Örnek 1.

| e ©
in derinliği
Şekildeki ferromanyetik çekirdeğin boyutları verilmiştir. Çekirdeğ
10 cm dir. ur < 2500 ve iz A ise üretilecek akı değerini hesaplayınız.

Yem — — — 0

-—bunsisenedese

....

Mem

....ima

(a) Depih « 40 em
 Çözüm: Çekirdeğin üç kenarı aynı kesit alanına, dördüncü kenarı
ise farklı bir kesit alanına sahiptir. Dolayısıyla çekirdek iki
bölgeye ayrılabilir. 1. ince kenar 2. kalın diğer üç kenar.
Çim
1. bölgenin ortalama akı yolu uzunluğu
ii 45 cm ve kesit alanı 10.10-100 cm?
Ka) 1. Bölgenin relüktansı e

Paz R, —— — ——
MÂ, Uyu
LE Bil 14300 A.sarımi
2500.4x10*0,01m M5 weber
2. bölgenin ortalama akı yolu uzunluğu
130 cm ve kesit alanı 15.10-150 cm?
2. Bölgenin relüktansı 1,3m
R. — - 27600 A.sarım
Rp, hk 7 725004r1070,015mi weber
HÂ,
| H,Ho A;
Çekirdeğin toplam relüktansı
A.sarım
RR, 4R, 14300427600 41900 Wb
Toplam manyetomotor kuwet

FSNiz200sarım.1 4-200 A.sarım |

Çekirdekteki toplam akı

je # Oo 200Amper.sarım
— — 0,0048 Wb
R 41900 Amper.sarım/ Wb
Örnek 2.
Şekilde gösterilen ferromanyetik çekirdeğin ortalama akı yolu uzunluğu 40 cm,
kesiti 12 cm?, göreceli geçirgenliği 4000 dir.çekirdek üzerinde 400 sarım
vardır. Hava aralığındaki saçaklanmanın, etkin hava aralığı kesit alanını
05 artırdığını kabul edersek,
Akı yolunun toplam relüktansını
b) Hava aralığında 0,5 T lık bir akı yoğunluğu üretmek için gereken akımı
bulunuz.

ALİ
4

J 0.05 cm
T
i 1ç 140 em
> An 12cm

m» FR p:B4 F-Ni

NisBAR
2
— BAR > 0,5T.0,00126m”.3823004.sarım /Wb 0,6024
1
N 400sarım
Çözüm a)
*. ah. k
MÂ, Hr HA,
Ea iliminie of core)

TN)

Sa (Reluçtance of alr gap)

0,4m A.sarım
Ks© 4000.4x107.0,0012m — 66300
weber
Hava aralığının etkin alanı 1,05.12 cm?-12,6 om? di

R - Ii, in | m -316000 A.sarım

“uA, 4n1070,00126m weber
A.sarım |
R,, A, KR, 66300 -316000 - 382300
Wb
Örnek 3.
tirilmiş rotor ve statoru
Şekilde bir doğru akım motorunun basitleş
uzunluğu $0 cm ve kesit alanı12
görülmektedir. Statorun ortalama akı yolu 5 cm ve kesit alanı da 12 cm?
nluğu
cm? dir.rotorun ortalama akı yolu uzu bir hava aralığı 0,05 cm? ve her
or ve stat or ara sın dak i her
kabul edilebilir. Rot dahil) 44 cm? dir. Çekirdeğin
ının kesi t alan ı da (sa çak lar da
bir hava aralığ sarım vardır. Sarımdan geçen
200 0 ve çek ird ekt e 200
göreceli geçirgenliği uğu ne olacaktır.
aki akı yoğunl
akım 1 A olursa hava aralığınd

A. ,
a |
.As12cm
«200
tura

—i,5cm

I,» 0.05 em
 Çözüm:
Statorun relüktansı Ri, RR KR, Ra

R,-— R,, 166000 4 284000 4 16600 4 284000

H.Hgd,
A.sarım
- 0,5m R,, li 75100 WE
9———
SizNi) s
2000.47x10.0,0012m?
R, -166000A.sarım/Wb Çekirdeğe uygulanan net mmk

Rotorun relüktansı F-N.i-200sarım.lA -200 A.sarım

Hava aralığının relüktansı

R,5—i I, g F - 200 Amper.sarım - 0,00266Wb
,a
HH,

0,051
R 751000 Amper.sarım/Wb

g8. 9000266W6 gayr

RE
a
HH, A, ”200047107.0,001277
Tr

0,0005
r R, 516600A.sarım/Wb A 0,0014m
—1471070,00147r7
R, -284000A.sarım/Wb
Örnek 4.
Mıknatıslama eğrisi şekildeki gibi olan ferromanyetik malzemenin
a) H250 b) H-100 c) H-500 d) H-1000 A.sarım/m için göreceli geçirgenliğini
bulunuz.

İ i Nm | 2004 sm
- 100 200 200 900
10 ! 20 204050
asim
P i Magnetlzing intensliy H. As tur
 Çözüm:
B
Malzemenin geçirgenliği “ y
SH
Göreceli geçirgenlik o Hr ““—
0

