ΙΛΙΑΔΑ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΗΣΙΟΔΟΣ

ΟΜ Ιλ 4.510 εἴκετε χάρμης | Ἀργείοις, ἐπεὶ οὔ σφι λίθος χρὼς οὐδὲ σίδηρος | χαλκὸν ἀνασχέσθαι

ΟΜ Ιλ 5.308 τένοντε· | ὦσε δ᾽ ἀπὸ ῥινὸν τρηχὺς λίθος· αὐτὰρ ὅ γ᾽ ἥρως | ἔστη γνὺξ ἐριπὼν καὶ
ΟΜ Ιλ 6.244 πεντήκοντ᾽ ἔνεσαν θάλαμοι ξεστοῖο λίθοιο, | πλησίον ἀλλήλων δεδμημένοι· ἔνθα δὲ
ΟΜ Ιλ 6.248 δώδεκ᾽ ἔσαν τέγεοι θάλαμοι ξεστοῖο λίθοιο, | πλησίον ἀλλήλων δεδμημένοι· ἔνθα δὲ
ΟΜ Ιλ 7.264 Ἕκτωρ, | ἀλλ᾽ ἀναχασσάμενος λίθον εἵλετο χειρὶ παχείῃ | κείμενον ἐν πεδίῳ, μέλανα,
ΟΜ Ιλ 8.327 ἐστι, | τῇ ῥ᾽ ἐπὶ οἷ μεμαῶτα βάλεν λίθῳ ὀκριόεντι, | ῥῆξε δέ οἱ νευρήν· νάρκησε δὲ
ΟΜ Ιλ 12.287 Διὸς ὄμβρος· | ὣς τῶν ἀμφοτέρωσε λίθοι πωτῶντο θαμειαί, | αἱ μὲν ἄρ᾽ ἐς Τρῶας, αἱ
ΟΜ Ιλ 12.459 ῥῆξε δ᾽ ἀπ᾽ ἀμφοτέρους θαιρούς· πέσε δὲ λίθος εἴσω | βριθοσύνῃ, μέγα δ᾽ ἀμφὶ
ΟΜ Ιλ 16.212 ὡς δ᾽ ὅτε τοῖχον ἀνὴρ ἀράρῃ πυκινοῖσι λίθοισι | δώματος ὑψηλοῖο, βίας ἀνέμων
ΟΜ Ιλ 16.740 λᾶϊ. | ἀμφοτέρας δ᾽ ὀφρῦς σύνελεν λίθος, οὐδέ οἱ ἔσχεν | ὀστέον, ὀφθαλμοὶ δὲ χαμαὶ
ΟΜ Ιλ 18.504 οἱ δὲ γέροντες | ἥατ᾽ ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοις ἱερῷ ἐνὶ κύκλῳ, | σκῆπτρα δὲ κηρύκων ἐν
ΟΜ Ιλ 21.403 ἔγχεϊ μακρῷ. | ἡ δ᾽ ἀναχασσαμένη λίθον εἵλετο χειρὶ παχείῃ | κείμενον ἐν πεδίῳ
ΟΜ Ιλ 23.202 θέουσα δὲ Ἶρις ἐπέστη | βηλῷ ἔπι λιθέῳ· τοὶ δ᾽ ὡς ἴδον ὀφθαλμοῖσι, | πάντες
ΟΜ Ιλ 23.340 ἄκρον ἱκέσθαι | κύκλου ποιητοῖο· λίθου δ᾽ ἀλέασθαι ἐπαυρεῖν, | μή πως ἵππους τε
ΟΜ Ιλ 24.611 οὐδέ τις ἦεν | κατθάψαι, λαοὺς δὲ λίθους ποίησε Κρονίων· | τοὺς δ᾽ ἄρα τῇ δεκάτῃ
ΟΜ Ιλ 24.617 αἵ τ᾽ ἀμφ᾽ Ἀχελώϊον ἐρρώσαντο, | ἔνθα λίθος περ ἐοῦσα θεῶν ἐκ κήδεα πέσσει. | ἀλλ᾽

ΟΜ Οδ 3.296 ῥίον ὠθεῖ, | ἐς Φαιστόν, μικρὸς δὲ λίθος μέγα κῦμ᾽ ἀποέργει. | αἱ μὲν ἄρ᾽ ἔνθ᾽
ΟΜ Οδ 3.406 ἐκ δ᾽ ἐλθὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοισιν, | οἵ οἱ ἔσαν προπάροιθε θυράων
ΟΜ Οδ 5.415 κακότητα· | μή πώς μ᾽ ἐκβαίνοντα βάλῃ λίθακι ποτὶ πέτρῃ | κῦμα μέγ᾽ ἁρπάξαν· μελέη

λ ί θ α ξ · ὀλισθηρὰ πέτρα, ἢ τραχεῖα. ἢ ψώρα Hesychius Lexicogr. : Lexicon (Α—Ο) : Alphabetic letter lambda, entry 994, line 1
τοῦ γοῦν λίθου τὸ ὑποκοριστικὸν λίθαξ ἐστί (Commentaria In Dionysii Thracis Artem Grammaticam : Scholia Marciana (partim excerpta ex Heliodoro,
Tryphone, Diomede, Stephano, Georgio Choerobosco, Gregorio Corint : Page 376, line 4)

<5> Ὑποκοριϲτικὸν δέ ἐϲτι τὸ μείωϲιν τοῦ πρωτοτύπου ἀϲυγκρίτωϲ δηλοῦν, οἷον ἀ ν θ ρ ω π ί ϲ κ ο ϲ λ ί θ α ξ μ ε ι ρ α κ ύ λ λ ι ο ν . (Dionysius Thrax
Gramm. : Ars grammatica : Part 1, volume 1, page 28, line 7)

‘Λίθαξ’: ὁ μικρὸς λίθος. (Lexicon Artis Grammaticae : Lexicon artis grammaticae (e cod. Coislin. 345) : Page 426, line 20)

