ΦΥΣΙΚΗ – ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ

Όταν ακούμε τη λέξη παγόβουνο, σκεφτόμαστε αμέσως ένα κομμάτι

πάγου, με τεράστιο όγκο, σαν βουνό, που επιπλέει στο νερό της
θάλασσας, και συγκεκριμένα στις θάλασσες της Αρκτικής και της
Ανταρκτικής, που είναι οι δύο ψυχρότερες – πολικές- ζώνες της Γης.
Η Ανταρκτική είναι ψυχρότερη και έχει περισσότερους θυελλώδεις
ανέμους. Αυτό το τεράστιο κομμάτι πάγου έχει αποκοπεί από τους
παγετώνες που υπάρχουν εκεί.
Τα παγόβουνα από τις δύο αυτές ζώνες παρασύρονται από θαλάσσια
ρεύματα προς τις εύκρατες περιοχές του πλανήτη.
‘Η σκεφτόμαστε την ταινία ¨ο Τιτανικός¨, που είναι βασισμένη σε
πραγματικά γεγονότα.
Ή απλά σκεφτόμαστε ότι είναι κρυστάλλινα παλάτια, που αλλάζουν
συνέχεια σχήματα, όπως τα πετρώματα… γιατί επάνω τους δρουν
διάφοροι φυσικοί παράγοντες.

Το χρώμα τους

Αν και ο πάγος είναι στο μεγαλύτερο μέρος του διαυγής, όπως το

γυαλί, εντούτοις τα παγόβουνα φαίνονται άσπρα, επειδή στο εσωτερικό
τους έχουν παγιδευτεί φυσαλίδες αέρα ή συνεχίζουν να καλύπτονται
από χιόνι.

Πώς ακριβώς δημιουργούνται τα παγόβουνα;

Στην Αρκτική και στην Ανταρκτική, η συσσώρευση χιονιού και βροχής

που παγώνει, συχνά υπερβαίνει την τήξη και την εξάτμιση. Αυτό κάνει
τα στρώματα χιονιού που συγκεντρώνονται στην επιφάνεια της γης να
γίνονται παγετώνες.
Χρόνο με το χρόνο, καθώς πέφτει περισσότερο χιόνι και βροχή,
προκαλείται μια διαρκής συσσώρευση από τεράστια πεδία πάγου, που
φτάνουν σε τέτοιο πάχος και σκληρότητα, ώστε αυτά να γλιστρούν
πολύ αργά από τις ψηλές πλαγιές στις κοιλάδες και τελικά στη
θάλασσα, σαν ένα ποτάμι πάγου να κινείται πάνω σε ανώμαλο έδαφος
πολύ αργά.
Αυτό το γιγάντιο κάλυμμα πάγου, που ήδη έχει βαθιές κάθετες
ρωγμές, θα επηρεαστεί ακόμη περισσότερο για να δημιουργήσει ένα
φαντασμαγορικό φαινόμενο μόλις φτάσει στην ακτή. Με τη συνδυασμένη
επίδραση της παλίρροιας, του κυματισμού και της υποβρύχιας
διάβρωσης, ένα τεράστιο κομμάτι πάγου από γλυκό νερό, θα
αποκολληθεί με εκκωφαντικό θόρυβο από τον παγετώνα. Ένα
παγόβουνο γεννιέται!

Πώς όμως επιπλέουν;

Γενικά, τα περισσότερα υγρά, όταν παγώνουν συστέλλονται και όταν

θερμαίνονται διαστέλλονται. Το νερό όμως έχει διαφορετική
συμπεριφορά, όταν θερμαίνεται ή ψύχεται σε θερμοκρασία 0 βαθμών
Κελσίου έως 4 βαθμών Κελσίου.
     

  Ο πάγος όταν θερμαίνεται, για παράδειγμα από -20ο C και πάνω,

έχει κανονική συμπεριφορά και διαστέλλεται όπως όλα τα στερεά
σώματα. Καθώς διαστέλλεται, βέβαια, μειώνεται η πυκνότητά του.
Μόλις φτάσει τους 0ο C αρχίζει η τήξη του και για όση ώρα υπάρχει
στερεό υλικό, η θερμοκρασία παραμένει σταθερή, όση και αν είναι η
παρεχόμενη θερμότητα.

Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της τήξης η θερμοκρασία αρχίζει να

ανεβαίνει, αλλά παρατηρείται το εξής παράδοξο: Μέχρι η θερμοκρασία
να φτάσει τους +4ο C,ο το νερό συστέλλεται συνεχώς και μόνο μετά από
αυτό το όριο (των +4  C) αρχίζει να διαστέλλεται κανονικά όπως όλα
τα υγρά.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το νερό να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη

πυκνότητα σε θερμοκρασία +4ο C, γιατί στη θερμοκρασία αυτή ο όγκος
είναι μικρότερος.

Αυτό αποδεικνύεται αν βάλουμε ένα παγάκι σε ένα ποτήρι νερό. ( Σας

θυμίζει κάτι; ) Τότε το παγάκι θα επιπλεύσει γιατί η πυκνότητά του
είναι μικρότερη του νερού. Αυτό σημαίνει ότι ο όγκος του πάγου είναι
ελαφρύτερος από τον αντίστοιχο του όγκου του νερού σε κανονικές
συνθήκες, με συνέπεια αυτός να επιπλέει.

Συνήθως μόνο το ένα έβδομο ως το ένα δέκατο περίπου της μάζας

ενός παγόβουνου είναι ορατό πάνω από το νερό.
Στη διάρκεια της ημέρας ο πάγος λιώνει και το νερό συγκεντρώνεται
στις ρωγμές που έχει το παγόβουνο. Το βράδυ το νερό παγώνει και
διαστέλλεται μέσα σε αυτές και κάνει τα κομμάτια να σπάζουν. Αυτό
δημιουργεί ξαφνική αλλαγή στο σχήμα του παγόβουνου,
μεταβάλλοντας το κέντρο βάρους του. Σαν συνέπεια, η μάζα του
πάγου αναποδογυρίζει μέσα στο νερό, φέρνοντας στην επιφάνεια ένα
εντελώς νέο γλυπτό από πάγο.
Έτσι, εξακολουθούν να μικραίνουν επειδή διασπώνται, σε διάφορα
μικρότερα κομμάτια και κάποια από αυτά, μπορεί να έχουν μέγεθος
από ένα σπίτι ως ένα μικρό δωμάτιο. Μερικά μικρότερα κομμάτια
μπορεί μάλιστα να φτάσουν στα ρηχά νερά των ακτών και των όρμων.

Το περιβάλλον στα νοτιότερα νερά θα προκαλέσει τη γρήγορη διάλυση

του παγόβουνου σε μικρά θραύσματα πάγου από γλυκό νερό, τα οποία
θα γίνουν μέρος του ισχυρού ωκεανού.

ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ… ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ… ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ

Σας παρακαλώ, να διαβάσετε πολύ καλά το κείμενο και να κάνετε

επανάληψη από το βιβλίο της Φυσικής τις έννοιες: θερμότητα,
θερμοκρασία, τήξη, πήξη, διάβρωση, εξάτμιση, πυκνότητα, όγκο,
μάζα.

Να βρείτε και να διαβάσετε για το ναυάγιο του Τιτανικού.

Να ερευνήσετε και να απαντήσετε στις ερωτήσεις των οποίων οι

απαντήσεις δε βρίσκονται μέσα στο κείμενο.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

• Σε τι οφείλεται το ναυάγιο του Τιτανικού, σε ποια περιοχή έγινε

και τι κόστισε σε ανθρώπινες ζωές; Το
μεγαλύτερο ναυάγιο στην ιστορία οφείλεται στο λάθος χειρισμός
του πηδαλίου
 • Σε ποια θάλασσα εμφανίζονται τα περισσότερα παγόβουνα;
Τα περισσότερα παγόβουνα
απαντώνται στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό όπου κατά του μήνες
Μάιο Ιούνιο και Ιούλιο αυτά κινούνται προς τις ανατολικές ακτές
της Βόρειας Αμερικής.
Πού βρίσκονται τα περισσότερα παγόβουνα

Τα περισσότερα παγόβουνα απαντώνται στον Βόρειο Ατλαντικό

Ωκεανό.