B 0,257
z
a) z H-5O0A.sarım/m'de B-0,25T (A —- —H - ——-0,005
S0A sarım/m H/ m

E H. a -3980
H, 4710“Him

B 0,7217
z
b)Hz100 '
A.sarım/m'de z
B-0,72T - — - -000722
————sarım/m
1004. H) m

0,00 2H/m
ale
iy 4707 Him
 B |,4T
ğin mn - B-14T # H — SO0DA.sarım/m — 0,0028
——— | H/ m
c)Hz500 A.sarım/m'de

u.- 4. em - 9930
ou, 4x10' Him İ
B 1SIT 0,00151 H/m
d) Hz1000 A.sarımlm'de B-1,81T M7“ 10004 sarm/m -
Su 0,00151H/m —1200
Er “u, 4nl07H/m

geçirgenlik önce artar

Mıknatıslama şiddeti artırılırken, göreceli
|
ve daha sonra azalır.
 Örnek 5.
Kare şeklindeki bir manyetik çekirdeğin ortalama akı yolu uzunluğu 55 cm, kesit alanı
ise 150 cm? dir. Çekirdeğin bir bacağına 200 sarımlık bir sargı sarılmıştır.
Çekirdek mıknatıslama eğrisi bir önceki örnekle aynıdır.
a) Çekirdekte 0,012 Wb lik bir akı üretmek için ne kadarlık bir akıma gereksinim
vardır?
b) Bu akım değerinde çekirdeğin göreceli geçirgenliği ne olur?
c) Çekirdeğin relüktansı nedir? |

Çözüm! a) Çekirdekte istenen akı yoğunluğu: “d

gk 0,012Wb
2 ger

Gereken mıknatıslama şiddeti şekilden H—115 A.sarım/m bulunur.

FS NİSHI, -115A sarım /m.0,55m 63,25A sarım

/- FP 63,25A.sarım
—-0,316A
N | 200sarım
b) Bu akımda çekirdeğin geçirgenliği / —
B (OO8T — 0,00696 Him
H 1I5A.sarım/n

Göreceli geçirgenlik ui, —

4 — 0,00696H/m — 5540
HU, o 47107H/m

c) Çekirdeğin relüktansı F 63,25 Amper.sarım

R-——
d 0012Wb —5270A.
OA.sarım/ Wb
Örnek
Şekilde demir çekirdek üzerine sarılmış bir bobin görülmektedir. Çekirdekteki akı
-0,05sin377t Wb dir. Çekirdek üzerinde 100 sarım vardır. Bobinin terminallerinde
üretilen gerilim ne olur? Akı şekildeki gibi artırılırsa gerilimin polaritesi ne olur?
(Kaçak akı sıfır kabul edilecektir).
Çözüm: Akı referans yönde
artarken, gerilimin yönü
şekildeki gibi olmalıdır.
Gerilimin genliği

dp
i © ind >
di
Eyy 2100
e
2,,, 1885 c0s377t
veya ey;> İ885 sin(3771 490) V.
 Örnek
Şekilde manyetik alanda bulunan ve içinden akım geçen bir |
iletken gösterilmektedir. Manyetik akı yoğunluğu 0,25 T, yönü
sayfanın içine doğrudur. İletkenin boyu 1 m, iletkenden geçen
akım0,5A ve sayfanın üstünden altına doğrudur. İletkende
indüklenen kuvvetin yönü ve genliği ne olur?

Çözüm:
Kuvvetin yönü sağ el kuralına
göre sağa doğru bulunur. Ge
nliği:

PzilBsinO -(05 A).(1 m).(0,25 T).s

in90-0 125 N
 X 4 O TT xXx XB Örnek
İm Ji “ İvxB
H Şekilde manyetik alan içerisinde, sağa
X doğru 5 m/sn hızla hareket eden bir iletken
görülmektedir. Akı yoğunluğu 0,5 T ve kağıt
“ind düzleminin içine doğrudur. İletkenin
X uzunluğu 1 m dir. İndüklenen gerilimin
l genlik ve polaritesi nedir?

X Çözüm
Bu örnekteki iletkenden geçen akımın yönü
aşağı doğrudur. Dolayısıyla iletkenin
üst
x -OlIİ kısmı pozitif olacaktır.

Eyy SİVX BM -(vBsin 90 cos0 -vB/

Eng (5 m/sXO,5TYIm)— 2,5 V
 B Örnek
Şekilde manyetik alan içerisinde 10 m/s hızla
sağa doğru hareket eden bir iletken
& görülmektedir. Akı yoğunluğu 0,5 T ve sayfa
- düzleminden dışa doğrudur. İletkenin boyu 1
metredir. İndüklenen gerilimin genlik ve
polaritesi ne olur?

| Çözüm

|
Ed “ (v X B)J — (vB sin 90)J c0s30.
e, — (0 m/sX0,5 TYLm)cos304,33V
 Örnek: a) Bu makinanın maksimum yol alma akımı nedir? Boşta sürekli durumdaki
Xx o 1-017, hızı nedir?
MA KLM) directed into th
Sağa doğru 30 N'lukbir
i I kuvvetin çubuğa uygulanması
ir
ne
: 0
durumunda, ,
sürekli durum hızı
yo e, ne olur? Çubuk ne kadar güç
/ Lİ üretecek veya tüketecektir?.
“ * X Besleme kaynağı ne kadar güç
ma 6 1-01T, üretecek veya çekecektir?. Bu
AN directed Into the page makina motor olarak mı yoksa
ii N.S XxX . X generatör olarak mı
“e FN Lİ — Rza çalışmaktadır?.
T isek c) Sola doğru 30 N'luk bir
/ kuvvetin çubuğa uygulanması
x x x durumunda, sürekli durum hızı
0 © BOT, ne olur? Bu makina motor olarak
-Ww directed into the pape oOmI yoksa generatör olarak mı
TT x XxX. X çalışmaktadır?.

ie XxX X

b) Şekil b ye göre çubuğa 30 N luk bir kuvvet sağa doğru uygulanırsa, sonuçta
indüklenen kuwet Find, uygulanan kuwvet Fapp ye eşit olduğunda sürekli duruma
ulaşacaktır, bu durumda çubuk üzerindeki net kuvvet sıfır olacaktır.

FappzFind -iIB j Le Find

e in RR 3ON m 30 4 Çubuğun içinden
IB 10 mdü,7 © yukarı doğru akar.