<Heliodori.> —Π α ρ ώ ν υ μ ο ν δ έ ἐ σ τ ι τ ὸ π α ρ ' ὄ ν ο μ α π ο ι η θ έ ν .]
Διὰ τί ἰδίως τοῦτο παρώνυμον κέκληκε, καίτοι καὶ ἄλλων ἀπὸ ὀνό-
ματος γενομένων, ὡς ἀπὸ τοῦ Ἀτρεύς Ἀτρείδης καὶ <ἀπὸ τοῦ> Πλά-
των Πλατωνικός; Καί φαμεν ὅτι ἕκαστον τῶν ἄλλων ἰδίαν τινὰ εἶχε
σημασίαν, ὡς τὸ πατρωνυμικὸν δηλοῖ τὸν πατέρα, καὶ τὸ συγκριτικὸν
σύγκρισιν, καὶ τὰ ἄλλα ὁμοίως· τὸ μέντοι παρώνυμον, καθὸ ἐν πολλοῖς
σημαινομένοις ὁρᾶται—καὶ γὰρ καὶ ἐν κυρίοις, ὡς ἀπὸ τοῦ θεός Θέων,
καὶ ἐν ἐθνικοῖς, ὡς ἀπὸ τοῦ Ἀκράγας Ἀκραγαντῖνος—, ἠπόρησεν ἀπὸ
τίνος ὀφείλει ὀνομασθῆναι· καὶ μὴ δυνηθὲν ἐκ τῆς σημασίας ὀνομασθῆ-
ναι, ἐκ τῆς φωνῆς ὠνομάσθη, καὶ τὴν κοινὴν πάντων ὀνομασίαν ἰδικὴν
ἐποιήσατο· διὸ καὶ μετ' ἐκεῖνα ἐτάχθη, ὡς <μὴ> ἀπὸ τῆς σημασίας ὀνο-
μασθέν.
Συντάσσεται δὲ τὰ ἀπὸ τῆς ἰδίας ὕλης κεκλημένα ὀνοματικὰ καὶ
ῥηματικά, ὅσα μὲν κύρια ἢ προσηγορικά, ὁμοιογενῶς καὶ ὁμοιοπτώτως
τὰ ἐπίθετα ἐπισπώμενα, ὅσα δὲ ἐπίθετα, ἐπιθετικὴν ἕξει τὴν σύνταξιν
μετὰ τῶν κυρίων καὶ προσηγορικῶν.
<Heliodori.> —Πόθεν δὲ δῆλον, ὅτι τὸ Θέων παρὰ τὸ θεός
<ὄνομα> καὶ οὐχὶ ἀπὸ τοῦ θέω ῥήματος; Καί φαμεν ἀπὸ τῆς κλίσεως·
τῶν γὰρ εἰς ων βαρυτόνων τὰ μὲν παρώνυμα διὰ τοῦ ω κλίνεται, τὰ
δὲ ῥηματικὰ διὰ τοῦ ο, οἷον Δίων Δίωνος, Φιλήμων Φιλήμονος· εἰ οὖν
τὸ Θέων <κλίνεται Θέωνος>, οὐκ ἔστι ῥηματικόν, ἀλλὰ παρώνυμον.
<Heliodori.> —Οἱ τύποι τῶν παρωνύμων. —Τύπους δὲ ἔχει τὰ
παρώνυμα λδʹ. αʹ. Ὁ εἰς αν, ὀξύνεται καὶ φυλάττει τὸν χρόνον ἐν τοῖς
πλαγίοις, οἷον μέγιστος μεγιστάν, νέος νεάν, ἀφ' οὗ νεανίας· τὸ καρβάν
παρασύνθετον, κάριβος καριβόαν καὶ καρβάν· μόνον τὸ εὔαν θηλυκὸν
παρὰ Πινδάρῳ· Ποσειδῶν Ποσείδαν· ἀποροῦσι περὶ τοῦ Ζηνός, πῶς
Δωριεῖς μὲν καὶ Αἰολεῖς οὐκ ἔτρεψαν τὸ η εἰς α, Ἴωνες δὲ μεταγενέ-
στεροι ὄντες ἔτρεψαν· ὅτι τὸ Ζάν οὐκ ἦν τετραμμένον, ἀλλὰ παρηγ-
μένον. —βʹ. Ὁ εἰς ην, Ὀρφεύς Ὀρφήν. —γʹ. Ὁ εἰς ιν, ἕρμα ἑρμίν.
—δʹ. Ὁ εἰς υν, μόσων μόσυν. —εʹ. Ὁ εἰς ων, βαρύνεται δὲ ἐπὶ κυ-
ρίων, ποταμός Ποτάμων, καὶ ὅτε κατὰ τοῦ αὐτοῦ σημαινομένου τίθεται,
ἄπειρος ἀπείρων· ὅτε δὲ περιεκτικὸν τόπον δηλοῖ καὶ ὅτε χρόνον,
<ὀξύνεται>, κοίτη κοιτών, πλεῖον πλειών, <ἐλαφηβόλος> Ἐλαφηβολιών·
χείρων ὁ τῶν χειρῶν ἐργαστικός. —ʹ. Ὁ εἰς ιξ, κύκλος κύκλιξ καὶ
κύλιξ ἐνδείᾳ τοῦ κ, λαός λάϊξ. —ζʹ. Ὁ εἰς αξ, λίθος λίθαξ, διπλοῦς
δίπλαξ. —ηʹ. Ὁ εἰς ηρ, ὃν Ἀ π ο λ λ ώ ν ι ο ς ῥηματικόν, Ἡ ρ ω δ ι α ν ὸ ς
παρώνυμόν φησι, ποτόν πέποται ποτήρ, βοτόν βέβοται βοτήρ· τὸ ἐτήρ
παρὰ τὸ ἔτος· Σοφοκλῆς <fr. 685 N2>· ἐ τ ῆ ρ α ς ἀ μ ν ο ὺ ς θ ε ο ῖ ς ἔ ρ ε ξ ' ἐ π α -
κ τ ί ο ι ς · γράφεται δὲ καὶ εὔειρας. —θʹ. Ὁ διὰ τοῦ εας ἢ ιας, ὃς
μακρὸν ἔχων τὸ α βαρύνεται καὶ μιᾷ πλεονάζει τῆς γενικῆς τοῦ πρω-
τοτύπου, συστέλλων δὲ αὐτὸ ὀξύνεται καὶ ἰσοσυλλαβεῖ τῷ πρωτοτύπῳ,
δρακοντίας κοπ<π>ατίας, δῆμος Δημέας· τὸ ἀνδριάς ἡμάρτηται κατὰ
τὸν τόνον· τὸ Ἀλεξιάς ἀντιμετάπτωσιν ἔσχε στοιχείων· τῶν δὲ ὀξυτό-
νων παραδείγματα δειρή δειράς, ἴονθος ἰονθάς· τῶν διὰ τοῦ εας τινὰ
συναιρεῖται δωρικῶς, Ἑρμέας Ἑρμᾶς, Βορέας Βορᾶς, κοινῶς δὲ <Ἀπελ-
λέας> Ἀπελλῆς· τὸ Θαλέας οὐ γίνεται Θαλᾶς, ὅτι Ἴων ὁ ἀνήρ· τινὰ
δὲ πλεονάζει τὸ ι, Αἰνέας Αἰνείας. —ιʹ. Ὁ εἰς λας· οὗτος οὐ συναιρεῖ-
ται οὐδὲ τρέπεται· τοῦ πρώτου τύπου παραδείγματα Κλεόλας Μενέλας,
τοῦ δευτέρου Ἀργόλας Γενειόλας· παραγραπτέον δὲ τὸν τύπον τοῦτον
τὸν εἰς λας, θετέον δὲ τὸν εἰς λης. —ιαʹ. Ὁ εἰς εις, ὃς πλεονάζει
τῆς τοῦ πρωτοτύπου γενικῆς συλλαβῇ· βαρύνεται δὲ καὶ παραλήγεται
ἢ τῷ η ἢ τῷ ο, οἷον φωνήεις αἱματόεις· τὸ χαρίεις συγκέκοπται· τῷ
ω σπανίως, ἐν ἐκτάσει πηλώεις, εὐρώεις συγκοπῇ ἀπὸ τοῦ εὐρωτόεις·
πιδηέσσης <Λ 183> ἀπὸ τοῦ πιδακοέσσης· ἠϊόεντι <Ε 36> <ἀπὸ τοῦ>
ἠϊονόεντι, ἢ πλεονασμῷ τοῦ η· παρὰ τὸ καῖρος καιρόεις καιρόεσσα και-
ροεσσῶν <καὶ> καιροσέων <η 107> ὑπερθέσει καὶ ἐκβολῇ· τερμιόεις· θερ-
μόεις ἢ ὁ θερμαίνων ἢ ὁ παρὰ τὰ θερμά· ἀμφιγυήεις τροπῇ τοῦ ο εἰς η,
ὡς τὸ κοτήεις θυήεις παρὰ τὸ κότος καὶ τὸ θύον· καὶ πάντα δὲ ταῦτα
μετουσιαστικά ἐστιν· τούτων ὅσα διὰ τοῦ ο παραλήγεται, συναλείφεται
εἰς τὴν ου, Σιμόεις Σιμοῦς, ὅσα δὲ τῷ η, εἰς ης, τιμήεις τιμῆς. —ιβʹ
Ὁ εἰς ευς, πόλιος πολιεύς, Ἀλεξανδρεύς. —ιγʹ. Ὁ διὰ τοῦ ωδης, ὃς
γίνεται τῆς γενικῆς τὸ τέλος ἀποβαλλούσης, ὄνος ὀνώδης· μόνον κύριον
τὸ Λειώδης. —ιδʹ. <Ὁ> διὰ τοῦ ινης, Λεπτίνης, καὶ διὰ τοῦ ηνης σπα-
νίως, σαφηνής [καὶ γαλήνης], ὃ καὶ ἔνδειαν ἔχει μιᾶς συλλαβῆς, γαλήνη
γαλήνης καὶ γαληνής. —ιεʹ. <Ὁ> διὰ τοῦ ηρης, ξιφήρης θυμήρης· θυ-
μαρής δὲ καὶ φ<ρ>εναρής ὀξύνεται, ὅτι σύνθετά <ἐστι> παρὰ τὸ ἀρῶ. —
ιʹ. Ὁ διὰ τοῦ της, ὃς ἔχει τὴν παραλήγουσαν διὰ τοῦ α, Ἀπολλωνιά-
της, ἢ διὰ τοῦ ε, φυλή φυλέτης, ἢ διὰ τοῦ <ε>ς, Ὀρέστης· καὶ ὀξύνεται
κηδεστής· οὕτως καὶ ἐπεστής παρὰ τὸ ἐπήτης, ὡς αἰχμαστής αἰχμητής,
ἀκέσματα ἀκήματα, ἐδεστής ἐδητής ἀντὶ τῆς θγέ ἢ φύ (sic)· ἢ διὰ τοῦ η,
πεδήτης, ἢ διὰ τοῦ ω, ἰδιώτης, ἢ διὰ τοῦ ι, τοπίτης πολίτης, μυθιήτης
πλεονασμῷ τοῦ η. —ιζʹ. <Ὁ διὰ τοῦ ης> ἀπὸ γενικῆς <ἢ> εὐθείας,
βαρύνεται καὶ ὀξύνεται, εὐπατρίδης Λαπίθης Ἄλτης γυμνής τρανής. —
ιηʹ. <Ὁ> εἰς ις, δάφνη Δάφνις, εὖνις λυκίς. —ιθʹ. Ὁ διὰ τοῦ αλεος,
παροξύνεται καὶ δύο συλλαβαῖς τοῦ πρωτοτύπου πλεονάζει, ῥωμαλέος
δειμαλέος· τὸ δαιδάλεος κονισάλεος αἰθάλεος ἔνδειαν ἔχει τοῦ ι κτητικὰ
ὄντα· τὸ νηφάλιος προτέλιος Αἰολικὴν ἔχει τὴν τροπὴν τοῦ ε καὶ
τόνου. —κʹ. Ὁ διὰ τοῦ διος, ἢ τῷ α ἢ τῷ ι παραλήγεται· ἀπὸ ὀξυ-
τόνων διχῶς ἡ παραγωγή, λοιπός λοιπάδιος, μοιχός μοιχίδιος, ἀπὸ
βαρυτόνων μόνως διὰ τοῦ ιδιος, <παῦρος> παυρίδιος. Πῶς οὖν παρὰ
τῷ ποιητῇ <cfr Ψ 431> κατωμάδιος; Παρὰ τὸ ὦμος ὠμάδιος, ἢ ἀπὸ
τοῦ κατωμαδόν, ὡς ἀμφαδόν ἀμφάδιος, ἐκταδόν ἐκτάδιος· ἐντεῦθεν καὶ
τὸ κωμάδιος παρὰ τὸ κῶμος, μεσάδιος παρὰ τὸ μέσος, ἀλλὰ συνήθως
Αἰολεῦσιν· οὗτοι γὰρ κἂν τοῖς πατρωνυμικοῖς τὸν τύπον <τοῦτον> διὰ
τὴν βαρυτόνησιν <οὐκ> ἠρνήσαντο. —καʹ. Ὁ διὰ τοῦ ωσιος ἢ ωνιος·
ὁ μὲν διὰ τοῦ ωσιος Ῥηγίνων ἐστίν, ἐπεὶ συνεχὴς παρ' αὐτοῖς ἀπὸ
γενικῆς γίνεται, ἀνάκων ἀνακώσιος, χαρίτων χαριτώσιος. Ζητητέον δὲ
τὸ παρ' Ὁμήρῳ ἐτώσιον· τινὲς οἴονται παρὰ τὸ ἐτῶν ἐτώσιος, ἀλλὰ
μάχεται ὁ νοῦς· οἱ δὲ οὕτως, ἀητῶν ἀητώσιος, συστολῇ ἀετώσιος, τοῦτο
ἀφαιρέσει ἐτώσιος· ἢ οὕτως, ἐτός ἄετος ἀέτων ἀετώσιος, ὁ μὴ ἀληθὴς
ἀλλὰ μάταιος. Ὁ <δὲ> διὰ τοῦ ωνιος Αἰολέων ἐστίν, πολὺς γάρ ἐστι
παρ' αὐτοῖς, ἀλ<λ>ώνιος παντώνιος ἑτερώνιος· τοιοῦτον τὸ Ἑ λ ι κ ώ ν ι ο ν
ἀ μ φ ὶ ἄ ν α κ τ α παρ' Ὁμήρῳ <Υ 404>· οὕτως καὶ ἀνέμων ἀνεμώνιος
<καὶ> ἀνεμώλια, ἀλλαχοῦ μεταμώνια ... τοῦτο συγκέκοπται, τὸ πρότερον
τέτραπται· ἀπὸ βαρυτόνων ὀξύνεται, ἀμφότερον δεξάμενον, γονός ἐλεός
γυρός σκαιός· τινὰ μένει διὰ τὸ εὔφωνον, Κλεῖτος ἀγανός, ἐθνικὰ Θεσ-
σαλός Σικελός Φρύξ Ἴων Ἕλλην· σεσημείωται τὸ Τεῦκρος· οὕτως ὦχρος
ἡ ὠχρίασις· εἶτα ὁμοίως γίνεται ἀπὸ γενικῆς εἰς εὐθεῖαν ἀποδραμών,
ἀπὸ μὲν δισυλλάβων ὁμότονος, δμώς δμωός ὁ δμωός, πῦρ πυρός, γλαῦξ
γλαυκός, μεταπεπλασμένος· ἀπὸ δὲ τρισυλλάβων προπαροξύνεται, ἀτμήν
<ἀτμένος> ἄτμενος· χαροπός Χάροπος· ἴκτινος, ὃς ἐτυμολογεῖται ἀπὸ
τοῦ ἐκτείνειν πανταχοῦ.

