Φυσικό Περιβάλλον

Πρόλογος
1. Γενιές και γενιές μεγάλωσαν έξω και πέρα από κάθε ανησυχία για την τύχη του φυσικού
περιβάλλοντος. Γενιές και γενιές ενηλικιώθηκαν χωρίς καμία ενημέρωση, άρα και ευαισθησία για τα
οικολογικά προβλήματα. Στις μέρες μας όμως τα δεδομένα άλλαξαν. Καθημερινά πληροφορούμαστε
για την καταστροφή της φύσης, τα προβλήματα που ανακύπτουν και τις συνέπειες αυτών. Η
οικολογική ευαισθησία έχει σίγουρα οξυνθεί. Ωστόσο, η έμπρακτη κινητοποίηση των σημερινών νέων
και αυριανών πολιτών επιβάλλεται να διασφαλιστεί μέσα από την περιβαλλοντική αγωγή, που πρέπει
να τους παρέχεται από όλους τους φορείς και κυρίως από το σχολείο.
2. Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες της ολέθριας επέμβασης του ανθρώπου στη φύση και της
οικολογικής καταστροφής που συντελείται. Η ατμόσφαιρα μολύνεται από τα καυσαέρια. Το έδαφος
ρυπαίνεται από τα απορρίμματα και τα κατάλοιπα των βιομηχανιών. Τα δάση καταστρέφονται από τη
συνεχή υλοτόμηση και την εκτεταμένη εκχέρσωσή τους και είδη ζώων εξαφανίζονται. Τα ύδατα
μολύνονται από τα απόβλητα των εργοστασίων και τα λύματα των οικιών και το υπέδαφος φτωχαίνει
από την αλόγιστη εκμετάλλευση ορυκτών, τη συνεχή και σε μεγάλες ποσότητες άντληση πετρελαίων.
Έτσι, οικολογική ισορροπία ανατρέπεται.
3. Το φυσικό περιβάλλον έχει ζωτική σημασία για τον άνθρωπο. Του προσφέρει τα στοιχεία που είναι
απαραίτητα για τη ζωή του: τον αέρα, τον ήλιο, το νερό. Aπό το φυσικό περιβάλλον αντλούνται,
επίσης, οι πρώτες ύλες και οι ενεργειακοί πόροι που είναι απαραίτητα για την παραγωγή των
προϊόντων που αυτός καταναλώνει. Εκτός από αυτά, η φύση με το κάλλος της αποτελεί για τον
άνθρωπο πηγή αγαλλίασης και έμπνευσης. Παρ’ όλα αυτά ο άνθρωπος την καταστρέφει.
4. Ο άνθρωπος δημιούργησε πολιτισμό. Ίδρυσε πόλεις, ανέπτυξε επιστήμες που τον βοήθησαν να
εξηγήσει και να κατανοήσει τα μυστήρια της ζωής, επινόησε και κατασκεύασε τεχνικά μέσα με τα
οποία αντιμετώπισε αντιξοότητες και έκανε τη ζωή του ασφαλή και άνετη, παρήγαγε άφθονα αγαθά
και βελτίωσε εντυπωσιακά το βιοτικό του επίπεδο. Εντούτοις, δεν έπαψε να είναι μέρος του φυσικού
κόσμου.
5. Τα τελευταία χρόνια με την ραγδαία και πολλές φορές ανεξέλεγκτη εξέλιξη της τεχνολογίας το
περιβάλλον απειλείται από πολλούς παράγοντες. Η μόλυνση του αέρα και η ρύπανση των υδάτων
επηρεάζουν άμεσα τη ζωή τόσο των ανθρώπων όσο και της χλωρίδας και της πανίδας της Γης.

