona dan v
sanki h min adam n bu sur ni ucuz tutdu unu bildirm k ist di. Lakin Pey-
mb r buyurdu: “Can m lind olan Allaha and olsun ki, bu sur Qura-
n üçd birin b rab rdir.” ( l-Buxari, 5013)
: -
[ : ].
1805. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “(Bir d ) Pey mb r s-
hab rin bel buyurdu: “Hans biriniz bir gec Quran n üçd birini oxu-
ya bil r?” Bu, shab a r g ldi v onlar dedil r: “Bunu hans birimiz ba-
cara bil r ki, ya R sulullah?!” Pey mb r buyurdu: “Allah T kdir, Möhtac
deyildir” Quran n üçd birin b rab rdir.” ( l-Buxari, 5015)
5-ci f sil. rd n qoruyan : -

sur rin2 üstünlüyü
![ -
ZSR QP [ Z7654[ Z $ #"
[ : ].
1806. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r h r gec yata na uzan-
qda ll rini cütl dirib onlar n için üfür r, sonra ora ( rd n qoruyan su-
1 “ l- xlas” sur si.

2 “ l- xlas”, “ l-F q” v “ n-Nas” sur ri.
ri) – “De: “O Allah T kdir...”, “De: “S ram sübhün R bbin ...” v

“De: “S ram insanlar n R bbin ...” oxuyar, daha sonra is ll rini ba
üz nahiy sind n ba layaraq bacard q rb ninin h r yerin sürt r-
di. Bel , o, bunu üç d t krar ed rdi.” ( l-Buxari, 5017)
6-c f sil. Quran oxundu u : -

zaman m kl rin v sükun tin
nazil olmas
: -
[ : ].
1807. vay t edilir ki, (bir d ) gec Useyd ibn Hudeyr “ l-B ” sur sini
oxuyurdu, at da onun yan nda yer ba lan lm . Bird n at t vi dü üb
ah qalxd . (Bunu gör nd ) Useyd susdu, at da sakitl di. Sonra o, oxuma-
na davam el di v at yen t vi dü üb ah qalxd . O susdu, at da sakit-
di. Sonra o, yenid n oxuma a ba lad v at yen d h canlan b ah qalx-
. Bundan sonra o, daha oxumad . H min vaxt (Useydin) o lu Y hya at n
yax nl nda idi v o, qorxdu ki, at onu tapdalayar. Useyd u yan na ç k-
dikd n sonra ba göy qald rd , lakin ayd n bir ey gör bilm di. S ri
gün o, bu hadis ni Pey mb dan . Pey mb r (ona): “Oxu, ey ibn
Hudeyr! Oxu, ey ibn Hudeyr!”– dey buyurdu. Useyd dedi: “Ey Allah n el-
çisi! Y hya at n yan nda idi v m n qorxdum ki, at onu tapdalayar. Odur ki,
ba qald b ona t f getdim. Sonra ba göy qald b buluda ox ar
bir ey, iç risind d q ndill 1 b nz r eyl r gördüm. Sonra onlar yox olub
getdil r.” Pey mb r soru du: “Bilirs nmi o n idi?” Useyd: “Xeyr!”– de-
cavab verdi. Pey mb r dedi: “Bu, m kl r idi, s nin s sin yax nla -
lar. r s n oxuma na davam ets ydin, s r tezd n ham onlar gö-
rdi v onlar insanlardan gizl nm zdil r.” ( l-Buxari, 5018)
7-ci f sil. Quran bil n adama : -

qibt etm k
1 Asma ç raq.
743
[ : ].
1808. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yaln z iki xs h -
d aparmaq olar: O xs ki, Allah ona Quran öyr tmi , o da onu gec -gün-
düz oxuyur. Qon usu bunu e idib dey r: “Ka ona veril nin b nz ri m
veril ydi, onun etdiyi li m n d ed rdim.” Bir d o xs ki, Allah
ona var-dövl t b etmi , o da onu Allah yolunda laz mi yerl x rcl yir.
Onu gör n adam dey r: “Ka ona veril nin b nz ri m d veril ydi, onun
etdiyi li m n d ed rdim.” ( l-Buxari, 5026)
8-ci f sil. Sizin n xeyirliniz : -

Quran öyr n v onu
(ba qalar na) öyr n kims dir
[ : ]. : -
1809. Osman r vay t edir ki, Pey mb r buyurmu dur: “Sizin n xeyirliniz
Quran öyr n v onu ba qalar na öyr n kims rdir.” ( l-Buxari, 5027)
[ : ]. : : -
1810. Osman ibn ffan r vay t edir ki, Pey mb r buyurmu dur: “Sizl rd n
n f zil tlisi Quran öyr n v onu ba qalar na öyr n kims rdir.” ( l-
Buxari, 5028)
9-cu f sil. : -
Quran zb rl k v onu
müt madi olaraq t krarlamaq
: -
[ : ].
1811. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Quran zb rd n bil n
adam d rini buxovda saxlayan kims b nz yir. r bu adam onlar
bu v ziyy td saxlasa, onlar daim özünd saxlam olar, yox, r ba -ba-
na buraxarsa, onlar qaç b ged rl r.” ( l-Buxari, 5031)
: -
[ : ].
1812. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birinizin:
“Filan v filan ay ni unutmu am”– dem si nec d pisdir! ksin , bu ona
unutdurulmu dur. El is Quran (t krar-t krar) öyr nm davam edin!
Çünki Quran, k ndird n q b qaçan heyvandan da tez, insanlar n q lbini
rk edir.” ( l-Buxari, 5032)
: -
[ : ].
1813. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Quran daim oxuyun!
Can m lind olan Allaha and olsun ki, o, k ndird n aç b qaçan d n
daha tez (sahibini) t rk edir.” ( l-Buxari, 5033)
10-cu f sil. Quran oxuduqda (b zi : -

sait) s sl rin uzad lmas
Z $ #" ![ : : -
[ : ].
1814. vay t edilir ki, sd n : “Pey mb r (Quran ) nec oxuyard ?”– de-
soru dular. s: “Uzadaraq!”– dey cavab verdi, sonra da: “Bismillahir-
hmanir-R him” ay sini – “Bismillah”, “ r-R hman” v “ r-R him” k l-
rinin (h r birini) uzadaraq oxudu.” ( l-Buxari, 5046)
11-ci f sil. Quran göz l s sl : -

oxumaq
]. : -
[ :
1815. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r ona bel demi dir: “Ey bu Mu-
sa, s Davudun m lah tli s si kimi m lah tli bir s s b edilmi dir!”
l-Buxari, 5048)
12-ci f sil. Quran n q r vaxt : -

rzind oxunmal r. Uca Allah
buyurur: “Qurandan siz asan :
olan oxuyun!”1
1 “ l-Muzz mmil” sur si, 20.

745
: -
[ : ].
1816. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “(Bir vaxt) atam m ni za-
gan bir qad nla evl ndirdi. Sonra o, mütamadi olaraq g lininin yan na g -
lib ondan ri1 bar soru ur, qad n da h r d ona dey rdi ki: “O, xo -
xasiyy t adamd r, lakin m n ona g ldiyim günd n b ri o, n m niml bir
yata a ba qoymu , n d m toxunmu dur.” Bu hal o vaxta q r davam
etdi ki, ax rda atam bu haqda Pey mb x r verdi v Pey mb r
(ona): “Qoy (o lun) m nim yan ma g lsin!”– dedi. Bundan sonra m n Pey-
mb rin yan na getdim v o (m nd n) soru du: “S n nec oruc tutur-
san?” Dedim: “H r gün.” Soru du: “Quran nec x tm edirs n?” Dedim:
“H r gec .” Onda o bel buyurdu: “H r ay üç gün oruc tut, Quran da ayda
bir d x tm et!” Dedim: “M nim bundan da çox (ibad t) etm gücüm ça-
tar.” Dedi: “H ft üç gün oruc tut!” Dedim: “M nim bundan da art na
gücüm çatar.” Dedi: “ ki günd n bir oruc tut!” Dedim: “M nim bundan da
art na gücüm çatar.” Dedi: “(El is ) n fz l orucu – güna oruc tutan
Davudun orucunu tut v h ft bir d (gec r Quran ba dan ax rad k)
oxu.” Ka Pey mb rin verdiyi rüsx ti q bul ed rdim. ( ndi) m n art q
qocal b ld n dü mü m.”
(H disi dan an ravi) demi dir: “Abdullah ibn Amr (özünü yoxlamaq
qs dil ) gündüzl r Quran n yeddid bir hiss sini zb rd n (ail üzvl rin-
n) birin dan ard ki, gec r onu oxumaq ona asan g lsin. (Oruca g linc ,)
o, özünd güc toplamaq ist dikd bir neç gün dalbadal oruc tutmazd v
Pey mb rin zaman nda etdiyi li t rk etm k ist diyind n (burax-
günl ri) say b h min günl rin say q r oruc tutard .” ( l-Buxari, 5052)
13-cü f sil. Özünü göst rm k, : -

yaxud dünya mal qazanmaq,
yaxud da f xr etm k m qs dil
Quran oxuyan adam n günah
qazanmas
1 Burada Abdullah ibn Amr özünü q sd edir.

: : -
[ : ].
dediyini e itdim: “Vaxt g k sizin aran zdan el insanlar meydana ç xa-
caq ki, siz onlar n namazlar yan nda öz namazlar , oruclar yan nda öz
oruclar , dig r ll ri yan nda öz ll rinizi heç n sayacaqs z1.
Onlar Quran oxuyacaqlar, (amma) oxuduqlar (ay r) xirtd kl rind n o ya-
na keçm kdir. Ox ikar d lib keçdiyi kimi onlar da slamdan ç xacaq-
lar2. (Nec ki, oxu atan adam) oxun ucuna bax r, lakin heç bir ey görmür,
oxun gövd sin bax r, yen d heç bir ey görmür, oxun l kli t fin ba-
r, yen d heç bir ey görmür, ax rda oxun lap arxas na bax r v (oxun i-
kara d yib-d ym diyin dair) übh dü ür.” ( l-Buxari, 5058)
: -
[ : ].
1818. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Quran oxuyan v ona
l ed n mömin turunca3 b nz yir, onun dad da xo dur, iyi d . Quran
oxumayan, amma ona l ed n mömin xurmaya b nz yir, onun dad gö-
ldir, amma iyisi yoxdur. Quran oxuyan münafiqin m li reyhan bitkisin
nz yir, onun iyi göz l olsa da, dad ac r. Quran oxumayan münafiqin
li ac qovuna b nz yir, onun iyi xo ag lm zdir, dad da ac r.” ( l-Bu-
xari, 5059)
14-cü f sil. : -
Quran xüsusunda canbir q lb
olduqca onu oxuyun
. : -
[ : ]
1 Y ni onlar o q r çox ibad t ed kl r ki, siz buna bax b özünüzün onlara nisb td az ibad t etdi-
yinizi güman ed ksiniz.
2 1503-cü v 1672-ci h dis bax.
3 Xo iyli sitrus meyv si.
747
1819. Cund b ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Quran xü-
susunda canbir q lb olduqca onu oxuyun. xtilafa dü düyünüz zaman is
söhb tiniz son qoyun1”. ( l-Buxari, 5060)
1 Müs lmanlar Quran ay rini ara b izah ed rk n söyl dikl ri fikirl r onlarda bir-biril rin qar
dav t yaratmazsa, bu Kitabdan dan a bil rl r. ks t qdird is bu mövzuya son qoymal rlar.
hih l-Buxari 748 Nikah kitab .
-
67 – Nikah kitab
1-ci f sil. . : -
Evl nm r t oyatmaq. Uca
Allah buyurur: “...xo unuza _ ^]\ [ Z[ :
n halal qad nlardan ikisi,
üçü v dördü il evl nin”1 Zcb a `
: -
[ : ].
1820. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) üç n r Pey mb -
rin evin g lib onun hli- yal ndan Pey mb rin ibad ti bar sind so-
ru du. Bu haqda onlara x r verildikd onlar (etdikl ri ibad tin) az oldu-
unu güman edib bel dedil r: “Y ni biz Pey mb r kimi ola bil rikmi?
Üst lik Allah onun bütün keçmi v g k x talar ba lam r.” On-
lardan birisi dedi: “M n bütün gec ri ibad t ed m, yatmayaca am.” O
birisi dedi: “M n il boyu oruc tutaca am, (gündüzl r) yem k yem -
m.” Üçüncüsü dedi: “M n qad nlara yax n durmayaca am, heç vaxt ev-
nm m.” Pey mb r (bunu e id nd n sonra) onlar n yan na g lib
dedi: “Filan, filan sözl ri sizmi demisiniz?! Vallahi ki, aran zda Allahdan n
çox qorxan z m m. Bununla bel m n b n oruc tutur, b n d tutmu-
ram, gec nin bir vaxt namaz q r, dig rind is dinc lir m v n hay t,
n qad nlarla evl nir m. Bel oldu u halda m nim yolumdan ç xan kims -
r m nd n deyildirl r.” ( l-Buxari, 5063)
2-ci f sil. : -
Subay qalma n, habel
axtalanma n b nilm si
. : -
[ : ]
1821. vay t edilir ki, S d ibn bu V qqas demi dir: “Pey mb r Osman
ibn M zuna evl nm kd n boyun qaç rma qada an etdi. r Pey mb r
ona (bu i ) izn vers ydi, biz özümüzü axtalayard q.” ( l-Buxari, 5073)

749
[ : ].
1822. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb
dedim: “Ya R sulullah, m n subay o lanam, qorxuram zina ed m, evl nm -
d imkan m yoxdur. (B s m n n edim?)” Pey mb r m cavab ver-
di. Sonra m n ona eyni sual verdim, (lakin o yen ) m cavab verm di.
n bir d ona h min sual verdim, (amma o yen ) m cavab verm di.
n sual bir daha t krar etdikd Pey mb r buyurdu: “Ey bu Hu-
reyra, (bil ki,) axtalansan da, axtalanmasan da, s nin ed yin ll ri (Löv-
hi-M hfuza yazm ) q m qurumu dur.” ( l-Buxari, 5076)
3-cü f sil. Bakir q zlarla nikah : -

ba lamaq
: -
[ : ].
1823. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d m n Pey mb ) dedim:
“Ya R sulullah! De görüm, r s n bir vadiy enib orada yarpaqlar n b -
zisi yeyilmi , habel yarpaqlar na toxunulmam a aclar görs ydin, yarpaq-
lar ndan yem k üçün d ni hans a ac n yan na buraxard n?” Pey mb r :
“Yarpaqlar na toxunulmam a aca”– dey cavab verdi.”
(H disi dan an ravi demi dir): “Ai (bu sual verdikd ) dem k ist yirdi
ki, Pey mb r ondan ba qa bakir q zla evl nm mi dir.” ( l-Buxari, 5077)
4-cü f sil. Azya bakir q zlarla : -

evl nm k
-
[ : ].
1824. Urva r vay t etmi dir ki, Pey mb r bu B krin yan na g lib ona Ai ni
almaq ist diyini bildirdikd , bu B kr dedi: “Ax , m n s nin qarda nam!”
Pey mb r buyurdu: “S n Allah n dinin v Kitab na gör m nim qarda-
msan. (Ai il evl nm g ldikd is ,) o m halald r.” ( l-Buxari, 5081)
5-ci f sil. Dind (zövc ) eyni : -

münasib t b sl k
:
Z vu [ Z h g[
[ : ]. :
1825. Ai r vay t edir ki, Pey mb r Zeydi o ullu a götürdüyü kimi Pey-
mb rl birlikd B drd i tirak etmi bu Huzeyf ibn Utb ibn R bi ibn
Abdu ms d nsardan olan bir qad n köl likd n azad etdiyi Salimi o ul-
lu a götürmü v onu qarda q Hind bint V lid ibn Utb ibn R bi il ev-
ndirmi di. Cahiliyy dövründ bir adam kimis o ullu a götür rdis , in-
sanlar u n h min adam n o lu oldu unu iddia ed r v onun qoyub get-
diyi mirasdan o ullu una da pay dü rdi. N hay t, Allah (bu ay ni) nazil
etdi: “ ullu a götürdüyünüz u aqlar öz atalar n adlar il ça n. Bu,
Allah yan nda daha dal tlidir. Atalar tan masan z, onlar sizin din qar-
da lar z v yax nlar zd r.”1 Bel likl d , o ullu a götürül n kims ri öz
atalar n ad il ça rma a ba lad lar, atalar n kim oldu u bilinm n
kims ri is yax n adam v din qarda hesab etdil r. O vaxt bu Huzeyf
ibn Utb nin h yat yolda S hl bint Suheyl ibn Amr l-Qure i l-Amiri Pey-
mb rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, biz Salimin o lumuz oldu u-
nu güman edirdik. ndi is Allah bu xüsusda s bildiyin bu ay ni nazil et-
di...2” ( l-Buxari, 5088)
: -
[ : ].
1826. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r Duba bint Zubeyrin ya-
na g lib ona dedi: “Dey n, s n h cc getm k ist yirs n?” Qad n dedi:
“Vallahi, m n özümü çox pis hiss edir m.” Pey mb r buyurdu: “S n
ccini yerin yetir v : “Allah m, S n m ni harada dayand rsan, orada ih-
ramdan ç xaca am!”3 dey k rt k s. Bu qad n Miqdad ibn sv din arvad
-
[ : ].

2 Ba qa bir h disd r vay t edilir ki: “S hl soru du: “Bu haqda n dey bil rs n?” Pey mb r :
“Onu mizdir!”- dey buyurdu. (S hl ) onu be d mizdirdikd n sonra o, u n süd anas say l-
.” (Sün n bu Davud)
3 Y ni harada v ziyy tim a rla arsa, orada ziyar timi tamamlayaca am. bc bu bel ifad edilir:
“Allahumm , m hilli heysu h st ni.”
751
1827. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Dörd ey gör
qad nla evl nm d r: var-dövl tin gör , sil-n bin gör , göz lliyin
gör v bir d dinin gör . Çal dindar olan seç n, yoxsa yaz q olarsan.”
l-Buxari, 5090)
: -
[ : ].
1828. vay t edilir ki, S hl demi dir: “(Bir d varl ) bir adam Pey mb rin
yan ndan keç rk n Pey mb r soru du: “Bu adam1 haqda n dey bil r-
siniz?” shab r dedil r: “(Bu adam) elçi dü dükd (dil diyi) qad alar, ha-
vadarl q etdikd havadarl q bul olunar, dan anda sözün qulaq as lar.”
(Pey mb r ) heç n dem di. Sonra kas b müs lmanlardan b ri onun yan n-
dan keçdi v Pey mb r (yen ): “Bu adam haqda n dey bil rsiniz?”– dey
soru du. Onlar dedil r: “(Bu adam) elçi dü dükd (dil diyi) qad n ona veril-
z, havadarl q (ist n kimi) havadarl q bul olunmaz, dan anda (h r
sözün ) qulaq as lmaz.” (Bunu e id nd ) Pey mb r buyurdu: “Bu (fa r)
yer üzünd olan bel (varl lar n) ham ndan xeyirlidir.” ( l-Buxari, 5091)
6-c f sil. : -
Qad n yaramazl ndan ehtiyat
etm k. Uca Allah buyurur: “ üb- ^ ] \[ :
siz ki, zövc rinizd n v
övlad zdan siz dü n
Za `_
olanlar da vard r.”2
]. : -
[ :
1829. Usam ibn Zeyd r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n özümd n
sonra ki il r üçün ehtiyat etdiyim n t hlük li fitn qad nlard r.” ( l-Buxari, 5096)
7-ci f sil. (Uca Allah buyurur):

_^[ : -
“...sizi mizdir n süd analar -
z,..”3 Qan qohumlar na bir- Z`
biril ri il evl nm k haram bu-
yuruldu u kimi süd qohumlar -
na da bu, haram buyrulmu dur
1 Burada h min varl adam n rd tutulur.

2 “ t-T abun” sur si, 14.
]. : -
[ :
1830. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d ) Pey mb dedil r:
“B lk H mz nin q alasan?” O bel cavab verdi: “Ax , o, m nim süd
qarda nq r!” ( l-Buxari, 5100)
-
[ : ].
1831. Pey mb rin zövc si Ai r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r onun
yan nda ik n bir n rin H fs nin evin daxil olmaq üçün izn ist diyini e itdi.
Ai dedi: “M n dedim: “Ya R sulullah, bu adam s nin evin girm k
üçün izn ist yir.” Pey mb r dedi: “Y qin ki, bu, filank sdir”– dey H f-
nin süd misinin ad ç kdi.”
Ai süd misinin ad ç k soru du: “ r filank s sa olsayd , m nim
yan ma g bil rdimi?” Pey mb r buyurdu: “B li, qan qohumlar na haram
buyrulan eyl r süd qohumlar na da haram buyrulmu dur.” ( l-Buxari, 5099)
: -
[ : ].
1832. vay t edilir ki, Ummu H bib bint bu Süfyan demi dir: “Ya R su-
lullah, m nim bac , bu Süfyan n q al.” Pey mb r dedi: “Do ru-
dan s n bunu ist yirs n?” Dedim: “B li, ax s nin m nd n ba qa zövc rin
var. M n ist yir m ki, bac m da bu xeyir rik olsun.” Pey mb r de-
di: “Bu (cür1 evl nm k) m halal deyildir.” Dedim: “B s deyirl r s n bu
nin q almaq ist yirs n.” Pey mb r soru du: “Ummu S -
nin q (deyirs n)?” Dedim: “B li!” Pey mb r buyurdu: “ rom -
nim ögey q m olmasayd bel , m nim onunla evl nm yim halal say lmaz-
. Çünki o, m nim süd qarda nq r. M ni d , bu S ni d Su-
veyb mizdirmi dir. Odur ki, n q zlar , n d bac lar m t klif
etm yin.” ( l-Buxari, 5101)
8-ci f sil. Uca Allah: “Analar öz : -

övladlar tam iki il mizdirsinl r.
Bu, mizdirm ni tamamlamaq ist - ¤£¢ ¡ •~} [ :
nl r üçündür...”2 ay sin
saslanaraq: “ ki ild n art q Z¦¥
1 Y ni iki bac birlikd almaq. Bax: “ n-Nisa” sur si, 23.

2 “ l-B ” sur si, 233.
753
mizdirm k olmaz” dey n kims

haqq nda. N q r süd verm k
evl nm yi haram edir
-
[ : ].
1833. Ai n r vay t edilir ki, (bir d ) Pey mb r onun evin daxil ol-
duqda, yan nda bir ki i oldu unu gördü v çöhr si d yi di, sanki bu onun xo-
una g lm di. Onda Ai dedi: “O m nim qarda md r.” Pey mb r bu-
yurdu: “Kiml ri qarda sayd za diqq t yetirin. Bel ki, süd qohumlu u
ancaq (o halda etibarl say la bil r ki, u aq) doyunca süd mmi olsun.1” ( l-
Buxari, 5102)
9-cu f sil. Qad bibisinin rd : -

oldu u ki iy verm k olmaz2
[ : ]. : -
1834. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Pey mb r qad bibisinin v ya xa-
las n rd oldu u ki iy verm yi qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 5108)
10-cu f sil. ar3 : -
[ : ]. -
1835. bn Öm r r vay t etmi dir ki, Pey mb r ar (adlanan nikah növü-
nü) qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 5112)
11-ci f sil. : -
Pey mb rin ax r-ax rda si ni
qada an etm si
: -
[ - : ].
1 Burada “doyunca” deyildikd u n be d v bundan art q süd mm yi n rd tutulur.

2 Ba qa cür des k, ki i qad v onun bibisini – ikisini birlikd ala bilm z.
3 Bu, slamaq rki dövrd bistanda yay lm batil nikah növüdür. Bu nikahda iki ki i öz q zlar
bir-birin qoyduqlar rt sas n, mehrsiz verirl r. rt is bel dir ki, onlardan biri dig rin : “M n s -
öz q verir m, bir rtl ki, s n d m öz q ver n” v ya “M n s öz bac veri-
m, bir rtl ki, s n d m öz bac ver n” v s. Bütün bunlar slam dini g ldikd n sonra qada an
edilmi dir.
1836. vay t edilir ki, Cair ibn Abdullah v S ibn kva demi dir: “(Bir
) biz döyü ik n Pey mb rin gönd rdiyi adam bizim yan za g -
lib dedi: “Siz müv qq ti nikah ba lama a izn verildi, odur ki, (h lik1)
bunu ed bil rsiniz.” ( l-Buxari, 5117-5118)
12-ci f sil. Qad n lisaleh : -

bir adama ona getm k
ist diyini t klif etm si
[ : ].
1837. hl ibn S d r vay t edir ki, (bir d ) bir qad n Pey mb onu özün
arvad etm yi t klif etdi. (Lakin Pey mb r cavab verm di. Bu vaxt) bir ki-
i dedi: “Ya R sulullah, (ist mirs ns ,) onu m ver.” Pey mb r so-
ru du: “(Bu qad na) n ver bil rs n?” O adam: “M nim heç n yim yox-
dur”– dedi. Pey mb r buyurdu: “Get, heç olmasa d mird n bir üzük g -
tir.” Adam ç b getdi. (Bir müdd td n) sonra geri qay td v dedi: “Vallahi
ki, m n heç bir ey, h tta d mir üzük bel tapa bilm dim. Lakin bu m nim
izar md r2, qoy yar onun olsun.”
hl dedi: “(O vaxt) bu adam n (b nini qur aqdan yuxar ört k) bir
bürünc yi bel yox idi.” Pey mb r dedi: “S nin izar n onun n yin
laz md r?! r s n onu geyins n, bundan ona heç n çatmayacaq, yox r
o bunu geyins , onda bundan s heç n çatmayacaq3”. (Bundan sonra)
min adam (bir k narda) oturdu v bir müdd t keçdikd n sonra aya a qalx-
. Pey mb r onu gördükd yan na ça rd (yaxud onu Pey mb rin
yan na ça rd lar) v Pey mb r dedi: “Qurandan n bilirs n?” Adam:
“Filan, filan sur ri bilir m”– dey bu sur rin adlar ç kdi. Pey mb r
buyurdu: “Bildiyin sur ri (bu qad na öyr tm k) rtil onu s veri-
rik.” ( l-Buxari, 5121)
13-cü f sil. Evl nm mi n qabaq : -

qad na baxmaq (olar)
1 Xeyb r döyü ünd is Pey mb r bunu qada an etmi dir. 1643-cü h dis v onun qeydl rin bax.
2 Qur aqdan a örtm k üçün bel ba lan lan örtük.
3 Y ni yar mç q izar heç birinizin i in yar mayacaq.
755
[ : ].
1838. hl ibn S d r vay t edir ki, (bir d ) bir qad n Pey mb rin yan na g lib
dedi: “Ya R sulullah, g lmi m ki, can s ba lay m1.” Pey mb r
diqq tl bax b onu ba dan aya a süzdü, sonra ba a sald . Qad n Pey-
mb rin bir q rar verm diyini görüb (bir k narda) yl di. (Bu vaxt) s-
hab rind n biri aya a qalx b dedi: “Ya R sulullah, r ist mirs ns , onu
ver.” Pey mb r soru du: “(Bu qad na mehr olaraq) bir ey ver
bil rs nmi?” ( shab ): “Xeyr, vallahi ki, (n verm imkan m yoxdur) ya
sulullah!” Pey mb r buyurdu: “Get hli- yal n yan na, gör bir ey
tapa bilirs nmi.” shab ç b getdi. (Bir müdd td n) sonra geri qay b de-
di: “Vallahi ki, m n heç bir ey tapa bilm dim, ya R sulullah.” Pey mb r
buyurdu: “Bax heç olmasa d mird n bir üzük g tir.” shab ç b getdi. (Bir
müdd td n) sonra geri qay b dedi: “Vallahi, ya R sulullah, m n heç d mir
üzük bel tapa bilm dim. Lakin bu m nim izar md r, (qoy yar onun olsun).”
hl dedi: “(O vaxt) bu adam n bürünc yi yox idi ki, yar ona versin.”
Pey mb r dedi: “S nin izar n onun n yin laz md r?! r s n onu ge-
yins n, bundan ona heç n çatmayacaq, yox r o bunu geyins , onda bun-
dan s heç n çatmayacaq. ” (Bundan sonra) h min adam (bir k narda)
2
oturdu v bir müdd t keçdikd n sonra aya a qalxd . Pey mb r onun ç -

b getm k ist diyini gördükd yan na ça rtd rd . shab Pey mb rin
yan na g ldikd Pey mb r (ondan) soru du: “Qurandan n bilirs n?”
shab : “Filan sur ni, filan sur ni v filan sur ni bilir m”– dey bu sur -
rin adlar ç kdi. Pey mb r soru du: “Bunlar ona zb rl rs nmi?”
shab : “B li!”– dey cavab verdi. Pey mb r buyurdu: “Get, bildiyin su-
ri (bu qad na öyr tm k) rtil onu s verir m.” ( l-Buxari, 5126)
1 Y ni, ist yir m ki, m ni özün arvad ed n.

2 Y ni yar mç q izar heç birinizin i in yar mayacaq.
14-cü f sil. “Hamisiz1 nikah : -

ba lamaq olmaz” dey n kims
haqq nda
: -
ZZY[ :
[ : ].
1839. vay t edilir ki, M qil ibn Y sar demi dir: “M n bac bir adama
verdim. (Lakin bir müdd td n) sonra o, m nim bac bo ad . N hay t, ba-
n idd si2 bitdikd n sonra h min adam yen ona elçi dü dü. Onda m n
(ona) dedim: “Bac s verdim, onu s arvad el dim v s ehti-
ram göst rdim, s n is onu bo ad n. ndi (n üzl ) elçi g lmis n. Yox, valla-
hi, o heç vaxt s qay tmayacaq.” O, pis adam deyildi, üst lik bac n da
ona qay tmaq fikri var idi. Onda Uca Allah bu ay ni nazil etdi: “...o qad nla-
ra yenid n vv lki rl rin getm mane olmay n.”3 (Ay ni e itdik-
n sonra) dedim: “ ndi raz yam, ya R sulullah.”
(H disi dan an ravi demi dir): “Bundan sonra o, bac yenid n h min
adama verdi.” ( l-Buxari, 5130)
15-ci f sil. Ata v ya ba qa birisi : -

bakir q v ya dul qad
verdikd mütl q onun raz
almal r
-
[ : ].
1840. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Dul qad n fikrini
öyr nm yinc , habel bakir q n iznini almay nca onlar verm k ol-
maz.” ( shab r) dedil r: “Ya R sulullah, bakir q n izin verm sini nec
bilm k olar?” Pey mb r buyurdu: “Onun susma il .” ( l-Buxari, 5136)
[ : ]. : -
1841. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Ya R sulullah, ax , bakir q z utancaq
olur?!” Pey mb r buyurdu: “O öz raz susma il (bildirir).” ( l-
Buxari, 5137)
1 Burada hami deyildikd qad n yiy si – atas , misi, qarda v s. bunlar kimi yax n adamlar n r-
tutulur.
3 “ l-B ” sur si, 232.
757
16-c f sil. : -
Ki i öz q zorla ver rs ,
onun nikah r dd edilm lidir
-
[ : ].
1842. vay t edilir ki, X nsa bint Xizam l- nsariy nin atas onu dul ik n,
raz olmadan verdi. Sonra o, Pey mb rin yan na g ldi v o, h min
nikah geri qaytard .” ( l-Buxari, 5138)
17-ci f sil. Heç k s (din) qarda- : -
n ni an qoydu u q za ni an
aparmamal , onun (h min q zla)
evl nm yini v ya (ondan) l
yini (gözl lidir)
: -
[ : ].
1843. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r birinizin qarda -
n alveri üstünd n alver etm sini, habel qarda n ni an qoydu u q za,
vv lki ni anl ondan imtina ed k v ya ona izn ver k ni an
aparmas qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 5142)
18-ci f sil. : -
Nikah ba lad qda qada an
olunmu rtl r
-
[ : ].
1844. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Heç bir qad na öz
bac n yerini tutmaq m qs dil onun bo anmas t b etm k halal say l-
maz. ( st nil n halda,) ona yaln z q rin yaz lm olan (pay) çatacaq” ( l-
Buxari, 5152)
19-cu f sil. G lini b yin ota na : -

tir n v (Allahdan onlar üçün)
xeyir-b t dil n qad nlar
haqq nda
-
[ : ].
1845. vay t edilir ki, (bir d ) Ai (ba qa qad nlarla birlikd ) bir qad
nsardan olan bir ki inin ota na apard lar. Sonra Pey mb r dedi: “Ey
Ai , siz nl nirdinizmi?!1 Ax , nsar qad nlar nl nm yi xo lay rlar.” ( l-
Buxari, 5162)
20-ci f sil. Ki i h yat yolda il : -

yax nl q etm k ist dikd n (dua)
oxumal r
: -
].
[ :
1846. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bilin ki, r biriniz
ail si il yax nl q etm zd n vv l: “Bismillah, Allahumm c nnibni eytan
c nnibi eytan m r qt !”2– des v r onlar n qism tind varsa,
yaxud Allah onlar n q rin övlad yazm rsa, eytan o u a heç vaxt
r toxundura bilm z.” ( l-Buxari, 5165)
21-ci f sil. Bir qoyunla da olsa : -

bel , toy-büsat qurmaq
[ : ]. : -
1847. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb rin evl nm k münasib til
verdiyi n göz l ziyaf ti Zeyn bl evl ndikd verdiyi ziyaf t olmu dur. On-
da o bir qoyun k smi dir.” ( l-Buxari, 5168)
22-ci f sil. Bir qoyundan az : -

(yem k-içm kl ) ziyaf t ver n
kims haqq nda
[ : ]. : -
1527-ci h dis bax.

2T rcüm si: Allah n ad il ! Allah m, m ni eytandan uzaqla r, eytan da biz b etdiyin övlad-
dan uzaqla r!
759
1848. fiyy bint eyb demi dir: “Pey mb r b zi zövc rinin fin iki
ovuc arpa il ziyaf t vermi dir.” ( l-Buxari, 5172)
23-cü f sil. Toy nliyin v ya : -

ba qa qonaql qlara ça ld qda
ti q bul etm k, habel yeddi
gün v ya buna yax n bir vaxt
rzind ziyaf t ver n kims
haqq nda
[ : ]. -
1849. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz to-
ya d t edildiyi zaman qoy bu d ti q bul etsin.” ( l-Buxari, 5173)
24-cü f sil. Qad nlara dair tövsiy : -
: -
[ : ].
1850. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allaha v Axi-
t günün iman g tirirs , qon usuna ziyy t verm sin! Qad nlarla da yax
davran n! Çünki onlar qab adan x lq edilmi r. Qab an n yri t fi is
yuxar hiss sidir. S n onu düz ltm k ist n, s nd racaqsan, düz ltm n,
yri qalacaq. Odur ki, qad nlarla yax davran n!” ( l-Buxari, 5186)
25-ci f sil. H yat yolda il xo : -

ftar etm k
: -
[ : ].
1851. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) on bir qad n bir yerd otu-
rub öz rl rinin bar sind olan x rl rd n heç bir ey gizl tm kl rin
dair bir-biril rin söz verdil r. Birincisi dedi: “M nim rim da n zirv sind
yerl n c z d nin tin b nz yir. O da a ç xmaq asan i deyil, üst lik
tin üstünd piy deyil n ey yoxdur ki, (kims gedib onu) götürsün1”.
kincisi dedi: “M n rim haqq nda dan maq ist mir m. Qorxuram onun
haqq nda dan ma a ba lasam, onun bütün gizli v a kar nöqsanlar xat r-
lamay nca dayanmay m.” Üçüncüsü dedi: “M nim rim uzundrazd r. r
n (onun qaras nca) dan sam, o m ni bo ayar, yox, dan masam, (onda
mi ondan) as v ziyy td qalaram.” Dördüncüsü dedi: “M nim rim
Tiham 2 gec sin b nz yir.3 O, n tezq an, n laqeyd, n qorxunc, n d
hl tök n bir adamd r.” Be incisi dedi: “M nim rim ev gir nd b bir ,
çöl ç xanda is ir dönür v (m ) tap rd x rda-para i gör (evin )
söz-söhb t salm r.” Alt nc dedi: “M nim rim yey nd d , iç nd d (süf-
) heç n saxlam r. Yata na uzand qda bürünc yin bürünür v heç lini
uzad b baxm r ki, görsün yan ndayam, ya yox.4” Yeddincisi dedi: “M nim
rim gic-gic i rl m uldur, (yaxud aciz-avara) v sarsaq adamd r. N
nöqsan des n onda tapa bil rs n, o s nin ba yara bil r, b nin x sar t
yetir bil r, yaxud h r ikisini ed bil r.” S kkizincisi dedi: “M nim rim
rif (vücudlu), dov an t k z rif, z rn b5 q r xo iyli bir adamd r.”
Doqquzuncusu dedi: “M nim rim hündür ev sahib olan,6 belind uzun
n7 da yan, evind çoxlu od qalanan8 v evi (h mi ) qonaq-qarava la dolu
olan bir adamd r.” Onuncusu dedi: “M nim rimin ad Malikdir! (N bi-
lirsiniz) Malik kimdir?! (N cür v sf ets m d ,) Malik ondan daha xeyirlidir.
1 Qad n bu m ll rinin tamahkar, dikba v qanacaqs z adam oldu unu dem k ist mi dir.
2 Q rm d nizin rq sahili boyu olan razidir.
3 Qad n bu sözl rinin göz l oldu unu bildirm k ist yir.
4 Burada qad n rinin acgöz v qar nqulu, h m d ona qar çox diqq tsiz oldu unu bildirm k ist yir.
5 Xo iyli ot.
6 Burada qad n rinin zad gan ail sind n oldu unu n rd tutur.
7 Qad n onun hündürboy oldu unu q sd edir.
8 Y ni tez-tez ziyaf t ver n.
761
Onun d rinin çoxu a llarda1, az bir qismi is otlaqlarda olur. (A l-

lardak ) d r ud s si e itdikd bo azlanacaqlar 2 y qin edirl r.” On
birincisi dedi: “M nim rim bu Z r'idir. (N bilirsiniz) bu Z r'i kimdir?!
O m nim qulaqlar zin t yalar il b mi , m n (onun qay say sin-
) toppu olmu , habel o m sevinc b etmi v bu m nim könlümü
ad etmi dir. O m ni bir neç qoyuna sahib olan ail n al b at v d sü-
rüsün sahib, habel tax l döym kl m ul olan v t rt miz tax la sahib
olan bir ail (g lin) g tirmi di. Onun evind dan m sözl gör heç
s m ni t nbeh etmir, (ist nd ) günortaya q r yata bilir m v ist di-
yim q r (süd v s.) içir m. bu Z r'inin anas . (N bilirsiniz) bu Z r'inin
anas kimdir?! Onun bazar z nbill ri h mi dolu olur, evi d olduqca ge-
ni dir. bu Z r'inin o lu. (N bilirsiniz) bu Z r'inin o lu kimdir?! Onun
yata xurma çubu una b nz yir, özü d dörd ayl q ç pi in aya yes
doyar.3 bu Z r'inin q . (N bilirsiniz) bu Z r'inin q kimdir?! O, ata-
anas n qay na qalan toppu bir q zd r. Onun (göz lliyi) günüsünü4
bl ndirir. bu Z r'inin k nizi. (N bilirsiniz) bu Z r'inin k nizi kim-
dir?! Bu k niz bizim söhb tl rimizi orda-burda dan maz, yem yimizi israf
etm z, evimizi d h mi t miz v s liq li saxlar. (Bir d ax amüstü) art q
heyvanlar sa ld qdan sonra bu Z r'i (evd n) bay ra ç xd v yan nda b bir
kimi iki u olan bir qad na rast g ldi. U aqlar ( ll rini) onun belinin alt n-
dan sal b iki narla 5 oynay rd lar. bu Z r'i m ni bo ay b onunla evl ndi.
n d ondan (bo and qdan) sonra alic nab bir adama, yorulmaq bilm n
gözox ayan bir at min n, lind d niz g zdir n birisin getdim. O
çoxlu var-dövl t b etdi, (ev) heyvanlar n h r növünd n m bir
cüt verdi v dedi: “Özün d ye, qohumlar na da ver, ey Ummu Z r'i!” (Buna
baxmayaraq) r m n onun verdikl rinin ham bir yer y sayd m, (bu
yalar) bu Z r'inin n balaca qab q r olmazd .”
Ai demi dir: “Pey mb r (m ) dedi: “ bu Z r'i Ummu Z r' ziz
oldu u kimi, m n d s ziz m.” ( l-Buxari, 5189)
26-c f sil. Qad n rinin izni : -

olmadan onun evin heç k si
buraxmamal r
-
[ : ].
1 Malik bu d ri a llarda saxlayard ki, g n qonaq-qarava a onlar n südünd n v tind n ver

bilsin.
2 Bel ki, bl r qona qar lad qda ud çalar, d r d k sil kl rini hiss ed rdil r.
3 Qad n bununla o lan n olduqca n rm nazik oldu unu bildirmi dir.
4 Y ni rinin dig r zövc rini özünd n ç xard r.
5 Qad n yanlar yek oldu undan o yer uzand qda beli yuxar qalxm v u aqlar ll rind ki
narlar onun belinin alt ndan o t f-bu t diyirl yirl rmi . “F thul-Bari”, 9/273.
1852. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Heç bir) qad na ri
yan nda oldu u halda onun izni olmadan oruc tutmaq halal say lmaz, üst -
lik rinin izni olmadan onun evin heç k si buraxmamal r. Qad n rin-
nx rsiz (Allah yolunda) x rcl dikl rin gör (qazand ) savab n yar
rin çat r.” ( l-Buxari, 5195)
27-ci f sil -
-
.
[ : ]
1853. Usam r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Bir d ) m n C nn tin
qap nda durdum. Ora daxil olanlar n ks riyy ti kas blar idi. Varl lar is
(sor u-suallar qurtaranad k v ) C nn m hli at giriftar olanad k l n-
gidil r. Sonra m n C nn min qap nda durdum v ora gir nl rin çoxu-
nun qad nlar oldu unu gördüm.” ( l-Buxari, 5196)
28-ci f sil. S ç xd qda : -

qad nlar aras nda pü k atmaq1
[ : ].
1854. Ai n r vay t edilir ki, Pey mb r (s ) ç xd zaman zövc ri
aras nda pü k atard (v pü k kim dü ydi, onu özü il s aparard .
Bir d yen pü k atd v ) pü k Ai il H fs dü dü. (S r snas nda)
gec r Pey mb r Ai nin yan nda gedir v onunla söhb t edirdi. Bir
H fs Ai dedi: “B lk bu gec s n m nim d min n, m n d
nin d minim v baxaq gör k n ba ver k.” Ai : “Yax ”- dedi v
(H fs nin d sin ) mindi. Sonra Pey mb r Ai nin d sinin yan na
lib onun üstünd oturan H fs salam verdi v yoluna davam etdi.
hay t, (g lib bir yerd ) dayand lar. Bu snada Ai Pey mb ri itirdi.
Onlar dinc lm k üçün dayand qda Ai (d sind n yer dü dü) v ayaqla-
tirli qam lar n aras na soxub dedi: “Ya R bb, qr b v ya ilan vursun
ni, ax m n ona cavab ver bilm m.” ( l-Buxari, 5211)

763
29-cu f sil. : -
Bakir q zla evli ola-ola dul
qad nla evl nm k haqq nda
: -
[ : ].
1855. vay t edilir ki, s demi dir: “Ki i dul qad nla evli oldu u halda ba-
kir q zla evl rs , yeddi gün (ard l olaraq) onun yan nda qalmal , sonra
is günl ri onlar n aras nda bölü dürm lidir. V r bakir q zla evli oldu-
u halda dul qad nla evl rs , üç gün (ard l olaraq) onun yan nda qalma-
, sonra is günl ri onlar n aras nda bölü dürm lidir.” ( l-Buxari, 5213)
30-cu f sil. (Birisinin) nail olmad - : -

bir eyi ld etdiyini elan et-
si, habel zövc rd n birinin
dig ri yan nda qürr nm si
-
[ : ].
1856. sma r vay t edir ki, (bir d ) biq qad n (Pey mb ) dedi: “Ya R -
sulullah, m nim günüm1 vard r. r m n rimin m verm diyi bir eyi
(guya) m verdiyini dan sam günah qazanaramm ?” Pey mb r bu-
yurdu: “ slind , ld etm diyi bir eyi ld etdiyini bildir n kims iki d
böhtan libas 2 geymi adama b nz yir.” ( l-Buxari, 5219)
31-ci f sil. Q sqancl q : -
[ : ]. -
1857. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H qiq n, Allah
sqancd r. Mömin Allah n haram buyurdu unu etdikd Allah onu q sqa-
r.” ( l-Buxari, 5223)
: -
1 Günü: birinci arvad n üstün al nan ikinci, üçüncü v ya dördüncü arvad.

2 Birisi bir ba qas ndan borca iki qiym tli paltar al b geyir ki, zahiri görünü ü il insanlar aldad b
onlar inand ra bilsin.
[ : ].
1858. vay t edilir ki, sma bint bu B kr demi dir: “Zubeyr m niml evl -
rk n yer üzünd onun, – d si v at istisna olmaqla, – n bir mal , n bir
köl si, n d ba qa bir eyi var idi. ( r evind ) m n onun at yeml yir,
(quyudan) su ç xard r, d rid n olan su tulu unu tikir v x mir yo ururdum.
n çör yi yax bi ir bilmirdim (dey ) qon uluqda ya ayan nsar qad n-
lar m bu i köm klik edirdil r. Onlar l yaq tli qad nlar idil r. M n
Pey mb rin Zubeyr üçün ay rd torpaq sah sind ki xurma ç yird kl -
rini (z nbil y b) ba n üstünd (ev ) aparard m. Bu xurmal q bizim ev-
n üçd iki f rs x1 aral da yerl irdi. Bir gün m n yen ba n üstünd
xurma ç yird yi aparark n Pey mb rast g ldim. Yan nda nsardan bir
st adam var idi. O m ni yan na ça rd v (d sin ) “ x, ix!2”– dedi ki,
(onu yer çökdürüb) m ni t rkin als n. M n ki il rl birg getm kd n h ya
el dim, Zubeyri v onun q sqanc oldu unu xat rlad m. Zubeyr çox q sqanc
adam idi. Pey mb r m nim utand ba a dü üb yoluna davam etdi.
Sonra m n Zubeyrin yan na g lib dedim: “M n ba mda xurma ç yird yi
da yark n Pey mb rast g ldim. Yan nda da shab rind n bir d st
adam var idi. O, d sini yer çökdürdü ki, m ni t rkin als n, lakin m n
ondan utand m v s nin q sqancl n yad ma dü dü. Zubeyr dedi: “Vallahi
ki, s nin xurma ç yird yi da ma n m nim üçün onun t rkin minm yin-
n daha a r g lir.” N hay t, bu B kr m nim yan ma bir xidm tçi gön-
rdi ki, atlara baxs n v (bel likl d ) sanki m ni (bu yükd n) azad etdi.”
l-Buxari, 5224)
32-ci f sil. : -
Qad nlar n q sqancl v q bi
: -
[ : ].
1859. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb r m dedi:
“M n s nin (n vaxt) m q bl ndiyini v (n vaxt) m nd n raz qald -
bilir m.” M n soru dum: “Bunu n n bilirs n?” Dedi: “S n m nd n raz
1 Bir f rs x 5760 metr b rab rdir.

2 Bu k lm ni bl r d ni yer çökdürm k üçün ifad edirl r.
765
qald qda deyirs n ki: “B li, Muh mm din R bbin and olsun!” M q -
bin tutduqda is deyirs n ki: “Xeyr, brahimin R bbin and olsun!” M n de-
dim: “El dir! Vallahi, ya R sulullah, m n (q bl ndikd ) sad s nin ad
kmir m.” ( l-Buxari, 5228)
33-cü f sil. Ki i m hr mi say ld : -

qad nlardan ba qa heç bir qad nla
lv td qala bilm z, habel ri
evd olmayan qad n evin daxil
ola bilm z
-
[ : ].
1860. Uqb ibn Amir r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r buyurdu: “N bad
qad nlar n yan na gir siniz!” nsardan biri dedi: “Ya R sulullah, qay n1
bar n dey bil rs n?” Pey mb r buyurdu: “Qay n ölümdür”. ( l-Bu-
xari, 5232)
34-cü f sil. Bir qad n ba qa bir : -

qad rin v sf etm k m qs dil
min qad na toxunmamal r
. : -
[ : ]
1861. Abdullah ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir qad n
ba qa bir qad na toxunub sonra onu rin v sf etm sin. (Çünki bel ets ) ri
o qad (x yal nda) canland rma a çal acaq.” ( l-Buxari, 5240)
35-ci f sil. Uzunmüdd tli s r- : -

n gec ik n evin qay dan
adam ail sinin qap döym -
lidir ki, bu, qad n s daq -
tinin yoxlan lmas v ya onda
hans sa bir nöqsan axtar lmas
kimi ba a dü ülm sin
1 Burada qay n deyildikd ümumiyy tl ki i t fin qohumlar n rd tutulur.

]. : -
[ :
1862. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz uzun-
müdd tli s rd n gec ik n evin qay darsa, ail sinin qap döym sin.”
l-Buxari, 5244)
: -
[ : ].
1863. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Gec vaxt
(s rd n) qay td n zaman övr tin qas n tükl rini t mizl yinc v saç-
lar sahmana salmay nca onun yan na daxil olmamal san!” ( l-Buxari, 5247)
767
-
68 – Talaq kitab
1-ci f sil. Uca Allah n: “Ey : : -
Pey mb r! Qad nlar bo ad z
zaman onlar gözl müdd tl - & % $ #"! [
rind bo ay n, gözl müdd tini
hesablay n”1 sözü Z*) ( '
[ : ].
1864. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r Pey mb rin dövründ öz zöv-
si heyzli ik n onu bo am . Öm r ibn X ttab bu haqda Pey mb r-
n soru du v Pey mb r ona bel buyurdu: “Ona mr et, qad geri
qaytars n. Sonra o (heyzd n) t mizl k, bir daha heyz olub yen t -
mizl k gözl sin. Bundan sonra (onu saxlamaq) ist , saxlas n, (bo a-
maq) ist , onunla yax nl q etm mi n vv l onu bo as n. Bu, qad nlar
bo amaq üçün Allah n buyurdu u gözl müdd tidir.” ( l-Buxari, 5251)
2-ci f sil. Qad n heyz gördükd : -

ona talaq veril rs , bu talaq
keç rli say lar
[ : ]. : -
1865. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “(M n zövc talaq
verdikd n sonra) o (bir d ) bo anm say ld .2” ( l-Buxari, 5253)
3-cü f sil. (Zövc sini) bo ayan kims : -

haqq nda, bir d ki qad bo ayan
ki i bunu ona özü bildirm lidirmi?
-
[ : ].
1 “ t-Talaq” sur si, 1. Ay nin tamam : “...v R bbiniz olan Allahdan qorxun. Onlar , aç q-a kar zina-
karl q etm ri istisna olmaqla, öz evl rinizd n qovub ç xartmay n v onlar özl ri d ç xmas nlar. Bu,
Allah n hüdudlar r. Allah n qoydu u hüdudlar a an kims özün zülm etmi olar. S n bilmirs n,
ola bilsin ki, Allah bundan sonra ba qa bir hökm versin.”
2 Y ni, r onu geri qaytarsayd , bundan ba qa h iki d d bo aya bil rdi.
hih l-Buxari 768 Talaq kitab .
1866. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Cövnün q Pey mb rin evin g -
lin g tirildiyi v Pey mb r ona yax nla zaman q z: “M n s nd n
Allaha s ram!”– dedi. Onda Pey mb r ona dedi: “S n tli (Alla-
ha) s nd n. El is get ail nin yan na.1” ( l-Buxari, 5254)
: -
[ : ].
1867. vay t edilir ki, bu Useyd demi dir: “(Bir d ) biz Pey mb rl bir-
likd ovt adlanan ba a getdik. N hay t, g lib iki ba a çatd q v onlar n ara-
nda oturduq. Pey mb r (biz ): “Siz burada oturun”- dedi, özü is ba a
girdi. Bu vaxt Cövn q zlar ndan birini g tirib h min xurma ba nda yerl n
bir ev – Umeyy bint Nom n ibn rahilin evin – daxil etdil r. Körp lik-
n ona baxan day si d yan nda idi. Pey mb r onun yan na girib: “N f-
sini m ba la”– dedi. Q z (Pey mb ri tan mad ndan) cavab nda ona
bel dedi: “Deyirs n m lik öz n fsini çobana ba las n?” Pey mb r li-
ni q za uzatd ki, onu sakitl dirsin, lakin q z: “M n s nd n Allaha s -
ram!”– dedi. Onda Pey mb r buyurdu: “Art q s n s nacaq ver n Alla-
ha s nd n!” Sonra Pey mb r bizim yan za g lib dedi: “Ey bu Useyd,
bu q za iki a paltar ver v onu ail sinin yan na gönd r!” ( l-Buxari, 5255)
4-cü f sil. : -
Üç d talaq verm yi caiz sayan
kims haqq nda
: -
[ : ].
1868. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Rifa l-Qur zinin arvad Pey-
mb rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, Rifa m ni bo ad qdan v
nim idd m bitdikd n sonra m n Abdur-R hman ibn Zubeyr l-Qur ziy
getdim. Lakin (bir ki i kimi) o m ni qane etmir.” Pey mb r dedi: “Ol-
maya, s n Rifa qay tmaq ist yirs n?! Yox, s n Abdur-R hmanla yax nl q
etm yinc (Rifa ) qay da bilm zs n.” ( l-Buxari, 5260)
1 Bu söz Pey mb rin onu bo ad na i ar idi.

