4 reopen TO Wai u OCIS ONG) oy TAPHAI NHA XUAT BAN GIAO DUC VIET NAMBai 6. Chuyén ké vé ning ngudi anh hing Doc Thanh Giéng Thy hanh tiéng Viét Son Tinh, Thuy Tinh Thy hanh tiéng Viét Ai of méng chin thang tr viét Viét bai van thuyét minh thuat lai mot sy kign Noi va nghe Ké lai mot truyan thuyét Ciing cé, mé réng Thye hanh doc BAi7. Thé gidicé tich Doc Thach Sanh Thy hanh tiéng Viet Cay khé Thyc hanh tiéng Viet 4 23 23 25 25 29 30 35 37 41 Muc Luc NQI DUNG Wa chich choé viét Viét bai van nhap vai nhan vat ké lai mat truyén cé tich Néi va nghe Ké lai mot truyén 06 tich qua loi mot nhdn vat Cuing cé, me réng Thyc hanh doc Doc mé réng Bai 8. Khdc biét va gan gai Doc Xem ngur6i ta kia! (Lac Thanh) Thyc hanh tiéng Viet Tiéng cusi khéng muén nghe (Minh Dang) Thyc hanh tiéng Viet Bai tap lam vain (trich Nhéc Ni-c6-la: nhOing chuyén chua ké, Ro-né Gé-xi-nhi va Giang-gidc X4ng-pé) viet \Viét bai van trinh bay y kién v8 mét hién turgng (vn 48) ma em quan tam 42 48 48 53 53 55 55 59 61 62 66 67 72 73 7 78Noi va nghe Trinh bay y kién v8 mét hién twong (van dé) ma em quan tam Cung cé, mé réng Thye hanh doc Bai 9. Trai Dat - ngéinha chung Dec Trai Dat — cai ndi cua su séng (H8 Thanh Trang) Thy hanh tiéng Viet Cée loai chung sng v6i nhau nhur thé nao? (Ngoc Phi) Thy hanh tiéng Viét Trai Bat (Ra-xun Gam-da-t6p) viét Viét bién ban mét cugc hop, cude thao luan Tém tat bang so dé ndi dung cla mot van ban don gién Neéi va nghe Trinh bay y kién v8 mét van dé méi trong Cuing cé, mé réng Thyc hanh doc Doc mé rong 80 82 83 87 89 95 99 100 101 101 106 106 108 109 112 Bai 10. Cun séch téi yéu Thach thire dau tién: MGi ngay mét cuén sach Hoat déng 1: Sach hay chung doc Hoat dong 2: Cuén séch yéu thich Hoat dong 3: Gap g& tac gid Hoat dong 4: Phiéu luu cling trang séch Thach thie tht ha Sang tao cing tac g Gidi thiéu vé mot nhan vat trong cuén séch yéu thich ‘Sang tao san phim nghé thuat Dung hoat canh dé biéu dién Vé dich: Ngay héi voi sich ON TAP HOC Ki II Phy luc 1: Bang tra cou thuat ngir Phy luc 2: Giai thich mot sé thuat ngir Phy luc 3: Bang tra ctru yéu t6 Han Viet 115 115 115 116 118 119 119 121 122 123 124 128 130 132Baié CHUYEN KE VE NHUNG NGUGI ANH HUNG Va con phdi ké cho con ctia con nghe nhing truyén thuyét ma me da ké cho con = giéng nhue ba da ké cho me vd ba 06 da ké cho ba... Bétti Xmit (Betty Smith) GIGITHIEU BAI HOC Céng déng hinh thanh va phat trian dugc la nhe sy déng gdp clia cdc cé nhan, trong dé cé nhting con ngurai kiét xudt, Ho cd nhtrng céng hién. I6n lao cho céng déng khéng chi do nang lye cia ban than ma con do duge sinh trudng trong long céng déng, nhan duge sy tre gitip tich eye celia c6ng déng. D6 chinh la nhtrng nguéi anh hing. Trong bai hoc vé truyén thuyét nay, em sé duoc gap nhing nhan vat anh hing huyén thoai — nhing “turgng dai” mang sire manh va y chi cla tap thé dug wu gil? trong ki tre cng déng qua nhidu thé hé. Ging, tranh son mai cia Nguyén Tu NghiémMUC TIEU BAI HOC Nhan biét duge mét sé yéu t6 ola truyén truyén thuyét nhu: cét truyén, nhan vat, 1 kB, yéu té ki do, Nhén biét durge vn ban théng tin thuat lai mét sy kién va cach trién khai vn ban theo trat ty thoi gian. Buc dau biét viét van ban théng tin thuat lai mot sy kién. Biét ké lai mot truyén thuyét. Ty hao vé lich si va truyén théng van hod ciia dan téc, c6 khat vong céng hién vi nhing gia tri cong ding, Doc TRITHUC NGU VAN Truyén thuyét © Truyén thuyét la loai truyén dan gian ké vé cac sy kién va nhan vat it nhiéu cé lién quan dén lich str théng qua sy tuéng tung, hy cdu. Thé gidi nghé thuat cua truyén thuyét © Truyén truyan thuyét thurong ké lai cude doi va chién céng olla nhan vat lich sir hoac gidi thich nguén géc cac phong tuc, san vat dja phuong theo quan diém cua tac gia dan gian. Truyn thuyét durge ké theo mach tuyén tinh. Ndi dung thudng gdm ba phan gan voi cudc doi ctia nhan vat chinh: hoan canh xuat hién va than thé; chién céng phi thuong; két cyc. Nhan vat chinh cia truyén thuyét la nhéng nguéi anh hing. Ho thueng phai déi mat voi nhizng thi thach to l6n, ciing la thi? thach oda ca c6ng déng. Ho lap nén nhirng chién céng phi throng nho cé tai nang xuat chung va sy hé trg ctia cong dong. © Loiké clia truyén thuyét c6 dong, mang sac thai trang trong, nggi ca, c6 sir dung mot 36 thi phap nghé thuat nhém gay 4n tuong vé tinh xéc thy olla cau chuyén. e Yéu té ki do (la, khong co that) xuat hién dam nét 6 