ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ (1903-1913)·

"
••'

..........""'•·
,,
ΧΟΡΗΓΟΣ
"'"'
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΜΜ. ΜΑΝΟΣ
 ♦ .

. - - . -

~ ~ .r-- 1 • UH~
, • m]ί

ΑΓΙΑ 1ΦΩΤΕΙΝΗ ........................................ 234 ΚΡΩΜΝΗ ................................................. 249

ΑΓΙΟΣ ΑθΑΝΑΣΙΟΣ .................................. 234 ΚΑΤΩ ΓΡΑΜΜΑ ΤΙΚΟ .....•.......................... 249
ΑΓΡΑΣ ............................................•....... 235 ΑΑΓΚΑΔΙΑ ............................................... 250
ΑΓΡΟΣΎΚΙΑ ............................................. 236 ΛΑΚΚΑ .................................................... 250
ΑθΎΡΑ .................................•............••.... 236 ΛΟΤΤΡΑΚΙ ... ., ........................................... 250
ΑΚΡΟΛΙΜΝΗ ........................................... 236 ΛΎΚΟΣΤΟΜΟ ........................................... 250
ΑΡΙΔΑΙΑ .................. ................... ............. ~37 ΜΕΓΑΠΛΑΤΑΝΟΣ ....................................... 2'50
ΑΡΝΙΣΣΑ ................................................. 237 ΜΕΣΗΜΕΡΙ ............................................. 250
ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ .........•.........•..•..•...•..•......••.. 238 ΝΗΣΙ ...................................................... 251
APXOfNTIKO ............................................. 238 ΟΡΜΑ .•...••••...•......••....•.•...•......•.............. 253
ΓΑΛΑΤΑΔΕΣ ............................................. 238 ΠΕλλΑ .................................................... 254
Γ~:PE,cJ>I ................................................... 238 ΠΕΝΤ ΑΠΛΑ'11ΑΝΟΣ ................................... 255
ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ ............................................. 238 ΠΕΡΙΚΛΕΙΑ .•......•..................................... 255
ΓΡ AMMA''FIKO ......................................... 244 ΠΕΤΡΟΒΟ ............................................... 255
ΔΑΜΙΑΝΟ ................................................ 244 ΠΛΑΤΑΝΗ ............................................... 255
IΡΟΣΕΡΟ ................................................ 244 ΠΟΔΟΣ .................................................... 256
ΕΔΕΣΣΑ· .................................................. 245 ΠΡΟΜΑΧΟΙ ....................•..•..................... !:!56
ΕΚΚJΊ:lΣΟ)ί,ΩΡΙ ........................................ 248 ΡΑΧΩΝΑ ................................................. 257
ΈΣ'Ω:ΒΑΛΤΑ ............................................... 248 ΣΚΤΔΡΑ ...........................•.•..•..•......•....... 257
ΘΕ(ι:Λ·σΡΑΚΙ ............................................ 248 ΣΩΣΑΝΔΡ Α .............................................. 257
ΙΔΑ, ......................................................... 248 ΧΔΡΑΙΑ ................................................... 258
ΚΑΡfΔΙΑ ...........•.•...........•....•...........•.....•. 248 ΦΛΑΜΟΤΡΙΑ ............................................ 258
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΑΡl • ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟl (1903-1913)

γόταν από τον Άγιο Αθανάσιο του Νο­ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

μού Πέλλας και στη διάρκεια του Αγώνα Ο Κωνσταντίνος Μπαλάσκας γεννήθηκε
διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Άμυ­ στον Άγιο Αθανάσιο. Έδρασε ως οδηγός
ΓΚΙΟΣΕΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
νας του χωριού του. Επίσης φιλοξενούσε σώματος.
Ο Γεώργιος Γκιοσές γεννήθηκε στην
στο σπίτι του άνδρες των ελληνικών (Οικονόμου, Λέχοβο, ό.π., σ. 136)
Αγία Φωτεινή. Ήταν προύχοντας. Φο­
ανταρτικών σωμάτων. Τα παιδιά του
νεύθηκε από τη βουλγαpικ11 συμμορία
Ευάγγελος και Κωνσταντίνος δολοφο­ ΜΠΟΥΣΕΛΛΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
του Γιοβάν Καρασούλη κοντά στο Σκρα
νήθηκαν από τον βοεβΜα Τάνες. Ο Χρήστος Μπουσέλλας καταγόταν από
στις 16 Νοεμβρίου 1904.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 216) τον Άγιο Αθανάσιο και στη διάρκεια του
(Παπακωνσταντίνου, ό.π., σ. 50)
Αγώνα έδρασε ως Πράκτορας, διορισμέ­
ΓΟΥ ΛΙΑΣ (ΓΟΥ ΛΙΟΣ­ νος από το προξενείο του Μοναστηρίου.
ΓΙΟΒΑΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΜΗΤΣΟΥ ΛΑΣ) ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 212)
Ο Χp11στος Γιοβάνης γεννήθηκε πιθανώς
Ο Δημήτριος Γούλιας ή Γούλιας ή Μη­
στην Αγία Φωτεινή. Μεταβαίνοντας από
τσούλας γεννήθηκε το 1857 στον Άγιο ΣΙΑΝΤΣΗ ΕΥΤΕΡΠΗ
το χωριό του στο Τσελτί Κιοϊ δολοφο­
Αθανάσιο και στη διάρκεια του Αγώνα Η Ευτέρπη Σιάντση γεννήθηκε στον Άγιο
νήθηκε από βουλ γαpική συμμορία.
έδρασε ως Πράκτορας, διορισμένος από Αθανάσιο. Ήταν αδελφή του οπλίτη Νι­
(Κακκάβου, ό.π., σ. 73)
τον 'Fλληνα πρόξενο του Μοναστηρίου κολάου και σύζυγος του Τpύφωνος Τζ1j­
Νικ6λαο Μαυpουδή. Επίσης έδρασε ως κα. Τη δολοφόνησαν μαζί με τον μικρό γιο
ΔΙΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ
αγγελιοφόρος και οδηγός των ελληνικών της οι κομιτατζήδες Παντελής Σιάγκας
Ο Διονύσιος Δίος καταγόταν πιθανώς
ανταρτικών σωμάτων. Αναγνωρίσθηκε και Δημ. Γκέκτσης στις 7 Ιουλίου 1907 ως
από την Αγία Φωτεινή. Δολοφονήθηκε
ως Πράκτορας Γ Τάξης. Απεβίωσε το αντίποινα για το φόνο του βοεβόδα Τά­
το 1902 από το Κομιτϊηο.
1934. νεφ στο χωράφι στη θέση Σούμαρ.
(Κακκάβου, ό.π., σ. 82)
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 216-220. (Παπαναστασίου, ό.π., σσ. 31, 63)
Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΠΟΠΟΒΑΣ
ΣΙΑΝΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Πόποβας, αγνώστου ονόματος, γεν- '
ΓΟΥΛΙΑΣ ΠΑΝΤΑΛΕΗΜΩΝ Ο Δημήτριος Σιάντσης γεννήθηκε στον
νήθηκε πιθανώς στην Αγία Φωτειν1j. Με­
Ο Παντελεήμων Γούλιας καταγ6ταν από Άγιο Αθανάσιο. Ήταν πατέρας του οπλί­
ταβαίνοντας από το χωριό του στο Τσελ-
τον Άγιο Αθανάσιο και στη διάρκεια του τη Νικολάου. Τον δολοφόνησαν οι κομι­
τί Κιοϊ δολοφονήθηκε από βουλγαρικ1j
Αγώνα έδρασε ως αγγελιοφ6ρος των τατζήδες στο αλώνι του χωριού του το
συμμορία.
ανταρτικών σωμάτων. 1906 κατ' άλλους το 1904.
(Κακκάβου, ό.π., σ. 73)
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 214-216) (Παπαναστασίου, ό.π., σ. 31. Ανεστο­
πούλου, ό.π., τ. Α', σ. 211)
ΡΟΥΝΤΑΣΔ.
ΚΑΠΕΤΑΝΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Δ. Ρούντας καταγόταν πιθανώς από την
Ο Κωνσταντίνος Καπετάντσης γεννήθη­ ΣΙΑΝΤΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Αγία Φωτεινή. Φονεύθηκε από το Κομι­
κε στον Άγιο Αθανάσιο. Μαθητής ων Ο Νικόλαος Σιάντσης γεννήθηκε στον
τάτο στις 3 Απριλίου 1902 κοντά στον
στο ελληνικό Γυμνάσιο Μοναστηρίου, Άγιο Αθανάσιο της Πέλλας και αγωνί­
αγρό του. Ήταν πατέρας του δασκάλου
δολοφονήθηκε το 1903 στο όρος Πιπερί­ σθηκε ως Οπλίτης εναντίον των Βουλγά­
του χωριού.
τσα οδεύοντας για το χωριό του από κο­ ρων. Φόνευσε μάλιστα στη θέση Σούμαρ
(Κακκάβου, ό.π., σ. 82)
μιτατζή της συμμορίας Χρήστου Γιόφτσε. τον βοεβόδα Τάνεφ. Τον οπλίτη φ6νευσε
(Παπαναστασίου, ό.π., σσ. 23-24) με τσεκούρι έξω από το χωριό ο συγχω­
ΣΙΜΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ριανός του Κιόσε Μ11τσος, που είχε ταχθεί
Ο Χρήστος Σίμος καταγόταν από την Αγία
ΛΕΣΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ με το Βουλγαρικό Κομιτάτο, το 1911.
Φωτεινή. Δολοφονήθηκε από τη συμμορία
Ο Βασίλειος Λέσκας γεννήθηκε στον (Επετηρίς, ό.π., α. α. 3123. Παπαναστα­
του Χρήστου Μπάμπιανλη στις 28 Σεπτεμ­
Άγιο Αθανάσιο. Μαθητής ων στο ελλη­ σίου, ό.π., σσ. 31-32)
βρίου 1904. Στη σωp6 του αφέθηκε απει­
νικό Γυμνάσιο του Μοναστηρίου, δολο­
λητικό σημείωμα ότι ο φόνος είναι παρά­
φονήθηκε το 1903 στο όρος Πιπεpίτσα ΤΖΗΚΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
δειγμα για τους Γραικομάνους του χωριού.
οδεύοντας για το χωpι6 του από κομιτα­ Ο Αθανάσιος Τζήκας καταγόταν από τον
(Κακκάβου, ό.π., σ. 82)
τζή της συμμορίας Χρήστου Γιόφτσε. Άγιο Αθανάσιο και στη διάρκεια του Μα­
(Παπαναστασίου, ό.π., σσ. 23-24) κεδονικού Αγώνα έδρασε ως Πράκτορας
ΣΟΦΤΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
παρακολουθώντας τις κινήσεις των ορ­
Ο Ιωάννης Σόφτιος καταγόταν πιθανώς
ΜΑΤΗΣ ΘΩΜΑΣ γάνων των ξένων προπαγανδών.
απ6 την Αγία Φωτεινή. Δολοφονήθηκε
Ο Θωμάς Μάτης καταγόταν από τον (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 212)
το 1902 απ6 το Κομιτάτο.
, Άγιο Αθανάσιο και έδρασε ως Οπλίτης
(Κακκάβου, ό.π., σ. 82)
στα σώματα του καπετάν Καpαβίτη και ΤΖΗΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
Βολάνη. Το 1948 απήχθη από άνδρες του Ο Βασίλειος Τζήκας καταγόταν από τον
Ν.Ο.Φ. και οδηγήθηκε παρά τη θέλησή Άγιο Αθανάσιο και έδρασε ως οπλαπο­
του στην Γιουγκοσλαβία, όπου και αυτο­ δόχος. Έγιναν εναντίον του δύο απόπει­
ΓΑΤΣΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ κτόνησε το 1948. ρες δολοφονίας.
Ο Δηuήτpιος Γατσος (18ϊ9-1955) κατα- i (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 212) (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 212)

ΤΖΗΚΑΣ (ΤΖΙΚΑΣ) ΔΕΛΙΟΣ
Ο Δέλιος Τζήκας ή Τζίκας γεννήθηκε το
1860 στον Άγιο Αθανάσιο του Νομού
Πέλλας και στη διάρκεια του Αγώνα πο­
λέμησε ως Οπλίτης στα ανταρτικά σώ­
ματα του καπετάν Βολάνη και Καραβί­
τη. Επίσης έδρασε ως Πράκτορας Γ' τά­
ξης και ως οδηγός. Δολοφονήθηκε από
τους Δημήτριο Γκέση και Βασίλειο
Αλούση με 72 μαχαιριές στις 30
του 1907.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 210-211.
Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΤΖΗΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Τζήκας (1880-1958)
ταν από τον Άγιο Αθανάσιο της Έδεσσας
και έδρασε ως Οπλίτης υπό τις διαταγές
των καπετάνιων Καραβίτη, Βολάνη, Κα­
ραπάνου και Νικολούδη. Επίσης σημεί­
ωσε και δράση οδηγού. Έλαβε μέρος στις
επιχειρήσεις κατά του προπαγανδιστή
Μαρίνωφ Ντίνη το 1906 και κατά του
Κουλεμάν το 1907.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 212)
ΤΖΗΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Τζήκας (1875-1903)
καταγόταν από τον Άγιο Αθανάσιο και
στη διάρκεια του Αγώνα έδρασε ως Πρά­
κτορας, ενημερώνοντας τον πρόξενο
Μοναστηρίου για τις κινήσεις των οργά­
νων των ξένων προπαγανδών.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 212)
ΤΖΙΚΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Τζίκας καταγόταν από τον
Άγιο Αθανάσιο της Πέλλας και έδρασε
ως οδηγός σώματος κι έπειτα Οπλίτης.
Ήταν πληροφοριοδότης του Καραβίτη.
Συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια
από τις τουρκικές αρχές. Αθωώθηκε μετά
από έφεση που υπέβαλε ο δικηγόρος και
συνεργάτης του ελληνικού προξενείου,
Φιλώτας. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέ­
μους πολέμησε στην V Μεραρχία.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4066. Καραβίτη, ό.π.,
τ. Β', σσ. 797, 799. Οικονόμου, Λέχοβο,
ό.π., σσ. 136-137)
ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Σαρακατσάνος Δημήτριος Φαρμάκης
γεννήθηκε στον Άγιο Αθανάσιο και στη
διάρκεια του Αγώνα έδρασε ως τροφο­
δότης και πληροφοριοδότης των ανταρ­
τικών σωμάτων. Επιπλέον είχε λάβει μέ­
ρος και σε επιχειρήσεις κατά των κομι­
τατζήδων.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 214)
ΝΟΜΟΣ
ΦΑΡΜΑΚΗΣΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Σαρακατσάνος Ιωάννης Φαρμάκης
καταγόταν από τον Άγιο Αθανάσιο και
στη διάρκεια του Αγώνα τροφοδοτού-
1 σε τους Έλληνες αντάρτες. Επίσης
έδρασε ως πληροφοριοδότης και ως
Οπλίτης.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 214)
Ιουνίου ΦΑΡΜΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Σαρακατσάνος Χρήστος Φαρμάκης
1
γεννήθηκε στον Άγιο Αθανάσιο και στη
διάρκεια του Αγώνα έδρασε ως τροφο­
δότης και πληροφοριοδότης των ανταρ­
τικών σωμάτων. Επιπλέον είχε λάβει μέ­
καταγό­ ρος και σε επιχειρήσεις κατά των κομι-
1 τατζήδων.
' (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 214)
ΧΟΤΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΣ
Ο Στέργιος Χότας γεννήθηκε στον Άγιο
Αθανάσιο. Έδρασε ως οδηγός σώματος.
(Οικονόμου, Λέχοβο, ό.π., σ. 136)
ΧΡΗΣΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
1
Ο Βασίλειος Χρήστου γεννήθηκε στον
Άγιο Αθανάσιο το 1882 και στη διάρκεια
του Αγώνα έδρασε ως οδηγός και οπλο­
μεταφορέας. Κομιτατζήδες δολοφόνη­
σαν τον γιο του καίγοντάς τον ζωντανό.
Αναγνωρίσθηκε ως Πράκτορας Γ' τάξης.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 213. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΑΓΡΑΣ
ΒΑΡΚΑΣ ΠΕΤΡΟΣ
Ο Πέτρος Βάρκας γεννήθηκε στον Άγρα.
Ήταν γιος προκρίτου. Δολοφονήθηκε
στις αρχές του 1904 με μαχαίρι, διότι ο
πατέρας του προσέφερε την οικία του ως
ελληνικό σχολείο θηλέων.
(Κακκάβου, ό.π., σ. 73)
ΓΑΛΛΙΑΣ (ΓΗΛΕ) ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Γαλλίας ή Γήλε καταγόταν
από το χωριό Άγρας της Πέλλας και
αγωνίστηκε ως Πράκτορας Γ' τάξης. Φο-
νεύθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1904
Βουλγάρους πλησίον του χωριού του.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 613. Κακκάβου, ό.π.,
σ. 73)
ΓΑΛΛΙΑΣ (ΓΗΛΕ)
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Γαλλίας ή Γήλε γεννή­
θηκε στο χωριό Άγρας της Πέλλας και
έδρασε ως Πράκτορας Γ' τάξης. Φονεύ-
ΠΕΛΛΑΣ
θηκε στις 14 Οκτωβρίου 1904 από Βουλ­
γάρους πλησίον του χωριοί' του.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 61-!. Κακκάβου, ό ..:τ"
σ. 73)
ΔΟΤΣΙΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ
Ο Προκόπιος Δότσιος γεννήθηκε στο\'
Άγρα. Δολοφονήθηκε από Βουλγάρους
στις 14 Οκτωβρίου 1904 κοντά στο χω­
ριό του.
(Κακκάβου, ό.π., σ. 73)
ΚΑΡΤΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
Ο Αναστάσιος Κάρτας γεννήθηκε στον
Άγρα της Πέλλας. Έδρασε ως Πράκτο­
ρας Γ' τάξης και ήταν μέλος της τοπικής
εθνικής επιτροπής.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 1517)
ΚΑΡΤΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
Ο Θεόδωρος Κάρτας γεννήθηκε στο χω­
ριό Άγρας της Πέλλας. Ανέπτυξε δράση
ως Πράκτορας Γ' τάξης και ήταν υπεύ­
θυνος για τη φύλαξη των όπλων.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 1518)
, ΜΙΓΓΑΣ
Ο Μίγγας, αγνώστου ονόματος, γεννή­
θηκε στον Άγρα. Έδρασε ως πρωτοπαλί­
καρο του καπετάν Άγρα. Τον συνέλαβαν
οι κομιτατζήδες και τον φόνευσαν μαζί με
, τον αρχηγό του την 7η Ιουνίου του 1907.
1 (Παπαναστασίου, ό.π., σσ. 86-87)
ΜΠΑΚΙΡΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Μπακιρτσής γεννήθηκε
στο χωριό Άγρας της Πέλλας. Ήταν
πρόκριτος της περιοχής και ανέπτυξε
δράση ως Πράκτορας Β' τάξης. Διετέλε-
σε πρόεδρος της Επιτροπής Αγώνα, σχο-
I λικός έφορος και πληροφοριοδότης.
: (Επετηρις,
' ο.π.,
· α. α. 2442 . Dakin, ο.π.,
' σ. 78)
ΜΠΑΚΙΡΤΣΗΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ
: Ο Θεοχάρης Μπακιρτσής γεννήθηκε στο
χωριό Άγρας του Νομού Πέλλας και
ήταν γιος του προκρίτου και Μακεδονο-
μάχου Δημητρίου Μπακιρτσή. Συμμετεί-
1 χε στον Αγώνα ως Οπλίτης.
από 1
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2446)
ΜΠΕΣΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Μπέσιος γεννήθηκε στο χω-
1 ριό Άγρας της Πέλλας. Ανέπτυξε δράση
ως Πράκτορας Γ' τάξης και οδηγός ενό­
πλων ελληνικών ανταρτικών ομάδων.
Εκτελέσθηκε από Βουλγάρους έξω από
το χωριό του.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2513)
235
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ
ΜΠΟΥΝΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Μπούντας (ομαδάρχης) γεν­
νήθηκε στο χωριό Άγρας της Πέλλας (πι­
θανή ωστόσο είναι και η καταγωγή του
από την Θεσσαλονίκη) και υπηρέτησε ως
Οπλίτης στο σώμα του Κ. Μαζαράκη.
Αργότερα συγκρότησε δική του ομάδα
και συνεργάστηκε με τον Νεόκοσμο Γρη­
γοριάδη. Στον Α' Βαλκανικό Πόλεμο διε­
τέλεσε έφεδρος ανθυπολοχαγός.
(Αρχείο ΔΕUΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Μ-
550)
ΠΕΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Πέγιος γεννήθηκε στο χω­
ριό Άγρας της Πέλλας ενώ πιθανή είναι
και η καταγωγή του από την Έδεσσα.
Συμμετείχε στον Μακεδονικό Αγώνα ως
Πράκτορας Γ τάξης και οδηγός των ελ­
ληνικών ανταρτικών σωμάτων από το
1906 έως το 1909.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Π-
632)
ΠΕΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ
Ο Πέτρος Πέγιος γεννήθηκε στο χωριό
Άγρας της Πέλλας. Προσέφερε τις υπη­
ρεσίες του ως Πράκτορας Β' τάξης και
αγγελιοφόρος των Κ. Μαζαράκη και Κ.
Γαρέφη.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α. , φ. Π -
549)
ΧΟΤΖΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Ο Αθανάσιος Χό­
τζας καταγόταν α­
πό το χωριό Άγρας
της Πέλλας και α­
νέπτυξε δράση ως
Πράκτορας Α' τά­
ξης. Συνεργάστηκε
με τον Κ. Μαζαρά­
κη Αινιάν αρχικά
ως μεταφορέας πο­
λεμοφοδίων και αρ­
γότερα ως επικεφαλής δικού του σώμα­
τος. Έλαβε μέρος στις μάχες στη Σαμπα­
νίτσα, στη μονή Μεσημερίου και στην γε­
νέτειρά του. Συμμετείχε, τέλος, στους
Βαλκανικούς Πολέμους.
(λρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. X-
HS)
ΑΓΡΟΣΥΚΙΑ
ΠΑΓΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Γιάγκος καταγόταν από την
λ) .:,οσι,κιά και στον Αγώνα προσέφερε
-:-..:: :,:τηρεσίες -:-ου ωc τροφοδότης και
οδηγός των ανταρτικών σωμάτων των
καπετάνιων Ζώη και Κόλλια.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 348. Αρχείο
Ιωάννη Παπcιλαζάρου)
ΙΛΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Ίλκος καταγόταν από την
Αγροσυκιά και σημείωσε δράση Οπλίτη
στο σώμα του καπετάν Μανούση. Επιλέ­
ον το σπίτι του χρησιμοποιήθηκε ως
αναρρωτήριο για τους τραυματισμένους
αντάρτες.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 350. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΤΑΝΤΖΟΥΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Ταντζούρης γεννήθηκε το
1878 στην Αγροσυκιά της Πέλλας. Υπη­
ρέτησε ως Οπλίτης των ανταρτικών σω­
μάτων των καπετάνιων Μανούσου, Νι­
κηφόρου και Γκόνου. Έλαβε μέρος στις
συμπλοκές της Κούγκας, των Άνω Κου­
φcιλίων και της Τσέρνα-Ρέκας. Εκτελέ­
σθηκε το1918 από Γάλλους στρατιώτες.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 350. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΑΘΥΡΑ
ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο δάσκαλος Δημήτριος Γεωργιάδης γεν­
νήθηκε στα Άθυρα της Πέλλας και ανέ­
πτυξε δράση ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 507)
ΓΙΑΝΤΣΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ
Ο Άγγελος Γιαντσής καταγόταν από τα
Άθυρα της Πέλλας και ανέπτυξε δράση
ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 579)
ΔΗΜΤΣΑΣΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Ο Εμμανουήλ Δήμτσας καταγόταν από
τα Άθυρα του Νομού Πέλλας. Ήταν
αδελφός του δολοφονηθέντος αιτό τους
κομιτατζήδες Λαζάρου Δήμτσα και έδρα­
σε ως Πράκτορας Β' τάξης. Χρησιμοποι­
ήθηκε για τη μεταφορά πολεμοφοδίων,
όπλων και αλληλογραφίας. Συχνά επίσης
προσέφερε την οικία του ως κατάλυμα σε
διωκόμενους μαχητές.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Δ-
208)
ΚΑΡΑΤΖΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ
Ο Διονύσιος Καρατζάς καταγόταν από
τα Άθυρα και έδρασε ως οδηγός και Σύν­
δεσμος των διαφόρων ανταρτικών σω­
μάτων.
(1903 - 1913)
(Α νεστοπούλου, ό. π., τ. Α', σ. 354. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάροu)
ΚΟΥΤΖΑΚΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ
Ο Διονύσιος Κουτζάκης γεννήθηκε το
1879 στα Άθυρα του Νομού Πέλλας. Υπη­
ρέτησε ως Οπλίτης των ανταρτικών σω­
μάτων των καπετάνιων Νικηφόρου και
Κατεχάκη. Έλαβε μέρος στις συμπλοκές
της Βράχνας και της Λυκόγιανης.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 350. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
Ο Θεόδωρος Παπαδημητρ ίου γεννήθηκε
στα Άθυρα της Πέλλας και συμμετείχε
στον Αγώνα ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3010)
ΤΣΑΝΤΖΟΥΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Τσαντζούρας καταγόταν
από τα Άθυρα της Πέλλας και συνέδρα­
με τα ελληνικά ένοπλα σώματα ως Πρά­
κτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4196)
ΑΚΡΟΛΙΜΝΗ
ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο δάσκαλος Χρή­
στος Σταυρίδης γεν­
νήθηκε στην Ακρο­
λίμ νη της Πέλλας
και ανέπτυξε δράση
ως Πράκτορας Γ'
τάξης. Δίδαξε στην
ευρύτερη περιοχή
των Γιαννιτσών με
το ψευδώνυμο Λαμπίρης. Σύμφωνα με
μαρτυρία του Κακκάβου, βοηθούσε στην
μεταφορά όπλων και πολεμοφοδίων στα
ανταρτικά σώματα, τα οποία δρούσαν
κοντά στη λίμνη των Γιαννιτσών. Το
έργο του δυσχέραινε η έντονη παρουσία
της βουλγαρικής προπαγάνδας και των
Πρακτόρων της, στους οποίους ήταν
εκτεθειμένος ο ίδιος και η ο ικογένειά του.
Για τη δράση του φυλακίσθηκε από τους
Τούρκους. Μετά την ανακήρυξη του Συ­
ντάγματος των Νεοτούρκων περιόδευσε
μαζί με τον Κάκκαβο και τον Ταβουλά­
ρη σε διάφορα χωριά για να εξακριβώ­
σουν το φρόνημα των κατοίκων και αν
υπήρχε η δυνατότητα κάποια από αυτά
να επανέλθουν στο πατριαρχικό στρατό­
πεδο.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Σ-
445)

ΜΑΥΡΟΥΔΗΣΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Μαυρουδής γεννήθηκε στην
Αριδαία της Ι Ιέλλας και έδρασε ως Πρά­
κτορας Γ τάξης. Υπηρέτησε ως αγγελιο­
φόρος και Σύνδεσμος του σώματος του
Α. Μινόπουλου, υπό τις διαταγές του
οποίου πολέμησε και κατά τη διάρκεια
των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913).
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Μ-
107)
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης ΙΙαπαϊωάννου καταγόταν
από την Αριδαία της Πέλλας και αγωνί­
σθηκε ως Οπλίτης στον αγώνα κατά των
κομιτατζήδων.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3117)
ΠΕΤΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο κληρικός Χρήστος Πέτκος καταγ6ταν
από την Αριδαία της Πέλλας και έδρασε
ως Πράκτορας Γ τάξης. Υπήρξε συνερ­
γάτης του επικεφαλής του Εθνικού Κέ­
ντρου Έδεσσας και αρχίατρου Αργ. Κι­
τάνου. Μαζί με τον πατέρα του και τους
αδελφούς του διακρίθηκε για την γεν­
ναία άμυνα, την οποία αντέταξε στις επι­
δρομές των Βουλγάρων βοεβόδων Λού­
κα και Καρατάσου.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ.
706)
ΤΣΕΛΕΠΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
Ο Βασίλειος Τσελέπης γεννήθηκε στην
Αριδαία της Πέλλας και ανέπτυξε δράση
ως Οπλίτης ανταρτικού σώματος.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4228)
ΑRΝΙΣΣΑ-_
ΒΕΡΥΚΟΥΚΗΣ
Ο Βερυκούκης, αγνώστου ονόματος,
γεννήθηκε στην Άρνισσα. Έδρασε ως
στύλος του Ελληνισμού.
(Παπαναστασίου, ό.π., σ. 67)
ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗΣ
Ο Παντελής Θεοδώρου (1885-1952)
ταγόταν από την Άρνισσα του Νομού
Πέλλας και έδρασε ως Πράκτορας Γ τά­
ξης. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε στην
προσπάθεια να επανέλθουν στο πα­
τριαρχικό στρατόπεδο τα χωριά Νησί,
Άγιος Αθανάσιος και Καρυδιά και να
αποκηρύξουν την Εξαρχία. Επίσης συμ­
μετείχε στην επιχείρηση εξόντωσης του
Βούλγαρου οπλαρχηγού Τάνε. Αργότερα
ετέθη Οπλίτης υπό τις διαταγές του Χρ.
Στογιαννίδη στο Καϊμακτσαλάν. Όταν η
δράση του έγινε γνωστή, συνελήφθη και
φυλακίσθηκε για σύντομο χρονικό διά­
στημα από τους Τούρκους.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Θ-
46. Παπαναστασίου, ό.π., σ. 88. Ανεστο­
πούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 195-196)
ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΦΩΤΙΟΣ
Ο Φώτιος Θεοδώρου γεννήθηκε στην
Άρνισσα της Πέλλας και ανέπτυξε δρά­
ση ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 1139)
ΚΑΡΑΒΙΤΗΣ ΤΡΑΪΑΝΟΣ
Ο Τραϊανός Καραβίτης γενν11θηκε στην
Άρνισσα το 1877 και στον Μακεδονικό
Αγώνα έδρασε ως αγγελιοφόρος. Τον
Ιούλιο του 1906, ενώ εκτελούσε κάποια
αποστολή, συνελήφθη από κομιτατζήδες
και εξέπνευσε ύστερα από φρικτά βασα­
νιστήρια.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ.
ΛΙΛΗΣ (ΣΤΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ)
ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Λίλης ή Στογιαννίδης γεννή­
θηκε στην Άρνισσα της Πέλλας και έδρα­
σε ως Πράκτορας Α' τάξης. Χρημάτισε
επίσης Οπλίτης σε ανεξάρτητη ομάδα
ll-
στο Καϊμακτσαλάν.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2046. Παπαναστα­
σίου, ό.π., σ. 88)
ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Ο Αθανάσιος Μητσόπουλος (1860-1929)
καταγόταν από την Άρνισσα και στη
διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα διε­
τέλεσε μέλος της Επιτροπής Αμύνης του
χωριού του. Επίσης σημείωσε δράση
οπλομεταφορέα κι ανταρταποδόχου.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ.
ΜΑΚΡΗΣ (ΚΟΥΤΣΑΛΗΣ)
ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Κουτσάλης καταyι\ταν πιθα­
νότατα από την Άρνισσα της Πέλλας και
έδρασε ως Οπλίτης και οδηγός. Συνερ­
γάστηκε με τον Τσολάκη και αργότερα
κα­
με τον Βάρδα.
(Βάρδα, ό.π., τ. Β', σσ. 25, 26)
ΜΗΤΣΑΡΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Μητσάρας καταγόταν από
την Άρνισσα και στη διάρκεια του Αγώ­
να έδρασε κατά της βουλγαρικής και
κατά της ρουμανικής προπαγάνδας, προ-
ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ
τρέποντας τους χωρικούς να μην επηρε­
άζονται από τη δράση των οργάνων των
ξένων προπαγανδών που δρούσαν στην
περιοχή. Συνεργαζόταν με το ελληνικό
προξενείο του Μοναστηρίου.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 197)
ΠΑΠΑΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
Ο Θεόδωρος llαπαευαγγέλου γεννήθηκε
στην Άρνισσα της Έδεσσας το 1878 και
κατά τη διάρκεια του Αγώνα διετέλεσε
μέλος της τοπικής Επιτροπής Άμυνας
του χωριού του. Η δράση του κατά της
βουλγαρικής προπαγάνδας ήταν έντονη,
γι' αυτό και έγιναν δολοφονικές απόπει­
.1 ρες κατά της ζωής του. Ακόμη σημείωσε
δράση οπλαποδόχου. Απεβίωσε στο χω­
ριό του το l 935.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 194-195)
ΠΑΡΤΣΚΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ
Ο Απόστολος llάρτσκας καταγόταν από
την Άρνισσα του Νομού Πέλλας και στη
195) Ι διάρκεια του Αγώνα πολέμησε ως Οπλί­
της στα ανταρτικά σώματα των καπετά­
νιων Καραβίτη, Καραπάνου και Βολάνη.
Ι-:πίσης σημείωσε και δράση τροφοδότη
και οπλομεταφορέα.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 195)
ΣΑΜΑΡΑΣ ΛΑΖΑΡΟΣ
Ο Λάζαρος Σαμαράς καταγόταν από την
Άρνισσα και στη διάρκεια του Αγώνα
ενημέρωνε την Επιτροπή Άμυνας του
χωριού του για τις κινήσεις των οργάνων
των ξένων προπαγανδών. Τον Φεβρου­
άριο του 1906 συνεπλάκη και δολοφόνη­
σε τον κομιτατζή Γκέτσεφ, όταν αυτός
προσπάθησε να τον προσηλυτίσει ση1ν
Εξαρχία.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 197)
196)
ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ
ΧΑΤΖΗΓΙΩΡΓΗΣ
Ο Χατζηγιώργης Χατζηκωνσταντής γεν­
ν11θηκε στην Άρνισσα το 1860 και κατά
τη διάρκεια του Αγώνα διετέλεσε μέλος
της Επιτροπής Άμυνας της Άρνισσας.
Επίσης έδρασε κατά της βουλγαρικής
προπαγάνδας, προτρέποντας τους χωρι­
κούς να παραμένουν πιστοί στο Οικου­
μενικό Πατριαρχείο και τα πάτρια. Επι­
πλέον στο σπίτι του φιλοξενούνταν οι
διερχόμενοι Έλληνες αντάρτες και νο­
σηλεύονταν οι τραυματίες του Μακεδο­
νικού Αγώνα.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 191-192)
237
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑ Ξ ΑΡΙ • Α ΦΑΝΕΙ Σ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑ ΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΙ (1903- 1913)

ΧΑΤΖΗΧΑΡΙΣΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΕΛΕΠΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΧΑΡΙΣΙΑΔΗΣ ΠΕΤΡΟΣ

Ο Σταύρος Χατζη­ Ο Βασίλειος Τσελεπής ή Βάντος γεννήθη - Ο Πέτρος Χαρισιάδης γεννήθηκε στους
χαρίσης καταγόταν ' κε στον Αρχάγγελο της Πέλλας και έδρα­ Γαλατάδες της Πέλλας και αγωνίσθη κε
από την Άρνισσα σε ως Οπλίτης, συνεργαζόμενος με τον ως Οπλίτης σε ανταρτικό σώ μα.

της Πέλλας και έ­ υπαξιωματικό Χρ. Καραπάνο στην περιοχή (Επετηρίς, 6. π. , α. α. 4497)
δρασε ως Πράκτο­ της Πέλλας. Κατά τη διάρκεια των Βαλκα­
ρας Β ' τάξη ς . Από νικών Πολέμων 1912-1913 ετέθη επικεφα­ ΓΑΡΕΦΙ
το 1903έωςτο 1908 λή ς σώματος Προσκόπων κι έλαβε μέρος
διετέλεσε Σύνδε­ σε πολλές συμπλοκές με Βουλγάρους στην
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ
σμος του προξενεί­ περιοχή της Καρατζόβας και της Γευγελής.
Ο Χρήστος Ανα­
ου Θεσσαλονίκης (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Τ-
στασίου γεννήθηκε
με ανταρτικά σώ ­ 364. Αρχείο Χρίστου Σαμαρτζίδη)
στο Γαρέφι και πο­
ματα, Τον Ιούνιο του 1906, ως Οπλίτης λέμησε στο πλευρό
σε ανεξάρτητη ομάδα στο Καϊμακτσαλάν ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ των Ζορμπά, Σκου­
δολοφόνησε από κοινού με τους Στο­ vτρή, Φραγκόπου­
γιαννίδη και Θεοδώρου τον βοεβόδα ' ΑΡΓΥΡΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΣ λου και Καραπά­
Τάνε. νου. Έλαβε μέρος
ΟΑντώνιος Αργυρίου καταγόταν από το
(Επετηρίς, 6.π., α. α. 4576. Παπαναστα­ σε μάχες εναντίον
Αρχοντικό του Νομού Πέλλας και ανέ­
σίου, ό.π., σ, 88) πτυξε δράση ως Οπλίτης από το 1907 έως Βουλγάρων στην Πολυκάρπη, στους Σα­
το 1908. Έλαβε μέρος στις μάχες του Ξη­ ρακηνούς και στην κατάληψη του χωρι­
ΧΑΤΖΗΧΑΡΙΣΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
ρολίβαδου και της Φυτιάς, στις οποίες ού Χρυσή, όπου δρούσαν οι συμμορίες
Ο ιερέας Ευάγγελος Χατζηχαρίσης γεν­ τραυματίσθη κε. των Μ ίτσε, Τούσεχλι και Τό μα.
νήθηκε στην Άρνισσα. Ήταν στύλος του (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Α-96) (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 256)
Ελληνισμοίι.
(Παπαναστασίου, 6.π., σ. 67) ΜΛΑΔΕΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΓΑΛΑΤΑΛΕΣ
Ο Κωνσταντίνος Μλαδένης καταγόταν
ΧΡΗΣΤΟΥ ΦΩΤΙΟΣ από το Γαρέφι τη ς Πέλλας. Μαζί με τους
ΣΤΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΜΗΝΑΣ­
Ο Φώτιος Χρήστου γεννήθη κε στην τρεις γιους του Χρήστο, Γεώργιο και Πα­
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Άρνισσα. Ήταν στύλος του Ελληνισμοίι. ντελή οργάνωσαν την άμυνα του χωριού.
(Παπαναστασίου, 6.π., σ. Ο Μηνάς ή Δημήτριος Στογιαννίδης κατα­
67) (Ανεστοποίιλου, ό.π. , τ. Α', σσ. 254,255)
γόταν από τους Γαλατάδες της Πέλλας και
ανέπτυξε δράση ως Πράκτορας Γ τάξης.
ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΑΡΧΑΙΤΕΛΟΣ (Επετηρίς, ό.π., α. α. 3939)
Ο Παπαχρήστος Μιλτιάδης καταγόταν
από το Γαρέφ ι της Πέλλας και ήταν γιος
ΜΟΥΡΤΖΟΣ ΤΡΥΦΩΝ ΣΤΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
του Κ. Μλαδένη (Μιλτιάδη). Έδρασε ως
Ο Τρύφων Μούρτζος γεννήθηκε στον Ο Χρήστος Στογιαν­
Πράκτορας και πληροφορ ιοδότης των
Αρχάγγελο της Πέλλας και έδρασε ως νίδης καταγόταν από
ελληνικών ενόπλων σωμάτων. Συμμετεί­
Πράκτορας Γ' τάξης. τους r αλατάδες και χε επίσης στη μεταφορά και φύλαξη του
(Επετη ρίς, 6.π., α. α, 2425) ασκούσε το λειτούρ­
οπλισμού των ανταρτών.
γημα του δασκάλου.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 255)
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ Κάποια στιγμή χει­
Ο αρχιμανδρίτης Νίκανδρος Παπαϊωάν­ ροτονήθη κε ιερέας
νου γεννήθηκε στον Αρχάγγελο , Ιε­ και επέστρεψε στο ΠΑΝΝΙΤΣΑ
ρουργούσε στην Αριδαία και συμμετείχε χωριό του. Δολ<χρο­
σε δίκτυο Πρακτόρων του Μακεδονικού νήθηκε από άνδρες ΒΑΡΕΛΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
Αγώνα. της βουλγαρικής Η Αικατερίνη Βαρελά γεννήθηκε στα
(Μέλιου, ό.π., σ. 40) προπαγάνδας. Γιαννιτσά και δολοφονήθηκε την παρα­
(Αρχείο Χριστοδούλου Καραθανάση. μονή των Χριστουγέννων του 1906
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ Άποψη, 28 Αυγούστου 2009) μπροστά στο σπίτι της γιατί αρνήθηκε να
Ο Χρήστος Παπαϊωάννου γεννήθηκε αποσύρει τα παιδ ιά της από το ελληνικό
στον Αρχάγγελο της Πέλλας και έδρασε ' ΣΤΟΥΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ σχολείο, όπου σποίιδαζαν.
ω.:; Οπλίτης. Ο Γεώργιος Στου ­ (Τ ιμοθεάδη , ό.π., σ. 231. Αρχείο Ιωάννη
( Επετηρίς, ό.π., α. α. 3132) γιαννίδης γεννήθη­ Παπαλαζάρου)
κε στους Γαλατά­

ϊ1: . ~
•
ΣΑΜΑΡΤΖΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ δες της Πέλλας και ΒΑΡΕΛΑΣ ΜΙΧΑΗΛ
Ο δάσκαλος Γεώργιος Σαμαρτζίδης κατα­ έδρασε ως Πράκτο­ Ο Μ ιχαήλ Βαρελάς καταγόταν από τα
~ .. .. ; .:
'; στα\" από τον Αρχάγγελο της Πέλλας και ρας Γ' τάξης. Γιαννιτσά του Νομού Πέλλας και έδρα­
-f .;, ""'

.J.\πτυξε δράση ως llράκτορας Γ τάξης. (Επετηρίς, ό.π., α. σε ως Πράκτορας Γ' τάξης. Σπούδασε με
α. 3948) δαπάνες του ελληνικού προξενείου Θεσ-
Ξ,r.ηι:-i.:. ό.:r., α. α. 36-11 )
 ΚΟΜΟΣ ΠΕΛΛΛΣ

σα.\ο\'iκης δάσκα• τέλιχ. στην κατάληψη της Βόριιας Ηnεί­ ;δpασe ιι,ς Οπλ(nις.
λος και τε.\ιίωσε τις p,ου και ι)τα,• ι•:iολοχαyός του avτΟ\'Ομι­ (επιτηρ(ς. ό.;τ.. α. α. 603)
σποι.-δt<: τον το στικού στpαf()ί: ιι:τό τι.; δ~αταγtς του r.
1905. Λμtσιι~ κατ' Τσόνται• (Ι>άρδαc). ΓΚΕΚΑΣ ΚΙΑΜ iΛ
e,•τολή -τόυ :τροξt• (Λρχι(ο ΔΕΠΛΘΛ, Λρχιrο ~1.Λ.• φ. Β • Ο Κιαμ(λ ['κlκας κα ταyότα,· α;"tό τα Για,·­
νου Κοpομηλά διο• 171) \1tσά τοu ).;ομού Πiλ.,\ας και lδpασε u:ς
Πρά\;tupcς 1'' τάξης,
ρίστηκι ΟΤΙ)\' Κ ία
ΒΟΥΔΡΙΣΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΊ'ίΝΟΣ (Επιτηpίς. ύ.π.• α. α. 630)
Χα,\κηδό,α. όπου ικτίκ από δάσκαλος
0 Κώ\'(Ηet\'tίν()(
r.pοσlψ,ρ, τις uaηpισ(ις του κοι u,ς Ι Ιpά•
Βοuδpισλής χα τα· ΠΩΤΑΣ (ΓΚΟΝΟΣ) ΓΕΩΡΓΙΟΣ
"οpας. Χόρη στην δ:δασκα,\(ο του ανα­
)όταν αr.ό 1α Ι'Ία,•• ο σλαβόφωνιχ ι·ε ­
ζωm,ρώθή<t το ελλη'1κό ψρό,η~α σ την
\t ι τσό. του 1' ομού ώpγιος r,ό,•ος ή
:ιtρ1οχή των Γιαννιtσιί,\', &όtt iftριtτpt•
Πt:λλας και Q)'(ι.Ι\ί • Γιιί,τας, καταyόtα,·
χι τα σπlηα των ανθpc.i.-πων ΤΟ\'ώ\'ο,·1άς
ότφςε ""' Οr.λiτης από τα lΊαν\'ιtσό
τους -.ο ηθ ι κό χαι λέyοντός t()ι'< :t(ι..'ς η
στη" ομάδα του της ΙΙέλλας χα ι i-
~-ρa τη< απtλt1-,jjlρu'Οης aλησιόζιι. Επί­
οr.λαρχηyού !"κό­ δpaot ι,,ς Οrο\αρ­
ση<: διαπότιζε τuι-c: μαΟ 11τίς τοv μt τις
\'ΟU Γ ιώτα, χιη-ό< Λ' τι\(ι,ς. Ef-
αξίr< του Fλ\ι1νισμον και της Ορθοδο­ (f::ιιη1ρ(.;, ό.:r. , α. Xf)t\~ηθεi 10 1880
ξiας.
α. 418. Λ ,• ι.οτο:-ιιιύ • στον α\'ί,rιαρκτο σι)μιρα οικισμίι Πλου•
Ϊ:;τιr.pοσθitu.-ς. παρά ης αυστηρί,
λuυ. 6.π.• τ. Λ'. σ. 313. Αρχιfο Jωά,•,η yάp. ο.λλά αr.ό aολί> μιχpό.; ,y,αταστά­
άΠΟ.\οριύοικ TW\' 10l'ρΚtΚώ\' αρχώ\\ δί·
!Ιαπα.\αζόρον) Ο11κe οτα Για,, ,, rοό. Αν και ό τφ· r. ιρ(ο ,
δασκι οο,·εχιί'C: )';α tη\' Ε.πα"ό.στοση t(Ιυ
δο 1900-190·1 σν ,·t pγάσ τηκε μι rοι•ς
'21 και μάθαιΗ οτοι.-ς μαθ11τίς του το.
ΓΙΩΤΑΣ. βΑΣΙΛΕΙΟΣ ιξαpχ1κο1Χ. aρ)όtrpσ σιι,,iδραμι τις ι.,\­
ιΗ,χ.:ιικά κ.,\ιφταρματολικά tpαyούδια.
Ο Ηαπίλιιιχ Γ ιώτaς καταyόtα\' αf.ό τα λφ•ικίς ομάδtς. Η συνιιόψορό του κα·
Πιpιοχή δράση< τοι• •i tαν τα π;ριξ της
Για\',ησά τοι> Νο~ιού Πi.,\λας ..:ο.ι ίδpα· :tttό,· l~Kό\'OU ι•tι:ήρξc σημα\'tιΚή καθώ<:
λίμ,η< τω,· Γ ια\'\'ttσών χ,φ1ό.. Χρησιμο•
ποιήθηκε ι,,ς πληρσ<,><)ρι<>δότης, μεταφ<>­
σι U'ς Πpάκt<ψάς r· τά{11ς. α;τοδι.ίχθι1κι ι δια ι τ έρως χρήσιμος στις
(F.οctι\ρ(ς. ό.;τ.. ο. α. 600) er.ιχrφήσιις στη λiμ,η των (Ία\.'VΙtσιί,,•.
p;α, πολφοφοδ[ι,,,• και αη-t.\ιοqχ\ρος. Ο
Κό.κκαβος αναφlριι ότ ι σνΧ'ά πιριίθ,.-ι,\­ τη" ο:ιοία )"'ώρ1ζι ;τολύ καλά. rυ"ιρyά·
ΓΙΩΤΑΣ ΔΙΟΝΥΣ\ΟΣ στηκε στον βΔλτο μι τον< Τ{ιSλα και
r.ι κα ταζητοί:μι,·οι>< αν-τόpτες. Τ() ιλ\η ,
Ο -.\ω,'ΟΟιο,;; Γιώτα< κα-ι:αyόtα\' ατ.ό fα l\ούyκα α;ι(• iφ• Λλι{ά\'δptια. Λ ,·αc;ιί.ρe•
,,~ό κράτος tον τίμησι μιϊά τφ· a:ιι•
Ι'ια\'\1tοό τοι, Νομού Πέλλας και συνέ­ ται ,πfσης ω< οδηyός των ιλλη'Ικών Σι,, .
λιυθίpω<rι) για το εθν,._ό -του ίργο α:'tΟ·
δρ..."Ιμt τις tλ,\φ,χlς προσrιάθε.ιcς γ1ιι ιr.ι· μάτων στην ;τιpιοχή μετά το 1905. Υr.ο ­
νίμοντάς ίΟ\ι τn Μιτάλλιο 1<αt το Δί­
κρ,ιτ11ση στη ~Ιακιδονία ως Πράκτορα, δέχθψ:c ~ιιι συ\'όδwσt -:α ιλ.ληνικό. σιί, ­
:"Ιλωμα το\) Μακtδο\•ομόχοι,.
ί τάξι\tο;. ματα, όnuχ του Μ:ιοvκοι.:•βό.λα χαι τοu
(Λρχtiο Δf. Ι Ι ΑΘΛ. Λρχιiο Μ.Λ .. ,,... 8 -
204, Ληο τοποίιλου. ό.:τ.. τ. n·. οο. 170. (Εr.ι.η ρ;ς, ,s.~.. α. α . 602) 1fιτρiλου. Συ"εργόστηκr κcι μc το,· Πα­
nαt(α,·ιτία. •ιαζί μι το,• οπο:ο έ,\αβι μl•
1ί l . Ι ίl)
ΓΙΩΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙ ΝΟΣ ι><χ σι ιπίΟιόη ινα,-τfον κομιτατζ~ι$ων
ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗ ~ΙΟΣΘΕΝΗΣ Ο Κu.\\Οtαν-τί\'<.Κ (Ίώτας καταyόταν αr:ό στο ;χωριό Λρχοντ1κό. !ι,\'ιργό.σtηκι
τα ι·ιαν, ιτσό. τοu ~ό!JΟί' fΙί..\λας κcι ιπίση< μt τΟ1.'( J\ίιι τα;τά. Πεtρ(λο, Καβο·
Ο Δ ι\μοοσh,~s Βαφόοοuλσs κατα)όtαν
από τα Γιαννιτοό της Πέλλας και σι,,_ιμι:­
τtiχι στο,· Αyώ,α U.'lo.; Πράκτορας("' τά.­
ξι\ς. Χ ρησιμΜΟιιjθ11κι ως μtfαφορ/ας
τ.ολιμοφοδίων και τιλ11pοφορ1οδότης.
(Αρχιί(Ι ΔΕΙΙΛΘΛ, Λρχιrο ~1.Α.. φ. Β -
196)

ΒΕΛΟΥΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ.
Ο Ιtι..-ά ννης Βtλοί1λας καταyόταν από τa
Γιο.η·ιtσό τ11ς Πi..\λας κcι iδpαόι ως
ομαδόρχt) C, Συνιργάστψ.:ι με τοι'( αρ ­
χηyονς Γ. ~1οκριi και Γρ. Ζάκα. 1s\αβι
μtρ-ος στη μάχη fu,\\' Ασr.ροytίών τον
ιοt,"ο τον 1907 και σι φ:ιρησrικί, ι,ίp·
γr.ιες t\'ά\•tίο,· ιξαρχικt.i.,,· στα χωρtό Κω­
στανίτοη. Λι.\ΚΟ)ιάννη και Βοοσινιά.
Έλαβε tnfσης μ iρcκ στις ιλλ11\11<ίς t:'iι•
χcιρ(ισιις του 1912 οrη ν Ήτ.εφ<ι κιιι στη
r-.Ιακιδο"ic, κατά. τη δ:όρκtια των ο;τοί·
ων ψαψα τfm!ηκε όοβapά. Σuμμετt(χt

239
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ (1903-1913)

ντόρο και με τον θρυλικό καπετάν Άγρα. Σωτήριος Γκοτ(αμάνης διετέλεσε εκπρό­ ΔΟΪΤΣΙΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Μετά την εκδήλωση του κινήματος των σωπος της Βουλής των Ελλήνων και Ο Γεώργιος Δοϊτσί­
Νεοτούρκων εκλήθη να σταματήσει τον υπουργός. vης καταγόταν από
ένοπλο αγώνα, αλλά δεν υπάκουσε. Επέ­ (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 322. Αρχείο τα Γιαννιτσά και
στρεψε στο βάλτο και φονεύθηκε σε συ­ Ιωάννη Παπαλαζάρου) χρημάτισε Εφοροε­
μπλοκή με τουρκικό απόσπασμα κοντά πίτροπος των ελλη­
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
στο Νησί Ημαθίας, τον Φεβρουάριο του νικών σχολείων α­
1911. Ο Δημήτριος Γραμματικός καταγόταν πό το 1902 ως το
(Dakin, ό.π., σσ. 118, 120, 126. Γεωργίου από τα Γιαννιτσά του Νομού Πέλλας
1904.
Μόδη, Ο Μακεδονικός Αγών και οι Μα­ ' και ανέπτυξε δράση ως Πράκτορας Β' · (Τιμοθεάδη, ό.π., σ.
κεδόνες οπλαpχηγοί, ό.π., σσ. 294-304. τάξης. Ήταν γιος του εκτελεσθέντος 112. Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάρου)
Παπατζανετέα, ό.π., σσ. 8, 12-14. Τσάμη, από τους Βουλγάρους Πέτρου Γραμμα­
ό.π., σσ. 271, 292, 351-352, 394,426,434. τικού.
ΔΟΥΒΑΝΤΖΗΣ ΠΕΤΡΟΣ
Βακαλόπουλου, ό.π., Ανέκδοτο Μητρώο (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Γ-
Ο Πέτρος Δουβαντζής καταγόταν από
των Μαχητών τοv Μακεδονικού Αγώνα, 269) τα Γιαννιτσά και κατά τη διάρκεια του
ό.π., σ.53. ΓΕΣ, ό.π., σσ. 183, 230, 231, Μακεδονικού Αγώνα είχε εργαστεί με
234, 268, 296. Παπαλα(άρου Ιωάννη, Ο ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ ΓΕΩΡΠΟΣ
ζήλο κατά της Ουνίας και κατά της βουλ­
Μακεδονικός Αγώνας στην περιοχή των Ο Γεώργιος Διδα­ γαρικής προπαγάνδας.
Γιαννιτσών: Γκόvος Γιώτας το στοιχειό σκάλου γεννήθηκε
(Τιμοθεάδη, ό.π,, σ. 112, Αρχείο Ιωάννη
τον Βάλτον, Γιαννιτσά, έκδοση ιστορι­ στα Γιαννιτσά το
Παπαλαζάρου)
κής-λαογραφικής εταιρείας «Φίλιππος», 1880, Σπούδασε με
2007, σσ. 69-126. Αρχείο Ιωάννη Παπα­ υποτροφία ιατρική ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ
λαζάpου) στην Αθήνα, 2:τη
Ο Σωτήριος Ζω­
διάρκεια του Αγώ­
γράφος γεννήθηκε
ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ να προσέφερε τις
στα Γιαννιτσά του
Ο Δημήτριος Γκοτ(αμάνης καταγόταν υπηρεσίες του ως γιατρός στους άνδρες
Νομού Πέλλας και
από τα Γιαννιτσά και διετέλεσε πρόκρι­ των διαφόρων ανταρτικών σωμάτων του
έδρασε ως Πράκτο­
τος και Εφοροεπίτροπος των ελληνικών βάλτου. Έκτος αυτού, βοήθησε και τον
ρας Γ τάξης, Χρη­
σχολείων κατά το διάστημα 1902-1904. πάσχοντα από ελονοσία εν γένει πληθυ­
σιμοποιήθηκε ως
Η οικογένειά του προσέφερε πολλά στον σμό των Γιαννιτσών.
Σύνδεσμος του κα­
Αγώνα. (Τιμοθεάδη, ό.π., σ. 222. Αρχείο Ιωάννη πετάν Γκόνου Γιώτα με τον αρχίατρο του
(Τιμοθεάδη, ό.π., σ. 108. Αρχείο Ιωάννη 1 lαπαλαζάpου) ελληνικού στρατού, Σφέτσο, ο οποίος
Παπαλαζάροu) είχε τοποθετηθεί εκεί ως διευθυντής του
ΔΙΔΑΣΚΑι\ΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ελληνικού δημοτικού σχολείου ώστε ευ­
ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Ο Χρήστος Διδα­ κολότερα να μπορεί να συνδράμει τα ελ­
Ο Ευάγγελος Γκο­ σκάλου γεννήθηκε ληνικά σώματα. Χρησιμοποιήθηκε επίσης
τζαμάνης καταγό­ στα Γιαννιτσά του ως μεταφορέας πολεμικού υλικού στους
ταν από τα Γιαννι­ Νομού Πέλλας και μαχητές του καπετάν Άγρα και καπετάν
τσά της Πέλλας και έδρασε ως Οπλίτης. Νικηφόρου.
συμμετείχε στον α­ Διετέλεσε ταμίας (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Ζ-
γώνα για τη Μακε­ και αργότερα πρό­ 15)
δονία ως Πράκτο­ εδρος της εθνικής
ρας Β' τάξης. επιτροπής των ΙΊαν- ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
(Επετηρίς, ό.π., α. α, 1726) νιτσών (μετά τη δολοφονία του Κασά­ Ο Γεώργιος Ζωγράφου γεννήθηκε στα
πη). Φονεύθηκε σε μάχη με κομιτατζήδες Γιαννιτσά της Πέλλας και ανέπτυξε δρά­
ΓΚΟΤΖΑΜΑΝΗΣ ΠΕΤΡΟΣ στο Γυψοχώρι. ση ως Πράκτορας Γ' τάξης.
Ο Πέτρος Γκοτζα­ (ΓΕΣ, ό.π., σ. 117) (Επετηρίς, ό.π., α. α. 1107)
μάνης γεννήθηκε
στα Γιαννιτσά το ΔΟΒΑΝΤΖΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΙΓΓΕΛΙΖΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
1876. Προσέφερε Ο Αριστείδης Δοβαντζής καταγόταν από
Ο Ιωάννης Ιγγελί­
τις υπηρεσίες του τα Γιαννιτσά της Πέλλας και έδρασε ως ζης καταγόταν από
ως δημογέροντας, Πράκτορας Γ τάξης. Δολοφονήθηκε από
τα Γιαννιτσά της
έφορος των ελληνι­ κομιτατζήδες στον δρόμο που συνέδεε τα
Πέλλας και υπηρέ­
κών σχολείων και Γιαννιτσά με την Έδεσσα στις 18 Απρι­
τησε ως Οπλίτης
ως πρόεδρος της λίου 1908.
στο σώμα του αρ­
Φ~\.ο~τιί1χου Αδελφότητος των Γιαννι- (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Δ-
χηγού Γκόνου στη
1cu.'\Ό Στο σπίτι του μάλιστα είχε κατα­ 247)
\ι,σεί ο διάδοχος Κωνσταντίνος και το λίμνη των Γιαννι­

ε:-:::-ι:\είο του μετά τη μάχη των Γιαννι ­ τσών. Επίσης, προσέφερε τις υπηρεσίες

-:ca:, ,20 Οκτιι:βρίοι• 1912). Ο γιος του του στη μεταφορά πολεμικού υλικού και
 ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ

αλληλογραφ ίας των ανταρτικών σωμά­ τάξης. Δολοφονήθηκε από Βο υλγάρους διάρκεια της οποίας τραυματίσθηκε σο­
των. ενώ επέστρεφε από την Θεσσαλο νίκη βαρά.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Ι-23 ) στα Γιαννιτσά. (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Λ-
( Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α. , φ. Κ- 132)
ΙΛΙΔΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ 852)
Ο Ευάγγελος Ιλ ί - , ΛΕΠΙΔΑΣ ΘΩΜΑΣ
δης καταγόταν από ΚΑΡΑΦΥΛΛΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο Θωμάς Λεπίδας καταγόταν από την
τα Γιαννιτσά της Ο Σαρακατσάνος Γεώργιος Καραφυλ ­ , πόλη των Γιαννιτσών και έδρασε ως
Πέλλας και έδρασε λιάς γεννήθηκε στα Γ ιαννιτσά της Πέλ­ · Οπλίτης στο σώμα του Χρήστου Παπη­
ως Πράκτορας Β' λας. Έδρασε ως Πράκτορας Γ' τάξη ς και λ ίδη. Δολοφονήθηκε από άνδρες του
τάξης στην περιοχή οδηγός στο σώμα του Κ. Γαρέφη, με το Βουλγαρικού Κομιτάτου στις 12 Μαίου
τη ς περίφημης λί­ οποίο έλαβε μέρος στην επιχείρηση ενα­ του 1905.
μνης, η οποία απε­ ντίον της βουλγαρικής συμμορίας των (Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάρου)
τέλεσε το θέατρο Λο υκά και Τάσο. Συνελή φθη από τις
τόσων μαχών κατά τουρκικές αρχές και φυλακίσθηκε για πε­ ΛΙΑΚΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ
τη ι ρκεια του Αγώνα. Ο Κάκκαβος r ρίπου έξι μήνες. Ο Γρηγόριος Λιάκης γεννήθηκε στα
αναφέρει ότι τον διέκρινε σπάνια ευσυ­ (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Κ- Γιανν ιτσά της Πέλλας και έδρασε ως
νειδησία, η οποία τον έκανε ιδιαίτερα 720. Σούρλα, ό.π., σ. 51. Αρχείο Ιωάννη Πράκτορας Γ' τάξης.
αγαπητό στους κατοίκους των γύρω χω ­ Κουτσοκώστα) (Επετηρίς, 6.π., α. α. 2017)
ριών.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. 1-36) ΚΑΣΑΠΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΛΙΑΠΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Αντώνιος Κασάπης καταγόταν από Ο Δημήτριος Λιάπτσης γεννήθηκε στα
ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ (ΛΙΟΥΣΗΣ) τη ν πόλη των Γιανν ιτσών και κατά τον Γιαννιτσά του Νομού Πέλλας και ανέ­
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Μακεδον ικό Αγώνα διετέλεσε πρόεδρος πτυξε δράση ως Πράκτορας Γ' τάξης.
Ο Δημήτριος Ιωαν­ της Επιτροπής Αμύνης των Γιαννιτσών. (Επετη ρίς, ό.π. , α. α. 2033)
νίδης ή Λιούσης κα­ Δολοφονήθηκε από κομιτατζήδες στις 15
ταγόταν από τα Ιουνίου του 1904. ΛΙΑΠΤΣΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
Γιαννιτσά του Νο­ (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 31. Αρχείο Ο Σταύρος Λιάπ­
μού Πέλλας και συ­ Ιωάννη Παπαλαζάρου) τσης γεννήθηκε στα
νέδραμε τον ένοπλο Γιαννιτσά της Πέλ­
αγώνα στη Μακε­ ΚΑΣΑΠΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ λας και αγων ίστηκε

ι
δονια ως ρ κτορας Γ τάξης. Ο Δημήτριος Κασάπης καταγόταν από ως Οπλίτης.
(Επετηρίς, ό.π. , α. α. 1198) τα Γιαννιτσά του Νομού Πέλλας και ανέ­ (Επετηρίς, ό.π., α.
πτυξε δράση ως Πράκτορας Γ' τάξης. α. 2034)
ΚΑΡΑΜΠΑΤΑΚΗΣΙΩΑΝΝΗΣ (Επετηρίς, 6.π., α. α. 1528) r
Ο Ιωάννης Καραμπατάκης (1848-1906)
καταγόταν από τα Γιαννιτσά. Κατά τον ΛΕΠΙΔΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΑΓΓΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ
Μακεδονικό Αγώνα προπαγάνδιζε σε Ο Αθανάσιος Λεπί­ ..... ·• Ο Θεμιστοκλής
κάθε ειικαιρία υπέρ του Ελληνισμού, παρά δας γεννήθηκε στα , ., Μάγγος καταγόταν
τις συνεχείς απειλές κατά της ζωής του. Γιαννιτσά της Πέλ­ • • από τα Γιαννιτσά
Δολοφονήθηκε από άνδρες του Βουλγα­ λας και συμμετείχε και έδρασε ως Οπλί­
ρικού Κομιτάτου τον Μάιο του 1906. στον αγώνα για τη τη ς των ανταρτι­

(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 319-320. Μακεδονία ως Πρά­ κών σωμάτων στην
Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάρου) κτορας Γ' τάξης. περιοχή του βάλ­
(Επετηρίς, ό.π. , α. του.

ΚΑΡΑΜΦΥΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ α. 2005) (Τιμοθεάδη, ό.π., σ. 109. Αρχείο Ιωάννη

Ο Μιχαήλ Καραμφύλη ς καταγόταν από Παπαλαζάρου)

ΛΕΠΙΔΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
τα Γιαννιτσά του Νομού Πέλλας. Έδρα­
Ο Αντώνιος Λεπί­ ΜΗΤΩΝΑΣ ΤΡΥΦΩΝ
σε ως Πράκτορας Γ τάξης, συνεργαζό­
μενος με τους Αθ. Μινόπουλο και καπε ­ δας γεννήθηκε στα Ο Τρύφων Μητώ­
~ Γιαννιτσά της Πέλ­ νας γεννήθη κε στα
τάν Γκόνο σε όλη τη διάρκεια του αγώ ­
λας και έδρασε ως Γιαννιτσά της Πέλ­
να για τη Μακεδονία.
Πράκτορας Γ' τά­ λας και έδρασε ως
(Αρχείο ΔΕΩΑΘΑ, Αρχε ίο Μ.Α., φ. Κ- 1

ξης (αγγελιοφόρος, Π ράκτορας Γ' τά­

176)
τροφοδότης, μετα- ξης.

1: φορέας πολεμοφο- (Επετηρίς, ό.π., α.

ΚΑΡΑΦΙΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
δίων). Ήταν μέλος της πολιτοφυλακής α. 2622)
Ο Αθανάσιος Καραφίλης καταγόταν από
των Γιαννιτσών και έλαβε μέρος στην
τα Γιαννιτσά του Νομού Πέλλας και συμ ­
μάχη στο Γυψοχώρι της Πέλλας, κατά τη
μετείχε στον Αγώνα ως Πράκτορας Γ'

241
 ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ (1903 - 1913)

ΜΙΓΓΑΣ ΠΕΤΡΟΣ θηκε στα πανεπιστήμια της Βιέννης, της (Ανεστοπούλου, ό.π. , τ. Α', σ. 325. Αρχείο
Ο Πέτρος Μίγγας γεννήθηκε το 1878 Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης, απο- Ιωάννη Παπαλαζάρου)
στην πόλη των Γιαννιτσών. Ασκούσε το , κτώντας σπάνια ευρωπαϊκή παιδεία, χωρίς
επάγγελμα του ράπτη και προσέφερε τις , όμως να απωλέσει την ελληνοορθόδοξη ΟΡΓΑΝΤΖΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

υπηρεσίες του ράβοντας φορεσιές για , παράδοση. Ήταν περιζήτητος γιατρός
τους αντάρτες. Επίσης το σπίτι του χρη- τόσο στην πόλη των L'ιαννιτσών όσο και
σιμοποιούνταν ως αποθήκη για την τρο- στην γύρω περιοχή, απολαμβάνοντας την
φοδοσία των σωμάτων. παράλληλη εκτίμηση χριστιανών και μου-
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 316. Αρχείο σουλμάνων. Επίσης διετέλεσε Εφοροεπί-
Ιωάννη Παπαλαζάρου) τροπος και σημαντικότατος εν γένει πα-
, ράγοντας της πόλης. Στη διάρκεια του
ΜΙΝΤΖΟΥΡΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Αγώνα στράφηκε με σθένος κατά της
Ο Σταύρος Μιτζού- βουλγαρικής προπαγάνδας, χρηματοδο-
ρης καταγόταν από τώντας τα ελληνικά ανταρτικά σώματα.
τα Γιαννιτσά και α- ' Επιπλέον προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες
σκούσε το επάγγελ- ' και ως ιατρός. Ήταν γαμπρός του επίσης
1
μα του ψαρά. Έδρα- Μακεδονομάχου Χρήστου Χατζηδημητρί-
Ο Αθανάσιος Οpγαντζής γεννήθηκε στα
Γιαννιτσά το 1848. Στον Αγώνα προσέφε­
ρε τις υπηρεσίες του ως οδηγός και τρο­
φοδότης των ανταρτικών σωμάτων. Δο­
λοφονήθηκε από άνδρες του Βουλγαρικού
Κομιτάτου εξαιτίας των φρονη μάτων του
και επειδή αρνήθηκε να αποσύρει την κόρη
του από το ελληνικό σχολείο.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 321. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Ο Αθανάσιος llαπαδημητρίου γεννήθη­

σε ως μεταφορέας ου. Εξαιτίας της δράσης του δολοφονήθη- κε στα Γιαννιτσά της Πέλλας και έδρασε
ως Πράκτορας 1" τάξης.
μηνυμάτων, οπλι- κε από κομιτατζήδες τον Φεβρουάριο του
(Επετη ρ ίς, ό.π., α. α. 3004)
σμού και τροφίμων 1910 μέσα στο σπίτι του, ύστερα από τρεις
προς τους άνδρες αποτυχημένες απόπειρες, με την προδοσία
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΘΕΟΦΑΝΗΣ
τωνελληνικώνανταρ- κάποιου εξαγορασμένου υπηρέτη του.
τικών σωμάτων. (Αρχείο Σωτηρίου Μπόσκου. Τζινίκου- Ο Θεοφάνης Παπαδημητρίου γεννήθη­

(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 322. Αρχείο ' Κακούλη Αθηνά, 6.π., σσ. 97-98. Αρχείο κε στα Γιαννιτσά της Πέλλας και συνέ­

Ιωάννη Παπαλαζάρου) Ιωάννη Παπαλαζάροu) δραμε τα ελληνικά ανταρτικά σώματα ως

Πράκτορας Γ τάξης.
ΜΠΟΣΚΟΣ (ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ) ι ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Επετηρίς, ό.π., α. α. 3012)
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Ο Παπαδημήτρης Οικονόμου υπήρξε
"" :w,. .. . :'11:' .. &.,,.. _,
,1ιiιi - .... ;... .., ,, ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ
t.- 0 . . . ,ιιΙ 11!' f'I' "",.;. .•- ~- - ,,.. - - ~- .,. ·> ' μαζί με τους Κασάπη και Διδασκάλου ο
• .-,.,• • . ~... ... .. ::;.
,ι ·-:ιι ... ,.,,.,,~
Ο Χρήστος Παπαδημητρίου ή Φωτεινός
βασικός οργανωτής και συντονιστής του
: ; : ; ,. ΕΘ,§,~~ 11.-"ΨtΩΙΣΤΗΜ:!ΟΝ:
Αγώνα στην πόλη των Γιαννιτσών. γεννήθηκε στα Γιαννιτσά της Πέλλας και
: : ; ': ; :•1:,ι,:r!1;π,: ;Χ6Λ'Η: (ΓΕΣ, ό.π. , σ. 117) συνέδραμε τα ελληνικά ανταρτικά σώ­
--- s~• •ί# ,..,,,;.. m ~ι:. -~
• ιι,. • • -. t.18 .,. + - .... , ·t "" ματα ως Πράκτορας Γ' τάξης.
• : ~f! ΛJ!If~fE.nI,HΔOΣ
9 ltl' ~le:fΔ:U~rw::lil<~,\qJi'!~ι:1
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ (Επετηρίς, ό. π. , α. α. 3021)
ιιι 1/t 8 6 $':JJ 4fι' • r-rι•'t ..., •· -, · Ο Διονύσιος Οικονόμου καταγόταν από
f · - ·~ ~Φ•• •,, , τα Γιαννιτσά και χρημάτισε δημογέρο­ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
,j,~ ~l°J~ .ilt~~!.,Δ~T
Ο Δημήτριος Πα­
.•""1.....
.,... Ai. VΙJt• νν

- ... l!J •
• • , .. ή .
• ..
...
.. .. . . . .