ΟΜ Οδ 8.6 ἐλθόντες δὲ καθῖζον ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοισι | πλησίον· ἡ δ᾽ ἀνὰ ἄστυ μετῴχετο Παλλὰς

ΟΜ Οδ 8.190 στιβαρῆς ἀπὸ χειρός, | βόμβησεν δὲ λίθος· κατὰ δ᾽ ἔπτηξαν ποτὶ γαίῃ | Φαίηκες

Κλίση [ επεξεργασία ]
απόκρυψη ▲Irregular declension of ὁ , ἡ λᾶᾰς ; τοῦ , τῆς λᾶος ( Attic )
Υπόθεση / # Ενικός Διπλός Πληθυντικός
ὁ , ἡ λᾶᾰς τὼ λᾶε οἱ , αἱ λᾶες
Ονομαστική πτώση
ho, hē lâas tṑ lâe hoi, hai lâes
τοῦ , τῆς λᾶος τῶν λᾱ́ων
Γενική —
toû, tês lâos tôn lā́ ōn
τῷ , τῇ λᾶϊ τοῖς , ταῖς λᾱ́εσῐ / λᾱ́εσσῐν
Δοτική πτώση —
tôi, têi lâï toîs, taîs lā́ es(s)i(n)
τὸν , τὴν λᾶα / λᾶαν τὼ λᾶε τοὺς , τᾱ̀ς λᾶες
Αιτιατική
tòn, tḕn lâa(n) tṑ lâe toùs, tā̀ s lâes
λᾶᾰς λᾶε λᾶες
Κλητική πτώση
lâas lâe lâes
 Αυτός ο πίνακας δίνει αττικές καμπτικές καταλήξεις. Για την κλίση σε άλλες διαλέκτους,
Σημειώσεις: βλέπε Παράρτημα: Αρχαία ελληνική διαλεκτική κλίση .