tat ca cae phan nham tén vinh, li tuéng hoa nhan vat va chién céng cla ho. .Van ban théng tin thuat lai mét sy n ® Van ban théng tin la van ban chu yéu ding dé cung cp théng tin. © Vn ban théng tin thuat lai mot sy kién ding dé trinh bay nhteng gi ma ngudi viét chtrng kién hoac tham gia. Dién bién ciia sy kién thudng duge sap xép theo trinh ty thoi gian. Dau chdm phay * Dau cham phay thuong duge ding dé danh dau ranh gidi gicra cac b6 phan trong mét chudi liét ké phic tap. VAN BAN DOC © Thanh Giéng © Son Tinh, Thuy Tinh ® Aioi méng chin thang tu, Anh Thu Thanh Gidng™ Truéc khi doc ‘Anh hing Id nhi¢ng nguéi due nguéng mé vi nhting phdm chat cao quy hay thanh tich phi thuéng. Ho cé thé 14 nhing ngudi néi tiéng hodc 1a nhirng ngudi binh thuong séng xung quanh ta. 1, B6i voi em, ai la ngudi anh hing? Ngwdi dé cé nhiing phAm chat va thanh tich gi khién em ngudéng m6? 2. Thiét ké ban gidi thigu ng4n vé mét ngudi anh hing voi cdc ndi dung: tén, pham chat, chién o6ng. Trang tri ban gidi thigu bang cac hinh anh phi hyp va sir dung ban gid’ thigu d8 néi vé ngu@i anh hung. Doc van ban Vao théi Hing Vuong”) cd mét ngudi dan ba da nhiéu tuéi nhung séng mt than mot minh. Mét hém sang day ba di tham nuong, béng nhin thay (Gloag: con 06 cach viét la “Dong? ® Hung Vuong: vua Hing.mot vét chan gidm nat cd may ludng ca. Bakinh ngac | HINH DUNG Hinh déng, sie manh cila chil nhan vét chan to ion dy. kéu lén: — Oi! Ban chan ai ma to thé nay! Béng ba cam thay ring minh khi dia ban chan uém thi vao dau chan la. Tit dé ba cé mang, Dai ngay thang, ba sinh duige mot difa con trai by bam, dat tén J Giéng. Nhung thing bé Ién ba tuéi ri ma van nim ngita ddi an, khong biét ngéi biét lay, cing khong biét ndi biét cudi gi ca. Ngay dy cé gitc An™ kéo vao cuép nuiéc ta. Giic An rét hung hang tan dc, cém dau la mét vién tudng tén goi An Vuong, hinh dung cé quai dif ton. Ching né di dén dau 1a dét pha nha cita, giét ngudi cuép cita dén day. Quan d6i Hing Vuong nhiéu phen xudt tran, nhung dinh khéng néi. Vua Hing lay lam lo ling vOi phai stt gid di khp noi trong mudc tim bac tudng tai dé gitip vua citu nude. Mot hom stt gia di dén Ling chi bé Gidng. Nghe tiéng loa rao néi dén viéc nha vua cu ngudi tai, ba me Gidng dang ru con, lién bao dita con ring: — Con oi! Con cia me cham di cham ndi lam vay, thi biét bao gid mdi di dénh gidc gitip vua duige day? Khéng ng Gidng nhin me mé miéng bat lén thanh tiéng: — Me cho goi sit gia vao day cho con! Néi xong lai im bat. Ba me viia miing vita sg, vi di ké chuyén véi x6m. giéng. Moi ngudi dé tdi, ai nay cho 1a mot sy la. Sau cing mot ngudi noi: ~ Ta cit di méi sif gid dén xem thit né muén cai gi. Khi sit gia cia nha vua buiéc vao nha nhin thay chu bé Gidng lién hdi rang: — May la dita tré én ba mdi hoc ndi, may dinh mdi ta dén dé lam gi? (An; tén mét triéu dai trong lich siy Trung Quéc (c6n goi la Thuong, An Thuong). © day chi giac phuong Bac ® Sirgié: ngudi duoc wua phai di giao thigp voi nurée ngoai hod két néi théng tin gia tridu dinh va cc dia phuong trong nue.Gidng tra I0i rat chéing chac: THEO DOI Loi aia mét “dra tr8 én ba moi toc noi” 05 gi — Vé bao véi vua rén cho ta mét con ngya sit, dc bist? mot thanh guom sat, mot gidp) st va mot nén sat, ta sé danh dudi giac dii cho! Ai nay ding nghe khén xiét®) la ling. Cho a than nhan xuit hign, sit gia lap tiic phi nguia vé tau®) vua. Nghe néi, Hing Vuong miing r@ lién ra lénh cho thg rén gop tat ca sat lai rén ngua, guom, do gidp va nén nhu Idi xin cha chit bé. Moi thtt rén xong nang khong thé tudng tugng néi. Hang chuc nguidi m6 vao ma thanh guom khéng nhiic nhich. Vua Hing phai cho hang ngan quan si tim moi cach ché dén cho cht bé Gidng. SUY LUAN Vi sao ngudime sy Khi dugc tin quan si khiéng ngya sat sip dén ‘hai khi quan si khiéng ngya sat ‘sdp dén lang? lang, me Giéng s¢ hai chay vé bio con: — Con oi! Viéc nha vua dau phai la chuyén choi. Hién quan si dang kéo dén am dm ngoai bai, biét lam thé nao bay gid? Nghe néi thé, Gidng vut ngéi day, néi: — Vigc danh gidc thi me ditng lo. Nhung me phai cho con an that nhiéu méi dugc! Me vi théi com cho con an, nhung néu lén duigc néi nao Giéng ngén® hét ngay néi dy. Méi kin an mot néi com thi Giéng lai Ién thém mot it va doi an thém. ‘Me cing cho con &n thi con lai cang lén nhu théi, béng chéc da thinh mot chang thanh nién khoé manh. Hét gao, ba me di kéu goi x6m ling. Moi nguéi né nic dem