Çubukta indüklenen gerilim eind < VB * iRs 120 V * (30 AY0,3 ohm)z 129 V
olur ve sürekli durum hızı V,- Pina 127 —129m/5
BI O,T.l0m
Çubuk Pz 129.30-3870 W lık güç üretmekte ve kaynak P-120.30-3600 W
tüketmektedir. Bu iki güç arasındaki 270 W dirençte kaybolmaktadır. Bu makina
bir generatör olarak çalışmaktadır.
d) Çubuğa O N'dan 50 N'a kadar, 10 N'luk adımlarla sola doğru bir kuvvet
uygulansın. Herbir kuvvete göre çubuğun hızını hesaplayıp, kuvvet hız grafiğini
çiziniz.
e) Çubuğun yüksüz olduğu kabul edilerek aniden manyetik alanın 0,08 T' ya zayıfladığı
bir bölgeye girdiğini kabul edelim. Çubuğun hızı şimdi nasıl değişecektir?

Çözüm:
Yol alma başlangıcında çubuğun hızı sıfırdır ve dolayısıyla eind-0 dır. Bu yüzden

i— — - 4004
R 0,30

Makina sürekli duruma ulaştığında, Find-0 ve iz0 olur. Bu yüzden

Kg SEyg SV,Bİ
V, o 120V
7 ———— l120m/s
BI 0,1T.10m

c) Şekil c ye göre kuvvet sola doğru uygulanmıştır ve indüklenen kuvvet sağa

doğrudur. Sürekli durumda,

FappzFind <1B o | İva. 3ON ayy o Çubuktan aşağı

IB 10m0JT doğru akar.

Çubukta indüklenen gerilim eind < VB - İRE 120 V - (30 A)(0,3 ohm)z 111 V
ve son hız değeri i en LUK

“OB OTOM
olur. Bu makina şimdi, kaynaktan çektiği elektrik enerjisini, çubuk üzerinde
harekete(mekanik enerji) dönüştürerek motor olarak çalışmaktadır.
d)

e) Başlangıçta çubuk yüksüz olursa, o zaman Sing

Va olur. Çubuk
manyetik alanın zayıfladığı bir bölgeye girerse, geçici bir durum ey N
oluşur. Geç
durum sonunda eind tekrar VB ye eşit olur. Bu durum, çubuğun son hızını
saptamak için kullanılabilir. Başlangıç hızı 120 m/s idi.
Son hız;

K a Sind — Bİ

y.. 120
-15074/5 |
© BI 0,08T.10m
Burada görüldüğü gibi doğrus
al motorda akı za yıfladığında,
görülür. Aynı davranış gerçek çubuğun hızlandığı
bir DÇ motorda d a görülür,
 line 0.184j0.24
Örnek Tek fazlı bir güç sistemi Z1,.Z O luk empedansa sahip bir iletim
Hz lik bir
hattı üzerinden Zıoag-4*3 O luk bir yükü besleyen 480 V, 60
generatörden oluşmaktadır. Bu sistem için
a) Yük gerilimi ve iletim hattı kayıpları ne olur?
formatör ve iletim hattının sonuna
b) Generatör çıkışına 1:10 luk yükseltici bir trans
nda, yük gerilimi ve iletim hattı
10:1 lik düşürücü bir transformatör bağlandığı
kayıpları ne olur? |
Ayy 018 O JOHN

2 >
Wa el
i Z end
©) V- 480 40“V V
144/30

(a)
cı8n yon.
Ziod
44)30

Vu 4801.0'V
Çözüm: İN:
or ma tö rs üz gü ç sis tem ini gösterir. Burada İG lineZliad
a) Şekil a tran sf

V . 4802/09
j3)
imline (0 ,1804) 0,240) -(402
Zine * İzi

al E E 480200. 9082-3789 “ A
bime “RA JA 52923189

Vona > Time Ziaaş (9082 -3789 AYA j39)

AYX5136,9“ ) > 4547-09“ V
89
V bad “ (90,82 —37,

Eloy : (J line
LR, < (00.8 4) (018 9) g Ve K
 b) Şekilİ b transformatörlü güç sisteminİ i gösterir.İ Bu s istemi analiz etmek için,
sistemi ortak bir gerilim seviyesine dönüştürmek gereklidir. Bu iki adımda
yapılır:
1. Yük, iletim hattına indirgenir. Bunun için T, transformatörü elimine edilir.
2. Kaynak tarafı iletim hattının geriliminde eşdeğer yükü ve iletim hattının
elemanlarını dönüştürerek T, transformatörü elimine edilir,
Yük empedans değeri, iletim sisteminin gerilimine yansıtıldığında
2

Zr 2, > ) (40 4 j30) 4000 4 /300

İletim hattı seviyesindeki toplam empedans şöyle olur:

Zey Ziy $ Z 'toad < 400,18 4 j300,240 — 500,3.136,889 O

Eşdeğer devre bir sonraki sayfada gösterilmiştir.

Ğ ii 44 j3 ohm ve Z ine — 0,0018 *- ;0,0024 ohm

) yaa — aZ,, — a (Z,,. sh Z icad)

Za > (5) (0,180* j/0,240 44000 4 j/3000)

Zey (0,0018 4 /0,00240 4-40 4 /30)) —5,003236,889 ©
480209 V |
Generatörün akımı İç 500323688 olm -95,94/—36,889 4 |

Ti üzerinden geri giderek Np, Iç si Ns,

ine

İç <2), İ (95942 36,889 4) 9,5942 36889 A4

N,, “710
TZ üzerinden geri giderek Np>lime SE N531i0ai

hs oad İE
© e — 0594236889 4) 95,942 36,889 A
Nş 2
 Ti Yy, EN j04N |ı

İL
is
13510,
—
AAA— KY gü

Z ine 400 *j300n

Eşdeğer devre
Vx48040'V
0.0018.) J:0.0024:0)

i | Z tad
T
. line , |44j3N0

Vx48040'V

Eşdeğer devre

Vena S İpaaZiez < (95,942 36,889 AS 236,879 ohm)