769
5-ci f sil. “Allah n s halal et- : -

diyi eyi n üçün özün qada an
edirs n?” 1 Z ) ( ' & %$ # [
: -
[ : ].
1869. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r bal v (dig r) irniyyatlar
xo layard . O (h r gün) srd n sonra zövc rin ba ç r (v onlardan h r
birinin yan nda) bir q r oturard . (Bir gün) o, H fs bint Öm rin yan na
ldi v h mi kind n f rqli olaraq bir az yuband . M n onu q sqand m v
onun yubanma ns bini soru dum. M dedil r ki: “H mq bil rin-
n olan bir qad n (H fs ) bal ba lam , o da bu baldan Pey mb
içirtmi dir.” M n dedim: “Vallahi, ona k k qurmaq laz md r.” Sonra S ud
bint Z maya müraci t edib dedim: “(Bir azdan) o s nin yan na g k. O s -
yax nla an kimi soru arsan ki: “Kitr 2 yemis n?” O s : “Xeyr!”– dey
cavab ver k. S n ona dey rs n: “B s bu n iydir m nim burnuma g lir?”
Os dey k: “H fs m bal içirdib.” Onda s n ona dey rs n: “Y qin
ki, ar lar bu bal Urfut a ac ndan ç kdiyi ir n hasil etmi r.” (Ai ) dedi:
“M n d (ona) bel dey m, s n d bel dey rs n, ey S fiyy .” S ud de-
di: “Vallahi, Pey mb r qap n a na g lib çatd qda m n onun qaba na
b s nin buyuru unu hökm n yerin yetir m.” (Ai ) dedi: “Pey m-
r ona yax nla qda o, Pey mb dedi: “Ya R sulullah, kitr yemi-
n?” O: “Xeyr!”– dey cavab verdi. S ud soru du: “B s bu n iydir m nim
burnuma g lir?” Pey mb r dedi: “H fs m bal içirdib.” S ud dedi:
“Y qin ki, ar lar bu bal Urfut a ac ndan ç kdiyi ir n hasil etmi r.” Son-
ra o m nim yan ma g ldi v m n d ona h min sözl ri dedim. Daha sonra o,
fiyy nin yan na getdi v o da ona h min sözl ri dedi. N hay t, o, H fs -
nin yan na g ldikd H fs dedi: “Ya R sulullah, s bal verimmi?” O dedi:
“M nim buna ehtiyac m yoxdur.” (Bu vaxt) S ud : “Vallahi ki, biz onu bal-
dan m hrum ed bildik”– dedi, m n d ona: “Sus!”- dedim.” ( l-Buxari, 5268)

6-c f sil. : -
Xul1 v bu növ talaq nec yerin
yetirilir? Uca Allah buyurur: :
“ Onlara verdikl rinizd n bir ey ¦ ¥¤£¢ ¡•[
götürm k siz halal olmaz.
Yaln z h r ikisinin Allah n Z °¯ ® ¬ «ª © ¨ §
dl rini yerin yetirm kl -
rind n qorxmas istisnad r”2
[ : ].
1870. bn Abbas r vay t edir ki, (bir d ) Sabit ibn Qeysin zövc si Pey mb -
rin yan na g lib dedi: “Ya R sulullah, Sabit ibn Qeysin n xlaq na, n d
dindarl na heç bir etiraz m yoxdur, sad olaraq (o m nim ür yim yatm r
m n) ist mir m ki, müs lman oldu um halda küfr ed m.3” Pey mb r
soru du: “Onun (mehr olaraq) verdiyi ba özün qaytararsanm ?” Qad n:
“B li!”– dey cavab verdi. Onda Pey mb r (Sabit ) dedi: “Ba götür v
onun birinci tala ver!” ( l-Buxari, 5275)
7-ci f sil. : -
Pey mb rin B rir nin rin
havadarl q etm si
[ : ].
1871. bn Abbas r vay t edir ki, B rir nin ri Mu is adl bir köl idi. Onun qa-
n dal nca dü düyü, göz ya lar n da ax b saqqal na töküldüyü indi d
gözümd canlan r. Onda Pey mb r Abbasa dedi: “Ey Abbas, s n Mu i-
sin B rir a iq oldu una, B rir nin d Mu is nifr t etdiyin t ccüb et-
mirs nmi?” Sonra Pey mb r (B rir ) dedi: “B lk ona qay dasan.” (B -
rir ) dedi: “Ya R sulullah, bu m mrdirmi?” Pey mb r dedi: “M n
sad (ona) havadarl q edir m.” (B rir ): “M nim ona ehtiyac m yoxdur”–
dedi.” ( l-Buxari, 5283)
1 Qad n t bil ki inin onu bo amas v qad na verdiyi mehrin ki iy qaytar lmas .
2 “ l-B ” sur si, 229.
3 Qad n qorxurdu ki, bel , ist -ist onunla ya ama a davam ets , bu onu küfr g tirib
xaracaq.
771
8-ci f sil -
: -
[ : ].
1872. hl r vay t edir ki, Pey mb r orta barma yla i ar barma yan-
yana azac q aral tutub demi dir: “M n v yetimin himay dar C nn td (bu
iki barmaq kimi) olaca q.” ( l-Buxari, 5304)
9-cu f sil. (Ki i) do ulan u n : -

ondan olmas inkar ed rs
: : -
: : : : : : :
[ : ]. :
lib dedi: “Ya R sulullah, m nim (özüm d , zövc m d a d rili oldu u-
muz halda) u m qara d rili do uldu.” Pey mb r soru du: “S nin d -
rin varm ?” Adam: “B li!”– dedi. Pey mb r soru du: “N r ngd dir?”
(Adam): “Q rm r”- dedi. Pey mb r soru du: “Aralar nda boz r ngli
olan varm ?” (Adam): “B li”– dey cavab verdi. Pey mb r soru du:
“Hardand r onlar?” (Adam): “Ola bilsin ki, irs n keçmi dir.” Pey mb r
dedi: “Ola bilsin ki, s nin u na da irs n keçmi dir.” ( l-Buxari, 5305)
10-cu f sil. : -
mam n l tl n iki n :
“Heç übh siz ki, sizd n biriniz
yalan dan r. Aran zda tövb et-
k ist n yoxdurmu?” dem si
: -
[ : ].
1874. bn Öm r öz aralar nda l tl n r-arvad n hvalat r vay t ed rk n
demi dir: “Pey mb r l tl n bu r-arvada demi dir: “Sizin haqq-he-
sab z Allaha aiddir. übh siz ki, sizd n biriniz yalan dan r. Lakin s nin
ona heç bir eyd haqq n çatm r.” (Ki i) dedi: “B s m nim mal m1 nec ol-
sun?” Pey mb r buyurdu: “O s nin mal n say la bilm z. Çünki rs n
1 Burada mehr n rd tutulur.

do ru deyirs ns , onda bu, r-arvad münasib tin gör verdiyin mal say r,
yox r yalan dan rsansa, onda s nin heç bir halda buna haqq n çatm r.”
l-Buxari, 5312)
11-ci f sil. Yas saxlayan qad n : -

sürm ç (bil rmi?)
[ : ].
1875. Ummu S r vay t edir ki, (bir d ) bir qad n ri öldü. Qad n
gözl ri a ndan onun (qohum- qr bas ) Pey mb rin yan na g lib
ondan xahi etdil r ki, h min qad na sürm n istifad etm izn versin.
Pey mb r dedi: “(Bu qad n) sürm n istifad etm lidir. (Yad zda-
rsa, cahiliyy dövründ biriniz dul qald qda) n nimda paltar gey rdi
ya n b rbad evd qalard , üstünd n bir il keçdikd n sonra onun yan n-
dan bir köp k keçs ydi, qad n onun üstün t k atard . Yox, dörd ay on
gün keç k (sürm n istifad etm lidir).” ( l-Buxari, 5338)
773
-
69 – (Mal-dövl tin) x rcl nm si kitab
1-ci f sil. Ail x rcl n (mal- : -
dövl tin) üstünlüyü
: -
[ : ].
1876. bu M sud l- nsari r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir müs l-
man zini Allahdan umaraq (mal ndan) ail sin bir ey x rcl , bu onun
üçün s say lar.” ( l-Buxari, 5351)
: -
[ : ].
1877. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Dul qad nlara v
kas blara l tutan kims Allah yolunda olan mücahid kimi, habel , gündüz
oruc tutub, gec namaz q lanlar kimidir.” ( l-Buxari, 5353)
2-ci f sil. Ki inin ail sini bir illik : -

rzaqla t min etm si, üst lik
(mal-dövl t) hli- yala nec
rcl nm lidir?
[ : ]. -
1878. Öm r r vay t edir ki, Pey mb r B ni N dir q bil sinin xurma a acla-
satar v ail si üçün bir illik azuq haz rlayard .” ( l-Buxari, 5357)
hih l-Buxari 774 Yem kl r kitab .
-
70 – Yem kl r kitab
1-ci f sil. Uca Allah n: “Siz ruzi : : -
kimi verdiyimiz pak eyl rd n
yeyin...”1 sözü Z T SRQP [
[ : ].
1879. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) m n (acl qdan) taq t-
n dü mü düm. H min vaxt m n Öm r ibn X ttaba rast g ldim v ondan
Allah n Kitab ndan bir ay ni ba a salma xahi etdim. O, evin daxil ol-
du v ay ni m oxudu. M n (onun evind n) azac q aralanm m ki, taq t-
sizlikd n v acl qdan üzüst yer y ld m. Bir d baxd m ki, Pey mb r
ba n üstünd durub. O: “Ey bu Hureyra!”– dey xitab etdi. M n: “Buyur,
mrin münt zir m, ya R sulullah”– dedim. O limd n tutub m ni aya a qal-
rd . O m nim niy bel hala dü düyümü anlay b m ni evin apard v (ev-
kil ) m bir qab süd g tirm yi buyurdu. M n südd n (bir q r) içdik-
n sonra Pey mb r : “Yen iç, ey bu Hirr!”2– dey buyurdu. M n yen
içdim. Sonra o: “Yen iç!”– dedi. M n yen içdim. Ax rda qarn m düz lib ox
kimi dümdüz oldu. Sonra m n yen Öm rast g ldim v ba ma g nl ri
ona dan b dedim: “Allah bu i i s nd n daha layiqlisin h val etdi, ey Öm r!
Vallahi ki, s nd n soru ub öyr nm k ist diyim ay ni m n s nd n yax bilir-
dim.” Öm r dedi: “Vallahi, s ni evim d t edib (yem k-içm qonaq et-
m) m nim üçün q rm d rd n daha sevimlidir.” ( l-Buxari, 5375)
2-ci f sil. Yem k yem : -

ba lad qda: “Bismillah!”– dem k
sa ll yem k
: -
[ : ].
1 “ l-B ” sur si, 172.

2 Hirr – pi ik, Hureyra – pi ikciy z dem kdir. bu Hureyran n ad Abdur-R hman ibn S xrdir, pi-
ikl oynama xo lad na gör Pey mb r ona bel l b vermi dir.
775
1880. vay t edilir ki, Öm r ibn bu S demi dir: “M n Pey mb rin

himay si alt nda böyüy n bir u aq idim. Yem k yey nd m n limi qab n
r t fin uzadard m. (Bir d ) Pey mb r m bel buyurdu: “Bala-
ca, “bismillah” de, özün d sa ll v öz qaba ndan ye!” O günd n b ri
n yem yi ancaq bu qaydada yeyir m.” ( l-Buxari, 5376)
3-cü f sil. Doyunca yem k yey n : -

kims haqq nda
[ : ]. -
1881. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Biz art q xurma v sudan doyunca yeyib
içm (imkan z oldu u) zaman Pey mb r v fat etdi.” ( l-Buxari, 5383)
4-cü f sil. Yum aq çör k, habel : -

masa v süfr arxas nda yem k
yem k
[ : ]. : -
1882. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r R bbin qovu anad k n bir
yum aq çör k, n d bütöv q zard lm bir quzu yemi dir.” ( l-Buxari, 5385)
: -
[ : ].
1883. vay t edilir ki, s demi dir: “M n Pey mb rin n balaca qabda
yem k yediyini, n yum aq çör k yediyini, n d masa arxas nda yem k ye-
diyini heç vaxt e itm mi m.” ( l-Buxari, 5386)
5-ci f sil. Bir n rin yem yi iki : -

b s edir
]. : -
[ :
1884. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ ki n rin yem yi üç
b s ed r, üç n rin yem yi d dörd n b s ed r.” ( l-Buxari, 5392)
6-c f sil. Mömin bir qar na : -

yem k yeyir
: -
[ : ].
1885. Nafi r vay t edir ki, ibn Öm r süfr arxas na yl dikd yan na bir kas b
t etm yinc yem k yem zdi. Bir d m n yen onun yan na bir (kas b)
tirdim. Adam olduqca çox yem k yedi. (Onda ibn Öm r m ) dedi: “Bir
bunu m nim yan ma g tirm . M n Pey mb rin bel dediyini e itmi-
m: “Mömin bir qar na yem k yeyir, kafir is yeddi qar na.” ( l-Buxari, 5393)
7-ci f sil. Dirs kl nmi halda : -

yem k yem k
[ : ]. : -
1886. bu Cuheyf r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n dirs kl nmi
halda yemir m.” ( l-Buxari, 5399)
8-ci f sil. Pey mb r heç vaxt : -

heç bir yem yi pisl yib
[ : ]. : -
1887. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb r heç vaxt heç bir
yem yi pisl zdi. Yem k xo una g ldikd onu yey r, ks halda is onu
rk ed rdi.” ( l-Buxari, 5409)
9-cu f sil. (Üyüdülmü ) arpaya : -

(içind ki qab qlar t mizl k
üçün) üfürm k
: : -
[ : ].
1888. vay t edilir ki, S hld n soru dular: “Siz Pey mb rin dövründ t -
miz a un görmü dünüzmü?” O: “Xeyr”– dedi. (Yen ) soru dular: “Siz arpa
üyüdürdünüzmü?” O dedi: “Xeyr, biz sad onun (içind ki qab qlar t -
mizl k üçün) üfür rdik.” ( l-Buxari, 5410)
10-cu f sil. : -
Pey mb rin v onun
shab rinin yedikl ri
: -
[ : ].
777
1889. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Bir gün Pey mb r bir miq-
dar xurman shab ri aras nda bölü dürdü v h r k , habel m d
yeddi d xurma verdi. Bu xurmalardan biri quru idi v tam yeti mi di.
Lakin bu xurmalar içind m nim n çox sevdiyim m hz bu xurma idi. (Çün-
ki) onu çeyn km çox ç tin idi.” ( l-Buxari, 5411)
-
[ : ].
1890. vay t edilir ki, (bir d ) bu Hureyra qar lar nda q zard lm qoyun
qoyulmu bir d st adam n yan ndan keç rk n onlar onu yem d t et-
di. O is bundan imtina etdi v dedi: “Pey mb r arpa çör yind n doyun-
ca yem diyi halda dünyadan köçüb getdi.” ( l-Buxari, 5414)
. : -
[ : ]
1891. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Muh mm din ail si M din g l-
diyi günd n ta onun v fat etdiyi gün k (heç vaxt) üç gün dalbadal bu da
çör yind n doyunca yem mi dir.” ( l-Buxari, 5416)
11-ci f sil. T lbin 1

: -
[ : ].
1892. Pey mb rin zövc si Ai r vay t etmi dir ki, onun qohumlar ndan bir
kims v fat etdikd qad nlar bir yer y ar, (ba sa ver r), sonra da ail
üzvl rind n v n yax n r fiq rind n ba qa ham da b ged rdi. (Bun-
dan sonra) onun göst ri i il t lbin bi iril r v orba haz rlanar, sonra da t l-
bin ni ona qatard lar. (Yem k haz r olduqda) Ai onlara dey rdi: “Bun-
dan yeyin! Çünki m n Pey mb rin : “T lbin x st nin q lbin t skinlik
verir v k rini aradan qald r”– dediyini e itmi m.” ( l-Buxari, 5417)
12-ci f sil. Gümü b dilmi : -

qabda yem yin (hökmü)
: -
[ : ].
1 Un v bal yaxud süd il yo rulub bi irilmi yem k.

1893. vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “M n Pey mb rin bel buyurdu-
unu e itmi m: “ k v z rxara geyinm yin, q l v gümü qablarda su
içm yin, bel qablarda yem k d yem yin. Çünki bütün bunlar onlara dün-
yada, siz is axir td n sib olacaq.” ( l-Buxari, 5426)
13-cü f sil. (Din) qarda lar n : -

yem yini t min etm yi boynuna
n kims haqq nda
: -
[ : ].
1894. vay t edilir ki, bu M sud l- nsari demi dir: “ nsar n aras nda bu
ueyb adl bir ki i var idi. Bu ki inin q ssabl q ed n bir köl si var idi. (Bir d
ki i ona): “M nim üçün el yem k haz rla ki, Pey mb rl birlikd be n -
r adam (yem )d t ed bilim.” Sonra o, Pey mb ri be n rin be-
incisi olaraq yem d t etdi. (Yolda) bir n r onlara qo uldu. Pey m-
r (ev sahibin ) dedi: “S n bizim be imizi (yem )d t etdin. (Yolda)
bu adam biz qo uldu. st yirs n, izn ver (o da biziml g lsin), ist yirs ns ,
b getsin.” Ki i dedi: “Yox, izn verir m, qoy g lsin.” ( l-Buxari, 5434)
14-cü f sil. (Yem ) xurma v : -

xiyar qatmaq
[ : ]. : -
1895. vay t edilir ki, Abdullah ibn C r ibn bu Talib demi dir: “M n
Pey mb rin t r xurma il xiyar yediyini görmü m.” ( l-Buxari, 5440)
15-ci f sil. T r xurma v qurumu : -

xurma haqq nda
: -
779
[ : ].
1896. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “M din bir y hudi
var idi. O, (m nim ba mda bit n) xurmalar n pulunu qabaqcadan öd rdi.
Cabirin xurmal Ruma quyusuna aparan yolun üstünd idi. ll rd n birin-
bu xurma ba bar verm di. M hsul y vaxt y hudi g lib (m nd n
xurmalar t b etdikd ) m n ona verm bir ey tapmad m v ondan
növb ti il k möhl t verm yi xahi etdim, lakin o buna raz olmad .
Bu haqda Pey mb x r verildikd o öz shab rin dedi: “Qalx n,
ged k y hudid n Cabir üçün möhl t dil k.” M n xurma ba mda ik n on-
lar m nim yan ma g ldil r. Pey mb r y hudini yola g tirm çal ,o
is : “Ey bul Qas m, m n ona möhl t verm m”- deyirdi. (Bunun bir
tic verm diyini) gör nd Pey mb r qalx b ba da g zi di, sonra y hu-
dinin yan na g lib bir d onu dil tutdu, lakin o yen raz olmad . Onda m n
qalx b bir az xurma g tirdim v onu Pey mb rin qaba na qoydum. O
(bu xurmadan) yedikd n sonra soru du: “Han s nin çad n, ey Cabir?” (M n
çad n harada oldu unu) ona bildirdim. Pey mb r : “Onun içind m -
nim üçün yer sal!”- dedi, m n d (onun üçün) yer sald m. Sonra o, (çad ra)
daxil oldu v uzan b yatd . Bir müdd td n sonra Pey mb r oyand v
n ona yen bir ovuc xurma g tirdim. O bu xurmadan yedikd n sonra ge-
dib bir daha y hudi il dan . Y hudi yen d onunla raz la mad . Onda
Pey mb r xurmal qlar n aras nda durub dedi: “Ey Cabir, xurmalar y
borcunu öd !” M n xurmalar y ark n Pey mb r yan mda durdu.
n y hudinin borcunu öd kq r xurma y m, h art q da qald .
Sonra m n Pey mb rin yan na g lib onu sevindirdim. Pey mb r bu-
yurdu: “ had t verir m ki, m n Allah n elçisiy m!” ( l-Buxari, 5443)
16-c f sil. cva1 : -

: -
[ : ].
1897. d r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim h r s r cva xurma-
ndan yeddi d yes , h min gün ona n z r, n d sehr t sir ed bil-
z.” ( l-Buxari, 5445)
17-ci f sil. : -
(Yem yi qurtard qdan sonra)
barmaqlar yalamaq
]. -
[ :
1 Xurma növü.
1898. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biriniz yem k ye-
dikd lini yalamay nca v ya ( hli- yal na) yalatd rmay nca onu (heç n )
silm sin.” ( l-Buxari, 5456)
: -
[ : ].
1899. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Biz pey mb rin za-
man nda (odda bi mi ) bel yem kl rd n çox az tapa bil rdik. O zaman biz
bel yem kl r yedikd cib d smal z olmad ndan ( ll rimizi) bil yimiz ,
sin miz v aya za sil rdik. Sonra da qalx b d st maz almadan namaz
lard q.1” ( l-Buxari, 5457)
18-ci f sil. Yem k yeyib : -

qurtard qdan sonra n dem k
laz md r?
-
[ : ].
1900. bu Umam r vay t edir ki, yem k süfr si y ld qda Pey mb r de-
rdi: “ lh mdulillahi h md n k siran tayyib n mubar n fihi ayra m k-
fiyyin v l muv dd in v l must anhu Rabb .2” ( l-Buxari, 5458)
-
[ : ].
1901. bu Umam r vay t edir ki, yem k süfr si y ld qda Pey mb r
dey rdi: “ lh mdulillahil-l zi k fan v rvan ayra m kfiyyin v l m k-
furin.3” ( l-Buxari, 5459)
19-cu f sil. Uca Allah n: : : -

“...yem k yedikd n sonra bir-
birinizl söhb dalmadan Z{ z y[
da n.” sözü
4
: -
1 Bu h dis odda bi mi yem kd n yey n adam n d st maz alma na lüzum olmad na d lal t edir.
2 T rcüm si: R bbimiz Allaha h md olsun, (özü d ) çoxlu, xo , mübar k, sonsuz, ard -aras k silm -
n, onsuz keçinm k mümkün olmayan bir h md!
3 T rcüm si: Ehtiyac öd n v sususlu umuzu yat ran Allaha h md olsun, (özü d ) sonsuz v
inkar olunmayan bir h md!
781
[ : ].
1902. vay t edilir ki, s demi dir: “M n hicab ay si haqq ndak m lumat
ham dan yax bilir m. Vaxt il Ubey ibn K b bu haqda m nd n soru ard .
Pey mb r M din Zeyn b bint C il evl ndi. Zifaf gec sinin s ri
gün yüks ldikd n sonra Pey mb r camaat yem k-içm d t etdi.
Ham da b gets d , bir neç n r Pey mb rin yan nda qald . o
yer g lib çatd ki, Pey mb r özü durub getdi, m n d onunla birlikd
getdim. N hay t, o g lib Ai nin hücr sinin qap na çatd . Bir q r keç-
dikd n sonra o, evind ki adamlar n ç b getdiyini z nn edib ev qay td v
n d onunla birlikd geri qay td m. Lakin g lib gördü ki, onlar h d
oradad rlar. Yen ç b getdi v m n d onunla birlikd getdim. Yen Ai -
nin hücr sinin qap na çatd v bir q r gözl dikd n sonra geri qay td v
n d onunla birlikd qay td m. O adamlar art q ç b getmi dil r. Onda
Pey mb r m niml öz (ail si) aras na p rd tutdu v bel likl d hicab
ay si nazil oldu.” ( l-Buxari, 5466)
hih l-Buxari 782 qiq kitab .
-
71 – qiq1 kitab
1-ci f sil. U a ad qoymaq : -
: -
[ : ].
1903. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “M nim u m olduqda m n onu
Pey mb rin yan na g tirdim. Pey mb r u a brahim ad verdi,
xurman a nda zib körp nin a na qoydu,2 onun üçün xeyir-b t
dil di v onu m qaytard .” (Bu u aq) bu Musan n ya ca n böyük öv-
lad idi. ( l-Buxari, 5467)
[ : ].
1904. vay t edilir ki, sma bint bu B kr M kk ik n Abdullah ibn Zu-
beyr hamil qald . ( sma) dedi: “M n hamil liyin son ay nda (M kk n) ç -
b M din g ldim v Qubada qonaq qald m. (El orada da övlad dün-
yaya g tirdim.) Sonra u Pey mb rin yan na g tirdim v onu Pey m-
rin quca na qoydum. Pey mb r bir xurma g tizdirdi, sonra onu a -
nda zdi v (bu zm ni) u n a na qoydu. Bel likl d , bu körp nin
sin ged n ilk ey Pey mb rin a z suyu oldu. Sonra Pey mb r
xurma ziyini körp nin dama na sürtdü v onun üçün dua edib Allahdan
xeyir-b t dil di. Bel , o, slamda do ulmu ilk körp oldu. (Müs l-
manlar) buna h dd n art q sevindil r. Çünki onlara demi dil r ki: “Y hudi-
r siz sehr edib, (M din ) sizin övlad z olmayacaq.” ( l-Buxari, 5469)
2-ci f sil. qiq snas nda u a : -

ziyy t ver n (bütün eyl ri)3
ondan k nar edin
: : -
[ : ].
1 ükür lam ti olaraq o lan u do ulduqda iki, q z u do ulduqda is bir qoç k sm k.

3 H disd u n ba na t tük ç xs n dey ba q rxmaq v cahiliyy dövründ oldu u kimi
qoyunun qan ndan onun ba -gözün sürtm k n rd tutulur.
783
1905. vay t edilir ki, Salman ibn Amir demi dir: “M n Pey mb rin bel de-
diyini e itmi m: “Do ulmu körp üçün qoç k silm lidir. El is onun üçün
qoç k sin v ziyy t ver n (bütün eyl ri) ondan k nar edin.” ( l-Buxari, 5472)
3-cü f sil. F 1
: -
: -
[ : ].
1906. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “N f , n d atir
(din say la bilm z).”
(H disi dan an ravi demi dir): “F : (qoyunun v ya d nin) birinci
balas r ki, mü rikl r onu öz bütl rin qurban k rdil r. Atir is (onlar n)
b ay nda (k sdikl ri qurband r).” ( l-Buxari, 5473)
1 Üç eyd n biri: a) qoyunun v ya d nin birinci balas bütl qurban verm k. b) d rin say
mü yy n bir miqdara çatd qda qurban k sm k. v) d balalad qda ziyaf t verm k.
hih l-Buxari 784 Bo azlanm heyvanlar v ov kitab .
-
72 – Bo azlanm heyvanlar v ov kitab
1-ci f sil. Ov etdikd “bismillah” : -
dem k. Uca Allah buyurur: “Ey
iman g tir nl r! Allah sizi ll ri- p[ :
nizin v niz rinizin çata bil yi
bir ovla imtahan ed k ki, Allah, xwvutsrq
gizlind (yaxud Onun Özünü
görm n) kimin Ondan qorxdu-
Z¨§[ : Zzy
unu üz ç xars n. Bundan sonra
ddi a an kims üçün is a -
ac bir zab haz rlanm r.”1
: -
[ : ].
1907. vay t edilir ki, Adiy ibn Hatim demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb r-
n mirad deyil n oxla vurulmu ov bar sind soru dum. Pey mb r
dedi: “Oxun iti ucu il vurulmu sa, yey bil rs n, yox r gövd si il vuru-
lub öldürülmü , bu v qizdir. 2” M n ondan ov itinin (ovlad heyvan)
bar sind soru dum. Dedi: “S nin üçün tutdu undan yey bil rs n. Çünki
ov itinin tutdu u heyvan murdar say lm r. H rgah öz itinin v ya itl rinin
yan nda ba qa bir it görs n, onun ova toxundu undan ehtiyat ets n, yem .
Çünki s n öz itini ovun üstün gönd nd “bismillah” demis n, o biri itin
üçün is Allah n ad ç km mis n.” ( l-Buxari, 5475)
2-ci f sil. Yay (v oxla) ov : -

ovlamaq
: -
[ : ].
1“ l-Maid ” sur si, 94.

2 Zopa il vurulub öldürül n heyvana v qiz deyilir. Bel heyvan n tini yem k haram buyurulmu dur.
Uca Allah buyurur: “Le , qan, donuz ti, Allahdan ba qas n ad il k silmi , bo ulmu , döyülüb öl-
dürülmü , hündür bir yerd n y bg rmi , buynuzlan b öldürülmü , y rt heyvan t find n par-
çalan b yeyilmi , – ölm mi k sdikl riniz istisnad r, dik qoyulmu da lar (bütl r v s.) üz rind k sil-
mi heyvanlar v fal oxlar il qism t axtarman z siz haram edildi...” “ l-Maid ” sur si, 3.
785
1908. vay t edilir ki, bu S l-Xu ni demi dir: “(Bir d m n Pey m-

) dedim: “Ey Allah n pey mb ri! Biz Kitab hlinin torpaqlar nda ya-
ay q. Biz onlar n qablar nda yem k yey bil rikmi? Habel ov edil n bir
diyarda ya ay ram. H rd n yay v oxla, h rd n hlil dirilm mi itiml ,
rd n d (ov üsullar il t lim edilib) hlil dirilmi itiml ov edir m. Bun-
lar n hans ed bil m? Pey mb r buyurdu: “Kitab hlinin qablar na
linc , r yem k-içm k üçün ba qa qablar tapsan z, onlar n qablar nda
yem k yem yin. Yox, r yem k-içm k üçün ba qa qablar tapmasan z, on-
lar yuduqdan sonra onlarda yem k yeyin. Allah n ad ç kib yayla ovlad -
n heyvan yey bil rs n. Habel , hlil dirilmi itini ovun üstün gönd r-
diyin zaman “bismillah” demis ns , (ovlad n heyvan ) yey bil rs n. hli-
dirilm mi itin g tirdiyi heyvan bo azlama a macal tapsan onu da yey
bil rs n.” ( l-Buxari, 5478)
3-cü f sil. Böyük v orta barmaq- : -

lar n ucu il da ataraq, habel içi
bo çubuq vasit sil (qurudulmu
gil kür cikl ri ataraq) ov ovlamaq
[ : ].
1909. vay t edilir ki, (bir d ) Abdullah ibn Mu ff l bir n rin barmaqlar -
n ucu il da at b heyvan ovlad görüb dedi: “Bu cür da atmaqla ov et-
! Çünki Pey mb r bu üsulla ov etm yi qada an etmi (v ya bu cür ov-
lama n leyhin olmu ) v demi dir: “Bu üsulla n ov etm k, n d dü n
öldürm k olar. Bununla sad di s nd rmaq v göz ç xartmaq olar.” Ab-
dullah onun yen da atd gör nd dedi: “M n s Pey mb rin bu
üsulla ov etm yin qada an olunmas na dair h disini r vay t edir m, s n is
öz bildiyini edirs n?! M n s ni filan vaxta q r dan rmayaca am.” ( l-
Buxari, 5479)
4-cü f sil. Ov ovlamaq v ya mal- : -

qaran qorumaq üçün deyil, (ba qa
qs dl ) it saxlamaq haqq nda
-
[ : ].
1910. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Mal-qaran qorumaq,
yaxud ov etm k üçün deyil, (ba qa m qs dl ) it saxlayan kims nin savab n-
dan h r gün iki qirat1 azal r.” ( l-Buxari, 5480)
1 44-cü h dis bax.

hih l-Buxari 786 Bo azlanm heyvanlar v ov kitab .
5-ci f sil. : -
Vurulmu ov iki v ya üç gün
tap lmazsa (n etm li?)
[ : ].
1911. Adiy ibn Hatim r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ r “bismillah”
deyib (ov) itini ovun üstün q sq rtsan v o da ovu tutub g tir rs , (ondan)
yey bil rs n. r it (h min ovdan) yemi dirs , s n (ondan) yem . Çünki
bel oldu u halda o bu ovu özü üçün ovlam say r v r ov iti il üstün-
Allah n ad ç kilm mi itl r bir-birin qar sa v onlar ovu tutub g tirs -
r, (bu ovdan) yem . Çünki s n onlardan hans birinin ovu yaxalad bil-
mirs n v r ovu (ox v s.) il vursan v onu bir, yaxud iki günd n sonra
tapsan, üstünd d ox yaras görs n (ondan) yey bil rs n. Ov suya dü -
mü dürs , (ondan) yem .” ( l-Buxari, 5484)
6-c f sil. Ç yirtk yem k : -

]. : -
[ :
1912. vay t edilir ki, ibn bu uf demi dir: “Biz Pey mb rl birlikd
yeddi, yaxud alt döyü i tirak etmi ik. (H min ) biz ç yirtk ye-
yirdik.” ( l-Buxari, 5494)
7-ci f sil. (Heyvanlar ) : -

bo azlamaq v k sm k
[ : ]. : -
1913. vay t edilir ki, sma bint bu B kr demi dir: “Pey mb rin zama-
nda biz at k sib yedik.” ( l-Buxari, 5511)
8-ci f sil. Heyvanlar diri ik n : -

onlar n zalar k sm yin,
habel onlardan ni angah kimi
istifad etm yin qada an olmas
-
[ : ].
787
1914. vay t edilir ki, (bir d ) ibn Öm r toyu u (diri-diri) as b oxla vuran
bir d st adam n yan ndan keçirdi. Onlar ibn Öm ri görüb d rhal da -
lar. bn Öm r dedi: “Bunu kim edib? Pey mb r bel h t ed n kims -
ni l tl mi dir.” ( l-Buxari, 5515)
[ : ] : -
1915. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r heyvan n diri-diri
(h r hans ) bir zas k n adam l tl mi dir.” ( l-Buxari, 5515)
9-cu f sil. Toyuq ti : -

[ : ]. : -
1916. vay t edilir ki, bu Musa l- ari demi dir: “M n Pey mb rin to-
yuq yediyini görmü m.” l-Buxari, 5517)
10-cu f sil. : -
rt heyvanlar n tini yem k
haqq nda
[ : ]. -
1917. bu S r vay t etmi dir ki, Pey mb r ist nil n y rt heyvan ye-
yi qada an etmi dir. ( l-Buxari, 6630)
11-ci f sil. Mü k : -
: -
[ : ].
1918. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yax dostla pis dos-
tun m li tir satanla körük vuran n m lin b nz yir. tir satana g linc ,
ya o s tir ba lar, ya s n ondan tir alarsan, ya da ondan göz l iy g ldi-
yini duyarsan. Körük vurana g ldikd is , ya o s nin paltar yand rar, ya
da ondan pis iy g ldiyini duyarsan.” ( l-Buxari, 5534)
12-ci f sil. Üz dam a v ni an : -

qoymaq haqq nda
[ : ]. : -
1919. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r üz dam a vurma-
qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 5541)
hih l-Buxari 788 Qurbanl qlar kitab .
-
73 – Qurbanl qlar kitab
1-ci f sil. Qurbanl q heyvanlar n : -
tind n yem k v ehtiyat
götürm k haqq nda
: -
[ : ].
1920. ibn kva r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizl rd n kim
qurban k ss , (qoy bayram n) üçüncü gününün s ri evind onun ( tin-
n) heç bir ey qalmas n.” Növb ti il (bayram günü yeti dikd shab r)
dedil r: “Ya R sulullah, keç n ild ki kimi ed kmi?” Pey mb r dedi:
“Özünüz yeyin, (ba qalar na) yedizdirin, üst lik ehtiyat da götürün. Be-
ki, (keç n) il insanlara q tl q üz vermi di, bu s n d m n sizin onlara
yard m etm yinizi ist dim.” ( l-Buxari, 5569)
: -
[ : ].
1921. vay t edilir ki, Öm r ibn X ttab Qurban bayram nda xütb n qabaq
namaz q ld , sonra (camaata) xitab edib dedi: “Ey insanlar! H qiq n, Pey-
mb r siz bu iki bayramda1 oruc tutma qada an etmi dir. Bunlardan
biri orucunuzu tamamlad z günün s ri, dig ri is k sdiyiniz qurban-
dan yediyiniz gündür.” ( l-Buxari, 5571)
1 Qurban v ramazan bayramlar .

789
-
74 – çkil r kitab
1-ci f sil. Uca Allah buyurur: “Ey : : -
iman g tir nl r! übh siz ki, s r-
xo edici içki d , qumar da, tap n- & % $ #" ! [
maq m qs dil dik qoyulmu da lar
da, fal oxlar da eytan lind n ,+ * )( '
olan murdar eyl rdir. Bunlardan
kinin ki, b lk nicat tapas z.”1 Z/. -
: : -
[ : ].
1922. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r kim
bu dünyada rab iç r v tövb etm zs , axir td (iç nl l zz t ver n) -
rabdan2 m hrum olar.” ( l-Buxari, 5575)
: -
[ : ].
1923. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Zina ed n adam zina
etdiyi vaxt mömin say la bilm z.3 rab iç n adam rab içdiyi vaxt mömin
say la bilm z. O urluq ed n adam o urluq etdiyi vaxt mömin say la bil-
z.” ( l-Buxari, 5578)
. : -
[ : ]
1924. bu Hureyra r vay t etdiyi dig r h disd deyilmi dir: “....insanlar n gözü
önünd (birisinin) d rli bir eyini zor gücün götür n adam onu götürdü-
yü vaxt mömin say la bilm z.” ( l-Buxari, 5578)
2-ci f sil. Baldan ç kilmi rab : -

: -
[ : ].

2 “Mütt qil v d olunan C nn tin v sfi bel dir: orada xarab olmayan sudan çaylar, dad d yi -
n südd n çaylar, iç nl l zz t ver n rabdan çaylar v süzülmü baldan çaylar vard r.” “Mu-
mm d” sur si, 15.
3 Burada söhb t möminin iman n kamilliyind n gedir. Bel ki, mömin b nd h r d günah i t-
dikd iman bir q r azal r.
hih l-Buxari 790 çkil r kitab .
1925. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb rd n y nlil -

rin içdiyi biti – baldan ç kilmi rab bar sind soru dular. Pey mb r
dedi: “H r bir s rxo edici içki haram say r.” ( l-Buxari, 5585)
3-cü f sil. rab halal sayan v : -

onu ba qa adla adland ran kims
haqq nda
: -
[ : ].
1926. bu Amir l- ari r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin bel dediyini e it-
mi dir: “Ümm timd n el adamlar meydana ç xacaq ki, onlar zina etm yi,
ip k (geym yi), rab içm yi v musiqi al tl rind n istifad etm yi halal sa-
yacaqlar. B zil ri d da a yax n (yerl rd ) ya ayacaqlar. (Çobanlar) bu adam-
lar n sürül rini sürüb onlar n yan na g tir k, habel fa r-füq ra g lib on-
lardan yard m ist k v onlar: “Sabah g rs n”– dey kl r. Gec ik n
Allah da onlardan b zil rinin ba na uçurdacaq, b zil rini d meymunlara
donuzlara dönd k v onlar Qiyam t günün q r bu görk md qa-
lacaqlar.” ( l-Buxari, 5590)
4-cü f sil. (Da , mis v ya taxta) : -

qablarda v camda (meyv ) ir si
haz rlamaq
-
[ : ].
1927. bu Useyd s-Saidi r vay t edir ki, (evl ndiyi gün) o, gedib Pey mb ri
öz toyuna d t etmi di. H min gün onun zövc si g lin ola-ola onlara xidm t
edirdi. ( bu Useyd) dedi: “Heç bilirsiniz o gün m n Pey mb içm
vermi dim?! Gec n (taxta) qab n içind xurma islad b ir sini ona içirt-
dim.” ( l-Buxari, 5591)
5-ci f sil. Pey mb r b zi qab- : -

lardan istifad etm yi qada an
etdikd n (bir müdd t) sonra rüsx t
vermi dir
: -
[ : ].
1928. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “Pey mb r ( rab ha-
rlanan) qablardan istifad etm yi qada an etdikd (b zil ri) Pey mb -
dedil r: “H r k s (laz mi) qab tapa bilmir.” Bundan sonra Pey mb r
791
(yan-yör sin ) qatran sürtülm mi cürd kl rd n istifad etm rüsx t ver-

6-c f sil. Yeti mi v kal : -

xurmalardan haz rlanm içkini
bir-birin qar rma düzgün
saymayan kims haqq nda
: -
[ : ].
1929. vay t edilir ki, bu Q tad demi dir: “Pey mb r yeti mi xurma il
kal xurman , habel xurma il ki mi i qat b ( ir ) ç km yi qada an et-
mi dir. Bunlar n h r birinin ir si ayr -ayr ç kilm lidir.” ( l-Buxari, 5602)
7-ci f sil. Süd içm k. Uca Allah : : -

buyurur: “...Biz siz , onlar n qar n-
lar ndak ifrazat v qan aras ndan ZDCBA@?>=[
xan, iç nl rin bo az ndan rahat
keç n t miz süd içirdirik.”1
: -
[ : ].
1930. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “(Bir d ) bu Humeyd
n-N qi deyil n yerd n2 bir kasa süd g tirdi. Pey mb r buyurdu: “(Ka-
san n) a na a ac parças qoyub südün üstünü örts ydin, yax olard ?” ( l-
Buxari, 5605)
: -
[ : ].
1931. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Müv qq ti olaraq
südünd n istifad etm k üçün sa mal d verm k, habel s r v ax am
sa lan sa mal qoyun verm k n göz l s dir!” ( l-Buxari, 5608)
8-ci f sil. Südü su il içm k : -

-
[ : ].
1 “ n-N hl” sur si, 66.

2 Y ni otlayan qoyunlar n südünd n.
hih l-Buxari 792 çkil r kitab .
1932. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r shab rin-
n biri il birg nsardan olan bir n rin evin daxil oldu v Pey mb r
ona dedi: “ r gec n cürd kd qalm su varsa, (g tir iç k), yoxdursa,
birba a hovuzdan iç k.” Ba ças suvarmaqla m ul olan bu adam (Pey-
mb ) dedi: “Ya R sulullah, gec n qalm suyum var, buyur keç ça-
ra!” ( nsardan olan) bu adam onlarla b rab r çad ra girdi v bir kasa (gö-
türüb için ) su tökdü, sonra da qoyunlar ndan birinin südünü (h min qab n)
için sa . Bel likl , vv lc Pey mb r , sonra da shab bundan içdi.”
l-Buxari, 5613)
9-cu f sil. : -
Ayaq üst (su v s.) içm k
-
[ : ].
1933. vay t edilir ki, li (ibn bu Talib) (Kuf m scidind ki) R qap -
n yan na g lib orada ayaq üst su içdi v dedi: “Camaat birisinin ayaq üst
su içm sini b nilm n ll rd n hesab edir. Halbuki, m n Pey mb -
rin ayaq üst su içdiyini görmü m.” ( l-Buxari, 5615)
[ : ]. : -
1934. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey r Z m-z m suyun-
dan ayaq üst içmi dir.” ( l-Buxari, 5617)
10-cu f sil. (Su iç nd ) tulu un : -

ym k
[ : ]. : -
1935. vay t edilir ki, bu S id l-Xudri demi dir: “Pey mb r tulu un
yib su içm yi1 qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 5625)
-
[ : ].
1936. bu Hureyra r vay t etmi dir ki, Pey mb r tulu un v ya cürd yin
ndan bilavasit su içm yi, habel kims nin öz qon usuna evinin divar
dibind a ac km mane olma qada an etmi dir. ” ( l-Buxari, 5627)
11-ci f sil. Qab n için üfürm yin : -

qada an olunmas
12-ci f sil. (Suyu v s.) iki v ya üç : -
içm k
[ : ]. -
1 Y ni bilavasit tulu un a ndan su içm k.

793
1937. s r vay t edir ki, Pey mb r (su iç rk n) üç d n s alard . ( l-Bu-

xari, 5631)
13-cü f sil. Gümü qablar : -
: -
[ : ].
1938. Pey mb rin zövc si Ummu S r vay t edir ki, Pey mb r
demi dir: “Gümü qabda su iç n kims r, slind , qarn na C nn m odu
doldurur (v ya Qiyam t günü C nn m odu onun qarn nda guruldaya-
caqd r).” ( l-Buxari, 5634)
14-cü f sil. Q hd (su v s.) : -

içm k
: : -
[ : ].
1939. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “(Bir d ) Pey mb r B ni Sai-
talvar n yan na g lib dedi: “Biz su ver, ey S hl!”- dedi. Onda m n bu
camda su ç xard b onlara verdim.”
(H disi dan an ravi) demi dir: “Sonra S hl bizim üçün h min qab ç -
xartd v biz o qabdan su içdik. Bundan sonra is Öm r ibn Abdul- ziz
hld n bu cam ona ba lama xahi etdi, o da qab Öm ba lad .” ( l-
Buxari, 5637)
: -
:
[ : ].
1940. vay t edilir ki, Asim l- hv l demi dir: “M n Pey mb rin piyal sini
s ibn Malikd gördüm. Bu cam çatlam , o da onu gümü lehiml 1 bir-
dirmi di. Bu, nudar a ac ndan düz ldilmi enli bir piyal idi.” s dedi:
“M n bu piyal Pey mb filan q r su vermi m.”
bn Sirin demi dir: “H min piyal nin d mird n h lq si var idi. s onu
l v ya gümü h lq il d yi dirm k ist dikd bu T lh ona: “Pey m-
rin düz ltdiyi bir eyi d yi dirm ”– dedi, o da onu oldu u kimi saxla-
.” ( l-Buxari, 5638)
1 1319-cu h dis v onun qeydl rin bax.

hih l-Buxari 794 st r kitab .
-
75 – X st r kitab
1-ci f sil. : -
st rin k ffar si bar
deyil nl r. Uca Allah buyurur:
“...Pislik ed n k s, onun c zas ZDCBA@[ :
alacaq...”1
: -
[ - : ].
1941. bu S id l-Xudri v bu Hureyra r vay t edirl r ki, Pey mb r de-
mi dir: “Müs lmana üz vermi el bir yor unluq, el bir naxo luq, el bir
r, el bir üzüntü, el bir ziyy t, el bir d rd, h tta (aya na) batan el
bir tikan yoxdur ki, onun say sind Allah (h min) müs lman n günahlar
ba lamas n.” ( l-Buxari, 5642)
: : -
[ : ].
1942. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Mömin pöhr 2
nz yir. Kül k hans t fd n ss , pöhr ni r, kül k sakitl diyi zaman
pöhr dik r. (Mömin d h mçinin,) müsib tl m ruz qalsa da ( qid sin-
n dönmür). Günahkar adam is s rt v dümdüz qalan sidr a ac na b nz -
yir. Yaln z Allah ist , onu s nd ra bil r.” ( l-Buxari, 5644)
[ : ]. : -
1943. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah kim xeyir
sib etm k ist , onu imtahana ç r.” ( l-Buxari, 5645)
2-ci f sil. X st liyin idd ti : -

[ : ]. : -
1944. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n Pey mb r q ra lardan
ziyy t ç n bir adam görm mi m.” ( l-Buxari, 5646)
[ : ].

2 A acda v ba qa bitkil rd yenic cüc n göy qab ql inc budaqlar n h r biri; zo .
795
1945. vay t edilir ki, Abdullah (ibn M sud) demi dir: “Pey mb r (a r)
st ndiyi zaman m n onun yan na g ldim (v baxd m ki,) o, q zd rma
içind yan r. Dedim: “(Ya R sulullah,) s n q zd rma içind yan rsan! Y qin
bu, s nin iki savab qazanma n üçündür?” O dedi: “Düzdür, ba na müsib t
lmi el bir müs lman yoxdur ki, Allah, a ac n yarpaqlar töküldüyü ki-
mi, onu günahlardan t mizl mi olmas n.” ( l-Buxari, 5647)
3-cü f sil. : -
Epilepsiyadan1 ziyy t ç n
kims nin üstünlüyü
: -
[ : ].
1946. vay t edilir ki, ta ibn bu R bah demi dir: “(Bir d ) ibn Abbas m
dedi: “S C nn t hlind n olan bir qad n göst rimmi?” M n: “Göst r”-
dedim. bn Abbas dedi: “Bu, z nci qad n (bir zaman) Pey mb rin yan na
lib demi di: “(Ya R sulullah,) m n (b n) bay ram v üstüm-ba m aç r.
nim üçün Allaha dua et!” Pey mb r buyurdu: “ st yirs n s bir et, s -
C nn t n sib olsun, ist yirs ns , dua edim, Allah s can sa versin.”
Qad n dedi: “M n s bir ed m, amma m nim üstüm aç r. Allaha dua et ki,
üstüm aç lmas n.” Pey mb r d onun üçün dua etdi.” ( l-Buxari, 5652)
4-cü f sil. Gözl ri tutulmu : -

kims nin üstünlüyü
: : -
[ : ].
1947. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “M n Pey mb rin bel de-
diyini e itmi m: “Uca Allah buyurmu dur: “ r M n Öz qulumu onun sev-
diyi iki eyl imtahana ç ks m, bunun zind ona C nn t b ed m.”
Allah “sevdiyi iki eyl ” dey nd gözl ri q sd edirdi.” ( l-Buxari, 5653)
5-ci f sil. X st ba ç km k : -
[ : ]. : -
1 Vaxta v q fl n b rk q colma v özünd ngetm klind c yan ed n xroniki sinir x st liyi.

hih l-Buxari 796 st r kitab .
1948. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “(M n x st ik n) Pey mb r m ba

km g ldi. H min vaxt o n qat ra, n d ata minmi di.” ( l-Buxari, 5664)
6-c f sil. : -
st nin: “m n a ram”, “vay
ba m” v ya “v ziyy tim
rla r” dem si. yyub
54[ :
demi dir: “M , h qiq n d ,
la düçar olubdur. S n r hm- Z9 87 6
lil rin n r hmlisis n!”1
: -
[ : ].
1949. vay t edilir ki, (bir d ) Ai (ba b rk a ndan): “Vay ba m!”–
dedi. (Bunu e id nd ) Pey mb r buyurdu: “ r m n h yatda ik n s
bir ey olsa, m n s nin üçün ba lanma dil m v s nin üçün dua ed m.”
Ai dedi: “Vay m nim hal ma! Dey n s n m nim ölm yimi ist yirs n.
rm bir ey olsa, s n ömrünün qalan günl rini dig r zövc rinin ya-
nda keçir ks n.” Pey mb r buyurdu: “Xeyr, vay m nim ba ma!2
Camaat heç n dem sin v heç bir ey ist sin dey , m n bu B kri v
onun o lunu yerim v li hd t yin etm k ist dim. Sonra fikirl dim ki, Allah
bu B krd n qeyrisini) q bul etm z, möminl r d (ba qa birisini) d f ed r-
r, yaxud Allah (qeyrisini) d f ed r, möminl r d (ba qa birisini) q bul et-
zl r.” ( l-Buxari, 5665)
7-ci f sil. X st nin özün ölüm : -

dil si haqq nda
: -
[ : ].
1950. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n heç k s ba-
na g lmi bir müsib gör özün ölüm dil sin! r ç lmaz v ziy-
td qalarsa, qoy desin: “Allahumm , hyini m kan til-hay tu xeyran li v
vaff ni iz kan til-v fatu xeyran li.3” ( l-Buxari, 5671)
1 “ l- nbiya” sur si, 83.

2 Burada Pey mb r ondan vv l dünyadan köç yini q sd edir.
3 T rcüm si: Allah m, bu h yatda ya ama m m nim üçün xeyirlidirs , m ni ya at, yox, ölümüm m -
nim üçün xeyirlidirs , onda m ni öldür!

797
: -
[ : ].
1951. vay t edilir ki, (bir d x st likd n dolay ) X bbab n (b nin ) yeddi
da bas ld qdan sonra o dedi: “Bizd n vv l h yatla vidala qarda -
lar za g linc , bu dünya onlar n (axir t mükafatlar ndan) heç bir ey ksilt-
mi di. Biz is limizd olan imkanlar torpa a x rcl kd n ba qa bir
ey bilmirik. r Pey mb r biz ölüm dil yi qada an etm ydi,
özüm ölüm dil rdim.”1 ( l-Buxari, 5672)
: -
:
[ : ].
yini e itmi m: “Heç bir k si ll ri C nn daxil ed bilm z.” ( shab r):
“S ni d , ya R sulullah?”– dey soru dular. Dedi: “H tta m ni d . Yaln z
Allah n m m rh t göst rm si v m r hm etm si istisnad r. El is
do ru yol tutun, ( n kamil olan yerin yetir bilm niz, heç olmasa ona)
yax nla n! Sizd n heç k s özün ölüm dil sin. ( r o, h yatda qalarsa,)
lisaleh adamd rsa, yax i r görüb savab art rar, yox günahkar
adamd rsa, ola bil r ki, tövb etsin.” ( l-Buxari, 5673)
8-ci f sil. X st ba ç n : -
kims nin ona dua etm si
-
[ : ].
1953. Ai r vay t edir ki, Pey mb r x st ni ziyar t etdikd v ya onun ya-
na x st g tirildikd (onun üçün dua edib) dey rdi: “ zhibil-b s, Rabb n-
nas, i fi v nt afi,2 l ifa il ifauk , ifa n l yu adiru s n.”3 ( l-
Buxari, 5675)
1 H disin davam nda deyilir: “...Bir müdd td n sonra biz yen ona ba ç km getdik v g lib gör-
dük ki, o, evinin divar tikir. (X bbab bizi gör nd ) dedi: “Müs lman b nd (ehtiyac ndan lav ) torpa a
qoydu u x rcd n ba qa x rcl diyi h r bir ey gör savab qazan r.”
2 afi: Allah n adlar ndan biridir.
3 T rcüm si: Ey insanlar n R bbi, bu x st liyi aradan qald r v fa ver. S ns n fa ver n! S nin
verdiyin fadan ba qa fa yoxdur. (Ona) el bir fa ver ki, bundan sonra heç bir x st lik qalmas n.
hih l-Buxari 798 Tibb kitab .
-
76 – Tibb kitab
1-ci f sil. Allah el bir x st lik : -
nazil etm mi dir ki, onun
fas nazil etmi olmas n
[ : ]. -
1954. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah el bir x st -
lik nazil etm mi dir ki, onun fas nazil etmi olmas n.” ( l-Buxari, 5678)
2-ci f sil. Üç eyd fa vard r : -

. : -
[ : ]
1955. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Üç eyd fa vard r: bir içim
balda, (qan almaq üçün) banka qoymaqda v (müalic m qs dil b )
da basmaqda. (Buna r n) m n ümm tim da basma qada an edi-
m.” ( l-Buxari, 5681)
3-cü f sil. Bal il müalic : -

olunmaq. Uca Allah buyurur: “O
ar lar n qar nlar ndan t rkibind Z xw vu [ :
insanlar üçün fa olan müxt lif
ngli bal ç r.”1
[ : ].
1956. bu S id r vay t edir ki, (bir d ) bir n r Pey mb rin yan na g lib
dedi: “Qarda n qarn b rk a r.” Pey mb r : “Ona bal içirt!”- dedi.
(Çox keçm n) h min adam bir d Pey mb rin yan na g ldi v Pey-
mb r (yen ): “Ona bal içirt!”– dedi. Adam üçüncü k Pey mb rin
yan na g ldi v o (bu d d ): “Ona bal içirt!”– dedi. Ax rda h min adam
dedi: “M n s n dey ni el dim, (amma onun qarn n a k sm di ki, k s-
di).” Pey mb r buyurdu: “Allah do ru söyl di, qarda n qarn is
1 “ n-N hl” sur si, 69.

799
yalanç ç xd . (S n yen ) ona bal içirt.” Bundan sonra o, (qarda na) bal içirt-
di v qarda sa ald .” ( l-Buxari, 5684)
4-cü f sil. Qara zir 1

: -
: : -
[ : ].
1957. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e it-
mi m: “Bu qara zir samdan ba qa h r bir x st liyin d rman r.” M n:
“Sam n dir?”– dey soru dum. O: “Ölümdür!”– dedi.” ( l-Buxari, 5687)
5-ci f sil. Hind v d niz : -

qustundan2 haz rlanm m lh mi
buruna dam zd rmaq
: : -
[ : ].
1958. vay t edilir ki, Ummu Qeys bint Mihs n demi dir: “M n Pey mb -
rin bel dediyini e itmi m: “Bu hind qustundan istifad edin. H qiq n
, onda yeddi (x st liyin) fas vard r. Onun m lh mind n bo az x st
olan n bo az na, plevrit 3 tutulan n a na dam zd n.” ( l-Buxari, 5692)
6-c f sil. Qan alma4 yolu il : -

müalic olunmaq
: -
. :
[ : ].
1959. vay t edilir ki, (bir d ) sd n h t5 qoyan adam n qazanc
bar soru dular. Dedi: “(Bir vaxt) bu Teyb Pey mb rd n qan ald v
Pey mb r ona iki saa6 yem k verdi, üst lik onun a alar il dan v
onlar (günd lik olaraq ondan ald qlar x rac n miqdar ) bir q r azaltd lar.”
1 Buna çör kotu da deyilir: ç tir f sil sind n bir bitki v h min bitkinin dviyyat kimi x mir v s.-y
qat lan xo iyli toxumu.

2 Qust: d rman bitkisidir. Hindistan qustu qara r ngd , d niz qustu is a r ngd olur.
3 10-cu f sil v 1963-cü h dis bax.
4 997-ci h dis v onun qeydl rin bax.

5 Müalic m qs dil ba , kür k v b nin ba qa nahiy rind n qan almaq üçün i dil n buynuz-
killi al t.
(Pey mb r ) demi dir: “Müalic olunma z üçün istifad etdiyiniz

n göz l ey h t v d nis qustudur.”
mçinin demi dir: “U aqlar n ( mi ) badamc q v zil rini1 (bar-
maqla) basaraq onlara zab- ziyy t verm yin. Onlar qustla müalic edin.”
l-Buxari, 5696)
7-ci f sil. Özün v ya ba qa : -

birisin da basmaqla müalic
ed n kims haqq nda, habel bu
yolla müalic etm n kims nin
üstünlüyü
: -
[ : ].
1960. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ümm tl r m gös-
rildi. M n bir v ya iki pey mb r gördüm, yanlar nda bir neç adam var
idi. H tta el bir pey mb r d gördüm ki, yan nda heç k s yox idi. (H min
vaxt) m böyük bir toplum göst rildi. M n soru dum: “Bu n dir? Yoxsa
bu m nim ümm timdir?” (M ): “Bu, Musa v onun qövmüdür”– deyildi.
Sonra da: “Üfüq t f bax”– dey mr edildi. M n orada bütün üfüqü tut-
mu böyük bir toplum gördüm. (Yen ) dedil r: “Üfüqün buras na v bura-
na bax!” M n orada bütün üfüqü tutmu böyük bir toplum gördüm. M :
“Bu s nin ümm tindir. Onlardan yetmi min n ri sor u-suals z C nn
gir kdir”– dedil r. (Bunu dey nd n) sonra Pey mb r kiml rin (sor u-
suals z C nn gir kl rin dair) aç qlama verm yib (evin ) daxil oldu.
(Bu s bd n) camaat n aras na ixtilaf dü dü v onlar dedil r: “Biz Allaha
iman g tirmi v Onun elçisinin ard nca ged n kims rik. (Dem k, o yetmi
min n r) bizik, yaxud bu, müs lman olaraq do ulmu övladlar za aid-
dir, çünki biz cahiliyy dövründ dünyaya g lmi ik.” Bu söhb t Pey mb -
yeti dikd o bay ra ç b dedi: “Bunlar özl rin ovsun oxunmas t b
etm n, (h r hans bir hadis ni) u ursuzluq lam ti hesab etm n, (müa-
lic m qs dil ) b nin da basmayan v yaln z R bbin t kkül ed n
kims rdir.” Bu vaxt Ukka ibn Mihs n dedi: “M n onlardanamm , ya R -
sulullah?” Pey mb r : “B li”– dedi. Sonra ba qa bir adam aya a qalx b:
“M n d onlardanamm ?”– dey soru du. Pey mb r dedi: “Ukka s ni
qabaqlad .” ( l-Buxari, 5705)
1 Badamc q: Bo azda v sn kd olan v görünü badama ox ayan v zi.

801
8-ci f sil. Cüzam1 : -
: -
[ : ].
1961. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “N yoluxucu x s-
lik2, b d lam t3, bayqu (u ursuzlu u) 4 v s r5 deyil n bir ey yoxdur.
Bir d ki ird n qaçd n kimi cüzam x st liyin tutulmu adamdan qaç!”
l-Buxari, 5707)
9-cu f sil. Yoluxucu x st lik : -

yoxdur
: -
[ : ].
1962. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “(Bir d ) bir b vi (Pey m-
rd n ) soru du: “Ya R sulullah, m nim d rim sözün n dir?! Onlar
hrada maral kimi olurlar. El ki aralar na x st bir d girir, ham na
st lik dü ür.” Pey mb r dedi: “Yax , b s birincisin x st liyi kim sa-
r?!” ( l-Buxari, 5717)
10-cu f sil. Plevrit6 : -
: -
[ - : ].
1963. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb r nsardan olan
bir ail (z rli heyvan) sancmas v qulaq a (müalic etm k
üçün) ruqya oxuma a izn vermi di.
Pey mb rin sa nda plevrit x st liyimd n dolay m nim b nim
da basm lar. bu T lh , s ibn N dr v Zeyd ibn Sabit bunun ahidi
olmu lar. M ni da layan is bu T lh olmu dur.” ( l-Buxari, 5719-5720)
1 sas n d ri v toxumalar n çürüm si klind t zahür ed n a r xroniki x st lik.