gao khoai, trau rugu, hoa qua, banh trai dén day mét sin. Nhung dua dén bao nhiéu, Giéng an voi hét by nhiéu, ma van doi an khong nghi. Sau dé, Gidng lai bao tiép: — Me kiém vai cho con mac. Ngudi ta lai dua nhau mang vai lua téi may 40 quan cho Ging mac. Nhung than thé Gidng lén vugt mét cach ki la, 40 quan viia may xong (© Glgp: b6 dé mac ngodi duoc lam bang chat liu bén chéc (da thd, kim loa...) throng duocnguéi ta ding trong chién tran, od kha nang chéng duge cac logi binh khi, sy tan céng tir bén ngoai. © Khén xiét Khong thé ké hét. © Téu: chi viée be 161 n6i véi vua (thd xu), © Ngén: &n rét nhanh va nhigu.da thay chat, thay ngin, lai phai mang vai lua téi dé chip néi thém. Khong may chéc déu Gidng da cham néc nha. Ai nay chia hét kinh ngac thi vila lic quan si da hi huc khiéng dugc nguia, guom, 40 gidp va nén sat t6i. Giéng budc ra khdi nha von vai mét cai, ngudi bing cao to siing sting, chan dai hon trugng™), hét lén mét tiéng nhuf tiéng sém: — Ta ld tudng nha Trdi! Thé r6i Gidng mac gidp sit, doi nén sat, tay cim guom mia quanh may yong. Doan tii biét me va dan Ling, nhay lén hing ngya. Ngua sat bong chém lén, phun thang ra dang trudc mot luéng lita dé ruc. Giéng thic chan, ngya phi nhu bay, sai ting buéc dai hang chyc con sao, rung chuyén ca trai dat. Chi trong chép mat, ngya da x6ng dén dén trai gidc bay gid dang dong la liét cA may khu ring. Ludi guom cia Giéng vung lén loang lodng nhu chép giat. Quan gidc xéng ra chiing nao chét chiing dy. Ngva thet ra lita thiéu chay ting day dén trai, lita thiéu luén ca may khu réing. Khéi byi mit ma, tiéng la hét kéu khéc nhu ri. Nhung tuéng gidc An Vuong van cé gao thét hé quan xap tdi, Gidéng cang danh cang khoé, thay gic nim ngén ngang day ring. Bang chéc guiom gay”). Khong béi r6i, Giéng thudn tay nhé nhiing byi tre hai bén dudng quat téi tap © Trung: don vi do dé dai (khoang 3,33 m). ® Theo mét di ban khéc, Giéng da bé khuc roi gay & lang Cao hay lang Xuan Tdo (nay la phuésng Xuan Tdo, quan Bac Ti Liém, Ha N6i), sau 6 xudng H8 Tay tém mat rdi va Sée Son. © Xuan Tao hién nay van cén dén tho Thanh Ging.vao cdc toan gidc dang c6 gang tru Iai theo Iénh chii tuéng. Chang may chéc quan gidc da tau tan khdp noi, An Vuong bi quat chét tan xAc. Bon tan binh gid lay Inc xin hang, Quan di cita Hing Vuong cing nhu dan cac Ling chi con vigc x6ng ra tréi nghién ching lai. Khong day mét buéi, Gidng da trit xong nan nude, Luc bay gid ngua Gidng da tién dén chan nui Séc Son". Dén day, Giéng bén cdi gidp bé nén lai, r6i ca ngudi in ngya bay thing lén trdi. Sau khi thang tran, dé nhé on ngudi anh hing, vua Hing sai lap dén tho Gidng 6 lang qué, phong lam Phi Déng Thién Vuong. Ngay nay ching ta con thay dau vét nhiing day ao tron néi nhau kéo dai suét tit Kim Anh, Da Phiic®) | HINHDUNG Nhong day aotrén Ndi nhau kéo dai va nhiing byi cho dén Séc Son, nguidi ta bao dé 1a nhiing vét chin | renga, ngua cla Thanh Ging. Khu riing bi ngua sit phun Tita thiéu chay nay con mang cdi tén la lang Chay. Nhiing cay tre ma Giéng nhé quat vao gic bj lita dét mau xanh nga thanh. mau vang va cé nhiing vét chy lém dém, ngay nay gidng dy van cn, ngudi ta goi la tre la nga (hay ding nga). (Nguyén Déng Chi, Kho tang truyén c6 tich Vigt Nam®, tap 1, NXB Gio duc, 2000, tr. 972 - 975) © Nui Séc Son: day néi Phi MA, nay thudc huyén Séc Son, Ha N6i. Tuong truyén, Thanh Giéng bay lén trai tir dinh Vay Réng, Cay ma Thanh Giéng vat do len durgc goi la cy Dich Phyc (cdi a0) ® Kim Anh, Ba Phi: t8n huyén 6, sau hop nhat thanh huyén S6cSon, Ha NOI © Trong sach nay, Nguyn Béng Chi suu tim va ké lai cd truyén o8 tich ln truyén thuyét.Sau khi doc Emcé biét: © Truyén Thanh Gidng dug lu hanh réng rai & nude ta (dac bist 18 6 mién Bac) tiy nhidu thé ki nay voi mét sé dj ban. Van ban truyén Thanh Giéng trén day chi la mot trong s6 cae dj ban do. * Thanh Gidng duge thé & nhiéu noi, trong dé néi tiéng nhat la & lang Phi Béng (xa Phi Ddng, huyén Gia Lam, Ha Néi); thén V6 Linh (xa Phi Linh, huyén Séc ‘Son, Ha Noi); lang Xuan Tao (nay la phuong Xuan Tao, quan Bac Tw Liém, Ha Noi). TRA LOI CAU HO! 4. Néu thai gian, dia diém, hoan canh dién ra cac sy viéc trong cau chuyén. 2. Giéng da ra doi mot cach ki la nhu thé nao? 3. Chira y nghia olla cde chi tiét sau: a. Cau néi alia Gidng: “Vé bao véi vua rén cho ta mét con ngya st, mot thanh guom sat, mOt gidp sat va mot nén sat, ta sé danh dudi gidc dir cho!”