• ...
,
~+•·!11; ,,,,,
;ιι. ,,..,_.
........ _
,,;
Jtl!., -•
;Ιί ,,, '
':'! " .•
ντας και έφορος των ελληνικών σχολεί­
ων. Επίσης συμμετείχε στον ένοπλο αγώ­
να κατά των κομιτατζήδων .
παδόπουλος κατα­
γόταν από τα Γιαν­
• « .. )ιι,w,,ιι.411ο\; . . ,. 41 .... .... ...
. ,t . ..... ... ... .. .... . ;;,-- .... .....~ , (Τιμοθεάδη, ό.π., σ. 112. Αρχείο Ιωάννη νιτσά της Πέλλας
.. _....: ....
: : .,; ....
i ; ::::~ : : : :.- ~
. . "" " '-'• •- ~· J!> '•
Παπαλαζάρου ) • και ανέπτυξε δράση

--·•· ···• .. ··---•=

• • ........ ... •·-"' ,
·•. .,..,,,,. ,$ .ιι~ ~ :t ~ •
ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΤΡΥΦΩΝ
ως Πράκτορας Β '
τάξη ς.
""'

- • 'if -~
~
,,.,~."°' . . ·,;
"ΨΜ(Q:119-
- - ~ • '4i !lj-·"S,
ι
... ..
s$4 >iι,i,i '+" u.,.._ ,

Θ?"~ @: Ι!- ' .. ~ r ~ ,._ :•.:,ι ;,,

Ο Τρύφων Οικονό­
(Επετηρίς, ό.π., α.
α. 3039)
ι' 1rι,~Jt~~;. 1ι\~\]:· ~
?' -•
1
,t ,(ο ' μου γεννήθ ηκε το
- .-.. tι ft~ '!ι\°iφ~)'e- ·,i -,., ,,, -~ '!! ~-

-~ ..,,, .__. • ti"""si ι • ·• "' 'ί'), ~ <ψ .;; ~ 1876 στα Γιαννι­
ΠΑΠΑΡΓΥΡΙΟΥ ΑΡΓΥΡΙΟΣ
-~
., 4 . * ~ -- 't • • '$ .. . . f 1111·!\n -fW; - ' .,,, -,ι.
τσά. Σπούδασε στο
,~·_r- Ι@!ιι: .σ fa'l\' ιr91: f "ff '!l"< .a:•,_,

Διδασκαλείο της Ο κληρικός Αργύ­

Εικονίζεται το εξώφυλλο της διδακτοpικής δια­ ριος Παπαργυρίου
Θ εσσαλονίκης κα ι
τριβής τον Εμμανουήλ Μπόσκσν γεννήθηκε στα
με τη φροντίδα του
Γιανν ιτσά της Πέλ­
ελληνικού προξε­
Ο Εμμανουήλ (Ιωαννίδης) Μπόσκος λας και συμμετείχε
νείου τοποθετήθηκε το 1902 δάσκαλος
( 1859-1910) καταγόταν από τα Γιαννιτσά στον Αγώνα ως
στα Γιαννιτσά. Συνεργάστηκε με τον κα ­
και μετά τη λήξη των εγκυκλίων σπουδών Πράκτορας Γ' τά­
πετάν Γκόνο, το Κέντρο Άμυνας της πό­
του σπούδασε ιατρ ική στο Πανεπιστήμιο ξης.
λης και με τον καπετάν Νικηφόρο. Δε­
ciJ.'' λθηνιί1ν, του οποίου αναγορεύθηκε (Επετηρίς, 6. π. , α.
χόταν πολλές απειλές κατά της ζωής του
-..:αι ό.δακτωρ το 1883. Η διδακτορική του α. 3231)
και έτσι το ελληνικό προξενείο τον μετέ­
,.\.:ι.τpιβη ε1-.-;τονήθηκε υπό τον τίτλο «Περί
θεσε σε σχολείο της Στρώμνιτσας, όπου
λεuο.:ιδενίτι&χ ". Κατόπιν μετεκπαιδεύ- συνέχισε την εθνική του δράση.
 ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ

ΠΑΠΑΣΤΑΜΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΛΑΚΑΤΟΥΡΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ κτορας Γ' τάξης.

Η Καλλιόπη Παπαστάμκου καταγόταν Μυήθηκε στον Α­

Ο Δημήτριος Πλακατούρας καταγόταν
από την πόλη των Γιαννιτσών. Δολοφο­ γώνα από τον καπε­
από την πόλη των Γιαννιτσών και ασ­
νήθηκε από κομιτατζήδες τον Μάιο του τάν Γκόνο Γιώτα.
κούσε το επάγγελμα του αμαξηλάτη. Με
1906 μαζί με τον θείο της Ιωάννη Καρα­ το κάρο του προσέφερε τις υπηρεσίες του
Ήταν οδηγός των
μπατάκη. ως οπλομεταφορέας. σωμάτων που δρού­
(Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάρου) σαν στην ευρύτερη
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 317. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου) περιοχή των Γιαννιτσών, μεταφορέας πο­

ΠΑΠΑΣΤΟΪΤΣΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ λεμικού υλικού και Σύνδεσμος . Για τη

Ο Γρηγόριος Πα­ ΡΕΒΥΘΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ δράση του φυλακίσθηκε και βασανίσθηκε

παστοιτσης γεννή­ Ο Γεώργιος Ρεβυ­ από τους Τούρκους. Αργότερα έλαβε μέ­
θηκε στα Γιαννιτσά θιάδης γεννήθηκε ρος στους Βαλκανικούς Πολέμους.
της Πέλλας και συ­ στα Γιαννιτσά του (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Τ-
νέδραμε τις ελληνι­ Νομού Πέλλας και 445. Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Β', σ. 167)
κές ανταρτικές ανέπτυξε δράση ως
ομάδες ως Πράκτο­ Πράκτορας Γ τά­ ΤΣΑΚΜΑΚΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ρας Γ τάξης. ξης. Ο Αθανάσιος Τσακμάκης γεννήθηκε στα

(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3248) (Επετηρίς, ό.π., α. Γιαννιτσά της Πέλλας και συμμετείχε
α. 3541) στον Αγώνα ως Πράκτορας Γ τάξης.
ΠΑΠΙΛΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ (Επετηρίς, ό.π., α. α. 4178)
Ο Χρήστος Παπιλίδης καταγόταν από τα ΡΕΒΥΘΙΑΔΗΣ ΘΩΜΑΣ
Γιαννιτσά του Νομού Πέλλας και στη Ο Θωμάς Ρεβυθιά­ ΤΣΑΚΜΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

διάρκεια του Αγώνα έδρασε ως Πράκτο­ δης γεννήθηκε στα Ο Γεώργιος Τσακμάκης γεννήθηκε στα
ράς Β' τάξης. Γιαννιτσά της Πέλ­ Γιαννιτσά της Πέλλας και έλαβε μέρος
(Σουλιώτη-Νικολαίδη, ό.π., σ. 85) λας και έδρασε ως στον αγώνα κατά των Βουλγάρων ως
Πράκτορας Γ' τά­ Πράκτορας Γ τάξης.
ΠΕΤΡΟΥΣΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ξης. (Επετηρίς, ό.π., α. α. 4180)
Ο Νικόλαος Πε­ (Επετηρίς, ό.π. , α.

τpούσης καταγό­ α. 3540) ΤΣΑΚΜΑΚΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

ταν από τα Γιαννι­ Ο Διονύσιος Τσακμάκης γεννήθηκε το
τσά της Πέλλας. 1872 στα Γιαν νιτσά. Κατά τον Μακε­
Έδρασε ως Πρά­ ΣΑΜΟΛΑΔΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ δονικό Αγώνα έδρασε ως Πράκτορας
κτορας 13' τάξης και Ο Δημήτριος Σαμολαδάς γεννήθηκε στα και ως προμηθευτής διαφόρων ειδών
Σύνδεσμος του Ε ­ Γιαννιτσά. Ήταν προύχοντας. Δολοφονή ­ στους άνδρες των ανταρτικών σωμά­
θνικού Κέντρου Θεσ­ θηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1904 από τους κο­ των. Δολοφονήθηκε από άνδρες του
σαλονίκης με τις μιτατζήδες, διότι δεν αποδεχόταν το σχί­ Βουλγαρικού Κομιτάτου στις 5 Μαίου

ανταρτικές δυνάμεις, οι οποίες δρούσαν σμα.

του 1905.
στο χωριό του. Χρησιμοποιήθηκε για τη (Παπακωνσταντίνου, Μακεδονία, ό.π., σ. (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 322. Αρχείο
μεταφορά πολεμικού υλικού και ως αγ­ 51. Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 326) Ιωάννη Παπαλαζάρου)
γελιοφόρος.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Π- ΤΣΙΦΤΕΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΝΙΚΟΜΟΣ
561) Ο Θεόδωρος Τσι­
Ο Νικόλαος Στεφάνου καταγόταν από
φτές γεννήθηκε στα
την πόλη των Γιαννιτσών, ήταν δημογέ­
ΠΕΤΣΙΒΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γιαννιτσά της Πέλ­
ροντας και Εφοροεπίτροπος. Ασκούσε το ;
Ο Κωνσταντίνος
λας και ανέπτυξε
επάγγελμα του ιατρού. Αγωνίσθηκε με
δράση ως Πράκτο­
Πετσίβας καταγό­ σθένος κατά της Ουνίας και κατά της
ρας Γ' τάξης. Οπα -
ταν από τα Γιαννι­ βουλγαρικής Εξαρχίας. Η δράση του
δός της εξαρχικής
τσά της Πέλλας και προξένησε την μήνιν των οργάνων της
παράταξης αρχικά, αργότερα προσχώρη­
έδρασε ως Πράκτο­ ΕΜΕΟ και για να τον εκδικηθούν κατέ­
σε στο ελληνικό στρατόπεδο και συνερ­
ρας Γ' τάξης. Προσέ­ στρεψαν την κτηματική του περιουσία.
γάστηκε με τον συνταγματάρχη Χρ. Κα­
φερε τις υπηρεσίες Απεβίωσε στα Γιαννιτσά το 1905. ραπάνο από το 1908 έως το 1909 συμμε­
του ως αγγελιοφόρος και Σύνδεσμος των (Τιμοθεάδη, ό.π., σ. 108. Αρχείο Ιωάννη
τέχοντας στην επίθεση εναντίον Βουλ­
ανταρτικών σωμάτων με το Εθνικό Κέντρο Παπαλαζάρου) γάρων στο Ξηροβούνι. Στην επιχείρηση
Θεσσαλονίκης. Μεγάλη επίσης υπήρξε η αυτή φονεύθηκε ο κομιτατζής Κασάπτσε,
συμβολή του στη μεταφορά πολεμοφοδίων ΤΖΑΡΑΣ {ΤΖΙΑΡΑΣ) ο υπεύθυνος για τον απαγχονισμό του
και στη συλλογή πληροφοριών. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Τέλλου Άγρα.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Π- Ο Κωνσταντίνος Τζάρας γεννήθηκε στα (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Τ-
693) Γιαννιτσά της Πέλλας και έδρασε ως Πρά- 431)

243
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ (1903-1913)

ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του, ιατρού στο επάγγελμα, Εμμανουήλ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Γεώργιος Χατζη­ Μπόσκου-Ιωαννίδη. Η συνεισφορά του Ο Γεώργιος Σερα­
γεωργίου καταγό­ στους εθνικούς αγώνες υπήρξε μεγάλη, φείμ καταγόταν α­
ταν από την πολή αφού πρωτοστατούσε κατά της εξαρχι­ πό το Γραμματικό
των Γιαννιτσών, κής και της ουνίτικης προπαγάνδας στην της Πέλλας και έ­
της οποίας διετέλε­ περιοχή. Όταν τον Μάιο του 1905 άρχι­ δρασε ως Οπλίτης
σε δημεγέροντας σε στη λίμνη των Γιαννιτσών η αντεπίθε­ υπό τις διαταγές
και Εφοροεπίτρο­ του Κ. Μαζαράκη
ση των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων,
πος. Επιπροσθέτως από το 1905 έως το
δολοφονήθηκε προς παραδειγματισμόν
χρημάτισε και Αντιπρόεδρος της Φιλο­ 1908. Έλαβε μέρος
στις 17 Ιουλίου του 1905 καταμεσίς του
πτώχου Αδελφότητος. Η συνεισφορά στις συμπλοκές στη
δρόμου, καθώς επέστρεφε στο σπίτι του
του ήταν μεγάλη τόσο στον τομέα της
Γαλησάνη, στο Με­
παιδείας στην περιοχή των Γιαννιτσών, το μεσημέρι από το κατάστημα υφασμά­
σημέρι και στο Πά­
όσο και στις εθνικές δραστηριότητες. Πιο των που είχε στην παλιά αγορά. Δολο­
τημα (Πατητσίνα).
συγκεκριμένα, αγωνίστηκε από το 1904 φόνοι του ήταν οι κομιτατζήδες Γιοβάν
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Σ-1)
κατά της ουνίτικης και της εξαρχικής Κέλες και Τοπάλ Κρίστε. Υπήρχε μαζί
προπαγάνδας, γι' αυτό και μέλη του τους ακόμη κάποιος, του οποίου το όνο­
ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΧΡΗΣΤΟΣ
Βουλγαρικού Κομιτάτου θέλησαν να τον μα δεν έχει διασωθεί. Ο πρόξενος Κορο­
Ο Χρήστος Σεραφείμ γεννήθηκε στο
δολοφονήσουν. Σώθηκε κατά λάθος, μηλάς σε επιστολή του προς τον τότε
αφού στην θέση του δολοφονήθηκε η Γραμματικό της Πέλλας και αγωνίσθηκε
υπουργό εξωτερικών τόνισε μεταξύ άλ­
αδελφή του. Απεβίωσε το 1937. ως Οπλίτης. Φονεύθηκε από τους Βουλ­
λων πως «η απώλειά του ... είναι μεγάλη
(Αρχείο Σωτηρίου Μπόσκου. Τιμοθεάδη, γάρους, μαζί με τον Αθανάσιο Χρήστου
ζημία διά την ελληνική κοινότητα. Ήτο ο
το 1905.
ό.π., σ. 109)
μόνος διακρινόμενος διά την σύνεσιν και
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3705)
την φιλοπατρίαν του ... ». Ο δρόμος, στον
ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
οποίο δολοφονήθηκε, φέρει σήμερα το ΤΣΑΝΤΗ ΒΙΡΓΙΝΙΑ
Ο Δημήτριος Χατζηγεωργίου καταγόταν
όνομά του. Ο γιος του Τραϊανός διετέλε­
από τα Γιαννιτσά της Πέλλας και συμμε­ Η δασκάλα Βιργινία Τσάντη γεννήθηκε
σε δημάρχος της πόλης των Γιαννιτσών στο Γραμματικό. Έδρασε ως συνεργάτης
τείχε στον αγώνα για τη Μακεδονία ως
Πράκτορας Γ' τάξης. από το 1917 ως το 1923. Μετά την απε­ και νοσοκόμος σωμάτων στο χωριό της
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4527) λευθέρωση αναγνωρίστηκε ως Πράκτο­ και στην Κορησό.
ρας Α' τάξης. (Γκαβανά, Μακεδονικός Αγών, ό.π., σ. 88)
ΧΑΤΖΗΘΕΟΔΩΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Επετηρίς, ό.π., α. α. 4536. Αρχείο Σωτη­

Ο Γεώργιος Χατζηθεοδώρου καταγόταν ρίου Μπόσκου.)

από τα Γιαννιτσά της Πέλλας και συνέ­

δραμε τα ελληνικά ανταρτικά σώματα ως
ΑΡΓΥΡΙΟΥ ΔΕΛΙΟΣ
Πράκτορας Γ' τάξης.
Ο Δέλιος Αργυρίου καταγόταν από το
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3540)
ΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Δαμιανό. Στη διάρκεια του Αγώνα προ­
Ο Σταύρος Γουσόπουλος καταγόταν από σέφερε τις υπηρεσίες του ως Οπλίτης των
ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
το Γραμματικό της Πέλλας. Έδρασε ως σωμάτων του καπετάν Γκόνου, Νικηφό­
Ο Νικόλαος Χατζηδημητρίου καταγόταν
Οπλίτης συνεργαζόμενος με τον Ι. Φι­ ρου και Κατεχάκη. Έλαβε μέρος και δια­
από τα Γιαννιτσά της Πέλλας και ανέπτυ­
στόπουλο και με τον αρχηγό Κ. Μαζα­ κρίθηκε στις αιματηρές συμπλοκές του
ξε δράση ως Πράκτορας Γ' τάξης. Ήταν
ράκη Αινιάν. Δολοφονήθηκε το 1906. Πάικου, της Πράχνας και της Λυκογιά­
αδελφός του Χρήστου Χατζηδημητρίου.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Γ-330) νης. Απεβιώσε το 1942 στο χωριό του
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4534. Αρχείο Σωτη­
χωρίς ποτέ να επιδιώξει αναγνώριση των
ρίου Μπόσκου)
αγώνων του.
ΙΣΤΙΟΠΟΥ ΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 324-325.
ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ Ο Χρήστος Ιστιόπουλος γεννήθηκε στο
Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάρου)
Ο Χρήστος Χατζη­ Γραμματικό του Νομού Πέλλας και
δημητρίου γεννή­ έδρασε ως Οπλίτης.
θηκε στα Γιαννιτσά (Επετηρίς, ό.π., α. α. 1193)
της Πέλλας και διε­
τέλεσε για πολλά ΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
χρόνια δημογέρο­ ' Ο Ιωάννης Ιτσόπουλος καταγόταν από Ο Ιωάννης Γραμματίκας καταγόταν από
ντας και Εφοροεπί­ το Κάτω Γραμματικό της Πέλλας και το χωριό Δροσερό του Νομού Πέλλας και
·φο::α; τωΥ σχολείων των Γιαννιτσών. Η υπηρέτησε ως Οπλίτης υπό τις διαταγές ανέπτυξε δράση ως Πράκτορας Γ' τάξης.
αψιΈ,η του λάμπρου Κορομηλά στη Μα­ (Επετηρίς, ό.π., α. α. 704)
: του Κ. Μαζαράκη Αινιάν από το 1905 έως
ιο.:εδοηα είχε ω.; α-;-ιοτέλεσμα την άμεση το 1908. Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως
....'ιτ;ση τοι' α:-rο τοΥ ίδιο στον Αγώνα. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
οδηγός του ίδιου και άλλων σωμάτων,
Ε..-:στε ακολουθησα, οι μυήσεις και του Ο Κωνσταντίνος Γραμματίκας καταγό­
καθώς ήταν καλός γνώστης της περιοχής .
.::...'1.:.ϊ,~ι: τοv :\:ικο\.:ιοι• ι-ωι τοι• yαμπρού ταν από το Δροσερό του Νομού Πέλλας
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Ι-24)
 ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ

και έδρασε ως Πράκτορας Γ' τάξη ς. Δο­ ΒΑΣΔΑΡΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ οποίοι προσπάθησαν επανειλημμένως να
λοφονήθηκε από Βουλγάρους μαζί με Ο Ευάγγελος Βασδάρη ς καταγόταν από τον εξοντώσουν. Για τον ίδιο λόγο φυλα­
τον συγγενή του Ιωάννη Γραμματίκα. την Έδεσσα της Πέλλας κ ι έδρασε ως κίσθηκε από τους Τούρκους.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 705) Πράκτορας Γ τάξης. (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ , Αρχε ίο Μ.Α., φ. Γ-

(Επετηρίς, ό.π., α. α. 281) 278)

ΚΑΡΑΝΤΩΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Καρα­ ΓΙΟΥΣΜΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
ΒΛΑΧΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ντώνης γεννήθη κε Ο Ιωάννης Γιού­
Ο Γεώργιος Βλάχος καταγόταν από τι1ν
στο Δ ροσερό του
Νομού Πέλλας. Έ­
δρασε ως Πράκτο­
Έδεσσα του Νομού Πέλλας. Πιθανότατα
ήταν Οπλίτης στο σώμα του Κ. Μαζαρά-
,t'!t σμης καταγόταν α­
πό την Έδ εσσα της
Πέλλας και ανέπτυ­
ρας Γ τάξης και η
κη που φονεvθη κε σε σύγκρουση με τουρ­ •' ξε δράση ως Πρά ­
κικό λόχο, όπως αναφέρει ο Γ. Μόδης. ,
εθνική του δράση κτορας Α' τάξης.
(ΓΗ, ό.π., 259)
,ήταν ένας από τους (F.πετηρ ίς, ό.π., α.α.
παράγοντες ενίσχυ­ 592)
ΒΛΑΧΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
σης του ελληνικού
Ο Δημήτριος Βλάχος καταγόταν από την
φρονήματος στην ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
Έδεσσα του Νομού Πέλλας και έδρασε ως
περιοχή. Ήταν πα­ Ο Μ ιχαή λ Καρα ­
οδηγός διαφόρων ανταρτικών ομάδων.
ρών σε επίθεση Βουλγάρων εναντίον γιαννίδης γεννή θη ­
Ελλήνων κατά τη διάρκεια γάμου πα­ Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως αγγελιοφό­
κε στην Έδεσσα
τριαρχικών. Στη συμπλοκή που ακολού ­ ρος στην περιφέρεια Έδεσσας, Νάουσας,
της Πέλλας και έ­
Αλμωπίας, Βέροιας και Γιαννιτσών.
θησε κατόρθωσε να εξουδετερώσει δύο δρασε ως Πράκτο ­
από τους επιτιθέμενους. Συνελήφθη από (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Β - 5)
ρας Γ τάξης.
τις τουρκικές αρχές και φυλακίσθ η κε για (Επετηρίς, ό.π. , α.
οκτώ περίπου μήνες. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
α. 1382)
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Κ- 6%) • Ο δάσκαλος Δημήτριος Γεωργιάδης κα­
ταγόταν από την Έδεσσα της Πέλλας και
ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΣ έδρασε ως Πράκτορας Γ τάξης. Ανέλαβε

Ο Αντών ιος Παπαπέτρου γεννήθηκε στο
Δροσερό της Ιlέλλας και ανέπτυξε δρά­
ση ως Πράκτορας Β' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3224)
οργανωτικά καθήκοντα μετά την αποχώ­
ρηση από την 'Ηδεσσα του πράκτορα Νε-
'ι ΚΑΡΑΪΣΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
1 όκοσμου Γρηγοριάδη, επωμιζόμενος τη ν
ευθύνη του συντον ισμού του Αγώνα στην Ο Χρήστος Καραίσκος γεννήθηκε στην
1 περιοχή . Παράλληλα, φρόντιζε να καλ­ Έδεσσα του Νομού Πέλλας και ανέπτυ­

λιεργεί και να τονώνει το εθνικό φρόνη ­ ξε δράση ως Πράκτορας Β ' τάξης.