Yok
çorilimi Yy, E 479;72-0,019V

Hat
İn — (Üye) R ine b (9,594) (O, 8) — 16,7 W
kayıpları

arı yaklaşık “090

Güç sisteminin İletim gerilimi yükseltilerek, iletim hattı kayıpl
oranında düşürülmektedir.
Örnek
er devre empedansları
20 KVA, 8000/240 V, 60 Hzlik bir transformatörün eşdeğ
primer tarafında yapılmıştır ve
belirlenecektir. Açık devre ve kısa devre deneyleri
göre yaklaşık eşdeğer devre
aşağıdaki veriler elde edilmiştir. Primer tarafa
empedanslarını bulunuz ve bu devreyi ÇİZİNİZ.
Open circuit test Short circuit test
(primary) (primary)
Voç < 8000 V Vçç 489 V
oç < 0.214A İç *2.SA
Poç £ 400 W Psç #240 W

- Çözüm: Boşta çalışma deneyinden elde edilen güç faktörü

P, - 400W | gerid
— 0,234 ii
Vocloe | B000V 0,214 4
PF -c0s0.—

Uyartım admitansı 7 7
1 İK 0s PP 8000P Z-—cos1
SAKA cos 0,234
0,23

Y, - 0,00002682 - 76,59 © - 0,0000063 — /0,0000261 - -- — gk.

R. İX M
 SİİRİ m Kp riemym 38,4K0
cCc
0,0000063 | Mw 0,0000261

Kısa devre deneyinden elde edilen güç faktörü

PF -cos9 — İDE a 0,196 geride

Seri empedans

Z og İse /- cos PF ->5 18,79 —193,6.278,79 38,4 4 (192 0)

SC ,

Eşdeğer direnç ve reaktans R,, 238,409 X,, -19200

Basitleştirilmiş eşdeğer devre

ı x FB
i I

38,4 KO
Örnek: Şekilde görülen sistem 480 V luk generatör, ideal bir 1:10 luk yükseltici
transformatör, bir iletim hattı, ideal bir 20:1 lik düşürücü transformatör ve bir yük
içerir. Bu sistemin baz değerleri, generatörde 10 KVA ve 480 V olarak
seçilmişlerdir.
görünür
a) Güç sistemindeki her bir noktada temel gerilim, akım, empedans ve
gücü bulunuz.
b) Bu sistemin per-unit eşdeğer devresini elde ediniz.
c) Bu sistemde yüke sağlanan gücü bulunuz.
d) İletim hattındaki güç kaybını bulunuz.

Zyoag > 10 2300

İline 200 jon Yosi.
eee 20:1

i ln
am çer)

Region 3
Region 2
 KVA, böylece
Çözüm: a) Generatör bölgesinde Vbase1-480 V ve Sbasez10

1, > Size, 1000074 234 be Ma i . 480V

> 23,040
basel © İy
Vaset 480V 20,834
e

T1 transformatörünün sarım oranı az1/1 00,1 dir. Buradan iletim hattındaki base
gerilimi
p< lemua SEDİ . aşp0y
O,

Diğer base büyüklükler Saz 10 KYA del 7 -2,0834

4800V
Z yasa —
-23040
2,083 4
dir. Buradan yük bölgesindeki base
T2 transformatörünün sarım oranı a-20/1 -20
gerilimi 7 e
Bea e e |
00V4 AL6TA
'

d
d

100
E
: L
bare aDy
Diğer base büyüklükler | “bs” ali
240V
Z base
-53,760
o > 41,GTA
 n Oo
b) Bir güç sistemini per-unit sisteme dönüştürmek için, her bir bileşen sistemi
bölgesindeki base değeri ile bölünmelidir.

Vay 480209V
EE i
L0209pu Zine.pu 3UdR 0.
- 204/60 0,0087 * j/0,0260 pu
ETTZ |
1023090
Zinaya “3 agg 7 7862309 pu

Ipu | İline
line:: 0,0087 pu j0,026 pu. ipad

—
amaaan.
mama en

ee
Ziöüd >

ve
o
1,736Z 30
per unit
—.

—i—
—i.

| Iç pu — İjinepu — İoad,pu > İpu

 c) Bu per-unit sisteminden akan akım

120 m 1209
pi. (1,503 jJ0,868)
di (ol,pu (0,0087* /0,0260) *-(1,736.2309) o (0,0087* j0,0260)
1209 1209
- — 0,5692 -30,69 pu
P, 1,5124 j0,894) 1,757130,69 z

Yükün per-unit gücü İse ii Ty Ru — (0,569)71,503 > 0,487

Yüke sağlanan gücün gerçek değeri | Ayy — Aya puSpase X 0,487.10000V4 — 4870W

d) İletim hattındaki pu güç kaybı 2, ,, <1 yu Rine, pu > (0,569)7 0,0087 - 0,00282

İletim hattında kaybolan gücün gerçek değeri

Pine
e line, pu base
— 0,00282.10000V4 -28,2W

Örnek 2.4 ödev

 Örnek 8.1. Şekil 8.6 daki makinanın karakteristikleri şöyledir:
rz0,5m,Is1m, Rs 0,3 ohm, B-0,25 T, Vgz 120V
a) Anahtar kapandığında ne olur?
b) Makinanın maksimum yol verme akımı nedir? Boştaki sürekli durum açısal hızı ne
olur?
10 Nm olsun. Yeni sürekli
c) Çerçeveye bir yük bağlansın ve sonuç yü k momenk tibir güç sağ lanır? Bataryadan
durum hızı ne olur? Makinanın miline ne kadarlı
generatör müdür?
çekilen güç ne kadardır? Bu makine rotor mu yoksa
moment dönme yönünde mile
d) Makine yeniden boşta çalışırken 7,5 Nm lik
lanı rsa, yeni süre kli duru m hızı ne olur? Bu makina şimdi motor mu yoksa
uygu
generatör müdür?
um
ta çal ışı rke n akı yoğ unl uğu 0,2 T ya azaltılırsa, rotorun sürekli dur
Makina boş
son hızı ne olur?