Παράγωγοι όροι 

Etymologicum Magnum : Etymologicum magnum : Kallierges page 552, line 30

‘Λάας’: Σημαίνει δύο, τὸ κύριον ὄνομα, καὶ τὸ
προσηγορικὸν, τουτέστι τὸν λίθον· διαφέρει δὲ κατὰ
δύο τρόπους, κατὰ χρόνον καὶ κατὰ κλίσιν. Πῶς
οὖν τὸ μὲν κύριον Λάας μακρὸν ἔχει τὸ α, τὸ
δὲ προσηγορικὸν, βραχύ; Καὶ τὸ μὲν κύριον ἰσο-
συλλάβως κλίνεται· ἀποβολῇ γὰρ τοῦ σ ποιεῖ τὴν
γενικὴν, οἷον, ὁ Λάας τοῦ Λάα· τὸ δὲ προσηγο-
ρικὸν, περιττοσυλλάβως, οἷον, λάας λάαος; Καὶ
ἐπεὶ τὸ κύριον μακροκατάληκτον καὶ δισύλλαβόν
ἐστι καὶ πάντα φυλάττει τὰ τοῦ κανόνος, ὥσπερ τὸ
Αἴας, διατί οὐκ ἐκλίθη διὰ τοῦ ΝΤ; Ἐπειδὴ κανών
ἐστιν ὁ λέγων, ὅτι τὰ συνῃρημένα τὴν τῶν ἐντελῶν
φυλάττει κλίσιν· καὶ γὰρ ἀπὸ τοῦ λάας τοῦ προση-
γορικοῦ γίνεται τὸ κύριον· καὶ γὰρ ἐκεῖνος λιθογλύ-
φος ἦν· διὰ τοῦτο ἀπὸ μεταφορᾶς τοῦ προσηγορικοῦ
κέκλιται τὸ κύριον. Ἐκ γοῦν τῆς λάαος γενικῆς
γίνεται εὐθεῖα ἑτέρα, λάαος· καὶ κλίνεται λαάου,
ὥσπερ Καππάδοξ Καππάδοκος, ὁ Καππάδοκος τοῦ
Καππαδόκου· τὸ γὰρ Καππαδόκης, μεταπλασμός·
καὶ ὁ Θεολόγος "Τοὺς ἐμοὺς Καππαδόκας" φησί.
καὶ ὥσπερ Μενέλαος Μενέλας, καὶ Πτερέλαος Πτε-
ρέλας, οὕτως ἀπὸ τῆς λάαος εὐθείας γίνεται λάας
κράσει τοῦ ΑΟ εἰς α μακρὸν, καὶ κλίνεται λάου.
Καὶ ἐπεὶ τὴν κλίσιν τοῦ ἐντελοῦς ἐφύλαξε, διατί μὴ
καὶ τὴν κατάληξιν αὐτοῦ; Ἐπειδὴ τὸ ὄνομα Δωρι-
κόν ἐστιν· οἱ δὲ Δωριεῖς εἰς α περατοῦσι τὴν
γενικὴν, τοῦ Παπία καὶ τοῦ Ἑρμεία. Καὶ πάλιν
ἐκ τῆς λάαος τρισυλλάβου γενικῆς γίνεται τρίτῃ
κράσει τῶν δύω ΑΑ εἰς α μακρὸν, λᾶος· καὶ Ὅμη-
ρος Ἰλιάδος μʹ,
Λᾶος ὑπὸ ῥιπῆς.
Τουτέστιν, ὑπὸ τῆς τοῦ λίθου φορᾶς. Αὕτη πάλιν
ἡ λᾶος γενικὴ μετάγεται εἰς εὐθεῖαν· καὶ κιρνωμένη
γίνεται Λᾶς, καὶ κλίνεται Λᾶ· σημαίνει δὲ τοῦτο
καὶ ποταμὸν, καὶ πόλιν, καὶ λίθον.
‘Λαός’: Οἱ ὄχλοι. ‘Λᾶες’ κατὰ διάλεκτον οἱ
λίθοι λέγονται. Ζήτει τὴν ἱστορίαν ἐν τῷ Λεξικῷ
τῆς α Ἰλιάδος· Προμηθέως παῖς Δευκαλίων γί-
νεται .....
‘Λαός’: Ὄνομα ἀρσενικὸν, εἴδους παραγώγου, ῥη-
ματικόν· εἴδους τῶν ὑποπεπτωκότων τῷ ὀνόματι
περιληπτικοῦ. Γίνεται παρὰ τὸ λαλῶ λαλὸς καὶ
λαός. Ἢ παρὰ τὸ λάας, ὃ σημαίνει λίθον, ἡ
γενικὴ, λάαος· καὶ κράσει, λάος· καὶ μετάγεται ἡ
γενικὴ εἰς εὐθεῖαν, καὶ ὀξύνεται. Διατί; Αἱ γὰρ
γενικαὶ μεταγόμεναι εἰς εὐθεῖαν πολλάκις ἀμείβουσι
τοὺς τόνους· οἷον, ὕϊς ὕϊος, υἱὸς υἱοῦ. Οὕτως οὖν
καὶ λάας λάαος λᾶος λαός. Καὶ ἄλλως. Τὰ εἰς
ΟΣ λήγοντα καθαρὰ μονογενῆ μακρᾷ παραληγόμενα
προπερισπᾶται· ὅσα δὲ μὴ κύρια, μηδὲ ἔχοντα οὐδε-
τέρου παρασχηματισμὸν, ὀξύνεται· οἷον λαὸς, κριός·
τὸ δὲ πρᾶος καὶ Χῖος οὐκ εἰσὶ προσηγορικά. Τὸ δὲ
λάας τὸ προσηγορικὸν, καὶ τὸ μέγας τὸ ἐπίθετον,
συστέλλει τὸ α· σεσημείωται γὰρ τὸ μέγας λάας.
Τὰ δὲ κύρια ἰσοσυλλάβως κλίνεται, καὶ ἔχει τὸ α
μακρόν· οἷον, ὁ Μέγας τοῦ Μέγα, ὁ Λάας τοῦ Λάα.
Τὸ δὲ λάας τὸ προσηγορικὸν, καὶ τὸ μέγας τὸ ἐπί-
θετον, διὰ καθαροῦ τοῦ ΟΣ κλίνεται· ἐναλλάξαντα
γὰρ κατὰ τὸν τόνον, ἐνήλλαξαν καὶ κατὰ τὴν κλίσιν·
οἷον, ὁ λάας τοῦ λάαος, ὁ μέγας τοῦ μέγαος· ἡ γὰρ
μεγάλου γενικὴ ἑτερόκλιτός ἐστιν, ὡς ἀπὸ τῆς με-
γάλος εὐθείας. Ἐξέλειψε δὲ πάλιν ἡ μεγάλος
εὐθεῖα· ἐπειδὴ γὰρ τὰ διὰ τοῦ ΑΛΟΣ ὑπὲρ δύο συλ-
λαβὰς ὀξύνεται, ὡς τὸ ὀμφαλὸς, Ἰταλός· ἢ προπα-
ροξύνεται, ὡς τὸ κεκρύφαλος, Ἄτταλος· τὸ μεγάλος
μόνον παροξυνόμενον, διὰ τὸ ἀχαρακτήριστον τοῦ
τόνου ἐξέλειψεν. Ὅτι δὲ παροξύνεται τὸ μεγάλος,
δείκνυται ἐκ τῆς εὐθείας τῶν πληθυντικῶν· οἱ μεγά-
λοι γὰρ φαμέν. Διὰ τοῦτο κλίνεται ἑτεροκλίτως·
οἷον, ὁ μέγας τοῦ μεγάλου. Τὸ μέντοι μέγας τὸ
ἐπίθετον συστέλλει τὸ α, ὡς ἔχει καὶ τὸ οὐδέτερον
τὸ μέγα. Καὶ τὰ εἰς σ λήγοντα μετὰ διχρόνου,
ἀποβολῇ τοῦ σ τὸ οὐδέτερον ποιοῦντα, συνεσταλμένον
ἔχει τὸ δίχρονον. Τὸ δὲ λάας τὸ προσηγορικὸν ἔχει
ὁμοίως βραχὺ τὸ α, δι' αἰτίαν τοιαύτην· τὰ εἰς ΑΣ
καθαρὰ ὀνόματα δισύλλαβα ἀρσενικὰ οὐδέποτε εἰσὶ
προσηγορικά· ἀλλ' ἢ κύρια, ὡς τὸ Θόας, Δρύας· ἢ
ἐθνικὰ, ὡς τὸ Ὕας Ὕαντος· (Ὕαντες γὰρ λέγονται
οἱ κατοικοῦντες τὴν Βοιωτίαν·) ἢ ἐπίθετα, ὡς τὸ εὔας
εὔαντος· (ἔστι δὲ ἐπίθετον τοῦ Διονύσου·) ἐπειδὴ
οὖν τὸ λάας προσηγορικόν ἐστιν, ὡς διήλλαξε περὶ τὸ
σημαινόμενον, διήλλαξε καὶ περὶ τὸν χρόνον. Τὸ δὲ
λαὸς μακρὸν ἔχει τὸ α· ἢ ὅτι ἀπὸ κράσεως, ἢ ὅτι
[κράσει· ἢ] τὰ εἰς ΟΣ ὀξύτονα ἀρσενικὰ δισύλλαβα
καθαρὰ διχρόνῳ παραληγόμενα ἐκτείνει αὐτὸ, οἷον
ναὸς, λαὸς, κριὸς, ἰὸς, βιός. Ἔνθεν καὶ ὅμαδος
εἴρηται τὸ πλῆθος, οἷον ὅμαδός τις ὤν. Ἄλλοι δὲ
παρὰ τοὺς λίθους.

ΟΜ Οδ 9.185 δ᾽ αὐλὴ | ὑψηλὴ δέδμητο κατωρυχέεσσι λίθοισι | μακρῇσίν τε πίτυσσιν ἰδὲ δρυσὶν

ΟΜ Οδ 9.305 θυράων ὑψηλάων | χερσὶν ἀπώσασθαι λίθον ὄβριμον, ὃν προσέθηκεν. | ὣς τότε μὲν
ΟΜ Οδ 9.416 ὀδύνῃσι, | χερσὶ ψηλαφόων, ἀπὸ μὲν λίθον εἷλε θυράων, | αὐτὸς δ᾽ εἰνὶ θύρῃσι
ΟΜ Οδ 10.353 καλά, | πορφύρεα καθύπερθ᾽, ὑπένερθε δὲ λῖθ᾽ ὑπέβαλλεν· | ἡ δ᾽ ἑτέρη προπάροιθε
ΟΜ Οδ 13.77 κόσμῳ, πεῖσμα δ᾽ ἔλυσαν ἀπὸ τρητοῖο λίθοιο. | εὖθ᾽ οἱ ἀνακλινθέντες ἀνερρίπτουν
ΟΜ Οδ 13.107 τιθαιβώσσουσι μέλισσαι. | ἐν δ᾽ ἱστοὶ λίθεοι περιμήκεες, ἔνθα τε νύμφαι | φάρε᾽
ΟΜ Οδ 13.156 προΐδωνται | λαοὶ ἀπὸ πτόλιος, θεῖναι λίθον ἐγγύθι γαίης | νηῒ θοῇ ἴκελον, ἵνα
ΟΜ Οδ 13.370 ἔδωκαν. | καὶ τὰ μὲν εὖ κατέθηκε, λίθον δ᾽ ἐπέθηκε θύρῃσι | Παλλὰς Ἀθηναίη, κούρη
ΟΜ Οδ 14.36 σεῦεν κύνας ἄλλυδις ἄλλον | πυκνῇσιν λιθάδεσσιν· ὁ δὲ προσέειπεν ἄνακτα· | «ὦ
ΟΜ Οδ 19.494 ἐπιεικτόν, | ἕξω δ᾽ ὡς ὅτε τις στερεὴ λίθος ἠὲ σίδηρος. | ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽
ΟΜ Οδ 23.193 δέμον, ὄφρ᾽ ἐτέλεσσα, | πυκνῇσιν λιθάδεσσι, καὶ εὖ καθύπερθεν ἔρεψα, | κολλητὰς δ᾽
ΟΜ Οδ 23.103 σοὶ δ᾽ αἰεὶ κραδίη στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο.» | Τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων

ΗΣ Εργ 624 νῆα δ᾽ ἐπ᾽ ἠπείρου ἐρύσαι πυκάσαι τε λίθοισι | πάντοθεν, ὄφρ᾽ ἴσχωσ᾽ ἀνέμων μένος

ΗΣ Θεογ 485 ὑλήεντι. | τῷ δὲ σπαργανίσασα μέγαν λίθον ἐγγυάλιξεν | Οὐρανίδῃ μέγ᾽ ἄνακτι, θεῶν

ΗΣ Θεογ 489 μετὰ φρεσίν, ὥς οἱ ὀπίσσω | ἀντὶ λίθου ἑὸς υἱὸς ἀνίκητος καὶ ἀκηδὴς | λείπεθ᾽, ὅ
ΗΣ Θεογ 497 τε παιδὸς ἑοῖο. | πρῶτον δ᾽ ἐξήμησε λίθον, πύματον καταπίνων· | τὸν μὲν Ζεὺς

ΙΛΙΑΔΑ 24:596-620
Ἦ ῥα, καὶ ἐς κλισίην πάλιν ἤϊε δῖος Ἀχιλλεύς,
ἕζετο δ᾽ ἐν κλισμῷ πολυδαιδάλῳ, ἔνθεν ἀνέστη,
τοίχου τοῦ ἑτέρου, ποτὶ δὲ Πρίαμον φάτο μῦθον·
«υἱὸς μὲν δή τοι λέλυται, γέρον, ὡς ἐκέλευες,
600κεῖται δ᾽ ἐν λεχέεσσ᾽· ἅμα δ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν
ὄψεαι αὐτὸς ἄγων· νῦν δὲ μνησώμεθα δόρπου.
καὶ γάρ τ᾽ ἠΰκομος Νιόβη ἐμνήσατο σίτου,
τῇ περ δώδεκα παῖδες ἐνὶ μεγάροισιν ὄλοντο,
ἓξ μὲν θυγατέρες, ἓξ δ᾽ υἱέες ἡβώοντες.
605τοὺς μὲν Ἀπόλλων πέφνεν ἀπ᾽ ἀργυρέοιο βιοῖο
χωόμενος Νιόβῃ, τὰς δ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα,
οὕνεκ᾽ ἄρα Λητοῖ ἰσάσκετο καλλιπαρῄῳ·
φῆ δοιὼ τεκέειν, ἡ δ᾽ αὐτὴ γείνατο πολλούς·
τὼ δ᾽ ἄρα καὶ δοιώ περ ἐόντ᾽ ἀπὸ πάντας ὄλεσσαν.
610οἱ μὲν ἄρ᾽ ἐννῆμαρ κέατ᾽ ἐν φόνῳ, οὐδέ τις ἦεν
κατθάψαι, λαοὺς δὲ λίθους ποίησε Κρονίων·
τοὺς δ᾽ ἄρα τῇ δεκάτῃ θάψαν θεοὶ Οὐρανίωνες.
ἡ δ᾽ ἄρα σίτου μνήσατ᾽, ἐπεὶ κάμε δάκρυ χέουσα.
Και στην σκηνήν εγύρισε ο ισόθεος Πηλείδης
και στο θρονί του εκάθισε προς τον αντίκρυ τοίχον
κι έλεγε προς τον Πρίαμον: «Ω γέρε, ως εποθούσες
ο υιός σου τώρα ελύθηκε και κείτεται στην κλίνην·
600και το πρωί θα τον ιδείς, μαζί σου να τον πάρεις.
Και τώρα να δειπνήσομεν, ω γέρε, ας στοχασθούμε·
ότι δεν ελησμόνησε μήτε η λαμπρή Νιόβη
τροφήν να πάρ᾽ η δύστυχη σ᾽ εκείνην την ημέραν
που είδε δώδεκα παιδιά στο σπίτι πεθαμένα
έξι ανδρειωμέν᾽ αγόρια της και έξι θυγατέρες·
605τ᾽ αγόρια ο Φοίβος φόνευσε με τ᾽ αργυρό του τόξο,
τες κόρες πάλ᾽ η Άρτεμις από χολήν που επήραν,
ότι με την καλήν Λητώ ισώνετο η Νιόβη,
πως αυτή γέννησε πολλά κι εκείνη δύο μόνον.
Και όμως οι δύο τούς πολλούς αφάνισαν, κι εννέα
610στο αίμα ημέρες έμειναν, και άνθρωπος να τους θάψει
δεν ήταν, ότι τους λαούς ελίθωσεν ο Δίας.
Κι οι επουράνιοι θεοί τούς δέκα τους εθάψαν
νῦν δέ που ἐν πέτρῃσιν, ἐν οὔρεσιν οἰοπόλοισιν,
615ἐν Σιπύλῳ, ὅθι φασὶ θεάων ἔμμεναι εὐνὰς
νυμφάων, αἵ τ᾽ ἀμφ᾽ Ἀχελώϊον ἐρρώσαντο,
ἔνθα λίθος περ ἐοῦσα θεῶν ἐκ κήδεα πέσσει.
ἀλλ᾽ ἄγε δὴ καὶ νῶϊ μεδώμεθα, δῖε γεραιέ,
σίτου· ἔπειτά κεν αὖτε φίλον παῖδα κλαίοισθα,
620Ἴλιον εἰσαγαγών· πολυδάκρυτος δέ τοι ἔσται.»
ΟΔΥΣΣΕΙΑ 3:276-300
ἡμεῖς μὲν γὰρ ἅμα πλέομεν Τροίηθεν ἰόντες,
Ἀτρεΐδης καὶ ἐγώ, φίλα εἰδότες ἀλλήλοισιν·
ἀλλ᾽ ὅτε Σούνιον ἱρὸν ἀφικόμεθ᾽, ἄκρον Ἀθηνέων,
ἔνθα κυβερνήτην Μενελάου Φοῖβος Ἀπόλλων
280οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνε,
πηδάλιον μετὰ χερσὶ θεούσης νηὸς ἔχοντα,
Φρόντιν Ὀνητορίδην, ὃς ἐκαίνυτο φῦλ᾽ ἀνθρώπων
νῆα κυβερνῆσαι, ὁπότε σπέρχοιεν ἄελλαι.
ὣς ὁ μὲν ἔνθα κατέσχετ᾽, ἐπειγόμενός περ ὁδοῖο,
285ὄφρ᾽ ἕταρον θάπτοι καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερίσειεν.
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ κεῖνος ἰὼν ἐπὶ οἴνοπα πόντον
ἐν νηυσὶ γλαφυρῇσι Μαλειάων ὄρος αἰπὺ
ἷξε θέων, τότε δὴ στυγερὴν ὁδὸν εὐρύοπα Ζεὺς
ἐφράσατο, λιγέων δ᾽ ἀνέμων ἐπ᾽ ἀϋτμένα χεῦε
290κύματά τε τροφόεντα πελώρια, ἶσα ὄρεσσιν.
ἔνθα διατμήξας τὰς μὲν Κρήτῃ ἐπέλασσεν,
ἧχι Κύδωνες ἔναιον Ἰαρδάνου ἀμφὶ ῥέεθρα.
ἔστι δέ τις λισσὴ αἰπεῖά τε εἰς ἅλα πέτρη
ἐσχατιῇ Γόρτυνος, ἐν ἠεροειδέϊ πόντῳ,
295ἔνθα Νότος μέγα κῦμα ποτὶ σκαιὸν ῥίον ὠθεῖ,
ἐς Φαιστόν, μικρὸς δὲ λίθος μέγα κῦμ᾽ ἀποέργει.
αἱ μὲν ἄρ᾽ ἔνθ᾽ ἦλθον, σπουδῇ δ᾽ ἤλυξαν ὄλεθρον
ἄνδρες, ἀτὰρ νῆάς γε ποτὶ σπιλάδεσσιν ἔαξαν
κύματ᾽· ἀτὰρ τὰς πέντε νέας κυανοπρῳρείους
300Αἰγύπτῳ ἐπέλασσε φέρων ἄνεμός τε καὶ ὕδωρ.
ΟΔΥΣΣΕΙΑ 5:408-423
αλλά στα δάκρυ᾽ απόκαμε κι εκείνη κι ενθυμήθη
τροφήν να πάρ᾽ η δύστυχη· και τώρα στου Σιπύλου
615τα έρμα όρη τ᾽ άγρια κει που ησυχάζουν νύμφες
από χορούς που έστησαν στες άκρες του Αχελώου,
τον πόνον πόχει απ᾽ τους θεούς και πέτρα ως είναι τρέφει.
Και, ω θείε γέρε, την τροφήν κι εμείς ας θυμηθούμε.
Θα κλαίγεις εις την Ίλιον το αγαπητό παιδί σου
620κατόπιν· ότι δάκρυα πολλά θα σου γεννήσει».
Εμείς μαζί αρμενίζαμε, από την Τροία γυρίζοντας,
ο γιος του Ατρέα Μενέλαος κι εγώ, δεμένοι με αμοιβαία αγάπη.
Αλλ᾽ όταν πια κοντέψαμε στο Σούνιο, στον ιερό κάβο των Αθηνών,
τότε αναπάντεχα ο Φοίβος τον κυβερνήτη σκότωσε του Μενελάου,
