Το νερό και οι ιδιότητες του

Τι είναι το νερό;

● Το νερό είναι η περισσότερο διαδεδομένη

χημική ένωση η οποία είναι απαραίτητη σε όλες
τις γνωστές μορφές ζωής στον πλανήτη μας.
● Οι άνθρωποι και τα ζώα έχουν στο σώμα τους
60-70% νερό (κατά βάρος), ενώ στα κύτταρα
φθάνει μέχρι και το 90%.
● Το νερό αποτελείται από δύο άτομα
υδρογόνου(Η) και ένα άτομο οξυγόνου(Ο) και
έχει χημικό τύπο H2O.
 Σε ποιες καταστάσεις συναντάμε το νερό;
● Το νερό υπάρχει σε τρεις μορφές πάνω στη Γη: στερεή
(πάγος, χιόνι), υγρή (νερό πηγών, ποταμών, θαλασσών)
και αέρια (υδρατμοί στην ατμόσφαιρα),
● Με μορφή πάγου το νερό υπάρχει και σε άλλους πλανήτες
του ηλιακού συστήματος.
● Το νερό υπάρχει σ' όλους τους ζωντανούς οργανισμούς,
ζωικούς και φυτικούς.
● Στις τροφές υπάρχει σε μεγάλο ποσοστό. Το γάλα π.χ.
περιέχει 87%, οι πατάτες 78%, τα αβγά 74%, τα λαχανικά
και τα φρούτα μέχρι 93% νερό.
● Στο ανθρώπινο σώμα το νερό περιέχεται σε ποσότητα 70%
και στο αίμα 90 %.
 Ποιες είναι οι φυσικές ιδιότητες του νερού ;
● Το νερό είναι υγρό, διαυγές, άχρωμο σε λεπτά στρώματα, κυανίζον σε
μεγάλους όγκους. Η καθαρή ουσία είναι άγευστη, ενώ το καλό πόσιμο
νερό έχει ευχάριστη γεύση, που οφείλεται στα διαλυμένα άλατα και
αέρια.
● Η πυκνότητα του νερού είναι διαφορετική σε διάφορες θερμοκρασίες
ενώ σε στερεή κατάσταση έχει μικρότερη πυκνότητα απ' ό,τι στην
υγρή.
● Ο όγκος μιας συγκεκριμένης ποσότητας νερού αυξάνεται κατά την
ψύξη. Αυτό έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή στον πλανήτη μας: Οι
πάγοι επιπλέουν στο νερό και δρουν ως μονωτικά, εμποδίζοντας το
νερό που βρίσκεται από κάτω να παγώσει, μ' όλες τις ευεργετικές
συνέπειες στη ζωή του υδρόβιου κόσμου.
● Χωρίς την "ανωμαλία" αυτή της πυκνότητας του νερού, η ζωή στον
πλανήτη μας δε θα υπήρχε, τουλάχιστον με τη σημερινή της μορφή,
εξαιτίας της βαθμιαίας ψύξης του νερού της επιφάνειας της Γης.
 Ποιες είναι οι φυσικές ιδιότητες του νερού ;
● Η ιδιορρυθμία της πυκνότητας του νερού είναι επίσης και η αιτία
της αποσάθρωσης των βράχων. Το νερό που εισέρχεται στις
ρωγμές των βράχων στερεοποιείται κατά τη διάρκεια του
χειμώνα και προκαλεί την αποσάθρωσή τους.
● Ακόμα, το σπάσιμο των σωλήνων διανομής του νερού κατά το
χειμώνα οφείλεται στην αύξηση του όγκου του νερού κατά τη
μετάβαση από την υγρή στη στερεή κατάσταση.
● Η ανωμαλία αυτή διαρκεί μέχρι τους 4°C περίπου και έπειτα η
συμπεριφορά είναι η γνωστή, όταν η θερμοκρασία αυξάνεται,
αυξάνεται και ο όγκος.
● Το νερό έχει πολύ μεγάλη ειδική θερμότητα
(θερμοχωρητικότητα), και γι’ αυτό χρησιμοποιείται ευρύτατα ως
ψυκτικό μέσο και ως φορέας θερμότητας στα καλοριφέρ.