u için
ı za ma n Çer ç eve den bir akım akar. Çerçeve durduğ
ığ
Çözüm: a) Anahtar kapand
Moment:
©,,420 dır. Akım:
Ni ı—
VaEnRi yem 28R
mi T,<2ği CCW
TK
37
Bu indüklenen moment, saat dönüş yönünün tersinde bir açısal hızlanma üretir,
böylece makinanın rotoru dönmeye başlar. Rotor dönerken bir gerilim indüklenir.
2
ind — —gİw
7 v

| 2.
Bu yüzden i akımı azalır. Akım azalırken Tw e e İazalır. Sonunda indüklenen
tork sıfır olur. Akım sıfır olur ve Ve&yg Olur.

b) Yol verme koşullarında makinanın akımı: j— > — 120 — 400 A

0,3

Boşta sürekli durum koşullarında, 7, ,, Sıfır olur. Bu durumda |İ akımı sıfıra eşit olur.
Bu yüzden de Vg3ejng olur. Rotorun hızı:
çe ;
p< epg <2 wz 7 Ez a — — .. : — 480rad!s
7 > 2r1B 2.0,5m.1m.0,257
EN
c) 10 Nmlik yük momenti mile uygulanırsa, makine yavaşlar yani w azalır. Bundan
dolayı eind azalır ve rotor akımı artar. Rotor akımı artarken Tag artar Tia a kadar).
Sürekli durumda
i ) Tai Ta İON
İz,.| > |Tiona) # Tina e 2,
— 2rlB 205m1m0,257
|

Eyi< Vg <İR— Eyy <120V-40 4.030.108

End zi 1087 - 439 Gl
Milin hızı w— End —

2 p 2r1B 2.0,5m.1m.0,257
7 . ,

Mile sağlanan güç: Pp - Tw-10Nm.432rad/s -4320W

Bataryanın çıkış gücü: P —V,i —1207.404 — 4800W

ye dönüştürür.
Bu makine motor olarak çalışır ve'elektrik enerjisini mekanik enerji
 d) Dönüş yönünde bir moment uygulanırsa motor hızlanır. Hız artarken içte üretilen
Sng gerilimi artar ve Ve yi aşar. Böylece akım bataryaya doğru akar. Bu makina şimdi
bir generatördür. Bu akım motorun yönüne zıt bir momente neden olur. Sonunda
daha yüksek w hızında Üni SÜ olur. |
Ümd 7,5 Nm 304
Rotordaki akım; i— Tina — — —
2 2riB 2.0,5m.1m.0,25T
7
İndüklenen gerilim Ena — V, HİR End 1207 --304.0,30-129V

S on olar
lara nd.
ak k milimilinn hızı: hızı W — 2, End.B m
— 2rI id
2.0,5m.1m.0,25T
-516rad!/s
K

e) Makina başlangıçta yüksüz olduğundan dolayı, hız W-480 rad/s dir. Akı azalırsa
geçici durum oluşur. Geçici durumdan sonra makina da yine sıfır moment olmalıdır,
çünkü milinde hala yük yoktur.

Ty <0 İse, rotordaki akım sıfır olmalıdır. Böylece Vezeyg olur. Milin hızı:

wi E; d End
z 120 V
-600rad/s o Akı azaldığında
—4 2rIB 2.0,5m.1m.0,207 hız artmaktadır.
 Örnek 9.1.
ohmluk bir
50 hp, 250 V, 1200 dev/dak lık kompanzasyon sargı lı bir şönt motor, 0,06
sayacak
endüvi direncineffırçaları, kompanzasyon sargıla rını ve ara kutupları kap
şekilde) sahiptir. Uyarma devresi boşta 1200 dev/d ak üretecek şekilde
RagtRe “50
sarım
o Di toplam dirence sahiptir. Şönt uyarma sargısın da kutup başına 1200
vardır.
a) Giriş akımı 100 A, 200 A, 300 A iken bu motorun hızını bulunuz.
b) Bu motorun moment-hız karakteristiğini ÇİZİNİZ.

Çözüm:
Hız dev/dak ile
verildiğinden indüklenen
gerilim
E,-Kön
VT ve uyarma direnci sabit
olduğundan uyarma akımı Vr 2250 V.

sabittir ve endüvi
reaksiyonu olmadığından Np
bu motordaki akı sabittir. 1200 turmns
 orun içi nde üre til en ger ili m ve hızları arasındaki bağıntı
İki farklı yük koşulunda, mot
şöyle olur:

ip Kim Es m n, 5 Ban
Ey, Kn, Ep, Eş
#Vı 250 V olur. Herhangi
Boşta endüvi akımı sıfırdır, böylece n,-1200 dev/dak iken Eş
hızı bulunabilir.
bir diğer yükte indüklenen gerilimi hesaplarsak, bu yükteki motor

a) 1,100 A ise, motordaki endüvi akımı |

V, 250V
aTiLTip —I
Ii, “iL,1, ——
R, —
500 —-9ŞA
1004—-

E,sV,—-I,R, 2507 —-(95 40,062) -244,3V

Motorun hizi n, —
Ep, 243V 1200dev/dak -1173 dev/dak
E, © 250V
 1,2200A ise, motordaki endüvi akımı

slip L İz — Tall

E,-V—I,R, -250V —(195 4)(0,00)6 - 2383V

Motorun hızı pi, is İzi 238,3
1200 dev/ dak -1144 dev/ dak
E, ' 250V
1,5300 A ise, motordaki endüvi akımı
Y, 250V
| I,—içI,——-3004—-——
-295A4