280ο Απόλλωνας, ρίχνοντας ανεπαίσθητα τα βέλη του, ενώ κρατούσε
εκείνος στα χέρια το πηδάλιο, κι έτρεχε ακόμη το καράβι —
Φρόντις το όνομά του, γιος του Ονήτορα, που άλλος κανείς στον κόσμο
δεν ήξερε καλύτερά του πώς να κυβερνά το πλοίο,
όταν ξεσπούσε μανιασμένη η θύελλα.
Έτσι, αναγκάστηκε ο Μενέλαος να σταματήσει εκεί, μόλο που βιάζονταν
τον δρόμο του να συνεχίσει· έπρεπε να τον θάψει,
να του προσφέρει του συντρόφου του νεκρώσιμες τιμές.
Αλλά κι αφού κατόπι ανοίχτηκε στο πέλαγο, που έχει το χρώμα του κρασιού,
και βρέθηκε, πλέοντας γοργά με βαθουλά καράβια, στο απόκρημνο όρος
του Μαλέα, ο Δίας τότε, που βροντοφωνεί, αποφασίζει
το ταξίδι του πικρό· έριξε πάνω του ανέμους που σφυρίζουν,
290σήκωσε φουσκωμένα κύματα, πελώρια σαν βουνά.
Έτσι, τους έκοψε στα δυο, ρίχνοντας τα μισά καράβια στις ακτές της Κρήτης,
όπου και κατοικούν οι Κύδωνες, στις όχθες του Ιαρδάνου.
Είναι ένας βράχος λείος, που στέκει κατακόρυφος στη θάλασσα,
στα πέρατα της Γόρτυνας, στο θολωμένο πέλαγο·
εκεί στον κάβο αριστερά χτυπά ο νοτιάς κύμα μεγάλο,
στα μέρη της Φαιστού· αλλά, μικρός ο βράχος, αντιστέκεται στο μέγα κύμα.
Εκεί όταν έφτασαν, μόλις που γλίτωσε το πλήρωμα τον όλεθρο·
τα πλοία όμως έγιναν συντρίμμια πάνω στα βράχια από τα κύματα.
Τ᾽ άλλα τους πέντε, καράβια με την πλώρη μελανή,
300τα συμπαρέσυραν ο άνεμος και το νερό στην Αίγυπτο.
«Ὤ μοι, ἐπεὶ δὴ γαῖαν ἀελπέα δῶκεν ἰδέσθαι
Ζεύς, καὶ δὴ τόδε λαῖτμα διατμήξας ἐτέλεσσα,
410ἔκβασις οὔ πῃ φαίνεθ᾽ ἁλὸς πολιοῖο θύραζε·
ἔκτοσθεν μὲν γὰρ πάγοι ὀξέες, ἀμφὶ δὲ κῦμα
βέβρυχεν ῥόθιον, λισσὴ δ᾽ ἀναδέδρομε πέτρη,
ἀγχιβαθὴς δὲ θάλασσα, καὶ οὔ πως ἔστι πόδεσσι
στήμεναι ἀμφοτέροισι καὶ ἐκφυγέειν κακότητα·
415μή πώς μ᾽ ἐκβαίνοντα βάλῃ λίθακι ποτὶ πέτρῃ
κῦμα μέγ᾽ ἁρπάξαν· μελέη δέ μοι ἔσσεται ὁρμή.
εἰ δέ κ᾽ ἔτι προτέρω παρανήξομαι, ἤν που ἐφεύρω
ἠϊόνας τε παραπλῆγας λιμένας τε θαλάσσης,
δείδω μή μ᾽ ἐξαῦτις ἀναρπάξασα θύελλα
420πόντον ἐπ᾽ ἰχθυόεντα φέρῃ βαρέα στενάχοντα,
ἠέ τί μοι καὶ κῆτος ἐπισσεύῃ μέγα δαίμων
ἐξ ἁλός, οἷά τε πολλὰ τρέφει κλυτὸς Ἀμφιτρίτη·
οἶδα γὰρ ὥς μοι ὀδώδυσται κλυτὸς ἐννοσίγαιος.»
ΟΔΥΣΣΕΙΑ 8:152-198
«Τώρα τι γίνεται. Αφού ο Δίας ανέλπιστα μου δίνει
να δω στεριά, και μπόρεσα να φτάσω εδώ, μέσα από τόσα κύματα,
410δεν βλέπω μέρος πουθενά να καταφύγω, που να με βγάλει
από την αφρισμένη θάλασσα.
Έξω μονάχα βράχοι μυτεροί και γύρω τους
βρυχάται το κύμα πολυτάραχο· λείος
και κατακόρυφος αναδρομίζει τοίχος πέτρινος,
κι είναι από κάτω το νερό βαθύ, δεν γίνεται να στηριχτείς
στα πόδια και να σταθείς για να ξεφύγεις το κακό.
Αν πάω να βγω, φοβάμαι μήπως και μ᾽ αναρπάξει το μεγάλο κύμα
και με συντρίψει πάνω σε γρανιτένιο βράχο —
τότε κι η ορμή μου πάει χαμένη.
Αν πάλι πω πως κολυμπώ ένα γύρο, μήπως και βρω κάπως
απάνεμο ακρογιάλι ή και λιμάνι αυτής της θάλασσας, τρέμω
μην και με παρασύρει η αντάρα πάλι στο ψαροτρόφο πέλαγο,
420που ξέρει πώς να βαριαναστενάζει.
Ή κι ένας δαίμονας από τα βάθη της θαλάσσης στείλει
να με σπαράξει κάποιο κήτος, απ᾽ τα μεγάλα και πολλά
που τρέφει η τρανή Αμφιτρίτη.
Καλά τον ξέρω τον θυμό του Κοσμοσείστη, το μένος του εναντίον μου,
του περιβόητου θεού.»
Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Λαοδάμας αναφέρεται και ο πιο αγαπημένος γιος του
βασιλιά των Φαιάκων Αλκινόου και της Αρήτης. Ο Λαοδάμας ήταν σύμφωνα με την Οδύσσεια ο
καλύτερος και ο πιο ευγενικός από όλους τους νεαρούς Φαίακες. Παρεχώρησε το κάθισμά του
στον Οδυσσέα, καθίζοντάς τον έτσι δίπλα στον πατέρα του και βασιλιά, ενώ τον παρότρυνε να
πάρει μέρος στα αγωνίσματα.
λαοδάμας
Ι
Όνομα μυθολογικών προσώπων .
1 . Γιος του Αλκίνου , βασιλιά των Φαιάκων , νικητής στους αγώνες πυγμαχίας που έγιναν για να τιμη
θεί ο Οδυσσέας .
2 . Γιος του Αντήνορα , ήρωας των Τρώων , που σκοτώθηκε από τον Αίαντα στη μάχη που δόθηκε κ
οντά στα πλοία .
3 . Γιος του Ετεοκλή . Τον διαδέχθηκε στον θρόνο της Θήβας , υπό την εποπτεία του Κρέοντα . Στον 
πόλεμο των Επιγόνων σκότωσε τον Αιγιαλέα , γιο του Άδραστου , και στη συνέχεια είτε τον σκότωσε 
ο Αλκμαίων είτε έφυγε με πολλούς υπηκόους του στην Ιλλυρία , μετά την ήττα των Θηβαίων .
II
( τέλη 6ου αι . π . Χ . ). Δ εσπότης της ελληνικής πόλης Φωκαίας της Μικράς Ασίας . Εναντιώθηκε στη
ν εξήγηση των ελληνικών αποικιών της Μικράς Ασίας κατά των Περσών και συντάχθηκε με τους μηδί
ζοντες Μίλητο και Ιστιαίο . Το 512 π . Χ . πήρε μέρος στον πόλεμος του Δ αρείου με τους Σκύθες .

Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«Λαοδάμα, τί με ταῦτα κελεύετε κερτομέοντες;
κήδεά μοι καὶ μᾶλλον ἐνὶ φρεσὶν ἤ περ ἄεθλοι,
155ὃς πρὶν μὲν μάλα πολλὰ πάθον καὶ πολλὰ μόγησα,
νῦν δὲ μεθ᾽ ὑμετέρῃ ἀγορῇ νόστοιο χατίζων
ἧμαι, λισσόμενος βασιλῆά τε πάντα τε δῆμον.»
Τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρύαλος ἀπαμείβετο νείκεσέ τ᾽ ἄντην·
«οὐ γάρ σ᾽ οὐδέ, ξεῖνε, δαήμονι φωτὶ ἐΐσκω
160ἄθλων, οἷά τε πολλὰ μετ᾽ ἀνθρώποισι πέλονται,
ἀλλὰ τῷ ὅς θ᾽ ἅμα νηῒ πολυκληῗδι θαμίζων,
ἀρχὸς ναυτάων οἵ τε πρηκτῆρες ἔασι,
φόρτου τε μνήμων καὶ ἐπίσκοπος ᾖσιν ὁδαίων
κερδέων θ᾽ ἁρπαλέων· οὐδ᾽ ἀθλητῆρι ἔοικας.»
165Τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«ξεῖν᾽, οὐ καλὸν ἔειπες· ἀτασθάλῳ ἀνδρὶ ἔοικας.
οὕτως οὐ πάντεσσι θεοὶ χαρίεντα διδοῦσιν
ἀνδράσιν, οὔτε φυὴν οὔτ᾽ ἂρ φρένας οὔτ᾽ ἀγορητύν.
ἄλλος μὲν γὰρ εἶδος ἀκιδνότερος πέλει ἀνήρ,
170ἀλλὰ θεὸς μορφὴν ἔπεσι στέφει, οἱ δέ τ᾽ ἐς αὐτὸν
τερπόμενοι λεύσσουσιν· ὁ δ᾽ ἀσφαλέως ἀγορεύει
αἰδοῖ μειλιχίῃ, μετὰ δὲ πρέπει ἀγρομένοισιν,
ἐρχόμενον δ᾽ ἀνὰ ἄστυ θεὸν ὣς εἰσορόωσιν.
ἄλλος δ᾽ αὖ εἶδος μὲν ἀλίγκιος ἀθανάτοισιν,
175ἀλλ᾽ οὔ οἱ χάρις ἀμφιπεριστέφεται ἐπέεσσιν,
ὡς καὶ σοὶ εἶδος μὲν ἀριπρεπές, οὐδέ κεν ἄλλως
οὐδὲ θεὸς τεύξειε, νόον δ᾽ ἀποφώλιός ἐσσι.
ὤρινάς μοι θυμὸν ἐνὶ στήθεσσι φίλοισιν
εἰπὼν οὐ κατὰ κόσμον· ἐγὼ δ᾽ οὐ νῆϊς ἀέθλων,
180ὡς σύ γε μυθεῖαι, ἀλλ᾽ ἐν πρώτοισιν ὀΐω
ἔμμεναι, ὄφρ᾽ ἥβῃ τε πεποίθεα χερσί τ᾽ ἐμῇσι.
νῦν δ᾽ ἔχομαι κακότητι καὶ ἄλγεσι· πολλὰ γὰρ ἔτλην,
ἀνδρῶν τε πτολέμους ἀλεγεινά τε κύματα πείρων.
ἀλλὰ καὶ ὣς κακὰ πολλὰ παθὼν πειρήσομ᾽ ἀέθλων·
***
λαοδάμας , - αντος , ὁ ( Α )
αυτός που δαμάζει τον λαό , τους ανθρώπους (« μαινόμενος δ ' ἐπιπνεῑ λαοδάμας μιαίνων εὐσέβε
ιαν Ἄρης », Αισχύλ . ).
[ ΕΤΥΜΟΛ . < λαο -* + - δάμας ( < δάμνημι « δαμάζω , καταβάλλω »), πρβλ . ανδρο - δάμας , λεοντο - 
δάμας ].
Ευθύς του αντιμίλησε με την πολλή του γνώση ο Οδυσσεύς:
«Ω Λαοδάμα, μη με σπρώχνετε σε πράγματα που με πληγώνουν,
γιατί σ᾽ εμένα πιο πολύ βαραίνουν τα πάθη απ᾽ ό,τι οι άθλοι,
τόσα που τράβηξα στο παρελθόν, τόσα που υπέφερα·
και τώρα κάθομαι στην αγορά μπροστά σας,
με τον καημό του νόστου μου,
τον βασιλιά ικετεύοντας και τον λαό σας.»
Τότε πετάχτηκε ο Ευρύαλος, προκλητικός κι εριστικός:
«Όχι, δεν είσαι, ξένε, ένας που ξέρει από αγώνες,
160όποιους και όσους συνηθίζει ο άλλος κόσμος.
Μάλλον μου φαίνεσαι κάποιος που τριγυρίζει
με το πολύκωπο καράβι του, σε ναυτεμπόρους αρχηγός,
κι άλλο δεν σκέφτεται απ᾽ το φορτιό και την πραμάτεια,
ό,τι κερδίσει αρπάζοντας — πάντως αθλητικός δεν μοιάζεις.»
Λοξά τον κάρφωσε και μίλησε με τη δική του γνώση ο Οδυσσεύς:
«Ξένε, δεν μας τα λες καλά· φαίνεσαι με το παραπάνω ξιπασμένος.
Το δείχνεις πως δεν δίνουν οι θεοί χάρες αμοίραστες
στον κάθε άνθρωπο: παράστημα συνάμα και μυαλό και λέγειν.
Αν κάποιος υπολείπεται στην ομορφιά, του αντιχάρισε ο θεός
170όμορφο τότε λόγο, κι οι άλλοι χαίρονται να τον κοιτούν·
όταν εκείνος αγορεύει απρόσκοπτα με μια γλυκιά σεμνότητα
στη συντροφιά του, αμέσως ξεχωρίζει,
κι όταν στην πόλη κατεβαίνει να μιλήσει,
τον αντικρίζουν όλοι σαν θεό.
Κάποιος αντίθετα έχει την ομορφιά των αθανάτων, όμως
δεν τον στολίζει και το χάρισμα του ωραίου λόγου.
Έτσι κι εσύ την ομορφιά σου ούτε θεός δεν θα μπορούσε
να την κάνει ανώτερη, ο νους σου ωστόσο είναι λίγος και λειψός.
Κι αν έτσι σου μιλώ, εσύ με ερέθισες με τ᾽ άκοσμά σου λόγια,
βαθιά κεντώντας την ψυχή μου. Σε βεβαιώνω πως εγώ
δεν είμαι άμοιρος, όπως το είπες και το πίστεψες,
180σ᾽ αγώνες και αγωνίσματα·
185θυμοδακὴς γὰρ μῦθος· ἐπότρυνας δέ με εἰπών.»
Ἦ ῥα καὶ αὐτῷ φάρει ἀναΐξας λάβε δίσκον
μείζονα καὶ πάχετον, στιβαρώτερον οὐκ ὀλίγον περ
ἢ οἵῳ Φαίηκες ἐδίσκεον ἀλλήλοισι.
τόν ῥα περιστρέψας ἧκε στιβαρῆς ἀπὸ χειρός,
190βόμβησεν δὲ λίθος· κατὰ δ᾽ ἔπτηξαν ποτὶ γαίῃ
Φαίηκες δολιχήρετμοι, ναυσικλυτοὶ ἄνδρες,
λᾶος ὑπὸ ῥιπῆς· ὁ δ᾽ ὑπέρπτατο σήματα πάντων
ῥίμφα θέων ἀπὸ χειρός· ἔθηκε δὲ τέρματ᾽ Ἀθήνη
ἀνδρὶ δέμας ἐϊκυῖα, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·
195«Καί κ᾽ ἀλαός τοι, ξεῖνε, διακρίνειε τὸ σῆμα
ἀμφαφόων· ἐπεὶ οὔ τι μεμιγμένον ἐστὶν ὁμίλῳ,
ἀλλὰ πολὺ πρῶτον· σὺ δὲ θάρσει τόνδε γ᾽ ἄεθλον·
οὔ τις Φαιήκων τόδε γ᾽ ἵξεται οὐδ᾽ ὑπερήσει.»
Χ ν ᾶ . οὕτως ἡ Φοινίκη ἐκαλεῖτο, ὥσπερ Λᾶ ἡ Λακωνικὴ
πόλις. τὸ ἐθνικὸν ταύτης Χνᾶος, ὡς τῆς Λᾶ Λᾶος. (Stephanus
Gramm. : Ethnica (epitome) : Page 694, line 12)
Λ ᾶ , πόλις Λακωνική. Λυκόφρων „καὶ Λᾶν περήσεις”.
ταύτην ἑλόντες οἱ Διόσκουροι Λαπέρσαι ἐκλήθησαν. λέγεται
καὶ ἀρσενικῶς. ταύτην διαλύσας Ὅμηρός φησιν „οἵ τε Λάαν
εἶχον, ἠδ' Οἴτυλον ἀμφενέμοντο”. κεῖται δὲ ἐπὶ πέτρας ὑψη-
λῆς, διὸ Λᾶ καλεῖται. οἱ οἰκοῦντες Λᾶοι. (Stephanus Gramm. :
Ethnica (epitome) : Page 404, line 9)
Λ α κ ε δ α ί μ ω ν , πόλις ἐνδοξοτάτη τῶν ἐν Πελοποννήσῳ,
ἣ Σ π ά ρ τ η πρότερον, ἀπὸ Σπαρτοῦ τοῦ Ἀμύκλαντος τοῦ Λέ-
λεγος τοῦ Σπαρτοῦ, ἢ διὰ τὸ τοὺς πρώτους συνοικίσαντας
τὴν πόλιν Λέλεγας. διεσπαρμένους γὰρ εἰς ταὐτὸν συνελθεῖν
καὶ μίαν οἴκησιν ποιήσασθαι. Λακεδαίμονα δὲ οἱ μὲν ἀπὸ
Λακεδαίμονος, ἢ ὅτι μετὰ τὴν τῶν Ἡρακλειδῶν κάθοδον
άλλοτε ήμουνα, νομίζω, από τους πρώτους, όσο με στήριζαν
νιάτα κι αυτά τα χέρια. Τώρα βαρύνομαι με συμφορές και πάθη,
τόσα που σήκωσα στον πόλεμο με τους ανθρώπους,
στο πέλαγος με κύματα θεοτικά.
Και μολοντούτο, με τα τόσα πάθη, θα δοκιμάσω τα αγωνίσματά σας,
γιατί ο λόγος σου δάγκωσε την ψυχή μου, ξάναψες το φιλότιμό μου.»
Είπε κι ευθύς, έτσι ντυμένος με τη χλαίνη του, πήδηξε πάνω
κι έπιασε πέτρινο δίσκο — τον πιο μεγάλο και παχύ,
κατά πολύ βαρύτερο από κείνον που οι Φαίακες συνήθιζαν
να ρίχνουν μεταξύ τους.
Πρώτα τον στριφογύρισε, κι όταν τον εξαπέλυσε το στιβαρό του χέρι,
190βούιξε η πέτρα· σκύβουν στο χώμα οι Φαίακες,
αυτοί που το μακρύ κουπί αγαπούν και καμαρώνουν για τα πλοία τους,
μήπως τους πάρει η ριπή του δίσκου, που φεύγοντας
από το χέρι του, πετούσε τώρα μ᾽ απίστευτη ταχύτητα,
πέρα απ᾽ τα σήματα των άλλων.
Τότε κι η Αθηνά, μ᾽ όψη θνητού, το τέρμα σημαδεύοντας,
από μακριά τού φώναξε, να την ακούσουν:
«Κι ένας τυφλός ακόμη, ξένε, θα ξεχώριζε το σήμα σου
ψάχνοντας με τα χέρια του· γιατί δεν είναι το δικό σου τέρμα
μες στα πολλά των άλλων, εβγήκε πρώτο με μεγάλη διαφορά.
Θάρρος λοιπόν, που πέτυχες καλά σ᾽ αυτό το αγώνισμα·
άλλος από τους Φαίακες δεν θα σε φτάσει, μήτε
και θα σε ξεπεράσει.»
συνθεμένων κλήρῳ διανείμασθαι τὴν χώραν καὶ τὸν λαχόντα
πρῶτον ταύτην λαβεῖν, καὶ Λαχεδαίμονα κληθῆναι [ἢ Λαβε-
δαίμονα, διότι ἀγαθῷ δαίμονι ταύτην ἔλαβεν ὁ λαβὼν ἢ
ἔλαχεν ὁ λαχών, καὶ τροπῇ τοῦ β ἢ τοῦ χ εἰς κ Λακεδαίμονα.]
ἔστι καὶ ἑτέρα Λ α κ ε δ α ί μ ω ν Κύπρου μεσόγειος. ὁ πολίτης
Λακεδαιμόνιος. καὶ κτητικὸν Λακεδαιμονικός. λέγεται καὶ
κατὰ συγκοπὴν Λάκων, ὡς Ἀπολλόδωρός φησιν, ὡς τοῦ
Κυδωνιᾶται τὸ Κύδωνες. ἔοικε δὲ πρωτότυπον εἶναι καὶ οὐ
συγκοπή. τινὲς δὲ τὸ Λάκων ὑποκοριστικόν φασιν, οὗ τὸ
θηλυκὸν Λάκαινα καὶ κτητικὸν Λακωνικός, καὶ Λακωνική
τὸ θηλυκόν, ὃ καὶ εἶδος ὑποδήματος. ἔστι καὶ ὄρχησις Λα-
κωνική, ὡς ἐν τῷ περὶ Μαντινείας εἰρήσεται. εἰσὶ καὶ μάστι-
γες Λακωνικαί. ἔστι καὶ εἶδος κλειδὸς Λακωνικῆς. καὶ
οὐδέτερον τὸ Λακωνικὸν σιδήριον· στομωμάτων γὰρ τὸ μὲν
Χαλυβδικόν, τὸ δὲ Σινωπικόν, τὸ δὲ Λύδιον, τὸ δὲ Λακω-
νικόν. καὶ ὅτι Σινωπικὸν καὶ Χαλυβδικὸν εἰς τὰ τεκτονικά,
τὸ δὲ Λακωνικὸν εἰς ῥίνας καὶ σιδηροτρύπανα καὶ χαρακτῆ-
ρας καὶ εἰς τὰ λιθουργικά, τὸ δὲ Λύδιον καὶ αὐτὸ εἰς ῥίνας
καὶ μαχαίρας καὶ ξυρία καὶ ξυστῆρας, ὥς φησι Δαΐμαχος ἐν
πολιορκητικοῖς ὑπομνήμασι λέγων. καὶ λακωνίζω καὶ λακω-
νιστής. λέγεται καὶ λακεδαιμονιάζω, ὡς Ἀριστοφάνης Βαβυ-
λωνίοις. λέγεται καὶ Λακεδαίμονάδε ἐπίρρημα.
(Stephanus Gramm. : Ethnica (epitome) : Page 408, line 7)
ΟΔΥΣΣΕΙΑ 9:415-422 ΕΝΣΑΡΚΟΣ ΙΗΣΟΥΣ = ΚΥΚΛΩΠΑΣ ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ (ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΦΗΜΗ)