2 Y ni x st lik bir adamdan ba qa birisin öz t siri il yox, yaln z v yaln z Allah n izni il keç bil r.
3 nsanlar n b d lam t v u ursuzluq hesab etdiyi bir hadis n tic sind Allah n ld n yazd
zavü-q rin d yi yini etiqad etm k qada and r. Bütün bunlar cahiliyy dövründ n qalma batil f r-
ziyy rdir.
4 Bayqu görm yi b d lam t hesab etm k, onun qondu u yer v o razid olanlar n ba na müsib t
yini iddia etm k qada and r.

5 Burada yoluxucu x st lik, yaxud s r ay n rd tutulur. 794-cü h dis bax.
6 A ciy r p rd sinin iltihab .
11-ci f sil. Q zd rma C nn m : -

istisinin (bir hiss sidir)
-
[ : ].
1964. vay t edilir ki, sma bint bu B krin yan na q zd rmadan ziyy t ç -
n qad n g tirildikd o, (x st ) üçün dua ed r, sonra su götürüb onu qad -
n sin sin tök r v dey rdi: “Pey mb r biz q zd rman su il soyut-
ma mr ed rdi.” ( l-Buxari, 5724)
12-ci f sil. Taun1 bar deyil nl r : -
[ : ]. : -
1965. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Taun x st li-
yind n öl n h r bir müs lman hid say r.” ( l-Buxari, 5732)
13-cü f sil. Gözd ym qar : -

ruqya2 oxumaq
[ : ]. : -
1966. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r m (v ya qeyrisin )
gözd ym qar ruqya oxuma buyurdu.” ( l-Buxari, 5738)
. -
[ : ]
1967. Ummu S r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r onun evind üzü-
nün r ngi d yi mi bir q z u görüb dedi: “Bu q za ruqya oxuyun, çünki
ona göz d yib.” ( l-Buxari, 5739)
14-cü f sil. : -
qr b v ya ilan sancan adam
ruqya il müalic etm k
[ : ]. : -
1 Qusma v ishal klind t zahür ed n a r epidemik x st lik.

2 H rfi t rcüm ovsun dem kdir. Lakin burada ovsun deyildikd sehr, cadu-pitik deyil, ksin , mü-
bar k sözl rl Allah n K lam v ya Pey mb rin dualar vasit sil x st ni müalic etm k n rd
tutulur.
803
1968. vay t edilir ki, Ai demi dir: “Pey mb r h r bir z rli heyvan
sancmas (müalic etm k üçün) ruqya oxuma a rüsx t vermi dir.” ( l-Bu-
xari, 5741)
15-ci f sil. Pey mb rin ruqya : -

oxumas
-
[ : ].
1969. Ai r vay t edir ki, Pey mb r x st adama (bel dua) oxuyurdu:
“Bismillah! Turb tu rdin bi riq ti b din , yu fa s qimuna bi izni Rabbi-
.1” ( l-Buxari, 5745)
16-c f sil. (G yin xeyirli : -

olaca na ümid ed k) xo söz
söyl k
: -
[ : ].
1970. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “B d lam t (deyi-
n bir ey) yoxdur. Bunun n xeyirlisi is f ld r.” ( shab rd n biri) soru -
du: “F l n dir, ya R sulullah?” Pey mb r buyurdu: “Birinizin (g
dair) e itdiyi xo sözdür.” ( l-Buxari, 5754)
17-ci f sil. Kahinlik2 : -

-
1 T rcüm si: Allah n ad il ! (Bu) bizim yerin torpa r, b zil rimizin a z suyu il qar rv
st miz R bbimizin izni il sa alacaqd r.
2 Qeybd n x r verm iddias . Qeyd etm k laz md r ki, bu yaln z iddia ola bil r. Bel ki, qeybd n
r verm nin iki yolu var. a) halal: bu ancaq pey mb rl m xsus olub, özü d mütl q yox, qism n.
Uca Allah buyurur: “(Ya R sulum!) De: “M n siz demir m ki, Allah n x zin ri m nim yan mdad r.
n qeybi d bilmir m. M n siz demir m ki, m n m m. M n yaln z m v hy olunana tabe olu-
ram.” l- nam” sur si, 50. “Qeybin açarlar Allah n yan ndad r, Onlar yaln z O bilir.” “ l- nam”
sur si, 59. “(Ya R sulum!) De: “M n Allah n ist diyind n ba qa özüm n bir fayda, n d bir z r
yetirm qadir deyil m. r qeybi bils ydim, lb tt , özüm üçün xeyir art rard m v m pislik
toxunmazd . M n sad , iman g tir n bir qövm üçün qorxudan v müjd m.” “ l- raf” sur si,
188. b) haram: kahinl rin, falabaxanlar n v ba qa bunlar kimi qeyb x rl rin giri n kims rin
eytanlarla dost olub onlar n s mavi x rl rd n o urlad sözl ri onlardan e idib insanlara bildirm k.
Buna dair 444-cü, 1355-ci v 1742-ci h disl bax.
[ : ].
1971. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r Huzeyl q bil sind n
olan, bir-biril dala iki qad n aras nda hökm verdi. Onlardan biri dig r
hamil olan birisini da la vurmu v onun b tnind ki u öldürmü dü.
Onlar mühakim olunmaq üçün Pey mb müraci t etdil r. Pey m-
r q rar verdi ki, ölmü u a gör bir köl v ya bir k niz1 qanbahas
verilm lidir. C rim edilmi qad n hamisi dedi: “Ya R sulullah, n üçün
n n (yem k) yemi , n (su) içmi , n (bir söz) dan , n d do ular-
n ç rm birisin gör c rim öd liy m? M n bel sinin qanbahas
öd yi düzgün hesab etmir m.” Pey mb r buyurdu: “Bu adam kahin-
rin qarda lar ndand r.” ( l-Buxari, 5758)
18-ci f sil. B la tli dan q : -

(b n) sehr kimi t sir edir
-
[ : ].
1972. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) m riqd n
iki n r g lib (camaat qar nda) göz l nitq söyl dil r. Camaat onlar n na-
tiqlik m har tin heyran qald . Onda Pey mb r buyurdu: “B la tli da-
q (b n) sehr kimi t sir edir.” ( l-Buxari, 5767)
19-cu f sil. Yoluxucu x st lik : -

yoxdur
[ : ]. -
1973. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “X st ni sa lam
olanlar n aras na g tirm yin.” ( l-Buxari, 5774)
20-ci f sil. Z r içm k v : -

rl müalic olunmaq, bel
olduqda n n ç kinm k
kdir v n pis say r
: -
[ : ].
1 Yoxdursa, be d
805
1974. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim özünü da dan
at b can na q sd ed rs , C nn m odunda özünü daima yuxar dan a
atar v orada di olaraq qalar. Kim z r içib özünü öldür rs , C nn m
odunda o z ri lind tutub h mi z r iç r v orada di olaraq qalar.
Kim d mir parças il öz can na q sd ed rs , C nn m odunda bu d mir
parças daim qarn na soxar v orada di olaraq qalar.” ( l-Buxari, 5778)
21-ci f sil. : -
Milç k qab n için dü nd (n
etm k laz md r?)
-
[ : ].
1975. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birinizin qab na
milç k dü rs , qoy onu bas b (qab n) için sals n, sonra da ç xard b k nara
ats n. Çünki onun qanadlar ndan birind x st lik, dig rind is bunun d r-
man vard r.” ( l-Buxari, 5782)
hih l-Buxari 806 Libas kitab .
-
77 – Libas kitab
1-ci f sil. Topuqdan a dü n : -
r ey C nn m odunda
yanacaq
[ : ]. : -
1976. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Paltar n topuqdan
dü n hiss sin (gör bu topuqlar) C nn m odunda yanacaqd r.”
l-Buxari, 5787)
2-ci f sil. Bürd 1, hib 2 v ml 3

: -
[ : ]. : -
1977. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Pey mb rin n çox sevdiyi
geyim hib idi.” ( l-Buxari, 5813)
[ : ]. -
1978. Ai r vay t etmi dir ki, Pey mb r v fat etdikd onun üstün hib
bürünc yi s rmi dil r. ( l-Buxari, 5814)
3-cü f sil. A paltarlar : -
: : -
[ : ].
1979. vay t edilir ki, bu Z r demi dir: “(Bir d ) Pey mb r ynind a
paltar yatm ik n m n onun yan na g ldim. (M n onun yatd görüb ç -
b getdim v bir müdd td n) sonra yen onun yan na g ldim. O art q oyan-
. (M ni gör nd ) dedi: “L ilah ill llah”– deyib öl n h r bir b nd
mütl q C nn daxil olacaqd r!” M n soru dum: “Zina v o urluq ets d
1 B vil rin geydiyi üz rind zolaqlar olan qara r ngli bürünc kdir.
2 Üz rind q rm v ya ya l zolaqlar olan Y n bürünc yidir.
3 Uzun ba.
807
bel ?” Dedi: “Zina v o urluq ets d bel .” (Yen ) soru dum: “Zina v
urluq ets d bel ?” Dedi: “Zina v o urluq ets d bel .” (Bir daha) so-
ru dum: “Zina v o urluq ets d bel ?” Dedi: “Zina v o urluq ets d be-
, bu Z rin xo una g lm d bel .”
bu Z r h r d bu h disi dan ark n dey rdi: “ bu Z rin xo una g l-
d bel !” ( l-Buxari, 5827)
4-cü f sil. Ki il rin ip k paltar : -

geyinm si, onun üstünd uzan-
mas v bunun n d caiz
olmas haqq nda
: -
[ : ].
1980. vay t edilir ki, bu Osman n-N hdi demi dir: “(Bir zaman) biz Utb
ibn F rq dl birlikd Az baycanda ik n Öm rin m ktubu biz yeti di. (Öm r)
ar barma il orta barma birl dir k: “Bu istisna olmaqla1 Pey-
mb r ip k geyinm yi qada an etmi dir”– dey buyurdu.” O, (bununla)
parçan n üz rind olan zolaqlar q sd edirdi.” ( l-Buxari, 5828)
[ : ]. : -
1981. Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bu dünyada ip k geyin n,
axir td onu gey bilm kdir.” ( l-Buxari, 5834)
5-ci f sil. Yata a ip k dö k : -

rm k
: -
[ : ].
1982. vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “Pey mb r biz gümü v q l qab-
larda (su v s.) içm yi, yem k yem yi, bundan ba qa ip k v z rxara geyin-
yi, h m d onlar n üstünd oturma qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 5837)
6-c f sil. : -
Ki il z randan tir kimi
istifad etm yin qada an olmas
[ : ]. : -
1 Öm rin dediyin gör paltar n üstünd iki barmaq yo unlu unda ip k zolaq olarsa, h min paltar
geyinm k olar.
1983. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r ki il z randan tir

kimi istifad etm yi qada an etmi dir.” ( l-Buxari, 5846)
7-ci f sil. (A land qdan sonra) : -

üz rind tük qalmam d rid n
tikilmi s nd ll r v ba qa növ
ayaqqab lar
[ : ]. : : -
1984. vay t edilir ki, (bir d ) sd n soru dular: “Pey mb r s nd ld
namaz q lard ?” s: “B li!”– dey cavab verdi. ( l-Buxari, 5850)
8-ci f sil. Ayaqqab lar soyunanda : -

vv lc sol tay ç xartmaq
: -
[ : ].
1985. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz ayaq-
qab lar geyindikd sa tay ndan, ç xartd qda is sol tay ndan ba las n. Qoy
geyin nd sa tay , ç xaranda is sol tay birinci olsun.” ( l-Buxari, 5856)
9-cu f sil. : -
Ayaqqab n ancaq bir tay
geyib g zm k olmaz
: -
[ : ].
1986. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz
ayaqqab n ancaq bir tay geyib g zm sin. Ya ikisini d ç xarts n, ya da
ikisini d geyinsin.” ( l-Buxari, 5855)
10-cu f sil. Pey mb rin : : -

“M nim üzüyümün üstünd olan
yaz heç k s öz üzüyünün
üstün yazd rmas n”– sözü
-
[ : ].
809
1987. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r (özün ) gümü n üzük
düz ltdirdi v üstün : “Allah n r sulu Muh mm d” sözünü yazd rd , sonra
da bel buyurdu: “M n gümü n üzük düz ltdirib üstün : “Allah n r sulu
Muh mm d” sözünü yazd rm am. Odur ki, heç k s öz üzüyünün üstün
bel bir yaz yazd rmas n.” ( l-Buxari, 5877)
11-ci f sil. : -
Özl rini qad nlara ox adan
ki il ri evd n qovmaq
: -
[ : ].
1988. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “Pey mb r özl rini qad nlara
ox adan ki il ri v özl rini ki il ox adan qad nlar l tl mi , sonra da:
“Onlar evl rinizd n qovun”– dey buyurmu dur.” Pey mb r filank si,
Öm r d filank si (öz evind n) qovmu dur.” ( l-Buxari, 5886)
12-ci f sil. Saqqal buraxmaq : -
[ : ]. : -
1989. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Mü rikl müxalif
olun – saqqal burax n v b lar q sald n.” ( l-Buxari, 5892)
13-cü f sil. (Saç-saqqal ) boyamaq : -
[ : ]. -
1990. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Y hudil r v xris-
tianlar (saç-saqqallar ) boyam rlar, siz onlara müxalif olun.” ( l-Buxari, 5899)
14-cü f sil. Q vr m saçlar : -
. : -
[ : ]
1991. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb rin saçlar n
dümdüz, n d q vr m idi. (Onun saçlar ) dal avar idi v qula il çiyini
aras na dü ürdü.” ( l-Buxari, 5905)
: -
[ : ].
1992. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb r ll ri v ayaq-
lar iri, üzü göz l bir insan idi. M n n ondan vv l, n d ondan sonra onun
kimisini görm mi dim. ll ri d olduqca z rif idi. ( l-Buxari, 5907)
15-ci f sil. Ba n bir hiss sini : -

rx b bir hiss sini saxlamaq
[ : ]. -
1993. bn Öm r r vay t etmi dir ki, Pey mb r ba n bir hiss sini q rx b bir
hiss sini saxlama qada an etmi dir. ( l-Buxari, 5921)
16-c f sil. : -
Ba a v saqqala tir sürtm k
. : -
[ : ]
1994. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n Pey mb rin tapd n göz l
iyli tird n ona o q r vurard m ki, h tta bu tirin par lt onun saç nda
saqqal nda gör rdim.” ( l-Buxari, 5923)
17-ci f sil. tird n imtina : -

etm n kims haqq nda
[ : ]. -
1995. s r vay t etmi dir ki, Pey mb r (heç vaxt) tird n imtina etm zdi.
l-Buxari, 5929)
18-ci f sil. Z rir 1

: -
]. : -
[ :
1996. vay t edilir ki, Ai demi dir: “M n vida h ccind Pey mb –o
ihramda ik n v ihramdan ç xd qdan sonra – bu ll riml z rir vurmu-
am.” ( l-Buxari, 5930)
1 tir növü.
811
19-cu f sil. R sm ç nl rin : -

Qiyam t günü zaba düçar
olmas haqq nda
: -
[ : ].
1997. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bu r sml -
ri ç n kims r Qiyam t günü zaba giriftar olacaqlar. Onlara deyil k-
dir: “Yaratd qlar za can verin (gör k)!” ( l-Buxari, 5951)
20-ci f sil. R sml ri pozmaq : -
: -
[ : ]. : .
yini e itmi m: “Qüdr tli v tli Allah buyurmu dur: “M nim yaratd -
m kimi yaratma a çal an kims n daha zal m kim ola bil r?! (Bacar rlar-
sa,) qoy bir d n yarats nlar, yaxud bir z rr yarats nlar!”
Dig r r vay td : “...qoy bir arpa d si yarats nlar!” ( l-Buxari, 5953)
hih l-Buxari 812 b kitab .
-
78 – b kitab
1-ci f sil. nsanlar aras nda n çox : -
kimin qay na qalmaq g kdir
: : -
[ : ].
1999. bu Hureyra r vay t edir ki, bir n r Pey mb rin yan na g lib dedi:
“Ya R sulullah, m n n çox kim qay göst rm liy m?” Dedi: “Anana!”
Adam (yen ) soru du: “Sonra kim ?” Dedi: “Anana!” Adam (bir d ) soru -
du: “Sonra kim ?” Dedi: “Anana!” (Ax nc d ): “Sonra kim ?”– soru -
duqda, o: “Atana!”– dedi.” ( l-Buxari, 5971)
2-ci f sil. Adam öz valideynl rini : -

söym lidir
: -
[ : ].
2000. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r : “Adam n öz
valideynl rini l tl si böyük günahlardand r”– dedi. ( shab r t c-
cübl ) dedil r: “Ya R sulullah, heç adam da öz valideynl rini l tl rmi?”
Pey mb r buyurdu: “Bir adam ba qa birisinin atas söy r, o da qay b
onun ata-anas söy r”. ( l-Buxari, 5973)
3-cü f sil. Qohumluq laq rini : -

sm yin günah
[ : ]. : -
2001. vay t edilir ki, Cubeyr ibn Mutim demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m: “Qohumluq laq rini k n adam C nn girm z.”
l-Buxari, 5984)
4-cü f sil. (Qohumluq ba lar ) : -

qoruyub saxlayan Allah qoruyar
: -
[ : ].
813
2002. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “R hm r-R hman
ismind n g lmi bir sözdür1. Allah (ona bel ) buyurmu du: “S ni
birl dir ni birl dir m, k ni d k m.” ( l-Buxari, 5989)
5-ci f sil. Qohumluq ba lar : -

qoruyub saxlad qca s si art r
: -
[ : ].
2003. vay t edilir ki, Amr ibn As demi dir: “M n Pey mb rin uca s sl
heç n yi gizl tm n bel dediyini e itmi m: “Atam n qohum- qr bas m -
nim himay dar m say la bilm z. M nim himay darlar m ancaq Allah v -
lisaleh möminl rdir. Sad m ni onlara ba layan qohumluq laq ridir v
bu laq ri qoruyub saxlayaca am.” ( l-Buxari, 5990)
6-c f sil. Qohumluq laq rini : -

qar ql olaraq saxlayan adam
laq quran k s say la bilm z
-
[ : ].
2004. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qohumluq
laq rini qar ql olaraq saxlayan adam laq quran kims say la bilm z.
qiqi laq quran o kims dir ki, qohumu onunla laq ri k ss d , onu
yenid n qursun.” ( l-Buxari, 5991)
7-ci f sil. : -
a r hm etm k, onu öpm k
qucaqlamaq haqq nda
: : -
[ : ].
2005. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) bir b vi Pey mb rin
yan na g lib dedi: “Siz u aqlar öpürsünüz?! Amma biz onlar öpmü-
rük.” Pey mb r dedi: “ r Allah s nin q lbind n m rh t hissini gö-
türmü , ona m n n ed bil m?” ( l-Buxari, 5998)
1 Qohumluq laq si Allah n m rh ti il ba olan r hm t lam tl rind ndir.

[ : ].
2006. Öm r ibn X ttab r vay t edir ki, (bir d döyü götürülmü ) sirl ri
Pey mb rin yan na g tirdil r. sirl r aras nda olan bir qad n dö ünd n süd
sa b (körp ) içirdirdi. sirl r aras nda körp u aq tapan kimi onu quca-
na al b mizdirirdi.” Onda Pey mb r bizd n soru du: “Sizc bu qad n
körp sini oda atarm ?” Biz dedik: “ r bu ixtiyar onun lind olsa, xeyr,
(atmaz).” Pey mb r dedi: “Allah n Öz qullar na olan m rh ti bu qa-
n körp sin olan m rh tind n (qat-qat) üstündür.” ( l-Buxari, 5999)
8-ci f sil. Allah m rh ti yüz : -

hiss n ibar t etmi dir
: : -
[ : ].
yini e itmi m: “Allah m rh ti yüz hiss n ibar t etdi. Doxsan doqqu-
zunu Özünd saxlay b t kc bir hiss sini yer üzün endirdi. M hz bunun
say sind yarad lanlar bir-birin r hm edir. H tta, at öz balas tapdala-
mas n dey ayaqlar yuxar qald r.” ( l-Buxari, 6000)
9-cu f sil. Körp ni aya n üst : -

oturtmaq bar sind
-
[ : ].
2008. Usam ibn Zeyd r vay t edir ki, Pey mb r m ni bir aya n üstün-
, H ni d dig r aya n üstünd oturdub bizi qucaqlayar v (dua edib)
dey rdi: “Allah m, m n bunlara r hm edir m, S n d onlara r hm et!” ( l-
Buxari, 6003)
10-cu f sil. nsanlara v hey- : -

vanlara m rh t göst rm k
: -
[ : ].
815
2009. bu Hureyra r vay t edir ki, biz Pey mb rl birlikd namaz q lark n
bir b vi namazda dua edib dedi: “Allah m, m v Muh mm r hm
et, biziml yana heç k r hm etm .” Pey mb r salam verib (namaz
bitirdikd n) sonra o b viy dedi: “S n geni olan (bir eyi) daraltd n!” ( l-
Buxari, 6010)
: -
[ : ].
2010. Nom n ibn B ir r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “S n möminl rin
bir-biril rin m rh t göst rm kd , bir-biril rini sevm kd v bir-biril ri-
can yand rmaqda bir b n kimi oldu unu görürs n. Bel ki, (b nin)
bir zas na x st lik üz verdikd bütün b n yuxusuzluqdan v q zd rma-
dan ziyy t ç kir.” ( l-Buxari, 6011)
-
[ : ].
2011. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Hans bir müs l-
man bir a ac r v onun ( kdiyi a ac n) b hr sind n insan v ya heyvan
yey rs , bu o müs lman üçün s say lar.” ( l-Buxari, 6012)
[ : ]. -
2012. rir ibn Abdullah l-B li r vay t edir ki, Pey mb r demi dir:
“R hm etm n kims r hm edilm z.” ( l-Buxari, 6013)
11-ci f sil. Qon uya dair tövsiy : -
[ : ]. -
2013. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C brail qon u haqq nda
oq r tövsiy etdi ki, qon uya da mirasdan pay dü yini güman
etdim.” ( l-Buxari, 6014)
12-ci f sil. Qon usunun rind n : -

min olmayan kims nin günah
-
[ : ].
2014. bu ureyh r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r buyurdu: “Vallahi, mö-
min deyil, vallahi, mömin deyil, vallahi, mömin deyil!” Soru dular: “Kim, ya
sulullah?” Dedi: “Qon usu, rind n min olmayan kims !” ( l-Buxari, 6016)
13-cü f sil. Kim Allaha v : -

Axir t günün inan rsa,
qon usuna ziyy t verm sin
: -
[ : ].
2015. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allaha v Axi-
t günün inan rsa, qon usuna ziyy t verm sin. Kim Allaha v Axir t
günün inan rsa, qona na yax baxs n. Kim Allaha v Axir t günün
inan rsa, ya xeyir dan n, ya da sussun.” ( l-Buxari, 6018)
14-cü f sil. H r bir yax q : -

dir
[ : ]. : -
2016. Cabir ibn Abdullah r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r bir
yax q s dir.” ( l-Buxari, 6021)
15-ci f sil. H r bir i : -

mülayim olmaq
[ : ]. : -
2017. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah h r bir i müla-
yim olma sevir.” ( l-Buxari, 6024)
16-c f sil. Möminl rin bir- : -

biril rin l tutmas
: -
[ : ].
2018. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r : “Möminl r bir bina kimidirl r,
bir-biril rini d st kl yirl r”– dedi, sonra da barmaqlar bir-birin keçirtdi.
min vaxt Pey mb r oturmu du. Bird n bir n r g lib ondan yard m
ist di. Pey mb r üzünü biz tutub dedi: “Havadarl q edin ki, savab qa-
zanas z, Allah da Öz pey mb rinin dili il ist diyini yerin yetirsin.” ( l-
Buxari, 6027)
817
17-ci f sil. : -
Pey mb r bsiz v kobud
olmam r
: -
[ : ].
2019. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb r n söyü söy n,
bsizlik ed n, n d l t oxuyan (bir adam) olmu dur. Birimizi t nbeh
ed rk n dey rdi: “Ona n olub?! Aln yer sürtülsün1”. ( l-Buxari, 6031)
18-ci f sil. Göz l xlaq n v : -

com rdliyin (g kli olmas )
sisliyin b nilm si
[ : ]. : -
2020. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “Pey mb rd n bir ey ist dikd o
heç vaxt yox dem zdi.” ( l-Buxari, 6034)
]. : -
[ :
2021. vay t edilir ki, s demi dir: “M n on il Pey mb xidm t etdim,
bir d d olsun m n “uf!”, n “niy bel etmis n?”, n d “niy bel et-
mis n?” dedi.” ( l-Buxari, 6037)
19-cu f sil. : -
Söyü söym yin v l t
oxuma n qada an olunmas
-
[ : ].
2022. vay t edilir ki, bu Z rr Pey mb rin bel dediyini e itmi dir: “Bir
adam ba qa birisinin fasiqlikd v ya küfrd ittiham ed rs v (ittiham edi-
n) adam bel deyils , (bu ittiham) onun özün qay dar.” ( l-Buxari, 6045)
[ : ].
2023. ac alt nda bey t ed n shab rd n Sabit ibn D hhak r vay t etmi dir
ki, Pey mb r demi dir:
1 Ehtimal ki, ibad t snas nda s cd etm k n rd tutulur. “F thul-Bari” 10/453.

– kim slamdan ba qa bir din üz rind oldu una and iç rs , and içdiyi
kimi olar;
– Ad m o lu gücü çatmad bir eyi n zir ed yin dair söz verm -
lidir;
– kim bu dünyada (h r hans ) bir eyl öz can na q sd ed rs , Qiyam t
günü h min eyl ona zab veril r;
– kim bir mömin l t oxuyarsa, onu öldürmü hesab olunar;
– habel , kim bir mömini küfrd ittiham ed rs , onu öldürmü hesab
edil r.” ( l-Buxari, 6047)
20-ci f sil. Söz g zdirm yin : -

nilm si
[ : ]. : -
itmi m: “Dedi-qodu yayan C nn girm z!” ( l-Buxari, 6056)
21-ci f sil. (Kims ni) ifrat d : -

dh etm yin b nilm si
[ : ].
2025. bu B kr r vay t edir ki, (bir d ) bir n r Pey mb rin yan nda
ba qa birisini t rifl ba lad . (Bunu e id nd ) Pey mb r (ona): “Vay
nin hal na! S n qarda n boynunu q rd n!”– dedi v bunu bir neç d
krar etdi. (Sonra buyurdu): “Sizd n biriniz öz qarda t rifl yi laz m
bil rs , onun t rif layiq oldu unu güman ed rs , qoy desin: “(Filank si) fi-
lan cür adam hesab edir m.” Onun (h qiq td ) n cür insan oldu unu is
ancaq Allah bilir. Kims Allaha r n ba qa birisini t miz ç xartmamal -
r.” ( l-Buxari, 6061)
22-ci f sil. Bir-birin pax ll q : -

etm yin v bir-birin arxa
çevirm yin qada an olmas
-
[ : ].
2026. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bir-biriniz nif-
t etm yin, bir-biriniz h d aparmay n, bir-biriniz arxa çevirm yin. Ey
Allah n qullar , qarda olun! Heç bir müs lmana üç günd n art q qarda il
küsülü qalmas halal say lmaz.” ( l-Buxari, 6065)
819
: -
[ : ].
2027. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nn qap lmaq-
dan ç kinin! Çünki z nn n yalan söhb tdir. Bir-birinizin eybini axtarma-
n, casusluq etm yin, bir-birinizl r qab t aparmay n, bir-biriniz h d
aparmay n, bir-biriniz nifr t etm yin, bir-biriniz arxa çevirm yin. Ey
Allah n qullar , qarda olun!” ( l-Buxari, 6066)
23-cü f sil. Caiz olan z nn : -

bar sind
: . : -
[ : ].
2028. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n filank sin v filan-
sin bizim dinimizd n n is bildiyini z nn etmir m.”
Dig r r vay td demi dir: “....bizim dinimizd n n is bildiyini z nn et-
mir m.” ( l-Buxari, 6068)
24-cü f sil. : -
Möminin öz günahlar ört-
basd r etm si
: : -
[ : ].
yini e itmi m: “Ümm timin ham fv edil k. Yaln z aç q-a kar (günah)
nl rd n ba qa. (M n) birisi gec bir q t edir v s ri gün Allah
onun bu q tini ört-basd r etdiyi halda (dost-a nas na): “Ey filank s, m n
bu gec filan, filan i ri görmü m”deyir. Gec R bbi onun (günah n) üs-
tün örtük ç kir, s r is o, Allah n bu örtüyünü aç r.” ( l-Buxari, 6069)
25-ci f sil. Küsm k v Pey m- : -

rin : “Heç bir müs lmana üç
günd n art q qarda il küsülü
qalmas halal olmaz” sözü
: -
[ : ].
2030. bu yyub l- nsari r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Heç bir
kims üç günd n art q qarda il küsülü qalmas halal olmaz. Qar -qar-
ya g ldikd bu (ondan) üz çevirir, o da (bundan) üz çevirir. Onlar n n xe-
yirlisi salam birinci verib (söz ) ba layan r.” ( l-Buxari, 6077)
26-c f sil. Uca Allah n: “Ey iman CB[ : : -

tir nl r! Allahdan qorxun v
düz dan anlarla birlikd olun”1 ZI HGFED
sözü, habel yalan dan ma n
qada an olunmas
: -
[ : ].
2031. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Do ruluq
(adam ) yax i r görm yön ldir. Yax i r is (adam ) C nn apar r.
qiq n, adam o q r do ru dan r ki, n hay t, (Allah yan nda) do ru-
çu say r. Yalan is (adam ) günah i yön ldir. Günah i r d (adam )
nn apar r. H qiq n, adam o q r yalan dan r ki, ax rda, Allah
yan nda yalanç say r.” ( l-Buxari, 6094)
27-ci f sil. ziyy s bir etm k : -
: -
[ : ].
2032. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Özü haqda) e itdiyi
nalayiq sözl Allahdan daha çox s bir ed n bir kims , yaxud bir m xluq
yoxdur. Bel ki, (qullar ) Ona övlad isnad edirl r, O is onlara can sa v
(çoxlu) ruzi b edir.” ( l-Buxari, 6099)
28-ci f sil. Q bl nm kd n : -
kinm k
: -
[ : ].
2033. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Ham ) y xmaq
güclü olmaq dem k deyildir. Güclü o k sdir ki, q bl ndikd özünü ala
bilsin.” ( l-Buxari, 6114)

821
]. -
[ :
lib: “M n sih t et!”- dedi. Pey mb r buyurdu: “Q bl nm !”
Adam (dediyini) bir neç d t krar etdi. Pey mb r dedi: “Q bl n-
!” ( l-Buxari, 6116)
29-cu f sil. H yal olmaq : -

[ : ]. : -
2035. mran ibn Husayn r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H yal olmaq
(insana) ancaq xeyir g tir r!” ( l-Buxari, 6117)
30-cu f sil. “Utanm rsansa, : -

ist diyini et!”
: -
[ : ].
2036. bu M sud l- nsari r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ lk pey-
mb rlik k lam ndan insanlar n yadda nda qalan (v zaman za q r
lib çatan) söz (bel dir ki): “Utanm rsansa, ist diyini et!” ( l-Buxari, 6120)
31-ci f sil. nsanlarla mehriban : -

ftar etm k
. : -
[ : ]
2037. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r bizim yan za g rdi v m -
nim balaca qarda ma: “Ey bu Umeyr, qu cu aza n oldu?”– dey rdi1. ( l-
Buxari, 6129)
32-ci f sil. Mömin bir yuvadan : -

iki d sanc lmaz
[ : ]. : -
1 s r vay t edir ki, Pey mb r bizim yan za g rdi. M nim bu Umeyr adl balaca
qarda m var idi. Onun qu cu az var idi. U aq onunla oynayard . (Bir gün) qu cu az öldü. Pey mb r
yan za g ldikd onun q mgin oldu unu görüb soru du ki: “Buna n olub?” Dedil r: “Qu cu az ölüb.”
Pey mb r dedi: “Ey bu Umeyr, qu cu aza n oldu?” ( bul-Mufrad, 847)
2038. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Mömin bir yuva-
dan iki d sanc lmaz1”. ( l-Buxari, 6133)
33-cü f sil. Caiz say lan, habel : -

nilm n eir, r z v
hida haqq nda
[ : ]. : -
2039. Ubey ibn K b r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ eirin bir qismi
hikm tdir.” ( l-Buxari, 6145)
34-cü f sil. eir insan o h dd : -

tirib çatd rmamal r ki, bu
onu Allah zikr etm kd n, elm
öyr nm kd n v Quran
oxumaqdan yay nd rs n
]. -
[ :
2040. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Birinizin qarn n
irinl doldurulmas , onun üçün eirl dolmas ndan daha xeyirlidir.” ( l-Bu-
xari, 6154)
35-ci f sil. Birinin (kim ): : -

“Ay biçar !” dem si
[ : ].
2041. s r vay t edir ki, (bir d ) bir b vi Pey mb rin yan na g lib de-
di: “Ya R sulullah, Qiyam t n zaman qopacaq?” Pey mb r buyurdu: “Ay
biçar , s n Qiyam n t darük görmüs n?” Adam dedi: “Heç bir t darük
görm mi m. M n sad Allah v Onun r sulunu sevir m.” Pey mb r
buyurdu: “S n sevdiyin k sl bir yerd olacaqsan!” Biz soru duq: “Bu biz
aiddirmi?” Pey mb r : “B li!”- dedi.” ( l-Buxari, 6167)
1 Y ni, bir i ba na müsib t g rs , ikinci d o i i görm z.

823
36-c f sil. (Qiyam t günü) : -

insanlara atalar n adlar il
müraci t olunacaqd r
. : -
[ : ]
2042. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü h r
bir xain üçün bir bayraq sanc lacaq1 v deyil k: “Bu, xain filank s ibn
filank sdir.” ( l-Buxari, 6177)

“K rim ancaq möminin
lbidir2” sözü
]. : -
[ :
2043. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üzüm k rim”–
dem yin. Çünki k rim ancaq möminin q lbidir.” ( l-Buxari, 6183)
38-ci f sil. : -
Bir ad daha göz l adla d yi k
]. -
[ :
2044. bu Hureyra r vay t edir ki, Zeyn bin ad B rra idi. Ona: “S n özünü
miz ç xard rsan”– deyildi, sonra Pey mb r ona Zeyn b ad verdi.
l-Buxari, 6192)
39-cu f sil. Bir adam dostunu : -

ad il ça rd qda onun ad n-
dan bir h rf ksiltm si
: -
[ : ].
1 Xain tan ns n dey onun yan nda yer bayraq sanc lacaq.
2 Y ni ancaq mömin sl k m v s xav t, lütf v ehsan sahibidir.
2045. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) Ummu Suleym yükl
zar t ed n qad nlar n aras nda ik n Pey mb rin köl si nc onla-
n mindiyi d ri (b rk) sürüb apar rd . Pey mb r buyurdu: “Ey n-
, asta ol, ri1 s nd rarsan.” ( l-Buxari, 6202)
40-c f sil. Allah n n çox nifr t : -

etdiyi adlar
. : -
[ : ]
2046. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü
Allah yan nda n çirkin ad, özünü pad ahlar pad ah adland ran kims nin
ad olacaq.”2 ( l-Buxari, 6205)
41-ci f sil. Asq ran adam n: : -

lh mdulillah!” dem si
: -
[ : ].
2047. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “(Bir d ) iki ki i Pey mb -
rin yan nda asq rd v Pey mb r onlardan birin : “Y rh muk llah”– de-
di, o birin is (heç n ) dem di. (Pey mb rd n bunun s bini) soru duq-
da o dedi: “Bu adam: “ lh mdulillah”– dedi, bu is dem di.” ( l-Buxari, 6221)
42-ci f sil. Asq rma n : -

nilm si, sn yin is
nilm si
: -
[ : ].
2048. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah (Öz qullar n)
asq rma sevir, sn yini is xo lam r. (Müs lman kims ) asq b Allaha
md ets , ona: “Y rh muk llah”– dem k, bunu e id n h r bir müs lmana
vacibdir. sn k is eytandand r. nsan bacard q r onun qar al-
mal r. Adam: “Haaah”– etdiyi zaman eytan ona gül r.” ( l-Buxari, 6223)
1 Pey mb r dey nd qad nlar n rd tuturdu.

2 Dem k, kim pad ahlar pad ah , hökmdarlar hökmdar , ahlar ah v ba qa bu kimi adlar verm k
qada and r.
825
-
79 – zn ist k kitab
1-ci f sil. : -
Az sayda olan toplumun çox
sayda olanlara salam verm si
. : -
[ : ]
2049. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kiçik böyüy , pi-
yada oturana v az sayda olan toplum çox sayda olanlara salam verm lidir.”
l-Buxari, 6231)
2-ci f sil. Minik üst olan n : -

piyada olana salam verm si
: -
[ : ].
2050. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Minik üst olan
s piyadaya, piyada oturana v az sayda olan toplum çox sayda olanlara
salam verm lidir.” ( l-Buxari, 6233)
3-cü f sil. Tan na v : -

tan mad na salam verm k
: -
[ : ].
2051. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, (bir d ) bir n r Pey mb r-
n soru du: “ slam (xisl tl rind n) n xeyirlisi hans r?” Pey m-
r buyurdu: “Yem k yedirtm yin, tan na v tan mad na salam
verm yin.” ( l-Buxari, 6236)
4-cü f sil. zn ist k (x lv ti) : -

bax lardan dolay (vacib
buyurulmu dur)
: -
[ : ].
2052. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “(Bir d ) bir n r Pey mb -
rin hücr rind n birinin (qap n) d liyind n iç ri baxma a ba lad .
hih l-Buxari 826 zn ist k kitab .
min vaxt Pey mb r lind ki d mir daraqla ba qa rd . Sonra

Pey mb r (ona) dedi: “ r s nin (x lv tc ) baxd bils ydim, bu da-
ra s nin gözün soxard m. zn ist k d m hz bel bax lardan dolay
vacib buyurulmu dur.” ( l-Buxari, 6241)
5-ci f sil. Cinsiyy t üzvünd n : -

ba qa b n üzvl rinin zina
etm si haqq nda
: -
[ : ].
2053. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H qiq n, Allah
zinadan Ad m o lunun pay na dü ni ld n yazm r v o, ist r-ist z
buna mübt la olacaqd r. Gözün zinas baxmaqd r, dilin zinas dan maqd r,
fs d t nna edir v ist yir. Cinsiyy t üzvü is ya bütün bunlar t sdiq-
yir, ya da t kzib edir.” ( l-Buxari, 6243)
6-c f sil. U aqlara salam verm k : -

[ : ]. -
2054. vay t edilir ki, (bir d ) s ibn Malik (bir d st ) u n yan ndan ke-
rk n onlara salam verdi v dedi: “Pey mb r d bel ed rdi.” ( l-Buxa-
ri, 6247)
7-ci f sil. (Ev yiy si) “Kimdir o?”– : -

dey soru duqda: “M m!”–
dey hay verm k haqq nda :
: : -
[ : ]. :
2055. vay t edilir ki, Cabir demi dir: “(Bir d ) m n atam n borcuna dair
(m sl t almaq üçün) Pey mb rin yan na g lib qap döydüm. O so-
ru du: “Kimdir o?” Dedim: “M m.” O, naraz qalm halda: “M m, m -
m!1”– dedi.” ( l-Buxari, 6250)
8-ci f sil. : -
clisl rd yer verm k
-
[ : ].
1 Qap döy n adamdan onun kim oldu u soru ularsa, o, mü mmal kild cavab verm li v kim
oldu unu hökm n bildirm lidir.
827
2056. Abdullah ibn Öm r r vay t etmi dir ki, Pey mb r biz bir kims ni
yerind n qald b onun yerin oturma qada an etmi dir. Lakin s x oturun
bir-biriniz yer verin!” ( l-Buxari, 6270)
9-cu f sil. Yer oturub dizl ri : -

qucaqlamaq
[ : ]. : -
2057. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb ri K -
nin h tind yer oturub dizl rini qucaqlad gördüm.” ( l-Buxari, 6272)
10-cu f sil. Üç n rd n çox olan : -

camaat (aras nda iki n rin)
lv tc dan mas nda heç bir
bah t yoxdur
: -
[ : ].
2058. Abdulla (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üç n r ol-
du unuz zaman, camaat n yan na g lib ç xanad k (sizd n) ikisi öz aralar n-
da p lda b üçüncüsünü k narda qoymas n. (Yoxsa bu h t) onu k r-
ndir r.” ( l-Buxari, 6288)
11-ci f sil. Yatma a ged nd : -

evd (istifad edil n) odu yana-
yana qoymaq olmaz
: -
[ : ].
2059. vay t edilir ki, bu Musa demi dir: “(Bir d ) gec vaxt M din bir
ev, sakinl ri içind ik n yand . Onlar n ba na g n (bu müsib t haqda)
Pey mb x r verildikd o dedi: “Bu od, h qiq n d , sizin dü ni-
nizdir. Odur ki, yatma a ged nd onu söndürün.” ( l-Buxari, 6294)
12-ci f sil. Bina etm k haqq nda : -

deyil nl r
: -
[ : ].
2060. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb rin dövründ bu
ll riml m ni ya dan v gün n qoruyacaq bir ev tikmi dim. Onu tik r-
n Allah n yaratd qlar ndan heç k s m köm k etm mi di.” ( l-Buxari, 6302)
hih l-Buxari 828 Dualar kitab .
-
80 – Dualar kitab
1-ci f sil. H r bir pey mb rin : -
bul edilmi duas olub
: -
[ : ].
2061. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r bir pey mb -
rin q bul edilmi duas olmu dur ki, o (art q) bu dua il Allaha müraci t et-
mi dir. M n is öz duam axir td ümm tim fa t etm k üçün saxlam -
am.” ( l-Buxari, 6304)
2-ci f sil. n f zil tli isti far1 : -

: : -
[ : ].
2062. ddad ibn Ovs r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ n üstün isti far
bel dir: “Allah m, S n m nim R bbims n. S nd n ba qa m bud yoxdur.
ni S n yaratd n v m n S nin qulunam. Bacard m q rS verdiyim
hd v v sadiq qalaca am. Etdikl rimin rind n S s ram. M
verdiyin nem ti etiraf edir m v günah boynuma al ram. M ni ba la!
übh siz ki, günahlar yaln z S n ba lay rsan!”2 (Sonra Pey mb r ) bu-
yurdu: “Kim gündüz vaxt bu duan y qinlikl dey r v h min gün ax am
dü zd n vv l öl rs , C nn t hlind n olar. Habel kim ax am ik n bunu
qinlikl dey r v s r aç lmazdan vv l öl rs , C nn t hlind n olar.”
l-Buxari, 6306)
3-cü f sil. Pey mb rin gec v : -

gündüz isti far q lmas
: -
[ : ].
1 Allaha yalvararaq günahlar n ba lanmas ist k.

2 Transkripsiyas : Allahumm , nt rabbi l ilah ill nt, xal qt ni v abduk v al ahdik v
dik m s-t tu, uzu bik min rri m s tu. buu l binim tik aleyy v buu l biz nbi.
firli f inn hu l y firuz-zunub ill nt.
829
2063. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Vallahi, m n h r

gün yetmi d n çox Allahdan h m ba lanma dil yir, h m d Ona töv-
edir m.” ( l-Buxari, 6307)
4-cü f sil. Tövb etm k : -

: : -
: .
[ : ].
2064. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud iki r vay t – birini Pey mb r-
n , dig rini d özünd n dan b demi dir: “Mömin b nd öz günahlar -
na baxanda el dü ünür ki, sanki da n yind oturmu v az qala bu da
onun ba na uçacaqd r. Günahkar b nd is öz günahlar sanki burnuna
qonmu bir milç k san r (v el güman edir ki, li il ) onu qovacaqd r.” Son-
ra o (Pey mb rin h disini dan b) dedi: “Allah Öz qulunun tövb sin ,
üstünd yem k-içm yi yükl nmi d si il birg t hlük li bir yerd daya-
nan v ba yer qoyub yatan, oyand qda d sinin qaçd gör n, özü
b rk istiy v susuzlu a m ruz qald qdan sonra: “Yerim qay m”-
deyib geri qay b bir q r d yatan v n hay t, oyan b ba qald rd qda
sini yan nda gör n kims n daha çox sevinir.” ( l-Buxari, 6308)
5-ci f sil. Yatmazdan vv l n : -

dem k laz md r
: -
[ : ].
2065. vay t edilir ki, Huzeyf ibn Y n demi dir: “Pey mb r yata na
uzand qda: “(Allah m,) S nin ad nla ölür v dirilir m!1”, oyand qda is :
“Bizi öldürdükd n sonra dirild n Allaha h md olsun. (Ölüb dirildikd n son-
ra is ) qay Onad r!2”– dey rdi. ( l-Buxari, 6312)
6-c f sil. Sa böyrü üst yatmaq : -

: : -
[ : ].
1 Transkripsiyas : Bismik mutu v hya!

2 Transkripsiyas : lh mdulillahil-l zi hyan b m mat v ileyhin-nu ur!
2066. vay t edilir ki, B ra ibn Azib demi dir: “Pey mb r yata na uzan b
yatmaq ist dikd sa böyrü üst çevrilib dey rdi: “Allah m! S ümid ed -
k v S nd n qorxaraq can S t slim etdim, üzümü S çevirdim, i i-
mi S h val etdim, kür yimi S etibar etdim. S nacaq v S nd n ( za-
ndan) xilas olmaq üçün nicat yeri yaln z S yön lm kdir. S nin nazil etdi-
yin Kitaba v gönd rdiyin Pey mb iman g tirdim!1” ( l-Buxari, 6315)
7-ci f sil. Gec yuxudan oyan- : -

qda hans dua oxunmal r
: -
:
[ : ].
2067. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d m n xalam) Meymun -
nin evind gec dim. Gec vaxt Pey mb r yuxudan oyan b su ba na
xd , sonra üzünü v ll rini yuyub yen uzan b yatd . (Bir müdd td n)
sonra qalx b su tulu una yax nla v onun a ndak ipi aç b suyu israf et-
n kamil kild d st maz ald v namaza durdu. Onu güddüyümü ba-
a dü sin dey , galx b g rn dim, sonra d st maz al b namaz q lmaq üçün
onun solunda durdum. O, qula mdan tutub m ni sa t fin keçirdi. Pey-
mb r namaz on üç rük tamamlad . Sonra uzan b yatd v xorulda-
ma a ba lad . (Ümumiyy tl ) o, yatark n xoruldayard . Sonra Bilal onu na-
maza ça rd v o qalx b d st maz almadan namaz q ld v bel dua etdi:
“Allah m, q lbim nur saç! Gözüm nur saç v qula ma nur saç! Sa mdan
solumdan nur saç! Ba n üstünd n v aya n alt ndan nur saç! Önü-
v arxama nur saç! M nim üçün nur saç!”2 ( l-Buxari, 6316)
8-ci f sil -
: -
:
[ : ].
1 Transkripsiyas : Allahumm , sl mtu n fsi ileyk v v cc htu vachi ileyk v f vv dtu mri ileyk v
lc tu zahri ileyk , ra n v rahm n ileyk. L m lc v m nc mink ill ileyk. Am ntu biki-
tabik l-l zi nz lt v bin biyyik l-l zi rs lt.
2 Transkripsiyas : Allahumm l fi qalbi nuran v fi b ri nuran v fi s mi nuran v an y mini nuran
an y sari nuran v fövqi nuran v t hti nuran v mami nuran v x lfi nuran v l li nuran.
831
2068. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz yata-
na uzanmaq ist dikd qoy izar n iç t fi il yata ç rps n. Çünki o
özünd n sonra yata na n yin girdiyini bilmir. Sonra da bel desin: “Ey
bbim, S nin ad nla böyrümü yer qoydum, S nin say nd d onu qald -
ram. Ruhumu tutub saxlasan, ona r hm et, onu buraxsan, lisaleh qullar -
qorudu un kimi onu da qoru!”1 ( l-Buxari, 6320)
9-cu f sil. Qoy (h r k s Allaha : -

dua etdikd ) q tiyy tl dua etsin.
Çünki heç k s Onu n vadar
ed bilm z
: : -
[ : ].
2069. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n heç k s de-
sin ki: “Allah m, r ist yirs ns , m ni ba la, Allah m, r ist yirs n-
,m r hm et!” Qoy h r k s q tiyy tl dua etsin. Çünki heç k s Allah
vadar ed bilm z.” ( l-Buxari, 6338)
10-cu f sil. (Duas n q bul : -

olunmas na) t sm n
kims nin duas q bul olar
. : -
[ : ]
2070. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n dua etdim,
amma duam q bul olmad ” dem n v (duas n q bul olunmas na) t s-
n kims nin duas q bul olar.” ( l-Buxari, 6340)
11-ci f sil. : -
nt an nda oxunan dua
-
[ : ].
2071. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r s nt an nda dey rdi: “ -
tli, H lim olan Allahdan ba qa m bud yoxdur! tli in R bbi olan
Allahdan ba qa m bud yoxdur! Göyl rin R bbi, yerin R bbi v k ram tli
in R bbi olan Allahdan ba qa m bud yoxdur!2” ( l-Buxari, 6346)
Transkripsiyas : Bismik rabbi v

1 tu c nbi v bik rf uhu. n ms kt n fsi f rh mh v in r-
lt f hf zh bim t hf zu bihi ibad s-salihin.
2 Transkripsiyas : L ilah ill llahul-azimul-h lim, l ilah ill llahu Rabbul-ar il-azim, l ilah ill llahu
Rabbus-s vati v Rabbul-ard v Rabbul-ar il-k rim.

12-ci f sil. : -
lan n m qq tind n Allaha
nmaq
: -
[ : ]. .
2072. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r b lan n m qq tind n, b db xt
olmaqdan, pis taled n v dü nl rin b dxahl ndan Allaha s nard .”
Süfyan demi dir: “H disd yaln z üç ey qeyd olunmu dur, dördüncü-
sünü is m n özümd n lav etmi m. Amma hans sözü lav etdiyim ya-
mda deyil. 1” ( l-Buxari, 6347)
13-cü f sil. Pey mb rin : : -

“(Allah m,) kimin x trin d ymi-
ms , bunu onun (günahlardan)
mizl nm si v ba lanmas
üçün s b et!” sözü
. : -
[ : ]
2073. bu Hureyra r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin bel dediyini e itmi -
dir: “Allah m, hans bir mömini t hqir etmi ms , bunu Qiyam t günü onun
yax nla mas üçün bir vasit et!” ( l-Buxari, 6361)
14-cü f sil. X sislikd n Allaha : -

nmaq
: -
.
[ : ]
2074. d ibn bu V qqas r vay t edir ki, Pey mb r bu k lm ri dem yi
mr ed rdi: “Allah m, x sislikd n S s ram, qorxaql qdan S s -
ram, qocal n n dü kün ça na çatmaqdan S s ram, dünyan n fitn -
sind n S s ram, q bir zab ndan S s ram!”2 ( l-Buxari, 6365)
1 bn H r bu xüsusda olan dig r h disl ri bir araya g tirdikd n sonra demi dir ki, Süfyan bu h dis :
“...dü nl rin b dxahl ndan” sözünü lav etmi dir.
2 Transkripsiyas : Allahumm inni uzu bik min l-buxli v uzu bik min l-cubni v uzu bik n
uradd il rz lil-umuri v uzu bik min fitn tid-dunya v uzu bik min zabil-q br.
833
15-ci f sil. Günahdan v borcdan : -

Allaha s nmaq
: -
[ : ].
2075. Ai r vay t edir ki, Pey mb r bel dua ed rdi: “Allah m, t nb llik-
n, qart maqdan, günahdan, borcdan, q bir fitn sind n, q bir zab ndan,
nn m fitn sind n, C nn m zab ndan v var-dövl t fitn sinin rin-
nS s ram! Yoxsullu un fitn sind n S s ram! M sihid-d c-
cal n fitn sind n S s ram! Allah m, m nim günahlar qar v dolu
suyu il yu, a paltar kird n t mizl diyin kimi q lbimi d günahlardan t -
mizl v m ribl m riqin aras uzaqla rd n kimi m ni d günahla-
mdan uzaqla r!”1 ( l-Buxari, 6368)
16-c f sil. : -
Pey mb rin : “Ey R bbimiz,
biz dünyada göz l nem tl r
ver...” sözü
: -
[ : ].
2076. vay t edilir ki, s demi dir: “Pey mb r çox vaxt bel dua ed rdi:
“Ey Allah! Ey R bbimiz! Biz dünyada da, axir td d göz l (nem tl r) b
et v bizi C nn m zab ndan qoru!”2 ( l-Buxari, 6389)
17-ci f sil. : -
Pey mb rin : “Allah m, vv l
etdiyim v sonra ed yim
(günahlar ) ba la...” sözü
: -
1 Transkripsiyas : Allahumm , inni uzu bik min l-k li, v l-h mi, v l-m mi, v l-m mi v
min fitn til q bri v zabil-q bri v min fitn tin-nari v zabin-nari v min rri fitn til- ina v uzu bik
min fitn til-f qri v uzu bik min fitn til-m sihid-d ccal. Allahumm sil anni x tayaya bimais-s lci v l-
di v n qqi qalbi min l-x taya k n qqayt s-sovb l- by min d-d si v baid beyni v beyn
tayaya k ba dt beyn l-m riqi v l-m ribi.
2 Transkripsiyas : Allahumm Rabb atin fid-dunya h n v fil-axir ti h n v qina
zab n-nar.
[ : ].
2077. bu Musa r vay t etmi dir ki, Pey mb r bel dua ed rdi: “Ey R bbim,
nim günah , bilm dikl rimi, bütün i rimd israfa yol verm yimi v
nd n daha yax bildiyin eyl ri ba la. Allah m, m nim zarafatla v ya
ciddi olaraq, s hv n v ya bil kd n etdiyim x talar ba la! Bunlar n
ham n m nd olmas mümkündür. Allah m, m nim vv l etdiyim, sonra
ed yim, gizlin saxlad m v üz ç xard m (pis ll rimi) ba la! v-
ç n d S ns n, t xir salan da S ns n v S n h r ey qadirs n”1. ( l-
Buxari, 6399)
18-ci f sil. : -
hlil etm yin f zil ti
: -
[ : ].
2078. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim gün rzind
yüz d : “Allahdan ba qa m bud yoxdur, O t kdir, Onun riki yoxdur.
Mülk Onundur v h md Ona m xsusdur v O h r ey Qadirdir!2”- des , on
köl azad etmi say lar, üst lik ona yüz savab yaz lar v onun yüz günah si-
lin r, (bundan ba qa bu dualar) h min gün ax ama q r onu eytandan qo-
ruyar v (bu duan ) ondan çox dey n kims istisna olmaqla heç k s onun g -
tirdiyind n fz l ba qa bir ey g tir bilm z.” ( l-Buxari, 6403)
: -
[ : ].
2079. bu yyub l- nsari v ibn M sud r vay t edir ki, Pey mb r de-
mi dir: “Kim (bunu ) on d
3 des , smail n slind n bir köl azad etmi
say lar.” ( l-Buxari, 6404)
19-cu f sil. : -
“Subh nallah!” dem yin f zil ti
: -
[ : ].
1 Transkripsiyas : Rabbi -firli x ti ti v c hli v israfi fi mri kullihi v m nt mu bihi minni.

Allahumm -firli h zli v ciddi v x taya v mdi v kullu zalik indi. Allahumm -firli m qadd mtu v
xx rtu v m sr rtu v m ntu, nt l-muq ddimu v nt l-mu xxiru v nt al kulli eyin q dir.
2 Transkripsiyas : L ilah ill llahu v hd hu l rik l hu, l hul-mulku v l hul-h mdu v huv al
kulli eyin q dir.
3 vv lki dua.
835
2080. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim gün rzind yüz
: “Allah pak v müq dd sdir! Allaha h md olsun!” 1– des , günahlar
niz köpüyü q r olsa bel silin r.” ( l-Buxari, 6405)
20-ci f sil. : -
Allah zikr etm yin f zil ti
]. : -
[ :
2081. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “R bbini yad ed nl yad
etm n kims nin misal diri il ölünün misal na b nz yir.” ( l-Buxari, 6407)
: -
[ : ].
2082. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah n yollarda
dola b (Allah ) yad ed n insanlar axtaran m kl ri vard r. Onlar Allah
yad ed n bir camaat gördükl ri zaman bir-biril rini ça b: “Axtard n
yan na g lin!”– deyirl r. Sonra onlar bu camaat öz qanadlar il dünya s -
mas nad k hat al rlar. El h min vaxt R bbi m kl rd n – (h r eyi) on-
lardan daha yax bildiyi halda – soru ur: “Qullar m n deyirl r?” (M k-
r): “Onlar S nin nin t rifl r deyir, S ni uca tutur, S ni h md-s na il
qdis edir v S ni h dd n art q t rifl yirl r”– dey cavab verirl r. (Allah)
soru ur: “M r onlar M ni görübl rmi?” (M kl r): “Xeyr, vallahi ki, onlar
ni görm yibl r”– deyirl r. (Allah) soru ur: “B s M ni görs ydil r, nec
(olard )?” (M kl r) deyirl r: “ r onlar S ni görs ydil r, bundan da çox
ibad t ed r, S ni t rifl r, S ni h md-s na il t qdis ed r v S nin -
nini uca tutard lar.” (Allah) soru ur: “Onlar M nd n n ist yirl r?” (M k-
r) deyirl r: “Onlar S nd n C nn ti ist yirl r.” (Allah) soru ur: “M r on-
lar C nn ti görübl rmi?” (M kl r) deyirl r: “Xeyr, ya R bb, vallahi ki, on-
lar C nn ti görm yibl r.” (Allah) soru ur: “B s onu görs ydil r, nec (olar-
1 Transkripsiyas : Subhan llahi v bih mdihi.