E,—-V,-I,R,250V -(295 4X0,0609)-23237

Motorun hizi, < Eday 25237 aoodevldak <1115dev! dak
2 l
Eş o”
b)
değerine karşılık gelen
Bu motorun çıkış karakteristiğini çizmek için hızın her bir
t sıfırdır.
momentin hesaplanması gerekir. Boşta indüklenen momen
nam m E,I, Ta öğ a Eşli,
ind
w
1,z100 A iken indüklenen moment
baz a A) -190Nm
TE
"di (1173r/min)(lmin/ 60527 rad/r)

1200 A iken indüklenen moment

(238,3V)(195 4) -388Nm
T
md “la4r/min)(imin/60s)(27rad/r)

12300 A iken indüklenen moment

(232,3V)(295 A) - 587Nm

Tuna “ Ç7155r/min)(imin/ 60s)(2 rad/r) Tiago Nm

400 600 800

 Örnek 9.2. ,
50 hp, 250 V, 1200 dev/dak lık kompanzasyon sargısız bir DC şönt motor 0,06 ohmluk
bir endüvi direncine sahiptir (fırça ve ara kutupları kapsayacak şekilde). Uyar ma
devresi boşta 1200 dev/dak lık hız üreten Rag*Re-50 O luk toplam dirence sahiptir.
Şönt uyarma sargısında kutup başına 1200 sarım vardır. Endüvi reaksiyonu, 200 A lik
bir yük akımında 840 A.sarım lık mıknatışlanma çözücü mmk üretir.
a) Giriş akımı 200 | i |
A iken bu motorun © * |
hızını bulunuz.
Tİ
b) Bu motor kompanzasyon : MO
sargılarının olmaması dışında, İm
z
önceki örnekteki motorla özdeştir. > ,, /
200A lik bir yük akımında önceki i Vi
motorun hızı ile karşılaştırınız. NX

ei
aLAR
c) Bu motor için moment-hız

Cc
—
n
apne sr
in

—
karakteristiğini çiziniz.
RAE
çe

;
i 7
10 20 20 d40d4) 50 6.0 10 40 90 VU
FiclJ current, A
 i $
üm: | OK
çuzum ise, motordaki endüvi akım| ı
1152A00
a) V, > -200250 V —
TN —I. 1, -—— 4- 195
Isi ipsiz R, 300 A

E,-V,.-I,R, -250V —(195 4X(0,06 2) -238,3V

112200 A de endüvi reaksiyonunun neden olduğu mıknatıslanma çözücü mmk 840
A.sarımdır. Böylece motorun etkin uyarma akımı
1, Fr -54- 840 4sarım EN
Ne 1200 sarım

Mıknatıslanma eğrisinden, bu etkin uyarma akımı1200 dev/dak lık bir nç hızında 233
V luk bir Eao gerilimini indükleyecektir. Motorun gerçek çalışma hızı:

—
E, ——
n ——
E, o 2383V
MN, 1200 dev/dak -1227 dev! dak
Ep, n Ep * 233V
 b)
Örnek 9.1 deki 200 A lik yükte motorun hızı 1144 dev/dak idi. Bu örnekteki
motorun hızı 1227 dev/dak dır. Endüvi reaksiyonlu motorun hızı, endüvi
reaksiyonsuz motorun hızından daha yüksektir. Hızdaki bu göreceli artmay
a
endüvi reaksiyonu sonucu makinadaki akı zayıflaması neden olmaktadır.

G)
Bu motorun moment-hız karakteristiğini çıkarmak için farklı yük koşullarında
moment ve hızı hesaplamalıyız. Maalesef endüvi reaksiyonu mmk i sadece 200 A
için verilmiştir. Bu yüzden bap nin yük akımıyla doğrusal değiştiğini kabul
edeceğiz. A
n,, rimin
1300

1200

1260
1240

1220
1200
1100
1160
ada
0
iu | T yg Nm
1100
0 400 200 300 400 500 600
Örnek 9.3.
endüvi direncine ve 41,67 ohm
Şekilde 100 hp, 250 V, 1200 dev/dak lık 0,03 ohm
görülmektedir. Motor kompanzasyon
uyarma direncine sahip bir şönt DC motor
kayıpları ihmal edilebilir. Motor 126 Alik
sargılarına sahiptir. Mekanik ve çekirdek ç hızına
ir ve 1103 dev/dak lık bir başlangı
bir hat akımı ile bir yükü döndürmekted
lemi basi tleş tirm ek için endü vi akım miktarının motor tarafından sabit
sahiptir. Prob
kaldığını kabul edelim.
i 50 ohm a
mık nat ısl anm a eğri si örn ek 9.2. deki g ibiyse, uyarma direnc
Makinanın
ne olur?
çıkarıldığı zaman motorun hızı

R, 50080 A İL
—
ir |
Re * Ras
|
250V
E
Lp |
|

—o -
mi

'
Çözüm
a) Başlangıç endüvi akımı:

250V
İh <I,—Iç, 21264— 1204
41,670
İçerde üretilen gerilim:
Ey—W—-I,R,-250V —(120 4X0,03 0) -246,4V
Uyarma direnci 50 ohm a çıkarıldıktan sonra uyarma akımı:

Vu 250V
İp, #R, — 00 —S5A |

Bir hızda indüklenen gerilimin diğer bir hızda indüklenen gerilime oranı:
En. Kğın, i 1
Esi Anı
Eaz olur.
Endüvi akımı sabit kabul edildiğinden dolayı Eyş>
n l yi

AM Pı
 Bir mıknatıslanma eğrisi, belirli bir hız için E, ya karşı Ir nin çizimidir. Eğri
üzerindeki E, nın değeri akıya doğrudan orantılı olduğundan, indüklenen
gerilimlerin oranı, eğriden okunan akıların oranına eş$ittir.