. b. Ba con hang xém wui long gép gao, théi com cho Giéng an, may quan do cho Giéng mac. ¢. Gidng won vai tré thanh mét trang si khdng Id. d. Ngwa s&t phun ra Iiva, guom s&t loang lodng nhu chép giat va bui tre hai én dudng a hd tro Giéng trong qué trinh aanh gic. e. Giéng danh gidc xong, cdi gidp bé nén lai va bay thang lén trai. 4. Chién céng phi thuong ma Gidng da lam nén la gi? Em hay néu y nghia cia hinh tugng Ging. 5. Theo em, chi d8 cia truyén Thanh Giéng la gi? 6. Loi k8 nao trong truyén Thanh Giéng ham y rng cdu chuyén da thyc sw xay ra trong qua kh? Nhan xét vé y nghia clia loi ké do. oTViét két néi vdi doc Viét doan van (khoang 5 - 7 cu) vé mét hinh anh hay hanh dong cia Giéng da dé lai cho em an tugng sau sac nhat. —__SSSSS——CS— i? Thuc hanh tiéng Viét . Gia trong st? gia cé nghia la ngudi, ké. Hay tim mét sé tir cd yéu t6 gid durgc ding theo Nghia nhu vay va gidi thich nghia ofa nhiing tir 46. Nn . Trong truyén Thanh Giéng (Nguyén Bong Chi ké) cd nhiéu cum tir chi dac diém cla sy vat nhu: néng khéng thé tudng tong ndi (miu ta ngya st va nhiing vat dung dugc rén cho Giéng), cao to sig sig (miéu ta Giéng). Tim nhiing ter ng pha hop dé thay thé cho cdc tir ngd in dam. 2 . Trong truyén Thanh Giéng (Nguyn Béng Chi ké) 06 nhiéu cum tlr chi hoat déng cla sv vat nhu: kéo dén dm dm (miéu ta quan si cla vua khi dén nha Giéng), hi hye khiéng (miéu ta hanh déng ciia quan st nha vua khimang ngya, guom, gidp va nén cho Giéng), ndm ngén ngang (miéu ta xc cia quan gidc), tréi nghién (miéu ta hanh dong cua quan dan vua Hung déi véi quan giac). Tim nhing tir ngt phu hyp dé thay thé cho cac tir ngé in dam. a . Trong truyén Thanh Giéng (Nguyén Dang Chi ké) cd nhirng cum tir dung bién phap tu tle so snh nhur: /6n nhw théi (midu tA Giéng), hét én mot tiéng nhur tiéng s4m (miu ta tiéng hét cla Giéng), phi nhur bay (miéu ta ngya cila Giéng), loang lodng nh chép giét (miéu ta lui guom ola Giéng), khéc nhu ri (miéu ta tiéng kéu khdéc clia quan gid). Giai thich nghia cia mdi cum tir va cho biét tac dung cia viée dung bién php tu tir so sinh trong ning cym ter trén. 5. Tim tw lay trong doan trich tir Thé réi Giéng mac gidp sat dén bay thang én troi. Cho biét quan hé lay Am gilra cdc tiéng trong nhifng tir lay tim duge. 12Son Tinh, Thuy Tinh Truéc khidoc 1. B6i voi cudc séng cia con ngudi, tuy tivng thoi diém cy thé, cdc hién tong ty nhién cé thé béc 16 mét trong hai mat: ich Igi va tac hai. Néu mét sé ich Ii va tac hai cita cac hién tweng do. 2. Hay néu nhiing hoat déng cia con ngudi nh&m han ché tac hai cilia cdc hign tugng ty nhién ma em biét. Doc van ban Hing Vuong thi mudi tam cé mot ngudi con gai la Mi Nuong, ngudi dep nhv hoa, tinh nét hién diu. Vua cha yéu thong Mi Nuong rat myc, muén kén cho con mét nguidi chéng that xting dng. MOt hom cé hai chang trai dén cu hon“. Mot ngudi ving nai Tan Vien® cé tai la: vay tay vé phfa dong, phia déng néi cén bai vay tay vé phia tay, phia tay moc lén ting diy ndi d6i. Ngudi ta goi chang 1a Son Tinh. Mot ngudi 6 mién bién, tai ning cling khéng kém: goi gid, gid dén; hé mua, muia vé. Ngudi ta goi chang la Thuy Tinh. Mét nguidi Ia chia mign non cao, mot ngudi Ia chia ving mide thim, cé hai déu xting dang lam ré vua Hing. Vua Hing bin khoan, khong biét © @du hon: xin dura Ly lam ver hoae chéng. ® Tén Vign: m6t ngon nai & huyén Ba Vi, Ha N6i, cing gol la nti Ba Vi. Nii c6 ba dinh, dinh cao nihdt 1281 m, o6 hinh that ob béng, trén tod ra trén nhu cai tén nén gol la Tan Vin. 13nhan Ii ai, tt chéi ai, bén cho vdi cdc Lac hau") yao ban bac. Xong, vua phan®): — Hai ngai déu vita y ta, nhuing ta chi cé mot ngudi con gai, biét ga cho ngai nao? Thdi thi ngay mai, ai dem sinh 1é°) dén truée, ta sé cho cudi con ta. Hai chang tau hoi dé sinh Ié can sim nhiing gi, yua bao: "Mot tram van“ com nép, mot tram nép® banh chung va voi chin ng§, ga chin cvla, ngya chin héng mao®), méi tht mot doi". Hom sau, méi td mé sng, Son Tinh da dem day du lé vat dén ruéc Mi Nuong vé nui. Thuy Tinh dén sau, khong lay duge vo, ding ding néi gin, dem quan duéi theo, déi cuiép Mi Nuong. Than ho mua, goi gid, lam thanh déng bao rung chuyén ca dat trai, dang muéc séng lén cuén cuén danh Son Tinh. Nuéc ngép rudng déng, nuéc tran nha ciia, nuéc dang lén hing déi, sun nti, thanh Phong Chau nhu néi Jénh bénh trén mét bién nuéc. Son Tinh khéng hé nao ning”). Than diing phép la béc tiing qua déi, dei