Επιπτώσεις που έχει προκαλέσει η έλλειψη σεβασμού του ατόμου προς το φυσικό
περιβάλλον
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει αυξηθεί, με αποτέλεσμα να
εντείνεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου και το φωτοχημικό νέφος. Τα προβλήματα αυτά προκαλούνται
από τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα, διοξειδίου του θείου και οξειδίων του αζώτου στην
ατμόσφαιρα ---> αυξάνεται η θερμοκρασία της γης, προκαλείται άνοδος της στάθμης της θάλασσας,
καταστροφικές πλημμύρες, μείωση των αποθεμάτων πόσιμου νερού.
Τρύπα του όζοντος Το όζον στα ανώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας σχηματίζει στιβάδα που
διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ζωής, καθώς απορροφά μέρος της υπεριώδους
ακτινοβολίας. Η εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης--->
θάνατος των μονοκύτταρων οργανισμών, μεταλλάξεις στο DNA, καταρράκτης, καρκίνος του δέρματος.
Φαινόμενο του ευτροφισμού Στο υδάτινο οικοσύστημα εξαιτίας των αστικών λυμάτων αλλά και
των λιπασμάτων με νιτρικά και φωσφορικά άλατα περιορίζεται το οξυγόνο για τα ψάρια, τα οποία
πεθαίνουν, μετατρέποντας λίμνες ποτάμια και θάλασσες σε νεκρά οικοσυστήματα.
Όξινη βροχή Η καύση υγρών καυσίμων απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα οξείδια του αζώτου και
διοξείδιο του θείου, τα οποία επιστρέφουν στην επιφάνεια της γης με το νερό της βροχής---
καταστρέφεται το φύλλωμα των δέντρων, ελαττώνεται η γονιμότητα του εδάφους και θανατώνονται
φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί των υδάτινων οικοσυστημάτων. Επίσης, προκαλούνται καταστροφές στα
ιστορικά μνημεία και στα έργα τέχνης που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο καθώς τα οξέα
διαβρώνουν την εξωτερική τους επιφάνεια.
Ρύπανση του εδάφους - εξαφάνιση ζωικών και φυτικών ειδών. Το έδαφος ρυπαίνεται από τοξικές
ουσίες, όπως λιπάσματα και φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα, βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος ,ο
υδράργυρος, ο ψευδάργυρος---> σοβαρά προβλήματα στη σωματική και ψυχική υγεία.
Η μείωση της βιοποικιλότητας οφείλεται στην εξαφάνιση σπάνιων φυτικών και ζωικών ειδών εξαιτίας της
καταστροφής ή της αποξήρανσης των περιοχών στις οποίες αυτά μπορούν να επιβιώσουν, αλλά και της
μονοκαλλιέργειας δηλαδή της καλλιέργειας σε μία περιοχή ενός είδους φυτού για μεγάλο χρονικό
διάστημα.

Προστασία του περιβάλλοντος σημαίνει προστασία της ζωής Όταν πεθαίνει η φύση θα εξαφανιστεί και ο
άνθρωπος Αυτή Η αυτονόητη διαπίστωση πρέπει να μας οδηγήσει στην αναθεώρηση πολλών από τις
αντιλήψεις που έχουμε για τη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον η αποδέσμευση του ανθρώπου από την
κυριαρχία της φύσης υπήρξε απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη πολιτισμού Σήμερα όμως οι
σχέσεις έχουν αντιστραφεί σε τέτοιο βαθμό που να απειλείται πλέον ο πολιτισμός επειδή ο άνθρωπος
κατά καταδυναστεύει αμείλικτα τη φύση αν δεν αποκατασταθεί Λοιπόν το μετρό στη σχέση ανθρώπου
φύσης δεν μπορεί να συνεχιστεί ομαλά και για πολύ η ζωή και πολιτισμός και από την άποψη Αυτή είναι
έτοιμα ανθρωπιστικό απαιτείται Επομένως η λήψη και η εφαρμογή μέτρων που σταδιακά θα περιορίσουν
την καταστροφή και θα επαναφέρουν τη φυσική τάξη και αρμονία

Ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας που σημαίνει άμεση και συστηματική εκμετάλλευση των φυσικών
πόρων προκειμένου να υπάρχουν αφθονία και ποικιλία παραγομένων αγαθών διεύρυνση των ανθρώπινων
αναγκών και δημιουργία μιας σειράς δευτερογενών των αναγκών οι ανθρώπινες ανάγκες είναι ακόρεστες
σε αντίθεση με τους φυσικούς Πόρους που έχουν σαφή όρια