İ->5 A, Eapz250 V, İr-6 A, Eyo-268 V

Akıların oranı: f — 2087. — 1,076

i gd, 250V

Motorun yeni hızı şöyle olur: !

nn, >z İy- -1,076.1103 dev/dak 1187 dev / dak

2
 Örnek 9.4,
Bir önceki örnekteki motor şekilde görüldüğü
gibi, serbest uyarmalı olarak m
Motor başlangıçta Vaz 250 V, 4z 120 A ile
sabit yük momentini beslerken 1
da çalışmaktadır, Vaz 200 V olursa
bu motorun hızı ne olur?
Çözüm:
Motor başlangıçta 1204 lik bir hat akım
ına ve 250 V luk bir endüvi gerilimi
İndüklenen gerilim: ne sahiptir.

Eş Vr - LR, 5250V -(120 40,030) - 246,4

© akısı sabit olursa

Ra 0030

A
 -
—AZ Kirchhoff un gerilim yasasından bulunur.

Eş“ Ve IR

Moment ve akı sabit olduğundan dolayı, | sabittir.

E,, 2007 -(120.4)(0,030) -196,4V

Motorun son hızı:

İn,
N,—— X 196,4V 1103 dev/dak -879 dev/dak
Bi 246,4V
Örnek 9.5. |
Şekilde kompanzasyon sargılı ve RatRs-0,08 ohmluk toplam seri sargı ile 250 V
luk bir seri DC motor gösterilmektedir. Seri uyarma şekilde gösterilen mıknatıslanma
eğrisi ile kutup başına 25 sarımdır.
a) Endüvi akımı 50 A iken motorun indüklenen momentini ve hızını bulunuz.

Çözüm:
14250 A için EA Ve - 1, (Ra * Re) > 250 V — (50 A)(0,08 0) 5246 V
1 Zlez50 A olduğundan, mmk: FNIZ(25 sarım)(50 A)1250 A.sarım
F-1250 A.sarım da mıknatıslanma eğrisinden E,ç 80 V
 —

S4.
Motorun hizi: yz Ziy, — 24X izog dev/dak —-3690 dev! dak
Ew 80V

Eron S ET) <T pi

Tp E/,İ, - (246VYX(504) -3L8NM
| w o (3690dev/dak)X(ldak/60sn)(2x rad / dev)
300

250

Dahili üretilen gerilim E,, Y

71200 dev/dak
200

3
100 /
/
un
xXx
0
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000

Uyarma manyetomotor kuvveti F, A.sarım

Örnek 9.6.
100 hp, 250 V, kompanzasyon sargılı bir kompunt DC motoru seri sargıyı kapsayacak
şekilde 0,04 ohm luk bir iç dirence sahiptir. Şönt uyarmada kutup başına 1000
sarım ve seri sargıda kutup başına 3 sarım vardır. Boşta, uyarma direnci motoru
1200 dev/dak da döndürecek şekilde ayarlanmıştır. Çekirdek, mekanik ve dağılma
kayıpları ihmal edilebilir.
a) Bu makinada boştaki şönt uyarma akımı nedir?
b) Motor eklemeli kompunt ise 14200 A iken xw ii
hızını bulunuz. Aİ
c) Motor diferansiyel kompunt ise 1 200A 280
. mh — |
iken hızını bulunuz. & ele / | |
Rş 5, Ir /

ipl
:— /
; ||
s Cumulatively Ey y |
compounded :

« Differenduliy rig |
conpounded Lp | |
30 404330 AD 70 A0 9Y 100
: 0 20
j emg Mi Field curceni, A
 Çözüm:
a) Boşta endüvi akımı sıfırdır, böylece motorda indüklenen gerilim V, ye eşit yani 250
V olması gerekir. Mıknatıslanma eğrisinden 5 A lik bir uyarma akımı 1200 devdak
da 250 Vluk bir E, gerilimi üretecektir. Dolayısıyla şönt uyarma akımı 5 A olmalıdır.
b) Motordan 200A lik bir endüvi akımı aktığı zaman makinanın içinde üretilen gerilim
EA Vr-l, (Ra * Ra) < 250 V — (200 A)(0,04 0) -242 V

İz irt —ET,—
Ng
—- Ear -544——2004 5,64
Ne N- 1000
Mıknatıslanma eğrisinden no<1200 dev/dak da E4o>262 bulunur. Motorun hızı
E, 242V
n-—'-n, -———I1200dev/dak -1108 dev
/ dak
E 262V
c) Makina diferansiyel kompunt ise, etkin uyarma akımı:

Ir A ŞAser, 2 -54-— 2004 4,44

N- N- 1000
Mıknatıslanma eğrisinden n,S1200 dev/dak da E,p2236 V olacaktır. Motorun hızı

yeli, EK oopdeidak— 1230dev/dak

Eş, < 236V
Eklemeli kompunt motorun hızı yük ile azalırken diferansiyel kompunt motorun hızı artar
 Örnek 9.7. Şekil 9.28 de 100 hp, 250 V, 350A, 0,05 ohmluk endüvi direncine ship
şönt DC motorunu göstermektedir. Maksimum yol verme akımını kendi nomi sl
değerinin iki katına sınırlayacak ve endüvi akımı kendi nominal değerine
düşerken direnç dilimlerini anahtarlayacak olan yol vericinin bu motor için
tasarlanması istenmektedir.
a) Akımı belirtilen aralığa sınırlamak için kaç aşamalı bir yol verme direnci gerekir?
b) Direncin her bir diliminin değeri ne olmalıdır? Hangi gerilimde yol verme
direncinin her bir aşaması devre dışı edilmelidir?