 Ο κύκλος του νερού
● Μπορείτε να σκέφτεστε ότι κάθε σταγόνα βροχής που πέφτει
από τον ουρανό ή από οποιοδήποτε ποτήρι νερό που πίνετε
είναι ολοκαίνουργια, αλλά αυτό δεν ισχύει.
● Το νερό ήταν πάντα εδώ και αποτελεί μέρος του Υδρολογικού
Κύκλου.
● Ο υδρολογικός κύκλος, ή αλλιώς ο κύκλος του νερού,
περιγράφει την παρουσία και την κυκλοφορία του νερού στην
επιφάνεια της Γης, καθώς και κάτω και πάνω απ’ αυτή.
● Το νερό της Γης βρίσκεται πάντα σε κίνηση και πάντα σε
αλλαγή, από την υγρή μορφή στην αέρια ή σε πάγο ξανά και
αντίστροφα.
● Ο κύκλος του νερού λειτουργεί εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.
Η ζωή στη Γη εξαρτάται απ’ αυτόν. Η Γη θα ήταν πολύ
αφιλόξενο μέρος για τη ζωή χωρίς τον υδρολογικό κύκλο.
 Ο κύκλος του νερού
● Η θερμότητα από τον ήλιο παρέχει την ενέργεια για τη
λειτουργία του υδρολογικού κύκλου. Πώς γίνεται αυτό;
● Ο ήλιος εξατμίζει νερό από τους ωκεανούς δημιουργώντας
υδρατμούς. Αυτοί οι αόρατοι υδρατμοί ανυψώνονται στην
ατμόσφαιρα, όπου ο αέρας είναι πιο ψυχρός. Εκεί οι
υδρατμοί συμπυκνώνονται και σχηματίζουν τα σύννεφα.
● Επίσης, τα ηφαίστεια παράγουν ατμό, ο οποίος σχηματίζει
σύννεφα.
● Τα ρεύματα του αέρα κινούν τα σύννεφα γύρω από τη Γη.
● Οι σταγόνες βροχής που σχηματίζονται στα σύννεφα,
πέφτουν στη συνέχεια στη Γη ως υετός (βροχή και χιόνι).
 Ο κύκλος του νερού
● Στα ψυχρά κλίματα, ο υετός που φτάνει στο έδαφος
συσσωρεύεται σαν χιόνι, πάγος και παγετώνες.
● Το χιόνι μπορεί να λιώσει, μετατρεπόμενο σε επιφανειακή
ροή, η οποία καταλήγει στα ποτάμια, στους ωκεανούς και
μέσα στο έδαφος.
● Μέρος του πάγου εξατμίζεται απευθείας στον αέρα,
παραλείποντας τη φάση της τήξης (εξάχνωση).
● Από την άλλη, η βροχή όταν φτάσει στο έδαφος ρέει στα
κατηφορικά εδάφη, τροφοδοτώντας με νερό λίμνες,
ποτάμια και ωκεανούς.
● Κάποια ποσότητα βροχής απορροφάται από το έδαφος, με
διήθηση, και αν βρεθεί αρκετά βαθιά τροφοδοτεί τα
υπόγεια ρεύματα.
 Ο κύκλος του νερού
● Έπειτα, νερό από λίμνες και ποτάμια μπορεί να διαρρεύσει
μέσα στο έδαφος. Το νερό αυτό κινείται κάτω από το έδαφος
λόγω της βαρύτητας και της πίεσης.
● Το υπόγειο νερό που βρίσκεται κοντά στην επιφάνεια του
εδάφους προσλαμβάνεται από τα φυτά.
● Ένα άλλο μέρος του υπόγειου νερού διαρρέει μέσα σε ποτάμια
και λίμνες και είναι δυνατόν να επανεμφανιστεί στην επιφάνεια
με τη μορφή πηγής.
● Τα φυτά προσλαμβάνουν υπόγειο νερό και με την
εξατμισοδιαπνοή και το αποβάλλουν μέσω των φύλλων τους.
● Τέλος, μέρος του υπόγειου νερού εισέρχεται πολύ βαθιά στο
έδαφος παραμένοντας εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το
νερό αυτό εκκρέει στους ωκεανούς συντηρώντας τον
υδρολογικό κύκλο.
Ο κύκλος του νερού
Ο ρόλος του νερού στη διαμόρφωση του κλίματος
● Το κλίμα μιας περιοχής εξαρτάται από το πόσο κοντά
βρίσκεται σε γεωγραφικές περιοχές νερού αλμυρές ή
γλυκές.