• Ποια παγόβουνα είναι μεγαλύτερα και περισσότερα, τα «αρκτικά»

ή τα «ανταρκτικά»; Τα "ανταρκτικά
παγόβουνα" είναι συνήθως μεγαλύτερα των
αρκτικών.Περισσότερα είναι τα ανταρκτικά καθώς καλύπτουν το
70%.

• Ποια είναι τα σχήματά τους; Τα

παγόβουνα παρουσιάζουν διάφορα σχήματα και μεγέθη. Άλλα
μοιάζουν με πυραμίδες, άλλα με κωδωνοστάσια, άλλα με
επιβλητικά κτίρια σαν ανάκτορα ή εκκλησίες άλλα με μανιτάρια
κ.λπ. Με τη δράση όμως των ανέμων και των κυμάτων, κατά τη
τήξη τους, αλλάζουν συνέχεια σε ασυνήθιστα γοητευτικά
σχήματα.

• Ποιες είναι συνήθως οι διαστάσεις τους πάνω από το νερό και

κάτω;¨ Σε μερικά
εξ αυτών το υπέρ της θάλασσας παρατηρούμενο ύψος τους
φθάνει περίπου τα 120 μ., ενώ υπό την επιφάνεια τα 500 μ.
Ειδικά τα τραπεζοειδή παγόβουνα μπορεί να παρουσιάζουν και
μήκος χιλιομέτρων. Κατά μέσον όρο οι μετακινούμενες αυτές
παγονησίδες έχουν μήκος από 300 - 400μ. και μέσο ύψος 30 μ.
Σπάνια υπερβαίνουν το μήκος των 1000 μέτρων όπου τότε
αντιπροσωπεύουν βάρος εκατομμυρίων τόνων.

• Ποιο είναι το μεγαλύτερο και ποιο το υψηλότερο παγόβουνο;

Το μεγαλύτερο παγόβουνο
 που εντοπίστηκε είχε μήκος 335 χλμ. και πλάτος 97 χλμ. με
συνολική επιφάνεια 31.000 τ.χλμ., όσο το Βέλγιο.

• Το ψηλότερο παγόβουνο που εντοπίστηκε, είχε ύψος περίπου 167

μ. δηλαδή μεγαλύτερο από το μισό ύψος του Πύργου του Άιφελ.

• Ποια φαινόμενα επιδρούν πάνω τους και τα κάνουν να αλλάζουν

σχήματα; Με τη δράση
όμως των ανέμων και των κυμάτων, κατά τη τήξη τους, αλλάζουν
συνέχεια σε ασυνήθιστα γοητευτικά σχήματα.

• Ποια φαινόμενα τα δημιουργούν και ποια τα λιώνουν; Τα

παγόβουνα δημιουργούνται στις δύο ψυχρότερες (πολικές) ζώνες
της Γης, στην Αρκτική και στην Ανταρκτική. Τα "αρκτικά
παγόβουνα" προέρχονται κυρίως από τη Γροιλανδία που ολόκληρη
σχεδόν καλύπτεται από παγετωνικό κάλυμμα, εκ του οποίου τα
ακραία παραθαλάσσια τμήματά του αποκόπτονται και πέφτουν στη
θάλασσα. Επειδή ο καιρός στην Ανταρκτική είναι περισσότερο
ψυχρός και θυελλώδης τα "ανταρκτικά παγόβουνα" είναι συνήθως
μεγαλύτερα των αρκτικών. Τα ανταρκτικά παγόβουνα
δημιουργούνται από τους ογκώδεις "τραπεζοπάγους" που
αποτελούν περίπου το 30% της ανταρκτικής ακτογραμμής.Τα
παγόβουνα λιώνουν όταν απομακρύνονται από παγωμένα νερά και
πλησιάζουν σε πιο ζεστά νερά.