)?” (M kl r) deyirl r: “ r onu görs ydil r, daha zml ona can atar,
daha inadla onu dil r v daha çox r tl onu arzulayard lar.” (Allah)
soru ur: “Onlar n n (M ) s rlar?” (M kl r): “C nn m odun-
dan”– deyirl r. (Allah) soru ur: “M r onlar C nn mi görübl rmi?”
(M kl r) deyirl r: “Xeyr, ya R bb, vallahi ki, onlar C nn mi görm yib-
r.” (Allah) soru ur: “B s onu görs ydil r, nec (olard )?” (M kl r) deyir-
r: “ r onu görs ydil r, ondan daha uza a qaçma a çal ar v ondan da-
ha çox ç kin rdil r.” (Allah) buyurur: “ ahid olun ki, M n onlar ba la-
m!” Bu vaxt m kl rd n biri deyir: “Bu camaat n aras nda olan filank s
onlarla (yolda q ed n kims rd n) deyildir, sad olaraq öz ehtiyac
üzünd n ora g lmi dir.” (Onda Allah) buyurur: “Bunlar el insanlard r ki,
onlarla oturub-duran adam b db xt olmaz.” ( l-Buxari, 6408)
837
-
81 – (Q lbi) yum aldan ll r) kitab
1-ci f sil. : -
yat m hz axir t h yat r
]. : -
[ :
2083. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ ki nem t vard r ki,
insanlar n çoxu onlar layiqinc qiym tl ndirmir. (Bunlar) sa laml q v bo
vaxtd r!” ( l-Buxari, 6412)

“Dünyada bir q rib, yaxud bir
müsafir kimi ol!” sözü
: : -
[ : ].
2084. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) Pey mb r
nim çiynimd n tutub dedi: “Dünyada bir q rib, yaxud bir müsafir kimi ol!”
(H disi dan an ravil rd n biri) demi dir: “ bn Öm r dey rdi: “Ax ama
xd n zaman s sa qalaca na, s ç xd n zaman da ax ama sa
qalaca na arxay n olma! X st k sa laml ndan v öl k h ya-
ndan istifad et!” ( l-Buxari, 6416)
3-cü f sil. : -
Arzular n çox olmas haqq nda
: -
[ : ].
2085. vay t edilir ki, Abdullah (ibn M sud) demi dir: “(Bir d ) Pey m-
r (yerd ) dördbucaq c zd . (Sonra) onun ortas ndan xaricin düz bir x tt
kdi. (Daha sonra dördbuca n içind ki) h min düz x tt kimi q sa-q sa
tl r c zd . (Bundan sonra bel ) buyurdu: “Bu, insand r; bu, onu hat sin
alm li, bu çöl ç xan x tt onun arzular , bu q sa x tl r is (q rin ya-
hih l-Buxari 838 (Q lbi) yum aldan ( ll r) kitab .
lm ) müsib tl rdir. r bu onu haqlamasa, o biri onu yaxalayar, o biri

onu haqlamasa, bu biri onu yaxalayar.” ( l-Buxari, 6417)
: : -
[ : ].
2086. vay t edilir ki, s demi dir: “(Bir d ) Pey mb r yerd bir neç
tt ç zd , sonra dedi: “Bu, (insan n) arzular , bu da onun lidir. nsan ar-
zularla ya ad bir vaxtda yax n olan li onu haqlayar.” ( l-Buxari, 6418)
4-cü f sil. Altm ya na q r : -

ya am kims nin Allah n
hüzurunda üzürü q bul olmaz
[ : ]. : -
2087. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Altm ya na kimi
ömrü uzanm kims nin Allah n hüzurunda üzür dil k haqq olmaya-
: : -
[ : ].
yini e itmi m: “Ya adam n q lbi cavan olaraq h r zaman iki eyl – dün-
ya sevgisi v arzularla dolu olur.” ( l-Buxari, 6420)
5-ci f sil. Allah n Üzünü dil k : -

yerin yetiril n l
: : -
[ : ].
2089. tban ibn Malik l- nsari r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah n
Üzünü dil k “l ilah ill llah” dey n bir b nd Qiyam t günü Allah
nn m odunu haram ed r.” ( l-Buxari, 6423)
: : -
[ : ].
“M n mömin qulumun sevdiyi yax n bir adam n can ald qdan sonra o
839
buna (s bir edib axir td zini alaca na) ümid ed rs , M nim ona ver -
yim mükafat ancaq C nn t olar.” ( l-Buxari, 6424)
6-c f sil. lisaleh insanlar n : -

dünyadan köçm si
: -
[ : ].
2091. Mirdas l- sl mi r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ lisaleh in-
sanlar bir-birinin ard nca bu dünyadan köç kl r. Ax ra is arpa v ya xur-
ma tullant q r xeyirsiz adamlar qalacaqlar. Bu adamlara Allah d r
verm kdir.” ( l-Buxari, 6434)
7-ci f sil. Mal-dövl t fitn sinin : -

yind n ç kinm k g kdir
: : -
[ : ].
2092. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini
itmi m: “ r Ad m övlad n iki vadi dolusu mal-dövl ti olsayd , t bii
ki, üçüncüsünü d arzulayard . Ad m övlad n içini ancaq torpaq doydurar.
(Amma) Allah tövb ed n kims nin tövb sini q bul ed r.” ( l-Buxari, 6436)
8-ci f sil. (Kim) mal ndan : -

vv lc n n x rcl rs , özü
üçün x rcl mi olar
: : -
[ : ].
2093. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Hans bi-
riniz varisinin mal öz mal ndan daha sevimlidir?” ( shab r) dedil r: “Ya
sulullah, aram zda el bir kims yoxdur ki, öz mal ona varisinin mal n-
dan daha sevimli olmas n.” Pey mb r buyurdu: “H qiq n, h r k sin
qabaqcadan (h yatda ik n) x rcl diyi onun öz mal , sonraya saxlad is va-
risinin mal r.1” ( l-Buxari, 6442)
1 H r k s Allah yolunda x rcl diyinin zini Qiyam t günü art qlamas il alacaq, bu mal-dövl t
ax rda yen onun özün qism t olacaq, y b saxlad is gec-tez varisl n sib olacaqd r. Ai r va-
t etmi dir ki, (bir d onlar) bir qoç k sib (Allah yolunda) paylad lar. Sonra Pey mb r g lib soru du
ki: “(Özümüz ) n qald ?” Ai : “Onun bir kür yi qald ?”- dey cavab verdi. Onda Pey mb r dedi:
“(Xeyr, biz ) paylad z qald ” (S hih Sun n t-Tirmizi, 2470 v S hih T ib v t-T rhib, 859).
9-cu f sil. : -
Pey mb r v onun shab ri
nec ya am lar v bu dünyaya
nec r t b sl mi r?
[ : ].
2094. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “Özünd n ba qa m bud olmayan
Allaha and olsun ki, m n b n acl qdan qarn yer dayayard m, b n d
acl hiss etm yim dey qarn ma da ba layard m. Bir gün m n (müs lman-
lar n) gedib-g ldiyi yolun üstünd oturdum. El bu vaxt bu B kr g lib ya-
mdan keçdi v m n ondan Allah n Kitab ndak bir ay haqq nda soru dum.
Ona sual verm kd (m qs dim) ancaq bu idi ki, o, (acl qdan ziyy t ç kdiyi-
mi görüb) m yem k versin. Lakin o ç b getdi v m heç n verm di.
Sonra Öm r g lib keçdi v m n ondan da Allah n Kitab ndak bir ay bar -
sind soru dum v sual verm kd (m qs dim) ancaq bu idi ki, o, m ye-
k versin. Amma o da (m heç bir ey verm n) ç b getdi. Daha son-
ra bul Qas m g lib keçdi v m ni gördükd gülüms di, ür yimd n n r
keçdiyini üzümd n oxudu v dedi: “Ey bu Hirr!”1 Dedim: “ mrin mün-
zir m, ya R sulullah!” O: “G l dal mca!”– deyib getdi, m n d qalx b onun
dal nca getdim. O gedib ev daxil oldu. M n (iç ri girm k) üçün izn ist dim
m izn verildi. Pey mb r evd bir cam süd gördü v : “Bu süd har-
dand r?”- dey soru du. (Ona): “Filank s h diyy edib”– dedil r. Pey m-

841
r buyurdu: “Ey bu Hirr!” Dedim: “ mrin münt zir m, ya R sulul-

lah!” Dedi: “Süff hlinin1 yan na get v onlar m nim yan ma ça r!”
bu Hureyra) dedi: “Süff hli slam dininin qonaqlar idi v onlar n
din n ail si, n mal-dövl ti, n d yax n bir adam var idi. Pey m-
s g tirildikd bunu onlara gönd r v ondan özün heç bir ey
götürm zdi. Ona h diyy verildikd is ondan bir q r özün götür r, qa-
lan is onlara gönd r, onlar da yem rik ed rdi. Pey mb rin
onlar ev d t etm si m ni p ri an etdi v m n (öz-özüm ) dedim: “Süff
hli üçün bu bir cam süd n dir ki? H m d ki, bu südd n içib güc toplama a
n daha çox layiq m. r onlar g ls r, Pey mb r m südü vv l-
onlara verm yi mr ed k. Bel oldu u t qdird is ç tin ki, m bu
südd n n çats n.” Lakin Allaha v Onun r suluna ita t etm kd n ba qa
çar m qalmad ndan gedib onlar ça rd m. Onlar g lib iç ri keçm k üçün
izn ist dil r v onlara izn verildi. Onlar iç ri daxil olub yerb yer olduqdan
sonra Pey mb r dedi: “Ey bu Hirr!” Dedim: “ mrin münt zir m, ya
sulullah!” Dedi: “Götür (bu südü), onlara ver!” M n cam götürüb onlara
bir r-bir r verm ba lad m. Onlardan h r biri cam götürüb doyunca süd
içdikd n sonra onu m qaytar r, m n d onu al b növb ti adama uzad r-
m. N hay t, oradak lar n ham (bu südd n) içib doyandan sonra m n ca-
Pey mb uzatd m. Pey mb r cam götürüb linin için qoydu,
sonra m bax b gülüms di v dedi: “Ey bu Hirr!” Dedim: “ mrin mün-
zir m, ya R sulullah!” Dedi: “M n, bir d s n qald n!” Dedim: “El dir, ya
sulullah!” Dedi: “Otur, iç!” M n oturub (südd n) içdim. Bir daha: “ ç!”–
dedi v m n (yen südd n) içdim. Pey mb r bunu o vaxta q r t krar
etdi ki, ax rda m n dedim: “Yox, s ni haqq il gönd n Allaha and olsun ki,
içm yerim yoxdur.” Dedi: “El is onu m ver!” M n cam ona verdim
o, Allaha h md edib “bismillah” dedikd n sonra südün art q qalan iç-
[ : ]. : -
2095. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m, Muh m-
din ail sin günd lik yem k n sib et!” ( l-Buxari, 6460)
10-cu f sil. ll ri q tiyy tl : -

davaml olaraq yerin
yetirm k
: -
.
[ : ]
2096. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizl rd n heç k sin
li onu ( zabdan) xilas etm k.” ( shab r) soru dular: “S ni d , ya

sulullah?” Dedi: “H tta m ni d . Yaln z Allah n m m rh t göst r-

si istisnad r. El is do ru yol tutun, ( n kamil olan yerin yetir bilm -
niz, heç olmasa, ona) yax nla n, s r v ax am, habel gec nin bir vaxt
(yax i r görm ) çal n. Bel , yava -yava (murad za) çatacaqs z.”
l-Buxari, 6463)
: -
[ : ].
2097. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Do ru yol tutun, ( n kamil
olan yerin yetir bilm niz, heç olmasa, ona) yax nla n v bilin ki, sizl r-
n heç k sin li onu C nn daxil ed bilm z. Bilin ki, ll rd n
Allah n n çox xo una g ni az da olsa, davaml olan r.” ( l-Buxari, 6465)
11-ci f sil. Ümid v qorxu il : -

(ibad t etm k)
: -
[ : ].
yini e itmi m: “Allah r hm ti yaratd gün onu yüz r hm t olaraq yarat-
v doxsan doqquzunu Özünd saxlam , m xluqat n ham na is c -
mi bir r hm t gönd rmi dir. r kafir Allah yan nda olan r hm tin n q -
r oldu unu bils ydi, C nn td n ümidini üzm zdi v r mömin Allah
yan nda olan zab n n d oldu unu bils ydi, C nn md n (xilas
olaca na) arxay n olmazd .” ( l-Buxari, 6469)
12-ci f sil. Dili qorumaq v : -

Pey mb rin : “Kim Allaha v
Axir t günün inan rsa, ya xeyir
dan n, ya da sussun” sözü
. : -
[ : ]
2099. hl ibn S d r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim m iki ç si
aras ndak v iki budu aras ndak qoruyaca na z man t ver rs 1, m n
onun C nn (gir yin ) z man t ver m.” ( l-Buxari, 6474)
1 Burada dili v t nasül orqan günaha batmaqdan qorumaq n rd tutulur.

843
: -
[ : ].
2100. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H qiq n, adam
Allah raz salan, özünün d f rqin varmad el bir söz dan a bil r ki, Allah
onun say sind h min adam d yüks ld r. H mçinin, adam Allah n
bin s b olan, özünün d f rqin varmad el bir söz dan a bil r ki,
Allah buna gör h min adam C nn giriftar ed r.” ( l-Buxari, 6478)
13-cü f sil. : -
Günahlara son qoymaq
: -
[ : ].
2101. bu Musa r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim v Allah n
niml gönd rdiyi (dinin) misal , h mq bil rinin yan na g lib (onlara):
“M n dü n ordusunu öz gözl riml gördüm, m n ç lpaq (olaraq qövmü-
nü) x rdar ed n birisiy m, qaç n can qurtar n”- dey n kims nin misa-
na b nz yir. Onlardan bir qismi onun sözün bax b ax am dü k ya-
va ca aradan ç xm v (dü nd n) xilas olmu lar, gerid qalanlar is onu
yalanç hesab etmi , dü nd s yax n onlara hücum edib ham
hv etmi r.” ( l-Buxari, 6482)
14-cü f sil. C nn m odu : -

hv tl r arxas ndad r
]. : -
[ :
2102. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn m odu h-
tl r arxas nda, C nn t is xo ag lm z eyl r arxas ndad r.” ( l-Buxari, 6487)
15-ci f sil. : -
nn t biriniz onun s nd linin
qaytan ndan daha yax nd r,
nn m d h mçinin
]. : -
[ :
2103. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn t bi-
riniz onun s nd linin qaytan ndan daha yax nd r, C nn m d h mçinin.”
l-Buxari, 6488)
16-c f sil. (H r k s) özünd n : -

yuxar t olan kims
yox, a t olan
kims baxmal r
: -
[ : ].
2104. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n biriniz
özün var-dövl t v (göz l) b n qurulu u b edilmi bir kims baxsa,
qoy özünd n a t olan kims d baxs n.” ( l-Buxari, 6490)
17-ci f sil. Bir yax q v ya bir : -

pislik etm niyy t ed n
kims haqq nda
: -
[ : ].
2105. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r R bbind n bel r vay t etmi -
dir: “Allah savab v günah i ri yazm , sonra da bunlar b yan etmi dir.
Kim bir savab i görm niyy t ets , sonra buna l etm zs , Allah onun
üçün Öz yan nda tam bir savab yazar. r o savab i görm niyy t ed r
bunu yerin yetir rs , Allah onun üçün Öz yan nda ondan yeddi yüz -
k, h tta bundan qat-qat art q savab yazar. Kim bir günah i görm niy-
t ets , sonra buna l etm zs , Allah onun üçün Öz yan nda tam bir sa-
vab yazar. r o günah i görm niyy t ed r v bunu yerin yetir rs ,
Allah ona c mi bir günah yazar. ( l-Buxari, 6491)
18-ci f sil. man tin yox olmas : -
: -( ) -
845
[ : ].
2106. (a)– R vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “Pey mb r biz iki h dis da-
. M n onlardan birini art q görmü m, o birisini is gözl yir m.
Pey mb r biz x r vermi dir ki, man t ( lisaleh) insanlar n q lbi-
nin d rinliyin endirilmi , sonra onlar Quran , bunun ard ndan da sünn ni
öyr nmi r. Bundan ba qa Pey mb r man tin yox olaca bar biz
bildirib demi dir: “Adam yatacaq v (yuxuda ik n) man t onun q lbind n
götürül k, (yerind is ) r ngsiz nöqt boyda izi qalacaq. Sonra yen yata-
caq v (o yuxuda ik n man tin qalan hiss si d onun q lbind n) götürül -
k, (yerind is ) sulu a b nz r izi qalacaq. El bil ki, ( lind ki) közü aya -
n üstün salm san v onun dü düyü yer suluqlay b. S n onun qabard
görürs n, halbuki onun içi bombo dur. O zaman insanlar bir-biril ri il sa-
zi r ba layacaq, amma heç k s man ti qaytarmaq bar sind heç dü ün-
k d . ( o yer g lib çatacaq ki, camaat) dey k: “Filan q bil sakin-
ri aras nda etibarl bir adam vard r.” Birisinin bar sind : “O nec d rrak li,
nec bacar ql , nec dayan ql adamd r!”– deyil k, halbuki onun q lbind
xardal d si a rl nda iman olmayacaqd r.”
(Huzeyf ) dedi: “M n el bir zamanda ya am am ki, h min vaxt kimin-
al -veri ed yim m ni narahat etm zdi. Bel ki, (i gördüyüm adam)
müs lman olard sa, ( man ti) m slam dini1 qaytarard , xristian olard sa,
man ti m onun ya ad yerin r hb ri qaytarard . Bu gün is m n ancaq
filank s v filank sl i görür m.” ( l-Buxari, 6497)
: : -( ) -
[ : ].
2106. (b)– R vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “M n Pey mb -
rin bel dediyini e itmi m: “ nsanlar yüz d b nz yir ki, aralar nda
minm k üçün bir d tapmaq çox ç tindir.” ( l-Buxari, 6498)
19-cu f sil. : -
Riyakarl q v an- öhr t
[ : ]. : -
2107. Cund b r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim (etdiyi li insan-
lara) e itdirm k m qs dil ed rs , Allah onu e itdir r, kim d (etdiyi li
insanlara) göst rm k m qs dil ed rs , Allah onu (insanlara) göst r.” ( l-
Buxari, 6499)
1 Y ni ri t qayda-qanunlar na sas n man t yiy sin qaytar lard .

20-ci f sil. T vazökarl q : -
: -
[ : ].
2108. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah buyurur:
“Kim M nim dostumla dü nçilik ed rs , M n ona h rb elan ed m. Qu-
lumun M sevimli olan v onun vasit sil M yax nla n göz l
l ona vacib buyurdu um ll rdir. Qulum nafil ibad tl ri yerin ye-
tirm kl M oq r yax nla ar ki, M n onu sev m. Onu sevdiyim t q-
dird onun e id n qula , gör n gözü, tutan li v yeriy n aya olaram.
nd n dil , ona dil diyini ver m, s nacaq ist , ona s nacaq ver -
m. M n gör yim bir i , ölm k ist n möminin can ald qda t -
ddüd etdiyim kimi heç bir eyd t ddüd etmir m. Çünki M n ona ya-
manl q etm k ist mir m.” ( l-Buxari, 6502)
21-ci f sil. Kim Allahla : -

qar la maq ist , Allah da
onunla qar la maq ist r
: -
[ : ].
2109. Ubad ibn Samit r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allahla
qar la maq ist , Allah da onunla qar la maq ist r, kim d Allahla qar-
la maq ist , Allah da onunla qar la maq ist z.”
Ai (v ya zövc rind n biri) demi dir: “Ax biz ölm k ist mirik?!”
Pey mb r buyurdu: “Söhb t bundan getmir. oras ndad r ki, mömin
ölüm yeti diyi zaman ona müjd verilir ki, Allah (ondan) raz qalm v ona
ehtiram göst rmi dir. H min an onun üçün qar da onu gözl n (nem t-
n) daha sevimli bir ey ola bilm z. Odur ki, o, Allahla qar la maq ist yir,
Allah da onunla qar la maq ist yir. O ki qald kafir , (ölüm) onu haqlad
zaman ona müjd verilir ki, Allah onu zaba düçar ed k v onu c zaland -
racaqd r. H min an onun üçün qar da onu gözl n (b ladan) daha pis bir
ey ola bilm z. Odur ki, o, Allahla qar la maq ist mir, Allah da onunla qar-
la maq ist mir.” ( l-Buxari, 6507)
847
22-ci f sil. Ölüm bihu lu u : -
: -
.
[ : ]. :
2110. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Vaxta ) kobud b vil rd n bir
st Pey mb rin yan na g lib: “Qiyam t n zaman qopacaq?”– dey so-
ru ard . O da onlar n n kiçiyin bax b dey rdi: “ r buna (uzun ömür) ya-
amaq qism t olarsa, o, qocal n ixtiyar ya na çatanad k sizin qiyam tiniz
qopacaq.”
Hi am dedi: “Pey mb r bununla onlar n öl kl rini q sd edirdi.”
l-Buxari, 6511)
23-cü f sil. : -
Qiyam t günü Allah yeri
Ovucuna alacaqd r
[ : ].
yer üzü (bütövlükd ) bir kök kimi olacaq, biriniz s ç xmaq ist diyi za-
man lin kök al b (o yan-bu yana) çevirdiyi kimi Qüdr tli Allah onu lin
al b çevir k v bu (kök ) C nn t hli üçün bir ziyaf t olacaq.” Sonra bir
hudi Pey mb rin yan na g lib dedi: “M rh tli Allah s xeyir-b -
t versin, ey bul Qas m! Qiyam t günü C nn t hlin veril k ziyaf t
bar sind s x r verimmi?” Pey mb r : “Ver!”– dedi. (Y hudi) Pey-
mb r x r verdiyi kimi: “Yer bir kök kimi olacaq”– dedi. (Bunu de-
nd ) Pey mb r biz bax b arxa di ri görün k güldü. Sonra (y -
hudi): “S bu kök ni n il yey kl ri bar x r verimmi?”– dey so-
ru du, (sonra sözün davam edib) dedi: “Bu, b lam v nun olacaq.” ( shab -
r): “Bu n dir?”– dey soru dular. (Y hudi) dedi: “Öküz v bal qd r. Bunlar n
qara ciy rinin n dadl hiss sini yetmi min n r yey k.” ( l-Buxari, 6520)
: -
.
[ : ].
2112. vay t edilir ki, S hl ibn S d demi dir: “M n Pey mb rin bel dedi-
yini e itmi m: “Qiyam t günü insanlar t miz (undan bi irilmi ) kök
nz r a -q rm bir yer toplan lacaqlar.”
hl v qeyrisi demi dir: “(Y ni) h min yerd heç bir lam t olmaya-
24-cü f sil. : -
r olunmaq
: -
[ : ].
2113. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü in-
sanlar üç zümr (bölünüb) m toplan lacaqlar: (birinci zümr Alla-
n r hm tin ) ümid b sl yib ( zab ndan) qorxan kims r olacaq; (ikinci
zümr ) iki-iki, üç-üç, dörd-dörd, on-on d minib (h r) olunacaqlar.
Qalanlar is od m toplayacaq. Onlar dinc ldikd d , gec dikd
,s ç xd qda da, ax ama ç xd qda da od onlar n b rab rind olacaq-
r.” ( l-Buxari, 6522)
: : -
[ : ].
2114. vay t edilir ki, Ai demi dir: “(Bir d ) Pey mb r dedi: “(Qiya-
t günü) siz ayaqyal n, lüt-üryan v sünn t olunmam halda m top-
lanacaqs z.” M n soru dum: “Ya R sulullah, ki il r v qad nlar bir-biril -
rin baxacaqlarm ?” (Pey mb r ) dedi: “(Onlar n) i i el ç tin olacaq ki,
bu onlar heç maraqland rmayacaq.” ( l-Buxari, 6527)
25-ci f sil. : : -
Uca Allah n: “Onlar
dirildil kl rini fikirl mir- ¾½¼ »º ¹ ¸ [
rmi? m d tli bir
günd . O günd ki, insanlar Z Æ Å Ä Ã ÂÁÀ ¿
al ml rin R bbinin qar nda
dayanacaqlar” sözü
1
: -
[ : ].
1 “ l-Mutaffifin” sur si, 4-6.

849
2115. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t günü in-
sanlar o q r t rl kl r ki, onlar n t ri yerin yetmi 1 d rinliyin ke-
k, (üst lik b zil rinin) a na dir k, h tta qulaqlar na çatacaqd r.”

l-Buxari, 6532)
26-c f sil. : -
Qiyam t günü qisas almaq
[ : ]. -
2116. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t
günü insanlar aras nda veril k ilk hökm qan davalar na gör olacaq.” ( l-
Buxari, 6533)
27-ci f sil. : -
nn t v C nn min v sfi
: -
[ : ].
2117. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn t hli C nn ,
nn m hli d C nn yerl dikd n sonra ölüm (qoç klind ) C n-
tl C nn min aras na g tirilib bo azlanacaq. Sonra carç : “Ey C nn t
hli, art q ölüm yoxdur! Ey C nn m hli, art q ölüm yoxdur!”– dey k.
(Bu x r) C nn t hlinin f hinin üstün f h art rar, C nn m hlinin
is q minin üstün q m g tir r.” ( l-Buxari, 6548)
: -
[ : ].
2118. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ulu v uca
Allah C nn t hlini ça b buyuracaq: “Ey C nn t hli!” Onlar: “Buyur, ey
bbimiz, mrin münt zirik!”– dey cavab ver kl r. (Allah) soru acaq:
“Raz qald zm ?” Onlar dey kl r: “Biz n olub ki, raz qalmayaq?! Ax
n biz , yaratd qlar ndan heç k verm diyin nem tl ri b etmis n!”
Allah buyuracaq: “M n siz bundan da yax ver m!” Onlar dey -
kl r: “Ey R bbimiz! Bundan yax n ola bil r ki?” Allah buyuracaq: “M n
Öz rizam siz halal edir m v bundan sonra M nim siz heç vaxt q bim
tutmayacaq.” ( l-Buxari, 6549)

]. : -
[ :
2119. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(C nn dü n
r bir) kafirin çiyinl ri aras ndak m saf atl n (öz at ) dörd nala çap b
üç gün q t etdiyi m saf b rab r olacaqd r.” ( l-Buxari, 6551)
: -
[ : ].
2120. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “B zi adamlar od-
da yan b qarald qdan sonra oradan ç b C nn gir k. C nn t hli d be-
rini: “C nn mlikl r”– adland racaq.” ( l-Buxari, 6559)
: : -
[ : ].
2121. vay t edilir ki, Nom n ibn B ir demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m: “Qiyam t günü n yüngül zaba m ruz qalacaq od sa-
kinl ri o kims r olacaq ki, onlar n h r aya n alt na q zmar bir köz qoyu-
lacaq v onun (istisind n) onlar n beyni, mis qazan v ya qumquma1 qay-
nad kimi, qaynayacaqd r.” ( l-Buxari, 6562)
: -
[ : ].
2122. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “C nn gir n h r
C nn md ki yeri göst ril k (v ona bildiril k ki,) r günah i r
görmü olsayd (mütl q ora dü kdi). Bel edil k ki, o adam daha da çox
ükür etsin. Habel , C nn dü n h r k C nn td ki yeri göst ril k
(v ona bildiril k ki,) r yax i r görmü olsayd (mütl q ora dü k-
di). Bel edil k ki, onun q minin üstün q m g lsin.” ( l-Buxari, 6569)
28-ci f sil. Hovuz haqq nda : -

(deyil nl r)
: -
[ : ].
2123. Abdullah ibn Amr r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim ho-
vuzumun sah si bir ay gedil n yol q r, suyunun r ngi südd n a , qoxusu
mü kd n daha göz l, traf na düzülmü bardaqlar is göyd ki ulduzlar q -
rdir. Ondan (bir d ) iç n kims heç vaxt susamaz.” ( l-Buxari, 6579)
1 Yandan as lan kiçik su qab .

851
[ : ]. : -
2124. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qar da sizi
el bir hovuz gözl yir ki, (böyüklüyü) C rba il zruh1 aras boydad r.” ( l-
Buxari, 6577)
: -
[ : ].
2125. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim hovuzu-
mun böyüklüyü yl 2 il Y nin S na rinin aras boydad r, traf na
düzülmü q hl r is göyd ki ulduzlar q rdir.” ( l-Buxari, 6580)
: -
[ : ].
2126. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M n (yuxuda hovu-
zumun ba nda) dayanm ik n bir zümr gördüm. M n onlar tan qda bir
r peyda olub m niml onlar n aras nda durdu v onlara: “G lin ge-
k!”– dey buyurdu. Dedim: “(Bunlar ) hara (apar rsan)?” Dedi: “Vallahi,
nn (apar ram)!” Dedim: “Bunlar n günah n dir?” Dedi: “Onlar
nd n sonra dinl rind n dönüb mürt d olmu lar.” Sonra ba qa bir zümr
gördüm Onlar da tan qda yen bir n r peyda olub m niml onlar n ara-
nda durdu v onlara: “G lin ged k!”– dey mr etdi. Dedim: “(Bunlar ) ha-
ra (apar rsan)?” Dedi: “Vallahi, C nn (apar ram)!” Dedim: “Bunlar n
günah n dir?” Dedi: “Onlar s nd n sonra dinl rind n dönüb mürt d ol-
mu lar.” M n bunlardan kims nin (oddan) xilas olaca güman etmir m.
Ancaq çobans z qal b itmi d sürüsünd n (yolunu tapm d r) kimi
(t k-tük adam n zabdan) qurtulmas istisnad r.” ( l-Buxari, 6587)
]. : -
[ :
2127. vay t edilir ki, Haris ibn V hb demi dir: “M n Pey mb rin öz ho-
vuzu bar bel dediyini e itmi m: “(Onun böyüklüyü) M din il S na
aras boydad r.” ( l-Buxari, 6591)
1 C rba v zruh amda yerl n rl rdir.

2 yl am t fd n Q rm d nizin sahill rind yerl n bir rdir.
hih l-Buxari 852 r kitab .
-
82 – Q r kitab
1-ci f sil. Allah n elmin sas n : -
zavü-q ri yazm ) q m
art q qurumu dur
: -
[ : ].
2128. vay t edilir ki, mran ibn Husayn demi dir: “(Bir d ) bir n r (Pey-
mb ) dedi: “Ya R sulullah, kiml rin C nn t hli, kiml rin d C n-
m hli oldu u b llidirmi?” Pey mb r : “B li!”– dedi. Adam soru du:
“El is insanlar n gördükl ri i r n laz md r?” Pey mb r dedi: “H r
s n üçün yarad lm sa, (yaxud h r k n asanla lm sa), ona uy un
da l ed r.” ( l-Buxari, 6596)
2-ci f sil. : -
Allah n mri ld n mü yy n
edilmi bir hökmdür
: -
].
[ :
2129. vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “(Bir d ) Pey mb r biz xütb
verdi v xütb Qiyam t günün k ba ver k h r eyd n dan . B zi-
ri (bunu) yad nda saxlad , b zil ri is unutdu. Nec ki, insan uzun müdd t
görm diyini gör n kimi tan ya bilir, m n d deyil nl rd n unutdu um b zi
eyl ri görüb xat rlay ram.” ( l-Buxari, 6604)
3-cü f sil. nsan n n zir : -

verm kl q zavü-q rd n
(qaçma a ç hd göst rm si)
. : -
[ : ]
2130. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “Pey mb r n zir etm yi qada-
an edib demi dir: “N zir (q rd n) heç n yi d yi dir bilm z. Bu sad
sis adamdan qopar lan bir eydir.” ( l-Buxari, 6609)
853
4-cü f sil. : -
(Ancaq) Allah n qorudu u
kims qoruna bil r
: -
[ : ].
2131. bu S id l-Xudri r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H r x lif nin
iki sirda olur. Biri ona yax q etm yi m sl t gör r v onu bu i t viq
ed r, dig ri is ona pislik etm yi m sl t gör r v onu bu i t viq ed r.
(Ancaq) Allah n qorudu u kims qoruna bil r.” ( l-Buxari, 6611)
5-ci f sil. : -
(Allah) insanla onun q lbi
aras ndad r1
[ : ]. : -
2132. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r and iç nd çox vaxt
dey rdi: “Xeyir, q lbl ri Çevir and olsun!2” ( l-Buxari, 6617)
1 Onun ist yin çatmas na mane ola bilir.

2 L , v Muq llibil qulub!
hih l-Buxari 854 Andlar v n zirl r kitab .
-
83 – Andlar v n zirl r kitab
1-ci f sil. : : -
Uca Allah n: “Allah sizi q sdiniz
olmadan içdiyiniz andlara gör ©¨ § ¦ ¥¤ £ [
zaland rmaz, lakin O, sizi
sdl içdiyiniz andlara gör Z¯® ¬ « ª
zaland racaqd r”1 sözü
: -
[ : ].
2133. Abdur-R hman ibn S mura r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r (ona)
bel demi dir: “Ey Abdur-R hman ibn S mura, heç vaxt v zif ist ! Çünki
r s n öz ist yinl v zif g ls n, bunun öhd çiliyi s nin boynuna dü -
k (v Allah s yard m etm k), yox, r s n v zif can atmadan
buna nail olsan, onda bu i (Allah) s köm k ed r. Habel , r s n and
içdikd n sonra, ba qa bir i in ondan daha xeyirli oldu unu görs n, daha xeyirli
olan yerin yetir v and pozdu una gör k ffar ver.” ( l-Buxari, 6622)
: -
[ : ].
2134. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biz sonuncular
Qiyam t günü ham dan vv l (C nn ) gir yik.”
Pey mb r h mçinin demi dir: “Vallahi, sizd n birinizin and israrla
yerin yetirib ail sini t hlük il üz-üz qoymas , onun üçün Allah yan nda
Onun buyurdu u k ffar ni verm kd n daha böyük günah say r.” ( l-Buxa-
ri, 6625)
2-ci f sil. : -
Pey mb r nec and iç rdi
: -
[ : ].
2135. vay t edilir ki, Abdullah ibn Hi am demi dir: “(Bir d ) Pey mb r-
b rab r yol ged rk n o, Öm r ibn X ttab n lind n tutdu v Öm r ona
dedi: “Ya R sulullah, özümd n ba qa m n s ni ham dan çox sevir m.” Pey-

855
mb r buyurdu: “Xeyr, can m lind olan Allaha and olsun ki, s n m ni

özünd n d çox sevm lis n.” Öm r ona dedi: “Vallahi ki, indi m n s ni ha-
dan, h tta özümd n d çox sevir m.” Pey mb r buyurdu: “Bax indi
(s n vacib buyurulan yerin yetirdin), ey Öm r!” ( l-Buxari, 6632)
: -
[ : ].
2136. vay t edilir ki, bu Z rr demi dir: “(Bir d ) m n Pey mb rin ya-
na gedib (gördüm ki,) o, K nin kölg sind oturub t krar-t krar deyir:
“K nin R bbin and olsun ki, onlar ziyana u rayacaqlar! K nin R bbin
and olsun ki, onlar ziyana u rayacaqlar!” M n (öz-özüm ) dedim: “M n n
etmi m? Olmaya m nd bir nöqsan görüb? Ax m n n etmi m?”, sonra
da onun yan nda oturdum. O (dayanmadan bu sözl ri) t krar edirdi. M n
narahat oldu umdan özümü saxlaya bilm yib dedim: “Atam-anam s
qurban, ya R sulullah, kimdir onlar?” Dedi: “Mal-dövl ti çox olanlar! Yaln z
bel , bel v bel ed nl r1 istisnad r.” ( l-Buxari, 6638)
3-cü f sil. : : -
Uca Allah n: “Münafiql r
Allaha çox möhk m and içdil r ZÚ Ù Ø × [
ki,..”2 sözü
: -
[ : ].
2137. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üç övlad öl n mü-
lmana – (Allah n) verdiyi söz3 istisna olmaqla – ona C nn m odu to-
xunmaz.” ( l-Buxari, 6656)
4-cü f sil. Unudub and pozan : -

kims haqq nda
: -
[ : ].
1 Y ni mal Allah yolunda x rcl nl r.

3 Burada Pey mb r C nn m odunun üstünd n keçm yi q sd edir. Ba qa bir r vay td deyilir ki,
(bir d ) Pey mb r H fs nin yan nda ik n buyurdu: “ allah a ac alt nda bey t ed nl rd n heç biri
nn m oduna girm kdir!” H fs : “Ola bilm z, ya R sulullah!”– dey t ccüb etdikd , Pey m-
r onu q nad . Onda H fs ona bu ay ni oxudu: çinizd n h r k s oraya varid olacaqd r” Pey m-
r (buna ayd nl q g tirm k üçün) dedi: “Uca Allah buyurur: “Sonra Biz mütt qil ri oddan xilas
ed k, zal mlar is orada diz üst çökmü halda t rk ed yik” (S hih l-Muslim). H disd zikr olunan
ay r “M ry m” sur sinin 71-72-ci ay ridir.
hih l-Buxari 856 Andlar v n zirl r kitab .
2138. bu Hureyra r vay t edir ki, (Pey mb r demi dir): “Allah (v d etmi -
dir ki,) ümm tim (mü yy n) bir l etm yinc v ya bir söz dan may nca,
onlar n q lbin g n v sv v ya q lbind n keç n fikirl gör onlar
zaland rmayacaqd r..” ( l-Buxari, 6664)
5-ci f sil. : -
ta t etm yi n zir etm k
]. : -
[ :
2139. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim Allaha ita t etm yi
zir etmi , qoy Ona ita t etsin. Kim Ona asi olma n zir etmi , Ona asi
olmas n.” ( l-Buxari, 6696)
6-c f sil. : -
Boynunda n zir qald halda
öl n kims haqq nda
-
[ : ].
2140. vay t edilir ki, (bir d ) S d ibn Ubad l- nsari anas n boynunda
zir oldu unu, lakin bunu yerin yetirm n dünyadan köçdüyünü Pey-
mb bildirib f tva ist mi , o da ona anas n zin bu n ziri yerin
yetirm yi buyurmu dur.” ( l-Buxari, 6698)
7-ci f sil. : -
Yerin yetirm imkan
olmayan bir eyi v ya günah i
görm yi n zir etm k
: -
.
[ : ]
2141. vay t edilir ki, ibn Abbas demi dir: “(Bir d ) Pey mb r xütb
ver rk n (günün alt nda) ayaq üst durmu bir n ri gördü v onun (niy
bel etdiyini) soru du. ( shab r) dedil r: “Bu, bu sraildir! O, ayaq üst
duraca na, oturmayaca na, kölg ç kilm yin , dan mayaca na v
oruc tutaca na dair n zir etmi dir.” Pey mb r buyurdu: “Ona de ki, da-
n, kölg ç kilsin, otursun v orucunu açs n!” ( l-Buxari, 6704)
857
-
84 – Andlar (pozma n) k ffar si kitab
1-ci f sil. : -
din saas 1, Pey mb rin
muddu v onun b ti
[ : ]. : -
2142. vay t edilir ki, Saib ibn Yezid demi dir: “Pey mb rin zaman nda
olan saa bu gün i tdiyiniz bir mudd v onun üçd birin b rab r idi.” ( l-
Buxari, 6712)
]. : -
[ :
2143. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m, onlar n
ölçül rin , saalar na v mudlar na b t ver!” ( l-Buxari, 6714)
1 Saa – ölçü vahididir v dörd mudda b rab rdir. Bir mudd is insan n iki ovucuna b rab rdir. Bu da
yeddi yüz qrama b rab rdir. (S rul Müst tab, 1/28)

hih l-Buxari 858 rzl r kitab .
-
85 – F rzl r kitab
1-ci f sil. U a atas ndan v : -
anas ndan qalm miras
]. : -
[ :
2144. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Miras paylar sahib-
rin verin1. Yerd qalan is (ata t fd n) n yax n olan ki iy verilir.” ( l-
Buxari, 6732)
2-ci f sil. : -
lunun q il yana öz
na qalm miras haqq nda
: -
[ : ].
2145. vay t edilir ki, (bir d ) bu Musadan q za, o lun q na v bac ya mi-
rasdan n q r pay dü düyünü soru dular. Dedi: “Miras n yar (öl nin)
na, o biri yar is bac na çat r. Get, ibn M suddan (bu haqda) soru ,
(dü ünür m ki, o da) m nim kimi cavab ver k.” Sonra (bu haqda) ibn
suddan soru dular v bu Musan n dedikl rini ona x r verdil r. bn
sud dedi: “(Bel f tva vers m,) m n (haqq yoldan) azar v do ru yola yö-
lmi rd n olmaram. Bu m m n siz ancaq Pey mb rin hökm
verdiyi kimi hökm ver m: “(Miras n) yar q za, alt da biri d o ulun
na çat r ki, bu da (miras n) üçd ikisin b rab rdir. Yerd qalan is bac -
ya çat r.” Bundan sonra biz bu Musan n yan na g lib ibn M sudun dedi-
yini ona x r verdik. Onda bu Musa dedi: “N q r ki, sizin aran zda
bel böyük alim var, m sual verm yin.” ( l-Buxari, 6736)
3-cü f sil. : -
Bir qövmün azad etdiyi köl ,
habel bac lu onlardand r
[ : ]. : -
1 Bax: “ n-Nisa” sur si, 11, 12 v 176.

859
2146. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Azad edilmi kö-
onu azad etmi q bil aid edilir.” ( l-Buxari, 6761)
[ : ]. : -
2147. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Eyni tayfaya m nsub olan
kims rin bac o lu onlardand r v ya onlara aid edilir.” ( l-Buxari, 6762)
4-cü f sil. Atas ndan qeyrisinin : -

lu oldu unu iddia ed n
kims haqq nda
. : : -
[ : ]. :
2148. vay t edilir ki, S d demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e it-
mi m: “H r kim atas n kim oldu unu bil -bil qeyrisinin o lu oldu unu
iddia ed rs , C nn t ona haram edil r.”
(H disi dan an ravi demi dir): “M n bu h disi bu B kr dan m
o (m bel ) dedi: “Bu h disi m n Pey mb rd n öz qulaqlar mla
itmi m v onu q lbim h kk etmi m.” ( l-Buxari, 6767)
[ : ]. : -
2149. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Atalar zdan imti-
na etm yin! Kim atas ndan imtina ets , nankor olar.” ( l-Buxari, 6768)
hih l-Buxari 860 ri c zalar kitab .
-
86 – ri c zalar kitab
1-ci f sil. : -
(Günahkar ) xurma çubu u v
nd ll vurmaq
: : -
. : :
[ : ]
2150. bu Hureyra r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb rin yan na rab içmi
bir adam g tirdil r v Pey mb r : “Vurun onu!”– dey buyurdu. Aram z-
dan kimisi li il , kimisi s nd li il , kimisi d paltar il (onu) vurma a ba -
lad . Adam ç b getdikd b zil ri ona: “Allah s ni rüsvay el sin!”– dedil r.
Onda Pey mb r dedi: “Bel dem yin v bu adam n leyhin eytana yar-
m etm yin!” ( l-Buxari, 6777)
: -
[ : ].
2151. vay t edilir ki, li ibn bu Talib demi dir: “M n c zaland rd m adam-
lardan kims nin (veril n c zaya tab g tirm yib) ölm sin üzülm zdim. Yal-
z rab iç n kims n ba qa. Bel si öldüyü t qdird m n onun ail sin
qanbahas ver rdim. Bu ona gör idi ki, Pey mb r ( rab iç n kims
vurulan qamç lar n say na) h dd qoymam .” ( l-Buxari, 6778)
[ : ].
2152. vay t edilir ki, Öm r ibn X ttab demi dir: “Pey mb rin dövründ
Uzunqulaq l bi il tan nm Abdullah adl birisi var idi. Bu adam (arabir)
Pey mb ri güldür rdi. Pey mb r ona rab içdiyin gör allaq vurma-
mr etmi di. (Yen ) bir gün onu ( rab içdiyin gör ) Pey mb rin yan -
na g tirdil r v Pey mb rin mri il ona allaq vurdular. Bu vaxt camaat n
aras ndan bir n r: “Allah m, ona l t et! Onu n tez-tez bura g tirirl r!”–
dedi. (Bunu e id nd ) Pey mb r buyurdu: “Ona l t oxumay n! Valla-
hi, m n y qin bilir m ki, o, Allah v Onun r sulunu sevir.” ( l-Buxari, 6780)
861
2-ci f sil. O runun l tl nm si : -
. : -
[ : ]
2153. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yumurta o urlad -
na gör li k sil n, h mçinin ip o urlad na gör li k sil n o ruya Allah n
ti olsun!” ( l-Buxari, 6783)
3-cü f sil. : -
miqdarda (mal n
urlanmas na gör ) l k silir?
[ : ]. : -
2154. Ai r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(O runun) li ancaq o hal-
da k silir ki, (o urlanm mal n d ri) dinar n dördd birin v bundan ar-
na b rab r olsun.” ( l-Buxari, 6789)
]. -
[ :
2155. Ai r vay t edir ki, Pey mb rin dövründ o runun li ancaq o hal-
da k sil rdi ki, (o urlad eyin qiym ti) qalxan n qiym tin b rab r ol-
sun.” ( l-Buxari, 6792)
[ : ]. : -
2156. vay t edilir ki, ibn Öm r demi dir: “(Bir d ) Pey mb r üç dirh m
rind bir qalxan o urlam o runun lini k sdirdi.” ( l-Buxari, 6796)
hih l-Buxari 862 slama qar ) vuru an
kafirl r v mürt dl r kitab .
-
87 – slama qar ) vuru an kafirl r v mürt dl r1 kitab
1-ci f sil. (Adam ) t nbeh etm k : -
t rbiy ndirm k m qs dil
q r (c zaland rmaq olar)?
: -
[ : ].
2157. vay t edilir ki, bu Burd l- nsari demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m: “Allah n qoydu u qada alar pozan kims on qamç -
dan art q qamç vurmay n. Yaln z (say t yin edilmi ) qada a2 istisnad r.”
l-Buxari, 6848)
2-ci f sil. Köl ni ittiham etm k : -
: : -
[ : ].
2158. vay t edilir ki, bu Hureyra demi dir: “M n bul Qas n bel de-
diyini e itmi m: “Kim zinadan uzaq olan bir köl sini (zinada) ittiham ed r-
, Qiyam t günü onun özün allaq vurular. Yaln z sözünd h qiq t olan
kims rd n ba qa.” ( l-Buxari, 6858)
1 Dinind n dönmü müs lman.

2 Say t yin edilmi qada aya bu ay ni misal ç km k olar: “Zinakar qad n v zinakar ki inin h r
birin yüz çubuq vurun...” n-Nur” sur si, 2; H mçinin 1023-cü v 1188-ci h disl d bax.
863
-
88 – Qanbahas kitab
1-ci f sil. : : -
Uca Allah n: “H r k s q sd n
bir mömini öldür rs , onun f e dc [
zas iç risind di qalaca
nn m olar”1 sözü Zh g
. : -
[ : ]
2159. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Mömin adam haram
buyurulmu (cana q sd edib) qan tökm k öz dinind firavanl q için-
olar2”. ( l-Buxari, 6862)
: -
[ : ].
2160. bn Abbas r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r Miqdada dedi: “Mö-
min adam kafirl r aras nda ya ad zaman iman gizl dib (fürs t tapan
kimi iman ) a kara ç xararsa, s n d (buna r n) onu öldürs n, (günah
qazanarsan). S n özün d vv ll r M kk ya ayark n iman bel giz-
dirdin.” ( l-Buxari, 6866)
2-ci f sil. : : -
Uca Allah n: “Kim d onu
ölümd n xilas ed rs , sanki : 98 7 6[
bütün insanlar xilas etmi he-
sab olunar”3 sözü Z <;
[ : ]. -
2161. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Biz qar
silah qald ran adam bizd n deyildir.” ( l-Buxari, 6874)

2 Heç vaxt s nt ya dü z.
hih l-Buxari 864 Qanbahas kitab .
3-cü f sil. : : -
Uca Allah n: “...cana can, göz
göz, buruna burun, qula a qu- ¦ ¥ ¤£ ¢[
laq, di di , vurulmu yaralara
da yaralarla qisas al nmal r”1
«ª© ¨ §
sözü Z°¯ ® ¬
: -
[ : ].
2162. Abdullah (ibn M sud) r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allahdan
ba qa (ibad layiq) bud olmad na v m nim Allah n elçisi olma ma
had t g tir n müs lman n qan (ax tmaq) halal deyildir. Yaln z üç hal is-
tisnad r: cana can (qisas al nmal ), zinakar evli (ki i v ya qad n da qalaq
edilm li) v dinind n dönüb camaatdan uzaqla an (mürt d edam olunmal -
r).” ( l-Buxari, 6878)
4-cü f sil. Haqs z olaraq : -

ba qas n can na q sd etm k
ist n kims haqq nda
: -
[ : ].
2163. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah n n nifr t etdi-
yi (insanlar) üçdür: haram say lan bölg 2 dind n dön n k s, müs lman
oldu u halda cahiliyy ad t- rin can atan kims v haqs z yer biri-
sinin can na q sd edib onun qan ax dan kims .” ( l-Buxari, 6882)
5-ci f sil. R hb rlikd n x rsiz : -

olaraq öz haqq götür n v ya
qisas alan kims haqq nda
: : -
[ : ].
yini e itmi m: “ r bir adam s nin iznin olmadan s nin evin boylansa,
n d da at b onun gözünü ç xartsan, (buna gör ) s günah yaz lmaz”.
l-Buxari, 6888)

2 M kk v M din rl rind ki toxunulmaz razi.
865
6-c f sil. : -
(X sar t yetirilmi ) barmaqlar n
qanbahas
[ : ]. : -
2165. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Bu v bu eyni (hü-
quqa malikdir).” Bunu dey nd o, çeç v ba barma q sd edirdi. ( l-Bu-
xari, 6895)
hih l-Buxari 866 Mürt dl rin v inadkar kafirl rin tövb et-
ça lmas v onlarla vuru maq kitab .
-
89 – Mürt dl rin v inadkar kafirl rin tövb etm
ça lmas v onlarla vuru maq kitab
1-ci f sil. Allaha rik qo an : -
kims nin günah
: -
[ : ].
2166. vay t edilir ki, Abdullah ibn M sud demi dir: “(Bir d ) bir n r (Pey-
mb ) dedi: “Ya R sulullah, biz cahiliyy dövründ etdiyimiz ll
gör c zaland laca qm ?” Pey mb r buyurdu: “Müs lman olduqdan
sonra yax i r gör n h r k s cahiliyy t dövründ etdiyi ll gör q -
nanmaz. Müs lman oldu u halda günah i rd n l ç km n kims g l-
dikd is , o, h m keçmi , h m d g k günahlar na gör c zaland lar.”
l-Buxari, 6921)
867
-
90 – Yuxu yozmaq kitab
1-ci f sil. : -
lisaleh insanlar n yuxular
-
[ : ].
2167. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ lisaleh ada-
n gördüyü göz l yuxu pey mb rliyin q rx alt qismind n biridir.” ( l-Bu-
xari, 6983)
2-ci f sil. : -
(Göz l) yuxu Allahdand r
: -
[ : ].
dediyini e itmi m: “Sizd n biriniz xo ag n bir yuxu görs , (bilsin ki,) bu
ancaq Allahdand r. Bel oldu u t qdird Allah h md-s na il t qdis etsin
onu (ist diyi) adamlara dan n. V r ba qa bir xo ag lm z yuxu gö-
rs , (bilsin ki,) bu ancaq eytan t find ndir. Bel oldu u halda h min yu-
xunun rind n (Allaha) s ns n v onu heç k dan mas n. (Bel ets ,) o
yuxu ona z r ver bilm z.” ( l-Buxari, 6985)
3-cü f sil. : -
Müjd r
: -
[ : ].
yini e itmi m: “Pey mb rlikd n yaln z müjd r qalm r.” ( shab r):
“Müjd r n dir?”– dey soru dular. Pey mb r : “Göz l yuxudur!”– dey
cavab verdi.” ( l-Buxari, 6990)
4-cü f sil. : -
Pey mb ri yuxuda gör n
kims haqq nda
: : -
[ : ].
hih l-Buxari 868 Yuxu yozmaq kitab .
yini e itmi m: “M ni yuxusunda gör n kims ay q vaxt da gör kdir1,
çünki eytan m nim qiyaf gir bilm z.” ( l-Buxari, 6993)
]. : -
[ :
2171. bu S id l-Xudri r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin bel dediyini e it-
mi dir: “M ni yuxusunda gör n kims h qiq ti görmü olar. Çünki eytan
nim sur timd görün bilm z.” ( l-Buxari, 6997)
5-ci f sil. : -
Gündüz vaxt yuxu görm k
: -
[ : ].
2172. vay t edilir ki, s ibn Malik demi dir: “Pey mb r vaxta Um-
mu H ram bint Milhan n yan na ged rdi. Ummu H ram Ubad ibn Samitin
yat yolda idi. Yen bir gün Pey mb r onun yan na g ldi. Qad n ona
yem k verdi v onun saçlar t mizl ba lad . Sonra Pey mb r
(uzan b) yatd . (Az keçm n Pey mb r ) yuxudan oyan b gülm ba -
lad . Ummu H ram soru du: “Niy gülürs n, ya R sulullah?” Pey mb r
dedi: “Yuxuda m ümm timd n bir d st mücahidin bu d nizin ortas nda
taxtlar üz rind oturmu hökmdarlar kimi (v ya taxtlar üz rind olan hökm-
darlara b nz r) Allah yolunda d niz döyü ün ç xd göst rildi.” Ummu
ram: “Ya R sulullah, Allaha dua et, m onlar n aras nda olma n sib
etsin”– dedi, Pey mb r d onun üçün dua etdi. Sonra Pey mb r uza-
b yatd v (çox keçm n) yuxudan oyan b (yen ) gülm ba lad .”
(Ummu H ram dedi): “M n soru dum: “Niy gülürs n, ya R sulullah?”
Pey mb r : “Yuxuda m ümm timd n bir d st adam n Allah yolunda
döyü ç xd göst rildi...”– dey vv lki sözl ri ona t krar etdi. M n de-
dim: “Ya R sulullah, Allaha dua et, m onlar n aras nda olma n sib et-
sin.” Pey mb r dedi: “S n vv lkil rin 2 aras nda olacaqsan.”
1 Y ni sanki ay q ik n Pey mb ri görmü dür.