● Όσο πιο κοντά είναι μια περιοχή σε νερό τόσο πιο
ομαλό είναι το κλίμα της εξ' αιτίας της μεγάλης
θερμοχωρητικότητας του νερού.
● Ακόμη, κατά την εξάτμιση του νερού από την
επιφάνεια της γης απορροφάται το 30% της ενέργειας
του ήλιου που φτάνει στην επιφάνεια της γης με μορφή
ακτινοβολίας. Σε αυτό οφείλονται μετεωρολογικά
φαινόμενα όπως τυφώνες και τροπικές καταιγίδες.
 Η αξία του νερού για τον πολιτισμό
● Η ιστορία του νερού συμβαδίζει με την ιστορία του
ανθρώπου. Ο πρωτόγονος άνθρωπος φρόντιζε να ζει και
να κατοικεί κοντά στις πηγές, τους ποταμούς και τις λίμνες.
Οι πρώτες του μετακινήσεις συνδέονταν άμεσα με την
αναζήτηση του νερού.
● Πολλοί μεγάλοι αρχαίοι πολιτισμοί άνθισαν γενικώς κατά
μήκος των μεγάλων ποταμών, όπως ο Αιγυπτιακός
Πολιτισμός στην κοιλάδα του Νείλου, ο Ασσυριακός στη
Μεσοποταμία κ.λπ.
● Ο ιστορικός του μέλλοντος θα διαπιστώσει ότι και σήμερα
ο άνθρωπος αναπτύσσεται σε ομάδες και κοινωνίες
εξασφαλίζοντας το απαραίτητο νερό από αρκετά μακρινές
αποστάσεις με φράγματα, υδρευτικά συστήματα, εκτροπές
ποταμών και γεωτρήσεις.
 Η αξία του νερού για τον οργανισμό
● Το νερό προσφέρει πολλά περισσότερα από το να μας
συντηρεί στη ζωή. Στην πραγματικότητα μπορεί να
βελτιώσει την υγεία μας, τη φυσική μας κατάσταση, ακόμη
και την εμφάνισή μας. Συγκεκριμένα:
● Το νερό βοηθά στη διατήρηση του όγκου του αίματος,
διατηρώντας έτσι την ενέργεια του σώματος.
● Η σωστή ενυδάτωση βελτιώνει τη συγκέντρωση και το
χρόνο αντίδρασης, ιδιαίτερα κατά την άσκηση.
● Το νερό αυξάνει τον αριθμό θερμίδων που καίγονται κατά
τις καθημερινές δραστηριότητες.
● Το νερό μπορεί να βοηθήσει στην ενυδάτωση του
δέρματος, αφήνοντάς το: πιο λείο, πιο απαλό, πιο
εύκαμπτο και με λιγότερες ρυτίδες.
 Το πρόβλημα της λειψυδρίας
● Εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού της γης, της
μαζικής κατανάλωσης, της κατάχρησης των φυσικών πόρων και
της μόλυνσης του νερού η διαθεσιμότητα του πόσιμου νερού
δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής
και διαρκώς μειώνεται.
● Για αυτό το λόγο, το νερό αποτελεί στρατηγικής σημασίας
αγαθό σε όλη την υφήλιο και αιτία για πολλές πολιτικές
διενέξεις.
● Πολλοί έχουν προβλέψει ότι το καθαρό νερό θα γίνει το
πετρέλαιο του μέλλοντος καθιστώντας τον Καναδά με τα
πλεονάζοντα αποθέματα νερού την πιο πλούσια χώρα του
πλανήτη.
● Σύμφωνα με έρευνα της UNESCO για τα παγκόσμια αποθέματα
νερού, υπολογίζεται ότι στα επόμενα 20 χρόνια η ποσότητα του
νερού που αναλογεί στον καθένα θα μειωθεί κατά 30%.
 Η ανάγκη για νερό
● Σήμερα ένα ποσοστό περίπου 40% από τους ανθρώπους που ζουν
στη γη δεν έχει επαρκές νερό ακόμα και για υποτυπώδη υγιεινή.
● Περισσότεροι από 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν το 2000 από
ασθένειες που σχετίζονται με την κατανάλωση μολυσμένου νερού, ή
με ξηρασία.