tiing day nui, dung thanh luy dat, ngan chan dong nuéc la. Nudc séng dang Ién bao nhiéu, d6i nai cao lén bay nhiéu. Hai bén danh nhau rong ra may thang trdi, cudi cing Son Tinh vin viing vang ma stic Thuy Tinh da kiét. Than Nuéc danh rét quan. Tw d6, on nang, thi su, hang nam Thuy Tinh kim mua gid, bao lut ding nudéc danh Son Tinh. Nhung nim nao cing vay, vi Thin Nude danh mi mét, chén ché van khéng thang néi Than Nui dé cuép Mi Nuong, danh rit quan vé. (Theo Huynh Lf, Vain 6, tap mot, NXB Gio duc, 1994, tr.7 - 9) ©” Lec hdu: quan van gidp viée cho vua Hing. Phén: (b8 trén) néi voi bS dud. ©) Sinh 18:18 vat (& day la 18 vat nha trai mang dén biéu nha gai dB xin cui. © Van: tém 96 phéng va méng, & day 66 18 Ia cai mam g6 4 dung com nép. Cing cé thé hidu la ‘com nép duge dan ra thanh tig tam. 'Nép (hoc dép): dé dugc dan bang tre ntta, ding 48 dyng, twong ty nhu cai 6, cai thing. ©) Héng mao: long mau héng. “Ngya chin héng mao” y chi mot loai ngya quy hiém. (Nao mting: dao d6ng, lung lay. 3 14Sau khi doc TRA LOI CAU HOI . Cac su kién trong mét cdu chuyén dan gian thudng direc két néi véi nhau béi quan hé nguyén nhan va két qua. Hay tom luge cét truyén Son Tinh, Thuy Tinh theo chudi quan hé nguyén nhan — két qua va thé hién chudi quan hé dé theo mau sau: Nguyén nn Két qual Nguyén nhan—Két qua Nguyén nhan ‘Hai chang trai Vue Hung ra Vua Hong tai giéiciing aén diéu kién ai mang 16 chive kén v. thi tai, khéng ai > sinh 8 dén tude chju thua al thi gd con gai cho. XN . Trong cau chuyén nay, nhiing nhan vat nao duge goi la thn? Hay chi ra nhiing dac diém khién cho ho dug coi la nhiing vi than. © . Cude thi tai kén ré trong cau chuyén nay c6 gi dac biét? a . Son Tinh phai giao tranh véi Thuy Tinh vili do gi? Aila nguai thang cudc va vi sao ngudi thang cuge xting dang dugc xem la mét anh hing? a . Ch dé cia truyén Son Tinh, Thuy Tinh la gi? 2 . Truy&n thuyét cling thurdng Ii gidi ngudn géc cac sir vat, hién tung hoae nguyén nhan ctia mét hién tugng thai tiét trong nm. Theo em, truyén Son Tinh, Thuy Tinh li giai hién tugng ty nhién nao? Tac gid dan gian cho rang do dau ma c6 hién tong ty nhién 46? N . Thir turéng turgng em la Thuy Tinh va néu nhding suy nghi, cdm xtc oa nhan vat sau khi bi thua cudc. Viét két néi véi doc ‘ay ld turéng tong clia nha tho Nguy€n Nhuge Phdp va hinh anh Son Tinh va Thuy Tinh: Son Tinh cé mét mat 6 tran ‘Thuy Tinh rau ria qudn xanh ri Mot thdn phi bach hé trén can Mot thdn cudi lung rong uy nghi. (Nguyén Nhuge Phép, Son Tinh, Thuy Tinh, trich trong tap Ngdy xvia, NXBH6i Nha van, Ha Noi, 1996, tr. 9) 15Bidu nay cho thy, tir nhirng théng tin v8 nhan vat trong céu chuyén, mdi ching ta déu 06 th tuéng tugng ra ngoai hinh cia nhan vat Son Tinh, Thuy Tinh theo cach riéng. Hay ghilai twéng teng cla em bang mét doan van (khodng 5 — 7 cau). —_—SSSSSS—SCSSSSCSSC i? Thuc hanh tiéng Viét Nhan biét cong dung cia déu cham phay xr» Doc cau sau: En bd me tap nap di, vé, mai mot mém méi cho con; én 1. Doc lai doan van sau trong truyén Son Tinh, anh chi rép rén bay di; én ra rang Thuy Tinh: chap chéi vé cénh bén ria hdc da. Day la mét edu ghép duge tao Mot nguoi & vung nui Tan Vién cé tai la: thanh ti ba vé cau. Gitta di, vd, vay tay vé phia déng, phia déng néi cén bai; méi mét mém méi trong vé céu ther vay tay vé phia tay, phia tay moc /én tieng day nhat da c6 dau phay nén ranh gidi nti déi. Nguoi ta goi chang la Son Tinh. Mét pea beieirong caulanieplcen dic) danh dau bang dau cham phay. nguoi & mién bién, tai nang cOng khéng kém: 990i gi6, gié dén; h6 mua, mua vé. Nguoi ta goi chang la Thuy Tinh. Tim va cho biét cong dung cia dau cham phay trong doan van. nN . Viét doan van (khoang 5 ~ 7 cau) ¢é ding dau chém phay. . Trong tiéng Viet co nhidu tir cé yéu 6 thuy nhu Thuy trong Thuy Tinh, c6 nghia la noc. Tim mét sé tiv 66 yéu 16 thuy dugc ding theo nghia nhu vay va gidi thich ngén gon nghta clia nhiing tl dé. © B . Gidi thich nghTa clia cdc thanh ngt sau: hé mura goi gié, odn nang thi séu. Trong méi thanh ngé, cdc tir gir duge sap xép theo kiéu dan xen: hé - goi, mua - gid, oan - thu, nang — sau. Hay tim thém mét sé thanh ngi duc tao nén bang cach dan xen cdc tlr ngit theo cach tong ty. as 5. Timnhizng cau van cé str dung bién phap tu tir digp tir, diép ngér trong van ban Son Tinh, Thuy Tinh (Huynh Ly ké) va néu téc dung cia bién php tu tir nay. 16Ai oi méng chin thang tu ANH THU Doc van