ΕΔΕΣΣΑ ·
μα των κατοίκων με τις διαλέξεις του στην (Επετηρίς, 6.π., α. α. 1398)
«Φ ιλόπτωχο Αδελφότητα των Κυρίων» ,
ΒΑΒΑΡΟΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΚΑΡΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
την οποία ο ίδιος ίδρυσε και εδραίωσε.
Ο Κωνσταντίνος Βαβαρότσης καταγό ­
Πολλές φορές διέθεσε την οικία του ως Ο Χρήστος Κάρτας γεννήθηκε στην Έδεσ­
ταν από τη ν Έδεσσα της Πέλλας και 1
άσυλο ανταρτών. Για την εθνική του δρά­ σα της Πέλλας και έδρασε ως Οπλίτης.
αγωνίστηκε ως Οπλίτη ς. Τέθηκε υπό τις
ση πολεμήθηκε από τους Βουλγάρους, οι (F.πετηρίς, ό.π., α. α. 1519)
διαταγές διαφόρων οπλαρχηγών, όπως ο
Μαζαράκης, ο Ζι άκας και ο Κατσίγαρης.
Ιδιαίτερα δραστήριος και θαρραλέος,
έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και συ­
μπλοκές. Ο Μαζαράκης κάνει ιδ ιαίτερη
μνεία στη συ μμετοχή του στη μάχη στην
μονή Μεσημερίου, στα Λευκάδια και
στην Σωτήρα της Η μαθίας.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Β- 125)

ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ
Ο Προκόπιος Βαλταδώρος καταγόταν
από την Έδεσσα του Νομού Πέλλας και
έδρασε ως Πράκτορας Γ' τάξη ς. Αναφέ­
ρεται ότι συνεισέφερε τα μέγιστα στον
Μακεδονικό Αγώνα ως ανταρταποδό­
χος, αγγελιοφόρος και προμηθευτής των
σωμάτων που δρούσαν στην περ ιοχή.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ . Β-
235) Εδεσοιχίοι Μακεδονομάχοι

245
 ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ (1903-1913)

ΚΙΤΑΝΟΣ ΑΡΓΥΡΙΟΣ Αγγελική Μ εταλλινού, σώζοντάς την δες ως Πράκτορας Β' τάξης.
από βέβαιο θάνατο . (Επετηρίς, ό . π. , α. α. 3274)
Ο ιατρός Αργύριος Κιτάνος (Πράκτορας
Α' τάξης) καταγόταν από την Έδεσσα (Αρχείο Ευαγγέλου Κωφού. Αγγελικής
Μεταλλινού, Λεύκωμα Μακεδονικού ΠΑΠΑΠΑΡΙΣΗΣ ΠΑΡΙΣΗΣ
της Πέλλας. Υπήρξε εμψυχωτής του
Αγώνος: 1900-1912, Θεσσαλονίκη, 1932, Ο Παρίσης Παπα­
Αγώνα στην περιοχή με σπουδαίο οργα ­
σ. 24 και της ιδίας, Φύλλα εκ της Ιστο­ παρίσης (Πράκτο­
νωτικό και συντονιστικό έργο.
ρία ς της πολυπαθούς Μακεδονίας μας, ρας Α ' τάξης) γεν­
(ΓΕΣ, ό.π., σ. 257)
Θεσσαλονίκη 1947, σσ. 31, 34. Dakin, νήθηκε στην Έδεσ­
ό.π., σ. 70) σα της Πέλλας.
ΚΛΕΩΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Ή ταν γιος του πρό­
Ο Παναγιώτης Κλέων γεννήθηκε στην
ΜΠΙΛΙΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ κριτου και δημογέ­
Έδεσσα του Νομού Πέλλας και έδρασε
Ο Κωνσταντίνος Μπιλίτσης γεννήθηκε ροντα της πόλης Μι­
ως Πράκτορας Γ' τάξης.
στην Έδεσσα του Νομού Πέλλας και χαήλ Παρίση και ερ­
(Επετηρίς, ό. π. , α. α. 1621)
έδρασε ως Πράκτορας Γ' τάξης. γαζόταν ως σταθ­
(Επετηρίς, ό. π., α. α. 2529) μάρχης στην Έδ ε σσα, στην Άρνισσα ,
ΚΟΤΖΙΑΣ (ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗΣ)
στην Αλεξάνδρεια και στον Άγρα. Υ­
ΑΓΓΕΛΟΣ
ΝΕΔΕΛΚΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ πήρξε συνεργάτης της τοπικής Επιτρο­
Ο Άγγελος Κοτζιάς ή Χατζηγιάννης κα­
Ο Αντώνιος Ν εδέλκος γεννήθηκε στην πής Αγώνα . Συνεργάστηκε με τον Κ.
ταγόταν από την Έδεσσα της Πέλλας.
Έδεσσα της Πέλλας και συνέδραμε τη Μαζαράκη Αινιάν, τον σύνδεσμο Ν. Γρη­
Όταν επέστρεψε από τις Η.Π.Α. κατετά­
δράση των ελληνικών σωμάτων ως Πρά­ γοριάδη και τους οπλαρχηγούς Σ. Σπυ­
γη ως Οπλίτης στα ανταρτικά σώματα
κτορας Β ' τάξης . ρομήλιο και Χ. Καραπάνο. Η δράση του
της περιοχής Καβάλας-Παγγαίου, πολε­
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2652) κατά τον Μακεδονικό Αγώνα συνίστατο
μώντας υπό την αρχηγία του Π. Ιωαννί­
στον συντονισμό της μεταφοράς πολε­
δη Τούρκους και Βουλγάρους. Το 1912
ΝΕΔΕΛΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ μοφοδίων με τον σιδηρόδρομο στην πε­
και το 1913 έλαβε μέρος στους Βαλκανι­
Ο Δημήτριος Νε­ ριοχή Έδεσσας και Αλεξάνδρειας. Προ­
κούς Πολέμους, υπηρετώντας στο σώμα
δέλκος καταγόταν κειμένου η μεταφορά να μην γίνει αντι­
του γνωστού του Π. Ιωαννίδη.
από την Έδεσσα ληπτή, το πολεμικό υλικό καλυπτόταν
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ. Α . , φ. Κ-93)
της Πέλλας και α­ από βαμβάκι ή τοποθετούνταν εντός κι­

ΚΥΡΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ
' νέπτυξε δράση ως βωτίων με εικονικούς αποστολείς.
· Πράκτορας Γ' τά­ Στην οικία του συχνά έλαβαν χώρα
Ο Αλκιβιάδης Κύρου καταγόταν από την
ξης. συσκέψεις παρουσία του Έλληνα προξέ­
Έδεσσα της Πέλλας και ανέπτυξε δράση
(Επετηρίς, ό.π. , α. νου Θεσσαλονίκης . Σημαντική, τέλος,
ως Πράκτορας Γ' τάξης.
α. 2651) υπήρξε η προσφορά του και κατά τη
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 1898)
διάρκεια του Α ' Βαλκανικού Πολέ μου,

ΚΥΡΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΝΟΪΤΣΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ όταν χάρη σε έγκαιρη ενέργειά του ο ελ­
Ο Λάζαρος ΝοΊτσης γεννήθηκε στην ληνικός στρατός κατόρθωσε να απελευ­
Ο Χρήστος Κύρου καταγόταν από την
πόλη της Έδεσσας και έδρασε ως Πρά­ θερώσει την Έδεσσα μετά από σύντομη
Έδεσσα της Π έλλας. Συμμετείχε στον
κτορας Γ' τάξης. μάχη. Για τις υπηρεσίες του στην πατρί­
Μακεδονικό Αγώνα ως Πράκτορας Β '
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2733) δα τιμήθηκε πολλαπλώς από το ελληνι­
τάξης του προξενείου Θεσσαλονίκης και
κό κράτος.
στάλθηκε στην γενέτειρά του, όπου ανέ­
ΝΟΥΣΗ ΚΥΡΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ (Κ. Νούσκα, Η Έδεσσα στις επάλ(εις τον
πτυξε σημαντική δράση. Επίσης, συν ε ρ­
Ο Αλκιβιάδης Νούση Κύρου καταγόταν Μακεδονικού Αγώνα 1848-1912, Θεσσα­
γάστηκε με τον γιατρό Κιτάνο, επικεφα­
από την πόλη της Έδεσσας και έδρασε λονίκη 1992, σσ. 315, 316, 318)
λής τότε του Εθνικού Κέντρου Έδεσσας­
Καρατζόβας, με στόχο να επαναφέρουν ως Πράκτορας Γ' τάξης.
( Επετηρίς, ό. π., α . α. 2738) ΠΕΡΤΣΙΚΑΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
το χωριό Βερτίσκος στο πατριαρχικό
στρατόπεδο. Ο Δημήτριος Περτσικάπας καταγόταν

(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Κ-685) ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ από την Έδεσσα της Πέλλας και συνέ­
Ο Δημήτριος Παπαδόπουλος καταγόταν δραμε τις ελληνικές ανταρτικές ομάδες
ΚΩΦΟΣ ΕΥ ΑΓΓΕΛΟΣ από την Έδεσσα της Πέλλας και αγωνί­ ως Πράκτορας Γ' τάξης. Πιθανότατα συ ­

Ο Ευάγγελος Κωφός καταγόταν από σθηκε ως Οπλίτης. Ο Κάκκαβος αναφέ­ ν εργάστηκε με τον Κ. Μαζαράκη Αινιάν

την πόλη της Έδεσσας και επί σειρά ρει ότι δέχθηκε την δολοφονική επίθεση κι έλαβε μέρος στη μάχη της μονής Με­

ετών ήταν έφορος των ελληνικών σχο­ δέκα Βουλγάρων, οι οποίοι του κατέφε­ σημερίου.

λείων της Έδεσσας. Στη διάρκεια του ραν δέκα πλήγματα. (Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Π-

λ1ακεδονικού Αγώνα συνεργαζόταν (Κακκάβου, ό.π., σ. 123) 675)

στενά με την Επιτροπή Αμύνης της
Έδεσσας. Επίσης είχε στενές επαφές με ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥ ΛΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΕΤΡΟΣ

το ελληνικό προξενείο, στη Θεσσαλονί­ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο Πέτρος Προκοπίου γεννήθηκε στην

κη ;ταραλαμβάνοντας χρήματα για τα Ο Διονύσιος Παπαχριστόδουλος κατα­ Έδεσσα της Πέλλας και αγωνίσθηκε ως
ε-:-ι ιδόματα των δασκάλων κ.ά. Επιπλέον γόταν από την Έδεσσα της Πέλλας και Οπλίτης εναντίον των κομιτατζήδων .
ε ι χε ;τεριθάλψει την Μακεδ ο νομάχο συνέδραμε τις ελληνικές ανταρτικές ομά- Συνελήφθη το 1905 και καταδικάστηκε
 ΝΟΜΟΣ Π Ε ΛΛΑΣ

σε τριετή φυλάκιση.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3507)
ΠΡΟΤΣΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Ο Αλέξανδρος Πρό- , βριο του
τσιος γεννήθηκε
στη ν 'Εδ εσσα του
Νομού Πέλλας και
συνέδραμε τον α­
γώνα για τη Μακε­
δονία ως Π ράκτο- ' ΣΙΒΕΝΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ρας Γ' τάξης.
(Επετη ρίς, ό. π., α.
ι από την Έδεσσα της Πέλλας και έδρασε
α. 3511)
' ως Πράκτορας Α' τάξης.
ΡΙΖΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο ιατρός Δη μή­
τριος Ρίζος υπή ρ ξε
ένας από τους βα­
σι κούς οργανωτές
και συντονιστές της
προσπάθειας των
Ελλήνων τη ς Έδεσ­
σας να προβάλλουν
σθεναρή αντίσταση
στις ου γαρ ικές προκλ ήσεις.
(Dakin, ό. π. , σ. 70)
ΣΑΛΑΜΠΑΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Σαλάμπαση ς καταγό ­
ταν από την Έδεσσα της Πέλλας και
έδρασε ως Πράκτορας Α' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π. , α. α. 3614)
ΣΙΒΕΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δ ημήτ ρ ιος Σ ιβένας καταγόταν από
την Έδεσσα της Πέλλας και έδρασε ως
Πράκτορας Γ τάξη ς.
(Επετηρίς, ό. π., α. α. 3730)
ΣΙΒΕΝΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης 2:ιβένας
περιοχή . Συνεργάστηκε επίσης με μυημέ­ (Αρχείο ΔΕΙ Ι ΑΘΑ , Α ρχείο Μ.Α., φ. Τ-3)
νους στον Αγώνα ιατρούς της Έδεσσας
όπως ο Κιτάνος, ο Ρίζος, ο Κιόρτσης, ο ΤΣΑΡΒΕΝΑΣ ΤΡΥΦΩΝ
Νεδέλκος και ο Χατζητάσκος. Τον Οκτώ­ Ο Τρύφων Τσαρβένας γεννή θη κε στη ν
1912 συνελήφθη από τις τουρ­ 'J::δεσσα τη ς Πέλλας και έδρασε ως Πρά­
κικές αρχές και φυλακίστηκε στο Επτα­ κτορας Γ τάξης. Πλη ροφορούσε τα ελλη ­
πύργιο για δύο μήνες. νικά σώματα, τα οποία δρούσαν στην πε­
(Ι. Μυλωνά, «Ο Παπασιβένας της Εδέσ­ ριοχή, για τις κινήσεις των εξαρχικών ενώ
ση ς», Μακεδο νική Ζωή, 95 (1 974) 34-35) συχνότατα φ ιλοξενούσε και περιέθαλπε
τραυματίες αντάρτες στην οικία του.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ. Α., φ. Τ-
57)
Ο Κωνσταντίνος Σι βένας καταγόταν
ΤΣΕΜΤΣΗΣ ΗΛΙΑΣ
Ο Ηλίας Τσέμτση ς
(Επετη ρίς, ό.π. , α. α. 3732)
γεννήθηκε στην
ΣΙΒΕΝΑΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ Έδεσσα τη ς Πέλ ­
Ο Π ρο κόπ ιος Σι βένας καταγόταν από λας και έδρασε ως
την Έδεσσα της Πέλλας και έδρασε ως Πράκτορας Γ' τά­
Π ράκτορας Γ' τάξης. ξης. Ιlροσέφερε ση ­
(Επετη ρίς, ό.π. , α. α. 3733) μαντικές υπη ρεσίες
ως αγγελιοφό ρος
ΣΙΜΑΔΗΣ ΗΛΙΑΣ 1 και μεταφορέας όπλων. Πολλές φορές
Ο Η λ ίας Σ ιμάδ ης καταγόταν από τη ν ανελάμβανε να μεταφέρει με ασφάλεια
Έδεσσα της Πέλλας κα ι ανέπτυξε δράση αντάρτες και οπλαρ χη γούς, μεταμφ ιε­
ως Π ράκτορας Β' τάξη ς. σ μένους σε απλούς χωρικούς, στον προ -
(Ε πετη ρίς, ό.π., α. α. 3714) ' ορισμό του ς.
(Αρχείο ΔΕΠΑ ΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ . Τ-
ΣΙΩΝΗΣ ΓΕΩΡΠΟΣ 61)
Ο Γεώ ργιος Σιώνη ς γεννή θ ηκε στη ν
Έδεσσα της Πέλλας και ανέπτυξε δράση ' ΤΣΙΤΣΙΟΣ (ΒΛΑΧΟΣ) ΙΩΑΝΝΗΣ
ως Πράκτο ρας Γ τάξης. Ο Ιωάννης Τσίτσι­
(Επετη ρίς, ό. π., α. α. 3768) ος ή Βλάχος έδρασε
ως Οπλαρχηγός Β'
ΣΛΙΜΠΑΣ ΣΤΟΠΑΝΝΗΣ τάξης. Φονεύθη κε
στην Έδεσσα τη ς
Ο Στογιάννης Σλίμπας γεννήθηκε στην
Πέλλας, απ' ό που
.· .
Έδεσσα της Πέλλας κ α ι έδρασε ως Πρά- '
: ; .. κα ι καταγόταν.
κτορας Γ τάξης. ι... •••
( Επετηρ ίς, ό. π. , α. α. 38 12) :-S,"Ρι
_ 1
~
•
• ,. (Επετηρίς, ό. π., α.
,.,,,... •'
ΣΟΥΜΠΑΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙ ΟΣ
Ο Δημ ήτριος Σού­
•
"ι
' . ... "
·~ ~
..-:, ~ t•,J
'
α.

89)
4316. Νικολαίδη
-Σουλιώτη , ό.π., σ.

καταγόταν από τη ν μπαση ς καταγόταν

Έδεσσα του Νομού , ΦΡΑΓΚΟΥ ΑΘ ΑΝΑΣΙΟΣ
από την Έδ εσσα
Πέλλας και έδρασε της Π έλλας κα ι Ο Αθανάσιο ς

ως Πρ άκτορας Β' ι ανέπτυξε δ ρ άση Φ ράγ κου ή Παρ ­

τάξης. Φο ίτησε στο ως Π ράκτο ρ ας Γ' μενίων γεννήθηκε

Ελληνο μουσείο Ε­ τάξης . στη ν Έδεσσα της
δέσσης κα ι χειροτονήθηκε ιε ρέας στα ( Επετηρί ς, ό.π., α. Πέλλας κ αι έδρα­

1884, διετέλεσε οικονόμος και αρχιερα­ α. 3832) σε ως Π ράκτορας

τικός επίτροπος του Μη τροπο λίτ η Έ­ Α' τάξης. Διετέλε­

δεσσας. Συμμετείχε στην ίδρυση τη ς ΤΡΥΨΙΑΝΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ σε δ ιευθυντ ής του

F. θνικής Επιτροπής Έδεσσας και δ ιαδρα­ Ο Γ ρη γόριος Τρυψιάννης γενν ήθηκε ελλη ν ικού σχολεί-

μάτισε σημαίνοντα ρόλο στη συλλογή
πληροφοριών και στην εξυπη ρέτηση των
διαφόρ ων αναγκών των Ελλήνων μαχη­
τών. Σε αυτό του το έργο ιδ ιαίτερα χρή ­
σιμες αποδείχθηκαν ο ι καλές σχέσεις που
δ ιατηρούσε με τις τουρκικές αρχές στην
στην Έδεσσα της Πέλλας και συνέδραμε
τα ελλη νικά αντα ρτικά σώματα ως Πρά­
κτορας Γ τάξη ς, εκτελώντας χρέη αγγε­
λιοφόρου και πληροφοριοδό τη. Πιθανό­
τατα συνεργάστηκε με τον οπλαρχη γό
Αθ. Μινόπουλο.
ου στην Έδεσσα καθώ ς και άλλων πε­
' ριοχών . Μέλος και γραμ ματέας από το
· 1903 της Επιτροπής Άμυνας Έδεσσας,
υπήρξε συνεργάτης το υ ελλην ικού
προξενείου Θ εσσαλονίκης. Μαζ ί με
, άλλα μέλη τη ς επιτροπής, όπως ο Δ . Ρί-