● Το 2004, σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τη φιλανθρωπική
οργάνωση WaterAid αναφέρεται ότι στη Βρετανία ένα παιδί πεθαίνει
κάθε 15 δευτερόλεπτα από ασθένειες που σχετίζονται με το νερό .
● Το πόσιμο νερό σήμερα είναι πολυτιμότερο από κάθε άλλη φορά στην
ιστορία λόγω της εντατικής χρησιμοποίησης του στη γεωργία, στη
σύγχρονή βιομηχανία και στην παραγωγή ενέργειας.
● Επομένως, χρειάζεται καλύτερη διαχείριση και λογική χρήση εάν δεν
επιθυμούμε να ζήσουμε τραγικές καταστάσεις στο μέλλον.
 Ήξερες ότι...
● Μόνο το 1% του νερού της Γης είναι πόσιμο.
● Στη Λίμα του Περού υπάρχει πινακίδα που μετατρέπει τον αέρα σε νερό!
● Το νερό δεν είναι από μόνο του αγωγός του ηλεκτρισμού.
● Η υπερβολική κατανάλωση νερού μπορεί να προκαλέσει “δηλητηρίαση”.
● Η ημερομηνία λήξης στα μπουκάλια με νερό δεν αφορούν το νερό αλλά το
μπουκάλι.
● Το παγκόσμιο ρεκόρ για να κρατήσει κάποιος την αναπνοή του κάτω από το
νερό είναι 22 λεπτά.
● Τo ζεστό νερό παγώνει πιο γρήγορα από το κρύο.
● Υπάρχει δεξαμενή νερού στο διάστημα!
● Πάνω από ένα πέμπτο του γλυκού νερού παγκοσμίως βρίσκεται σε μια
λίμνη, στη λίμνη Βαϊκάλη, γνωστή και ως το «Μπλε Μάτι της Σιβηρίας».
● Οι νιφάδες χιονιού είναι μοναδικές. Δεν υπάρχουν δύο ακριβώς ίδιες νιφάδες
ούτε έχουν ποτέ υπάρξει στα δισεκατομμύρια χρόνων ζωής της Γης!
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (1)
Μεταμφιεστείτε σε νερο-σταγονο-επιστήμονες!
● Για τη δραστηριότητα αυτή θα χρειαστείτε: 1 γαλάζιο χαρτόνι, 1 λευκό χαρτόνι, 1
ψαλίδι και μαρκαδόρους.
● Αρχικά, δημιουργήστε με το γαλάζιο χαρτόνι ένα στεφάνι με περιφέρεια ίση με
την περιφέρεια του κεφαλιού σας.
● Έπειτα, δημιουργήστε μια σταγόνα νερού και κολλήστε την πάνω στο στεφάνι.
● Στη συνέχεια, κόψτε το λευκό χαρτόνι σε μικρού κύκλους για να δημιουργήσετε
μάτια για τη φιγούρα σας.
● Τέλος, ζωγραφίστε τα μάτια και το στόμα της.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (2)
Πείραμα: Καλέστε στην τάξη σας έναν πολύχρωμο
επισκέπτη!
● Πάρτε μία λεκάνη με νερό, βάλτε μέσα έναν μικρό καθρέφτη και
περιμένετε τις ακτίνες τού ήλιου να κάνουν την επίσκεψή τους.
● Όταν οι ακτίνες άρχισουν να καθρεφτίζονται, θα φέρουν στην
τάξη σας έναν παράξενο-πολύχρωμο-φωτεινό επισκέπτη που
δεν κάθεται σε καρέκλες, αλλά πετάει ψηλά.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (3)
Κατασκευή της μοριακής σύνθεσης του νερού!
● Για τη δραστηριότητα αυτή θα χρειαστείτε: 1 μπλε
πλαστελίνη, 1 λευκή πλαστελίνη και πλαστικά καλαμάκια.
● Πρώτα, εξηγείστε στα παιδιά πως όταν ένα μόριο
οξυγόνου ενώνεται με δύο μόρια υδρογόνου, δημιουργείται
το νερό.
● Στη συνέχεια, με τη λευκή πλαστελίνη φτιάξτε δυο μπάλες
υδρογόνου και με την μπλε μια μπάλα οξυγόνου.
