Professional Documents
Culture Documents
1.JEOFİZİK ÇALIŞMALAR
Ardahan İli Merkez İlçesi Halilefendi mahallesinde 132 ada 127 parselde yapılacak yapının
Jeolojik - Jeoteknik Etüt Raporu İşi Kapsamında uygulanan Jeofizik Masw etüdünde
incelemenin dayandığı prensipler, etüdün yapılışı ile ilgili bilgiler verilmiştir.Alanda 3 adet
sismik MASW yöntemi yapılmıştır.
1.1.Masw (Multi-Channel Analysis Of Surface Waves) Yöntemi
Yeraltı tabakalarının fiziksel özellikleri (örneğin, makaslama modülü, elastisite modülü,
sıkışmazlık modülü, doğal salınım periyodu, sismik büyütmesi ve poisson oranı vb.)
makaslama (S) hızı ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle, yeraltı tabakalarının S-hızı
değişimlerinin belirlenmesi jeoteknik mühendisliği açısından oldukca önemlidir. Son yıllarda
yüzey dalgalarının çok-kanallı analizi (MASW) yöntemi S-hızı değişimlerinin
belirlenmesinde sismik kırılma yöntemi yanında yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle
sismik kırılma yönteminin uygulanamadığı durumlarda (örn. yerleşim alanlarındaki yüksek
çevresel gürültüden ötürü) MASW yöntemi tek alternatif yöntem olarak görülmektedir.
Sismik kırılma yöntemi ile ölçü alımında kullanılan dizilim geometrisi korunarak MASW
kayıtları toplanabilmekte ve daha büyük araştırma derinliği elde edilebilmektedir. Yöntemin
diğer üstünlükleri arasında hızlı veri toplama, kolay veri–işleme ve düşük hız problemini
çözmesi gösterilebilir.
İnceleme alanında 3 adet sismik MASW etüdü yapılarak zemine ait bazı parametreler elde
edilmiştir. Yapılan MASW çalışmasında jeofon Aralıkları 3 metre ve ofset Aralığı 5 metre
olacak şekilde ölçüm yapılmıştır. Çalışmalar sırasında RAS24 modeli 12 ve 24 kanallı sismik
cihazı kullanılmıştır. Kaynak olarak 8 kg balyoz kullanılmıştır. Alınan kayıtlar üzerinde
büroda çeşitli düzeltmeler uygulanmıştır. Yorumlama aşamasında program olarak Seismager
programı kullanılmıştır. Her bir ölçü noktası için elde edilen çok-kanallı alan atış
kayıtları, normal bir veri işlem sürecinden geçirilmiştir. İlk olarak, atış kaydı temel “mod”
frekans bağımlı faz hızı eğrisini çıkarmak için frekans bağımlı faz hızı eğrisine (f-k
dönüşümü) dönüştürülmüştür. Frekans bağımlı faz hızı eğrisinde daha yüksek “modlar” ve
sinyal/gürültü oranına bakılarak saptanan düşük kaliteli veriler çıkartılarak ters çözüm için
temel “mod” frekans bağımlı faz hızı eğrisi belirlenmiştir. Temel “mod” frekans bağımlı faz
hızı eğrisi referans olarak alınmış ve bir başlangıç eğrisi (yapay model) oluşturulmuştur. Bu
başlangıç ve ölçülen model eğriler, en küçük kareler algoritması ile yinelemeli olarak en
küçük hata içerisinde kesiştirilmiştir. Sonuçta, zeminin fiziksel özelliklerini temsil eden
derinliğe bağlı bir boyutlu S hız profili ve derinlik parametreleri belirlenmiştir.
1
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
Arazide elde edilen 3 hat’a ait P dalgası hızı ve zeminlerin her tabaka için
sökülebilirlikleri aşağıdaki gibidir.
Hatlar Tabakalar P Dalga Hızı Sökülebilirlik
1.Tabaka 411 Çok Kolay
Masw-1
2.Tabaka 815 Kolay
2
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
civarında bir değer alırken S dalgası hızı 0 dır. Çünkü suyun sıkışma özelliği olmadığından P
dalga hızı yüksek, suda S dalgası hızının 0 olmasının nedeni ise suyun burulmaya ve şekil
değiştirmeye karşı direncinin olmaması ve kesilebilmesi özelliğindendir.
Yerel Zemin Cinsi Üst 30 metrede ortalama
Zemin
(Vs)30 (N60)30 (cu)30
Sınıfı
[m/s] [darbe/30cm] [kPa]
ZD Orta sıkı- sıkı kum, çakıl veya çok katı kil 180-360 15-50 70-
tabakaları 250
Deprem etkisi altında çökme ve potansiyel göçme riskine sahip zeminler (sıvılaşabilir zeminler,
ZF yüksek derecede hassas killer, göçebilir zayıf çimentolu zeminlervb.),
Tablo 2: S (kayma veya kesme) dalga hızlarına göre kaya ve zeminlerin sınıflandırılması.