247
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡ Ι• ΑΦΑΝΕ ΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ Μ ΑΚΕΔΟΝΟ ΜΆΧΟΙ
ζος, ο Ε. Κωφός και ο ιερέας Ιωάννης
Παπασιβένας, βοηθούσαν στον ανεφο­
διασμό των τοπικών ομάδων. Στις αρ ­
χές του Α' Βαλ κανι κού Πολέμου
Οκτωβρίου 1912) συνελήφθη μαζί με
άλλους Εδεσσαίους και κρατήθηκε στις
φυλακ ές του Γεντί-Κου λέ στην Θεσ ­
σαλονίκη. Στις παραμονές της απελευ­
θέρωσης της Έδεσσας ( 16 Οκτωβ ρίου
1912) μαζί με τα υπόλοιπα μέλη τη ς
Δημογεροντίας έλαβε την απόφαση, με
την οποία εξασφαλ ιζόταν η ακεραιό­
τητα του τουρκ ικ ού πληθυσμού τη ς
πόλης.
(Dakin, ό.π. , σ. 70. Νούσκα, ό.π., σσ. 139,
200, 207, 233)
ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ
Ο Πρόδρομος Χατζηδημητρίου γεννή­
θηκε στην Έδεσσα της Πέλλας και συνέ­
δραμε τις ελληνικές ανταρτικές ομάδες
ως Πράκτορας Γ τάξη ς.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4535)
ΧΑΤΖΗΔΗΜΟΥΛΑΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΣ
Ο Λυσίμαχος Χατζηδήμουλας καταγό ­
ταν από την Έδεσσα της Πέλλας και
αγωνίσθηκε ως Οπλίτης. Ή ταν εργοστα­
σιάρχης και αναφέρεται ότι ηγήθηκε των
εργατών του υφαντουργείου του στην
Έδεσσα, οι οποίοι απέτρεψαν ενόπλως
την προσπάθεια ανατινάξεως του κτιρί­
ου από τους Βουλγάρους, τον Φεβρουά­
ριο του 1901.
(ΓΕΣ, ό.π., σ. 11 7)
ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάνν ης Χατζη­
νίκος γεννήθηκε
στην Έδεσσα της
Πέλλας. Ήταν μέ­
λος του Εθνικού
Κέντρου Έδεσσας
από το 1904
δρασε ως Πράκτο ­
ρας Α' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α.
α. 3555)
ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο πρ όκριτος Νικόλαος Χατζηνίκο ς γεν­
νήθηκε στην Έδεσσα της Πέλλας κα ι
α\'έπτυξε δράση ως Πράκτορας Β' τάξης
υ:-τό τις διαταγές του Κ. Μαζαράκη Αι­
νιάν, με το σώμα το υ οποίου έλαβε μέρος
στη μάχη του Μεσημεpίου. Υπήρξε συ ­
νε,.'yάτης του προξενείου Θεσσαλονίκης,
_,1(: με τον ε.πίσης πρόκριτο Φράγκου.
(1903 - 191 3)
με τομέα ευθύνης τους την ευρύτερη πε­ ΜΠΟΖΙΝΟΣ ΜΛΑΔΕΝΗΣ
ριοχή της Έδεσσας. Το 1906 φυλακ ίσθη ­ Ο Μλαδένης Μποζίνος γενν11θηκε στην
κε για χρονικό διάστημα τρ ιών μηνών Ίδα της Πέλλας και ανέπτυξε δράση ως
(7 από τις τουρκικές αρχές, καθώς βρέθηκε Πράκτορας Β' τάξης.
στην κατοχή του έγγραφο το οποίο τον (Επετηρίς, ό.π., α. α. 2549)
ενοχοποιούσε.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Χ- ΚΑΡΥΛΙΑ ·::::
164. ΓΕΣ, ό.π. , σ. 180)
ΒΥΡΩΖΗΣ ΕΥ ΑΓΓΕΛΟΣ
Ο Ευάγγελος Βυρώζης καταγόταν από
ΕΚΚΛΙΙΣΟΧΩΡΙ
την Καρυδιά της Πέλλας και έδρασε ως
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Οπλίτης, οδηγός των ανταρτικών σωμά­ •
των και τροφοδότης. Συνεργάστηκε στε­
Ο Ευάγγελος Παπαϊωάν νου γεννήθηκε
νά με τον Χρήστο Καραπάνο και τον κα­
στο Εκκλησοχώρι της Πέλλας και έδρα­
πεταν Σταφίδα, λαμβάνοντας μέρος σε
σε ως Πράκτορας Γ τάξης.
πολλές επιχειρήσεις καθ' όλη τη διάρκεια
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3116) του Αγώνα. Δολοφονήθηκε από άνδρες
του «Δημοκρατ ικού Στρατού» το 1947.
ΕΣΩΒΑΛΤΑ (Επετηρίς, ό. π. , α. α. 443. Ανεστοπούλου,
ό.π., τ. Α', σσ. 176-177)
ΣΑΜΑΡΑΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ
Ο Μ ιλτιάδης Σαμαράς γεννήθηκε στα ΓΙΑΝΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Εσώβαλ τα της Πέλλας και έδ ρασε ως Ο Δημήτριος Γιάντσης γεννήθηκε στην
Οπλίτης. Καρυδιά τη ς Έδεσσας το 1883 και στη
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3636) διάρκεια του Αγώνα έδρασε ως Σύνδε­
σμος μεταξύ των ανταρτικών σωμάτω ν
και του Κέντρου Άμυνας του χωριού του.
ΘΕΟΔΩΡΑΚΙ
Επιπλέον σημείωσε και δράση τροφοδότη.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 177-178)
ΣΟΡΤΣΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Ο Αθανάσιος Σόρτση ς γεννήθηκε στο ΜΥΛΩΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Θεοδωράκι του Νομού Πέλλας και συμ­ Ο Δημή τριος Μυλωνάς καταγόταν από
μετείχε στον Μακεδονικό Αγώνα ως την Καρυδιά της Έδεσσας και στη διάρ­
Πράκτορας Γ τάξης. κεια του Αγώνα είχε επιφορτισθεί με την
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3821) ' παρακολούθη ση των οργάνων της βουλ­
γα ρικής προπαγάνδας. Στον Α' Βαλκα•
νικό Πόλεμο, επίσης, συγκροτήθηκε με
δικ ή του πρωτοβουλία ομάδα ενόπλων
που φρόντιζε για την ασφάλεια του χω­
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΡΥΦΩΝ
ριού από τις συμμορίες των ατάκτων που
Ο Τρύφων Δημητρίου γεννήθηκε στην
λυμαίνονταν την περιοχή.
Ίδα της Πέλλας και ανέπτυξε δράση ως
(Ανεστοπούλου, 6.π., τ. Α', σσ. 179, 180)
Πράκτορας Γ τάξης από το 1906 έως το
και έ­
1908 εκτελώντας χρέη αγγελιοφόρου.
ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ . Δ-1)
Ο κτηνοτρόφος Κωνσταντίνος Σταφίδας
γεννήθηκε στην Καρυδιά της Πέλλας το
ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ
1878 και έδρασε ως Πράκτορας Β' τάξης.
Ο ιερέας Χρήστος Δημητρίου καταγόταν
Συνέδραμε με κάθε τρόπο τα σώματα
από την Ίδα του Νομού Πέλλας κα ι των οπλαρχηγών Καραπάνου, Μαζαρά­
έδρασε ως Πράκτορας Γ τάξης εκτελώ­ κη, Βολάνη, Γα ρέφη, Καραμανώλη κα ι
ντας χρέη οδηγού των ανταρτικών σω­ Σπυρομήλιου (τον οποίο μετέφερε τραυ­
μάτων, αγγελιοφόρου και μεταφορ έα ματισμένο στους ώμους του μετά από συ­
οπλισμού. Όπως δήλωνε, χειροτονήθηκε μπλοκή με κομιτατζήδες). Χρησιμοποιή­
ιερέας με στόχο να αποτρέψει το ενδε­ θηκε επίσης ως μεταφορέας πολεμικού
χόμενο του προσηλυτισμού των κατοί­ υλικού και πληροφοριοδότης. Κατά τη
κων του χωριού του στην Εξαρχία. διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και παρά
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ . Δ- την προχωρη μένη ηλικία του έδρασε συ­
226) στηματικά κατά της ανθελληνικής προ-
,ι
παγάνδας του Ν.Ο.Φ.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Σ-
389. Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ.
176)
ΚΑΜΠΙΣΟΛΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
Ο Μιχαήλ Καμπισόλης καταγόταν από
την Κρώμνη της Πέλλας. Στη διάρκεια
του Αγώνα έδρασε ως Οπλίτης ανταρτι­
κού σώματος.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 439)
ΚΑΜΤΣΙΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ
Ο Εμμανουήλ Καμτσίκης καταγόταν από
την Κρώμνη της Πέλλας και υπηρέτησε
ως Οπλίτης από το 1906 έως το 1908 στο
σώμα του Α. Μινόπουλου και από το
1908 έως το 1909 υπό τις διαταγές του
Στ. Νταούτη (Περήφανου).
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Κ-
171)
ΚΑΜΤΣΙΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
Ο Μιχαήλ Καμτσίκης καταγόταν από
την Κρώμνη της Πέλλας. Υπηρέτησε ως
Οπλίτης στα ανταρτικά σώματα των Α.
Μινόπουλου και Σ. Νταούτη, συμμετέ­
χοντας στις περισσότερες επιχειρήσεις
που αυτά ανέλαβαν.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Κ-
202)
ΜΗΤΡΕΝΤΣΗΣ (ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ)
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Μητρέντσης γεννήθηκε
στην Κρώμνη της Πέλλας και συμμετεί­
χε στον Αγώνα ως Οπλίτης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2352. Ανεστοπού­
λου, ό.π., τ. Α', σ. 439)
ΜΠΟΝΤΑΝΗΣ (ΜΠΟΓΔΑΝΗΣ)
ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Μποντάνης ή Μπογδάνης
γεννήθηκε στην Κρώμνη της Πέλλας και
αγωνίσθηκε ως Οπλίτης ανταρτικού σώ­
ματος.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2558)
ΚΑΤΩ ΓΡΑΜΜ.ΑΤΙΚΟ
ΓΙΟΥ ΛΕΚΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
Ο Αντώνιος Γιουλέκας (1870-1936)
το Κάτω Γραμματικό κατά τη διάρκεια
του Μακεδονικού Αγώνα υπηρέτησε υπό
τις διαταγές του καπετάν Καραπάνου,
Σπυρομήλιου, Βολάνη κ.ά. Στις
ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ
πτεμβρίου του 1908 έλαβε μέρος σε επι­
χείρηση κατά του κομιτατζή Μαρίνωφ,
170- κατά την οποία σκοτώθηκαν τρεις κομι­
τατζήδες.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 227)
! ΓΟΥΣΟΠΟΥ ΛΟΣ ΘΩΜΑΣ
Ο Θωμάς Γουσό­
πουλος γεννήθηκε
στο Κάτω Γραμμα­
τικό του Νομού
Πέλλας το 1872.
Σπούδασε δάσκα­
λος στο Διδασκα­
λείο της Θεσσαλο­
νίκης και το 1892
διορίστηκε στο Κάτω Γραμματικό. Το
σχολικό έτος 1901-1902 υπηρέτησε ως
δάσκαλος στο Κέρτς της Ρωσίας. Με ει­
σήγηση του τότε προξένου στο Μονα­
στήρι Μαυρουδή και του φαρμακοποιού
Φιλίππου Καπετανόπουλου μυήθηκε
στον Αγώνα και επιφορτίσθηκε αρχικά
με την οργάνωση των χωριών Γραμματι­
κό και Πύργοι. Εκεί μύησε τέσσερις κα­
τοίκους των χωριών που κατατάχθηκαν
στο σώ_μα του Μαζαράκη. Εν συνεχεία
διορίσθηκε Πράκτορας του ελληνικού
προξενείου Θεσσαλονίκης και ταμίας της
Επιτροπής Άμυνας. Συγκέντρωνε στοι­
χεία για την εθνική κατάσταση των κα­
τοίκων του Γραμματικού και των γύρω
χωριών και ενημέρωνε το ελληνικό προ­
ξενείο του Μοναστηρίου. Ακόμη ήταν
επιφορτισμένος για την ασφαλή τοποθέ­
τηση και διαφύλαξη του οπλισμού, όπως
επίσης και για την εξεύρεση καταλυμά­
των για τους διερχόμενους αντάρτες. Για
τη δράση του τιμήθηκε από την ελληνι-
κή πολιτεία με το Μετάλλιο και το Δί-
πλωμα του Μακεδονομάχου, αναγνωρι­
σθείς ως Πράκτορας Β' τάξης.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Γ-
270. Αρχείο Θωμά Γουσόπουλου)
ΓΟΥΣΟΠΟΥ ΛΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
Ο Σταύρος Γουσόπουλος καταγόταν από
το Κάτω Γραμματικό και στη διάρκεια
του Αγώνα πολέμησε ως Οπλίτης στα
ανταρτικά σώματα των καπετάνιων Σπυ­
ρομήλιου, Βολάνη και Καραπάνου. Φο­
νεύθηκε σε συμπλοκή με τουρκικό από­
σπασμα το 1906.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 225-226)
από ΔΑΦΟΣΘΩΜΑΣ
Ο Θωμάς Δάφος (1881-1940) καταγόταν
από το Κάτω Γ pαμματικό και στη διάρ­
κεια του Αγώνα έδρασε ως Οπλίτης στα
18 Σε- ανταρτικά σώματα, λαμβάνοντας μέρος
σε πλήθος επιχειρήσεων στη λίμνη των
Γιαννιτσών.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 226)
ΙΝΤΣΟΠΟΥΛΟΣΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Ιντσόπουλος (1877-1942) κα­
ταγόταν από το Κάτω Ι'ραμματικό του
Νομού Έδεσσας και στη διάρκεια του
1
Μακεδονικού Αγώνα έδρασε ως οδηγός
των ανταρτικών σωμάτων και ως Σύνδε­
σμος. Επιπροσθέτως το σπίτι του χρησι­
μοποιούταν για τη νοσηλεία των τραυ­
ματισμένων ανταρτών.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 227-228)
ΚΡΑΛΛΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
Ο Σταύρος Κράλης γεννήθηκε στο Κάτω
Γραμματικό το 1877 και κατ' αρχήν ση­
μείωσε δράση τροφοδότη. Κατόπιν ενη­
μέρωνε την Επιτροπή Άμυνας του χωρι­
ού του για τις κινήσεις των πρακτόρων
των ξένων προπαγανδών. Απεβίωσε το
1941.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 228)
ΚΟΥ ΛΙΟΥΤΖΟΥΜΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Κουλιουτζούμης γεν­
νήθηκε στο Κάτω Γραμματικό το 1879
και στη διάρκεια του Μακεδονικού Α γώ­
να έδρασε ως αγγελιοφόρος και Σύνδε­
σμος.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 228)
ΜΑΠΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
Ο Αναστάσιος Μάττας (1880-1954) κα­
ταγόταν από το Κάτω Γραμματικό της
Έδεσσας και στη διάρκεια του Μακεδο­
, νικού Αγώνα ενίσχυε τη δράση των
ανταρτών, δρώντας κυρίως ως Σύνδε­
σμος και ως οδηγός. Κάποιες φορές εκτέ­
λεσε και καθήκοντα τροφοδότη. Ακόμη
το σπίτι του χρησιμοποιούνταν ως εκ­
παιδευτήριο για την εξάσκηση των νέων
στα όπλα. Η δράση του είχε ενοχλήσει
τους κομιτατζήδες, που προσπάθησαν το
1907 να τον δολοφονήσουν.
1
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 228)
ΜΕΣΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Ο Αλέξανδρος Μέσκος γεννήθηκε στο
Κάτω Γραμματικό και προσέφερε τις
υπηρεσίες του ως οδηγός των ανταρτι­
κών σωμάτων. Στις 22 Ιουλίου του 1907
έλαβε μέρος με το σώμα του Καραβίτη
σε συμπλοκή κατά του κομιτατζή ::--ι,ω­
λώφ και το 1908 πήρε μέρος σε επιχεφη­
ση κατά των Κουλεμάν και Νάστωψ υπό
τις διαταγές του καπετάν Βολάνη. Α-:-ιε-
το ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΟΙ
βίωσε το 1959.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 230)
ΜΕΣΚΟΣ ΜΑΡΚΟΣ
Ο Μάρκος Μέσκος καταγόταν από το
Κάτω Γραμματικό και σημείωσε δράση
Συνδέσμου και τροφοδότη. Επίσης έδρα-
σε και ως οπλομεταφορέας.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 229-230)
ΜΕΣΚΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ
Ο Φίλιππος Μέσκος καταγόταν από το
Κάτω Γραμματικό του Νομού Έδεσσας
και στη διάρκεια του Αγώνα συγκέντρω-
νε πληροφορίες για τη δράση των ξένων
προπαγανδών και για τον εθνικό προσ­
διορισμό των κατοίκων της γύρω περιο-
χής. Το 1906 έλαβε μέρος σε συμπλοκή
κατά του κομιτατζή Γιάγκο Θεοδώρωφ.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 228)
ΝΟΛΤΣΗΣ ΜΑΡΚΟΣ
Ο Μάρκος Νόλτσης (1873-1935)
γόταν από το Κάτω Γραμματικό και στη
διάρκεια του Αγώνα πολέμησε ως Οπλί­
της στα ανταρτικά σώματα που δρούσαν
στην περιοχή.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 226)
ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Σεραφείμ γεννήθηκε στο
Κάτω Γραμματικό το 1885 και κατά τη
διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα έδρα­
σε ως Οπλίτης των ανταρτικών σωμάτων
του καπετάν Γαρέφη, Σπυρομήλιου κ.α.
Επίσης το σπίτι του χρησιμοποιήθηκε ως
εκπαιδευτήριο για την εξάσκηση των
ανταρτών.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 226)
ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΣ ΦΙΛΩΤΑΣ
Ο Φιλώτας Χατζηλάζαρος καταγόταν
από το Κάτω Γραμματικό και μυήθηκε
στον Αγώνα από τον καπετάν Ακρίτα.
Ήταν πρόκριτος του χωριού και έδρασε
ως οπλομεταφορέας, ως οπλαποδόχος
και ως ανταρταποδόχος.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 230-231)
ΛΑΓΚΑΔΙΑ
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΝΩΕ
Ο κληρικός ~ώε Παπαϊωάννου καταγό­
ταν ατιό την Λαγκαδιά της Πέλλας και
συμμετείχε στον Α yώνα yια τη Μακεδο­
νία ως Πράκτορα,;: Α' τάξης,
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3127)
250
ΠΑΠΑΣΤΟΓΙΑΝΝΗ
Η σύζυγος του παπα-Στογιάννη καταγό­
ταν πιθανώς από την Λαγκαδιά. Φονεύ­
' θηκε με μαχαιριές το Νοέμβριο του
από τη συμμορία του Γιοβάν Καράσουλη
και η οικία της πυρπολήθηκε.
' (Κακκάβου, ό.π., σ. 83)
ΡΑΓΚΟΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Ραγκότης γεννήθηκε στην
Λαγκαδιά της Πέλλας και ανέπτυξε δρά­
ση ως Πράκτορας Β' τάξης. Διεσώθη από
επίθεση κομιτατζήδων το 1904, καθώς
γιος του παπα-Στογιάννη είχε ανοίξει
πυρ εναντίον τους.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3525. Κακκάβου,
; ό.π., σ. 83)
ΤΕΡΓΙΩΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Τεργιώκης γεννήθηκε στην
Λαγκαδιά της Πέλλας και έδρασε ως
Πράκτορας Γ' τάξης από το 1905
κατα­ 1908, επωμιζόμενος την ευθύνη της τρο-
φοδοσίας των ανταρτικών σωμάτων της
περιοχής. Ήταν αδελφός του Αγγέλου
Τεργιώκη, τον οποίο δολοφόνησαν οι
Βούλγαροι το 1904.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Τ-480)
ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Παπαθανάσης γεννήθηκε
στην Λάκκα της Πέλλας και συνέδραμε
τον αγώνα κατά των κομιτατζήδων ως
Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3986)
ΑΔΡΑΜΑΝΗΣΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Αδραμάνης καταγόταν από
το Λουτράκι του Νομού Έδεσσας και στη
διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα κα­
τατάχθηκε στο σώμα του καπετάν Βολά­
νη, πολεμώντας με αυτοθυσία για την εκ­
δίωξη των κομιτατζήδων.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 267-268)
ΑΒΟΣ'fΟΜΘ
ΓΙΑΝΤΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Γιάντσης καταγόταν από το
Λυκόστομο του Νομού Πέλλας και έδρα­
σε ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 580)
(1903-1913)
ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Παπαδάκης καταγόταν από
το Λυκόστομο της Πέλλας και αγωνί­
1904 σθηκε ως Οπλίτης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2984)
ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Αβραμίδης καταγόταν από
τον Μεγαπλάτανο της Πέλλας και υπηρέ­
τησε ως Οπλίτης. Ήταν γιος του φονευθέ­
ο ντος Μακεδονομάχου Χρήστου Αβραμίδη.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Α-
217)
ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΕΤΡΟΣ
Ο Πέτρος Ιωάννου γεννήθηκε στον Με­
γαπλάτανο του Νομού Πέλλας και ανέ­
πτυξε δράση ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 1222)
έως το
, ΣΑΜΑΡΑΣ (ΛΕΒΕΝΤΗΣ)
ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Σαμαράς (ή Λεβέντης) γεν­
νήθηκε στον Μεγαπλάτανο της Πέλλας
και αγωνίσθηκε ως Οπλίτης ανταρτικού
σώματος.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3631)
ΓΙΑΝΝΑΚΗΣΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Γιαννάκης καταγόταν από το
, Μεσημέρι της Πέλλας και έδρασε ως Πρά­
κτορας Γ' τάξης. Ήταν μέλος της εθνικής
επιτροπής (Επιτροπής Αγώνα) του Με­
σημερίου και πρόεδρος της κοινότητας.
Εστάλη μαζί με άλλους συντρόφους του
να εμψυχώσει τους κατοίκους της Φλα­
μουριάς. Ο ίδιος και έξι μέλη της επιτρο­
πής έπεσαν θύματα βουλγαρικής ενέδρας
καθώς επέστρεφαν στο Μεσημέρι.
(Αρχείο Αναστασίου Τρυψιάνη. Μεταλ­
λινού, Φύλλα, ό.π., σ. 29)
ΓΚΑΒΡΑΝΑΣ
Ο πρόκριτος Γκαβράνας, αγνώστου ονό­
ματος, γεννήθηκε στο Μεσημέρι. Δολο­
φονήθηκε αρχάς Ιουνίου 1904 από κομι­
τατζήδες.
(Κακκάβου, ό.π., σ. 73)
ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Ζαφειρίου καταγόταν
από το Μεσημέρι του Νομού Έδεσσας
και στη διάρκεια του Μακεδονικού Α γώ­
να ενίσχυε τη δράση των Ελλήνων