ban Ti xvia, ngudi Ké Cho" da cé cau ngan ng; “Nang ong Tia, mua ong Giéng”. Cé nghia la ci vao ngay hoi thanh Tita (ttic Tu Dao Hanh) méng 7 thang 3 am lich thi thé nao cing ning to; con vao h9i Giéng, méng 9 thang 4.4m lich thi c6 mua, vi bat du mia mufa dong. Lé hoi Gidng hay cdn goi la héi lang Phi Déng la mét trong nhiing Ié héi dn nhat 6 khu vc déng bing Bac Bo. [...] Lé hdi Giéng dién ra trén mot khu vuc rong lén xung quanh nhéing vét tich con Iai cia Thanh tai qué hudng. Cé Vien, tic vudn ci, nay 6 gitta déng thon Déng Vién, tuong truyén 1a vudn ca cha me Gidng, tai day ba da gidm phai vét chan 6ng Déng, ting da c6 dau chan ki la cing 6 vuidn nay. Miéu Ban, thudc thén Phi Dye, tén ca la ritng Trai Non, li noi Thanh duige sinh ra. Hign tai sau toa miéu con cé mot ao nhé, gitia ao c6 gd néi, trén gd c6 mét bé con bang da tugng trung cho bén tam va mét chiéc liém bang da 1a dung cu cat rén nguéi anh hing. Dén Mau (cdn goi la dén Ha), nai thé me Gidng, xay & ngoai dé. Dac biét, dén Thuong la noi th phung Thanh, von duigc xy cat ti vi tri ngdi miéu tong truyén cé tl thoi Hing Vuong thi sdu, trén nén nha ci cia me Thanh. Trong dén cé tugng Thanh, sau twgng quan van, quan v6 chu hai bén cing hai phdng®) quy va bén vién hau can. Ti méng 1 thang 3 dén méng 5 thang 4 4m lich la théii gian chun bi Ié hoi. Héi bat dau tit ngay méng 6. Trong nhiing ngay nay, dan Ling té chic Ié nude c& téi dén Mau, rude com chay (com ca) lén dén Thuong. Méng 8 © Ké Cho-tiy 68, chi noi a6 thi déng dic, thuréng la kinh 46. © day chi Thang Long ~ Ha N6i ®)_ Ngan ngde Idi néi hay, 06 ¥ ngha sau sdc (thudng dic nit mot kinh nghiém, bai hoc) tir xwa truyén lai © Tir Bgo Hanh (1072-1116): thién su nai iéng thoi LY, durgc tho & chia Thay, xa Sai Son, huyén Quéc Oai, Ha Ndi. © Thanh: nhan vat o6 tai nding, dive d6, tr tug vuot lén trén ngwoi thong dén mirc siéu pharm, & {ay chi bac than thanh theo tin nguéng cia 820 gido (tire nhting vi than bat tr, o6 néing luc siéu pham, c6 phép than théng). © Phéng: tuong ngudi dizng (hoe quy) hau tai mét s6 noi thé ty. 17c6 1é rude nude tit dén Ha vé dén Thugng, tuigng trung cho viée tdi luyén vai khi trudc khi danh gidc. M6ng 9 vao chinh hoi cé mua hat thd, c6 hoi tran va lé khao quan. Hat thé dién ra trudc thuy dinh®) 6 dén Thuong, cha yéu Ia hat dan ca. Hoi trn® mo phéng ki canh Thanh Gidng danh giic tai mot canh déng r6ng Idn. 28 cé tuidng ti 9 dén 12 tudi mac tudng phuc dep, tugng trung cho 28 dao quan thi. 80 phi gid lung deo tii dét), chan quan xA cap IA quan ta. Di ddu dm rudc la dam ba bé trai cm roi réng), mac 40 dé di don dung, tugng truing cho dao quan myc déng®. Theo sau la 6ng Hé tling giip Thanh phé gidc. Trong dam ruiéc con 06 ca Ong ‘Tréng, ong Chiéng va 3 vién Tiéu C6) mac 4o xanh linh xuéng‘), Ngoai ra con cé ca danh ci ngudi. Trong khi Ong higu cd" dang say stta méa cé thi dan ching xem hoi chia nhau nhiing dé té 12, Ho tin ring nhu vay lA duge Thanh ban Ic, nhiing vat dung kia sé dem Igi may man cho ca nim. Dam ruéc di dén tan Déng Vien, di dén dau cé quat tuing biing dén day. Vao ngay méng 10, van hoi c6 1é duyét quan, ta on Thanh. Ngay 11 lam lé rita khi gidi va ngay 12 am lé ruéc cd bao tin thang tran véi tréi dat. LE hi Gidng khéng chi gitip ngudi xem duigc chting kién cdc nghi thiic I véi nhiing thao tac thudn thyc, mang tinh nghé thuat va biéu trung cao ma cén la dip dé méi ngudi Viét Nam cé thé cam nh4n méi quan hé nhiéu chiéu: ca nhan va cong déng, thy tai va hu v6, thiéng liéng va tran thé,... Tat ca déu duc gin giit nhu m6t tai san v6 gia liu truyén mii vé sau. [...] (Theo Anh Thu, béo dign tii Hét Noi mdi, ngay 07/4/2004) © Mia hét tha: ca hat va vii dao ding trong nghi Ié thé oting than linh, Thuy dinh: dinh duroc xAy trén mat nude. Gi tran: h6i t8 chic theo hinh thirc chién tran d8 ca nggi chién céng cia than linh (nguoi anh hung dugc tho). © Pha gid: nhting ngurdi di theo kiéu the d& bao ve. © Tai dét: tdi bing vai hoae bing da day, c6 qual deo dal © x4 cap: dai vai dai quén quanh éng chan hoac ngoai éng quan a bao vé chan © Roi réng: roi durgc lam nhu hinh con réng (con vat trong twréng trong cia ngudi xua). ( Muc déng: tré chan tru, bo. © Tiéu C6; cai tréng con. (0) Linh xuémg: hat don ca mét céuy, mot doan trréc hoc sau phan hét aia tap thé (trong t6p ca, dan déng ca, dan hop xuréng). © Higu o6: ngudi cm cd, mia cb chi huy. ae 18MUC TIEU