Μόλυνση της ατμόσφαιρας Όπως ξέρουμε η ατμόσφαιρα περιβάλλει σαν γάντι το πλανήτη μας,
καθιστώντας εφικτή τη ζωή στην επιφάνειά του, χάρη στην ιδιαίτερη σύσταση του αέρα. Στις μέρες μας η
σύσταση του ατμοσφαιρικού αέρα έχει κατά πολύ αλλοιωθεί. Αποκλειστικός υπεύθυνος είναι ο
άνθρωπος. Από τα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης τα ποσοστά του διοξειδίου του άνθρακα
που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα αυξήθηκαν δραματικά. Η βιομηχανία επιβαρύνει καθημερινά
την ατμόσφαιρα με τόνους αερίων, πολύ πιο επικίνδυνων από το ούτως ή άλλως τοξικό διοξείδιο του
άνθρακα.
Η φράση «φαινόμενο του θερμοκηπίου» ως επιστημονική ορολογία, έχει εισβάλει στην καθημερινότητά
μας. Έχει υπολογιστεί ότι θερμοκρασία της γης έχει ανέβει κατά περίπου 2 βαθμούς της κλίμακας
Κελσίου από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας και ότι μάλιστα η αλλαγή μισού βαθμού έλαβε χώρα μέσα
στον τελευταίο αιώνα. Οι συνέπειες αυτού του φαινομένου είναι άκρως ανησυχητικές. Ορισμένοι
επιστήμονες εικάζουν ότι μία θεαματική αλλαγή στη θερμοκρασία του πλανήτη μπορεί να δώσει το
εναρκτήριο λάκτισμα για μία νέα περίοδο παγετώνων (δημιουργία τεράστιων υδάτινων όγκων, εξαφάνιση
των ειδών που δεν θα μπορούν να προσαρμοστούν, γενική αναταραχή σε όλα τα οικοσυστήματα της
υφηλίου, άνοδος της στάθμης του νερού με σοβαρές επιπτώσεις στην ξηρά)
Ένα άλλο έντονο που περιβαλλοντικό πρόβλημα που οφείλεται στη μόλυνση του αέρα είναι όξινη βροχή.
Τα προβλήματα που δημιουργούνται από την όξινη βροχή είναι ιδιαίτερα σοβαρά μεγάλες δασικές
εκτάσεις ειδικά στην Κεντρική Ευρώπη καταστρέφονται εξαιτίας του εξωτερικά τοξικού βρόχινου νερού.
Τα όξινα νερά παράλληλα διαβρώνουν το έδαφος που προκαλούν τον αφανισμό φυτών,
μικροοργανισμών, ολόκληρων πληθυσμών ψαριών και άλλων υδρόβιων οργανισμών. Επίσης
καταστρεπτικές είναι οι συνέπειες της όξινης βροχής και στα οικοδομικά υλικά (μαρμάρινα μνημεία
ειδικά στη χώρα μας)
Τέλος, στην ατμοσφαιρική ρύπανση οφείλεται και η γνωστή μας τρύπα του όζοντος. Το όζον από μόνο
του έχει σαφώς θετικό ρόλο. Όταν βρίσκεται στα ανώτερα τμήματα της ατμόσφαιρας φιλτράρει την
υπεριώδη ακτινοβολία, που σε μεγάλες συγκεντρώσεις είναι επικίνδυνη για την ανθρώπινη ζωή. Στα
χαμηλά στρώματα όμως θεωρείται ρυπαντής. Η συνεχώς ελαττωμένη ποσότητα όζοντος στην ανώτερη
ατμόσφαιρα επιτρέπει τη διέλευση μεγαλύτερης ποσότητας υπεριώδους ακτινοβολίας, επιτείνοντας το
φαινόμενο του θερμοκηπίου. Επιπλέον τα ποσοστά καρκίνου του δέρματος και των ματιών έχουν ανέβει
κατακόρυφα .
Ρύπανση των υδάτων Τα υδάτινα οικοσυστήματα είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στη μόλυνση. Τα
βιομηχανικά απόβλητα εισχωρούν πολύ πιο εύκολα στις τροφικές αλυσίδες και μέσω αυτών, φτάνουν
τελικά στον άνθρωπο. Αστικά απόβλητα, πετρελαιοειδή, φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα είναι οι
κυριότεροι μολυσματικοί παράγοντες που διοχετεύονται στα υδάτινα οικοσυστήματα. Όμως και τα
εσωτερικά ύδατα (λίμνες και ποτάμια) αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα μόλυνσης. Τα λύματα
των εργοστασίων, τα φυτοφάρμακα και τα εντομοκτόνα που καταλήγουν σε αυτά μέσω της απόκλισης
από τα όμβρια νερά των αγροτικών εδαφών, διαταράσσουν την ευαίσθητη ισορροπία των
οικοσυστημάτων των γλυκών νερών. Ανάλογη μόλυνση, τέλος, υφίσταται και τα υπόγεια ύδατα.