• Γιατί επιπλέουν και δε βυθίζονται; Γενικά τα

περισσότερα πράγματα όταν παγώνουν συστέλλονται, αντίθετα
όμως το νερό διαστέλλεται. Αυτό σημαίνει ότι ο όγκος του πάγου
είναι ελαφρύτερος από τον αντίστοιχο του όγκου του νερού που
τον αποτελεί σε κανονικές συνθήκες, με συνέπεια αυτός να
επιπλέει.

• Τι είναι οι παγετώνες; Παγετώνες

ονομάζονται μεγάλες μάζες πάγου συνήθως κινούμενες λόγω
συμπίεσης του χιονιού.
• Το νερό τους είναι γλυκό ή αλμυρό; Τα
παγόβουυνα , μπορεί να έχουν γλυκό ή αλμυρό νερό ανάλογα με
την προέλευσή τους.

• Ένα παγάκι λαδιού θα βουλιάξει μέσα στο λάδι ή όχι; Εξηγήστε

το. Το παγάκι από λάδι
βυθίζεται στο ποτήρι με το λάδι γιατί ελαττώθηκε ο όγκος του
και αυξήθηκε η πυκνότητα του.

• Εξηγήστε γιατί λιώνουν τα παγόβουνα. Τα

παγόβουνα λιώνουν όταν απομακρύνονται από παγωμένα νερά και
πλησιάζουν σε πιο ζεστά.

• Τι είναι αυτό που τους δίνει το χρώμα τους; Αν και ο

πάγος είναι στο μεγαλύτερο μέρος του διαυγής, όπως το γυαλί,
εντούτοις τα παγόβουνα φαίνονται άσπρα επειδή στο εσωτερικό
τους έχουν παγιδευτεί φυσαλίδες αέρα ή συνεχίζουν να
καλύπτονται από χιόνι.

• Τα παγόβουνα δημιουργούν προβλήματα στη ζωή του ανθρώπου;

Αναφέρετε τουλάχιστον τρία και εξηγήστε το γιατί – όχι
επιγραμμματικά. Τα παγόβουνα
επηρεάζουν δυσμενώς τους πλόες των πλοίων τα
ηλεκτρομαγνητικά κύμματα καθώς και προκαλεί προβλήματα στην
αστρονομική ναυτιλία.

• Γράψτε προτάσεις με τις λέξεις: τραπεζοειδές σχήμα, σημείο

πήξης, διάβρωση, παγετώνας, εύκρατη ζώνη, θαλάσσια ρεύματα,
παλίρροια. Ο τραπεζοειδής είναι ένας
μεγάλος επίπεδος μυς της ράχης. Ο κάθε μυς έχει τριγωνικό
σχήμα, αλλά και οι δύο μαζί σχηματίζουν ένα τραπεζοειδές
σχήμα, στο οποίο οφείλεται η ονομασία του.
Σημείο πήξης του νερού είναι 0 βαθμοί.

Η διάβρωση απειλεί τις ακτές της δυτικής Ελλάδας.

Ο παγετώνας με το όνομα Perito Moreno, είναι ένας από
 τους μόλις τρεις παγετώνες της Παταγωνίας που δεν έχουν
υποχωρήσει εξαιτίας της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας.
Η Εύκρατη ζώνη
αποτελείται από δύο ζώνες,την βόρεια εύκρατη ζώνη και την
νότια εύκρατη ζώνη. Επιπλέων θαλάσσιος πάγος πιάνεται
στα θαλάσσια ρεύματα.
Η Ερυθρά παλίρροια πάλι εμφανίστηκε στον
Θερμαικό.

ΜΠΟΡΕΙΤΕ να δουλέψετε και δυο τρεις μαθητές μαζί, αν θέλετε, με

τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι από κοντά, για να έχετε
επικοινωνία με τους συμμαθητές σας και έτσι ίσως να νιώσετε ότι
είμαστε στην τάξη, όλοι μαζί πάλι…

Μου λείπετε πολύ πολύ πολύ… σας φιλώ όλους!!!!!!