BAI HOC Nhan biét duge mét sé yéu té clla truyén 6 tich nhu: cét truyén, nhn vat, |i ngudi ké chuyén va yéu té ki do. Néu dire An tuong chung va van ban; nhan biét dugc cac chi tiét tiéu bidu, dé tai, cau chuyén, nhan vat trong tinh chinh thé cia tac pham. Tom tat duge van ban mét cach ngan gon. Viét duge bai van ké lai mét truyén c8 tich. Ké duge mt truyén cé tich mét cdch sinh dong. ‘Séng vi tha, yéu thong con ngudi va sir séng; trung thyc, khiém thn. TRITHUC NGU VAN Truyén cé tich Truyén oé tich la loai truyén dan gian cé nhiéu yéu té hu cu, ki do, ké vé sé phan va cuéc déi cla nhan vat trong cdc méi quan hé x4 hdi. Truyén cé tich thé hién cai nhin vé hién thyc, b6c 16 quan niém dao dive, |é céng bang va ude mo vé mét cudc séng tét dep hon cla ngudi lao déng xua. Dac diém nghé thuat cia truyén cé tich © Truyén cé tich thuéng ké vé nhirng xung dot trong gia dinh, x hoi, phan anh sé phan cia cdc c4 nhan va thé hién udc mo dai thay sé phan cia chinh ho. © Nhanvat trong truyén cé tich dai dién cho cc kiéu ngudi khac nhau trong x4 héi, thong durge chia lam hai tuy&n: chinh dién (t6t, thién) va phan dién (xAu, 4c). © Cac chitiét, sw viéc thudng cé tinh chat hoang dung, ki ao. © Truyén duoc ké theo trat ty thoi gian tuyén tinh, thé hién rd quan hé nhan qua gitra cdc su kien © Loiké trong truyén cé tich thding mé dau bang nhing tir ngir chi kh6ng gian, thoi gian khéng xac dinh. Tuy thudc vao béi canh, ngudi ké chuyén co thé thay déi mot sé chi tiét trong loi ké, tao ra nhiéu ban ké khac nhau & cing mét cét truyén. 29VAN BAN DOC © Thach Sanh © Cay khé © =Vua chich choé Thach Sanh Trudéc khi doc . Trong thé gidi téng trong, nhirng con vat ki ao thuéng durgc hinh dung la o6 nhidu dac diém ki la, biét ndi ting nguai, cé nhidu phép than théng, bién hod, c6 thé hai ngudi hoac gitip ich cho nguéi. Vic sang tao ra nhiing con vat ki do thuéng dem lai sur h4p dn, thu vi cho cau chuyén. Hay turéng tuong, vé mét con vat ki do va gidi thiéu vé con vat d6. N Em cling cé thé lam tuong tyr véi viée tudng tugng ra cdc dé vat ki do. Trinh bay vé dac diém va chirc nang cia do vat do. Doc van ban Ngiy xvia, co mot chang trai nghéo tén 1a Thach Sanh. Thach Sanh s6ng li thi mt minh trong tap | THEO DOI Chi ¥ thoi gian, Iéu ci dung dudi géc da. Ca gia tai chi cé mot luai__ | tng ian bat dau cau chuyen. biia, hing ngay lén riing dén cdi kiém an. Mot hom cé ngudi hang rugu tén la Ly Thong di qua do, nghi & géc da. ‘Thay Thach Sanh ginh vé mot ganh citi Ién, hin nghi byng: “Ngudi nay khoé nhu voi. Néu né vé 6 cing ta thi loi bao nhieu”, Ly Théng lan la goi chuyén r6i ga cling Thach Sanh két nghia anh em. Vi sém mé c6i cha me, ti c6 v6 than™, nay lai cé ngudi sin DU DOAN Didu gi sé xéy ra s6c dén minh, Thach Sanh cam d6ng, vui vé nhan. tip sau a6? lai va chang tit gia géc cay da dén séng chung véi me con Ly Thong. (Tie 6 v6 than: nhin bén phia khéng 06 ai la nguéi than thich. 30Bay gid trong ving cé con tran tinh cé nhiéu phép la, thudng an thit ngudi. Quan quan da nhiéu lin dén bé vay dinh diét trv nhuing khong thé lam gi dugc. Dan trong ving phai lap cho né mot cai miéu thé, hang nam nop mot mang ngudi cho né an thit dé né dé pha phach. Nam ay dén higt Ly Théng n6p minh. Me con han nghi ké lita cho Thach Sanh di chét thay. Chiéu hom do, Thach Sanh di kiém cui vé, Ly Thong don m6t mam rugu thit é hé mdi an, r6i bao: — Dém nay anh dén phién di canh miéu thd, ngat vi dé cét mé rugu, em chju khé di thay anh mot dém, dén séng lai vé. ‘Thach Sanh that tha nhan Idi di ngay. Nita dém hém ay, Thach Sanh dang mo mang nifa thifc nita nga, béng nghe thay c6 tiéng dong manh sau migu. Chang viia xach biia diing day thi trin tinh da hign ra, nhe nanh vust x6ng vio con méi. Thach Sanh khong hé sg hai, gio cao bia giang that manh vao dau tran tinh. Thach Sanh da xa xac né ra im hai manh. Tran tinh hién nguyén hinh IA mot con tran khéng 16 va dé Iai bén minh mot bd cung tén bang vang. Thach Sanh ung dung chat déu con quai vat va nhat b6 cung tén ving xach vé nha, Lic dy da gan vé sang. Me con Ly Théng con dang ngii bing nghe tiéng goi cia. Ngé 1a oan hon Thach Sanh hign vé bao on, ching hoang s¢ van lay r6i rit. Khi Thach Sanh vao nha ké chuyén giét tran tinh, me con Ly Thong mdi hoan hén, Nhuing nhitng ké dgc dc thi trong dau bao gid ciing cé sin nhiing muiu thim, Ly Thong néi véi Thach Sanh: - Con tran dy vén li cia nha vua nudi tit