Προτάσεις για τη σωτηρία του φυσικού περιβάλλοντος

Προστασία του περιβάλλοντος σημαίνει προστασία της ζωής. Όταν πεθαίνει η φύση θα εξαφανιστεί και ο
άνθρωπος. Αυτή η αυτονόητη διαπίστωση πρέπει να μας οδηγήσει στην αναθεώρηση πολλών από τις
αντιλήψεις που έχουμε για τη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον. Απαιτείται, επομένως, η λήψη και η
εφαρμογή μέτρων που σταδιακά θα περιορίσουν την καταστροφή και θα επαναφέρουν τη φυσική τάξη και
αρμονία.
 Ιδιαίτερη συμβολή στην ευόδωση του σκοπού αυτού μπορεί και πρέπει να έχει και η παιδεία, με
συστηματική και ουσιαστική περιβαλλοντική αγωγή. Συστηματική με το νόημα της
προγραμματισμένης σκόπιμης και μεθοδικής διδασκαλίας για τη φυσική νομοτέλεια, της
ποικιλόμορφες σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα σε αυτήν και τη ζωή μας και για τα αίτια που
προκαλούν την οικολογική καταστροφή. Ουσιαστική θα είναι, εάν εμπνεύσει στους νέους το
σεβασμό και την αγάπη για τη φύση, εάν τους μεταδώσει νέες συνθήκες αισθητικές και οικονομικές
αξίες ώστε να αναθεωρήσουν την καθαρά ωφελιμιστική νοοτροπία που επικρατεί στις σχέσεις μας με
τη φύση, εάν τους βοηθήσει να γνωρίσουν το φυσικό κόσμο και τη ζωτική του σημασία όχι μόνο με
μία επιπόλαιη θεωρητική καλλιέργεια, αλλά με το να έρθουν σε επαφή μαζί του, να τον ερευνήσουν,
να τον θαυμάζουν και να τον χαρούν. να γίνει βίωμα τους. Έτσι θα νιώσουν την άρρηκτη σχέση της
ανθρώπινης ζωής με τη φύση της, θα την αγαπήσουν και θα την προστατέψουν.
 Μπορεί πολλοί να καταλογίζουν στην επιστήμη και στην τεχνολογία τις ευθύνες για το ανοσιούργημα
σε βάρος της φύσης. Δεν θα πρέπει όμως, να μας διαφεύγει ότι η ανάπτυξή τους υπήρξε αναγκαιότητα
για την εξέλιξη του πολιτισμού. Υπήρξε και παραμένει. Όπως, επίσης, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει
ότι η επιστημονική γνώση και εφαρμογή της συνοδεύεται από τρομακτική δύναμη και
αποτελεσματικότητα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Η αξιοποίηση, λοιπόν, της δύναμης
αυτής, για να επουλωθούν οι πληγές του φυσικού περιβάλλοντος, αποτελεί ίσως την πιο αισιόδοξη
προοπτική. «Ο τρώσας και ιάσεται» (αυτός που πλήγωσε θα γιατρέψει κιόλας). Αρκεί, βέβαια, να
επαναπροσδιορίσουμε τους σκοπούς που θέλουμε να υπηρετεί η επιστήμη και η τεχνική. Με την
παραγωγή νέας, αντιρρυπαντικής τεχνολογίας θα περιοριστεί το ολέθριο έργο των ρυπογόνων εστιών.
Με οικονομικές, ως προς την κατανάλωση ενέργειας, μηχανές και συσκευές, με την ανακύκλωση των
σκουπιδιών, το βιολογικό καθαρισμό των λυμάτων, τη χρησιμοποίηση ανανεώσιμων μορφών
ενέργειας, όπως είναι η ηλιακή, η αιολική και η γεωθερμική, με τις βιοεπιστημονικές γεωργικές
μεθόδους θα εξοικονομήσουμε τεράστια αποθέματα ενεργειακών και φυσικών πόρων και θα
περιορίσουμε σε σημαντικό βαθμό τη ρύπανση του περιβάλλοντος. Εάν κατορθώσουμε να
δημιουργήσουμε τεχνολογία φιλική με το περιβάλλον, αυτό θα είναι επανάσταση για την
ανθρωπότητα, επειδή θα ανανεώσει τους δεσμούς της με τη φύση, θα συνδυάσει τα επιτεύγματα του
πολιτισμού με το φυσικό τρόπο ζωής.

Αξία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

  Ιδιαίτερη έμφαση, λοιπόν, πρέπει να δοθεί στην περιβαλλοντική εκπαίδευση της νέας γενιάς ως
δομικό στοιχείο της εκπαιδευτικής πράξης. Συγκεκριμένα, η γνώση του περιβάλλοντος, η
κατανόηση των μηχανισμών και των λειτουργιών του θα βοηθήσουν τον άνθρωπο να αντιληφθεί
τα βαθύτερα αίτια της οικολογικής κρίσης και τη σύνδεση της με οικονομικούς και πολιτισμικούς
παράγοντες. Παράλληλα θα καλλιεργήσει αξίες που οδηγούν στη διαμόρφωση μιας νέας
περιβαλλοντικής ηθικής που θα προωθεί τον σεβασμό και τη συνέργεια ανθρώπου-φύσης.
Προσθετικά η περιβαλλοντική εκπαίδευση θα καταστήσει τον πολίτη ενεργό και δραστήριο
οδηγώντας τον στα κέντρα λήψης αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον.
 Από την άλλη δεν πρέπει να λησμονείται ότι η περιβαλλοντική εκπαίδευση μπορεί να συντελέσει
σε μία ευρύτερη μεταρρυθμιστική πολιτική για ριζικό μετασχηματισμό των κοινωνικών δομών και
ενός νέου τρόπου ζωής που θα αντιλαμβάνεται το φυσικό περιβάλλον ως κρίσιμη προϋπόθεση για
την ποιοτική αναβάθμιση της ζωής του.