869
Müaviy ibn bu Süfyan n xilaf ti dövründ Ummu H ram d niz döyü-

ünd i tirak etmi v sahil ç xd qda at ndan yer y b ölmü dür.” ( l-
Buxari, 7002)
6-c f sil. Yuxuda z ncirl ndiyini : -

gör n (kims )
: -
[ : ].
2173. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Qiyam t yax nla -
zaman möminin yuxular dem k olar ki, h mi do ru ç xacaq. (Çünki)
möminin yuxusu pey mb rliyin q rx alt qismind n biridir. Pey mb rliy
aid olan bir ey is yalan ola bilm z.” ( l-Buxari, 7017)
7-ci f sil. Bir kims nin yuxuda : -

bir eyi bir nahiy n götürüb
ba qa bir yer yerl dirm si
-
[ : ].
2174. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, (bir d ) Pey mb r dedi: “Yuxu-
da m saçlar da q bir z nci qad n M din n yola dü üb M hya
(y ni Cuhf ) dayand göst rildi. M n bu yuxunu M din yay lm v -
ba x st liyinin o yerl getm sin yozdun.” ( l-Buxari, 7038)
8-ci f sil. Görm diyi bir yuxunu : -

gördüyünü iddia ed n kims
haqq nda
: -
[ : ].
2175. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim özünd n bir
yuxu uydursa, (Qiyam t günü) ona iki arpa d sini bir-birin cala rmaq
buyurular, ancaq o, bu d ri heç vaxt cala ra bilm z. Kim aralar nda
olan söhb ti heç k bildirm k ist n v ya bunu öyr nm k ist n
kims n qaçan adamlar n söhb tin qulaq assa, Qiyam t günü onun qulaq-
lar na ridilmi qur un tökül r. Kim (canl ya aid) bir kil ç ks , zaba
düçar olar, özün d h min kl ruh verm k buyurular, lakin o bu kl
ruh ver bilm z.” ( l-Buxari, 7042)
hih l-Buxari 870 Yuxu yozmaq kitab .
[ : ]. : -
2176. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Yalanlar n n böyü-
yü bir adam n yuxuda görm diyi bir eyi gözl ri il gördüyünü iddia etm -
sidir.” ( l-Buxari, 7043)
9-cu f sil. Yuxunu ham dan : -

vv l yozan kims nin yuxunu
düzgün yozmad hesab ed n
kims haqq nda
[ : ].
2177. bn Abbas r vay t edir ki, (bir d ) bir n r Pey mb rin yan na g -
lib dedi: “M n bu gec yuxuda bir bulud gördüm. Ondan (yer ) ya v bal
dam rd . Habel insanlar n bunu ovuclar na y da gördüm. Kimisi
çox, kimisi d az y . Bird n yerd n göy bir ip ç kdil r v m n s nin
bu ipd n tutub yuxar qalxd gördüm. Sonra ba qa bir adam bu ipd n
tutub yuxar qalxd . Onun ard ndan ba qa birisi bu ipd n tutub yuxar qalx-
. Daha sonra bir n r bu ipd n tutub qalxmaq ist di, lakin ip q ld . Am-
ma sonra yen birl di.” Bu vaxt bu B kr dedi: “Ya R sulullah, atam-anam
qurban, izn vers n, m n onu yozaram.” Pey mb r : “Yoz!”- dey bu-
yurdu. bu B kr dedi: “Bulud slam dinidir. Ondan damla-damla axan ya
bal is Qurand r. (Bu) onun ir sidir dam r. Qurandan kimi çox, kimi d
az faydalanacaqd r. Göyd n yer ç kilmi ip is s nin üz rind oldu un
haqd r. S n bu ipd n tutursan, Allah da s ni yüks ldir. S nd n sonra ba qa
bir adam bu ipd n tutacaq v onun say sind yüks k. Onun ard nca
ba qa birisi bu ipd n tutacaq v o da onun say sind yüks k. Sonra ba -
qa birisi bu ipd n tutacaq, lakin ip q lacaq. Daha sonra ip birl kv h -
min adam da onun say sind yüks kdir. Atam-anam s qurban ya R -
sulullah, de görüm, m n düz yozdum, yoxsa x taya yol verdim?” Pey m-
r dedi: “B zisini düz yozdun, b zisini yox.” bu B kr dedi: “Vallahi, ya
sulullah, hans nda x ta etdiyimi m dem lis n.” Pey mb r : “And
verm !”– dey buyurdu.” ( l-Buxari, 7046)
871
-
91 – Fitn r kitab
1-ci f sil. : -
Pey mb rin : “M nd n sonra
xo unuza g lm k bir çox
eyl r gör ksiniz” sözü
: -
[ : ].
2178. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim öz r hb rinin
xo ag lm z bir h tini görs , qoy (buna) s bir etsin. Çünki kim mirin
ita tind n birc qar k nara ç b (öl rs ), cahilliy t dövründ oldu u kimi
ölmü olar.” ( l-Buxari, 7053)
: -
[ : ].
2179. bn Abbas r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Kim öz r hb rinin
xo ag lm z bir h tini görs , qoy buna s bir etsin. Çünki kim (müs l-
man) camaat ndan birc qar k nara ç b öl rs , cahilliy t dövründ oldu-
u kimi ölmü olar.” ( l-Buxari, 7054)
: -
[ : ].
2180. vay t edilir ki, Ubad ibn Samit demi dir: “(Bir d ) Pey mb r bizi
öz yan na ça rd v biz ona bey t etdik. Xo günümüzd v s nt anlar -
zda, dü düyümüz ç tin v asan hallarda, habel haqq öd r
bel , ( mirl ri) dinl yib ita t ed yimiz dair ona bey t etdik. Habel , mi-
qar ç xmayaca za söz verdik. Yaln z mirin aç q-a kar küfr etm si v
buna dair Allah t find n d lil-sübutun olmas istisnad r.” ( l-Buxari, 7056)
2-ci f sil. : -
Fitn rin meydana ç xmas
]. : : -
[ :
2181. vay t edilir ki, ibn M sud demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini
itmi m: “ nsanlar n n pisi Qiyam tin qopdu u gün h yatda olub (bunun
ahidi olan) kims rdir.” ( l-Buxari, 7067)
hih l-Buxari 872 Fitn r kitab .
3-cü f sil. : -
El bir zaman g lm k ki,
onun ard ndan g n ondan
daha ac nacaql olmas n
: : -
[ : ].
2182. vay t edilir ki, Zubeyr ibn Adiy demi dir: “(Bir d ) s ibn Malikin
yan na g lib ona H ccac n biz verdiyi ziyy tl rd n ikay t etdik. ( s)
dedi: “S bir edin! Çünki siz R bbiniz qovu anad k ya ayaca z h r son-
rak gün vv lkind n daha ac nacaql olacaq. M n bunu sizin Pey mb ri-
nizd n e itmi m.” ( l-Buxari, 7068)
4-cü f sil. : -
Pey mb rin : “Biz qar
silah qald ran adam bizd n
deyildir” sözü
: -
[ : ].
2183. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n heç biriniz
(din) qarda n üstün silah qald rmas n. Çünki o, (n ba ver yini) bil
bilm z, ola bilsin ki, eytan onun li il qarda öldürsün, bununla (bu qa-
til) C nn md ki çuxura dü sün.” ( l-Buxari, 7072)
5-ci f sil. : -
Fitn ba qald rd zaman
oturan adam ayaq üst duran
adamdan daha xeyirli olacaq
: -
.
[ : ]
2184. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “(Vaxt g k) fit-
r ba qald racaq. O zaman oturan adam ayaq üst duran adamdan, du-
ran adam yeriy n adamdan v yeriy n adam (fitn ) meyil ed n adamdan
daha xeyirli olacaq. Kim fitn t f boylanarsa, o, onu özün c lb ed r.
Odur ki, h r kim ondan can qurtarmaq üçün bir daldalanacaq v ya bir s -
nacaq tapsa, ora s ns n.” ( l-Buxari, 7082)
873
6-c f sil. : -
Fitn ba qald rd zaman
vil rin yan nda qalmaq
-
[ : ].
2185. vay t edilir ki, S ibn kva H ccac n yan na g ldikd H ccac ona
demi dir: “Ey ibn kva, dey n, dinind n dönmüs n, b vil rin yan nda
ya ay rsan.” S dedi: “Xeyr (dinimd n dönm mi m), lakin Pey m-
r m çöld ya ama a izn vermi dir.” ( l-Buxari, 7187)
7-ci f sil. : -
Allah n (h r hans ) bir xalqa
zab gönd rm si
: -
[ : ].
2186. bn Öm r r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah bir xalqa zab
gönd nd bu zab onlar n aras nda olan kims ri d bürüyür, sonra is
min adamlar ll rin gör h r olunurlar.” ( l-Buxari, 7108)
8-ci f sil. : -
Bir toplumun yan nda bir söz
dan an, onlar n yan ndan
xandan sonra ba qa söz
dan an kims haqq nda
]. : -
[ :
2187. vay t edilir ki, Huzeyf demi dir: “Münafiqlik Pey mb rin zaman n-
da olmu dur. Bu gün is münafiqlik imandan sonra küfrdür.” ( l-Buxari, 7114)
9-cu f sil. At in ç xmas : -

: -
[ : ].
2188. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Hicaz torpa ndan
od ç b Busradak 1 d rin boyunlar i qland rmay nca, Qiyam t qop-
mayacaq.” ( l-Buxari, 7118)
1 Busra: Suriyan n c nubunda olan rdir. Bu, Qiyam tin kiçik lam tl rind n biridir. Bu hadis
art q hicri-q ri tarixl 654-cü ild ba vermi dir.
hih l-Buxari 874 Fitn r kitab .
: -
[ : ].
2189. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Tezlikl Furat çay -
n (suyu ç kil k v ) q ldan olan x zin üz ç xacaqd r. Kim o zaman ya-
ayacaqsa, ondan heç bir ey götürm sin.” ( l-Buxari, 7119)
10-cu f sil -
-
>= < ; : 9 87 6 5 [
Z CB A @ ?
[ : ].
2190. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Amal eyni olan iki
böyük ordu bir-biril vuru may nca qiyam t qopmayacaq. Onlar n aras nda
böyük bir döyü olacaqd r. N hay t, otuza yax n yalanç d ccal meydana ç -
xacaq v onlardan h r biri Allah n r sulu oldu unu iddia ed kdir. Habel ,
elm aradan qald lmay nca1, z lz r çoxalmay nca, zaman yax nla ma-
nca2, fitn r ba qald rmay nca, h rc – y ni q tl hadis ri artmay nca, li-
nizd olan var-dövl t artmay nca (qiyam t qopmayacaq). o yer g lib ça-
tacaq ki, mal sahibi z kat verm adam axtaracaq, h tta onu bir kims
klif etdikd h min adam: “M nim z kata ehtiyac m yoxdur”– dey kdir.
mçinin, insanlar hündür binalar tikm kd bir-biril ri il yar may nca,
adam birisinin q brinin yan ndan keçdikd : “Ka m n onun yerind olayd m”
dem yinc , gün batd yerd n do may nca3 (qiyam t qopmayacaq).
Gün (m ribd n) do du u zaman insanlar onu gör k, y ni ham (bu
qiq ) inanacaq, (lakin art q i i n keçmi olacaq). H min vaxt: “.... v-
lc iman g tirm mi v ya iman nda bir xeyir qazanmam kims iman
tirm si fayda verm kdir”4. Qiyam t qopaca zaman parçalar
qar lar na s rmi iki ki i n al -veri rini tamamlama a, n d o parçan
büküb y rma a imkan tapmayacaqlar. Qiyam t qopaca zaman d -
sinin südünü sa b aparan adam o südd n içm fürs t tapmayacaq. Qiya-
t qopaca zaman hovuzunu suvayan adama ondan su içm k n sib olma-
yacaq. Qiyam t qopaca zaman loxmas a na aparan adam onu yem
macal tapmayacaq.” ( l-Buxari, 7121)
1 Y ni aliml r ölüb getm yinc .

2 Y ni vaxt n b ti azalmay nca.
4 “ l- nam” sur si, 158.
875
-
92 – Hökml r kitab
1-ci f sil. : -
(Allaha) asi olma mr etm -
yinc , ixtiyar sahibinin mr-
rini) e idib ona ita t etm k
: -
[ : ].
2191. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Üz rinizd hökm-
ranl q ed n k s ba ki mi 1 b nz r h i olsa bel , ( mrl rini) e idib ona
ita t edin.” ( l-Buxari, 7142)
2-ci f sil. : -
zif can atma n
nilm si
: -
[ : ].
2192. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “H qiq n, siz v -
zif can atacaqs z. Halbuki v zif Qiyam t günü pe manç q g tir k.
O, n göz l süd ver ndir v n pis südd n k ndir.2” ( l-Buxari, 7148)
3-cü f sil. Özün r iyy t : -

tap ld qda onlar n qeydin
qalmayan kims haqq nda
: : -
[ : ].
2193. vay t edilir ki, qil ibn Y sar demi dir: “M n Pey mb rin bel de-
diyini e itmi m: “Allah Öz qullar ndan birin r iyy tin qeydin qalma
val ed r v o da onlar n haqq öd zs , C nn tin iyini bel duymaz.”
l-Buxari, 7150)
Qara yaxud da q vr m-q vr m oldu undan Pey mb r onu ki mi b nz tmi dir.

1
2 Burada Pey mb r v zif oturan adam süd r körp b nz dir. Bel ki, v zif bu dünyada
insana ist diyi l zz tl ri alma a imkan verir, ölüb getdikd is bu l zz tl son qoyulur v r tutdu u
zif ni haqq il yerin yetirm mi , buna gör pe manç q ç kir.
hih l-Buxari 876 Hökml r kitab .
: -
[ : ].
2194. qil ibn Y sar r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Müs lman xalq -
na ba q etmi bir kims xalq aldatm oldu u halda öl rs , Allah ona
nn ti haram buyurar.” ( l-Buxari, 7151)
4-cü f sil. nsanlara) s nt : -

ver n kims ni, Allah s nt ya
salar
: : : -
: :
[ : ].
2195. vay t edilir ki, Cund b demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e it-
mi m: “Kim (etdiyi li insanlara) e itdirm k m qs dil ed rs , Allah onu
itdir r. Kim (insanlara) s nt ver rs , Qiyam t günü Allah ona s nt ve-
r.” ( shab r): “Biz n sih t et!”– dedil r. Pey mb r buyurdu: “ nsan n
ilk çürüy n b n üzvü qarn r. (Bel is ) kim ancaq halal yolla dolana bi-
lirs , qoy buna l etsin, habel kim bir ovuc qan tökm kl özünü C nn t-
n uzaqla rma n qar ala bilirs , qoy bunu etsin.” ( l-Buxari, 7152)
5-ci f sil. : -
Qazi q bli oldu u halda
hökm v ya fitva ver bil rmi?
[ : ]. : : -
2196. vay t edilir ki, bu B kr demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini
itmi m: “Hakim q bli oldu u halda iki n rin aras nda hökm verm -
sin!” ( l-Buxari, 7158)
6-c f sil. : -
xtiyar sahibinin öz m murla-
na m ktub gönd rm si
-
:
877
[ : ].
2197. hl ibn bu H sm r vay t edir ki, (bir d ) Abdullah ibn S hl v Mu-
heyyis (ibn Zeyd) q tl q v acl q üzünd n (xurma almaq üçün) Xeyb yol-
land lar. Bir q r sonra Müheyyis Abdullah n q tl yetirildiyi v quyu-
ya (yaxud su çuxuruna) at ld x r verildi. Muheyyis y hudil rin yan na
lib dedi: “Vallahi, onu siz öldürmüsünüz!” Onlar dedil r: “Vallahi ki, onu
biz öldürm mi ik.” Sonra Muheyyis öz h mq bil rinin yan na g lib ba -
na g nl ri onlara dan . Bundan sonra Xeyb rd olmu Muheyyis, ondan
ya ca böyük qarda Huveyyis v Abdur-R hman ibn S hl (hadis bar )
r verm k üçün (Pey mb rin yan na g ldil r). (Ya ca ham dan balaca
olan Abdur-R hman dan maq ist dikd ) Pey mb r : “Böyüyünüz (dan -
n), böyüyünüz!”– dey buyurdu. Sonra vv lc Huveyyis , onun ard nca
da Muheyyis dan ma a ba lad . Pey mb r (onlar dinl dikd n sonra)
dedi: “Onlar ya qarda (öldürdükl rin ) gör qanbahas öd k, ya
da biz h rb elan ed kl r.” ( l-Buxari, 7162)
7-ci f sil. R iyy t mir nec : -

bey t etm lidir?
: -
[ : ].
2198. vay t edilir ki, Ubad ibn Samit demi dir: “Biz, xo günd v s nt an-
lar nda ( mirl ri) dinl yib ita t ed yimiz , habel mir qar ç xmayaca-
za, harada olmu olsaq heç k sin t sind n qorxmadan Allah yolunda
haqq t bli ed yimiz (v ya haqq dey yimiz ) dair Pey mb be-
t etdik.” ( l-Buxari, 7200)
: : -
[ : ].
2199. vay t edilir ki, Abdullah ibn Öm r demi dir: “Biz Pey mb onun
mrini e idib ita t ed yimiz dair bey t etdikd o biz dey rdi: “Gücünüz
yetdiyi q r( l edin)!” ( l-Buxari, 7202)
8-ci f sil. X lif t yin etm k : -
: : -
[ : ].
hih l-Buxari 878 Hökml r kitab .
2200. Abdullah ibn Öm r r vay t edir ki, Öm r can üst olark n (ona): “X lif
yin etm ks nmi?”– dey sual verdil r. Dedi: “ r x lif t yin ets m,
(bilin ki,) m nd n daha xeyirlisi – bu B kr (özünd n sonra m ni) x lif t -
yin etmi dir. Yox, r bunu etm m, (bilin ki,) m nd n daha xeyirlisi –
Allah n elçisi bunu etm mi dir. ( l-Buxari, 7218)
9-cu f sil -
: : -
[ - : ].
2201. vay t edilir ki, Cabir ibn S mura demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m: “(M nd n sonra) on iki mir olacaq...” Sonra o el bir
söz dedi ki, m n onu e id bilm dim. Atam is demi dir: “Onlar n ham
Qurey n olacaq.” ( l-Buxari, 7222-7223)
879
-
93 – Arzu kitab
1-ci f sil. : -
yi arzulamaq b nilmir?
[ : ]. : -
2202. vay t edilir ki, s demi dir: “ r m n Pey mb rin : “Özünüz
ölüm dil yin!”– dediyini e itm ydim, (özüm ölüm) dil rdim.” ( l-
Buxari, 7233)
: -
[ : ].
2203. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Sizd n heç k s
özün ölüm dil sin. ( r o, h yatda qalarsa,) lisaleh adamd rsa,
yax i r görüb savab art rar, yox günahkar adamd rsa, ola bil r ki, töv-
etsin.” ( l-Buxari, 7235)
hih l-Buxari 880 Kitab v sünn n möhk m yap maq kitab .
94 – Kitab v sünn n möhk m yap maq kitab

1-ci f sil. : -
Pey mb rin sünn rin
riay t etm k
-
[ : ].
2204. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Ümm timd n h r
s C nn daxil olacaq. Yaln z (bundan) imtina ed n kims rd n ba qa.”
shab r t ccübl ) soru dular: “Ya R sulullah, kim imtina ed k?!” Pey-
mb r buyurdu: “M ita t ed n kims C nn gir r, m asi olan
kims is imtina etmi olar.” ( l-Buxari, 7280)
: -
[ : ].
2205. vay t edilir ki, Cabir ibn Abdullah demi dir: “Pey mb r yatm
ik n m kl r onun yan na g ldil r. Onlardan b zisi: “O yat b”– dedi, b zisi
is : “(Onun) gözl ri yatsa da, q lbi oyaqd r”– dedi. Sonra onlar dedil r: “Bu
dostunuz bar (yax ) bir misal ç km k olar, g tirin o misal .” B zil ri: “O
yat b”– dedil r, b zil ri d : “(Onun) gözl ri yatsa da, q lbi oyaqd r”– dedi-
r. Sonra (m kl r) dedil r: “Onun hal bir ev tikib içind ziyaf t ver n v
insanlar yem d t ed n kims nin hal na b nz yir. Kim d tçinin d -
tini q bul ets , ev daxil olub yem kd n yey r. Kim d tçinin d tini
bul etm zs , n ev gir r, n d yem kd n yey bil r.” (M kl r) dedil r:
“Bu misal ona yozun ki, onu ba a dü sün.” B zil ri: “O yat b”– dedil r, b -
zil ri d : “(Onun) gözl ri yatsa da, q lbi oyaqd r”– dedil r. Sonra (m kl r
bunu) bel izah etdil r: “O ev – C nn tdir, d tçi is Muh mm ddir .
Kim Muh mm ita t ets , Allaha ita t etmi olar, kim Muh mm
asi olarsa, Allaha asi olmu olar. Muh mm d insanlar bir-birind n ay r-
r1”. ( l-Buxari, 7281)
1 Y ni möminl ri kafirl rd n ay rm r.
881
2-ci f sil. Çox sual verm yin, : -

habel laz ms z i ba
qo ma n b nilm si
: -
[ : ].
2206. s ibn Malik r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “ nsanlar bir-biri-
rin o q r sual ver kl r ki, ax rda dey kl r: “Bax n, Allah h r eyi
yaratm r. B s Allah kim yaratm r?” ( l-Buxari, 7296)
3-cü f sil. Fikir yürütm yin pis- : -

nm si v qiyas1 yolu il mü-
hakim yürütm k haqq nda
deyil nl r
: : -
.
[ : ]
2207. vay t edilir ki, Abdullah ibn Amr demi dir: “M n Pey mb rin bel
dediyini e itmi m. Allah elmi siz b etdikd n sonra onu (q lbl rinizd n)
silib götürm z. Lakin bunu etm k ist dikd insanlar aras ndak aliml ri onla-
n elmi il b rab r aradan götür r, ax ra is cahil adamlar qalar. (Camaat on-
lardan) fitva soru ar v onlar öz fikirl rini yürüd k fitva ver rl r, bel likl
m özl ri z lal dü r, h m d (camaat ) z lal salarlar.” ( l-Buxari, 7307)
4-cü f sil. Pey mb rin : “Siz : -

özünüzd n vv lkil rin yolunu
tutub ged ksiniz” sözü
: -
[ : ].
2208. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M nim ümm tim
özl rind n vv lki ümm tl rin yolunu tutub qar -qar , 2 getm -
yinc , Qiyam t qopmayacaq.” ( shab r) soru dular: “Ya R sulullah, fars-

lar v rumlular kimi (mill tl ri q sd edirs n)?” Dedi: “Onlardan ba qa kim
ola bil r?!” ( l-Buxari, 7319)
1 Bir eyi ba qa bir ey b nz k v ya onunla müqayis ed k hökm verm .

hih l-Buxari 882 Kitab v sünn n möhk m yap maq kitab .
5-ci f sil. : -
(Zina etmi ) evli (ki i v
qad n) da qalaq edilm si
]. : -
[ :
2209. vay t edilir ki, Öm r demi dir: “H qiq n, Allah Muh mm di haqq
(din) il gönd rmi v ona Kitab nazil etmi dir. Nazil etdiyi (Kitabda) da qa-
laq ay si var idi.” ( l-Buxari, 7323)
6-c f sil. Hakimin ictihad edib : -

düz, yaxud s hv mühakim
yürütdüyü t qdird savab
qazanmas
: -
[ : ].
2210. Amr ibn As r vay t etmi dir ki, o, Pey mb rin bel dediyini e itmi -
dir: “ r hakim hökm verdiyi zaman ictihad ets , sonra da verdiyi hökm
düz ç xsa, iki savab qazanar. r hökm verdiyi zaman ictihad ets , sonra
da verdiyi hökm s hv olsa, bir savab qazanar.” ( l-Buxari, 7352)
7-ci f sil. Ba qa birisinin deyil, : -

hz Pey mb rin t rk etdiyi
bir eyi d lil olaraq götür n
kims
: -
[ : ].
2211. vay t edilir ki, Muh mm d ibn Munk dir demi dir: “M n Cabir ibn Ab-
dullah n ibn Saidin d ccal oldu una and içdiyini e idib dedim: “S n
Allaha and içirs n?!” Dedi: “M n Öm rin Pey mb rin yan nda (ibn Saidin
ccal) oldu una dair and içdiyini e itdim. Pey mb r ona etiraz etm di.”
l-Buxari, 7355)
883
-
95 – Tövhid kitab
1-ci f sil. : -
Pey mb rin öz ümm tini
Allah n t kliyini q bul etm
ça rmas
[ : ].
2212. Pey mb rin zövc si Ai r vay t etmi dir ki, (bir d ) Pey mb r
bir n ri qo una ba t yin edib (döyü ) gönd rdi. H min adam dostlar -
na q ld rd namaz h r d : “De: “O Allah T kdir!” (sur si)1 il bitir rdi.
shab r geri döndükd bu haqda Pey mb x r verdil r. Pey m-
r dedi: “N üçün bel etdiyini ondan soru un.” Onlar bunun s bini
ondan soru duqda o dedi: “Çünki bu sur r-R hman v sf edir. M n d
onu oxuma çox sevir m.” Pey mb r buyurdu: “Ona bildirin ki, Allah
da onu sevir.” ( l-Buxari, 7375)
2-ci f sil. : : -
Uca Allah n: “H qiq n, Allah
ruzi ver ndir, qüvv t Sahibidir, Z Z Y X W V UT [
tindir”2 sözü
: -
[ : ].
2213. bu Musa l- ari r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “E itdiyi nala-
yiq sözl Allahdan daha çox s bir ed n bir kims yoxdur. (Qullar ) Onun
övlad oldu unu iddia edirl r, O is onlara can sa v (çoxlu) ruzi verir.”
l-Buxari, 7378)
1 “ l- xlas” sur si.

2 “ z-Zariyat” sur si, 58.
hih l-Buxari 884 Tövhid kitab .
3-cü f sil. Uca Allah n: “O, : -

Qüdr tlidir, Müdrikdir”1, “Qüdr t
sahibi olan R bbin pakd r, mü - Zzyx[ :
rikl rin Ona aid etdikl ri sif tl r-
n uzaqd r”2 v “qüdr t yaln z ZÑÐÏÎÍÌ[ :
Allaha, Onun Elçisin v mömin-
m xsusdur...”3 sözü
Zfed[ :
-
[ : ].
2214. bn Abbas r vay t etmi dir ki, Pey mb r dey rdi: “Ey Özünd n ba -
qa heç bir m bud olmayan, heç vaxt ölm n (Allah m), S nin izz tin s -
ram! (S n Ölm zs n), halbuki cinl r v insanlar ölürl r.4” ( l-Buxari, 7383)
4-cü f sil. Uca Allah n: “Allah sizi

Özünd n ç kindirir”5 v “S n
ÆÅ [ : : -
nim q lbimd olanlar bilirs n, q po n[ : ZÈÇ
n is S nin Özünd olanlar
bilmir m”6 sözü Z w vu t s r
: -
[ : ].
2215. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah m xluqat
yaratd zaman Öz yan nda in üz rind yerl n Kitab nda Özün aid
bel yazm r: “H qiq n d , M nim r hm tim q bimi üst yir!” ( l-
Buxari, 7404)
: -
[ : ].
“M n qulumun bar md ki z nni yan ndayam, M ni yad etdikc onunlayam.
O M ni öz-özlüyünd yad ets , M n d onu Öz-Özlüyümd yad ed m. O
ni camaat n yan nda yad ed rs , M n onu onlardan daha xeyirli bir top-
lumun (m kl rin) yan nda yad ed m. O M bir qar yax nla sa, M n

2 “ s-Saffat” sur si, 180.
3 “ l-Munafiqun” sur si, 8.
4 Transkripsiyas : uzu bi izz tik ll zi l ilah ill nt ll zi l y mut, v l-cinnu v l-insu y mutun.
885
ona bir yax nla aram. O M bir yax nla sa, M n ona bir qulac ya-
nla aram. O M do ru yeriy k g ls , M n ona do ru yüyür k g -
m.” ( l-Buxari, 7405)
5-ci f sil. Uca Allah n: “Onlar : : -

Allah n sözünü d yi dirm k
ist yirl r”1 sözü Z È ÇÆ Å Ä Ã [
: -
[ : ].
2217. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Allah buyurur: “Qu-
lum günah i görm k ist , o günah ed k bunu onun leyhin yazma-
n. r o günah ets , ancaq onun mislind günah yaz n, yox, r M nd n
qorxaraq bu i n l ç rs , ona bir savab yaz n. V r bir yax q etm k
ist v onu yerin yetirm , buna gör ona bir savab yaz n, r onu yeri-
yetir rs , ona bunun on mislind n yeddi yüz qat nad k savab yaz n.” ( l-
Buxari, 7501)
: : -
[ : ].
yini e itmi m: “(Bir d Allah n qullar ndan) biri günah i gördü v : “Ey
bbim, m n günah i gördüm, m ni ba la!”– dedi.” R bbi dedi: “M nim
qulum bilir ki, onun günahlar ba layan v onlara gör c za ver n R bbi
vard r. M n onu ba lay ram.” Bu adam Allah n ist diyi q r (günah i t-
n) ya ad qdan sonra yen günah i gördü v : “Ey R bbim, m n yen
günah i gördüm, günah ba la!”– dedi.” (Allah) dedi: “M nim qulum
bilir ki, onun günahlar ba layan v onlara gör c za ver n R bbi vard r.
n onu ba lay ram.” Bu adam Allah n ist diyi q r ya ad qdan sonra
bir daha günah i gördü v : “Ey R bbim, m n yen günah i gördüm, güna-
ba la!”– dedi.” (Allah) dedi: “M nim qulum bilir ki, onun günahlar
ba layan v onlara gör c za ver n R bbi vard r. M n onu üç d ba la-
m. (Bundan sonra) ist diyini ed bil r.” ( l-Buxari, 7507)
1 “ l-F th” sur si, 15.

hih l-Buxari 886 Tövhid kitab .
6-c f sil. Qüdr tli v tli : -

bbin Qiyam t günü pey m-
rl v qeyril rin xitab etm si
: : -
:
[ : ].
2219. vay t edilir ki, s demi dir: “M n Pey mb rin bel dediyini e it-
mi m: “Qiyam t günü yeti dikd m havadarl q etm k hüququ veril -
kdir. Onda m n: “Ey R bbim, q lbind xardal d si boyda iman olan kim-
ri C nn daxil et!”– dey m v onlar (C nn ) daxil olacaqlar. Sonra
n: “Q lbind xardal d sind n az iman olan kims ri C nn daxil
et!”– dey m.”
s dedi: “ ndi d Pey mb rin barmaqlar gözl rim önünd dir.”
l-Buxari, 7509)
: : -
.
:
[ : ].
2220. vay t edilir ki, s demi dir: “Muh mm d biz bel r vay t etmi -
dir: “Qiyam t günü insanlar n aras na çaxna ma dü k. (N hay t,) onlar
Ad min yan na g lib dey kl r: “(Ey Ad m!) R bbinin yan nda bizd n ötrü
havadarl q et ( fa tçi ol)!” (Ad m) dey k: “M n buna layiq deyil m. La-
kin siz brahimin yan na gedin. H qiq n, o, M rh tli Allah n n sevimli
dostudur.” Sonra onlar brahimin yan na g kl r. brahim dey k: “M n
buna layiq deyil m. Lakin siz Musan n yan na gedin. H qiq n, o, Allah n
(bilavasit ) dan (bir adamd r).” Sonra onlar Musan n yan na g kl r.
Musa dey k: “M n buna layiq deyil m. Lakin siz san n yan na gedin. H qi-
887
n, o, Allah n ruhudur v Onun K lm sidir1”. Bundan sonra onlar san n

yan na g kl r. sa dey k: “M n buna layiq deyil m. Lakin siz Muh m-
din yan na gedin.” Bel likl , onlar m nim yan ma g kl r. Onda
n dey m: “M n buna layiq m!” Sonra m n R bbimd n izn ist -
mv m izn veril kdir. Sonra Allah m indi bilm diyim h md-s -
nalar t lqin ed k v m n o h md-s nalarla Ona t rifl r dey m v s c-
qapanaca am. Onda Allah buyuracaq: “Ey Muh mm d! Ba qald r,
dan , s qulaq as lacaq, ist , s ist diyin veril k, havadarl q et, hava-
darl n q bul olunacaq.” M n dey m: “Ey R bbim! Ümm tim, ümm -
tim!” Allah buyuracaq: “Get, q lbind arpa d si a rl nda iman olan
kims ri at n ç xart!” M n gedib onlar (oradan) ç xardaca am. Sonra
geri dönüb h min h md-s nalarla Allaha t rifl r dey m v Onun qar -
nda s cd qapanaca am. Onda m deyil k: “Ey Muh mm d! Ba
qald r, dan , s qulaq as lacaq, ist , s ist diyin veril k, havadarl q
et, havadarl n q bul olunacaq.” M n dey m: “Ey R bbim! Ümm tim,
ümm tim!” Allah buyuracaq: “Get, q lbind z rr q r v ya xardal d si
rl nda iman olan kims ri at n ç xart!” M n gedib onlar (oradan)
xardaca am. Sonra geri qay b h min h md-s nalarla Allaha t rifl r de-
m v Onun qar nda s cd qapanaca am. Onda m deyil k:
“Ey Muh mm d! Ba qald r, dan , s qulaq as lacaq, ist , s ist di-
yin veril k, havadarl q et, havadarl n q bul olunacaq.” M n dey m:
“Ey R bbim! Ümm tim, ümm tim!” Allah buyuracaq: “Get, q lbind xardal
si a rl ndan daha az, daha az, daha az iman olan kims ri at n
xart!” M n gedib onlar (oradan) ç xardaca am.”
Dig r r vay td Pey mb r demi dir: “M n dördüncü d qay b
min h md-s nalarla Allaha t rifl r dey m v Onun qar nda s cd -
qapanaca am. Onda m deyil k: “Ey Muh mm d! Ba qald r, da-
,s qulaq as lacaq, ist , s ist diyin veril k, havadarl q et, havadar-
n q bul olunacaq.” M n dey m: “Ey R bbim! M izn ver: “L ilah
ill llah!”– dey n kims ( fa tçi) olum.” Allah buyuracaq: “M nim izz -
tim , tim , böyüklüyüm v ululu uma and olsun ki, M n: “L ilah
ill llah!”– dey n k sl ri oddan ç xardaca am.” ( l-Buxari, 7510)
7-ci f sil. Qiyam t günü ll rin : -

deyil n sözl rin l
zisind ç kilm si
: -
[ : ].
2221. bu Hureyra r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “M rh tli Allaha
sevimli, t ffüzü asan v t zid a r g n iki k lm (vard r ki, bunlar):
“Sübhan llahi v bih mdihi, subhan llahil- zim!”2 (k lm ridir).” ( l-Bu-
xari, 7563)

2 T rcüm si: Allah pak v müq dd sdir! Allaha h md olsun! Böyük Allah pak v müq dd sdir!
TABIN ND R
1 – Pey mb g n v hyin ba lan kitab ......................................1

1-ci f sil. Pey mb g n v hyin ba lan nec olmu dur?............................. 1
2 – man kitab ..................................................................................................9

1-ci f sil. Pey mb rin : « slam be ( sas) üz rind qurulmu dur»– sözü ............. 9
2-ci f sil. mana aid i r................................................................................................. 9
3-cü f sil. Müs lman o k sdir ki, onun dilind n v lind n ba qa müs l-
manlara z r d ymir ............................................................................................ 9
4-cü f sil. Hans müs lman daha f zil tli say r? ........................................................ 9
5-ci f sil. Yem k yedirtm k slamdand r .................................................................... 10
6-c f sil. (Adam n) özü üçün ist diyini (müs lman) qarda üçün d ist si
imandand r ........................................................................................................... 10
7-ci f sil. R sulullah sevm k imandand r .............................................................. 10
8-ci f sil. man n irinliyi.............................................................................................. 10
9-cu f sil. (Kamil) iman n lam ti nsar sevm kdir.................................................. 11
10-cu f sil. Fitn rd n qaçmaq dind ndir ................................................................. 11
11-ci f sil. Pey mb rin : «Aran zda Allah n yax tan yan m m»–
dem si................................................................................................................... 11
12-ci f sil. man hlinin ll r say sind bir-birind n üstün olmas ..................... 12
13-cü f sil. H ya imandand r....................................................................................... 12
14-cü f sil. (Uca Allah n): « r tövb ets r, namaz q b z kat vers r,
onlar s rb st burax n»– sözü ............................................................................... 13
15-ci f sil. « man ldir»– dey n adam.................................................................... 13
16-c f sil. (Adam n q bul etdiyi) slam h qiq uy un olmazsa............................ 13
17-ci f sil. H yat yolda na qar nankorluq etm k v küfrün alt nda (ba qa
növ) küfrün olmas .............................................................................................. 14
18-ci f sil. Günah i r görm k cahillikd n ir li g n bir eydir v günah
sahibi ta Allaha rik qo may nca, etdiyi günaha gör kafir say lmaz............ 14
19-cu f sil. (Uca Allah n): « r möminl rd n iki d st bir-biri il vuru arsa,
onlar d rhal bar n»– sözü ........................................................................... 15
20-ci f sil. Zülmün alt nda (ba qa növ) zülmün olmas ............................................. 15
21-ci f sil. Münafiqin lam tl ri .................................................................................. 15
22-ci f sil. Q dr gec sind ibad t etm k imandand r................................................ 16
23-cü f sil. Cihad imandand r...................................................................................... 16
24-cü f sil. Ramazan gec rind nafil namazlar q lmaq imandand r................... 16
25-ci f sil. Ramazan ay mükafat (yaln z Allahdan ) umaraq oruc
tutmaq imandand r.............................................................................................. 17
26-c f sil. Din asand r .................................................................................................. 17
27-ci f sil. Namaz q lmaq imandand r ........................................................................ 17
28-ci f sil. Ki inin slam n göz lliyi.......................................................................... 18
29-cu f sil. Allaha n sevimli olan din ( l) davamiyy tli olan r................... 18
889
30-cu f sil. man n artmas v azalmas ...................................................................... 18

31-ci f sil. Z kat slamdand r....................................................................................... 19
32-ci f sil. C naz nin ard nca getm k imandand r.................................................... 20
33-cü f sil. Möminin özü d hiss etm n linin puç olma ndan qorx-
mas ....................................................................................................................... 20
34-cü f sil. C brailin Pey mb iman, islam v ehsan bar sual
verm si............................................................................................................................. 20
35-ci f sil. Dinin gör ( übh li eyl rd n) ç kin n kims nin f zil ti...................... 21
36-c f sil. Q nim tin be birini verm k imandand r ............................................ 22
37-ci f sil. ll rin ancaq niyy gör möt r say laca bar varid olan
dis................................................................................................................................. 23
38-ci f sil. Pey mb rin : «Din n sih tdir!»– sözü .................................................. 23
3 – Elm kitab ..................................................................................................24

1-ci f sil. Elmin f zil ti ................................................................................................. 24
2-ci f sil. Elmi çatd rmaq m qs dil s sini qald ran adam........................................ 24
3-cü f sil. mam n öz havadarlar na onlar n biliyini yoxlamaq m qs dil sual
verm si .................................................................................................................. 24
4-cü f sil. H dis aliminin hüzurunda oxumaq v ya (h disi) ona rz etm k .......... 25
5-ci f sil. Pey mb rin : «B n, özün (h dis) r vay t edilmi k s,
(bilavasit ) e id n k sd n yax qavray r»– sözü.............................................. 26
6-c f sil. Pey mb r ( shab ri) qaçmas nlar dey , onlara yaln z
münasib gördükd öyüd-n sih t ed r v elm öyr rdi ................................. 27
7-ci f sil. Allah kim xeyir n sib etm k ist , ona dini ba a dü yi müy ss r
ed r................................................................................................................................... 27
8-ci f sil. Elmi d rind n bilm k ................................................................................... 28
9-cu f sil. Elm v hikm t (b edilmi k ) qibt etm k ........................................ 28
10-cu f sil. Pey mb rin : «Allah m, ona Kitab öyr t»– sözü ............................... 28
11-ci f sil. U n neç ya ndan e itdiyi (h disl r) m qbul say la bil r ................. 28
12-ci f sil. Elm öyr n v ba qalar na öyr n kims nin f zil ti ........................... 29
13-cü f sil. Elmin aradan qald lmas v cahilliyin meydana ç xmas .................... 29
14-cü f sil. Elmin f zil ti .............................................................................................. 30
15-ci f sil. Heyvan n v ya ba qa bir eyin üz rind oturulu halda fitva
verm k .................................................................................................................. 30
16-c f sil. l v ya ba il i ar etm kl suala cavab verm k................................... 31
17-ci f sil. Ortaya ç xm bir m nin h llini tapmaq m qs dil s
xmaq v ail d öyr tm k............................................................................. 32
18-ci f sil. Növb il elm öyr nm k ............................................................................ 32
19-cu f sil. Öyüd-n sih t verdikd v elm öyr tdikd xo ag lm z bir ey
görüb q bl nm k.............................................................................................. 33
20-ci f sil. Ba a dü ülsün dey , h disi üç k t krar etm k..................................... 34
21-ci f sil. Ki inin öz k nizin v zövc sin elm öyr tm si ...................................... 34
22-ci f sil. mam n qad nlara öyüd-n sih t verm si v onlara elm öyr tm si ........ 34
23-cü f sil. H dis öyr nm h ris olmaq .................................................................. 35
890
24-cü f sil. Elm nec aradan qald lacaq? .................................................................. 35

25-ci f sil. Elm öyr tm k m qs dil qad nlar üçün ayr ca bir gün t yin edil
bil rmi? ............................................................................................................................ 35
26-c f sil. Bir ey e idib (onu ba a dü n), sonra da öyr nm k m q-
dil t krar sual ver n kims ............................................................................ 36
27-ci f sil. Qoy burada olanlar (e itdikl rini) aram zda olmayanlara t bli
etsinl r................................................................................................................... 36
28-ci f sil. Pey mb rin ad ndan yalan dan an kims nin günah ....................... 37
29-cu f sil. Elmi yazmaq............................................................................................... 37
30-cu f sil. Gec vaxt elm öyr tm k v moiz verm k ............................................ 38
31-ci f sil. Elm almaq xatirin gec oyaq qal b söhb t etm k.................................... 39
32-ci f sil. Elmi qorumaq.............................................................................................. 39
33-cü f sil. Aliml rin (söyl dikl rini) susub dinl k.............................................. 40
34-cü f sil. “ nsanlar n n elmlisi kimdir”– dey soru ulaca zaman alimin
verdiyi cavab.......................................................................................................... 40
35-ci f sil. Özü ayaq üst oldu u halda, oturan alim sual ver n kims ................. 42
36-c f sil. Uca Allah n: «Siz yaln z az bir bilik verilmi dir» – sözü........................ 43
37-ci f sil. Anlamayacaqlar ndan qorxdu undan elmi bir toplumdan
gizl k dig rl rin öyr n kims ................................................................ 43
38-ci f sil. Elm (ald qda) utanmaq............................................................................... 44
39-cu f sil. (Alimd n söz soru ma a) utan b sual verm yi ba qas na mr
ed n kims ............................................................................................................ 44
40-c f sil. M scidd elm öyr tm k v fitva verm k.................................................. 44
41-ci f sil. Soru an adama soru du undan art q cavab ver n kims ....................... 45
4 – D st maz kitab .......................................................................................46

1-ci f sil. D st mazs z namaz q bul olunmaz............................................................ 46
2-ci f sil. D st maz n f zil ti........................................................................................ 46
3-cü f sil. (D st maz n pozuldu unu) y qinl dirm yinc , übh n
dolay d st maz almamal ................................................................................... 46
4-cü f sil. D st maz yüngül almaq ............................................................................ 46
5-ci f sil. D st maz kamil kild almaq ................................................................... 47
6-c f sil. Bir ovuc su götürüb iki ll üzü yumaq...................................................... 47
7-ci f sil. Ayaqyoluna gir rk n n söyl li.............................................................. 48
8-ci f sil. Ayaqyoluna su qoymaq................................................................................ 48
9-cu f sil. T bii ehtiyaclar r f ed rk n qibl üz tutmamaq .................................. 48
10-cu f sil. ki k rpicin üstünd oturub t bii ehtiyaclar r f etm k .......................... 49
11-ci f sil. Qad nlar n suba na ç xmas ...................................................................... 49
12-ci f sil. (Ayaqyolunda) su il yuyunmaq ............................................................... 49
13-cü f sil. (Ayaqyolunda) t mizl nm k üçün su v a ac parças götürm k.......... 49
14-cü f sil. (Ayaqyolunda) sa l il t mizl nm yin qada an olunmas ................. 50
15-ci f sil. (Ayaqyolunda) da la t mizl nm k............................................................ 50
16-c f sil. (Ayaqyolunda) t kl t mizl nm k .................................................. 50
17-ci f sil. D st maz zalar bir d -bir d yumaq............................................. 51
891
18-ci f sil. D st maz zalar iki d -iki d yumaq.............................................. 51

19-cu f sil. D st maz zalar üç d -üç d yumaq ............................................. 51
20-ci f sil. D st maz ald qda buruna su al b ç xarmaq.............................................. 52
21-ci f sil. (Ayaqyolunda) da la t mizl ndikd bunu t k sayda etm k................... 52
22-ci f sil. N leyin m sh ç km k, onlar ç xar b ayaqlar yumaq...................... 52
23-cü f sil. D st maz v qüsl ald qda sa t fd n ba lamaq................................... 53
24-cü f sil. Namaz vaxt yax nla qda d st maz almaq üçün su axtarmaq........... 53
25-ci f sil. nsan saçlar yumaq üçün istifad edil n su.......................................... 54
26-c f sil. t sizd n birinizin qab ndan (su v s.) içmi dirs ... .................................. 54
27-ci f sil. D st maz alma ancaq iki ifrazat ç lar ndan (xaric olan
eyl gör ) vacib gör n kims .......................................................................... 54
28-ci f sil. Ki inin öz qarda na d st maz almaqda yard m etm si ........................ 55
29-cu f sil. D st mazs z Quran oxumaq v ba qa i r görm k ............................... 55
30-cu f sil. Ba n h r t fin m sh ç km k ............................................................... 56
31-ci f sil. nsanlar d st maz ald qdan sonra (onlar n qabda qalm ) art -
ndan istifad etm k .......................................................................................... 56
32-ci f sil. Ki inin öz zövc si il birlikd d st maz almas ....................................... 57
33-cü f sil. Pey mb rin öz d st maz suyunu hu unu itirmi kims nin üzün
pm si.................................................................................................................. 57
34-cü f sil. T kn qüsl v d st maz almaq............................................................. 58
35-ci f sil. Bir ovuc su il d st maz almaq.................................................................. 59
36-c f sil. M stl m sh ç km k ............................................................................... 59
37-ci f sil. D st mazl ik n ayaqlar na (m st) geyin nin hökmü.............................. 60
38-ci f sil. Qoyun ti v s q yedikd n sonra d st maz almayan kims ................ 60
39-cu f sil. S q yedikd n sonra d st maz almay b, yaln z a yaxala-
yan kims .............................................................................................................. 60
40-c f sil. Süd içdikd n sonra a yaxalamaq laz md rm ..................................... 61
41-ci f sil. Yuxudan oyand qdan sonra d st maz almaq v bir d mürgül -
gör d st maz alma vacib saymayan kims ......................................... 61
42-ci f sil. D st mazl ik n d st maz almaq .............................................................. 61
43-cü f sil. Sidiyin (paltara v ya b dü sind n) qorunmamaq
böyük günahlardand r ........................................................................................ 61
44-cü f sil. Sidiyi yumaq haqq nda varid olan (h dis)............................................... 62
45-ci f sil. Pey mb rin v camaat n b viy , m scidd t bii ehtiyac
f edib qurtaranad k toxunmamas .................................................................. 62
46-c f sil. Körp rin sidiyi ......................................................................................... 62
47-ci f sil. Ayaq üst v (ya) oturulu halda bövl etm k ............................................ 63
48-ci f sil. Dost yan nda v divar arxas nda bövl etm k ........................................... 63
49-cu f sil. Qan yumaq................................................................................................ 63
50-ci f sil. M nini yumaq v (ya) ovxalamaq ............................................................. 64
51-ci f sil. D nin, qoyunun v dig r ev heyvanlar n sidiyi v onlar n
llar ................................................................................................................... 64
52-ci f sil. Ya n v suyun için murdar eyl rin dü si ....................................... 65
53-cü f sil. Dur un suya bövl etm k........................................................................... 65
892
54-cü f sil. Namaz q lan n belin napak bir ey v ya c md k at ld za-

man o kims nin namaz batil olmaz .................................................................. 65
55-ci f sil. Tüpürc yin, burundan axan seliyin v buna b nz r eyl rin paltara
bula mas ............................................................................................................... 66
56-c f sil. Qad n öz atas n üzünd n qan silm si................................................ 66
57-ci f sil. Misvak.......................................................................................................... 67
58-ci f sil. Misvak daha ya olana verm k ............................................................. 67
59-cu f sil. D st mazl halda yatan kims nin f zil ti ................................................ 67
5 – Qüsl kitab ................................................................................................69

1-ci f sil. Qüsld n vv l d st maz almaq ................................................................... 69
2-ci f sil. Ki inin öz zövc si il birlikd çimm si ....................................................... 69
3-cü f sil. Bir saa v buna yax n miqdarda (su il ) qüsl etm k ............................... 69
4-cü f sil. Ba na üç d su tök n kims .................................................................... 70
5-ci f sil. Badyadan (su götürüb) qüsl ed n kims .................................................... 70
6-c f sil. Cinsi laq girdikd n sonra bunu bir daha t krar etm k ...................... 70
7-ci f sil. tirl ndikd n sonra qüsl ed n kims ......................................................... 71
8-ci f sil. Qüsl snas nda saçlar n dibini ovxalamaq.................................................. 71
9-cu f sil. Adam m scidd ik n cunub oldu unu xat rlasa, t mmüm et-
yib oldu u halda bay ra ç xmal r............................................................... 71
10-cu f sil. X lv ç kilib t klikd , ç lpaq çim n kims ........................................... 72
11-ci f sil. nsanlar n yan nda qüsl etdikd p rd tutmaq ........................................ 72
12-ci f sil. Mömin murdar olmaz ................................................................................ 73
13-cü f sil. Cunub olan kims nin d st maz al b yatmas ......................................... 73
14-cü f sil. (Ki i v qad n) cinsiyy t üzvl ri bir-birin toxunarsa ......................... 73
6 – Heyz kitab ................................................................................................74

1-ci f sil. Heyz olan qad nlara mr etm k................................................................... 74
2-ci f sil. Heyzli qad n rinin ba yumas v (saçlar ) daramas ................... 74
3-cü f sil. Ki inin zövc si heyzli ik n ba onun quca na qoyub Quran
oxumas ................................................................................................................. 74
4-cü f sil. Nifas heyz adland ran kims ..................................................................... 75
5-ci f sil. Heyzli qad na toxunmaq .............................................................................. 75
6-c f sil. Heyzli qad n oruc tutma t rk etm si .................................................... 75
7-ci f sil. stihaz li qad n etikaf etm si .................................................................... 76
8-ci f sil. Heyzd n t mizl nmi qad n qüsl ed rk n tirl nm si .......................... 76
9-cu f sil. Qad n, heyzd n t mizl yi zaman b nini ovxalamas ................ 77
10-cu f sil. Qad n heyzd n (t mizl ndikd n sonra) qüsl etdikd daran-
mas ....................................................................................................................... 77
11-ci f sil. Qad n, heyzd n (t mizl ndikd n sonra) qüsl etdikd saçlar
açmas ................................................................................................................... 78
12-ci f sil. Heyzli qad n buraxd namazlar q lmamal r...................................... 78
13-cü f sil. Paltar geymi heyzli qad nla bir yataqda yatmaq .............................. 79
14-cü f sil. Heyzli qad nlar n (qurban v fitr ) bayramlar nda i tirak etm si......... 79
893
15-ci f sil. Heyz günl rind n ba qa (bir günd qad n gördüyü) sar v ya
bulan q su........................................................................................................................ 79
16-c f sil. fad t vaf ndan sonra heyz görmü qad n .............................................. 80
17-ci f sil. (U aq) do ark n ölmü qad n c naz namaz sünn uy un
kild q lmaq....................................................................................................... 80
18-ci f sil. ....................................................................................................................... 80
7–T mmüm kitab ....................................................................................81

1-ci f sil. Uca Allah n: «...su tapmasan z, t miz torpaqla t mmüm edin v
ondan üzünüz v ll riniz sürtün»– sözü ...................................................... 81
2-ci f sil. S rd olmayan k s su tapmad qda v namaz n vaxt n ç xaca-
ndan ehtiyat etdikd t mmüm etm lidir.................................................... 82
3-cü f sil. T mmüm ed n adam ll rinin için üfür bil rmi?.............................. 82
4-cü f sil. T miz torpaq müs lman n t miz olmas üçün suyu z edir ................ 83
8 – Namaz kitab ............................................................................................85

1-ci f sil. Gec s rind namaz n nec f rz buyuruldu u........................................ 85
2-ci f sil. Paltarda namaz q lma n vacib olmas ....................................................... 87
3-cü f sil. T k bir örtüy bürünüb namaz q lmaq...................................................... 87
4-cü f sil. T k bir paltarda namaz q nd zaman (namaz q lan) adam
onun kl rini çiynin atmal r ....................................................................... 88
5-ci f sil. Paltar çox dar olduqda (n etm li) .............................................................. 88
6-c f sil. amda istehsal olunmu cübb namaz q lmaq....................................... 89
7-ci f sil. Namaz snas nda ç lpaq olma n b nilm si .................................... 89
8-ci f sil. B nin hans hiss ri örtülm lidir ........................................................... 90
9-cu f sil. Bud bar deyil nl r ................................................................................ 91
10-cu f sil. Namazda qad n neç paltar geym lidir? ................................................. 92
11-ci f sil. B kli paltarda namaz q lan haqq nda.................................................... 92
12-ci f sil. Üstünd xaç kli, yaxud dig r r sml r olan paltarla q nan na-
maz batil olurmu? ................................................................................................ 93
13-cü f sil. k f rrucda namaz q b, sonra onu soyunan adam haqq nda............ 93
14-cü f sil. Q rm r ngli paltarda namaz q lmaq..................................................... 93
15-ci f sil. Damda, minb rd v a acdan (düz ldilmi yalar n) üz rind na-
maz q lmaq ............................................................................................................ 94
16-c f sil. H sir üz rind namaz q lmaq.................................................................... 94
17-ci f sil. Dö k üz rind namaz q lmaq .................................................................. 95
18-ci f sil. B rk istil r olduqda paltara s cd etm k .................................................. 95
19-cu f sil. S nd ll namaz q lmaq.............................................................................. 95
20-ci f sil. M stl rl namaz q lmaq ............................................................................. 95
21-ci f sil. (Namaz q lan adam) s cd ll rini aral qoymal v böyründ n
nara ç km lidir................................................................................................. 96
22-ci f sil. Qibl üz tutma n f zil ti....................................................................... 96
23-cü f sil. Uca Allah n: « brahimin dayand yeri namazgah edin!»– sözü.......... 96
894
24-cü f sil. (Namaz q lan adam n) harada olursa olsun, üzünü qibl çe-
virm si .................................................................................................................. 97
25-ci f sil. Qibl haqq nda, habel s hv n qibl üz tutmadan namaz
lm adam n onu t krar q lmas vacib saymayan kims bar sind ........... 98
26-c f sil. Tüpürc yin m scidd n l il silinm si...................................................... 99
27-ci f sil. Namaz snas nda sa t tüpürülm lidir ....................................... 99
28-ci f sil. M scid tüpürm yin k ffar si ................................................................... 99
29-cu f sil. mam n insanlara namaz laz nca q lmalar na dair, habel
qibl il ba öyüd-n sih ti .............................................................................. 100
30-cu f sil. “B ni filan m scidi” dem k olarm ?....................................................... 100
31-ci f sil. M scidd (mal) bölgüsü v xurma salx mlar n as lmas .................... 100
32-ci f sil. Evl rd namaz q nan yerl r ................................................................... 101
33-cü f sil. Cahiliyy dövrünün mü rikl rinin q birl rini açmaq v h min
yerl ri namazgah etm k olarm ? ...................................................................... 103
34-cü f sil. D rin saxlan ld yerd namaz q lmaq .......................................... 104
35-ci f sil. Soban n, odun v (mü rikl rin) ibad t etdiyi eyl rin qar nda,
lakin Allah üçün namaz q lanlar haqq nda...................................................... 104
36-c f sil. Q birl rin aras nda namaz q lma n qada an olunmas ....................... 104
37-ci f sil ...................................................................................................................... 104
38-ci f sil. Qad n m scidd yatmas ....................................................................... 105
39-cu f sil. Ki il rin m scidd yatmas ..................................................................... 106
40-c f sil. M scid daxil olan k s iki rük t namaz q lmal r ................................ 106
41-ci f sil. M scidin tikilm si..................................................................................... 106
42-ci f sil. M scid tikil rk n (i çil rin) bir-biril rin köm klik etm si .................. 107
43-cü f sil. M scid tik nl r haqq nda........................................................................ 107
44-cü f sil. M scidd n keç n (adam) oxlar n uclar ndan tutmal r................... 107
45-ci f sil. M scidd n keçm k.................................................................................... 108
46-c f sil. M scidd eir söyl k............................................................................ 108
47-ci f sil. M scidd adamlar n niz oynatmas ....................................................... 108
48-ci f sil. M scidd (bir m dair hökmün) verilm sini t b etm k
m scid davamiyy tli g lm k ..................................................................... 108
49-cu f sil. M scidi süpürm k v (içind ki) skil ri, zibili v a ac q nt lar
rmaq......................................................................................................... 109
50-ci f sil. M scidd rab ticar tinin qada an olunmas ...................................... 109
51-ci f sil. sir dü mü v ya borclu olan kims nin m scidd l-aya n ba -
lan lmas ......................................................................................................................... 109
52-ci f sil. M scidd x st r v ba qa k sl r üçün çad r qurmaq.......................... 110
53-cü f sil. Z ruri halda d ni m scid salmaq ..................................................... 110
54-cü f sil..................................................................................................................... 110
55-ci f sil. M scidd kiçik qap v keçid ................................................................... 111
56-c f sil. K nin v m scidl rin qap lar v q llar ............................................ 112
57-ci f sil. M scidd halqa qurmaq v oturmaq....................................................... 112
58-ci f sil. M scidd arxas üst uzanmaq ................................................................ 112
59-cu f sil. Bazar m scidind namaz q lmaq............................................................ 113
895
60-c f sil. M scidd v ba qa yerl rd barmaqlar bir-birin keçirtm k............... 113

61-ci f sil. M din ged n yollar n üstünd ki m scidl r v Pey mb rin
namaz q ld yerl r ....................................................................................... 114
Namaz q lan n (qoydu u) sütr dair f sill r .......................................117