lau. Nay em giét né chic khéng tranh khéi t9i ming. Théi bay gid nhan tri chua sing, em hay tron ngay di. C6 chuyén gi dé anh & nha Io ligu! Thach Sanh that tha tin ngay, vi tit gia me con THEO DOI Chu y hanh dong Ly Thong ra di. Chang lai tré vé vai tip léu cit dudi géc cia Thach Sanh va Ly Théng sau khi Thach Sanh bi da, kiém chi nudi than, Con Ly Théng hi hiing dem | (9 théng a, (9 Tran tinh: con tran d& tu luyén, tré thanh yéu quai. ® B6 vay (hoa bia vay): ding le rong vai s6 dong dé ngan chan khép moi phia, khéng cho a6i tuong thoat. KTtha cp cia con yéu quai vao kink 6 ngp cho nha vua. Vua khen nggi va phong cho lam Quan cong. Nha vua cé mét cé cong chia vita én tudi lay chéng, Mot hom cong chia dang ngéi trén lau cao béng bi mét con dai bang khéng 16 bay dén quip di. Con dai bang bay qua phia trén tip Iéu cita Thach Sanh, Thach Sanh trong thay lién ding cung tén vang ban theo mét phat. Mii tén trang vao canh dai bang. Né dau dén, quin quai nhung ging siic bay vé dén hang trong nui sau. Thach Sanh lin theo vét mau, tim duigc ché 6 cita dai bang. Nha vua v6 cling dau dén, ben sai Ly Thong di tim, hita sé ga cong chia va nhudng ngoi cho. Vita miing, vita lo, Ly Théng lai tim dén tup léu duéi gc da cita Thach Sanh. Thach Sanh that tha ké cho han nghe chang da ban dai bang bi thong va lin ra duigc hang 6 ciiané nhu thé nao. Ly Thong miing qué lién nhé Thach Sanh TO me io) dan duéng cho quan si dén hang da. Hang sau thm | nd nao? tham, nhin vao ai cing thay ring minh, hoang sg. ‘Thach Sanh xin cho minh duige xuéng hang citu cong chia. Quan si lay day dai bude vao hing chang r6i dong xudng, Dai bing nguyén 1 mot con yéu tinh 6 trén nui cé nhiéu phép la. Tuy bi thuong nang nhung khi théy Thach Sanh xudt hign no cling da ving ngay day duigc, vung cénh chia vudt, lao vao ké thit manh nhui mt con bao én. Thach Sanh ding cung tén vang bin mi hai mat dai bang, r6i vung buia chat ditt vust sic, bé v6 d6i dau dai bang. Sau khi giét duge chim di, Thach Sanh léy day bude vio ngudi cong chita réi ra higu cho (1) Thi cdp: dau bj cit fia khéi than (thuéng ding cho nguai). 32quan Ly Thong kéo lén truéc. Sau khi dua duge céng chia lén téi mat dat, Ly ‘Théng lién ra lénh cho quan si van nhiing tang da Ién Iép kin cita hang lai, r6i kéo nhau vé. Thach Sanh di sau vao hang, dé tim I6i ra khac. Dén cuéi hang, chang thay cé mét chiéc citi sét. M6t chang trai khéi ngé tudn ti bi nhét trong 6, chang trai dé chinh la ‘Thai tit con vua Thuy Té. Thach Sanh bén ding cung vang ban tan cii sat cliu Thai ti ra. Thai tt thoat nan hé fi cam ta chang va mdi chang xuéng choi Thuy phi), Vua Thuy Té sung sting duige gap lai con, dai chang rat hau. Khi chang vé, vua biéu rét nhiéu vang bac nhung Thach Sanh khéng nhan, chixincé | THONG TUONG Thé gidi do wa Thuy Té cai ti cé nhong mét cay dan. Roi chang Iai trd vé géc da sinh nhai | Gee aidmgi? bang nghé ci. Hén tran tinh va dai bang lang thang, mot hom gap nhau ban cach béo thi Thach Sanh. Ching vao kho cita nha vua an trm cita cai mang t6i quing 6 gdc da dé vu va cho Thach Sanh. Thach Sanh bj bat ha nguc. Vé phan nang céng chia bat hanh, tii khi duge cttu thoat dua vé cung thi bi cam. Suét ngay nang chang ndi, chang cdi, mat buén rudi roi. Vua danh hoan viéc cuiéi xin va bao Ly Thong mdi thay thuéc vé chay chita. Khong biét bao nhiéu thay thuéc gidi trong nudc da dugc mdi dén nhung khéng ai chiia duigc bénh cam va tam trang sau nao cia cong chia. ‘Mot hom, Thach Sanh ngéi trong nguc t6i, dem dan cua vua Thuy Té cho ra gay. Tiéng dan vang lén nhu nhiing lai trach odn, tréch su hd hiing cia cong chia va oan su dc dc ciia Ly Thong. Tiéng dan ving dén hoang cung, lot vao tai cong chia. Viia nghe tiéng dan, cong chtia bong cudi néi vui vé. Nang xin vua cha cho goi ngudi danh dan vao cung. Nha vua lay lam la, cho doi ‘Thach Sanh dén. Trudc mat moi ngudi, chang ké hét dau dudi chuyén cia minh, tif chuyén két ban voi Ly Thong dén chuyén chém tran tinh, tif chuyén giét dai bang, citu cong chita dén chuyén bi lip ctta hang va cuéi ciing 1a chuyén bj bat oan vao nguc that cia hoang cung. Moi ngudi bay gid mdi hiéu ra tat ca sy that. Vua sai bat giam hai me con Ly Thong lai giao cho Thach Sanh xét xit. Chang rong higng tha thi cho chting vé qué lam n, Nhuing vé dén nia dudng thi chting bj sét danh chét. (Thuy phi: dinh thy 6 du6i nue, noi & ca thuy than. ()Sinh nhai. kiém séng. 33