Arazide elde edilen 3 hat’a ait S dalgası hızları ve zeminlerin her tabaka için zemin
grubu aşağıdaki gibidir.
3
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
1.Tabaka 210 ZD
Masw-2
2.Tabaka 367 ZC
1.Tabaka 204 ZD
Masw-3
2.Tabaka 361 ZC
Arazide elde edilen 3 hat’a ait elastisite modülleri ve zeminlerin her tabaka için
dayanımları aşağıdaki gibidir.
4
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
5
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
Arazide elde edilen 3 hat’a ait Bulk modülleri ve zeminlerin her tabaka için sıkışma
özellikleri aşağıdaki gibidir.
Hatlar Tabakalar Bulk Modülü Sıkışma
1.Tabaka 1866 Az
Masw-1 2.Tabaka 9370 Az
6
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
1.Tabaka 1817 Az
Masw-2
2.Tabaka 8439 Az
1.Tabaka 1805 Az
Masw-3
2.Tabaka 8426 Az
1.2.f.Poisson Oranı(σ)
Arazide elde edilen 3 hat’a ait poisson oranları ve zeminlerin her bir tabaka için sıkılık
özellikleri aşağıdaki gibidir.
Hatlar Tabakalar Poisson Oranı Vp/Vs Sıkılık
1.Tabaka 0.33 1.98 Gevşek
Masw-1 2.Tabaka 0.38 2.23 Gevşek
7
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
1.2.g.Yoğunluk ρ (gr/cm 3 )
Boyuna dalga hızına göre amprik olarak Telford (1976) tarafından verilen yoğunluk aşağıdaki
formülden hesaplanır.
ρ =d=0.31*Vp0.25(gr/cm3)
Yoğunluk: ρ (gr/cm3) Tanımlama
<1.20 Çok düşük
1.20-1.40 Düşük
1.40-1.90 Orta
1.90-2.20 Yüksek
>2.20 Çok Yüksek
Tablo 7: Zemin Birimlerinin Yoğunluk Sınıflaması: (Keçeli, 1990).
Arazide elde edilen 3 hat’a ait zeminlerin her bir tabaka için yoğunluk tanımlama
özellikleri aşağıdaki gibidir.
Hatlar Tabakalar Yoğunluk Tanımlama
1.Tabaka 1.67 Orta
Masw-1 2.Tabaka 1.92 Orta
Masw-2 0.60
8
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
Masw-3 0.60
Zemin hakim titreşim periyotuna bağlı olarak; alt titreşim periyot TA=T0/1,5 ve üst titreşim
periyotu TB=T0*1,5 hesaplanır. Bu durumda Masw-1 için; rezenans hali;
TA=0,60/1,5=0,40 sn
TB=0,60*1,5=0,90 sn
0,40<To<0,90 sn aralıklarında değişim göstermektedir.
Masw-2 için; rezenans hali;
TA=0,60/1,5=0,40 sn
TB=0,60*1,5=0,90 sn
0,40<To<0,90 sn aralıklarında değişim göstermektedir.
Masw-3 için; rezenans hali;
TA=0,60/1,5=0,40 sn
TB=0,60*1,5=0,90 sn
0,40<To<0,90 sn aralıklarında değişim göstermektedir.
1.2.ı.Zemin Büyütme Katsayısı
Zeminlerin özelliklerine bağlı olarak deprem dalgalarını çeşitli oranlarda büyüttüğü
bilinmektedir. Deprem sırasında özellikle yumuşak zeminler üzerindeki yapıların, sert
zeminlere veya kaya ortamlarına göre daha fazla hasarlaşması bu etkileşimin en büyük
göstergesidir. Bu büyütme etkisi deprem şiddetini de arttırmaktadır. Zemin etkisinin yanı sıra,
yeryüzünde sismik enerji odaklanması oluşturan eğimli ve senklinal yapılar (focus effect),
görünen veya görünmeyen kırık, çatlaklar ve fayların düşen kesimleri, varsa heyelan
düzlemleri, yapı temeli altındaki jeolojik yapı farklılıkları, yer altı boşlukları, büyük genlikli
yüzey dalgalarının meydana gelmesinde sismik enerjiyi saçan sığ derinlikli heterojeniteler,
sismik dalgalarda ardışık kırılma ve yansımalar oluşturan yer altı yapısal özelliklerine sahip
ortamlar (channaling effect), mekanik rezonans oluşturan tabakalı yapılar, sıvılaşma
potansiyeli taşıyan zeminler, gevşek kalın alüvyon ortamlar da zemin büyütmesi oluşturan
dolayısıyla da depremin şiddetini arttıran fiziksel ve yapısal özelliklerdir.