1-ci f sil. mam n sütr si onun arxas nda dayananlar üçün d sütr dir. ............... 117
2-ci f sil. Namaz q lanla sütr aras ndak m saf n q r olmal r? .................. 117
3-cü f sil. (Yer sanc lm ) ucu iti a ac parças na do ru namaz q lmaq ................ 118
4-cü f sil. Sütuna do ru namaz q lmaq..................................................................... 118
5-ci f sil. Sütunlar aras nda f rdi namaz q lmaq...................................................... 118
6-c f sil. (Sütr m qs dil ) di i d ,d , a ac v y do ru namaz
lmaq ................................................................................................................. 119
7-ci f sil. Çarpay ya do ru namaz q lmaq ................................................................ 119
8-ci f sil. Namaz q lan k s, önünd n keç n adam it lidir.............................. 119
9-cu f sil. Namaz q lan n qaba ndan keçm yin günah ......................................... 120
10-cu f sil. Yatan adam n arxas nda namaz q lmaq................................................. 120
11-ci f sil. (Namaz q lan adam n) namaz snas nda körp q z u
quca nda tutmas .............................................................................................. 120
12-ci f sil. Qad n namaz q lan kims ziyy t ver n eyi ondan t mizl yir........ 121
9 – Namazlar n vaxtlar kitab ....................................................................122

1-ci f sil. Namaz n vaxtlar v onun f zil ti ............................................................ 122
2-ci f sil. Namaz k ffar dir........................................................................................ 122
3-cü f sil. Namaz n vaxt nda q nmas n f zil ti .................................................. 123
4-cü f sil. Be vaxt q nan namaz (bu vaxtlar aras nda i n günahlar n)
ffar sidir.......................................................................................................... 124
5-ci f sil. Namaz q lan kims öz R bbi il gizli söhb t edir ................................ 124
6-c f sil. B rk istil r dü dükd zöhr namaz n q nmas hava
rinl k t xir salmaq............................................................................ 124
7-ci f sil. Zöhr namaz n vaxt gün batma a meyl etdiyi zaman ba lay r............ 125
8-ci f sil. Zöhr namaz sr namaz nad k t xir salmaq........................................ 126
9-cu f sil. sr namaz n vaxt .................................................................................. 126
10-cu f sil. sr namaz buraxanlar n günah ......................................................... 127
11-ci f sil. sr namaz q lmayan kims r ............................................................ 127
12-ci f sil. sr namaz n f zil ti............................................................................... 127
13-cü f sil. Gün batmam dan vv l sr namaz n bir rük tin yeti n
kims ................................................................................................................... 128
14-cü f sil. M rib namaz n vaxt .......................................................................... 129
15-ci f sil. M rib namaz i a namaz adland rmaq ist n kims ................ 130
16-c f sil. a namaz n f zil ti................................................................................ 130
17-ci f sil. Gözl rind n yuxu tökül n kims nin i a namaz ndan qabaq yat-
mas ..................................................................................................................... 131
18-ci f sil. a namaz n vaxt gec yar na q rdir............................................. 131
19-cu f sil. Sübh namaz n f zil ti........................................................................... 132
896
20-ci f sil. Sübh namaz n vaxt ............................................................................... 132

21-ci f sil. Sübh namaz ndan sonra gün (üfüqd n) yüks k namaz
lma n (hökmü) .............................................................................................. 132
22-ci f sil. Gün batmam dan vv l namaz q nmamal r ................................ 133
23-cü f sil. sr namaz ndan sonra, vaxt keçmi v dig r bu kimi namazlar n
nmas ........................................................................................................................ 133
24-cü f sil. (Namaz n) vaxt keçdikd n sonra azan verm k.................................... 134
25-ci f sil. (Namaz n) vaxt keçdikd n sonra camaata namaz q ld ran kims ....... 134
26-c f sil. Namaz unudan kims , yad na dü n kimi onu q lmal r ............... 135
27-ci f sil ..................................................................................................................... 135
28-ci f sil ...................................................................................................................... 135
10 – Azan kitab ............................................................................................137

1-ci f sil. Azan n ba lanmas ...................................................................................... 137
2-ci f sil. Azan n (sözl rinin) iki d t krar edilm si ............................................. 137
3-cü f sil. Azan n f zil ti ............................................................................................ 137
4-cü f sil. Azan n uca s sl oxunmas ....................................................................... 138
5-ci f sil. Azan qan tökülm sinin qar al r......................................................... 138
6-c f sil. Adam mü zzinin s sini e itdikd n dem lidir....................................... 138
7-ci f sil. Azan bitdikd n sonra oxunan dua ............................................................ 139
8-ci f sil. Azan verm k üçün pü k atmaq................................................................. 139
9-cu f sil. Namaz vaxt n yeti diyini kor adama x r ver n olarsa, onda o
da azan ver bil r ............................................................................................... 139
10-cu f sil. Dan yeri söküldükd n sonra azan verm k............................................ 140
11-ci f sil. Dan yeri sökülm mi n vv l azan verm k......................................... 140
12-ci f sil. H r kim ist , iki azan aras nda namaz q la bil r................................. 140
13-cü f sil. “Qoy s rd azan bir mü zzin versin”– dey n kims ........................ 141
14-cü f sil. Müsafirl r (s rd ) bir camaat olduqda azan v iqam verm yin
ruriliyi.............................................................................................................. 141
15-ci f sil. (Namaza t n) adam n: “Biz namaz buraxm q”– dem si ............. 141
16-c f sil. Camaat iqam veril rk n imam gördükd n vaxt aya a qalx-
mal r?............................................................................................................... 142
17-ci f sil. qam oxunduqdan sonra imam n z ruri bir i m ul olmas ......... 142
18-ci f sil. Camaatla namaz q lma n vacib olmas .................................................. 142
19-cu f sil. Camaat namaz n f zil ti....................................................................... 143
20-ci f sil. Camaatla q nan sübh namaz n f zil ti............................................... 143
21-ci f sil. Zöhr namaz n (ilkin) vaxt nda q nmas n f zil ti ........................... 143
22-ci f sil. zl ri hesablamaq ...................................................................................... 144
23-cü f sil. Camaatla q nan i a namaz n f zil ti ................................................. 144
24-cü f sil. M scidd oturub namaz gözl n kims (bar sind ) v m s-
cidl rin f zil ti (haqq nda) ................................................................................ 144
25-ci f sil. S r v ax amüstü m scid ged nin f zil ti......................................... 145
26-c f sil. qam oxunduqdan sonra f rz namaz ndan ba qa namaz q lmaq
olmaz .................................................................................................................. 145
897
27-ci f sil. X st hans halda camaat namaz nda i tirak ed bil r ......................... 145
28-ci f sil. mam namaz ancaq (xütb ) i tirak ed nl mi q ld rmal r
ya ya ark n o, cüm xütb si söyl lidirmi? ...................................... 146
29-cu f sil. qam oxunduqdan sonra süfr yem k veril rs (n etm li?) ......... 147
30-cu f sil. Ev i rind ail sin köm klik ed n v iqam verildikd n sonra
namaza ged n kims haqq nda......................................................................... 147
31-ci f sil. Pey mb rin q ld namaz , habel onun qoydu u Sünn ni
insanlara öyr tm k m qs dil onlara namaz q ld ran kims ......................... 148
32-ci f sil. Elmi v hörm ti olan k sl r camaata namaz q ld rma a daha
haql rlar ........................................................................................................... 148
33-cü f sil. ( mam z ed n) kims camaata namaz q ld rma a ba lad q-
dan sonra h mi namaz q ld ran imam n g lib ç xmas .............................. 149
34-cü f sil. mam ona gör t yin olunmu dur ki, (arxas nda) namaz q lan-
lar ona tabe olsunlar .......................................................................................... 150
35-ci f sil. mam n arxas nda duranlar n vaxt s cd etm lidirl r? ....................... 151
36-c f sil. mamdan qabaq ba s cd n qald ran n günah ............................. 151
37-ci f sil. Köl nin, köl likd n azad olmu adam n v ya h ddi-bulu a çat-
mam u n imaml q etm si .......................................................................... 151
38-ci f sil. Arxas ndak lar (namaz ) tam yerin yetirdikl ri halda imam s h-
yol ver rs .................................................................................................... 152
39-cu f sil. (Namazda) adam imam n solunda durmaq ist dikd imam onu
sa t fin keçir rs , bu onlar n namaz batil etm z.................................. 152
40-c f sil. mam (namaz ) uzatd qda, z ruri i ri olan bir adam n (namaz-
dan) ç b onu t kba na q lmas haqq nda ..................................................... 152
41-ci f sil. mam n qiyam çox uzatmamas , rüku v s cd ri is tam yeri-
yetirm si haqq nda ....................................................................................... 153
42-ci f sil. Namaz uzatmadan tam yerin yetirm k................................................ 153
43-cü f sil. Körp nin a lamas e itdikd namaz x fif kild q lan kims ........ 154
44-cü f sil. qam oxundu u zaman v ondan sonra s ralar n düz ldilm si......... 154
45-ci f sil. S ralar düz ldiyi zaman imam n camaata üz tutmas ........................... 154
46-c f sil. mamla camaat n aras nda divar n v ya ba qa bir mane nin ol-
mas .................................................................................................................... 154
47-ci f sil. Gec namaz .............................................................................................. 155
Namaz n xüsusiyy tl rin dair f sill r ....................................................156

1-ci f sil. Namaza ba layanda “Allahu kb r” dey rk n ll ri qald rmaq ........... 156
2-ci f sil. Sa li sol lin üstün qoymaq................................................................... 156
3-cü f sil. “Allahu kb r” sözünd n sonra n deyilm lidir ................................... 156
4-cü f sil ...................................................................................................................... 157
5-ci f sil. Namaz snas nda imama n r salmaq .................................................... 158
6-c f sil. Namaz snas nda göy baxmaq ................................................................ 158
7-ci f sil. Namaz snas nda o t f-bu t baxmaq.............................................. 158
8-ci f sil. Bütün namazlarda imam n v onun arxas nda duranlar n (Quran-
dan) oxumas vacibdir ...................................................................................... 158
898
9-cu f sil. Zöhr namaz nda (Quran) oxumaq............................................................ 160

10-cu f sil. M rib namaz nda (Quran) oxumaq...................................................... 160
11-ci f sil. M rib namaz s sl oxumaq ............................................................... 161
12-ci f sil. a namaz nda (Quran) oxuyub s cd getm k ................................... 161
13-cü f sil. a namaz nda (Quran) oxumaq ............................................................. 161
14-cü f sil. Sübh namaz nda (Quran) oxumaq ......................................................... 162
15-ci f sil. Sübh namaz nda (Quran ) s sl oxumaq ................................................ 162
16-c f sil. Bir rük td iki sur nin oxunmas , sur rin sonuncu ay rinin
oxunmas , vv lkind n qabaq g n sur nin oxunmas , sur nin vv -
lind n (bir neç ay nin) oxunmas ................................................................... 163
17-ci f sil. (Dörd rük tli namazlarda) son iki rük ti q lark n “ l-Fatih ” sur sini
oxumaq................................................................................................................ 163
18-ci f sil. mam n “Amin” sözünü s sl dem si..................................................... 164
19-cu f sil. “Amin” dem yin f zil ti ......................................................................... 164
20-ci f sil. C rg daxil olmam rüku etm k haqq nda ..................................... 164
21-ci f sil. Rükuya getdikd “Allahu kb r” sözünü tam t ffüz etm k............. 164
22-ci f sil. S cd n qalxark n “Allahu kb r” dem k.......................................... 165
23-cü f sil. Rükuda ll ri dizl qoymaq................................................................. 165
24-cü f sil. Rükuda kür yi düz tutmaq v rahat durmaq........................................ 165
25-ci f sil. Rükuda dua etm k.................................................................................... 166
26-c f sil. “Allahumm Rabb l l h md” sözünün f zil ti............................. 166
27-ci f sil ...................................................................................................................... 166
28-ci f sil. Rükudan ba qald randan sonra rahat durmaq ................................. 167
29-cu f sil. S cd ged rk n “Allahu kb r” dem k ............................................ 167
30-cu f sil. S cd etm yin f zil ti .............................................................................. 168
31-ci f sil. Yeddi za üz rin s cd etm k................................................................ 170
32-ci f sil. ki s cd aras nda oturmaq ...................................................................... 170
33-cü f sil. S cd dirs kl ri yer qoymamaq........................................................ 171
34-cü f sil. Namaz n t k rük tl rini tamamlad qda bir q r oturduqdan
sonra aya a qalxmaq ......................................................................................... 171
35-ci f sil. ki s cd etdikd n sonra aya a qalxan kims nin “Allahu kb r”
dem si ................................................................................................................ 171
36-c f sil. T hhüdü oxuyanda Sünn müvafiq qaydada oturmaq ................. 172
37-ci f sil. Birinci t hhüdün deyilm sini vacib saymayanlar............................... 172
38-ci f sil. Son (rük td oxunan) t hhüd............................................................... 173
39-cu f sil. Salamdan vv l dua etm k ..................................................................... 173
40-c f sil. (Ax nc ) t hhüdd n sonra ist nil n duan etm yin caiz ol-
mas ..................................................................................................................... 174
41-ci f sil. Salam.......................................................................................................... 175
42-ci f sil. Salamlar imam salam verdikd n sonra verilm lidir .............................. 175
43-cü f sil. Namazdan sonra zikr etm k................................................................... 175
44-cü f sil. mam salamlar verdikd n sonra üzünü camaata t f çevirm -
lidir...................................................................................................................... 176
45-ci f sil. Camaata namaz q ld rd qdan sonra vacib bir i i yad na salaraq
rg rin aras ndan keçib ged n kims haqq nda ......................................... 177
899
46-c f sil. (Namaz q b qurtard qdan sonra) sa v ya sol t dönüb

getm k ................................................................................................................ 177
47-ci f sil. Çiy sar msaq, so an v k r haqq nda deyil nl r................................ 177
48-ci f sil. U aqlar n d st maz almas ....................................................................... 178
49-cu f sil. Gec v ala-qaranl qda qad nlar n m scid getm si............................. 179
11 – Cüm kitab ..........................................................................................180

1-ci f sil. Cüm nin f rz olmas ................................................................................... 180
2-ci f sil. Cüm namaz üçün tirl nm k.................................................................. 180
3-cü f sil. Cüm namaz n f zil ti ........................................................................... 180
4-cü f sil. Cüm günü saçlar n ya lanmas .............................................................. 181
5-ci f sil. (Cüm namaz na) h r k s özünün n göz l geyimini geym lidir .......... 181
6-c f sil. Cüm günü misvakdan istifad etm k ..................................................... 182
7-ci f sil. Cüm günü sübh namaz nda oxunan sur r haqq nda.......................... 182
8-ci f sil. K ndl r v rl rd cüm namaz n q nmas ................................... 182
9-cu f sil. Özl rin cüm namaz q lmaq vacib olmayanlara cüm qüslünü
etm k vacibdirmi?.............................................................................................. 183
10-cu f sil. Cüm namaz na haradan v kiml r g lm lidir?................................... 183
11-ci f sil. Cüm günü h dd n art q isti olduqda (n etm k laz md r).................. 184
12-ci f sil. Cüm namaz na getm k........................................................................... 184
13-cü f sil. Adam cüm günü qarda dur uzub onun yerind oturma-
mal r................................................................................................................. 184
14-cü f sil. Cüm günü azan verm k ........................................................................ 185
15-ci f sil. Cüm günü bir mü zzinin (olmas haqq nda)........................................ 185
16-c f sil. Cüm günü minb rd (oturmu imam) azan n sözl rini t krar
etm lidir.............................................................................................................. 185
17-ci f sil. Minb rd n xütb verm k......................................................................... 186
18-ci f sil. Xütb ni ayaq üst verm k........................................................................ 187
19-cu f sil. Xütb snas nda (Allaha) t rifl r dey nd n sonra “Sonra is ...”
dey n kims haqq nda....................................................................................... 187
20-ci f sil. mam xütb verdiyi zaman kimins g lib (oturdu unu) gör rs ,
ona iki rük t namaz q lma buyurmal r...................................................... 188
21-ci f sil. Cüm günü xütb zaman ya n ya mas üçün Allaha dua et-
k...................................................................................................................... 188
22-ci f sil. Cüm günü imam xütb ver rk n susmaq............................................. 189
23-cü f sil. Cüm gününün (xeyirli) saat ................................................................. 189
24-cü f sil. Cüm namaz q nark n b zi adamlar n imam t rk etm si haq-
nda ................................................................................................................... 190
25-ci f sil. Cüm namaz ndan vv l v ondan sonra q nan (könüllü) na-
mazlar ................................................................................................................. 190
12 – Qorxu (namaz ) kitab .........................................................................191

1-ci f sil. Qorxu namaz .............................................................................................. 191
2-ci f sil. Qorxu namaz ist r ayaq üst , ist rs d minik üz rind q lmaq
olar ..................................................................................................................... 191
900
3-cü f sil. H m t qib ed n, h m d t qib olunan kims minik üz rind ,

ba la i ar ed k namaz q la bil r................................................................... 191
13 – ki bayram kitab .................................................................................193

1-ci f sil. Bayram günü niz v qalxan (oynad b nl nm k) ................................. 193
2-ci f sil. Orucluq bayram nda (namazdan vv l xurma v s.) yem k ................. 193
3-cü f sil. Qurban bayram nda (qurban tind n v s.) yem k ................................ 193
4-cü f sil. Minb r olmayan namazgahda (bayram) namazlar q lmaq ............... 194
5-ci f sil. Azan v iqam verilm n q nan bayram namazlar na piyada
ya minik üz rind getm k............................................................................ 195
6-c f sil. Xütb bayram namaz ndan sonra verilm lidir......................................... 195
7-ci f sil. T riq günl rind (yerin yetiril n) ll rin f zil ti ............................. 195
8-ci f sil. Minada keç n günl rd , habel fata do ru ir lil dikd (t k-
rar-t krar) “Allahu kb r” dem k................................................................... 196
9-cu f sil. Qurban günl ri (d ri v dig r heyvanlar ) namazgahda k s-
k...................................................................................................................... 196
10-cu f sil. Bayram namaz q b (ev ) dön rk n ba qa yolla qay tmaq ............. 196
14 – Vitr kitab ..............................................................................................197

1-ci f sil. Vitr (namaz ) haqq nda varid olanlar........................................................ 197
2-ci f sil. Vitr (namaz n) vaxtlar ............................................................................ 197
3-cü f sil. Vitri (gec ) q nan namazlar n ax nc etm k g kdir ...................... 197
4-cü f sil. Vitrin minik üstünd q nmas ................................................................ 197
5-ci f sil. Rükudan vv l v ya sonra dua oxumaq.................................................. 198
15 – stisqa kitab .........................................................................................199

1-ci f sil. stisqa ........................................................................................................... 199
2-ci f sil. Pey mb rin : “Onlara Yusufun zaman nda gönd rdiyin (q tl q
quraql q) ill ri kimi ill r gönd r!”– dey dua etm si ................................. 199
3-cü f sil. Quraql q vaxt camaat imamdan xahi ed bil r ki, o, ya n
ya mas üçün (Allaha) dua etsin ...................................................................... 200
4-cü f sil. M rk zi m scidd ya n ya mas üçün dua etm k ............................. 201
5-ci f sil. Cüm xütb sind qibl deyil, ba qa istiqam üz tutub ya n
ya mas üçün dua etm k................................................................................... 201
6-c f sil. Pey mb r hans kild camaata arxa çevirmi dir?........................... 202
7-ci f sil. mam n ya n ya mas üçün dua ed rk n ll rini göy qald r-
mas ..................................................................................................................... 202
8-ci f sil. Ya ya anda n deyilm lidir?................................................................. 202
9-cu f sil. Kül k çox b rk sdiyi zaman... ................................................................. 202
10-cu f sil. Pey mb rin : «M n S ba qas as say sind q qazan-
m»– sözü.......................................................................................................... 203
11-ci f sil. Z lz r v müsib tl r bar sind deyil nl r........................................ 203
12-ci f sil. Ya n n vaxt ya aca Uca Allahdan ba qa heç k s bilm z .......... 203
901
16 – Kusuf kitab ..........................................................................................204

1-ci f sil. Gün tutuldu u vaxt namaz q lmaq........................................................ 204
2-ci f sil. Kusuf vaxt s verm k........................................................................ 204
3-cü f sil. Kusuf vaxt ham camaat namaz na ça rmaq ..................................... 205
4-cü f sil. Kusuf vaxt q bir zab ndan Allaha s nmaq ........................................ 205
5-ci f sil. Kusuf namaz camaat klind q lmaq .................................................. 206
6-c f sil. Gün tutuldu u vaxt köl azad etm yi sev n kims haqq nda ............ 207
7-ci f sil. Kusuf vaxt zikr etm k ............................................................................... 207
8-ci f sil. Kusuf namaz uca s sl oxumaq ............................................................ 208
17 – Qurandak s cd ay ri kitab ..........................................................209

1-ci f sil. Qurandak s cd ay ri v onun sünn si haqq nda varid olanlar ........ 209
2-ci f sil. “Sad” sur sind ki s cd ay si .................................................................. 209
3-cü f sil. Müs lmanlar n mü rikl rl birlikd s cd etm si; mü rik
murdar oldu undan ona d st maz almaq vacib deyildir .............................. 209
4-cü f sil. S cd ay sini oxuyub s cd etm n kims haqq nda........................... 210
5-ci f sil. «Göy yar laca zaman» sur sini oxuduqda s cd etm k....................... 210
6-c f sil. zdihamdan dolay s cd etm k üçün yer tapmayan kims ................... 210
18 – Namaz q saltmaq kitab .....................................................................211

1-ci f sil. Namaz q saltmaq haqq nda v s rd (namazlar ) hans müdd -
q r q saltmaq olar ..................................................................................... 211
2-ci f sil. Minada (q nan) namazlar ........................................................................ 211
3-cü f sil. N q r m saf (q t edildikd n sonra) namazlar q saltmaq olar....... 212
4-cü f sil. S rd m rib namaz üç rük t q nmal r ......................................... 212
5-ci f sil. E yin üstünd nafil namaz q lmaq haqq nda..................................... 213
6-c f sil. S rd (q ld vacib) namazlardan sonra nafil namaz q lmayan
kims haqq nda .................................................................................................. 213
7-ci f sil. S rd (f rz) namazlar ndan vv l v ya ba qa vaxtlarda nafil
namazlar q lan kims haqq nda....................................................................... 213
8-ci f sil. S rd (q nan) m rib v i a namazlar birl dirm k....................... 213
9-cu f sil. Namaz oturulu halda q la bilm n k s, onu uzanan yerd q la
bil r ..................................................................................................................... 214
10-cu f sil. H r kim (hals z oldu undan) oturdu u yerd namaza ba lad q-
dan sonra hal n yax la v ya yüngüll diyini hiss ets , (na-
maz ) ayaq üst tamamlamal r ...................................................................... 214
19 – Gec nin bir vaxt durub namaz q lmaq kitab ................................215

1-ci f sil. Gec nin bir vaxt durub lav namaz q lmaq........................................... 215
2-ci f sil. Gec durub namaz q lma n f zil ti ......................................................... 215
3-cü f sil. X st nin gec namaz q lmamas haqq nda............................................. 216
4-cü f sil. Pey mb rin (camaat ) gec namaz , habel dig r nafil na-
mazlar q lma a t hrik etm si v (bunu onlara) vacib buyurmamas
haqq nda ............................................................................................................. 216
902
5-ci f sil. Pey mb r gec namaz nda o q r durard ki, h tta ayaqlar
rdi.................................................................................................................. 217
6-c f sil. Gec nin ax nda yatan kims haqq nda .................................................. 217
7-ci f sil. Gec namaz q lark n qiyam uzatmaq ................................................. 218
8-ci f sil. Pey mb rin t ccüd namaz nec v neç rük t q lmas
haqq nda ............................................................................................................. 218
9-cu f sil. Pey mb rin gec namaza durmas , habel yatmas v bir d
gec namaz n (hökmünün) n sx olunmas haqq nda ................................. 219
10-cu f sil. (H r k s) gec namaz q lanad k eytan n, onun boynunun
ard na vurdu u düyünl r aç lm r .................................................................... 219
11-ci f sil. Kim namaz q lmay b yatarsa, eytan onun qula na sidik ifraz
ed r...................................................................................................................... 219
12-ci f sil. Gec nin ax nda dua etm k v namaz q lmaq ...................................... 220
13-cü f sil. Gec nin vv lini yat b ax oyaq qalan kims haqq nda.................. 220
14-cü f sil. Pey mb rin ramazanda v ba qa aylarda q ld gec na-
mazlar ................................................................................................................ 220
15-ci f sil. ld n dü k ibad t etm k b nilmir..................................................
16-c f sil. Daim gec namazlar q lan kims nin bunu t rk etm si b nil-
mir ....................................................................................................................... 221
17-ci f sil. Gec yuxudan oyan b namaz q lan kims nin f zil ti ............................ 221
18-ci f sil. Könüllü q nan namazlar n iki rük t-iki rük t q nmas haq-
nda .................................................................................................................. 223
19-cu f sil. Sübh namaz ndan qabaq q nan iki rük t namaz n davamiyy t-
li q nmas v bu iki rük tin könüllü olmas haqq nda.................................. 223
20-ci f sil. Sübh namaz ndan vv l q nan iki rük td oxunan sur ..................... 224
21-ci f sil. Ya ad yerd duha namaz q lmaq.................................................... 224
22-ci f sil. Zöhr namaz ndan vv l iki rük t (namaz) q lmaq................................. 224
23-cü f sil. M rib namaz ndan vv l namaz q lmaq ............................................. 224
20 – M kk v M din m scidl rind namaz q lmaq kitab ................225

1-ci f sil. M kk v M din m scidl rind namaz q lma n üstünlüyü................ 225
2-ci f sil. Quba m scidi............................................................................................... 225
3-cü f sil. (Pey mb rin ) q bri il minb ri aras nda olan yerin f zil ti ............. 226
21 – Namazdak ll r kitab ..................................................................227

1-ci f sil. Namazda k lm k sm yin qada an olunmas ......................................... 227
2-ci f sil. Namaz snas nda (s cd yerind ki) x rda da lar t mizl k............... 227
3-cü f sil. Namaz snas nda minik heyvan aç b qaçsa, (n etm k laz m-
r?) ..................................................................................................................... 227
4-cü f sil. Namaz snas nda veril n salam almaq olmaz ....................................... 229
5-ci f sil. Namaz q lark n ll ri bel qoymaq........................................................... 229
22 – S hv s cd si kitab ..............................................................................230
1-ci f sil. (Dörd rük t zin ) be rük t namaz q lan adam, (n etm lidir?) ....... 230
2-ci f sil. (Namaz q lan) kims namazda ik n müraci t olunmu dursa, o,
li il i ar etm li v dinl lidir .................................................................... 230
903
23 – C naz r kitab ...................................................................................232

1-ci f sil. Ax r k lm si “L ilah ill lah” olan kims haqq nda............................... 232
2-ci f sil. C naz nin ard nca getm yin mr olunmas ............................................. 232
3-cü f sil. Meyit k büküldükd n sonra ona ba ç km k ................................ 233
4-cü f sil. Öl nin ail sin ölüm x rini çatd ran adam haqq nda ........................ 233
5-ci f sil. Övlad n ölümün s bir edib mükafat Allahdan dil n
kims nin f zil ti................................................................................................. 234
6-c f sil. Yax olar ki, (meyit) t k sayda yuyulsun................................................. 234
7-ci f sil. Meyiti (yuyanda) sa zalar ndan ba lamaq laz md r............................. 235
8-ci f sil. K n üçün a parça (seçm k) ................................................................... 235
9-cu f sil. K nin iki parçadan ibar t olmas ........................................................... 235
10-cu f sil. Meyit üçün k n (seçm k) ..................................................................... 235
11-ci f sil. r k n meyitin ancaq (b nini v ) ba v ya (b nini
) ayaqlar örtm çatarsa, bununla onun ba örtülm lidir .................. 236
12-ci f sil. Pey mb rin zaman nda h r kim vv lc n özü üçün k n
haz rlayard sa, heç k s onu q namazd ............................................................ 237
13-cü f sil. Qad nlar c naz nin ard nca ged bil rmi? ............................................ 237
14-cü f sil. Qad n öz rind n ba qa birisi üçün yas saxlamas ............................ 238
15-ci f sil. Q birl ri ziyar t etm k............................................................................. 238
16-c f sil. Pey mb rin : “Öl nin ail si onun üçün vay- iv n qopar b a -
layarsa, – v r o özü sa nda bel etmi dirs , – onda ona zab
veril r” sözü ....................................................................................................... 238
17-ci f sil. Öl n adam üçün n cür a lamaq b nilmir?........................................ 240
18-ci f sil. Paltar c ran kims bizd n deyildir ...................................................... 240
19-cu f sil. Pey mb rin S d ibn Xovl yaz g lm si ............................... 240
20-ci f sil. Müsib t üz verdikd ba q rxma n qada an olunmas ........................ 241
21-ci f sil. Ba vermi müsib td n (x r tutdu u zaman) oturan v üzün-
k r hissi oyanan kims haqq nda ........................................................... 241
22-ci f sil. Müsib t üz verdikd k rli oldu unu bildirm n kims haq-
nda ................................................................................................................... 242
23-cü f sil. Pey mb rin : “H qiq n, biz s nd n (ayr ld za gör )
rl nirik” sözü.............................................................................................. 242
24-cü f sil. X st nin yan nda a lamaq ...................................................................... 243
25-ci f sil. Vay- iv n salma n v b rkd n a lama n qada an olunmas ,
(v insanlar ) bundan ç kindirm k haqq nda.................................................. 243
26-c f sil. C naz gör nd aya a qalxmaq .............................................................. 244
27-ci f sil. C naz ni görüb aya a qalxan adam n vaxt otura bil r?...................... 244
28-ci f sil. Y hudinin c naz sini görüb aya a qalxan kims haqq nda.................. 244
29-cu f sil. C naz ni qad nlar deyil, ancaq ki il r aparmal rlar.......................... 245
30-cu f sil. C naz ni yeyin-yeyin aparmaq laz md r............................................... 245
31-ci f sil. C naz nin ard nca getm yin f zil ti ....................................................... 245
32-ci f sil. Q birl rin üstünd ibad tgah tikm yin qada an olunmas haq-
nda ................................................................................................................... 246
33-cü f sil. Nifasl halda öl n qad na c naz namaz n q nmas ........................ 246
904
34-cü f sil. C naz namaz nda l-Fatih sur sini oxumaq...................................... 246
35-ci f sil. Öl n adam ayaqqab lar n s sini e idir .................................................... 246
36-c f sil. Müq dd s torpaqda v ya buna b nz r bir yerd d fn olunmaq
ist n kims haqq nda ..................................................................................... 247
37-ci f sil. hid c naz namaz q lmaq ................................................................. 248
38-ci f sil. slam q bul etdikd n sonra v fat etmi u aq üçün c naz nama-
q rm ? Habel , u aq ölüm aya nda ik n ona slam dini rz edi-
lirmi? ................................................................................................................... 248
39-cu f sil. Allaha rik qo an adam ölümqaba “L ilah ill llah” de-
rs ... ................................................................................................................. 250
40-c f sil. N sih t ver n adam q brin yan nda ik n, shab ri d onun
traf nda oturdu u halda öyüd-n sih t ver bil r.......................................... 251
41-ci f sil. Öz can na q sd ed n kims haqq nda deyil nl r ................................... 251
42-ci f sil. nsanlar n öl n adam t rifl si ............................................................ 252
43-cü f sil. Q bir zab bar sind varid olanlar ....................................................... 253
44-cü f sil. Q bir zab ndan (Allaha) s nmaq........................................................ 253
45-ci f sil. Öl n adama s r-ax am (C nn td v ya C nn md olan)
yeri göst rilir ...................................................................................................... 254
46-c f sil. Müs lmanlar n (ölmü ) övladlar haqq nda deyil nl r ......................... 254
47-ci f sil. Mü rikl rin (ölmü ) u aqlar haqq nda deyil nl r................................. 254
48-ci f sil ...................................................................................................................... 255
49-cu f sil. Q fil ölüm................................................................................................. 257
50-ci f sil. Pey mb rin , bu B krin v Öm rin q birl ri haqq nda
deyil nl r............................................................................................................ 257
51-ci f sil. Ölül ri söym yin qada an olunmas ...................................................... 257
24 – Z kat kitab ...........................................................................................258

1-ci f sil. Z kat n vacibliyi ......................................................................................... 258
2-ci f sil. Z kat verm nin günah .......................................................................... 259
3-cü f sil. Z kat verilmi mal x zin say lm r ......................................................... 260
4-cü f sil. S halal qazancdan verilm lidir ....................................................... 260
5-ci f sil. S q bul olunanad k onu verm k g kdir...................................... 260
6-c f sil. Yar m xurma v ya bir q rs verm kl özünüzü C n-
md n qoruyun................................................................................................ 262
7-ci f sil. Hans s n yax (s say r)? .................................................... 262
8-ci f sil. ....................................................................................................................... 263
9-cu f sil. Varl adam n varl oldu unu bilm n ona s verm k.................. 263
10-cu f sil. (Adam) bilm n öz o luna s ver rs ......................................... 264
11-ci f sil. Özü (s ) verm yib, xidm tçisin s verm yi tap ran
kims ................................................................................................................... 264
12-ci f sil. S ancaq art q olan maldan verilm lidir ........................................ 264
13-cü f sil. (Ba qalar ) s verm t hrik etm k v buna gör fa tçi-
lik etm k.............................................................................................................. 265
14-cü f sil. S imkan daxilind verilm lidir ..................................................... 265
905
15-ci f sil. Mü rik ik n s verib sonra müs lman olan kims ......................... 266
16-c f sil. F sad tör tm n a as n mri il s ver n xidm tçinin sa-
vab haqq nda..................................................................................................... 266
17-ci f sil. Allah n: “Kim (haqq olan n haqq ) verir v Allahdan qorxur-
sa...” sözü v (m yin): “Allah m, mal ndan (S nin yolunda) x rcl -
n kims zini ver!” sözü ........................................................................ 266
18-ci f sil. S ver nl x sisin m li .................................................................. 267
19-cu f sil. H r bir müs lman s verm lidir, bunu bacarmayan kims
yax i görm lidir.............................................................................................. 267
20-ci f sil. Z kat n v s nin miqdar v s olaraq bir qoç verm k.......... 267
21-ci f sil. (Puldan deyil) maldan z kat verm k ...................................................... 268
22-ci f sil. Z kat verilm si vacib olan c m olunmu mal ay rmaq, ayr -ayr
olan mal da c m etm k olmaz.......................................................................... 268
23-cü f sil. rikli maldan z kat verildiyi zaman rikl r (qoyduqlar mala)
müvafiq miqdarda z kat verm lidirl r ........................................................... 269
24-cü f sil. D rin z kat ....................................................................................... 269
25-ci f sil. Bir ya na çatm di i d ni z kat verm mük ll f olan v be-
bir d si olmayan kims haqq nda............................................................. 269
26-c f sil. Qoyunlar n z kat ..................................................................................... 270
27-ci f sil. Z kat olaraq ancaq sa lam heyvan götürülm lidir................................ 271
28-ci f sil. Z kat olaraq insanlar n mallar n n yax götürülm lidir.......... 271
29-cu f sil. Z kat qohum- qr baya verm k............................................................. 272
30-cu f sil. Müs lman öz at n z kat verm mük ll f deyildir..................... 273
31-ci f sil. S ni yetiml verm k...................................................................... 273
32-ci f sil. (Qad n) z kat rin v himay sind olan yetim verm si ............. 274
33-cü f sil. Uca Allah n: «...köl rin azad olunmas na, borclulara, Allah yo-
lunda cihad ed nl ... m xsusdur...» sözü ..................................................... 275
34-cü f sil. (H yal olub) dil nm kd n ç kinm k.................................................... 276
35-ci f sil. Dil nm n v n fsini saxlayan kims Allah n (ruzi) verm si......... 277
36-c f sil. Mal çoxaltmaq m qs dil dil n kims ............................................ 277
37-ci f sil. Varl olma n h ddi .................................................................................. 278
38-ci f sil. Xurma budaqda ik n onun miqdar t xmin etm k............................. 278
39-cu f sil. Ya murla v axar su il sulanm torpaqdan götürül n m hsu-
lun onda biri (z kat verilm lidir) ..................................................................... 279
40-c f sil. Xurman n z kat m hsul y vaxt götürülm lidir; u aq s -
üçün ayr lm xurmaya toxuna bil rmi? ..................................................... 279
41-ci f sil. (Adam) verdiyi s ni sat n ala bil rmi? Onun verdiyi s -
ni ba qa birisi d sat n ala bil r......................................................................... 280
42-ci f sil. Pey mb rin zövc rinin azad etdiyi köl z kat verm k ............. 280
43-cü f sil. S nin d yi si .............................................................................. 280
44-cü f sil. Z kat n varl lardan al b h min yerd ya ayan kas blara veril-
si ..................................................................................................................... 281
45-ci f sil. mam n z kat ver n adam üçün dua etm si........................................... 281
46-c f sil. D nizd n ç xar lanlar................................................................................ 281
906
47-ci f sil. Tap lm x zin nin be birini z kat verm k ....................................... 282
48-ci f sil. Allah n: “...onu y b paylayanlara...” sözü v z kat paylayanla-
n imama hesabat verm si................................................................................ 282
49-cu f sil. mam n z kat üçün ayr lm d dam a vurmas ........................ 282
25 – Fitr z kat kitab .................................................................................283

1-ci f sil. Fitr z kat n vacibliyi .............................................................................. 283
2-ci f sil. Fitr z kat n bayramdan qabaq verilm si ............................................. 283
3-cü f sil. Fitr z kat n ist r azad insanlara, ist rs d köl verilm si.......... 283
26 – H cc kitab ............................................................................................284
1-ci f sil. H ccin vacib olmas v onun f zil ti......................................................... 284
2-ci f sil. Uca Allah n: «...onlar s nin yan na piyada v ya h r biri uzaq yol-
dan g n qay bald r d r üstünd g lsinl r. Qoy onlar öz m n-
tl rinin ahidi olsunlar...» sözü.................................................................... 284
3-cü f sil. Minik üz rind h cc ziyar tini yerin yetirm k ..................................... 284
4-cü f sil. Q bul olunmu h ccin üstünlüyü ............................................................ 285
5-ci f sil. M kk sakinl rinin h cc v ümr ziyar tl ri üçün ihrama girdik-
ri yer ................................................................................................................. 285
6-c f sil ....................................................................................................................... 285
7-ci f sil. Pey mb rin (h cc ged rk n) n keçm si ............................. 286
8-ci f sil. Pey mb rin : « qiq – mübar k bir vadidir» sözü............................... 286
9-cu f sil. tirin qoxusunu aparmaq üçün paltar üç d yumaq ......................... 286
10-cu f sil. hrama gir rk n tir vurmaq. hrama girm k ist n adam n
geyinm lidir?...................................................................................................... 287
11-ci f sil. hrama gir rk n saçlar yap qan bir madd il yap ran kims
haqq nda ........................................................................................................................ 287
12-ci f sil. Zülhüleyf m scidind t lbiy g tirm k ................................................ 288
13-cü f sil. H cc ged rk n miniy minm k, habel birisini t rkin almaq.......... 288
14-cü f sil. hrama gir n adam n cür geyim geyinm lidir? .................................. 288
15-ci f sil. T lbiy g tirm k ....................................................................................... 289
16-c f sil. Miniy min rk n t lbiy n önc t hmid, t sbih v t kbir g tir-
k...................................................................................................................... 289
17-ci f sil. Qibl yön lib t lbiy g tirm k............................................................. 290
18-ci f sil. Vadiy g ldikd t lbiy g tirm k............................................................ 290
19-cu f sil. Pey mb rin dövründ onun ihrama girdiyi kimi ihrama gir n
kims haq nda .................................................................................................... 290
20-ci f sil. Uca Allah n: «H cc ziyar ti m lum olan aylardad r...» sözü ................. 291
21-ci f sil. T ttu, qiran v ifrad h cci. Özü il qurbanl q heyvan g tir-
n kims nin etm k ist diyi h ccin növünün d yi dirilm si................... 292
22-ci f sil. T ttu h cci ............................................................................................ 295
23-cü f sil. M kk haradan daxil olmal ?.............................................................. 295
24-cü f sil. M kk nin f zil ti v onun tikilm si....................................................... 295
907
25-ci f sil. M kk ki evl rin miras qoyulmas , habel onlar n sat lmas v
al nmas . H m d insanlar n M scidülh ramda eyni hüquqa malik ol-
mas ..................................................................................................................... 296
26-c f sil. Pey mb rin M kk qalmas ........................................................... 297
27-ci f sil. Uca Allah n: «Allah K ni – müq dd s evi, haram ay , ..... in-
sanlar n i rini yoluna qoymaq üçün bir vasit kimi mü yy n etdi...»
sözü ..................................................................................................................... 297
28-ci f sil. K nin da lmas ................................................................................. 298
29-cu f sil. Qara da haqq nda deyil nl r................................................................. 298
30-cu f sil. K girm n kims haqq nda ......................................................... 298
31-ci f sil. K nin içind “Allahu kb r” dey n kims haqq nda ...................... 298
32-ci f sil. K ni t vaf etdikd tez-tez yeriy k dövr vurmaq n vaxtdan
ba lam r ......................................................................................................... 299
33-cü f sil. K g n adam t vaf ed rk n (h r dövr ) qara da a to-
xunmal , habel (ilk) üç dövr tez-tez yerim lidir ...................................... 299
34-cü f sil. H cc v ümr ziyar tl rind (K ni t vaf etdikd ) tez-tez ye-
rim k ................................................................................................................... 299
35-ci f sil. (K nin qara da yerl n) küncün sa il toxunmaq........................ 300
36-c f sil. (Qara) da öpm k..................................................................................... 300
37-ci f sil. M kk g ldikd evin getm mi n önc K ni t vaf ed n
adam haqq nda................................................................................................... 301
38-ci f sil. T vaf snas nda dan maq ....................................................................... 301
39-cu f sil. Ç lpaq olaraq K ni t vaf etm k qada and r; Allaha rik qo-
an adam n h cc etm si d habel .................................................................... 301
40-c f sil. lk t vafdan sonra fatdan qay dana q rK yax nla -
mayan v t vaf etm n kims haqq nda........................................................ 302
41-ci f sil. Hac lara su verm k .................................................................................. 302
42-ci f sil. S fa v M rv da lar aras nda s y etm yin vacib olmas v
Allah n qoydu u lam tl rd n say lmas ........................................................ 303
43-cü f sil. S fa v M rv aras nda s y etm k bar sind deyil nl r ...................... 304
44-cü f sil. Heyzli qad n t vafdan ba qa h ccin bütün ayinl rini yerin yetir-
lidir................................................................................................................. 304
45-ci f sil. T rviy günü zöhr namaz harada q nmal r?.................................... 304
46-c f sil. fa günü oruc tutmaq........................................................................... 305
47-ci f sil. fa günü (N mira m scidin ) yollanmaq ........................................... 305
48-ci f sil. fatda durmaq....................................................................................... 306
49-cu f sil. fatdan ç b (Müzd lif ) getm k .................................................. 306
50-ci f sil. Pey mb rin fatdan dön rk n qamç il i ar edib shab -
rin t mkinli olmalar mr etm si ............................................................. 306
51-ci f sil. Z if olanlar n Müzd lif erk n gönd rilm ri, orada dayan b
dua etm ri v ay batd qdan sonra (Minaya) erk n gönd rilm ri
haqq nda ............................................................................................................. 307
52-ci f sil. Müzd lif sübh namaz n q nd vaxt .......................................... 307
53-cü f sil. Müzd lif n (Minaya) n zaman getm k laz md r?........................... 308
908
54-cü f sil. Qurbanl q d minm k ..................................................................... 308

55-ci f sil. Qurbanl q heyvan özü il g tir n kims haqq nda............................... 309
56-c f sil. (Qurbanl q heyvanlar na) ni an qoyduqdan sonra onlar k ndir-
n, sonra da ihrama gir n kims haqq nda................................................. 309
57-ci f sil. Qurbanl q heyvanlar öz ll ri il k ndirl n kims haqq nda........ 309
58-ci f sil. Qoyunlar k ndirl ba lamaq .................................................................. 310
59-cu f sil. pl rin r ngli yundan olmas .................................................................. 310
60-c f sil. Qurbanl q d rin üstün çul qoymaq, (k sildikd n sonra da)
onu s verm k............................................................................................ 310
61-ci f sil. Ki i öz qad nlar n buyru unu gözl n onlar n ad ndan
in k k bil r..................................................................................................... 311
62-ci f sil. Minada Pey mb rin qurban k sdiyi yerd qurban k sm k............ 311
63-cü f sil. D ni, ayaqlar ba ik n k sm k........................................................ 311
64-cü f sil. Qurbanl q heyvandan q ssaba heç bir ey verm k olmaz ................... 312
65-ci f sil. Qurbanl q heyvanlardan h m yem k, h m d s verm k
(olar) ................................................................................................................... 312
66-c f sil. hramdan ç xark n saç q rxmaq v ya q saltmaq ................................. 312
67-ci f sil. Sütunlara da atmaq ................................................................................. 313
68-ci f sil. Da lar sütunlara vadinin a t find n atmaq ................................. 313
69-cu f sil. Sütunlar n (h r birin ) yeddi da atmaq ................................................ 313
70-ci f sil. Kiçik v orta sütuna da atd qdan sonra düz yerd dayan b qib-
t f üz tutmaq ........................................................................................... 314
71-ci f sil. Vida t vaf .................................................................................................. 314
72-ci f sil. fada t vaf ndan sonra heyz gör n qad n (n etm lidir?)...................... 315
73-cü f sil. Müh ss b.................................................................................................. 315
74-cü f sil. M kk daxil olmam dan vv l zu-Tuva vadisind dayan-
maq...................................................................................................................... 315
27 – Ümr kitab ...........................................................................................316

1-ci f sil. Ümr nin vacib olmas v onun f zil ti ..................................................... 316
2-ci f sil. H cd n vv l ümr ziyar tini yerin yetir n kims haqq nda ............... 316
3-cü f sil. Pey mb r neç d ümr ziyar ti etmi dir?..................................... 316
4-cü f sil. T nimd n ümr (niyy ti il ihrama girm k) ........................................... 317
5-ci f sil. H ccd n sonra, qurbanl q götürm n ümr ziyar tini yerin ye-
tirm k ................................................................................................................. 318
6-c f sil. Ümr nin savab ç kil n yor unlu a gör dir ........................................... 318
7-ci f sil. Ümr ni yerin yetir n adam n zaman ihramdan ç xmal r? ............... 319
8-ci f sil. H ccd n, ümr n v ya döyü n qay dark n n deyilm lidir? ......... 319
9-cu f sil. (Ziyar ) g n hac lar qar lamaq v üç n rin bir minik üs-
tünd oturmas .................................................................................................. 320
10-cu f sil. (S rd n qay dan adam n) gec vaxt (evin ) g lm si ........................ 320
11-ci f sil. M din yax nla qda d sini tez sürüb ged n kims haq-
nda ................................................................................................................... 320
12-ci f sil. S r zab n bir parças r........................................................................ 320
909
28 – Saxlan lan adam haqq nda kitab.......................................................321

1-ci f sil. Ümr ged nin yolunu k rl rs , (o n etm lidir)?............................. 321
2-ci f sil. H cc snas nda saxlan lmaq....................................................................... 321
3-cü f sil. (Ziyar td n) saxlan ld qda ba q rxd rmam dan vv l qurban
sm k ................................................................................................................ 321
4-cü f sil. Uca Allah n: «...ya s verm li...» sözü: “alt kas yedizdir-
k” dem kdir .................................................................................................. 322
5-ci f sil. Fidy olaraq veril n yem k yar m saa olmal r ..................................... 322
29 – Ov etm yin c zas kitab .....................................................................323

1-ci f sil. hramda olmayan adam ov edib ovlad heyvan ihramda olan
adama vers , sonuncusuna bunu yem k (halal olar)...................................... 323
2-ci f sil. hramda olan adam ihramda olmayan kims nin ov etm sin kö-
k göst rm lidir......................................................................................... 324
3-cü f sil. hramda olan adam, ihramda olmayan kims nin ov etm si üçün
ovlan lacaq heyvan ona göst rm lidir ...................................................... 324
4-cü f sil. Kims ihrama girmi bir adama v i bir e k h diyy ed rs ,
bunu ondan q bul etm lidir ........................................................................ 324
5-ci f sil. hramda olan adam n yi öldür bil r?...................................................... 325
6-c f sil. M kk vuru maq halal deyildir ............................................................ 325
7-ci f sil. hramda olan adam n qan ald rmas ......................................................... 325
8-ci f sil. hramda olan adam n evl nm si ............................................................... 326
9-cu f sil. hramda olan adam n qüsl etm si ............................................................ 326
10-cu f sil. hrama girm n adam n haram say lan raziy v M kk
daxil olmas ......................................................................................................... 326
11-ci f sil. Öl n adam n yerin h cc etm k v onun zin n zir verm k;
ki i qad n yerin h cc ed bil r ..................................................................... 327
12-ci f sil. U aqlar n h cci yerin yetirm si.............................................................. 327
13-cü f sil. Qad nlar n h cci yerin yetirm si........................................................... 327
14-cü f sil. K piyada getm yi n zir ed n kims haqq nda ............................ 328
30 – M din nin üstünlükl ri kitab ..........................................................329

1-ci f sil. M din nin haram say lan razisi............................................................... 329
2-ci f sil. M din nin f zil ti v (pis) adamlar özünd n k narla rmas ............. 330
3-cü f sil. M din Tab dir.......................................................................................... 330
4-cü f sil. M din ni sevm n kims r................................................................... 330
5-ci f sil. man M din y acaq........................................................................... 331
6-c f sil. M din hlin qar pislik etm k ist nl rin günah ............................. 331
7-ci f sil. M din qalalar .......................................................................................... 331
8-ci f sil. D ccal M din girm k .................................................................... 332
9-cu f sil. M din pis eyl ri k nar edir ................................................................... 333
10-cu f sil..................................................................................................................... 333
11-ci f sil ...................................................................................................................... 333
910
31 – Oruc kitab ............................................................................................335

1-ci f sil. Orucun f zil ti............................................................................................. 335
2-ci f sil. R yyan (qap ) oruc tutanlar üçündür..................................................... 335
3-cü f sil. “Ramazan”, yoxsa “ramazan ay ” deyilm lidir? H r iki ifad ni
düzgün sayan kims haqq nda ......................................................................... 336
4-cü f sil. Ramazan ay nda yalan dan maqdan v bu yalana l etm k-
n l ç km n kims ...................................................................................... 336
5-ci f sil. Oruc tutan adam söys r o: “M n oruc tutmu am”– dem li-
dirmi?.................................................................................................................. 337
6-c f sil. Subay oldu undan ehtiyat edib oruc tutan kims ................................... 337
7-ci f sil. Pey mb rin : «Ay gördüyünüz zaman oruc tutun v ay gör-
düyünüz zaman orucu saxlay n» sözü............................................................. 337
8-ci f sil. Bayram aylar skilmir ............................................................................... 338
9-cu f sil. Pey mb rin : «...biz n yazma , n d hesablama (bacar -
q)» sözü ............................................................................................................ 338
10-cu f sil. Ramazandan bir gün v ya iki gün vv l oruc tutulmaz...................... 339
11-ci f sil. Uca Allah n: «Orucluq gec si zövc rinizl yax nl q etm k siz
halal edildi. Onlar sizin üçün bir libas, siz d onlar üçün bir libass -
z...» sözü .......................................................................................................... 339
12-ci f sil. Uca Allah n: «Dan yeri sökül nd a sap qara sapdan ( q ge-
nin qaranl ndan) seçil q r yeyin için...» sözü.................................. 340
13-cü f sil. S hur yem yi il sübh namaz aras nda n q r vaxt qal r? .............. 340
14-cü f sil. Müst b say lan s hur yem yinin b ti ......................................... 340
15-ci f sil. Oruc tutmaq ist n kims nin gündüz vaxt niyy t etm si.................. 341
16-c f sil. Oruc tutan adam n cunub ik n s r yuxudan oyanmas ..................... 341
17-ci f sil. Oruc tutan adam n (öz qad ) qucaqlamas haqq nda ...................... 341
18-ci f sil. Oruc tutan adam n unudaraq yem si v ya içm si................................ 341
19-cu f sil. Ramazanda (oruc ik n) cinsi laq girmi kims nin (k ffar
olaraq) verm bir eyi yoxdursa v onun özün s verilmi dir-
, (bunu öz ail sin verm kl ) k ffar ed bil r ......................................... 342
20-ci f sil. Oruc tutan adam n qan ald rmas v qusmas ........................................ 342
21-ci f sil. S rd oruc tutmaq v ya tutmamaq .................................................... 342
22-ci f sil. Ramazan n bir neç gününü oruc tutduqdan sonra s ç xmaq ...... 343
23-cü f sil .................................................................................................................... 343
24-cü f sil. Pey mb rin : «S rd oruc tutmaq yax l deyildir» sözü....... 344
25-ci f sil. Pey mb rin oruc tutan v tutmayan shab ri (buna gör )
bir-biril rini q namam lar................................................................................ 344
26-c f sil. Boynunda orucun q zas qalaraq öl n kims ......................................... 344
27-ci f sil. Oruc tutan adam n zaman iftar etm lidir?............................................ 345
28-ci f sil. ftar vaxt gir n kimi orucu açmaq .......................................................... 345
29-cu f sil. Ramazanda yem k yedikd n sonra gün i görm k ............................. 345
30-cu f sil. U aqlar n oruc tutmas ............................................................................ 345
31-ci f sil. Orucu dan yeri sökül k tutmaq olar ............................................... 346
32-ci f sil. Orucu pozmadan növb ti orucu tutanlar n c zaland lmas ............... 346
911
33-cü f sil. Qarda na nafil orucunu pozmas üçün and içdir n kims ................ 347
34-cü f sil. aban ay n orucu .................................................................................. 347
35-ci f sil. Pey mb rin orucu v iftar bar sind deyil nl r.............................. 348
36-c f sil. Oruca dair b nin haqq ......................................................................... 348
37-ci f sil. Oruca dair ail nin haqq ........................................................................... 349
38-ci f sil. Bir camaat ziyar t edib onlar n yan nda orucunu açmayan
kims ................................................................................................................... 349
39-cu f sil. Ay n ax nda oruc tutmaq...................................................................... 350
40-c f sil. Cüm günü oruc tutmaq .......................................................................... 350
41-ci f sil. Mü yy n günl oruc tutmaq üçün xüsusil dirm k olarm ? ............. 350
42-ci f sil. T riq günl rind oruc tutmaq ............................................................... 351
43-cü f sil. A ura günü oruc tutmaq ......................................................................... 351
32 – T ravih namaz kitab .........................................................................352

1-ci f sil. Ramazanda gec namaz q lan kims nin f zil ti...................................... 352
33 – Q dr gec sinin f zil ti kitab .............................................................353

1-ci f sil. Q dr gec sini ramazan n ax r yeddi gec sind axtarmaq g kdir........ 353
2-ci f sil. Q dr gec sini ramazan n son on gec sinin t k gec rind axtar-
maq...................................................................................................................... 354
3-cü f sil. Ramazan n ax r on gününd yerin yetiril n ll r ............................ 354
34 – Etikaf kitab ..........................................................................................355

1-ci f sil. Son on günd etikaf etm k; Bütün m scidl rd etikaf etm k (olar)....... 355
2-ci f sil. (Etikafda olan adam) ancaq z ruri halda evin ged bil r...................... 355
3-cü f sil. Gec etikaf etm k....................................................................................... 355
4-cü f sil. M scidd çad r qurmaq............................................................................. 355
5-ci f sil. Etikaf ed n adam ehtiyac üzünd n m scidin qap n a na ç xa
bil rmi? ............................................................................................................... 356
6-c f sil. Ramazan n orta on gününd etikaf etm k................................................ 356
35 – Al -veri kitab ....................................................................................357