ανταρτών ως μέλος της Επιτροπής Άμυ­
νας. Δολοφονήθηκε τον Φεβρουάριο του
1905 από κομιτατζήδες.
(Αρχείο Αναστασίου Τρυψιάνη)
ΚΙΤΣΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Κίτσος από το Μεση­
μέρι της Έδεσσας στη διάρκεια του Αγώ­
να βοηθούσε τα ελληνικά ανταρτικά σώ­
ματα ως μέλος της Επιτροπής Άμυνας.
Δολοφονήθηκε τον Φεβρουάριο του
1905 από κομιτατζήδες.
(Αρχείο Αναστασίου Τρυψιάνη)
ΜΑΝΩΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Μανωλάκης καταγόταν από
το Μεσημέρι της Πέλλας και έδρασε ως
Πράκτορας Γ τάξης και πληροφοριοδό­
της. Διετέλεσε πρόεδρος της κοινότητας
Μεσημερίου και μέλος της εκεί εθνικής
επιτροπής. Η οικία του αποτελούσε ση­
μείο συγκέντρω ση ς ανταρτών και
Οπλαρχηγών, όπως ο Γαρέφης, ο Καρα­
μανώλης και ο αρχηγός Γκόνος.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Μ-110)
ΜΠΟΖΙΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο Νικόλαος Μποζ(νης από το Μεση μέρι
της Έδεσσας στη διάρκεια του Αγώνα
βοηθούσε τα ελληνικά ανταρτικά σώμα­
τα ως μέλος της Επιτροπής Άμυνας. Δο­
λοφονήθ ηκε τον Φεβρουάριο του 1905
από κομιτατζήδες.
(Αρχείο Αναστασίου Τρυψιάνη)
ΝΗΣΙΩΤΗΣ (ΜΗΛΩΝΑΣ)
ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Νησιώτης ή Μυλωνάς γεννή­
θηκε στο Μεσημέρι της Πέλλας και έδρα­
σε ως Πράκτο ρας Β' τάξης. Συνεργάστη ­
κε με τον συντονιστή των ελληνικών
ενεργειών στην περιοχή της Καρατζόβας
από το 1907, ιατρό Α. Κιττάνο και τον
συνταγματάρχη του πεζικού Χ. Καραπά­
νο, του οπο ίου τη δράση συνέδραμε ως
πληροφοριοδότης. Ο πατέρας του Νη­
σιώτη εκτελέσθηκε από Βουλγάρους το
Μάιο του 1905.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Μ-598)
ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΣΤΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Παπαϊωάννου (παπα-Στο ­
γ ιάννης) γεννήθηκε στο Μεσημέρι της
Πέλλας και ανέπτυξε δράση ως Πράκτο­
ρας Γ τάξης. Μαζί με άλλα έξι μέλη της
Επιτροπής Αγώνα αποφάσισε να επισκε­
φθεί το κοντινό χωριό Φλαμουριά με
στόχο να εμψυχώσει τους κατοίκους και
να τονώσει το εθνικό τους φρόνημα. Αυ­
τός και οι σύντροφοί του έπεσαν θύματα
ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ
βουλγαρικής ενέδρας κοντά στο Μικρό ΤΡΥΦΩΝ ΘΩΜΑΣ
Νερό (2 Φεβρουαρίου 1905) καθώς επέ­
ο
στρεφαν στο Μεσημέρι. Αναφέρετα ι ότι
καταγόταν από το
ο παπα-Στογ ιάννης δέχθηκε δεκαεπτά
Μεσημέρι του Κο­
μαχαιριές πριν ξεψυχήσει.
μού Έδεσσας και στη
(Επετηρίς, 6. π., α . α. 3246)
διάρκεια του Μακε ­
δονικού Αγώνα ενί­
ΠΑΠΑΣΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ
σχυε τη δράση των
Ο ιερέας Ευστάθ ιος
Παπαστ ογιάννης Ελλήνων ανταρτών
καταγόταν από το ως μέλος της Επιτροπής Άμυνας.
Μεσημέρι του Νο­ (Αρχείο Αναστασίου Τρυψιάνη)
μού Έδεσσας και
διετέλεσε μέλος της
Επιτροπής Άμυνας
του Μεσημερίου.
Δολοφονήθηκε από ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
κομιτατζήδες με δε­ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΣ
καεπτά μαχαιριές Ο εφημέριος Νικόλαος Για ννόπουλος
τον Φεβρουάριο καταγόταν από το Νησί κα ι ήταν τρο ­
του 1905.
φοδότης των σωμάτων του Γκόνου, του
(Αρχείο Αναστασίου Τρυψιάνη. Μεταλ ­
Παπατζανετέα και του Εμμανουήλ
λινού, Φύλλα, ό.π., σ. 29)
Μπένη.
(Πανταζοπούλου Δη μητρίου, Ιστορία τον
ΠΑΠΑΤΡΥΦΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
χωριού Νησιού και της Μονής των Αγίων
Ο Γεώργιος Παπατρύφων καταγόταν
Αναpyύρων: Δύο θεματοφύλακες της Ρω­
από το Μεσημέρι της Πέλλας και έδρα­
μιοσύνης στο Βάλτο, Νησί 1995, σσ. 20, 24)
σε ως Πράκτορας Γ τάξης. Ήταν ιερέας
του χωριού και ηγετικό στέλεχος της Επι­
ΓΚΑΜΠΡΑΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
τροπής Αγώνα της κοινότητας του Με­
Ο Αθανάσιος Γκαμπράνης γεννήθηκε
ση μερίου.
στο Νησί της Πέλλας και έδρασε ως με­
(Επετηρ(ς, ό.π., α. α. 3255)
ταφορέας διαφόρων χρήσιμων ειδών για
τον Αγώνα . Επ ίσης παρείχε φιλοξενία
ΠΕΡΔΙΚΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
στους άνδρες των σωμάτων του βάλτου.
Ο Χρήστος Περδίκας καταγόταν από το
(Πανταζοπούλου, ό.π. , σ. 23, 24)
Μεσημέρι της Πέλλας και έδρασε ως Πρά­
κτορας Γ' τάξης από το 1905 έως το 1907.
ΓΚΑΜΠΡΑΝΗΣ ΘΩΜΑΣ
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Π-
Ο Θωμάς Γκαμπράνης καταγόταν από το
674)
Νησί και σημείωσε δράση ενισχύοντας τα
διάφορα ανταρτικά σώματα που δρούσαν
ΣΙΠΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
στο βάλτο των Γιαννιτσών. Όπως πολλοί
Ο Γεώργιος Σ ίπκας καταγόταν από το
άλλοι, προσέφερε κατάλυμα στους διερ ­
Μεσημέρι της Έδεσσας και συνέδραμε
χόμενους αντάρτες ή επιστρατευόταν
τις ελληνικές ένοπλες ομάδες ως Πρά­
ανά βδομάδα ως Οπλίτης στις επικουρι ­
κτορας Γ τάξης.
κές ανταρτικές δυνάμεις.
(Επετη ρ(ς, ό.π., α. α. 3763)
(Πανταζοπούλου, ό.π. , σσ. 23, 24)
ΣΤΟΥΓΙΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΓΩΓΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Γεώργιος Στουγιάννης γεννήθηκε στο
Ο Χρήστος Γώγος καταγόταν από το
Μεσημέρι της Πέλλας και συμμετείχε
Νησί του Νο μού Πέλλας. Έδρασε ως
στον Αγώνα ως Πράκτορας Γ' τάξης.
Πράκτορας Γ' τάξης, οδηγός και τροφο­
(Επετηρίς, 6.π., α. α. 3947)
δότης ανταρτικών σωμάτων από το 1905
έως το 1909.
ΤΡΥΠΚΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α. , φ. Γ -
Ο Αθανάσιος Τρύπκος· από το Μεσημέ­
318)
ρι της Έδεσσας στη διάρκεια του Αγώνα
βοηθούσε τα ελληνικά ανταρτικά σώμα­
ΔΑΛΙΓΚΑΡΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ
τα με διάφορους τρόπους ως μέλος της
Ο Θεόδωρος Δαλιγκάρος καταγότ,η­
Επιτροπής Άμυνας. Δολοφονήθηκε τον
Φεβρουάριο του 1905 από κομιτατζήδες. από το Νησί και βοηθούσε με διάφο­
(Αρχείο Αναστασίου Τρυψιάνη) ρους τρόπους τα ανταρτικά σιi-μα,α
251
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ
του βάλτου είτε ως μεταφορέας είτε πα­
ρέχοντας άσυλο στους άνδρες ανταρτι­
κών σωμάτων.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΔΑΡΛΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ
Ο Στέφανος Δάρλας γεννήθηκε στο Νησί
και σημείωσε δράση ενισχύοντας τα
ανταρτικά σώματα που δρούσαν στο
βάλτο των Γιαννιτσών, μεταφέροντας με
την πλάβα του διάφορα χρήσιμα είδη για
τον Αγώνα.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΔΕΛΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Δέλλας καταγόταν από το
Νησί της Πέλλας και έδρασε ως Οπλίτης
σε ανταρτικό σώμα του βάλτου των
Γιαννιτσών.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΔΕΛΛΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Δέλλας γεννήθηκε στο
Νησί και σημείωσε ανταρτική δράση
σώμα που δρούσε στο βάλτο. Φονεύθη­
κε σε μάχη εκεί.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΓΥΡΙΟΣ
Ο Αpγύριος Καραγιάννης γεννήθηκε στο
Νησί της Πέλλας και ενίσχυσε τη δράση
ανταρτικού σώματος του βάλτου των
Γιαννιτσών ως Οπλίτης.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Καραγιάννης γεννήθηκε στο
Νησί της Πέλλας και έδρασε ενισ;(ύοντας
την ένοπλη δράση ανταρτικού σώματος
του βάλτου των Γιαννιτσών. Συμμετείχε
στη μάχη του Αλκουνίου και φονεύθηκε
στην καλύβα «Χότζα», όντας υπό τις δια­
ταγές του οπλαρχηγού Καψάλη στη θέση
«Νταλμπίνα».
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24, 27)
ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Καραγιάννης καταγόταν
από το Νησί της Πέλλας και έδρασε ως
07Τλίτης σε ανταρτικό σώμα του βάλτου
των Γιαννιτσών. Το ενώ ψάρευε
1908,
στο βάλτο με τον συντοπίτη του Σπανό
Βασίλειο, δολοφονήθηκε από τους κομι­
τατζήδες Βοντέ και Παλιόσα εξαιτίας του
-τρόσφατου παρελθόντος του ως Οπλίτη
ε\λ.ηνικού ανταρτικού σώματος.
σωuα τοt' βρέθηκε απανθρακωμένο σε
.:αιJΓ>η καλύβα του βάλτου.
Παντα(ο:ωύλου, ό.;τ., σσ. 23, 24, 26-29)
252
ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ
Ο Ευθύμιος Καραγιάννης καταγόταν
από το Νησί και σημείωσε ανταρτική
δράση σε σώμα που δρούσε στο βάλτο.
Συμμετείχε στη μάχη του Αλκουνίου και
φονεύθηκε στην καλύβα «Χότζα», όντας
υπό τις διαταγές του οπλαρχηγού Καψά­
λη στη θέση «Νταλμπίνα».
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 24, 26)
ΚΑΣΙΓΕΩΡΓΟΠΟΥ ΛΟΣ
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Κασιγεωργόπουλος γεννή­
θηκε στο Νησί και έδρασε ενισχύοντας
την ένοπλη δράση ανταρτικού σώματος
ως μεταφορέας είτε διαθέτοντας το σπί-
1 τι του ως τόπο φιλοξενίας των ανταρτών.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΚΙΤΣΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ
Ο Διονύσιος Κίτσος γεννήθηκε το 1881
στο Νησί της Έδεσσας και μετά το πέρας
των εγκυκλίων σπουδών του σπούδασε
δάσκαλος με έξοδα του ελληνικού προ­
ξενείου Θεσσαλονίκης στο Πρότυπο
Υποδιδασκαλείο της Θεσσαλονίκης.
Απεφοίτησε το 1902 και αμέσως διορί-
στηκε από τον Λάμπρο Κορομηλά δά­
σκαλος στα χωριά της Έδεσσας. Παράλ­
ληλα είχε επιφορτισθεί με τα καθήκοντα
του Πράκτορα και υπέβαλε συνεχώς εκ­
θέσεις για την εν γένει κατάσταση στην
περιοχή. Επίσης προσπαθούσε με τη δι­
δασκαλία του να τονώνει το εθνικό φρό­
νημα των μαθητών του αλλά και των κα­
τοίκων των χωριών, στα οποία περιερχό­
ταν. Για τη δράση του έγινε στόχος των
Βουλγαρικών Κομιτάτων που προσπά­
θησαν περισσότερες από μία φορές να
τον δολοφονήσουν. Έτσι αναγκάστηκε
να μεταναστεύσει στις Η.Π.Α., όπου διέ­
μεινε ως το τέλος της ζωής του.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 182-183)
ΝΤΑΡΤΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥ ΛΟΣ
ΕΥΘΥΜΙΟΣ
Ο Ευθύμιος Νταρταγιαννόπουλος κα­
ταγόταν από το Νησί και έδρασε ως
Οπλίτης στο σώμα του Παπατζανετέα
από τον Φεβρουάριο ως τον Σεπτέμβριο
του 1906. Έλαβε μέρος σε όλες τις μι­
κροεπιχειρήσεις κατά των Βουλγάρων,
"' ως
ενώ παράλληλα υπηρετούσε και σε άλλα
σώματα.
(Πανταζοπούλου, ό.π,, σσ. 21, 22, 23, 24)
ΝΤΕΛΛΑΣ (ΤΣΙΟΝΟΣ) ΕΥΘΥΜΙΟΣ
Το Ο Ευθύμιος Ντέλλας ή Τσιόνος γεννή­
θηκε στο Νησί το 1889 και έδρασε ως
Οπλίτης στο ανταρτικό σώμα του Πα­
πατζανετέα. Φονεύθηκε την 11 η Ιουνίου
(1903-1913)
του 1906 σε εξόρμηση που είχαν κάνει
από κοινού οι ομάδες του Παπατζανετέα
και του Αναγνωστάκου εναντίον Βουλ­
γάρων κομιτατζήδων στην καλύβα «Αλή
Μπέη Λάκκα». Όταν φονεύθηκε ήταν
νυμφευμένος μόλις οκτώ ημέρες.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24, 25, 26)
ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Μαργαρίτης γεννήθηκε στο
Νησί και έδρασε ως τροφοδότης όπλων
και πυρομαχικών των ελληνικών σωμά­
των που σημείωναν δράση στην γύρω πε­
ριοχή. Στα τέλη του 1906 έπεσε σε ενέ­
δρα των Τούρκων την ώρα που μετέφε­
ρε γράμμα της Επιτροπής Αγώνος του
Νησιού προς την Επιτροπή του Σχοινά.
Για να αποφύγει την εύρεση του γράμ­
ματος πάνω του, αναγκάστηκε να το
φάει ακολουθώντας τις οδηγίες της επι­
τροπής. Αποφυλακίστηκε το 1908.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σ. 23, 24, 27)
ΜΙΝΤΣΗΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ
Ο Σωτήριος Μίντσης καταγόταν από το
Νησί της Έδεσσας και στη διάρκεια του
Αγώνα έδρασε ενισχύοντας τους Έλλη­
νες αντάρτες.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 183)
ΜΠΕΛΛΑΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
Ο Βασίλειος Μπελαγιάννης καταγόταν
από το Νησί και σημείωσε δράση ενι­
σχύοντας τα διάφορα ανταρτικά σώμα­
τα που δρούσαν στο βάλτο των Γιαννι­
τσών.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΜΠΕΛΛΑΓΙΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Μπελαγιάννης γεννήθηκε
στο Νησί και έδρασε ενισχύοντας την
ένοπλη δράση ανταρτικού σώματος.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΠΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣΣΤΕΦΑΝΟΣ
Ο Στέφανος Παντόπουλος καταγόταν
από το Νησί και σημείωσε δράση ενι­
σ;(ύοντας τα διάφορα ανταρτικά σώματα
που δρούσαν στο βάλτο των Γιαννιτσών
μεταφορέας και ανταρταποδόχος.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
Ο Αντώνιος Παπαδόπουλος καταγόταν
από το Νησί της Πέλλας και έδρασε ενι­
σχύοντας τη δράση ανταρτικού σώματος
του βάλτου ως ανταρταποδόχος και με­
ταφορέας.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ.
ΚΩΝΣ.ΤΑΝΤΙΝΟΣ.
Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος γεννή­
θηκε στο Νησί της Πέλλας και ενίσχυσε
τη δράση ανταρτικού σώματος του βάλ­
του των Γιαννιτσών ως Οπλίτης. Έχασε
τη ζωή του σε συμπλοκή εναντίον κομι­
τατζήδων.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΠΑΣ.ΧΟΣ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ.
Ο Δημήτριος Πάσχος καταγόταν από το
Νησί της Έδεσσας και στη διάρκεια του
Αγώνα έδρασε ως τροφοδότης και Σύν­
δεσμος.
(Ανεστοπούλου, ό.π., σ. 185)
ΠΑΣ.ΧΟΣ. ΧΡΗΣ.ΤΟΣ.
Ο Χρήστος Πάσχος καταγόταν από το
Νησί του Νομού Έδεσσας και στη διάρ­
κεια του Αγώνα είχε επιφορτισθεί με τα
καθήκοντα του τροφοδότη και του με-
ταφορέα της μυστικής αλληλογραφίας.
Όταν το 1905 είχε κλείσει η εκκλησία του
χωριού, μετέβη στον τότε Μητροπολίτη
Έδεσσας Στέφανο για να μεσολαβήσει
για την επαναλειτουργία της.
(Ανεστοπούλου, ό.π., σ. 185)
ΠΙΠΕΡΚΟΣ. Σ.ΩΤΗΡΙΟΣ.
Ο Σωτήριος Πιπέρκος καταγόταν από το
Νησί και βοηθούσε με διάφορους τρό­
πους τα ανταρτικά σώματα του βάλτου
ως μεταφορέας και ανταρταποδόχος.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΠΕΤΚΟΣ. ΙΩΑΝΝΗΣ.
Ο Ιωάννης Πέτκος γεννήθηκε το 1876
στο Νησί της Πέλλας και στη διάρκεια
του Αγώνα έδρασε ως τροφοδότης των
ανταρτικών σωμάτων και ως Σύνδεσμος.
Ακόμη έλαβε μέρος και σε συμπλοκές
κατά των Βουλγαρικών Κομιτάτων στο
πλευρό των ανταρτών των ελληνικών
σωμάτων. Σκοτώθηκε το 1945, όταν πά­
τησε νάρκη.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 183-184)
Σ.ΑΛΛΙΑΡΑΣ. Σ.ΩΤΗΡΙΟΣ.
Ο Σωτήριος Σαλλιάρας γεννήθηκε στο
Νησί και έδρασε ενισχύοντας την ένοπλη
δράση ανταρτικού σώματος ως μεταφο­
ρέας και ανταρταποδόχος.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
Σ.ΠΑΝΟΣ. ΑΡΓΥΡΙΟΣ.
Ο Αργύριος Σπανός καταγόταν από το
Νησί της Πέλλας και το 1905 δολοφονή­
θηκε από Βούλγαρους κομιτατζήδες στο
βάλτο των Γιαννιτσών. Έλληνες αντάρ-
ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ
τες που δρούσαν στην περιοχή βρήκαν
το κεφάλι του.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 24, 26, 27, 28)
Σ.ΠΑΝΟΣ. ΒΑΣ.ΙΛΕΙΟΣ.
Ο Βασίλειος Σπάνος γεννήθηκε στο Νησί
και έδρασε ως Οπλίτης σε ανταρτικό
σώμα του βάλτου. Μετά την ανακήρυξη
του Συντάγματος του 1908 δολοφονήθη-
1 κε από τους κομιτατζήδες Βοντέ και Πα­
λιόσα εξαιτίας του πρόσφατου παρελθό­
ντος του ως Οπλίτης ελληνικού ανταρτι­
κού σώματος, ενώ ψάρευε με τον συγχω­
ριανό του Δημήτριο Καραγιάννη. Τα
πτώματά τους βρέθηκαν την επομένη
απανθρακωμένα σε καλύβα όπου τα εί­
χαν μεταφέρει οι Βούλγαροι για να τα κά­
ψουν.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24, 26-29)
Σ.ΠΑΝΟΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ.
Ο Γεώργιος Σπανός καταγόταν από το
1
Νησί της Πέλλας και ενίσχυσε τη δράση
ανταρτικού σώματος του βάλτου ως με­
ταφορέας και ανταρταποδόχος.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
Σ.ΠΑΝΟΣ. ΘΩΜΑΣ.
Ο οκτάχρονος Θωμάς Σπανός κάηκε ζω­
ντανός στο πατρικό του σπίτι, όταν οι
Βούλγαροι έβαλαν φωτιά στο Νησί.
Παρά τις εκκλήσεις της μητέρας του
προς τους κομιτατζήδες και παρά τις φω­
νές του παιδιού, εκείνοι απέτρεψαν την
είσοδό της στο σπίτι.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σ. 22)
Σ.ΠΑΝΟΣ. ΚΩΝΣ.ΤΑΝΤΙΝΟΣ.
Ο Κωνσταντίνος Σπανός γεννήθηκε στο
Νησί και σφαγιάσθηκε από Βούλγαρους
κομιτατζήδες το βράδυ της 14ης Μαρτί­
ου 1906, όταν οι Βούλγαροι πυρπόλησαν
το Νησί. Το σπίτι του επίσης ήταν τόπος
συνάθροισης των Οπλαρχηγών που
διέρχονταν από το Νησί.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24, 26, 27,
28, 29)
Σ.ΠΑΝΟΣ. ΦΩΤΙΟΣ.
Ο Φώτιος Σπανός καταγόταν από το
Νησί της Πέλλας και έχασε τη ζωή του
στο βάλτο των Γιαννιτσών, όταν έπεσε σε
δολοφονική ενέδρα Βουλγάρων κομιτα­
τζήδων στην καλύβα «Κρεβάτια». Το κε­
φάλι του βρέθηκε από Έλληνες αντάρτες.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 24, 28)
ΤΟΥΤΟΥΣ.ΗΣ. ΑΝΤΩΝΙΟΣ.
Ο Αντώνιος Τουτούσης γεννήθηκε στο
Νησί της Πέλλας και βοηθούσε στην ενί­
σχυση της δράσης των διαφόρων ανταρ-
τικών σωμάτων της περιοχής ως ανταρ­
ταποδόχος και μεταφορέας.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΤΣ.ΑΠΟΥΡΛΙΑΝΟΣ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ.
Ο Δημήτριος Τσαπουρλιάνος καταγόταν
από το Νησί της Πέλλας και ενίσχυσε τη
δράση ανταρτικού σώματος του βάλτου
ως μεταφορέας και ανταρταποδόχος.
(Πανταζοπούλου, ό.π., σσ. 23, 24)
ΧΡΗΣ.ΤΟΜΑΝΟΣ. ΠΑΡΙΣ.ΗΣ.
Ο Παρίσης Χρηστομάνος καταγόταν
από το Νησί της Έδεσσας και στη διάρ­
κεια του Αγώνα έδρασε ως τροφοδότης
και ανταρταποδόχος. Συνεργάστηκε με
τον καπετάν Σπυρομήλιο και τον Ιωάν­
νη Σιβένα, τους οποίους και ενημέρωνε
για τη δράση των οργάνων της βουλγα­
ρικής προπαγάνδας. Απεβίωσε το 1930.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 186)
ΟΡΜΑ
ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ. ΙΩΑΝΝΗΣ.
Ο Ιωάννης Αβραμίδης καταγόταν από
την Όρμα και μετά τη λήξη των εγκυ­
κλίων σπουδών του στο Αρκουδοχώρι
της Νάουσας σπούδασε στο Διδασκαλείο
της Θεσσαλονίκης. Στη διάρκεια του
Αγώνα υπηρετούσε ως δάσκαλος στο
χωριό του και σημείωσε αξιόλογη δράση,
όντας ο εμψυχωτής των κατοίκων κατά
της βουλγαρικής προπαγάνδας. Το Μάιο
του 1908 κάηκε ζωντανός μέσα στο σπί­
τι του, όταν κομιτατζήδες έβαλαν σ' αυτό
φωτιά.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 259-260)
ΓΙΑΝΝΟΥΙΩΑΝΝΗΣ.
Ο Ιωάννης Γιάννου καταγόταν από την
Όρμα της Πέλλας και ανέπτυξε δράση ως
Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 566)
ΓΩΓΟΣ. ΧΡΗΣ.ΤΟΣ.
Ο Χρήστος Γώγος καταγόταν από την
Όρμα του Νομού Πέλλας και συνέδραμε
τις ελληνικές ένοπλες ομάδες ως Πρά­
κτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 734)
ΓΩΓΟΥ ΑΘΑΝΑΣ.ΙΟΣ.
Ο Αθανάσιος Γώγου γεννήθηκε στην
1 Όρμα το 1885 και μυήθηκε στον Αyιi.,να
από τον Ιωάννη Αβραμίδη. Κατ' αρχάc
έδρασε ως οδηγός και τροφοδότης και η
συνεχεία ως ένοπλος υπό τις διαταyέc
των καπετάνιων Κόδρου, Κατσί)'αρη,
Καραπάνου, Βάνδου κ.ά., λαμβάνονται::
253
 ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ
μέρος σε επιχειρήσεις κατά του Σαραφώφ
και άλλων κομιτατζήδων.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ.
ΓΩΓΟΥΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Γώγου γ εννήθηκε στην Όρμα
το 1874 και είχε μυηθεί στον Αγώνα από
τον συγχωριανό του Ιωάνvη Αβραμίδη.
Κατά πρώτον σημείωσε δράση τροφοδό­
τη και οδηγού και εν συνεχεία ενόπλου
υπό τις διαταγές των καπετάνιων Κόδρου,
Κατσίγαρη , Καραπάνου, Βάνδου κ.ά.,
λαμβάνοντας μέρος σε επιχειρήσεις κατά
του Σαραφώφ και άλλων κομιτατζήδων.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ.
ΜΑΡΚΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Μάρκου καταγόταν από την
Όρμα της Πέλλας και ανέπτυξε δράση ως
Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετη ρίς, ό.π., α. α. 2245)
ΜΑΡΚΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτρ ιος Μάρκου (1879- 1924)
ταγόταν από την Όρμα τη ς Πέλλας και
στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα
πολέμη σε ως Οπλίτης στα σώματα του
καπετά ν Καραπάνου κα ι του καπετάν
Σκουντρή. Σ το σπίτι του επίσης νοση ­
λεύονταν οι τρ αυ ματισμένοι Έλληνες
αντάρτες. Τον Οκτώβριο του
μία ανεπιτυχής δολοφονική απόπειρα
εναντίον του από κομιτατζήδες.
(Ανεστοπούλου, 6.π., τ. Α', σ. 264)
ΜΑΡΚΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Μάρκου γεννήθηκε στην
Όρμα τη ς Πtλλας το 1868 και tδρασε ως
Πράκτορας Γ' τάξης .
(Επετηρίς, ό. π., α. α. 2246.
λοu, 6. π., τ. Α', σ. 262)
ΜΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Μίνος γεννήθηκε το 1880
στην Όρ μα της Πέλλας και έδρασε ως
Πρ άκτορας Γ' τάξης. Το
τζήδες προσπάθησαν να τον συλλάβουν,
αλλά επειδή απουσίαζε εκείνη την ώρα
δολοφόνησαν τους γονείς του, την αδελ­
φή του και τη ν συμπεθέρα του. Απεβίω­
σε το Ι 924.
(Ε:rιετηρ ίς, ό.π., α. α. 2377.
\ου, ό. π., τ. Α', σ. 262)
ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κι:.,\'σταντίνος Παπαναστασίου γενν1j­
€-r:κε σ-:--:Υ Όρμα της Πέλλας και αγωνί­
•:,i;lηχ.: ι.ι:.: Ο;τ..\ίτης αηαρτικού σώματος.
- Ξ~--:- .:-ίς. ό. :... α. α_ 3150)
• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙ Σ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ
262)
ΠΕΤΡΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Πετρ ί­
δ η ς γεννήθηκε στο
χωριό Όρμα της
Πέλλας και ανέπτυ­
ξε δράση ως Πρά­
κτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, 6.π., α.
α. 3399)
ΠΕΤΡΙΔΗΣ ΠΕΤΡΟΣ
Ο Πέτρος Πετρίδης καταγόταν από την
Όρμα της Πέλλας κα ι συνέδραμε τα ελ ­
262) ληνικά ανταρτικά σώματα ως Σύνδεσμος
μετ αξύ του Κέντ ρου της Έδεσσας κα ι
των ανταρτικών σω μάτων της περιοχής.
Μετά τη λήξη του Αγώνα αναγνωρίσθη­
κε ως Πράκτορας Γ' τάξης.
(Επετηpίς, ό.π., α. α. 3400. Ανεστοπού­
λου, ό.π., τ. Α', σσ. 258-259)
ΠΕΤΡΙΔΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ-ΤΟΔΗΣ
κα­ Ο Σταύ ρος Πετρίδης γεννήθηκε στην
Όρμα της Πέλλας και συμμετείχε στον
Αγώνα ως Πράκτορας Γ τάξη ς.
(Επετηρίς, 6.π., α. α. 3401 )
ΣΕΡΠΕΤΖΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Σερπετζής γεννήθηκε
1907 έγινε
στην Όρ μα και ασκούσε το λειτούργημα
του ιερέως και του δασκάλου. Στη διάρ­
κεια του Μακεδονικού Αγώ να έδρασε
κατά τ η ς βουλγαρικής προπαγάνδας
προτρέποντα ς τους κατοίκους να μην
επηρεάζονται από τα ψεύδη των εξαρχι­
κών και να παραμένουν πιστοί στα πά­
τρια και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η
δράση του είχε ενοχλήσει πολύ τα όργα­
Ανεστοπού ­
να της βουλγαρικής προπαγάνδας. Το
1905 Βουλγαρίζοντες συγγενείς του προ­
σπάθησαν ανεπιτυχώς να τον δολοφο ­
νήσουν. Πάρα ταύτα, μετά την ανάρρω ­
σή του συνέχισε απτόητος το έργο του.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 258-259)
1908 κο μιτα­
[ΙfΛΑΑ
ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Βουδούρης καταγόταν από
Ανεστοπού ­ τη ν llέλλα και έδρασε αρχικά ως οδηγός
των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων και
κατόπιν ω ς Οπλίτης υπό τις δ ιαταγές του
καπετάν Νικηφόρου και του καπετάν
Ακρίτα. Συνελήφθη από τις τουρκ ικές
αρχές και κλείστηκε για κάποιο διάστη ­
μα στις φυλακές του Γεντί-Κουλέ.
(Ανεστοπούλου, ό.π. , τ. Α', σ. 345. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
(1903- 1913) t
;
.ί
ΓΚΕΤΣΙΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ
Ο Λάζαρος Γκέτσιος γεννήθ η κε στην
ι
Π έλλα και συμμετείχε στον Αγώνα ως
Πράκτορας Γ τάξης.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 353. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΓΟΥΓΟΥΣΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
Ο Αντώνιος Γουγούσης καταγόταν από
την Πέλλα και σημείωσε δράση οδηγού,
τροφοδότ η και Οπλίτη στα σώματα του
καπετάν Ματαπά κα ι Νικηφόρου.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 353. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάpου)
ΚΡΑΪΤΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Κραίτσης καταγόταν α πό
τους Αγίους Αποστόλους του Νο μού
Πέλλας και έδρασε ως Πράκτορας Γ' τά­
ξης. Σημαντική υπήρξε η προσφορά του
στους μαχητές, οι οποίοι αναζητούσαν
άσυλο. Το γεγονός ότι στάθηκε αρωγός
τη ς ελλη νικής εθνικής προσπάθειας προ­
κάλεσε την οργή των εξαρχικών, οι οποί­
οι τον εκτέλεσαν τον Οκτώβριο του
1904.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Κ-
855)
ΜΑΝΤΣΗΣ (ΜΟΥΜΤΣΗΣ)
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο ιερέας Δημήτριος Μάντσης ή Μούμ­
τσης γεννήθηκε στην Πέλλα το έτος
1881. Συνέδραμε τα ελληνικά ανταρτι κά
σώματα ως Πράκτο ρας Γ' τάξης.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α ', σ. 344. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ (ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ)
ΠΕΤΡΟΣ
Ο Πέτρος Νικολαίδης ή Καμπούρης γεν­
νήθηκε στην Πέλλα το 1883. Σπούδασε
στο Υποδιδασκαλείο της Θεσσαλο νίκης
και διορίστηκε δάσκαλος στο χωρ ιό του.
Στον Αγώνα συνέδραμε ως Πράκτορας.
Επίσης είχε λάβει μέρος σε ένοπλες συ­
μπλοκές και το σπίτι του λειτου ργούσε
ως οπλαποθήκη.
(Ανεστοπούλου, 6.π., τ. Α', σ. 344. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΠΑΛΙΑΪΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Παλιάϊκος καταγόταν από
την Πέλλα και κατά τον Μακεδονικό
Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες Ίου ως
τροφοδότης, οδηγός και ως Οπλίτης στο
σώμα του καπετάν Νικηφόρου.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 353. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)

ΡΕΜΕΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Ρέμελης καταγόταν
από την Πέλλα και κατά τη διάρκεια του
Αγώνα συνέδραμε ως Οπλίτης
ανταρτικό σώμα του καπετάν Ζώη. Συ­
νελήφθη από τις τουρκικές αρχές και
έμεινε αρκετούς μήνες στη φυλακή του
Γεντί-Κουλέ.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 351. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΣΚΡΗΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Σκρηπάκης καταγόταν από
την Πέλλα και κατά τον Μακεδονικό
Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως
οδηγός, τροφοδότης και Οπλίτης των
ανταρτικών σωμάτων της περιοχής.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 353. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΣΛΟΤΝΙΚΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
Ο Ευάγγελος Σλοτνίκης καταγόταν από
την Πέλλα και στη διάρκεια του Α yώνα
έδρασε ως οδηγός, τροφοδότης και
Οπλίτης των ανταρτικών σωμάτων της
περιοχής.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 354. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΣΥΜΙΡΔΑΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Συμιρδάνης καταγόταν
από τους Αγίους Αποστόλους της Πέλ­
λας και συνέδραμε τα ελληνικά ανταρτι­
κά σώματα ως Πράκτορας Γ' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3966)
ΤΖΑΚΡΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ
Ο Λάζαρος Τζάκρης από την Πέλλα συ­
νέδραμε στον Α yώνα ως Πράκτορας και
ως Οπλίτης στα σώματα του καπετάν
Ρούβα. Έλαβε μέρος στη μάχη της Λυ­
κόγιανης.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 353. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάpου)
ΧΑΤΖΗΣΟΡΛΙΝΗΣ
ΧΑΤΖΗΓΙΩΡΓΗΣ
Ο Χατζηyιώρyης Χατζησορλίνης γεννή­
θηκε στην Πέλλα το 1880. Δολοφονήθη­
κε από κομιτατζήδες εξαιτίας της εθνικής
του δράσης το 1905.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 355. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΡΩΜΑ (ΒΕΛΙΚΑ) ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ
Η Πασχαλίνα Ρώμα καταγόταν από τον
Πενταπλάτανο της ΙΙέλλας και συνέδρα-
ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ
με τον αγώνα κατά των Βουλγάρων ως 11ερίκλεια της Πέλλας και ανέπτυξε δρά­
Πράκτορας Γ' τάξης. Ήταν σύζυγος του ση ως Πράκτορας Γ' τάξης.
δασκάλου και Μακεδονομάχου Νικολά­ (Επετηρίς, ό.π., α. α. 3477)
ου Ρώμα και κόρη του δολοφονηθέντος
στο
προκρίτου των Γιαννιτσών Αντωνίου
ΠΟΠΤΣΗΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ
Κασάπη. Η ιδία δολοφονήθηκε από όρ­
Ο Διονύσιος Πόπτσης γεννήθηκε στην
γανα του Κομιτάτου στις 6 Μαρτίου του
Περίκλεια το 1886 και είχε μυηθεί στον
1905.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3585. Ανεστοπού- Α yώνα από τον οπλαρχηγό Νίκανδρο.
λου, ό.π., τ. Α', σ. 321. Αρχείο Ιωάννη Προσέφερε τις υπηρεσίες του ως οδηγός
Παπαλαζάρου) και Σύνδεσμος. Κατά τους Βαλκανικούς
Πολέμους κατατάχθηκε στον ελλ11νικό
ΡΩΜΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ στρατό, πολέμησε για την απελευθέρωση
Ο Νικόλαος Ρώμας καταγόταν από τον της Μακεδονίας και απολύθηκε το 1916.
Προτού προλάβει όμως να φτάσει στο
Πενταπλάτανο και συνέδραμε με κάθε
σπίτι του, διετάχθη από τις γαλλικές
τρόπο και μέσον στον Αγώνα. Οι κομι­
στρατιωτικές αρχές να μεταφέρει προκη­
τατζήδες, στην προσπάθειά τους να
ρύξεις στο βουλγαρικό μέτωπο. Κατά την
απαλλαγούν από την παρουσία του, του
μεταφορά συνελήφθη και οδηγήθηκε
είχαν στήσει ενέδρα έξω από το σπίτι του
στην Κόνσκα της Σερβίας, όπου υπέκυ­
στον Πενταπλάτανο, αλλά αντ' αυτού
ψε μετά από φρικτά βασανιστήρια.
δολοφόνησαν την σύζυγό του και τραυ­
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 273)
μάτισαν τον μόλις λίγων μηνών γιο του
Χρήστο.
ΤΣΑΓΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
(Αρχείο Ιωάννη Παπαλαζάpου)
Ο Γεώργιος Τσάyρης γεννήθηκε στην
Περίκλεια του Νομού Πέλλας και έδρα­
σε ως Πράκτορας Γ' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4168)
ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ
Ο Στέφανος Μιχαλόπουλος καταγόταν
ΠΕΤΡΟΒΟ
από την Περίκλεια και στη διάρκεια του
Μακεδονικού Α yώνα παράλληλα με την
ΑΛΗΡ ΛΑΖΑΡΟΣ
υπηρεσία του ως δασκάλου περιέτρεχε τα
Ο Λάζαρος Αλήρ γεννήθηκε στο Πέτρο­
γύρω χωριά και προσπαθούσε να εμψυ­
βο. Δολοφονήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου
χώνει τους κατοίκους να παραμένουν πι­
1904 από κομιτατζήδες.
στοί στον Ελληνισμό και το Οικουμενικό
(Κακκάβου, ό.π., σ. 72)
Πατριαρχείο. Επίσης προσέφερε τις υπη­
ρεσίες του ως τροφοδότης και οδηγός.
' ΚΑΡΑΣΤΟΓΙΑΝΝΗΣ Α.
Τέλος στο σπίτι του λειτουργούσε πρό­
Ο Α. Καραστοyιάννης γεννήθηκε στο
χειρος νοσοκομειακός σταθμός για τη
Πέτροβο. Δολοφονήθηκε στις 11 Δεκεμ­
νοσηλεία των ανταρτών.
βρίου1904 από κομιτατζήδες.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 273-274)
(Κακκάβου, ό.π., σ. 72)
ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΚΑΡΑΣΤΟΓΙΑΝΝΗΣ Χ.
Ο Νικόλαος Παπαδόπουλος καταγόταν
Ο Χ. Καραστογιάννης γεννήθηκε στο
από την Πεpίκλεια και στη διάρκεια του
Πέτροβο. Δολοφονήθηκε στις 11.12.1904
Αγώνα παράλληλα με την υπηρεσία του
από κομιτατζήδες.
ως δασκάλου περιέτρεχε τα γύρω χωριά
(Κακκάβου, ό.π., σ. 72)
και προσπαθούσε να εμψυχώνει τους κα­
τοίκους να παραμένουν πιστοί στον
ΜΠΟΥΖΙΝΟΣ
Ελληνισμό και το Οικουμενικό Πατριαρ­
Ο ιερέας παπα-Μπουζίνος γεννήθηκε
χείο. Επίσης προσέφερε τις υπηρεσίες του
στο Πέτροβο. Δολοφονήθηκε στις 11 Δε­
ως τροφοδότης και οδηγός. Τέλος στο
κεμβρίου1904 από κομιτατζήδες.
σπίτι του λειτουργούσε πρόχειρος νοσο­
(Κακκάβου, ό.π., σ. 70)
κομειακός σταθμός για τη νοσηλεία των
ανταρτών.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 273-274) 1 ΠΛΑΤΑΝΗ ,
ΠΟΠΤΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΝΔΡΑΜΑΝΟΣΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Γεώργιος Πόπτσης γεννήθηκε στην Ο Μακεδονομάχος Ιωάννης Ανδραμά-
255
 ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ (1903-1913)

νος καταγόταν από το χωριό Πενταπλά­ ανταρτικών σωμάτων. κάτω από τις διαταγές του καπετάν Κα­
τανος του Νομού Πέλλας και ανέπτυξε (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 250) τσίγαρη, λαμβάνοντας μέρος σε πολλές
δράση ως Οπλίτης. συμπλοκές κατά των κομιτατζήδων.
(Επετηpίς, ό.π., α. α. 32) ΚΟΥΝΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 250-251)
Ο Δημήτριος Κούντης καταγόταν από
τους Προμάχους και στη διάρκεια του ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως Ο Νικόλαος Παπανικόλαος γεννήθηκε
οδηγός. στους Προμάχους του Νομού Πέλλας και
ΤΑΣΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 250) έδρασε ως Πράκτορας Β' τάξης.
Ο Χρήστος Τάσος γεννήθηκε στον Πο­
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3196)
δό. Απανθρακώθηκε μέσα σε στάβλο από
ΜΕΣΚΙΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
κομιτατζήδες που τον έκλεισαν εκεί βά­
Ο Νικόλαος Με­ ΠΑΠΑΣ (ΠΑΠΠΑΣ-ΓΙΟΒΑΝΗΣ)
ζοντας φωτιά.
σκίνης γεννήθηκε ΑΝΤΩΝΙΟΣ
(Κακκάβου, ό.π., σ. 73)
στους Προμάχους Ο Αντώνιος Παπάς γεννήθηκε στους
το 1886 και στη Προμάχους και κατ' αρχήν προσέφερε τις
ΕΙΡΟΜΑΧΟΙ διάρκεια του Μακε­ υπηρεσίες του ως Σύνδεσμος. Εν συνε­
δονικού Αγώνα προ­ χεία κατατάχθηκε στα ανταρτικά σώμα­
ΒΕΣΚΟΣ ΠΕΤΡΟΣ σέφερε τις υπηρεσίες τα και πολέμησε ως Οπλίτης.
Ο Πέτρος Βέσκος καταγόταν από τους του ως τροφοδότης (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 250 Επε­
Προμάχους και ανέπτυξε δράση ως και Σύνδεσμος με­ τηρίς, ό.π., α. α. 3282)
Οπλίτης στα σώματα των Λ. Ζαpκάδα, ταξύ της Επιτροπής

Χρ. Τσότσου και Χρ. Καραπάνου. Έλαβε
μέρος σε συμπλοκή με Τούρκους στο χω­
ριό Νησί, όπου το σώμα του Τσότσου
είχε αποκλεισθεί, καθώς και σε πολλές
επιχειρήσεις σε εξαρχικά χωριά.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Β-
146)
ΚΑΛΕΣΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ
Ο Ευστάθιος Καλέσης καταγόταν από
τους Προμάχους και κατ' αρχήν έδρα­
σε ως τροφοδότης των ανταρτικών σω­
μάτων και ως συνεργάτης της Επιτρο­
πής Άμυνας των Προμάχων. Επιπρο­
σθέτως πήρε μέρος σε συμπλοκές κατά
των Βουλγάρων κομιτατζήδων υπό τις
διαταγές του αξιωματικού Λαλιούνη.
Άμυνας των Προ­
μάχων και του προξενείου του Μονα­
στηρίου. Πέθανε το 1959.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 248)
ΜΗΤΡΕΝΤΣΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
Ο Αναστάσιος Μητρέντσης καταγόταν
από τους Προμάχους και στη διάρκεια
του Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του
ως οδηγός.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 250)
ΜΗΤΡΕΝΤΣΗΣ ΕΥ ΑΓΓΕΛΟΣ
Ο Ευάγγελος Μητρέντσης καταγόταν
από τους Προμάχους και στη διάρκεια
του Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του
ως οδηγός, Σύνδεσμος και τροφοδότης.
ΠΡΩΣΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
Ο Αναστάσιος Πρώσιος καταγόταν από
τους Προμάχους και στη διάρκεια του
Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως
τροφοδότης και ανταρταποδόχος.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 250)
ΠΡΩΣΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Πρώσιος καταγόταν από
τους Προμάχους και κατά τη διάρκεια
του Μακεδονικού Αγώνα έλαβε μέρος σε
αρκετές συμπλοκές κατά των κομιτατζή­
δων ως Οπλίτης υπό τις διαταγές των κα­
πετάνιων Κατσίγαρη, Δουμπιώτη και
Ζορμπά.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 248-249)

Ακόμη το 1906 υπό τις διαταγές του
Γκόνου Γιώτα έλαβε μέρος σε μάχη
κατά του κομιτατζή Νεστώφ και το
1907 συμμετείχε σε επιχείρηση κατά του
Σαραφώφ. Το 1908 υπό τις εντολές του
Χρήστου Καραπάνου έλαβε μέρος σε
επιχείρηση κατά του Συμεών Γκαϊντά­
ρωφ και της ομάδας του.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 249-250)
ΚΑΛΕΣΗΣΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Καλέσης καταγόταν από τους
Προμάχους και υπηρέτησε ως Οπλίτης
στο σώμα του Χρ. Τσολακόπουλου (Ρέ-
117:ελος) στην περιοχή του Μοριχόβου.
Είχε μυηθεί από τον καπετάν Γαρέφη και
μετά τον θάνατό του πολέμησε λαμβά­
νοντας μέρος σε συμπλοκές κατά των κο­
μιτατζήδων καθ' όλη τη διάρκεια του
Μακεδονικού Αγώνα.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 250-251)
ΜΠΟΓΙΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Μπόγιος γεννήθηκε στους
Προμάχους και συνέδραμε τον Αγώνα
για τη Μακεδονία πολεμώντας ως Οπλί­
της ανταρτικής ομάδας.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 2548)
ΝΑΝΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ
ΠΡΩΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Πρώσιος καταγόταν από
τους Προμάχους και στη διάρκεια του
Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως
οδηγός.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 250)
ΡΑΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Ράδης γεννήθηκε στους Προ­
μάχους και μυήθηκε στον Αγώνα από τον
καπετάν Γαρέφη. Έδρασε αρχικά υπό τις
διαταγές του ως οδηγός, Σύνδεσμος και
τροφοδότης. Μετά τον θάνατό του έδρα­
σε υπό τις διαταγές του καπετάν Κατσί­
γαρη.

λρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Κ- Ο Ευάγγελος Νάνος γεννήθηκε στους (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 250-251)
-"'!--'
~~
- _.. L J Προμάχους και εν πρώτοις έδρασε ως
οδηγός, Σύνδεσμος και τροφοδότης υπό ΡΟΠΚΑΣΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
ΚΟΛΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ τις διαταγές του καπετάν Γαρέφη, από Ο Χαράλαμπος Ρόπκας καταγόταν από
Ο ..lημήτριο,:; Κόλτσης γεννήθηκε στους τον οποίο είχε μάλιστα μυηθεί στον τους Προμάχους και στη διάρκεια του
Π,.--.,χ1άχου.:: και έδρασε ως οδηγός των Αγώνα. Μετά τον θάνατό του δρούσε Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως

οδηγός, Σύνδεσμος και τροφοδότης. Είχε
μυηθεί από τον καπετάν Γαρέφη και μετά
τον θάνατό του πολέμησε λαμβάνοντας
μέρος σε συμπλοκές κατά των κομιτα­
τζήδων καθ' όλη τη διάρκεια του Μακε­
δονικού Αγώνα.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 250-251)
ΣΟΥΔΗΣ ΤΡΑΪΑΝΟΣ
Ο Τραϊανός Σούδης γενν11θηκε στους
Προμάχους και στη διάρκεια του Μακε­
δονικού Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες
του ως τροφοδότης. Δολοφονήθηκε από
κομιτατζήδες.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 250)
ΣΑΝΤΖΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Σαντζάκης καταγόταν από
τους Προμάχους και στη διάρκεια του
Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως
οδηγός, Σύνδεσμος και τροφοδότης. Είχε
μυηθεί από τον καπετάν Γαρέφη και μετά
τον θάνατό του πολέμησε λαμβάνοντας
μέρος σε συμπλοκές κατά των κομιτα­
τζήδων καθ' όλη τη διάρκεια του Μακε­
δονικού Αγώνα.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 250-251)
ΣΤΟΥΠΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Στούπης γεννήθηκε στους
Προμάχους της Πέλλας και έδρασε ως
Οπλίτης. Συνεργάστηκε με τον Τ. Βέσκα
και με τον επιλοχία Χρ. Καραπάνο. Φο­
νεύθηκε σε συμπλοκή με την ομάδα του
αρχικομιτατζή Μιλάνωφ κοντά στον
Προμαχώνα.
(ΓΕΣ, ό.π., σ. 268)
ΤΑΝΟΥΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Τανούρης γεννήθηκε στους
Προμάχους και έδρασε ως Οπλίτης στο
σώμα του Χρ. Τσότσιου 11 Βέσκου, μαζί
με τον οποίο αποκλείστηκε στο χωριό
Νησί από τουρκικά στρατεύματα. Έλαβε
μέρος σε επιθέσεις εναντίον εξαρχικών
χωριών και εξόντωσε πολλούς επικίνδυ­
νους κομιτατζήδες.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Τ-
358)
ΤΣΟΛΠΟΥΡΗΣ ΔΗΜΟΣ
Ο Δήμος Τσολπούρης καταγόταν από
τους Προμάχους και στη διάρκεια του
Αγώνα προσέφερε τις υπηρεσίες του ως
οδηγός, Σύνδεσμος και τροφοδότης. Είχε
μυηθεί από τον καπετάν Γαρέφη και μετά
τον θάνατό του πολέμησε λαμβάνοντας
μέρος σε συμπλοκές κατά των κομιτα­
τζήδων καθ' όλη τη διάρκεια του Μακε-
ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ
δονικού Αγώνα.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 250-251)
ΤΣΟΤΣΙΟΣ(ΒΕΣΚΟΣ)ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Τσότσιος ή Βέσκος καταγό­
ταν από τους Προμάχους της Πέλλας και
έδρασε ως Οπλαρχηγός Α' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4352)
ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ
Ο Γρηγόρος Βογιατζής καταγόταν από
την Ραχώνα του Νομού Πέλλας και ση­
μείωσε δράση Οπλίτη. Οι κομιτατζήδες
για να τον εκδικηθούν για τη δράση του
σκότωσαν τη μητέρα του.
(Α νεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 349. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΜΗΤΡΕΝΤΣΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Ο Αθανάσιος Μητρέντσης γεννήθηκε
στην Ραχώνα το 1885 και στη διάρκεια
του Μακεδονικού Αγώνα προσέφερε τις
υπηρεσίες του ως οδηγός και Οπλίτης
των ανταρτικών σωμάτων του καπετάν
Νικηφόρου και του καπετάν Ζώη. Το
σπίτι του και τα ζώα του κάηκαν από άν­
δρες του Βουλγαρικού Κομιτάτου.
(Α νεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 349. Αρχείο
Ιωάννη Παπαλαζάρου)
ΣΤΑΜΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Στάμκος γεννήθηκε στη Ρα­
χώνα της Πέλλας και συμμετείχε στον
Μακεδονικό Αγώνα ως Πράκτορας Γ'
τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3882)
ΣΤΑΜΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Ο Νικόλαος Στάμκος καταγόταν από
την Ραχώνα της Πέλλας και έδρασε ως
Πράκτορας Γ' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3883)
ΣΤΑΜΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
Ο Ιωάννης Στάμος γεννήθηκε στο Ρά­
μελ. Φονεύθηκε από Βούλγαρους κομι­
τατζήδες στις 25 Αυγούστου 1904
με τον γιο του.
(Κακκάβου, ό.π., σ. 69)
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΑΡΓΥΡΙΟΣ
Ο Αργύριος Δημητριάδης καταγόταν από
την Σκύδρα και ασκούσε το λειτούργημα
του δασκάλου. Το ξέσπασμα του Μακε-
δανικού Αγώνα τον βρήκε να υπηρετεί
στους Γαλατάδες. Εκεί προετοίμαζε τους
μαθητές του με στρατιωτικά γυμνάσια και
άλλες ασκήσεις στον αγώνα κατά των κο­
μιτατζήδων. Επιπλέον κατά τη διάρκεια
των μαθημάτων ενδυνάμωνε το εθνικό
φρόνημα των μαθητών του με την ανά­
γνωση ιστορικών κειμένων και την εκμά­
θηση πατριωτικών τραγουδιών. Μετά το
1904 εργάσθηκε στα Κουφάλια κι έπειτα
από την απελευθέρωση της Μακεδονίας
διορίστηκε δικολάβος στην Έδεσσα.
(Αρχείο Χριστοδούλου Καραθανάση.
Άποψη, 28 Αυγούστου 2009)
ΔΗΜΠΑΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ
Ο Χριστόδουλος Δημπάρης καταγόταν
από την Σκύδρα του Νομού Πέλλας και
έδρασε ως Οδηγός. Ήταν γιος του επίσης
Μακεδονομάχου οπλίτη Δ. Δημπάρη.
Συνεργάστηκε με τον Κάκκαβο, μέσω
του οποίου λάμβανε εντολές της Μη­
τροπόλεως της Έδεσσας. Ο Δημπάρης σε
ορισμένες περιπτώσεις ήταν επιφορτι­
σμένος να ενημερώνει τις τουρκικές αρ­
χές για επικείμενες αποστολές των εξαρ­
χικών ώστε η βουλγαρική πλευρά να
αποδυναμώνεται, δίχως οι Έλληνες Μα­
κεδονομάχοι να εκθέτουν εαυτούς στον
κίνδυνο.
Τη συνήθη αυτή πρακτική εφάρμοσε
στο χωριό Ριζάρι, όπου μετά από βουλ­
γαροτουρκική συμπλοκή έπεσαν νεκροί
δύο κομιτατζήδες. Υπήρξε σφοδρός διώ­
κτης των πρακτόρων της Εξαρχίας και
ανάμεσα στα θύματά του ήταν δάσκαλος
της Σκύδρας, ο οποίος προπαγάνδιζε
υπέρ της Βουλγαρίας και της βουλγαρι­
κής γλώσσας. Ο ίδιος ο Δημπάρης περιό­
δευσε σε πολλά χωριά της Μακεδονίας
με μόνιμο και σταθερό στόχο την τόνω­
ση του ελληνικού εθνικού φρονήματος
των κατοίκων.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Δ-
27)
ΠΑΠΑΤΑΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
μαζί
Ο Δημήτριος Παπατάσιος γεννήθηκε στη
Σωσάνδρα της Πέλλας και έδρασε ως
Πράκτορας Γ' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3250)
ΠΕΓΙΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
ΟΑ ναστάσιος Πέγιος καταγόταν α:το τη
Σωσάνδρα της Πέλλας και ανέπτυξε δρά­
ση ως Πράκτορας Β' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 3356)
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΝΑΞΆΡΙ• ΑΦΑΝΕΙΣ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΆΧΟΙ (1903-1913)

ΤΑΣΙΩΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΚΙΤΣΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΟΤΛΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

Ο Αναστάσιος Τασιώνης γεννήθηκε στη Ο Χρήστος Κίτσος Ο Χρήστος Τότλης γεννήθηκε στην
Σωσάνδρα του Νομού Πέλλας και συμ­ (Πράκτορας Γ' τά­ Φλαμουριά της Έδεσσας το 1869. Στη
1
μετείχε στον αγώνα για τη Μακεδονία ξης) καταγόταν α­ διάρκεια του Μακεδονικού Αyώνα έδρα­ ι

ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4014)
ΥΔΡΑΙΑ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Ο Παναγιώτης Αναστασίου καταγόταν
από την Υδραία του Νομού Πέλλας και
έδρασε ως Πράκτορας Γ τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 119)
Ι>ΛΑ.ΜΟΥΡΙΑ
ΒΑΛΚΑΣ (ΔΑΣΚΑΛΟΥ)
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Βάλκας ή Δασκάλου
καταγόταν από την Φλαμουριά του Νο­
μού Έδεσσας και στη διάρκεια του Αyώ­
να έδρασε ως Οπλίτης των ανταρτικών
σωμάτων υπό τις διαταγές των οπλαρ­
χηγών Ιωάννη Σημανίκα, Γκόνου Γιώτα
κ.ά. Το 1905 έλαβε μέρος σε συμπλοκή
κατά του κομιτατζή Γιόβαν Ζλάταν και
το 1907 κατά του Αποστόλ Πετκώφ.
Απεβίωσε το 1959 στην Έδεσσα.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 168,169)
ΚΙΤΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Ο Δημήτριος Κίτσιος γεννήθηκε στην
Φλαμουριά της Πέλλας και έδρασε ως
Πράκτορας Γ' τάξης.
πό την Φλαμουριά
της Πέλλας. Ήταν
ένας από τους α­
γροφύλακες που α­
νέλαβαν να συνο­
δεύσουν στο Με­
σημέρι τον Παπα­
στοyιάννη και τους συντρόφους του οι
οποίοι είχαν έλθει για να ανυψώσουν
το ηθικό των κατοίκων της Φλαμου­
ριάς. Κατά τη διάρκεια της ταξιδιού της
επιστροφής έπεσε θύμα βουλγαρικής
ενέδρας και βρήκε τραγικό θάνατο μαζί
με τους Παπαστοyιάννη, Ζαφειρίου,
Γιαννάκη, Μποζίνη και Θωμά (2 Φε-
, βρουαρίου 1905).
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 1611)
ΤΟΤΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Γεώργιος Τότλης γεννήθηκε στην
Φλαμουριά του Νομού Έδεσσας το 1878
και στη διάρκεια του Μακεδονικού Α yώ­
να ανέπτυξε δράση τροφοδότη
ανταρταποδόχου.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 168)
ΤΟΤΛΗΣ ΤΟΛΗΣ
Ο Τόλης Τότλης καταγόταν από την
Φλαμουριά και στον Μακεδονικό Αγώ­
να έδρασε ως τροφοδότης των ανταρ­
τικών σωμάτων και ως ανταρταποδό­
χος.
'
σε ως ανταρταποδόχος και Σύνδεσμος.
Διακινδύνευσε πολλές φορές τη ζωή του
μεταφέροντας τη μυστική αλληλογρα­
φία που προοριζόταν για τους οπλαρχη­
γούς που δρούσαν στη γύρω περιοχή.
Πέθανε το 1945.
(Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σσ. 168, 169)
1
·Ι'
ΤΣΙΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Τσίτσης γεννήθηκε
,
στην Φλαμουριά της Πέλλας και έδρασε
ως Πράκτορας Γ' τάξης. Εκτελέσθηκε
li
από κομιτατζήδες το 1906.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Τ-486)
ΤΣΙΤΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Ο Κωνσταντίνος Τσίτσης γεννήθηκε
στην Φλαμουριά της Πέλλας και συνέ­
δραμε τις ελληνικές ομάδες ως Πράκτο­
ρας Γ' τάξης.
(Επετηρίς, ό.π., α. α. 4321)
και ΤΣΙΤΣΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
Ο Χρήστος Τσίτσης καταγόταν από τη
Φλαμουριά της Πέλλας και συνέδραμε
τις ελληνικές ανταρτικές ομάδες ως Πρά­
κτορας Γ' τάξης. Πιθανότατα ήταν γιος
του Κωνσταντίνου Τσίτση. Εκτελέσθηκε
από κομιτατζήδες το 1906.
(Αρχείο ΔΕΠΑΘΑ, Αρχείο Μ.Α., φ. Τ-
486)

(Επετηρίς, ό.π., α. α. 1604) (Ανεστοπούλου, ό.π., τ. Α', σ. 168)