2∗VSalt ρ1
A= * formülü ile hesaplanmıştır.(Tezcan and ipek 1974)
VS ü st ρ2
Hatlar Zemin Büyütme Katsayısı
2.96
Masw-1
Masw-2 2.96
9
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
Masw-3 2.99
Düşey Düşey
Taşıma Emniyetl
Yoğunlu Yatak Yatak
Derinli Vp Vs Gücü i Taşıma
Açıklama k Katsayısı Katsayı qem
k m m/s m/s (qu) Gücü (qa
(gr/cm³) Kv sı Kv
(kg/cm²) (kg/cm²)
kN/m3 ton/m3
Masw-1 5 411 207 1.67 2.88 1.45 19200 1920 0.96
--- 815 364 1.92 6.01 2.68 40200 4020 2.01
5 409 210 1.67 2.91 1.50 19400 1940 0.97
Masw-2 --- 786 367 1.93 6.02 2.81 40200 4020 2.01
Masw-3 5 405 204 1.66 2.84 1.43 19000 1900 0.95
--- 783 361 1.92 5.92 2.73 39400 3940 1.97
Yapılacak olan Bina İnşaatında Sismik masw verilerine göre söz konusu parsel için taşıma
gücü;29.40ton/m² olarak hesaplanmıştır.
Yatak Katsayısı Hesabı;
ks = 40*qem*5*10 kN/m3 (Bowles 1996),
Masw-1 için;
ks=40*0.96*5*100=19200 kN/m3
10
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
ks=40*2.01*5*100=40200kN/m3
Masw-2 için;
Ks=40*0.97*5*100=19400kN/m3
Ks=40*2.01*5*100=40200kN/m3
Masw-3 için;
Ks=40*0.95*5*100=19000kN/m3
Ks=40*1.97*5*100=39400kN/m3
Söz Konusu Parsel için Yatak Katsayısı;2153 t/mᶟ(21530kN/m3) hesaplanmış olup Siltli
Orta Sıkılıkta Kum-kil birim aralığına girmektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
1. Ardahan İli Merkez İlçesi Halilefendi mahallesinde 132 ada 127 parselde yapılacak olan
11
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
3.Alanda gerçekleştirilen Sismik MASW çalışmalarına göre elde edilen zemin dinamik elastik
4. İnceleme alanının zemin hakim titreşim periyodu ve Ta-Tb değeri ile bunlara karşılık
Tablodaki veriler göz önüne alındığında Çalışma alanında yer hakim titreşim periyodu 0.40 –
T - 0.90 aralığında değişmektedir. Hesaplanan yer hakim titreşim periyodu değeri ,proje
alanında yer alan birimlerin salınım durumları ile ilgili genel amacını taşımaktadır. Ansal vd.
(2004) ölçütüne göre yer hakim titreşim periyodu değer değişimleri çalışma alanının geneli
ZD sınıfına girmektedir.
12
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
ölçüm büyütmeleri 2.5- 4.0 arasında olduğundan çalışma sahası zemin büyütme B Düşük
6. Yapılacak olan Bina İnşaatında Sismik masw verilerine göre söz konusu parsel için taşıma
gücü;29.40ton/m² olarak hesaplanmıştır.Ve Yatak Katsayısı;2153 t/mᶟ(21530kN/m3)
hesaplanmış olup Siltli Orta Sıkılıkta Kum ve yoğunlukla killi birim aralığına
girmektedir.
KAYNAKLAR
1.Özdemir, A., 2007, Jeoteknik ve Su Sondajları, Jeofizik Mühendisleri Odası Yayını,
272
2.Kocaeli üniversitesi sismik yöntemler ders notları ve MASW yöntemi
3.Candansayar, M.E., 2005, Doğru akım özdirenc yöntemi ile yer altı suyu aramaları,
Mühendislik Jeofiziği ve Uygulamaları Semineri Notları, Jeofizik Mühendisleri Odası,-
13
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
52-114
4.AKÇIĞ Zafer ve PINAR Rahmi Jeofizikte Sinyal Kuramı ve Dönüşümler
(TMMOB Jeofizik Mühendisliği) 1995
5.Wightman, W.E., Jalinoos, F., Sirles, P., and Hanna, K., 2003, Application of
geophysical methods to highway related problems, Federal Highway
Administration,716 p.
RESİMLER
14
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
15
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
16
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
EKLER
17
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
18
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
19
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
20
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
21
SEVİNÇ MÜHENDİSLİK VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ
22