1-ci f sil. Uca Allah n: “Namaz ba a çatd qdan sonra yer üzün da b
Allah n lütfünü axtar n v Allah çox zikr edin ki, b lk nicat tapas -
z. Onlar ticar t v ya yl nc gördükl ri zaman da b ona t f
qaçd lar v s ni minb rd ayaq üst oldu un halda t rk etdil r. De:
“Allah yan nda qazanaca z savab yl nc n d , ticar td n d xe-
yirlidir. Allah n yax ruzi ver ndir” ay si bar deyil nl r...................... 357
2-ci f sil. Halal da b llidir, haram da b llidir. Bu ikisinin aras nda übh li ey-
r vard r.............................................................................................................. 358
3-cü f sil. übh li eyl rin aç qlanmas .................................................................... 358
4-cü f sil. V sv ni v buna b nz r olan übh li eyl rd n saymayan kims
haqq nda ........................................................................................................................ 359
912
5-ci f sil. Mal hans yolla qazand n f rqin varmayan kims haq-
nda ................................................................................................................... 359
6-c f sil. Bez parça v ba qa bu kimi eyl rin ticar ti il m ul olmaq .............. 359
7-ci f sil. Ticar t etm k üçün (s ) ç xmaq........................................................... 360
8-ci f sil. Ruzisinin artmas ist n kims haqq nda ............................................ 360
9-cu f sil. Pey mb rin nisy alver etm si ........................................................... 361
10-cu f sil. nsan n çal araq öz ll ri il (ruzi) qazanmas ...................................... 361
11-ci f sil. Al -veri etdikd üzüyola v alic nab olmaq ........................................ 361
12-ci f sil. (Borcunu qaytarma a) imkan olan adama möhl t verm k.................. 361
13-cü f sil. Al v sat (bir-birin ) ayd nl q g tirs , (bir-birind n) heç n
gizl tm v (bir-birin ) m sl t vers , (onlar n ticar ti b tli
olar) ..................................................................................................................... 362
14-cü f sil. Qar lm xurmalar n sat ............................................................... 362
15-ci f sil. S m yedird n adam. Uca Allah buyurur: “Ey iman g tir nl r!
Allahdan qorxun v r möminsinizs , s md n qalan faizi alma-
n.”..................................................................................................................... 362
16-c f sil. “Allah s mi puç edir, s ri is art r. Allah kafirl ri v
günahkarlar sevm z.”....................................................................................... 363
17-ci f sil. D mirçi haqq nda deyil nl r.................................................................... 363
18-ci f sil. D rzi haqq nda deyil nl r........................................................................ 364
19-cu f sil. Minik heyvanlar n v (o cüml n d ) uzunqula n sat n al n-
mas .................................................................................................................... 364
20-ci f sil. Susuzlu u yatmayan v ya qotur d nin sat n al nmas ..................... 365
21-ci f sil. Qan alan adam haqq nda deyil nl r........................................................ 366
22-ci f sil. (Qazanc ld edilm si) b nilm n eyl rin al -veri i .................... 366
23-cü f sil. Adam n bir ey sat n al b h min vaxt, t fl r ayr lmadan önc
onu ba qas na h diyy etm si ........................................................................ 367
24-cü f sil. Al -veri etdikd aldatma n b nilm si ...................................... 367
25-ci f sil. Bazarlar bar sind deyil nl r .................................................................. 367
26-c f sil. Bazarda ucadan q rma n b nilm si ......................................... 369
27-ci f sil. H m sat , h m d borcunu öd n k s (mal ) ç km lidir ................. 369
28-ci f sil. (Mal ) ç kdikd b nil n davran ........................................................ 370
29-cu f sil. Pey mb rin saas n v muddunun b ti ..................................... 370
30-cu f sil. rzaq mallar n sat v ehtikar bar deyil nl r ........................... 370
31-ci f sil. (Adam) qarda n alveri üstünd n alver etm li v onun tica-
t i rin qar mamal r; (o bunu yaln z o t qdird ed bil r ki,)
qarda ona izn versin v ya özü bundan imtina etsin.................................... 371
32-ci f sil. (Mal ) h rraca ç xartmaq........................................................................... 372
33-cü f sil. ld olmayan (mal n), habel ana b tnind olan balan n sat ........... 372
34-cü f sil. Sat ya d ni, in yi v qoyunu sa lmam v ziyy td saxla-
maq qada and r ................................................................................................ 372
35-ci f sil. Zina etmi köl nin sat lmas ..................................................................... 372
36-c f sil. rli z hm t haqq almadan k ndlinin ad ndan (onun mal )
sata bil rmi? rli k ndliy köm k göst bil rmi v ya ona n si-
t ed bil rmi?.................................................................................................. 373
913
37-ci f sil. Karvan ( rin k nar nda) qar lama n qada an olunmas ............ 373
38-ci f sil. Ki mi i ki mi , yem yi d yem d yi k .................................... 373
39-cu f sil. Arpan arpaya d yi k......................................................................... 374
40-c f sil. Q q la d yi k ............................................................................... 374
41-ci f sil. Gümü ü gümü d yi k ..................................................................... 374
42-ci f sil. Dinar dinara nisy olaraq d yi k ...................................................... 375
43-cü f sil. Q nisy olaraq gümü d yi dirm k .............................................. 375
44-cü f sil. Müzab ................................................................................................ 376
45-ci f sil. Xurmalar a acda ik n (onlar ) q l v gümü satmaq ........................ 376
46-c f sil. Meyv nin yeti diyi b lli olmadan onu satmaq....................................... 377
47-ci f sil. Bir kims meyv nin yeti diyi b lli olmazdan vv l onu satar, sonra
da meyv bir x st lik dü rs , (buna gör m suliyy ti) satan adam
da mal r.......................................................................................................... 377
48-ci f sil. Xurman daha yax xurma il d yi k................................................ 377
49-cu f sil. Müxad .................................................................................................. 378
50-ci f sil. Yerli halinin ad tin uy un olan al -veri , icar , t zid ç k-
k v ölçm k üsulu il m ml td i aparan kims ........................................
51-ci f sil. rikl rd n birinin (öz pay na dü n) mal dig rin satmas ............ 379
52-ci f sil. Dü nd n köl almaq; habel onun h diyy verm si v ya kö-
azad etm si ..................................................................................................... 379
53-cü f sil. Donuzlar n m hv edilm si...................................................................... 380
54-cü f sil. Canl olmayan eyl aid r sml rin sat lmas v bu xüsusda
olan b zi b nilm nm r ............................................... 380
55-ci f sil. Azad insan (qul kimi) satan kims nin günah ...................................... 381
56-c f sil. Ölü heyvan v büt satmaq........................................................................ 381
57-ci f sil. tin müqabilind pul almaq...................................................................... 381
36 – lkin öd ni kitab ...............................................................................382

1-ci f sil. Mü yy n ç kiy gör qabaqcadan öd ni etm k..................................... 382
2-ci f sil. lind bir sas olmayan (adama) qabaqcadan (pul) öd k................ 382
37 – ( mlak ) almaqda daha haql olan kims r kitab .......................383

1-ci f sil. (Sahibkar öz mal satd qda) onu daha çox haqq olan kims
klif etm lidir.................................................................................................... 383
2-ci f sil. Hans qon u daha yax n hesab olunur? .................................................... 383
38 – car kitab ............................................................................................384

1-ci f sil. car haqq nda deyil nl r........................................................................... 384
2-ci f sil. Qirat müqabilind qoyun otarmaq............................................................ 384
3-cü f sil. Ax am ça ndan gec q r muzdlu i çi tutmaq ............................... 384
4-cü f sil. Bir adam n i çi tutmas , bu i çinin z hm t haqq almay b ç b
getm si, sonra da h min adam n i çinin z hm t haqq i qoyub ar-
rmas haqq nda ................................................................................................ 385
914
5-ci f sil. Ruqya müqabilind veril n (z hm t haqq ) ............................................. 387

6-c f sil. Erk k heyvan n toxumu ............................................................................. 388
39 – H val kitab ........................................................................................389

1-ci f sil. r (borc) varl bir adama h val edil rs , buna etiraz etm k ol-
maz ..................................................................................................................... 389
2-ci f sil. Öl n adam n borcunu ba qa bir adama h val etm k caizdir ................ 389
40 – Zaminlik kitab ....................................................................................390

1-ci f sil. Uca Allah n: “... hd ba lad z k sl rin paylar özl rin ve-
rin...” sözü .......................................................................................................... 390
2-ci f sil. Öl n adam n borcunu öz boynuna götür n adam n sözünd n vaz
keçm haqq yoxdur ...................................................................................... 390
41 – V kal t kitab .......................................................................................391

1-ci f sil. rik v kal t verm k................................................................................. 391
2-ci f sil. Çoban can ver n bir qoyun gördüyü zaman onu k bil r, v kil
xarab olacaq bir mal gördüyü zaman onu xilas ed bil r ......................... 391
3-cü f sil. Borclar n öd nilm sin dair v kal t verm k........................................... 391
4-cü f sil. Bir tayfan n v kilin , yaxud havadar na h diyy verm k caizdir......... 392
5-ci f sil. r bir adam kim v kal t vermi dirs , müv kkilin onun raz -
il özün n is götürm si caizdir; habel v kilin ona mü yy n
vaxtad k borc verm si d caizdir ..................................................................... 393
6-c f sil. r v kil bir eyi f ldaq i k satarsa, onun bu sövd si q -
bul olunmaz........................................................................................................ 394
7-ci f sil. C zan yerin yetirm dair v kal t verm k.......................................... 395
42 – Yardarl q kitab ....................................................................................396

1-ci f sil. (Tax l) km yin v (a ac) basd rma n f zil ti. Uca Allah buyu-
rur: “ kdiyinizi gördünüzmü? Onu siz bitirirsiniz, yoxsa Biz? r
Biz ist ydik, onu bir saman çöpün dönd r, siz d heyr g r-
diniz...”................................................................................................................ 396
2-ci f sil. kinçilik al tl ril i dikd onlar n h r hans n tic sind n ehti-
yat etm k v ya qoyulmu s rh dl ri keçm kd n ç kinm k (g kdir)....... 396
3-cü f sil. kin sah rini qorumaq üçün it saxlamaq............................................. 397
4-cü f sil. yi yer umlamaq üçün istifad etm k ............................................... 397
5-ci f sil. (Bir kims nin ba qa birisin :) “Xurma v ya dig r a aclar ma qul-
luq et v götürdüyüm m hsula rik ol” dem si ............................................ 398
6-c f sil. ( car götürülmü torpaqdan) y lan m hsulun yar icar
haqq olaraq torpaq sahibin verm k............................................................... 398
7-ci f sil. Pey mb rin shab rinin v qf etdiyi razil r, x rac götürül n
razi, habel (zimmil rl ) yardarl q v dig r sövd rd sazi
ba lamaq ............................................................................................................ 399
915
8-ci f sil. Ölü bir torpa diriltm k............................................................................ 399

9-cu f sil. r torpaq sahibi mü yy n bir vaxt t yin etm n (kims ):
“Allah ist diyi q r burada kib bec bil rs n”– dey rs , t fl r
qar ql raz a gör h t etm lidirl r ..................................................... 400
10-cu f sil. Pey mb rin shab rinin (tarladan götürdükl ri) m hsulu
meyv ri bir-biril ri il bölü dürm si ....................................................... 400
11-ci f sil ...................................................................................................................... 401
43 – Su il t min etm kitab ......................................................................402

1-ci f sil. st r bölünmü , ist r bölünm mi olsun, suyun (insanlara) s
verilm sini, h diyy olunmas v ya v siyy t edilm sini caiz hesab
ed n kims haqq nda......................................................................................... 402
2-ci f sil. “Su sahibinin sudan ist diyi q r istifad etm daha çox haqq
var” dey n kims ............................................................................................... 403
3-cü f sil. Su quyusu üstünd mübahis etm k v onun hökmü ........................... 403
4-cü f sil. Müsafirin su içm sin mane olan kims nin günah ............................... 404
5-ci f sil. (Su içm k ist nl ) su verm yin f zil ti .............................................. 404
6-c f sil. Hovuz v ya cürd k sahibinin suya ham dan çox haqq oldu unu
dey n kims ........................................................................................................ 405
7-ci f sil. Qoruqlar ancaq Allaha v Onun elçisin aiddir ................................... 405
8-ci f sil. nsanlar n çaydan su içm si v öz heyvanlar suvarmas .................... 406
9-cu f sil. Odunun v alaf n sat ............................................................................. 406
10-cu f sil. Xam torpaqdan pay ayr maq .................................................................. 407
11-ci f sil. Adam n (ba qas na m xsus) ba ça v ya xurmal qdan keçm k
ya sulama haqq ola bil r.............................................................................. 408
44 – Borc almaq, borcu qaytarmaq, mlak n h bs olunmas v iflasa

ramaq kitab ........................................................................................409
1-ci f sil. nsanlar n mal , onu qaytarmaq v ya da tmaq niyy ti il al-
maq...................................................................................................................... 409
2-ci f sil. Borclar n öd nilm si. Uca Allah buyurur: “H qiq n, Allah siz
man tl ri sahibl rin qaytarman v insanlar aras nda hökm ver r-
n dal tl hökm verm yinizi mr edir.” ...................................................... 409
3-cü f sil. Borcu göz l t rzd öd k....................................................................... 410
4-cü f sil. Borcu oldu u halda öl n kims nin c naz namaz ................................. 410
5-ci f sil. Mal israf etm yin qada an olunmas . Uca Allah buyurur: “Allah
fitn -f sad sevmir.” H mçinin buyurur: “...mallar a ls zlara ver-
yin.” ............................................................................................................... 411
45 – ddia kitab ...........................................................................................412

1-ci f sil. ddiaç lar n m hk ça lmas v müs lmanla y hudinin
ki si ............................................................................................................ 412
2-ci f sil. ddiaç lar n bir-biril rinin leyhin dediyi sözl r .................................... 413
916
46 – Tap lm ey kitab ..............................................................................414

1-ci f sil. Tap lm mal n yiy si onun lam tl rini des , onu yiy sin qay-
tarmaq g kdir ................................................................................................. 414
2-ci f sil. Yoldan xurma tap lm rsa ...................................................................... 414
47 – Haqs zl qla keçiril nl r kitab .....................................................415

1-ci f sil. Haqs zl qlara gör qisas almaq .................................................................. 415
2-ci f sil. Uca Allah n: “Allah n l ti olsun zal mlara!” sözü ................................ 415
3-cü f sil. Müs lman müs lmana zülm etm li v onu (zal ma) t slim
verm lidir...................................................................................................... 416
4-cü f sil. st r zal m, ist rs m zlum olsun, (din) qarda na yard m et! .............. 416
5-ci f sil. Qiyam t günü zülm zülm tl çevril kdir.......................................... 416
6-c f sil. Birisin zülm etmi adam ondan halall q dil diyi zaman ona etdi-
yi zülmü bildirm lidirmi? ................................................................................. 416
7-ci f sil. Haqs zcas na (ba qas n) torpa z bt ed n kims nin günah .......... 417
8-ci f sil. Bir adam ba qas n bir i görm sin izn ver rs , (bunu etm k
ona) caiz olar ..................................................................................................... 417
9-cu f sil. Uca Allah n: “O, n qat mübahis çidir” sözü......................................... 417
10-cu f sil. Haqs z oldu unu bil -bil mübahis ed n adam n günah ................. 418
11-ci f sil. Haqs zl a m ruz qalm adam zal n mal tapsa ondan öz
haqq götür bil r ........................................................................................... 418
12-ci f sil. Heç k s öz qon usuna onun divar dibind a ac basd rma na
mane olmamal r ............................................................................................. 418
13-cü f sil. Evl rin h tl ri, orada oturmaq, habel yollarda oturmaq ................ 419
14-cü f sil. sas yol üstünd ixtilaf dü rs (n etm k laz md r?) ......................... 419
15-ci f sil. Soy unçuluq etm yin v (ölül ri) eyb r hala salma n qada an
olunmas ........................................................................................................................ 419
16-c f sil. Mal qorumaq üçün vuru an kims haqq nda .................................... 420
17-ci f sil. Birinin cam v ya ba qa bir eyi s nd larsa (n etm li?) .................... 420
48 – riklik kitab ......................................................................................421

1-ci f sil. rzaq mallar nda, qoyulan x rcd v (ba qa) ticar t mallar nda
riklik ................................................................................................................ 421
2-ci f sil. Qoyunlar n bölü dürülm si....................................................................... 421
3-cü f sil. rikl m xsus mallar n dal tli kild qiym tl ndirilm si ............. 422
4-cü f sil. Bölgü apar ld zaman pü k atmaq olarm ? .......................................... 423
5-ci f sil. Yem v ba qa eyl rik olmaq ....................................................... 423
49 – Girov kitab ...........................................................................................424

1-ci f sil. Girov qoyulmu minik heyvan na minm k, sa mal heyvan da
sa maq (caizdir) ................................................................................................ 424
2-ci f sil. Girov qoyanla girov götür n aras nda ixtilaf dü rs ............................. 424
917
50 – Köl azad etm kitab ..........................................................................425

1-ci f sil. Köl azad etm v bunun f zil ti bar deyil nl r................................ 425
2-ci f sil. Hans köl ni azad etm k daha yax r? .................................................. 425
3-cü f sil. ki n m xsus köl nin v ya bir neç orta n k nizinin azad
edilm si bar .................................................................................................. 425
4-cü f sil. S hv n v ya unudaraq köl azad etm k, qad bo amaq v ya
ba qa bu kimi i r görm k ............................................................................... 426
5-ci f sil. nsan n, öz köl sini azad etm niyy t ed k onun Allaha m x-
sus oldu unu bildirm si, üst lik ba qalar buna ahid olma a ça r-
mas .................................................................................................................... 426
6-c f sil. Mü riki azad etm k .................................................................................... 427
7-ci f sil. bl r aras nda köl sahib olan kims r............................................ 427
8-ci f sil. Köl qar t bbür göst rm yin, habel ona “qulum v ya k -
nizim” dem yin b nilm si ...................................................................... 428
9-cu f sil. (Sizl rd n birinin) xidm tçisi ona yem k g tir rs ................................. 428
10-cu f sil. Köl ni vurduqda onun üzün vurmamaq haqq nda............................ 428
11-ci f sil. Özünü azad etm k ist n köl hans rtl ri qoymaq olar.............. 428
51 – H diyy etm yin f zil ti v buna t viq etm k kitab ..................430

1-ci f sil. H diyy etm yin f zil ti ............................................................................ 430
2-ci f sil. Balaca bir h diyy ....................................................................................... 430
3-cü f sil. Ovlanm (heyvan) h diyy verils , onu q bul etm k ........................... 431
4-cü f sil. H diyy ni q bul etm k ............................................................................. 431
5-ci f sil. Dostuna h diyy verm k üçün onun öz zövc rind n ancaq b -
zisinin yan nda qalaca günü gözl n kims ............................................... 432
6-c f sil. Veril n h diyy n imtina etm k ........................................................ 433
7-ci f sil. H diyy ver bir ey z verm k ........................................................ 433
8-ci f sil. H diyy verdikd ahid tutmaq................................................................ 433
9-cu f sil. Ki inin öz qad na, qad n da öz rin h diyy verm si .................... 434
10-cu f sil. Qad n rind n ba qa birisin h diyy verm si v ri sa ik n
öz köl rini azad etm si................................................................................... 434
11-ci f sil. (H diyy veril n) köl ni v mlak nec q bul etm li........................... 435
12-ci f sil. Geyinilm si b nilm n geyimi h diyy etm k ................................ 435
13-cü f sil. Mü rikl rd n h diyy q bul etm k ....................................................... 436
14-cü f sil. Mü rikl h diyy verm k.................................................................... 436
15-ci f sil ...................................................................................................................... 437
16-c f sil. “Umra” v “ruqb ” deyil n h diyy ri verm k ................................... 437
17-ci f sil. Toy gec si g lin üçün burovuz paltar almaq ......................................... 437
18-ci f sil. Ehtiyac olan adama müv qq ti istifad etm k üçün mal-mülk
verm yin f zil ti ................................................................................................ 438
52 – ahidlik etm kitab ............................................................................439

1-ci f sil. ahidlik etm ça lan adam haqs z yer ahidlik etm lidir ......... 439
918
2-ci f sil. Yalandan ahidlik etm k haqq nda deyil nl r. Uca Allah buyurur:
“Onlar yalandan ahidlik etm z, la la m clisin rast g ldikd oradan
yaq tl ötüb keç rl r”........................................................................................ 439
3-cü f sil. Kor adam n ahidlik etm si, gördüyü i ri, onun evl nm si, k -
bin k sm si, al -veri m ul olmas , verdiyi azan n v dig r i rd
tirak etm sinin m qbul say lmas , habel s sl t yin edil n eyl r ............... 440
4-cü f sil. Qad nlar n b zil rinin dig rl rin dal tl ahidlik etm si.................... 440
5-ci f sil. Bir adam n ba qa birisini t miz ç xartmas ona kifay t edir .................. 445
6-c f sil. U aqlar n h ddi-bülu a çatmas v onlar n ahidlik etm si. Uca
Allah buyurur: “Sizin u aqlar da h ddi-bulu a çatanda qoy özl rind n
vv lkil r yan za girm k üçün izin ist dikl ri kimi izin ist sinl r”. ................ 446
7-ci f sil. Ham n bir a zdan and içm si ................................................................ 446
8-ci f sil. Nec and içdirilm lidir? Uca Allah buyurur: “(Münafiql r) sizinl
mr y olduqlar na and içirl r.” ........................................................................ 446
53 – Sülh kitab .............................................................................................447

1-ci f sil. nsanlar n aras düz ld n adam yalanç deyildir .................................. 447
2-ci f sil. mam n öz yax n adamlar na: “Ged k, (filan adamlar n) aras
düz ld k”– dem si ............................................................................................... 447
3-cü f sil. (Sülh müqavil si ba layan adam n) hans q bil n v ya kiml r-
n oldu u göst rilm n: “Bu, filank sin o lu filank sin filank sin
lu filank sl ba lad sülhdür” (sözü) nec yaz r?..................................... 447
4-cü f sil. Pey mb rin H n ibn li haqq nda dediyi: “M nim bu
lum çox hörm tli xsiyy tdir. O, iki böyük d st nin aras düz ld -
kdir.”................................................................................................................... 449
5-ci f sil. mam bar a i ar ed bil rmi?................................................................ 449
54 – rtl r kitab .........................................................................................450

1-ci f sil. Nikah ba lad qda mehr verm yin rtl ri ................................................ 450
2-ci f sil. Allah n buyurdu u c zalar yerin yetirildikd yolverilm z rtl r........ 450
3-cü f sil. Yardarl a dair rt k sildikd (torpaq sahibinin): “ st diyim vaxt
ni (buradan) ç xardaca am”– dem si .............................................................. 451
4-cü f sil. Cihad etdikd v dü nl sülh ba lad qda qoyulan rtl r v
bunlar n yaz lmas ................................................................................................. 452
5-ci f sil. Q rar q bul edildikd hans rtl ri qoymaq v n yi istisna etm k
olar.......................................................................................................................... 460
55 – V siyy tl r kitab .................................................................................461

1-ci f sil. V siyy tl r ................................................................................................... 461
2-ci f sil. Ölüm aya nda s verm k.................................................................. 461
3-cü f sil. Qad nlar v övladlar qohum- qr baya aiddirmi? ................................... 462
4-cü f sil. Uca Allah n: “Yetiml r yetkinlik ya na çatd qda onlar imtahana
kin. r onlar n yetkinliy çatd qlar görs niz, mallar özl rin
qaytar n...” sözü haqq nda ................................................................................... 462
919
5-ci f sil. Uca Allah n: “H qiq n, yetiml rin mallar haqs zl qla yey nl r
öz qar nlar na ancaq od doldururlar v onlar yand b-yaxan oda gir -
kl r” sözü haqq nda .......................................................................................... 463
6-c f sil. V qfi idar ed n kims nin z hm t haqq ................................................. 463
7-ci f sil. Bir torpa v ya su quyusunu v qf ed n kims nin, müs lmanla-
n bundan faydaland q r özünün d faydalanmas na dair rt
qoymas .................................................................................................................. 464
8-ci f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! Sizl rd n bir kims ölüm g l-
diyi zaman, v siyy t vaxt içinizd n iki dal tli ki i, bir yer s ç xd -
z zaman ba za ölüm müsib ti g ldikd is özünüzd n olmayan
iki ki i aran zda ahidlik etsin...” ay sind n “...Allah günahkar tayfan
do ru yola yön ltm z” ay sin q r................................................................. 464
56 – Cihad kitab ..........................................................................................466

1-ci f sil. Cihad n f zil ti............................................................................................. 466
2-ci f sil. nsanlar n n üstünü Allah yolunda mal v can il cihad ed n
mömindir ............................................................................................................... 466
3-cü f sil. Allah yolunda cihad ed n kims rin d ri ..................................... 467
4-cü f sil. Allah yolunda s r v ax am (döyü ) getm k; birinizin C n-
td ki ox boyda yeri (dünya v onun içind kil rd n xeyirlidir) .................... 467
5-ci f sil. Huril r v onlar n xüsusiyy tl ri ............................................................... 468
6-c f sil. Allah yolunda ziyy t ç n (adam n mükafat )...................................... 468
7-ci f sil. Qüdr tli v tli Allah n yolunda yaralanan kims haqq nda ......... 469
8-ci f sil. Uca Allah n: “Möminl rin iç risind Allaha etdikl ri hd sadiq qa-
lan ki il r vard r. Onlardan kimisi hdini yerin yetirib hid olmu , ki-
misi d hid olmas gözl yir. Onlar hdl rini sla d yi dirm yibl r”
sözü ........................................................................................................................ 470
9-cu f sil. Döyü n vv l yax i görm k .............................................................. 471
10-cu f sil. Nam lum istiqam td n at lm oxla vurulub öldürülmü kims
haqq nda................................................................................................................. 472
11-ci f sil. Allah n Sözünün (h r eyd n) uca olmas üçün vuru an kims ........... 472
12-ci f sil. Döyü n v (döyü snas nda) toza bula qdan sonra qüsl et-
k......................................................................................................................... 472
13-cü f sil. Bir kafirin (döyü ) bir müs lman öldürm si, sonra müs lman
olub ll rini islah etm si v (döyü rin birind ) öldürülm si.................... 473
14-cü f sil. Cihad orucdan üstün tutan kims haqq nda......................................... 474
15-ci f sil. Cihadda öl nl rd n ba qa yeddi sinif hid d vard r........................... 474
16-c f sil. Uca Allah n: “Möminl rd n üzürlül r istisna olmaqla, – evd otu-
ranlarla Allah yolunda öz mallar v canlar il cihad ed nl r eyni ol-
mazlar...” ay sind n “...Allah Ba layand r, R hmlidir” ay sin q r......... 474
17-ci f sil. Döyü t hrik etm k ................................................................................. 475
18-ci f sil. X nd k qazmaq ......................................................................................... 475
19-cu f sil. Üzrlü s gör döyü n yay nan kims ......................................... 476
20-ci f sil. Allah yolunda oruc tutma n f zil ti....................................................... 476
920
21-ci f sil. Mücahidi t chiz etm yin v ya onun (ail sin baxma n) f zil ti......... 477
22-ci f sil. Döyü h nutdan istifad etm k ........................................................... 477
23-cü f sil. K fiyyata getm yin f zil ti .................................................................... 478
24-cü f sil. Qiyam t günün k atlar n yüy nind xeyir qalacaqd r ..................... 478
25-ci f sil. ( mam) dal tli d olsa, günahkar da olsa (onun r hb rliyi) alt nda
döyü k laz md r ............................................................................................... 478
26-c f sil. Uca Allah n: “...döyü atlar haz rlay n...” sözün gör at ha-
rlayan kims haqq nda ..................................................................................... 478
27-ci f sil. Ata v uzunqula a ad verm k ................................................................. 479
28-ci f sil. At n u ursuzlu u haqq nda deyil nl r ................................................... 479
29-cu f sil. Q nim td n ata gör veril n pay............................................................ 480
30-cu f sil. Döyü ba qas n minik heyvan n yüy nind n tutub apar-
maq......................................................................................................................... 480
31-ci f sil. Pey mb rin d si............................................................................... 481
32-ci f sil. Qad nlar n döyü snas nda mücahidl tuluqlarda su da mas ....... 481
33-cü f sil. Qad nlar n döyü snas nda yaral lara yard m etm si.......................... 481
34-cü f sil. Allah yolunda apar lan döyü ke ik ç km k etm k ......................... 482
35-ci f sil. Döyü xidm t etm yin f zil ti ............................................................. 482
36-c f sil. Allah yolunda s rh dd ke ik ç km yin f zil ti. Uca Allah buyu-
rur: “Ey iman g tir nl r! S bir edin, dözümlü olun, rh d boyu növb
il ke ik ç kin v Allahdan qorxun ki, b lk nicat tapas z!”.......................... 483
37-ci f sil. Döyü z ifl rin v lisaleh insanlar n (dualar vasit sil
Allahdan) köm k dil k.................................................................................... 483
38-ci f sil. Ox atma a t viq etm k............................................................................ 484
39-cu f sil. Qalxandan istifad etm k v (döyü ) dostunun qalxan il
müdafi olunan kims haqq nda ......................................................................... 484
40-c f sil. Q nc n b dilm si haqq nda deyil nl r............................................... 485
41-ci f sil. Pey mb rin zirehi haqq nda deyil nl r v döyü zireh ge-
yinm k haqq nda .................................................................................................. 485
42-ci f sil. Döyü ip k paltar geyinm k ................................................................ 485
43-cü f sil. Rumlulara qar vuru maq haqq nda deyil nl r................................... 486
44-cü f sil. Y hudil rl döyü k haqq nda............................................................ 486
45-ci f sil. Türkl rl döyü k haqq nda ................................................................. 487
46-c f sil. Mü rikl rin m lub olmas v sars lmas üçün b ddua etm k ............. 487
47-ci f sil. (Q lbl ri müs lmanl a) isini ib ba lans n dey mü rikl rin do -
ru yola g lm si üçün (Allaha) dua etm k ........................................................... 488
48-ci f sil. Pey mb rin insanlar slam dinin v onun pey mb rliyini
bul etm , habel Allah qoyub bir-biril rini ilahil dirm ça-
rmas ................................................................................................................... 488
49-cu f sil. Bir yer döyü ç xmaq ist n kims nin ba qa bir yer ged -
yini elan etm si, habel cüm ax am s ç xan kims haqq nda................. 489
50-ci f sil. Vidala maq................................................................................................. 489
51-ci f sil. mr sahibini e itm k v ona ita t etm k................................................. 489
52-ci f sil. mr sahibinin arxas nda vuru maq v onu mühafiz etm k................ 489
921
53-cü f sil. Döyü dü nd n qaçmama a dair bey t etm k............................. 490

54-cü f sil. mir sahibi camaatdan ancaq onlar n gücü çatd bir i i t b
ed bil r ................................................................................................................. 491
55-ci f sil. Pey mb r günün vv lind döyü ba lamad qda onu gün
batma a meyl ed k yubadard .................................................................... 492
56-c f sil. Muzdlu i çi................................................................................................. 492
57-ci f sil. Pey mb rin bayra haqq nda deyil nl r.......................................... 492
58-ci f sil. Pey mb rin : “(Bir ay vv lc n dü nl rimin q lbin ) qor-
xu sal nmaqla m yard m edilmi dir”sözü ..................................................... 493
59-cu f sil. Döyü getdikd azuq aparmaq, Uca Allah buyurur: “Özünüzl
azuq götürün! n yax azuq is t qvad r”..................................................... 493
60-c f sil. Uzunqula n üstünd olan kims nin ba qa birisini t rkin al-
mas ........................................................................................................................ 494
61-ci f sil. Quran Kitab dü n ölk sin aparma n b nilm si................ 494
62-ci f sil. N zaman “Allahu kb r” sözünü b rkd n dem k b nilmir ........... 495
63-cü f sil. Vadiy endikd “Sübhan llah!” dem k ................................................. 495
64-cü f sil. S rd olan adama, evind etdiyi ll rin savab q r savab
yaz r ..................................................................................................................... 495
65-ci f sil. T kba na s ç xmaq ........................................................................... 495
66-c f sil. Cihada ata-anan n izni il getm k ........................................................... 496
67-ci f sil. D nin boynundan z nq rov v buna b nz r bir ey asmaq ba-
deyil nl r....................................................................................................... 496
68-ci f sil. Orduya yaz lm bir kims nin zövc si h cc ziyar tin getmi
ya h min adam n (ba qa) bir üzrlü s bi varsa, ona (t rxis olunma-
a) izn verilirmi? ................................................................................................... 496
69-cu f sil. sirl rin z ncirl nm si ............................................................................ 497
70-ci f sil. Dü n ölk sin gec vaxt hücum etm k v hücum n tic sind
aqlar n öldürülm si (yolverilm zdir) .............................................................. 497
71-ci f sil. Döyü snas nda u aqlar n öldürülm si (yolverilm zdir)..................... 497
72-ci f sil. Allah n zab il zab verm k olmaz ...................................................... 498
73-cü f sil .................................................................................................................... 498
74-cü f sil. Evl ri v xurmal qlar yand rmaq........................................................... 498
75-ci f sil. Müharib aldatmad r ................................................................................ 499
76-c f sil. Döyü mübahis etm yin v ixtilafa dü yin b nilm si
mir qar ç xanlar n c zas ........................................................................... 499
77-ci f sil. Dü ni görüb, camaat x rdar etm k m qs dil uca s sl
“Köm g lin!” dey q ran kims haqq nda ................................................ 501
78-ci f sil. sirl ri azad etm k.................................................................................... 502
79-cu f sil. Mü rikl ri fidy müqabilind azad etm k ............................................. 502
80-c f sil. slama qar vuru an adam n (t hlük sizliyin dair) z man t
almadan müs lman ölk sin daxil olmas .......................................................... 503
81-ci f sil. Nümay nd h diyy r verm k ........................................................ 503
82-ci f sil. Zimmil havadarl q etm k v onlarla i görm k olarm ?................... 503
83-cü f sil. U aqlar slama nec d t edilir?............................................................ 504
922
84-cü f sil. xtiyar sahibinin camaat n (say ) yazd rmas ...................................... 504
85-ci f sil. Dü ni m lub etdikd n sonra üç gün onlar n torpaqlar nda
qalmaq.................................................................................................................... 504
86-c f sil. Mü rikl r bir müs lman n mal keçirdikd n sonra h min
müs lman öz mal tapsa (n etm lidir?) .......................................................... 505
87-ci f sil. Farsca v ya dig r m dilind dan an kims haqq nda. Uca
Allah buyurur: “...dill rinizin v r ngl rinizin müxt lifliyi d Onun d -
lill rind ndir”. (Dig r ay ) buyurur: “Biz h r bir elçini ancaq öz xal-
n dilind dan an gönd rdik ki...” ................................................................ 505
88-ci f sil. man x yan t etm k. Uca Allah buyurur: “ man x yan t
ed n kims Qiyam t günü x yan t etdiyi eyl g r”...................................... 506
89-cu f sil. caz siz q nim td n götürülmü çüzi bir eyin (hökmü)..................... 507
90-c f sil. Döyü çül ri qar lamaq ............................................................................ 507
91-ci f sil. Döyü n qay dark n n deyilm lidir .................................................... 507
92-ci f sil. S rd n qay td qda namaz q lmaq ......................................................... 508
57 – Xums kitab ...........................................................................................509

1-ci f sil. Xumsun vacibliyi......................................................................................... 509
2-ci f sil. Pey mb rin zirehi, sas , q nc , q hi v üzüyü bar sind ,
habel ondan sonra g n x lif rin bu bölü dürülm mi yalardan
istifad etm si bar , h mçinin Pey mb rin v fat ndan sonra sha-
rinin v ba qalar n onun saç , s nd li v qablar vasit sil b t
dil si haqq nda deyil nl r............................................................................... 511
3-cü f sil. Uca Allah buyurur: “...bilin ki, keçirdiyiniz q nim tl rin be -
biri Allaha, Onun Elçisin .... m xsusdur...”................................................... 512
4-cü f sil. Pey mb rin : “Q nim tl r siz halal edildi!” sözü ............................. 513
5-ci f sil......................................................................................................................... 514
6-c f sil. Öl n (mü rikin) mal n be bir hiss si götürülmür, ksin , ma-
n ham onu öldür n adama çat r, v mir sahibinin bu xüsusda
verdiyi hökm ........................................................................................................ 515
7-ci f sil. Pey mb rin q nim tin be bir hiss sind n q lbl ri yenic
müs lmanl a isini n kims v ba qa adamlara verm si ......................... 516
8-ci f sil. Dü n ölk sind keçirilmi yem k ................................................... 518
58 – Cizy kitab ...........................................................................................519

1-ci f sil. (Zimmil rd n al nan) cizy v dü n ölk ri il (müv qq ti ola-
raq) bar a g lm k.............................................................................................. 519
2-ci f sil. Ölk ba dig r bir m ml tin ba il sazi ba lad qda (bu
sazi ) o yerin halisinin ham na aid olurmu? .................................................. 521
3-cü f sil. Cinay t etm n müahidi öldür n kims nin günah .............................. 521
4-cü f sil. Müs lmanlara x yan t ed n mü rikl ri ba lamaq olarm ? ................. 522
5-ci f sil. Pul v ba qa eyl r müqabilind mü rikl rl bar maq v onlarla
sazi ba lamaq, v hdi pozan kims nin günah ............................................... 522
6-c f sil. Sehrl m ul olan zimmini ba lamaq olarm ? ..................................... 523
923
7-ci f sil. X yan m ruz qalmaqdan ehtiyat etm k ............................................... 523

8-ci f sil. hd ba lad qdan sonra x yan t ed n kims nin günah .......................... 524
9-cu f sil. Yax adama v ya günahkara x yan t ed n kims nin günah .............. 524
59 – Yarad n ba lan kitab ..............................................................525

1-ci f sil. Uca Allah n: “M xluqat ilk d yoxdan yaradan, sonra onu bir
daha t krarlayan Odur” sözü bar sind deyil nl r ........................................... 525
2-ci f sil. Yeddi yer bar sind deyil nl r................................................................... 526
3-cü f sil. Gün v ay n mü yy n bir ölçü il h t etm si................................ 527
4-cü f sil. Allah n: “Kül kl ri Öz m rh ti önünd ya dan qabaq müjd çi
olaraq gönd n Odur” sözü haqq nda deyil nl r............................................. 527
5-ci f sil. M kl r haqq nda deyil nl r..................................................................... 528
6-c f sil. C nn tin xüsusiyy tl ri bar deyil nl r v C nn tin m xluq ol-
mas ........................................................................................................................ 532
7-ci f sil. C nn min xüsusiyy tl ri v onun m xluq olmas haqq nda............... 534
8-ci f sil. blisin xüsusiyy tl ri v onun sg rl ri..................................................... 535
9-cu f sil. Uca Allah n: “...Onun bütün heyvanat yer üzün yaymas nda...”
sözü ........................................................................................................................ 537
10-cu f sil. Müs lman üçün n xeyirli mal onun da lar ba nda otard qo-
yunlard r ................................................................................................................ 538
11-ci f sil. Birinizin (su v s.) içdiyi (qaba) milç k dü , qoy onu bas b (qa-
n) için sals n, çünki onun qanadlar ndan birind x st lik, dig rind
is bunun d rman vard r..................................................................................... 539
60 – Pey mb rl dair h disl r kitab ...................................................540

1-ci f sil. Ad min v onun zürriyy tinin x lq edilm si...................................... 540
2-ci f sil. Y cuc v M cucun hekay si. Uca Allah n: “Onlar dedil r: “Ey Zül-
rneyn! Y cuc v M cuc tayfalar yer üzünd fitn -f sad tör dirl r...”
sözü ........................................................................................................................ 542
3-cü f sil. Uca Allah n: “H qiq n, brahim Allaha müti, h nif bir r hb r
idi...” sözü .............................................................................................................. 543
4-cü f sil. Qüdr tli v Böyük Allah n: “Onlara brahimin qonaqlar bar sin-
d x r ver” sözü, habel : “ brahim dedi: “Ey R bbim, ölül ri nec
diriltdiyini m göst r!” sözü ............................................................................ 551
5-ci f sil. Uca Allah n: “Kitabda smaili d xat rla! H qiq n, o öz v din
sadiq idi...” sözü.................................................................................................... 551
6-c f sil. Uca Allah n: “S mud qövmün d qarda lar Salehi gönd rdik”
sözü ........................................................................................................................ 552
7-ci f sil. “Yoxsa siz Yaquba ölüm g ldikd onun yan nda idiniz?...” ay si
ax rad k ................................................................................................................. 552
8-ci f sil. X dirl Musan n hvalat ..................................................................... 552
9-cu f sil ...................................................................................................................... 553
10-cu f sil. Uca Allah n: “Allah iman g tir nl is Fironun zövc sini misal
kdi...” ay sind n “...v ita t ed nl rd n oldu” ay sin k............................ 553
924
11-ci f sil. Uca Allah n: “Yunus da, h qiq n, elçil rd ndir...” ay sind n
“...Biz d onlara mü yy n vaxtad k firavanl q n sib etdik” ay sin k ......... 553
12-ci f sil. Uca Allah n: “...v Davuda Z bur verdik...” sözü .................................. 554
13-cü f sil. Uca Allah n: “Biz Davuda Süleyman b etdik. O nec d gö-
l qul idi! Daima Allaha üz tutard ” sözü .......................................................... 554
14-cü f sil. Uca Allah n: “Bir zaman m kl r dedil r: “Ey M ry m! H qi-
n, Allah s ni seçdi, t mizl di v seçib al ml rin qad nlar ndan üs-
tün etdi. Ey M ry m! R bbin ita t et, s cd q l v rükuya ged nl rl
birlikd rükuya get!” Bunlar qeyb x rl rind ndir ki, onu s v hy
edirik. Hans n M ry mi himay ed yi bar q ml rini pü k at-
qlar zaman s n onlar n yan nda deyildin...” sözü ......................................... 555
15-ci f sil. Uca Allah n: “Ey Kitab hli! Dininizd ifrata varmay n v Allah
bar sind yaln z h qiq ti deyin. M ry m o lu sa M sih ancaq Allah n
elçisi, Onun M ry gönd rdiyi “Ol!” k lm si v Onun t find n
gönd ril n bir ruhdur. Allaha v Onun elçil rin iman g tirin v : “Tanr
üçdür!” dem yin. Batil qid niz son qoyun! Bu sizin üçün xeyirli olar.
qiq n, Allah T k lahd r! O, pakd r, müq dd sdir, övlad olmaq-
dan uzaqd r. Göyl rd v yerd n varsa, Ona m xsusdur. Qoruyan
olaraq Allah yet r” sözü....................................................................................... 556
16-c f sil. Uca Allah n: “Kitabda M ry mi d yada sal. O zaman o, ail sin-
n ayr b rq t fd olan bir yer ç kilmi ...” sözü ....................................... 556
17-ci f sil. M ry m o lu san n (yer ) enm si..................................................... 559
18-ci f sil. srail o ullar bar sind deyil nl r .......................................................... 559
19-cu f sil. srail o ullar ndan olan cüzam x st liyin tutulmu adam n, ko-
run v keç lin hekay ti......................................................................................... 561
20-ci f sil....................................................................................................................... 563
61 – T rif layiq xüsusiyy tl r kitab .........................................................565

1-ci f sil. T rif layiq xüsusiyy tl r............................................................................. 565
2-ci f sil. Qurey lil rin t rif layiq xüsusiyy tl ri ..................................................... 565
3-cü f sil ....................................................................................................................... 566
4-cü f sil. sl m, ifar, Muzeyn , Cuheyn v (q bil ri) haqq nda
(deyil nl r)............................................................................................................. 567
5-ci f sil. Q htan (q bil si) haqq nda (deyil nl r) .................................................... 568
6-c f sil. Cahiliyy t dövründ oldu u kimi (köm ) ça rma n qada an
olunmas ................................................................................................................. 568
7-ci f sil. Xuza q bil sinin hvalat .......................................................................... 569
8-ci f sil. bu Z rr l- ifarinin slam q bul etm si haqq nda hekay .............. 569
9-cu f sil. H m slamda, h m d cahiliyy t dövründ özünü ata-babalar na
aid ed n kims haqq nda...................................................................................... 571
10-cu f sil. sil-n binin t hqir olunma ist n kims haqq nda ............. 571
11-ci f sil. Pey mb rin adlar bar varid olan (r vay tl r) ............................ 571
12-ci f sil. Pey mb rl rin sonuncusu................................................................... 572
13-cü f sil. Pey mb rin v fat ............................................................................... 572
925
14-cü f sil .................................................................................................................... 573

15-ci f sil. Pey mb rin v sfi.................................................................................. 573
16-c f sil. Pey mb rin gözl ri yatsa da, q lbi yatm r ........................................ 577
17-ci f sil. slamda olan pey mb rlik lam tl ri..................................................... 577
18-ci f sil. Uca Allah n: “Kitab verdiyimiz xsl r onu öz o ullar tan q-
lar kimi tan rlar. H qiq n d , onlardan bir d st haqq bil -bil giz-
dir” sözü.............................................................................................................. 583
19-cu f sil. Mü rikl rin Pey mb rd n möcüz göst rm yini t b etm si
onun onlara ay n parçalanmas göst rm si ................................................ 584
18 – Pey mb rin shab rinin üstünlükl ri kitab ..........................585

1-ci f sil. bu B krin üstünlükl ri ......................................................................... 585
2-ci f sil. Öm r ibn X ttab n t rif layiq xüsusiyy tl ri........................................ 588
3-cü f sil. Osman ibn ffan n t rif layiq xüsusiyy tl ri...................................... 589
4-cü f sil. li ibn bu Talibin t rif layiq xüsusiyy tl ri ..................................... 590
5-ci f sil. Zubeyr ibn vvam n t rif layiq xüsusiyy tl ri.................................... 591
6-c f sil. T lh ibn Ubeydullah n t rif layiq xüsusiyy tl ri ............................... 591
7-ci f sil. S d ibn bu V qqas z-Zuhrinin t rif layiq xüsusiyy tl ri................ 592
8-ci f sil. Pey mb rin kür nl ri............................................................................ 592
9-cu f sil. Pey mb rin azad etdiyi köl si Zeyd ibn Haris nin t rif la-
yiq xüsusiyy tl ri .................................................................................................. 593
10-cu f sil. Usam ibn Zeydin t rif layiq xüsusiyy tl ri .................................... 593
11-ci f sil. Abdullah ibn Öm rin t rif layiq xüsusiyy tl ri.............................. 594
12-ci f sil. mmar n v Huzeyf nin t rif layiq xüsusiyy tl ri........................ 594
13-cü f sil. bu Ubeyd ibn C rrah n t rif layiq xüsusiyy tl ri ........................ 595
14-cü f sil. H nin v Huseynin t rif layiq xüsusiyy tl ri ............................ 595
15-ci f sil. bn Abbas n t rif layiq xüsusiyy tl ri.............................................. 596
16-c f sil. Xalid ibn V lidin t rif layiq xüsusiyy tl ri......................................... 596
17-ci f sil. bu Huzeyf nin azad etdiyi köl si Salimin t rif layiq xüsu-
siyy tl ri................................................................................................................. 596
18-ci f sil. Ai nin t rif layiq xüsusiyy tl ri...................................................... 597
63 – nsar n t rif layiq xüsusiyy tl ri kitab .........................................598

1-ci f sil. nsar n üstünlükl ri. Uca Allah buyurur: “Mühacirl rd n vv l
din yurd salm , sonra da iman g tirmi kims r öz yanlar na hic-
t ed nl ri sevir, onlara verdikl rin gör q lbl rind pe manç q hissi
duymurlar...”......................................................................................................... 598
2-ci f sil. Pey mb rin : “ r hicr t olmasayd , m n, lb tt ki, nsardan
olard m!” sözü....................................................................................................... 598
3-cü f sil. nsar sevm k imandand r ....................................................................... 598
4-cü f sil. Pey mb rin nsar haqq nda: “Siz m nim n çox sevdiyim in-
sanlars z!” dem si.............................................................................................. 599
5-ci f sil. nsar n evl rinin f zil ti............................................................................. 599
926
6-c f sil. Pey mb rin nsara: “Hovuzumun ba nda m niml görü -

k s bir edin!” dem si ........................................................................................ 600
7-ci f sil. Uca Allah n: “H tta özl ri ehtiyac içind olsalar bel , onlar özl -
rind n üstün tuturlar...” sözü............................................................................... 600
8-ci f sil. Pey mb rin : “( nsar n) yax i rini q bul edin v onlar n
qsirl rind n keçin!” sözü................................................................................... 601
9-cu f sil. S d ibn Muaz n t rif layiq xüsusiyy tl ri ........................................... 602
10-cu f sil. Ubey ibn K bin t rif layiq xüsusiyy tl ri.......................................... 602
11-ci f sil. Zeyd ibn Sabitin t rif layiq xüsusiyy tl ri.......................................... 602
12-ci f sil. bu T lh nin t rif layiq xüsusiyy tl ri .............................................. 603
13-cü f sil. Abdullah ibn S lam n t rif layiq xüsusiyy tl ri ............................... 603
14-cü f sil. Pey mb rin X dic il evl nm si v X dic nin üs-
tünlükl ri ............................................................................................................... 604
15-ci f sil. Hind bint Utb haqq nda deyil nl r ................................................. 605
16-c f sil. Zeyd ibn Amr ibn Nufeylin hvalat ................................................... 606
17-ci f sil. Cahiliyy günl ri ....................................................................................... 606
18-ci f sil. Pey mb rin (Allah n r sulu olaraq) gönd rilm si............................ 607
19-cu f sil. Pey mb rin v onun shab rinin M kk mü rikl rin
lind n ç kdiyi ziyy tl r .................................................................................... 607
20-ci f sil. Cinl r haqq nda deyil nl r ....................................................................... 608
21-ci f sil. ( shab rin) H istana hicr t etm si ................................................. 608
22-ci f sil. bu Talibin hekay si................................................................................. 609
23-cü f sil. Gec s ri haqq nda (varid olmu ) h dis .............................................. 609
24-cü f sil. Merac......................................................................................................... 609
25-ci f sil. Pey mb rin Ai il evl nm si, Ai nin M din
lm si v Pey mb rin onu evin g tirm si................................................. 614
26-c f sil. Pey mb rin v onun shab rinin M din hicr t etm si............ 614
27-ci f sil. Pey mb rin v onun shab rinin M din g lib çatmas .......... 621
28-ci f sil. Mühacirl rin ibad t ayinl rini yerin yetirdikd n sonra M kk
qalmas ................................................................................................................... 622
29-cu f sil. Pey mb r M din hicr t etdikd y hudil rin onun yan na
lm si ................................................................................................................... 622
64 – H rbi yürü r kitab ...........................................................................623

1-ci f sil. U eyr döyü ü............................................................................................. 623
2-ci f sil. Uca Allah n: “O vaxt siz R bbinizd n köm k dil yirdiniz...” ay -
sind n “...Allah idd tli zab ver r” ay sin q r ........................................... 623
3-cü f sil. B drd döyü nl rin say .......................................................................... 624
4-cü f sil. bu C hlin öldürülm si ............................................................................ 624
5-ci f sil. M kl rin B dr döyü ünd i tirak etm si................................................ 625
6-c f sil......................................................................................................................... 626
7-ci f sil. B ni N dir q bil sinin hvalat v onlar n Pey mb x yan t
etm si ..................................................................................................................... 628
8-ci f sil. K b ibn fin öldürülm si ...................................................................... 629
927
9-cu f sil. bu Rafi Abdullah ibn bul Huqeyqin v ya S llam ibn bul
Huqeyqin öldürülm si ......................................................................................... 631
10-cu f sil. Uhud döyü ü............................................................................................ 633
11-ci f sil. “O zaman sizl rd n iki d st ruhdan dü haz r idil r. Allah
is onlar n yard mç oldu. Qoy möminl r Allaha t kkül etsinl r.”............ 633
12-ci f sil. “Bu i in s aidiyy ti yoxdur. Allah ya onlar n tövb sini q bul
ed r, ya da onlara zab ver r. Çünki onlar zal md rlar.” .................................. 634
13-cü f sil. H mz ibn Abdul-Mutt libin öldürülm si........................................ 634
14-cü f sil. Uhud döyü ünd Pey mb rin ald yaralar................................... 635
15-ci f sil. “Onlar yaraland qdan sonra da Allah n v Pey mb rinin d -
tini q bul etdil r...” ............................................................................................... 636
16-c f sil. X nd k – hzab döyü ü .......................................................................... 636
17-ci f sil. Pey mb rin hzab döyü ünd n qay b B ni Qureyz yü-
rü etm si ............................................................................................................... 638
18-ci f sil. Zatur-Riqa döyü ü..................................................................................... 638
19-cu f sil. Xuza n olan B ni Müst q – Mureysi döyü ü ................................ 639
20-ci f sil. (B ni) nmar döyü ü................................................................................ 640
21-ci f sil. Hudeybiy döyü ü. Uca Allah n “Möminl r a ac alt nda s
bey t ed rk n Allah onlardan raz qald ...” sözü ............................................... 640
22-ci f sil. Zatul-Q d döyü ü .................................................................................. 643
23-cü f sil. Xeyb r döyü ü.......................................................................................... 644
24-cü f sil. (Sonradan) yerin yetiril n ümr (ziyar ti)............................................ 649
25-ci f sil. am diyar nda ba vermi Mut döyü ü ................................................. 650
26-c f sil. Pey mb rin Usam ibn Zeydi hur qatl lar n üstün gönd r-
si ........................................................................................................................ 650
27-ci f sil. Ramazanda (M kk nin) f th edilm si ..................................................... 651
28-ci f sil. Pey mb r (M kk nin) f thi günü bayra hara sancm ?............. 651
29-cu f sil .................................................................................................................... 653
30-cu f sil. Uca Allah n: “...Huneyn gününd siz köm k etmi di. O zaman
çoxlu unuza alud oldunuz...” ay sind n “Allah Ba layand r, R hm-
lidir” ay sin q r............................................................................................... 654
31-ci f sil. vtas döyü ü ............................................................................................. 655
32-ci f sil. (Hicr tin) s kkizinci ilind vval ay nda olmu Taif döyü ü............... 656
33-cü f sil. Pey mb rin Xalid ibn V lidi B ni C zim q bil sinin üstün
gönd rm si ............................................................................................................ 658
34-cü f sil. Abdulla ibn Huzaf s-S hminin v lq ibn Muc zziz l-
Mudlicinin d st si, buna nsar d st si d deyilir .............................................. 658
35-ci f sil. Vida h ccind n vv l bu Musan n v Muaz n Y
gönd rilm si.......................................................................................................... 659
36-c f sil. Vida h ccind n vv l li ibn bu Talibin v Xalid ibn V lidin
gönd rilm si............................................................................................ 660
37-ci f sil. Zul-X döyü ü .................................................................................... 662
38-ci f sil. C ririn Y getm si........................................................................ 663
39-cu f sil. D niz sahilind ki döyü .......................................................................... 663
928
40-c f sil. Uyeyn ibn Hisnin üstün yürü ............................................................. 664