πολύφημος : Δωρ. -φᾱμος, ον, «ὁ πολλὰς φήμας εἰδώς, ἢ ὁ πολλοὺς

φημίζων ἢ ὁ ὑπὸ πολλῶν τοῦτο πάσχων κτλ.» (Εὐστ.), πολύφημος ἀοιδὸς
Ὀδ. Χ. 376· ὡσαύτως , θρῆνος Πινδ. Ι. 8 (7), 128· πρβλ. πολύφατος . ΙΙ. ὁ ἐκ
πολλῶν φωνῶν ἀποτελούμενος, θορυβώδης , πολυλόγος , ἀγορὴν
πολύφημον ἱκέσθην Ὀδ. Β. 150· ἐς πολύφημον ἐξενεῖκαι , δηλ. εἰς τὴν
ἀγοράν, Χρησμ. παρ' Ἡροδ. 5. 79. ΙΙΙ. ὁ περὶ οὗ
πολὺς λόγος γίνεται, περίφημος , ὁδὸς Ξενοφάν. παρὰ Σέξτ. Ἐμπ. π. Μ. 7.
111· ὁ π. καὶ πολυώνυμος σοφός , μνημονεύεται ἐκ τοῦ Φίλωνος.
415Κύκλωψ δὲ στενάχων τε καὶ ὠδίνων ὀδύνῃσι, Στο μεταξύ ο Κύκλωπας, πονώντας και στενάζοντας απ᾽ την οδύνη,
λίθον εἷλε θυράων,
χερσὶ ψηλαφόων, ἀπὸ μὲν  ψηλάφησε και με τα χέρια του τη βρήκε, τράβηξε απ᾽ την είσοδο την πέτρα·
αὐτὸς δ᾽ εἰνὶ θύρῃσι καθέζετο χεῖρε πετάσσας, ύστερα κάθησε στο πέρασμα μπροστά, τα δυο του χέρια απλώνοντας,
ανίσως και συλλάβει κάποιον, καθώς θα πήγαινε να βγει με το κοπάδι —
εἴ τινά που μετ᾽ ὄεσσι λάβοι στείχοντα θύραζε· περίμενε με το κουτό του το μυαλό πως θα με βρει ανόητο.
οὕτω γάρ πού μ᾽ ἤλπετ᾽ ἐνὶ φρεσὶ νήπιον εἶναι. Όμως κι εγώ το μελετούσα κιόλας,
420αὐτὰρ ἐγὼ βούλευον, ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένοιτο, 420το πώς θα πήγαινε το πράγμα στο καλύτερο,
εἴ τιν᾽ ἑταίροισιν θανάτου λύσιν ἠδ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ εὑροίμην· γυρεύοντας τη λύση, από τον θάνατο να σώσω τους συντρόφους μου κι εμένα.

θῠρᾱ́ων • γεν . πληθυντικού  του θύρη 

(Επική και ιωνική μορφή του θύρᾱ )