● Τέλος, αφού κόψετε τα καλαμάκια σε μικρότερα κομμάτια,
ενώστε με αυτά τις μπάλες ώστε να δημιουργηθεί η
μοριακή σύνθεση του νερού.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (4)
Κατασκευάστε νερό-σταγόνες!
● Για τη δραστηριότητα αυτή θα χρειαστείτε: 2 μπαλόνια, γυψόγαζα, 1
πινέλο και μπλε ακρυλικές τέμπερες.
● Πρώτα, φουσκώστε τα μπαλόνια και καλύψτε τα με τη γυψόγαζα.
● Στη συνέχεια, αφού στεγνώσει η γυψόγαζα, σπάστε στο εσωτερικό το
μπαλόνι και πάρτε το καλούπι.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (4)
● Έπειτα, αφού ετοιμάσετε το χρώμα, πάρτε τα πινέλα σας και
ξεκινήστε το βάψιμο.
● Με μεγάλη προσοχή καλύψτε με χρώμα όλη την επιφάνεια.
Σιγά-σιγά οι νερο-σταγόνες θα αρχίσουν να παίρνουν την τελική
τους μορφή.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (4)
● Τέλος, διακοσμήστε τις νεροσταγόνες σας με όποιον τρόπο
επιθυμείτε.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (5)
Μαζέψτε βροχούλα…
● Πάρτε πλαστικά ποτηράκια και αφήστε τα στην αυλή του
σχολείου σας.
● Στη συνέχεια, παρακαλέστε τα σύννεφα να στείλουν βροχή για
να την εγκλωβίσετε στα πλαστικά διάφανα ποτήρια.
● Παράλληλα φτιάξτε μία δική σας μονάδα μέτρησης με αριθμούς.
● Όταν συγκεντρωθεί το νερό της βροχής, αρχίστε να μετράτε
πόσο νερό μαζεύτηκε στα ποτήρια σας.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (5)
● Τέλος, συγκεντρώστε όλα τα δείγματα στη Γωνιά των
Φυσικών Επιστημών και συγκρίνετε τα.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (6)
Πείραμα: δημιουργήστε τεχνική βροχή!
● Πρώτα, ρίξτε βραστό νερό σε ένα γυάλινο μπολ και σκεπάστε το
με διαφανή μεμβράνη ώστε να εγκλωβίσετε τους υδρατμούς.
● Στη συνέχεια, τοποθετήστε παγοκύστες επάνω από το μπολ
προκαλώντας ψύχος πάνω από τους θερμούς υδρατμούς.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (6)
● Τέλος, αφήστε να περάσουν λίγα λεπτά και έπειτα
αφαιρέστε τη μεμβράνη από το μπολ. Θα παρατηρήσετε
ότι οι υδρατμοί έχουν μετατραπεί σε σταγόνες βροχής!
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (7)
Πείραμα: η μόλυνση του νερού.
● Αρχικά, γεμίστε με πέτρες ένα μπουκάλι με νερό και
παρατηρήστε ότι το νερό δεν αλλοιώνεται.
● Στη συνέχεια, προσπαθήστε να ρίξετε μία κηλίδα από
μαύρη τέμπερα (παρόμοια με αυτή που αφήνουν τα
φορτηγά πλοία στις θάλασσες ή τα απόβλητα των
εργοστασίων). Τι παρατηρείτε;
● Τέλος, προσπαθήστε να απαντήσετε στις ερωτήσεις:
α) Γιατί είναι σημαντικό να μην μολύνουμε το νερό; και
β) Τι προκαλεί στους υδρόβιους οργανισμούς η
μολύνση του νερού;
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (8)
Πείραμα: ο κύκλος του νερού σε μια σακούλα!
● Για τη δραστηριότητα αυτή θα χρειαστείτε: Ένα σακούλι με
φερμουάρ, μπλε χρώμα ζαχαροπλαστικής και νερό.
● Αρχικά, ζωγραφίστε πάνω στη σακούλα σύννεφα και ήλιο.
● Έπειτα, βάλτε μέσα το νερό με το χρώμα ζαχαροπλαστικής
και σφραγίστε το σακούλι.
 Εκπαιδευτική δραστηριότητα (8)
● Τέλος, με μια κολλητική ταινία στερεώστε το σακούλι στο
τζάμι και περιμένετε λίγη ώρα. Θα δείτε σταγόνες νερού να
πέφτουν στη «θάλασσα», σαν βροχή.