41-ci f sil. B ni H nif q bil sinin nümay nd ri v Sumam ibn Usal n
vay ti .................................................................................................................. 665
42-ci f sil. N cranl lar n hekay si............................................................................... 667
43-cü f sil. ari q bil sind n olanlar n v (dig r) y nlil rin (Pey mb -
rin yan na) g lm si ........................................................................................... 667
44-cü f sil. Vida h cci.................................................................................................. 668
45-ci f sil. T buk döyü ü, (yaxud) ç tin raitd apar lan döyü ........................... 670
46-c f sil. K b ibn Malikin h disi. Uca Allah buyurur: “Geri qalm üç
ri d ba lad ”................................................................................................. 671
47-ci f sil. Pey mb rin Xosrova v Qeys m ktub gönd rm si..................... 678
48-ci f sil. Pey mb rin x st nm si v onun v fat .......................................... 678
49-cu f sil. Pey mb rin v fat ............................................................................... 681
65 – T fsir kitab ..........................................................................................682

l-Fatih sur si............................................................................................................ 682
1-ci f sil. Kitab açan (sur ) bar deyil nl r .......................................................... 682
l-B sur si........................................................................................................... 683
2-ci f sil. Qüdr tli v tli Allah n: “...Siz d bunu bildiyiniz halda heç
si Allaha tay tutmay n” ay si bar deyil nl r.............................................. 683
3-cü f sil. Uca Allah n: “Biz sizin üstünüz buludla kölg sald q, siz man-
na v bildirçin endirdik : “Siz ruzi olaraq verdiyimiz pak eyl rd n
yeyin!”– dedik. Onlar Biz deyil, ancaq özl rin zülm etdil r” sözü ................ 683
4-cü f sil. Uca Allah n: “O zaman Biz dedik: –Bu k nd daxil olun v orada
ist diyiniz yerl rd , rahatl qla yeyin, için. Qap dan s cd ed k daxil
olun v : “Bizi ba la!”– deyin ki, sizin günahlar ba layaq”. Biz
yax i r gör nl mükafatlar art rar q” sözü............................................... 684
5-ci f sil. Uca Allah n: “Biz r hans bir ay ni d yi dirir v ya onu unutdu-
ruruqsa, ondan daha yax , v ya ona b nz rini g tiririk. M r bil-
mirs n ki, Allah h r ey qadirdir?” sözü........................................................... 684
6-c f sil. Uca Allah n: “Onlar dedil r: –Allah Özün övlad götürmü dür!”
Halbuki O, pakd r, müq dd sdir! H qiq n, göyl rd v yerd n var-
sa, Ona m xsusdur. H r ey Ona ba yir” sözü................................................ 685
7-ci f sil. Uca Allah n: “Biz müq dd s Evi insanlar üçün ziyar t v min-
amanl q yeri etdik. “ brahimin dayand yeri namazgah edin!” Biz b-
rahim v smail : “Evimi t vaf ed nl r, etikafa gir nl r, rüku v s cd
ed nl r üçün t mizl yin!”– dedik” sözü............................................................. 685
8-ci f sil. Uca Allah n: “Deyin: “Biz Allaha, biz nazil olana, brahim , s-
mail , shaqa, Yaquba v onun n slin nazil olana, Musa v saya veri-
nl , özl rinin R bbi t find n pey mb rl veril nl iman g -
tirdik. Biz onlar n aras nda f rq qoymuruq. Biz yaln z Ona t slim olan-
lar q!” sözü............................................................................................................. 686
9-cu f sil. Uca Allah n: “Bel likl , Biz sizi orta bir ümm t etdik ki, siz insan-
lara ahid olas z, pey mb r d siz ahid olsun...” sözü.............................. 687
929
10-cu f sil. Uca Allah n: “...ümr ni bitirib h cc q r qada an olunanlardan

istifad ed n k s...” sözü ...................................................................................... 687
11-ci f sil. Uca Allah n: “Sonra insanlar n ax b g ldiyi yerd n siz d g lin”
sözü ........................................................................................................................ 688
12-ci f sil. Uca Allah n: “Onlardan: “Ey R bbimiz! Biz h m bu dünyada,
m d axir td göz l nem tl r ver v bizi Od zab ndan qoru!”– de-
nl ri d vard r” sözü ......................................................................................... 688
13-cü f sil. Uca Allah n: “...Bu adamlar h ya edib dil nm dikl rin gör ta-
mayan adam onlar varl hesab edir...” sözü ................................................... 688
Ali- mran sur si.......................................................................................................... 689
14-cü f sil. Uca Allah n: “O Kitab n bir qismi m nas ayd n ay rdir ki,
bunlar da Kitab n anas r. Dig rl ri is m nas ayd n olmayan ay r-
dir...” sözü ............................................................................................................. 689
15-ci f sil. Uca Allah n: “H qiq n d , Allah il olan hdl rini v andlar
ucuz qiym satan k sl r üçün axir td heç bir pay yoxdur” sözü................. 690
16-c f sil. Uca Allah n: “Camaat siz qar ordu toplay bd r, onlardan qor-
xun!” sözü.............................................................................................................. 690
17-ci f sil. Uca Allah n: “Sizd n vv l Kitab veril nl rd n v mü rikl rd n
bir çox ziyy tverici sözl r e id ksiniz” sözü ................................................. 691
18-ci f sil. Uca Allah n: “Tör tdikl ri ll rd n f hl n v etm dikl ri
gör t rif olunma xo layan kims rin zabdan qurtulacaqlar
sla güman etm ...” sözü...................................................................................... 692
n-Nisa sur si.............................................................................................................. 694
19-cu f sil. Uca Allah n: “Yetim q zlara qar dal tli olmayaca zdan
qorxursunuzsa...” sözü ........................................................................................ 694
20-ci f sil. Uca Allah n: “Allah övladlar z haqq nda siz bel tövsiy
edir...” sözü............................................................................................................ 695
21-ci f sil. Uca Allah n: “H qiq n, Allah z rr q r d olsa zülm et-
z.” Sözü ............................................................................................................. 695
22-ci f sil. Uca Allah n: “Biz h r ümm td n bir ahid g tir yimiz v s ni
onlara ahid g tir yimiz zaman onlar n hal nec olacaq?” sözü .............. 697
23-cü f sil. Uca Allah n: “M kl r özl rin zülm ed nl rin canlar alar-
n...” sözü ............................................................................................................ 697
24-cü f sil. Uca Allah n: “Biz Nuha v ondan sonrak pey mb rl v hy
etdiyimiz kimi s d v hy etdik. Biz brahim , smail , shaqa, Yaqu-
ba v onun n slin , saya, yyuba, Yunusa, Haruna v Süleymana da
hy etdik. Davuda da Z buru verdik” sözü ..................................................... 698
l-Maid sur si............................................................................................................ 698
25-ci f sil. Uca Allah n: “Ey R sul! R bbind n s nazil edil ni t bli et!”
sözü ....................................................................................................................... 698
26-c f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! Allah n siz halal buyurdu u
miz ruzil ri haram etm yin...” sözü ................................................................. 699
27-ci f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! übh siz ki, s rxo edici içki d ,
qumar da, tap nmaq m qs dil dik qoyulmu da lar da, fal oxlar da ey-
tan lind n olan murdar eyl rdir...” sözü .................................................... 699
930
28-ci f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! Siz agah olunca, xo unuza
lm k eyl r bar sind soru may n” sözü ................................................ 700
l- nam sur si ............................................................................................................ 701
29-cu f sil. Uca Allah n: “De: “Allah ba n üstünd n v ya ayaqlar n
alt ndan siz zab gönd rm , ya da sizi qar ql a sal b d st -d st
etm v biriniz dig rinin gücünü dadd rma a qadirdir” sözü .................. 701
30-cu f sil. Uca Allah n: “Bunlar Allah n do ru yola yön ltdiyi k sl rdir.
n d onlar n haqq yoluna yön l” sözü............................................................. 701
31-ci f sil. Uca Allah n: “...Murdar ll rin a kar na da, gizlisin d yax n-
la may n...” sözü ................................................................................................... 702
l- raf sur si............................................................................................................... 702
32-ci f sil. Uca Allah n: “S n ba lama yolunu tut, yax i görm yi mr et
cahill rd n üz dönd r” sözü .......................................................................... 702
l- nfal sur si............................................................................................................. 703
33-cü f sil. Uca Allah n: “Fitn aradan qalxana q r v din tamamil yaln z
Allaha h sr edil k onlarla vuru un!” sözü ................................................. 703
t-Tovb sur si............................................................................................................ 703
34-cü f sil. Uca Allah n: “Dig rl ri is günahlar etiraf etdil r...” sözü .............. 703
Hud sur si ................................................................................................................... 704
35-cü f sil. Uca Allah n: “... i su üz rind ik n...” sözü ...................................... 704
36-c f sil. Uca Allah n: “R bbin, haqs zl q ed n m ml tl ri yaxalad za-
man bel yaxalay r...” sözü................................................................................... 704
Hicr sur si.................................................................................................................... 705
37-ci f sil. Uca Allah n: “Ancaq eytanlardan kim göy hlinin dan qlar na x l-
tc qulaq assa, onu yand b-yaxan alov t qib ed r” sözü ............................ 705
hl sur si................................................................................................................... 706
38-ci f sil. Uca Allah n: “Sizl rd n b zil ri vaxtil bildiyi eyl ri unutsun
dey , ömrünün n r zil ça na çatd lacaq” sözü ............................................ 706
nu srail sur si ........................................................................................................ 706
39-cu f sil. Uca Allah n: “Ey Nuhla birlikd mid da qlar n n sli!
Nuh do rudan da Biz minn tdar olan bir qul idi” sözü .................................. 706
40-c f sil. Uca Allah n: “...Ola bilsin ki, R bbin s ni t rif layiq bir m qama
yüks ltsin” sözü .................................................................................................... 709
41-ci f sil. Uca Allah n: “Namaz n uca s sl , n d p lt il q l. Bunla-
n aras nda orta bir yol tut” sözü........................................................................ 709
hf sur si................................................................................................................... 710
42-ci f sil. Uca Allah n: “Onlar R bbinin ay rini v Onunla qar la acaqla-
inkar ed n, buna gör d bütün ll ri bo a ç xan kims rdir”
sözü ....................................................................................................................... 710
ry m sur si............................................................................................................. 710
43-cü f sil. Uca Allah n: “S n onlar i in bitmi olaca pe manç q günü il
qorxut!” sözü ......................................................................................................... 710
n-Nur sur si............................................................................................................... 711
44-cü f sil. Uca Allah n: “Arvadlar zinada günahland b özl rind n ba -
qa ahidl ri olmayanlar n...” sözü ...................................................................... 711
931
45-ci f sil. Uca Allah n: “Qad n da rinin yalan dan anlardan oldu una
dair dörd d Allah ahid tutmas c zan ondan d f ed r” sözü ................... 712
l-Furqan sur si .......................................................................................................... 714
46-c f sil. Uca Allah n: “Üzüst sürükl nib C nn toplan lacaq kims -
r – m hz onlar yerl ri n pis olan, haqq yoldan n çox azan kims r-
dir” sözü ................................................................................................................ 714
r-Rum sur si .............................................................................................................. 714
47-ci f sil. Uca Allah n: “ lif. L m. Mim. Rumlular m lub edildil r” sözü ........ 714
s-S cd sur si ............................................................................................................ 716
48-ci f sil. Uca Allah n: “Etdikl ri ll rin mükafat kimi, onlar üçün
gözl rin sevinc g tir k n r saxland heç k s bilmir” sözü ................. 716
l- hzab sur si ........................................................................................................... 716
49-cu f sil. Uca Allah n: “Onlardan ist diyinin ninl gec k növb sini
xir sala bil rs n, ist diyini d öz yan na ala bil rs n...” sözü ...................... 716
50-ci f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! Siz yem izin verilm yib
süfr d t olunmad qca Pey mb rin evl rin girm yin...” sözü ................... 717
51-ci f sil. Uca Allah n: “Sizin bir eyi a kara ç xarman zdan v ya gizli sax-
laman zdan as olmayaraq, bilin ki, Allah h r eyi bilir...” sözü ..................... 718
52-ci f sil. Uca Allah n: “Do rudan da, Allah v Onun m kl ri Pey m-
xeyir-dua verirl r. Ey iman g tir nl r! Siz d ona xeyir-dua verib
kamil b- rkanla salamlay n” sözü ................................................................ 719
53-cü f sil. Uca Allah n: “...Musan incid n xsl ox amay n...” sözü .............. 719
ba sur si................................................................................................................... 720
54-cü f sil. Uca Allah n: “...O, idd tli zab g lm zd n vv l sizi ancaq x -
rdar ed ndir” sözü ........................................................................................... 720
z-Zum r sur si .......................................................................................................... 721
55-ci f sil. Uca Allah n: “Qullar ma m nim bu sözümü de: –Ey M nim özl ri-
qar h ddi a qullar m...” sözü ............................................................... 721
56-c f sil. Uca Allah n: “Onlar Allah layiqinc qiym tl ndirm dil r” sözü ....... 721
57-ci f sil. Uca Allah n: “...yer bütünlükl Onun Ovcunda olacaq, göyl r is
Onun li il bükül kdir...” sözü ..................................................................... 722
58-ci f sil. Uca Allah n: “Sur üfürül k v Allah n ist diyi kims rd n
ba qa göyl rd v yerd kim varsa, ham öl kdir...” sözü ......................... 722
ura sur si .............................................................................................................. 723
59-cu f sil. Uca Allah n: “...qohumluq sevgisind n ba qa bir ey ist mi-
m...” sözü ........................................................................................................... 723
d-Duxan sur si .......................................................................................................... 723
60-c f sil. Uca Allah n: “Ey R bbimiz! Bizi bu zabdan qurtar, biz art q ina-
q!” sözü ........................................................................................................... 723
l-Casiy sur si ........................................................................................................... 724
61-ci f sil. Uca Allah n: “Onlar dedil r: “ yat ancaq bizim dünya h yat -
zd r. Kimimiz ölür, kimimiz d do ulur. Bizi öldür n ancaq zamand r”
sözü ....................................................................................................................... 724
l- hqaf sur si............................................................................................................ 725
932
62-ci f sil. Uca Allah n: “N hay t, o zab vadil rin do ru g n bir bulud
klind gördükd ...” sözü .................................................................................. 725
Muh mm d sur si...................................................................................................... 726
63-cü f sil. Uca Allah n: “qohumluq laq rini k siniz” sözü ........................... 726
Qaf sur si..................................................................................................................... 726
64-cü f sil. Uca Allah n: “O gün Biz C nn : “Doldunmu?”– dey yik.
O is : “Yen varm ?”– dey kdir” sözü ............................................................ 726
t-Tur sur si ................................................................................................................ 727
65-ci f sil. Uca Allah n: “And olsun da a! And olsun yaz lm Kitaba!” sözü ........... 727
n-N cm sur si............................................................................................................ 728
66-c f sil. Uca Allah n: “Siz tap nd z Lat v Uzzan gördünüzmü?” sözü ....... 728
l-Q r sur si........................................................................................................... 728
67-ci f sil. Uca Allah n: “Xeyr! Onlara v d edilmi vaxt o Saatd r. O Saat is
daha a r, daha ac r” sözü ................................................................................ 728
r-R hman sur si........................................................................................................ 729
68-ci f sil. Uca Allah n: “Bu ikisind n ba qa daha iki C nn t ba da var-
r” sözü ................................................................................................................ 729
69-cu f sil. Uca Allah n: “Çad rlarda gözl rini öz rl rin dikmi huril r var-
r” sözü ................................................................................................................ 729
l-Mumt hin sur si .................................................................................................. 730
70-ci f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! M nim dü nimi d , öz dü -
ninizi d özünüz dost tutmay n!” sözü ....................................................... 730
71-ci f sil. Uca Allah n: “Ey Pey mb r! Mömin qad nlar Allaha heç bir -
rik qo mayacaqlar na...” sözü .............................................................................. 731
l-Cumu sur si .......................................................................................................... 731
72-ci f sil. Uca Allah n: “Allah s ni h müs lmanlara qo ulmam ba qalar -
na da elçi gönd rmi dir...” sözü.............................................................................. 731
l-Munafiqun sur si................................................................................................... 732
73-cü f sil. Uca Allah n: “Münafiql r s nin yan na g ldikl ri zaman: “Biz
had t veririk ki, s n Allah n Elçisis n!”– deyirl r...” sözü............................. 732
t-T hrim sur si.......................................................................................................... 733
74-cü f sil. Uca Allah n: “Ey Pey mb r! Zövc rini raz salma a çal araq
Allah n s halal etdiyi eyi n üçün özün qada an edirs n?” sözü ............ 733
l-Q m sur si ........................................................................................................... 734
75-ci f sil. Uca Allah n: “...da ür kliy , bunlardan sonra da ba qas n ad
nims n f ldaqç ya” sözü .............................................................................. 734
76-c f sil. Uca Allah n: “Aya n aç laca v onlar s cd ça lacaqlar ,
lakin buna qadir ola bilm kl ri gün...” sözü ................................................ 734
n-Naziat sur si .......................................................................................................... 735
sur si ................................................................................................................ 735
l-Mutaffifin sur si .................................................................................................... 735
77-ci f sil. Uca Allah n: “O günd ki, insanlar al ml rin R bbinin qar nda
dayanacaqlar” sözü............................................................................................... 735
l- iqaq sur si ......................................................................................................... 736
78-ci f sil. Uca Allah n: “...o, yüngül sor u-sual olunacaq” sözü............................ 736
933
79-cu f sil. Uca Allah n: “Siz mütl q haldan-hala keçib yi ksiniz” sözü ......... 736
ms sur si ............................................................................................................. 736
80-ci f sil....................................................................................................................... 736
l- q sur si .............................................................................................................. 737
81-ci f sil. Uca Allah n: “Xeyr! r yaramaz lin son qoymasa, Biz onun
kilind n – yalanç , günahkar k kilind n tutaca q” sözü.............................. 737
l-Kovs r sur si .......................................................................................................... 738
82-ci f sil....................................................................................................................... 738
l-F q sur si ............................................................................................................. 738
66 – Quran n m ziyy tl ri kitab ...............................................................739

1-ci f sil. V hy nec nazil edilmi v ilk vv l hans ay r nazil olmu dur.......... 739
2-ci f sil. Quran yeddi qira t üz rind nazil olmu dur ........................................... 739
3-cü f sil. C brailin Pey mb rl birg Quran oxuyub t krar etm si ............... 740
4-cü f sil. “De: “O Allah T kdir!” (sur sinin) m ziyy ti.......................................... 741
5-ci f sil. rd n qoruyan sur rin üstünlüyü ......................................................... 741
6-c f sil. Quran oxundu u zaman m kl rin v sükun tin nazil olmas ............ 742
7-ci f sil. Quran bil n adama qibt etm k................................................................ 742
8-ci f sil. Sizin n xeyirliniz Quran öyr n v onu (ba qalar na) öyr n
kims dir ................................................................................................................. 743
9-cu f sil. Quran zb rl k v onu müt madi olaraq t krarlamaq..................... 743
10-cu f sil. Quran oxuduqda (b zi sait) s sl rin uzad lmas ................................... 744
11-ci f sil. Quran göz l s sl oxumaq....................................................................... 744
12-ci f sil. Quran n q r vaxt rzind oxunmal r. Uca Allah buyurur:
“Qurandan siz asan olan oxuyun!” .................................................................. 744
13-cü f sil. Özünü göst rm k, yaxud dünya mal qazanmaq, yaxud da f xr
etm k m qs dil Quran oxuyan adam n günah qazanmas ............................. 745
14-cü f sil. Quran xüsusunda canbir q lb olduqca onu oxuyun ............................. 746
67 – Nikah kitab ..........................................................................................747

1-ci f sil. Evl nm r t oyatmaq. Uca Allah buyurur: “...xo unuza g -
n halal qad nlardan ikisi, üçü v dördü il evl nin”........................................ 747
2-ci f sil. Subay qalma n, habel axtalanma n b nilm si............................ 747
3-cü f sil. Bakir q zlarla nikah ba lamaq................................................................. 748
4-cü f sil. Azya bakir q zlarla evl nm k.............................................................. 748
5-ci f sil. Dind (zövc ) eyni münasib t b sl k............................................. 748
6-c f sil. Qad n yaramazl ndan ehtiyat etm k. Uca Allah buyurur:
übh siz ki, zövc rinizd n v övlad zdan siz dü n olanlar da
vard r.”................................................................................................................... 750
7-ci f sil. (Uca Allah buyurur): “...sizi mizdir n süd analar z,..” Qan qo-
humlar na bir-biril ri il evl nm k haram buyuruldu u kimi süd qo-
humlar na da bu, haram buyrulmu dur ............................................................. 750
8-ci f sil. Uca Allah: “Analar öz övladlar tam iki il mizdirsinl r. Bu,
mizdirm ni tamamlamaq ist nl r üçündür...” ay sin saslanaraq:
ki ild n art q mizdirm k olmaz” dey n kims haqq nda. N q r
süd verm k evl nm yi haram edir...................................................................... 751
934
9-cu f sil. Qad bibisinin rd oldu u ki iy verm k olmaz .......................... 752

10-cu f sil. ar........................................................................................................... 752
11-ci f sil. Pey mb rin ax r-ax rda si ni qada an etm si................................. 752
12-ci f sil. Qad n lisaleh bir adama ona getm k ist diyini t klif et-
si ....................................................................................................................... 753
13-cü f sil. Evl nm mi n qabaq qad na baxmaq (olar)........................................ 753
14-cü f sil. “Hamisiz nikah ba lamaq olmaz” dey n kims haqq nda................... 754
15-ci f sil. Ata v ya ba qa birisi bakir q v ya dul qad verdikd
mütl q onun raz almal r.......................................................................... 755
16-c f sil. Ki i öz q zorla ver rs , onun nikah r dd edilm lidir............... 755
17-ci f sil. Heç k s (din) qarda n ni an qoydu u q za ni an aparmamal ,
onun (h min q zla) evl nm yini v ya (ondan) l ç yini (gözl -
lidir)........................................................................................................................ 756
18-ci f sil. Nikah ba lad qda qada an olunmu rtl r .......................................... 756
19-cu f sil. G lini b yin ota na g tir n v (Allahdan onlar üçün) xeyir-
t dil n qad nlar haqq nda...................................................................... 756
20-ci f sil. Ki i h yat yolda il yax nl q etm k ist dikd n (dua) oxuma-
r ......................................................................................................................... 757
21-ci f sil. Bir qoyunla da olsa bel , toy-büsat qurmaq ............................................ 757
22-ci f sil. Bir qoyundan az (yem k-içm kl ) ziyaf t ver n kims haqq nda......... 757
23-cü f sil. Toy nliyin v ya ba qa qonaql qlara ça ld qda d ti q bul
etm k, habel yeddi gün v ya buna yax n bir vaxt rzind ziyaf t ve-
n kims haqq nda............................................................................................... 757
24-cü f sil. Qad nlara dair tövsiy .............................................................................. 758
25-ci f sil. H yat yolda il xo r ftar etm k............................................................ 758
26-c f sil. Qad n rinin izni olmadan onun evin heç k si buraxmamal r ........ 760
27-ci f sil ...................................................................................................................... 760
28-ci f sil. S ç xd qda qad nlar aras nda pü k atmaq ....................................... 761
29-cu f sil. Bakir q zla evli ola-ola dul qad nla evl nm k haqq nda ..................... 761
30-cu f sil. (Birisinin) nail olmad bir eyi ld etdiyini elan etm si, habel
zövc rd n birinin dig ri yan nda qürr nm si ............................................. 762
31-ci f sil. Q sqancl q................................................................................................... 762
32-ci f sil. Qad nlar n q sqancl v q bi .............................................................. 763
33-cü f sil. Ki i m hr mi say ld qad nlardan ba qa heç bir qad nla x l-
td qala bilm z, habel ri evd olmayan qad n evin daxil ola bil-
z ........................................................................................................................ 763
34-cü f sil. Bir qad n ba qa bir qad rin v sf etm k m qs dil h min
qad na toxunmamal r ........................................................................................ 764
35-ci f sil. Uzunmüdd tli s rd n gec ik n evin qay dan adam ail sinin
qap döym lidir ki, bu, qad n s daq tinin yoxlan lmas v ya
onda hans sa bir nöqsan axtar lmas kimi ba a dü ülm sin ............................. 764
68 – Talaq kitab ...........................................................................................765

1-ci f sil. Uca Allah n: “Ey Pey mb r! Qad nlar bo ad z zaman onlar
gözl müdd tl rind bo ay n, gözl müdd tini hesablay n” sözü ........ 765
935
2-ci f sil. Qad n heyz gördükd ona talaq veril rs , bu talaq keç rli say lar ........ 765
3-cü f sil. (Zövc sini) bo ayan kims haqq nda, bir d ki qad bo ayan ki-
i bunu ona özü bildirm lidirmi? ........................................................................ 765
4-cü f sil. Üç d talaq verm yi caiz sayan kims haqq nda.................................. 766
5-ci f sil. “Allah n s halal etdiyi eyi n üçün özün qada an edirs n?” ......... 767
6-c f sil. Xul v bu növ talaq nec yerin yetirilir? Uca Allah buyurur: “On-
lara verdikl rinizd n bir ey götürm k siz halal olmaz. Yaln z h r ikisi-
nin Allah n h dl rini yerin yetirm kl rind n qorxmas istisnad r”........ 768
7-ci f sil. Pey mb rin B rir nin rin havadarl q etm si................................... 768
8-ci f sil......................................................................................................................... 769
9-cu f sil. (Ki i) do ulan u n ondan olmas inkar ed rs ............................... 769
10-cu f sil. mam n l tl n iki n : “Heç übh siz ki, sizd n biriniz
yalan dan r. Aran zda tövb etm k ist n yoxdurmu?” dem si.................. 769
11-ci f sil. Yas saxlayan qad n sürm ç (bil rmi?)............................................... 770
69 – (Mal-dövl tin) x rcl nm si kitab .....................................................771

1-ci f sil. Ail x rcl n (mal-dövl tin) üstünlüyü............................................... 771
2-ci f sil. Ki inin ail sini bir illik rzaqla t min etm si, üst lik (mal-dövl t)
hli- yala nec x rcl nm lidir?............................................................................ 771
70 – Yem kl r kitab ....................................................................................772

1-ci f sil. Uca Allah n: “Siz ruzi kimi verdiyimiz pak eyl rd n yeyin...”
sözü ........................................................................................................................ 772
2-ci f sil. Yem k yem ba lad qda: “Bismillah!”– dem k v sa ll yem k........ 772
3-cü f sil. Doyunca yem k yey n kims haqq nda................................................... 773
4-cü f sil. Yum aq çör k, habel yem yi masa v süfr arxas nda yem k ............. 773
5-ci f sil. Bir n rin yem yi iki n b s edir ........................................................ 773
6-c f sil. Mömin bir qar na yem k yeyir................................................................... 773
7-ci f sil. Dirs kl nmi halda yem k yem k ............................................................. 774
8-ci f sil. Pey mb r heç vaxt heç bir yem yi pisl yib.................................... 774
9-cu f sil. (Üyüdülmü ) arpaya (içind ki qab qlar t mizl k üçün) üfür-
k......................................................................................................................... 774
10-cu f sil. Pey mb rin v onun shab rinin yedikl ri................................... 774
11-ci f sil. T lbin ........................................................................................................ 775
12-ci f sil. Gümü b dilmi qabda yem yin (hökmü) ....................................... 775
13-cü f sil. (Din) qarda lar n yem yini t min etm yi boynuna ç n kim-
haqq nda............................................................................................................ 776
14-cü f sil. (Yem ) xurma v xiyar qatmaq ........................................................... 776
15-ci f sil. T r xurma v qurumu xurma haqq nda................................................. 776
16-c f sil. cva............................................................................................................ 777
17-ci f sil. (Yem yi qurtard qdan sonra) barmaqlar yalamaq ................................ 777
18-ci f sil. Yem k yeyib qurtard qdan sonra n dem k laz md r? .......................... 778
19-cu f sil. Uca Allah n: “...yem k yedikd n sonra bir-birinizl söhb
dalmadan da n” sözü..................................................................................... 778
936
71 – qiq kitab ............................................................................................780

1-ci f sil. U a ad qoymaq ........................................................................................ 780
2-ci f sil. qiq snas nda u a ziyy t ver n (bütün eyl ri) ondan k nar
edin ........................................................................................................................ 780
3-cü f sil. F .............................................................................................................. 781
72 – Bo azlanm heyvanlar v ov kitab .................................................782

1-ci f sil. Ov etdikd “bismillah” dem k. Uca Allah buyurur: “Ey iman g ti-
nl r! Allah sizi ll rinizin v niz rinizin çata bil yi bir ovla imta-
han ed k ki, Allah, gizlind (yaxud Onun Özünü görm n) kimin
Ondan qorxdu unu üz ç xars n. Bundan sonra h ddi a an kims üçün
is a -ac bir zab haz rlanm r”. .............................................................. 782
2-ci f sil. Yay (v oxla) ov ovlamaq............................................................................ 782
3-cü f sil. Böyük v orta barmaqlar n ucu il da ataraq, habel içi bo çu-
buq vasit sil (qurudulmu gil kür cikl ri ataraq) ov ovlamaq ....................... 783
4-cü f sil. Ov ovlamaq v ya mal-qaran qorumaq üçün deyil, (ba qa m q-
dl ) it saxlamaq haqq nda ................................................................................. 783
5-ci f sil. Vurulmu ov iki v ya üç gün tap lmazsa (n etm li?) ............................ 784
6-c f sil. Ç yirtk yem k............................................................................................ 784
7-ci f sil. (Heyvanlar ) bo azlamaq v k sm k......................................................... 784
8-ci f sil. Heyvanlar diri ik n onlar n zalar k sm yin, habel onlardan
ni angah kimi istifad etm yin qada an olmas ................................................ 784
9-cu f sil. Toyuq ti ..................................................................................................... 785
10-cu f sil. Y rt heyvanlar n tini yem k haqq nda .............................................. 785
11-ci f sil. Mü k ........................................................................................................... 785
12-ci f sil. Üz dam a v ni an qoymaq haqq nda................................................... 785
73 – Qurbanl qlar kitab .............................................................................786

1-ci f sil. Qurbanl q heyvanlar n tind n yem k v ehtiyat götürm k haq-
nda ...................................................................................................................... 786
74 – çkil r kitab .........................................................................................787

1-ci f sil. Uca Allah buyurur: “Ey iman g tir nl r! übh siz ki, s rxo edici
içki d , qumar da, tap nmaq m qs dil dik qoyulmu da lar da, fal oxlar
da eytan lind n olan murdar eyl rdir. Bunlardan ç kinin ki, b lk
nicat tapas z”...................................................................................................... 787
2-ci f sil. Baldan ç kilmi rab.................................................................................. 787
3-cü f sil. rab halal sayan v onu ba qa adla adland ran kims haqq nda ........ 788
4-cü f sil. (Da , mis v ya taxta) qablarda v camda (meyv ) ir si haz rlamaq......... 788
5-ci f sil. Pey mb r b zi qablardan istifad etm yi qada an etdikd n
(bir müdd t) sonra rüsx t vermi dir ................................................................... 788
6-c f sil. Yeti mi v kal xurmalardan haz rlanm içkini bir-birin qar r-
ma düzgün saymayan kims haqq nda ........................................................... 789
937
7-ci f sil. Süd içm k. Uca Allah buyurur: “...Biz siz , onlar n qar nlar ndak
ifrazat v qan aras ndan ç xan, iç nl rin bo az ndan rahat keç n t miz
süd içirdirik”.......................................................................................................... 789
8-ci f sil. Südü su il içm k ........................................................................................ 789
9-cu f sil. Ayaq üst (su v s.) içm k ......................................................................... 790
10-cu f sil. (Su iç nd ) tulu un a ym k .......................................................... 790
11-ci f sil. Qab n için üfürm yin qada an olunmas .............................................. 790
12-ci f sil. (Suyu v s.) iki v ya üç n içm k...................................................... 790
13-cü f sil. Gümü qablar ........................................................................................... 791
14-cü f sil. Q hd (su v s.) içm k......................................................................... 791
75 – X st r kitab .......................................................................................792
1-ci f sil. X st rin k ffar si bar deyil nl r. Uca Allah buyurur: “Pislik
ed n k s, onun c zas alacaq”........................................................................... 792
2-ci f sil. X st liyin idd ti ......................................................................................... 792
3-cü f sil. Epilepsiyadan ziyy t ç n kims nin üstünlüyü .................................. 793
4-cü f sil. Gözl ri tutulmu kims nin üstünlüyü .................................................... 793
5-ci f sil. X st ba ç km k..................................................................................... 793
6-c f sil. X st nin: “m n a ram”, “vay ba m” v ya “v ziyy tim a rla-
r” dem si. yyub demi dir: “M , h qiq n d , b la düçar olub-
dur. S n r hmlil rin n r hmlisis n!”.................................................................. 794
7-ci f sil. X st nin özün ölüm dil si haqq nda .................................................. 794
8-ci f sil. X st ba ç n kims nin ona dua etm si............................................. 795
76 – Tibb kitab ............................................................................................796

1-ci f sil. Allah el bir x st lik nazil etm mi dir ki, onun fas nazil etmi
olmas n ................................................................................................................... 796
2-ci f sil. Üç eyd fa vard r ................................................................................... 796
3-cü f sil. Bal il müalic olunmaq. Uca Allah buyurur: “O ar lar n qar nla-
ndan t rkibind insanlar üçün fa olan müxt lif r ngli bal ç r”. ............... 796
4-cü f sil. Qara zir ...................................................................................................... 797
5-ci f sil. Hind v d niz qustundan haz rlanm m lh mi buruna dam zd r-
maq ........................................................................................................................ 797
6-c f sil. Qan alma yolu il müalic olunmaq ........................................................ 797
7-ci f sil. Özün v ya ba qa birisin da basmaqla müalic ed n kims
haqq nda, habel bu yolla müalic etm n kims nin üstünlüyü.................... 798
8-ci f sil. Cüzam .......................................................................................................... 799
9-cu f sil. Yoluxucu x st lik yoxdur.......................................................................... 799
10-cu f sil. Plevrit ........................................................................................................ 799
11-ci f sil. Q zd rma C nn m istisinin (bir hiss sidir).......................................... 800
12-ci f sil. Taun bar deyil nl r ............................................................................. 800
13-cü f sil. Gözd ym qar ruqya oxumaq ......................................................... 800
14-cü f sil. qr b v ya ilan sancan adam ruqya il müalic etm k...................... 800
15-ci f sil. Pey mb rin ruqya oxumas ................................................................ 801
938
16-c f sil. (G yin xeyirli olaca na ümid ed k) xo söz söyl k................ 801
17-ci f sil. Kahinlik ...................................................................................................... 801
18-ci f sil. B la tli dan q (b n) sehr kimi t sir edir ......................................... 802
19-cu f sil. Yoluxucu x st lik yoxdur ........................................................................ 802
20-ci f sil. Z r içm k v z rl müalic olunmaq, bel olduqda n n
kinm k g kdir v n pis say r ..................................................................... 802
21-ci f sil. Milç k qab n için dü nd (n etm k laz md r?) .................................. 803
77 – Libas kitab ...........................................................................................804

1-ci f sil. Topuqdan a dü n h r ey C nn m odunda yanacaq................... 804
2-ci f sil. Bürd , hib v ml ................................................................................ 804
3-cü f sil. A paltarlar................................................................................................. 804
4-cü f sil. Ki il rin ip k paltar geyinm si, onun üstünd uzanmas v bu-
nun n d caiz olmas haqq nda ............................................................... 805
5-ci f sil. Yata a ip k dö k s rm k .......................................................................... 805
6-c f sil. Ki il z randan tir kimi istifad etm yin qada an olmas ............... 805
7-ci f sil. (A land qdan sonra) üz rind tük qalmam d rid n tikilmi s n-
ll r v ba qa növ ayaqqab lar........................................................................... 806
8-ci f sil. Ayaqqab lar soyunanda vv lc sol tay ç xartmaq ................................ 806
9-cu f sil. Ayaqqab n ancaq bir tay geyib g zm k olmaz ................................ 806
10-cu f sil. Pey mb rin : “M nim üzüyümün üstünd olan yaz heç
s öz üzüyünün üstün yazd rmas n”– sözü.................................................... 806
11-ci f sil. Özl rini qad nlara ox adan ki il ri evd n qovmaq ................................ 807
12-ci f sil. Saqqal buraxmaq ....................................................................................... 807
13-cü f sil. (Saç-saqqal ) boyamaq ............................................................................. 807
14-cü f sil. Q vr m saçlar............................................................................................. 807
15-ci f sil. Ba n bir hiss sini q rx b bir hiss sini saxlamaq ..................................... 808
16-c f sil. Ba a v saqqala tir sürtm k..................................................................... 808
17-ci f sil. tird n imtina etm n kims haqq nda ................................................ 808
18-ci f sil. Z rir .......................................................................................................... 808
19-cu f sil. R sm ç nl rin Qiyam t günü zaba düçar olmas haqq nda............ 809
20-ci f sil. R sml ri pozmaq ....................................................................................... 809
78 – b kitab ...........................................................................................810
1-ci f sil. nsanlar aras nda n çox kimin qay na qalmaq g kdir..................... 810
2-ci f sil. Adam öz valideynl rini söym lidir ...................................................... 810
3-cü f sil. Qohumluq laq rini k sm yin günah .................................................. 810
4-cü f sil. (Qohumluq ba lar ) qoruyub saxlayan Allah qoruyar ....................... 810
5-ci f sil. Qohumluq ba lar qoruyub saxlad qca s si art r ......................... 811
6-c f sil. Qohumluq laq rini qar ql olaraq saxlayan adam laq quran
s say la bilm z ................................................................................................... 811
7-ci f sil. U a r hm etm k, onu öpm k v qucaqlamaq haqq nda ...................... 811
8-ci f sil. Allah m rh ti yüz hiss n ibar t etmi dir......................................... 812
9-cu f sil. Körp ni aya n üst oturtmaq bar sind ................................................. 812
939
10-cu f sil. nsanlara v heyvanlara m rh t göst rm k...................................... 812

11-ci f sil. Qon uya dair tövsiy ................................................................................ 813
12-ci f sil. Qon usunun rind n min olmayan kims nin günah ........................ 813
13-cü f sil. Kim Allaha v Axir t günün inan rsa, qon usuna ziyy t ver-
sin ..................................................................................................................... 814
14-cü f sil. H r bir yax q s dir........................................................................ 814
15-ci f sil. H r bir i mülayim olmaq .................................................................... 814
16-c f sil. Möminl rin bir-biril rin l tutmas ........................................................ 814
17-ci f sil. Pey mb r bsiz v kobud olmam r........................................... 815
18-ci f sil. Göz l xlaq n v com rdliyin (g kli olmas ) v x sisliyin b -
nilm si............................................................................................................... 815
19-cu f sil. Söyü söym yin v l t oxuma n qada an olunmas ...................... 815
20-ci f sil. Söz g zdirm yin b nilm si.............................................................. 816
21-ci f sil. (Kims ni) ifrat d m dh etm yin b nilm si........................ 816
22-ci f sil. Bir-birin pax ll q etm yin v bir-birin arxa çevirm yin qada an
olmas ..................................................................................................................... 816
23-cü f sil. Caiz olan z nn bar sind ......................................................................... 817
24-cü f sil. Möminin öz günahlar ört-basd r etm si ............................................ 817
25-ci f sil. Küsm k v Pey mb rin : “Heç bir müs lmana üç günd n art q
qarda il küsülü qalmas halal olmaz” sözü..................................................... 817
26-c f sil. Uca Allah n: “Ey iman g tir nl r! Allahdan qorxun v düz dan -
anlarla birlikd olun” sözü, habel yalan dan ma n qada an olunmas ....... 818
27-ci f sil. ziyy s bir etm k................................................................................. 818
28-ci f sil. Q bl nm kd n ç kinm k...................................................................... 818
29-cu f sil. H yal olmaq............................................................................................. 819
30-cu f sil. “Utanm rsansa, ist diyini et!” ................................................................. 819
31-ci f sil. nsanlarla mehriban r ftar etm k ............................................................ 819
32-ci f sil. Mömin bir yuvadan iki d sanc lmaz ................................................... 819
33-cü f sil. Caiz say lan, habel b nilm n eir, r z v hida haqq nda......... 820
34-cü f sil. eir insan o h dd g tirib çatd rmamal r ki, bu onu Allah
zikr etm kd n, elm öyr nm kd n v Quran oxumaqdan yay nd rs n ............ 820
35-ci f sil. Birinin (kim ): “Ay biçar !” dem si...................................................... 820
36-c f sil. (Qiyam t günü) insanlara atalar n adlar il müraci t olunacaq-
r ........................................................................................................................... 821
37-ci f sil. Pey mb rin : “K rim ancaq möminin q lbidir” sözü........................ 821
38-ci f sil. Bir ad daha göz l adla d yi k ............................................................ 821
39-cu f sil. Bir adam dostunu ad il ça rd qda onun ad ndan bir h rf k-
siltm si ................................................................................................................... 821
40-c f sil. Allah n n çox nifr t etdiyi adlar.............................................................. 822
41-ci f sil. Asq ran adam n: “ lh mdulillah!” dem si ............................................ 822
42-ci f sil. Asq rma n b nilm si, sn yin is b nilm si ....................... 822
79 – zn ist k kitab ................................................................................823

1-ci f sil. Az sayda olan toplumun çox sayda olanlara salam verm si ................... 823
940
2-ci f sil. Minik üst olan n piyada olana salam verm si......................................... 823
3-cü f sil. Tan na v tan mad na salam verm k.............................................. 823
4-cü f sil. zn ist k (x lv ti) bax lardan dolay (vacib buyurulmu dur) .......... 823
5-ci f sil. Cinsiyy t üzvünd n ba qa b n üzvl rinin zina etm si haqq nda....... 824
6-c f sil. U aqlara salam verm k............................................................................... 824
7-ci f sil. (Ev yiy si) “Kimdir o?”– dey soru duqda: “M m!”– dey hay
verm k haqq nda .................................................................................................. 824
8-ci f sil. M clisl rd yer verm k............................................................................... 824
9-cu f sil. Yer oturub dizl ri qucaqlamaq................................................................ 825
10-cu f sil. Üç n rd n çox olan camaat (aras nda iki n rin) x lv tc da-
mas nda heç bir q bah t yoxdur..................................................................... 825
11-ci f sil. Yatma a ged nd evd (istifad edil n) odu yana-yana qoymaq
olmaz...................................................................................................................... 825
12-ci f sil. Bina etm k haqq nda deyil nl r............................................................... 825
80 – Dualar kitab .........................................................................................826

1-ci f sil. H r bir pey mb rin q bul edilmi duas olub ........................................ 826
2-ci f sil. n f zil tli isti far....................................................................................... 826
3-cü f sil. Pey mb rin gec v gündüz isti far q lmas ...................................... 826
4-cü f sil. Tövb etm k ............................................................................................... 827
5-ci f sil. Yatmazdan vv l n dem k laz md r ........................................................ 827
6-c f sil. Sa böyrü üst yatmaq................................................................................ 827
7-ci f sil. Gec yuxudan oyand qda hans dua oxunmal r.................................... 828
8-ci f sil ........................................................................................................................ 828
9-cu f sil. Qoy (h r k s Allaha dua etdikd ) q tiyy tl dua etsin. Çünki heç
s Onu n vadar ed bilm z ....................................................................... 829
10-cu f sil. (Duas n q bul olunmas na) t sm n kims nin duas q bul
olar.......................................................................................................................... 829
11-ci f sil. S nt an nda oxunan dua ........................................................................ 829
12-ci f sil. B lan n m qq tind n Allaha s nmaq ................................................ 830
13-cü f sil. Pey mb rin : “(Allah m,) kimin x trin d ymi ms , bunu
onun (günahlardan) t mizl nm si v ba lanmas üçün s b et!” sözü....... 830
14-cü f sil. X sislikd n Allaha s nmaq ................................................................... 830
15-ci f sil. Günahdan v borcdan Allaha s nmaq .................................................. 831
16-c f sil. Pey mb rin : “Ey R bbimiz, biz dünyada göz l nem tl r
ver...” sözü ............................................................................................................. 831
17-ci f sil. Pey mb rin : “Allah m, vv l etdiyim v sonra ed yim (gü-
nahlar ) ba la...” sözü.................................................................................... 831
18-ci f sil. T hlil etm yin f zil ti................................................................................ 832
19-cu f sil. “Subh nallah!” dem yin f zil ti ............................................................. 832
20-ci f sil. Allah zikr etm yin f zil ti ................................................................... 833
81 – (Q lbi) yum aldan ( ll r) kitab ...................................................835

1-ci f sil. H yat m hz axir t h yat r ....................................................................... 835
941
2-ci f sil. Pey mb rin : “Dünyada bir q rib, yaxud bir müsafir kimi ol!”
sözü ........................................................................................................................ 835
3-cü f sil. Arzular n çox olmas haqq nda ................................................................. 835
4-cü f sil. Altm ya na q r ya am kims nin Allah n hüzurunda üzürü
bul olmaz ........................................................................................................... 836
5-ci f sil. Allah n Üzünü dil k yerin yetiril n l......................................... 836
6-c f sil. lisaleh insanlar n dünyadan köçm si ................................................ 837
7-ci f sil. Mal-dövl t fitn sinin n yind n ç kinm k g kdir ................................. 837
8-ci f sil. (Kim) mal ndan vv lc n n x rcl rs , özü üçün x rcl mi
olar ......................................................................................................................... 837
9-cu f sil. Pey mb r v onun shab ri nec ya am lar v bu dünyaya
nec r t b sl mi r?.................................................................................. 838
10-cu f sil. ll ri q tiyy tl v davaml olaraq yerin yetirm k........................ 839
11-ci f sil. Ümid v qorxu il (ibad t etm k) ............................................................ 840
12-ci f sil. Dili qorumaq v Pey mb rin : “Kim Allaha v Axir t günün
inan rsa, ya xeyir dan n, ya da sussun” sözü.................................................. 840
13-cü f sil. Günahlara son qoymaq............................................................................ 841
14-cü f sil. C nn m odu hv tl r arxas ndad r................................................... 841
15-ci f sil. C nn t biriniz onun s nd linin qaytan ndan daha yax nd r,
nn m d h mçinin........................................................................................ 841
16-c f sil. (H r k s) özünd n yuxar t olan kims yox, a t -
olan kims baxmal r ............................................................................ 842
17-ci f sil. Bir yax q v ya bir pislik etm niyy t ed n kims haqq nda ......... 842
18-ci f sil. man tin yox olmas ................................................................................ 842
19-cu f sil. Riyakarl q v an- öhr t .......................................................................... 843
20-ci f sil. T vazökarl q............................................................................................... 844
21-ci f sil. Kim Allahla qar la maq ist , Allah da onunla qar la maq is-
r........................................................................................................................ 844
22-ci f sil. Ölüm bihu lu u......................................................................................... 845
23-cü f sil. Qiyam t günü Allah yeri Ovucuna alacaqd r ........................................ 845
24-cü f sil. H r olunmaq ........................................................................................... 846
25-ci f sil. Uca Allah n: “Onlar dirildil kl rini fikirl mirl rmi? m d -
tli bir günd . O günd ki, insanlar al ml rin R bbinin qar nda da-
yanacaqlar” sözü................................................................................................... 846
26-c f sil. Qiyam t günü qisas almaq ...................................................................... 847
27-ci f sil. C nn t v C nn min v sfi .................................................................... 847
28-ci f sil. Hovuz haqq nda (deyil nl r).................................................................... 848
82 – Q r kitab ..........................................................................................850
1-ci f sil. Allah n elmin ( sas n q zavü-q ri yazm ) q m art q quru-
mu dur................................................................................................................... 850
2-ci f sil. Allah n mri ld n mü yy n edilmi bir hökmdür .............................. 850
3-cü f sil. nsan n n zir verm kl q zavü-q rd n (qaçma a ç hd göst r-
si)....................................................................................................................... 850
942
4-cü f sil. (Ancaq) Allah n qorudu u kims qoruna bil r ....................................... 851
5-ci f sil. (Allah) insanla onun q lbi aras ndad r ...................................................... 851
83 – Andlar v n zirl r kitab .....................................................................852

1-ci f sil. Uca Allah n: “Allah sizi q sdiniz olmadan içdiyiniz andlara gör
zaland rmaz, lakin O, sizi q sdl içdiyiniz andlara gör c zaland ra-
caqd r” sözü........................................................................................................... 852
2-ci f sil. Pey mb r nec and iç rdi ..................................................................... 852
3-cü f sil. Uca Allah n: “Münafiql r Allaha çox möhk m and içdil r ki,..”
sözü ....................................................................................................................... 853
4-cü f sil. Unudub and pozan kims haqq nda.................................................... 853
5-ci f sil. ta t etm yi n zir etm k.............................................................................. 854
6-c f sil. Boynunda n zir qald halda öl n kims haqq nda ................................ 854
7-ci f sil. Yerin yetirm imkan olmayan bir eyi v ya günah i görm yi
zir etm k ............................................................................................................ 854
84 – Andlar (pozma n) k ffar si kitab .................................................855

1-ci f sil. M din saas , Pey mb rin muddu v onun b ti ......................... 855
85 – F rzl r kitab .........................................................................................856

1-ci f sil. U a atas ndan v anas ndan qalm miras............................................. 856
2-ci f sil. O lunun q il yana öz q na qalm miras haqq nda ....................... 856
3-cü f sil. Bir qövmün azad etdiyi köl , habel bac lu onlardand r.................... 856
4-cü f sil. Atas ndan qeyrisinin o lu oldu unu iddia ed n kims haqq nda......... 857
86 – ri c zalar kitab .................................................................................858

1-ci f sil. (Günahkar ) xurma çubu u v s nd ll vurmaq...................................... 858
2-ci f sil. O runun l tl nm si................................................................................. 859
3-cü f sil. N miqdarda (mal n o urlanmas na gör ) l k silir?.............................. 859
87 – ( slama qar ) vuru an kafirl r v mürt dl r kitab .......................860

1-ci f sil. (Adam ) t nbeh etm k v t rbiy ndirm k m qs dil n q r
(c zaland rmaq olar)? ........................................................................................... 860
2-ci f sil. Köl ni ittiham etm k................................................................................... 860
88 – Qanbahas kitab ..................................................................................861

1-ci f sil. Uca Allah n: “H r k s q sd n bir mömini öldür rs , onun c zas
iç risind di qalaca C nn m olar” sözü.................................................. 861
2-ci f sil. Uca Allah n: “Kim d onu ölümd n xilas ed rs , sanki bütün in-
sanlar xilas etmi hesab olunar” sözü ................................................................ 861
3-cü f sil. Uca Allah n: “...cana can, göz göz, buruna burun, qula a qulaq,
di di , vurulmu yaralara da yaralar qisas al nmal r” sözü .......................... 862
943
4-cü f sil. Haqs z olaraq ba qas n can na q sd etm k ist n kims haq-
nda ...................................................................................................................... 862
5-ci f sil. R hb rlikd n x rsiz olaraq öz haqq götür n v ya qisas alan
kims haqq nda ..................................................................................................... 862
6-c f sil. (X sar t yetirilmi ) barmaqlar n qanbahas ............................................... 863
89 – Mürt dl rin v inadkar kafirl rin tövb etm ça lmas v

onlarla vuru maq kitab .........................................................................864
1-ci f sil. Allaha rik qo an kims nin günah .......................................................... 864
90 – Yuxu yozmaq kitab .............................................................................865

1-ci f sil. lisaleh insanlar n yuxular .................................................................. 865
2-ci f sil. (Göz l) yuxu Allahdand r........................................................................... 865
3-cü f sil. Müjd r ..................................................................................................... 865
4-cü f sil. Pey mb ri yuxuda gör n kims haqq nda......................................... 865
5-ci f sil. Gündüz vaxt yuxu görm k........................................................................ 866
6-c f sil. Yuxuda z ncirl ndiyini gör n (kims ) ...................................................... 867
7-ci f sil. Bir kims nin yuxuda bir eyi bir nahiy n götürüb ba qa bir ye-
yerl dirm si..................................................................................................... 867
8-ci f sil. Görm diyi bir yuxunu gördüyünü iddia ed n kims haqq nda ............. 867
9-cu f sil. Yuxunu ham dan vv l yozan kims nin yuxunu düzgün yozma-
hesab ed n kims haqq nda ...................................................................... 868
91 – Fitn r kitab .......................................................................................869

1-ci f sil. Pey mb rin : “M nd n sonra xo unuza g lm k bir çox ey-
r gör ksiniz” sözü ........................................................................................... 869
2-ci f sil. Fitn rin meydana ç xmas ........................................................................ 869
3-cü f sil. El bir zaman g lm k ki, onun ard ndan g n ondan daha
ac nacaql olmas n ................................................................................................. 870
4-cü f sil. Pey mb rin : “Biz qar silah qald ran adam bizd n deyildir”
sözü ........................................................................................................................ 870
5-ci f sil. Fitn ba qald rd zaman oturan adam ayaq üst duran adam-
dan daha xeyirli olacaq......................................................................................... 870
6-c f sil. Fitn ba qald rd zaman b vil rin yan nda qalmaq......................... 871
7-ci f sil. Allah n (h r hans ) bir xalqa zab gönd rm si ......................................... 871
8-ci f sil. Bir toplumun yan nda bir söz dan an, onlar n yan ndan ç xandan
sonra ba qa söz dan an kims haqq nda .......................................................... 871
9-cu f sil. At in ç xmas ............................................................................................. 871
10-cu f sil ..................................................................................................................... 872
92 – Hökml r kitab .....................................................................................873

1-ci f sil. (Allaha) asi olma mr etm yinc , ixtiyar sahibinin ( mrl rini)
idib ona ita t etm k ........................................................................................... 873
944
2-ci f sil. V zif can atma n b nilm si........................................................ 873

3-cü f sil. Özün r iyy t tap ld qda onlar n qeydin qalmayan kims
haqq nda ................................................................................................................ 873
4-cü f sil. ( nsanlara) s nt ver n kims ni, Allah s nt ya salar ........................... 874
5-ci f sil. Qazi q bli oldu u halda hökm v ya fitva ver bil rmi? ..................... 874
6-c f sil. xtiyar sahibinin öz m murlar na m ktub gönd rm si............................ 874
7-ci f sil. R iyy t mir nec bey t etm lidir? ......................................................... 875
8-ci f sil. X lif t yin etm k........................................................................................ 875
9-cu f sil ...................................................................................................................... 876
93 – Arzu kitab ............................................................................................877

1-ci f sil. N yi arzulamaq b nilmir? ...................................................................... 877
94 – Kitab v sünn n möhk m yap maq kitab .................................878

1-ci f sil. Pey mb rin sünn rin riay t etm k.................................................. 878
2-ci f sil. Çox sual verm yin, habel laz ms z i ba qo ma n b nil-
si ................................................................................................................... 878
3-cü f sil. Fikir yürütm yin pisl nm si v qiyas yolu il mühakim yürüt-
k haqq nda deyil nl r...................................................................................... 879
4-cü f sil. Pey mb rin : “Siz özünüzd n vv lkil rin yolunu tutub ged -
ksiniz” sözü ........................................................................................................ 789
5-ci f sil. (Zina etmi ) evli (ki i v qad n) da qalaq edilm si ............................... 880
6-c f sil. Hakimin ictihad edib düz, yaxud s hv mühakim yürütdüyü t q-
dird savab qazanmas ......................................................................................... 880
7-ci f sil. Ba qa birisinin deyil, m hz Pey mb rin t rk etdiyi bir eyi d -
lil olaraq götür n kims ........................................................................................ 880
95 – Tövhid kitab ........................................................................................881

1-ci f sil. Pey mb rin öz ümm tini Allah n t kliyini q bul etm ça r-
mas ........................................................................................................................ 881
2-ci f sil. Uca Allah n: “H qiq n, Allah ruzi ver ndir, qüvv t Sahibidir, M -
tindir” sözü ............................................................................................................ 881
3-cü f sil. Uca Allah n: “O, Qüdr tlidir, Müdrikdir”, “Qüdr t sahibi olan
bbin pakd r, mü rikl rin Ona aid etdikl ri sif tl rd n uzaqd r” v
“qüdr t yaln z Allaha, Onun Elçisin v möminl m xsusdur...” sözü........ 882
4-cü f sil. Uca Allah n: “Allah sizi Özünd n ç kindirir” v “S n m nim q l-
bimd olanlar bilirs n, m n is S nin Özünd olanlar bilmir m” sözü......... 882
5-ci f sil. Uca Allah n: “Onlar Allah n sözünü d yi dirm k ist yirl r” sözü......... 883
6-c f sil. Qüdr tli v tli R bbin Qiyam t günü pey mb rl v
qeyril rin xitab etm si......................................................................................... 884
7-ci f sil. Qiyam t günü ll rin v deyil n sözl rin l t zisind ç -
kilm si.................................................................................................................... 885
QEYD

Sahih Buxari Muxteser

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sahih Buxari Muxteser

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

rtib:

übh siz ki, bu t rcüm insan yinin b hr sidir. Dem k,

Bu kitab Az rbaycan Respublikas Dini

4 3 21 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " ! [

1 “Ali- mran”, sur si, 102.

Hörm tli oxucu!

1 “ l-F th” sur si, 8-9.

v ya i ar si “rad yallahu anhu” kimi oxunur v “Allah ondan raz olsun!”

mam l-Buxarinin h yat

l-Buxarinin ad v nisb si1

1 Nisb - q bil , tayfa, r, yer v s. üzr m yi bildir n nisbi adlar.

l-Buxarinin n m hur eyxl ri

mam l-Buxarinin n m hur eyxl ri s ras na H mm d bin akir, Tahir bin M h-

Aliml rin imam l-Buxari haqq nda r yl ri

l-Buxarinin n mühüm v n m hur rl ri

Bu külliyyat n t rtib olunmas na s b n olmu dur

l-Buxarinin “S hih”i il tan q

bu Abdullah l-Buxari öz kitab “ l-Cami l-Müsn d s-S hih l-Muxt r

r il h cc gedir v sonra M kk n B sr qay rd m v m n min m ki, Allah

“S hih”d ki h disl rin say

krarlanan h disl rin s bi

Bundan ba qa, h disl rin isnadlar n vv lind bir v ya bir-neç ravinin ad

Allah imam l-Buxariy r hm t etsin

mam z-Z bidi haqqinda q sa m lumat

1 mam n nisb si rin ad na deyil, Y n q bil si zubayd ad na aiddir.

rh tli v R himli Allah n ad il

1 Bu da M kk n üç mil aral da yerl ir.

dic Pey mb ri misi o lu Varaqa ibn Nof l ibn d ibn Abdul-Uzza-

1 Xristian, xaçp st.

lar nec t rp dirdis , m n d dodaqlar el t rp dir m.” Sonra Uca Allah

1 “ l-Qiyam t” sur si, 16-17.

bu Süfyan dedi: M n: “Onlar n n bc n yax n olan m m”– dey cavab

rh tli v R hmli Allah n ad il !

1 Dihya ibn X lif l-K lbi shab dir.

1 Haz rda Suriyan n razisind yerl ir.

3-cü f sil. Müs lman o k sdir ki, : –

4-cü f sil. Hans müs lman daha : –

5-ci f sil. Yem k yedirtm k : –

6-c f sil. (Adam n) özü üçün : –

7-ci f sil. R sulullah sevm k : –

8-ci f sil. man n irinliyi : –

9-cu f sil. (Kamil) iman n : –

11-ci f sil. Pey mb rin : : –

14-cü f sil. (Uca Allah n): : –

1 “ t-Tovb ” sur si, 5.

17-ci f sil. H yat yolda na qar : –

18-ci f sil. Günah i r görm k : –

1 Ba qa r vay td : Ona: “Ey z nci o lu!”– dey müraci t etdim.

19-cu f sil. (Uca Allah n): r : –

21-ci f sil. Münafiqin lam tl ri : –

1 “ l-Hucurat” sur si, 9.

23-cü f sil. Cihad imandand r : –

25-ci f sil. Ramazan ay : –

26-c f sil. Din asand r : –

27-ci f sil. Namaz q lmaq : –

namaz sr namaz oldu. Bir camaat da onunla birlikd namaz q ld . Sonra

n kimi) oldu u v ziyy td K t f döndü.

28-ci f sil. Ki inin slam n : –

30-cu f sil. man n artmas v : –

41. s r vay t edir ki, Pey mb r demi dir: “Q lbind arpa d si a rl n-

md n ç xacaqd r. Q lbind bu da d si a rl nda iman ola-ola “Allahdan

31-ci f sil. Z kat slamdand r : –

1 Transkripsiyas : “La ilah ill llah”.