Η αναγκαιότητα-χρησιμότητα της περιβαλλοντικής αγωγής στο σχολείο

 Το σχολείο ιδανικός χώρος για επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου-μαθητή με τη φύση, ο
οποίος ζώντας σήμερα σε ένα αστικό περιβάλλον έχει αποξενωθεί από αυτή.
 Ιδανικός χώρος για την καλλιέργεια ανθρωπιστικής παιδείας μέρος της οποίας είναι και η
περιβαλλοντική αγωγή.
 Είναι θεσμός που μπορεί να εγγυηθεί για την αξιοπιστία των μεταδιδόμενων οικολογικών μηνυμάτων.
 Απευθύνεται στους νέους που είναι εύπλαστοι και πιο δεκτικοί
 Αναγκαία η ενημέρωση των νέων για τα προβλήματα του περιβάλλοντος, καθώς αφορούν τη ζωή και
το μέλλον τους. Χρέος της πολιτείας και της εκπαίδευσης απέναντι στους νέους η παροχή
περιβαλλοντικής αγωγής.
 Τα προβλήματα οξύνονται. Απαιτείται η αγωνιστική κινητοποίηση όλων και φυσικά των νέων, που
είναι το πιο δυναμικό κομμάτι μιας κοινωνίας. Αυτή η κινητοποίηση προϋποθέτει όμως μία επαρκή
και συστηματική ενημέρωση.
 Μία ευρύτερη διάσταση: Η οικολογική συνείδηση εξευγενίζει, ευαισθητοποιεί, ηθικοποιεί τον
άνθρωπο. Τον κάνει να σέβεται όχι μόνο τη φύση αλλά και τον συνάνθρωπό, την ίδια τη ζωή και το
δικαίωμα του κάθε ανθρώπου για ποιότητα ζωής.

Το περιεχόμενο της περιβαλλοντικής αγωγής

 Διαμόρφωση υγιούς κοινωνικής συνείδησης και στάσης στους μαθητές---> καλλιέργεια κοινωνικής
ευαισθησίας---> οικολογικό ενδιαφέρον.
 Γνώση των μηχανισμών λειτουργίας του οικοσυστήματος
 Προβολή της σημασίας του περιβάλλοντος στη ζωή του ανθρώπου
 Συνειδητοποίηση ότι η αρμονική σχέση με το περιβάλλον αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα και
παράγοντα ποιότητας ζωής.
 Παρουσίαση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και της παγκοσμιότητάς τους, ώστε να αφυπνιστεί
το ενδιαφέρον των παιδιών.
 Προτάσεις-τρόποι προστασίας της φύσης.
 Διδαχή για ανακύκλωση
 Ομαδικές δραστηριότητες σχετικές με αναδασώσεις.
 Παρότρυνση για συμμετοχή και δράση μέσω οικολογικών κινημάτων-οργανώσεων.

Η εκπαίδευση, λοιπόν, ως θεμελιώδης θεσμός, οφείλει να εναρμονίζεται με τις τρέχουσες συνθήκες, να

απαντά στα προβλήματα της πραγματικότητας προετοιμάζοντας τους αυριανούς πολίτες για τη λύση τους.
Με την οπτική αυτή είναι αδήριτη ανάγκη σήμερα να συμπεριλάβει στους στόχους της την καλλιέργεια
της οικολογικής συνείδησης στους νέους.

Επίλογος
6. Συμπερασματικά, η καταστροφή του περιβάλλοντος είναι πλέον γεγονός και οι επιπτώσεις της στη
ζωή των ανθρώπων αλλά και στην πορεία της ανθρωπότητας διαφαίνονται δυσοίωνες. Είναι χρέος
όλων να αποτρέψουμε την ολοκληρωτική καταστροφή με την επιλογή της βιώσιμης ανάπτυξης η
οποία όμως απαιτεί ευρύτερη συμμετοχή στις ευθύνες και στις αποφάσεις και ευρύτερη πρόσβαση
των πολιτών στις πηγές πληροφοριών.