Çözüm:
nominal akımının iki
Yol verme direnci, hatta ilk bağlandığında akan akımın motorun
k ve akim nominal
katına sınırlanacak şekilde seçilmelidir. Motor hızlanırken EA artaca yol
verme direncinin bir dilimi
akıma düşecektir. Akım nominal akıma düştüğünde yol
artıracak şekilde yapılmalıdır. Motor
verme akımını nominal akımın yüzde 200 üne geri
ve endüvi akımı da nominal
hızlanmaya devam ederken E, artmaya devam eder
üğünde yol verme direncinin bir başka
akıma düşecektir. Akım nominal akıma düşt
edilecek yol verme direnci motorun
dilimi daha devre dışı edilir. Bu süreç devre dışı |
a kadar tekrarlanır.
endüvi devresi direncinden daha az olan
verme
gereken aşama sayısını bulmak için yol
Akım sınırlamasını tamamlamak için ss RA
RyERıtR>t......
devresindeki toplam dirence Ria diyelim.
 den 1 kademesi kısa devre edildikten sonra devrede kalan direnç

Roy Rt. ua san İİ

Başlangıçtaki yol verme direnci R,,, —-

Yol verme devresinin ilk kademesinde İh akımı şu J/, VE. I.

değere düşerse R, direnci devre dışı edilmelidir. Rig ii

Direnç dilimini devre dışı eden anahtarlamadan sonra V,.—E,

endüvi akımı şu değere sıçramalıdır: 142 iü İeane
tot,

IR -V. ESİR
Vr - Ep miktarı direncin anahtarlandığı anda A4 © İmaxi'tor,l
minİ“yor © VT
sabit olmalıdır.

Ron İnin. R,
İlk kademe anahtarlandıktan sonra devrede kalan direnç:
: “max

R im ) R
n. kademe anahtarlandıktan sonra devrede kalan direnç; ot,n ot
I max
Yol verme süreci n kademe için Rig,n motorun İç endüvi elini Ra ya eşit veya
daha küçük olduğu zaman tamamlanır. Bu noktada R, kendi başına istenen
değere akımı sınırlayabilir RaZRotn olduğu sınırda,

Pı. Çi
R > Riorn — e) Rio Ro
ere
max

n için çözüldüğünde — log(A,/R,,)

| Jüri“el
Opl, Ji ji N üst tam sayıya yuvarlanır.

Ör
108 Rİ.
OT 2207
700A. 93570

© log(A, 2 - 1og(0,050/0,3570)
> log(i in / İn) 108(350477004)

Böylece gerekli kademe sayısı 3 olacaktır. ;

- b) Endüvi devresi endüvi direncini (Ra) ve üç yol verme direncini (R,, Ro, Ra) içerir.
Şekil 9.28 de gösterilmiştir. .
Birincisinde EAx0 ve 14-700 A, böylece Te e O. 7004
R,#R, ARAR,

Dolayısıyla toplam direnç: R,*R,* R,*R,> 03 -0,3570

olmalıdır. Bu toplam direnç, akım 350 A e düşene kadar devrede kalacaktır. Bu,

Eş sVe— IR, 2507 —(350 4X0,3570)-1257 olduğu zaman oluşur.

Ea-125 V olduğu zaman, la 350 A e düşmüştür ve ilk kademe direncini devre dışı
etme zamanı gelmiştir. Devre dışı edildiği zaman akım 700 A e geri sıçrayacaktır.
Dolayısıyla,

ARAR, 7 za a vE 017860
max
 la tekrar 3SOA e düşene kadar bu toplam direnç devrede olacaktır. Bu durum EA
eğeri aşağıdaki değere ulaştığı zaman oluşur.

E,-V.—I,R,,, 2507 —(350 4X(0,1786 0) -187,5V

Fa>187,5 V olduğu zaman, la 350 A e düşer ve bu anda ikinci kademe direnci devre
dışı kalır. Direnç devre dışı edildiği zaman akım tekrar 700 A e geri sıçrayacaktır.
Dolayısıyla:
-Vr<E, 250V-1875V
R,*#R, - 0,0893
I max 7004

Bu toplam direnç |, tekrar 350 A e düşene kadar devrede olacaktır. Bu EA

aşağıdaki değere ulaştığı zaman yapılır:

E,-V,-I,R,, <250V (350 4X0,08930) -318,75V

p -218,5 V olduğunda, I 350 A e düşmüştür ve Üçüncü kademe

direnci R, Ü
2 re dışı etme zamanı dır. Devre dışı edildiğinde sadece motorun iç direnci
dev
kalacaktır.
 VE, 250V-218757 çs4 (Minimumizin verilenden
SR 7 0059 daha az)

kendine hızlanabilir.
Bu noktadan itibaren motor kendi

Ri Ray < R, < 0,0893 — 0,05 > 0,0393

R, Ru, RR 0,1786 —0,0393— 0,05 -0,0893<2

863 — 0,05 > 017862

— 0,039
Raya Ra — RR, > 0357 - 0,17
JA LA 2A JA
70 A

E, 125 Va ulaştığında R,, 187,5

V a ulaştığında R,, 218,75 Va
3SOA
ulaştığında R, devre dışı edilir,
 Örnek 9.8.
akımına ve
50 hp, 250 V, 1200 dev/dak, şönt DC motoru 5 Allik bir nominal uyarma
V luk bir
170 A nominal endüvi akımına sahiptir. Rotor tutulduğu zaman 10,2
lik bir
endüvi gerilimi 170 A lik bir akım üretir ve 250 V luk uyarma gerilimi 5 A
240 V a eşit
uyarma akımı üretir. Fırça gerilim düşümü 2 V kabul edilir. Boşta
ve motorun
bir uç gerilimi ile endüvi akımı 13,2 A e, uyarma akımı 4,8 A
hız11150 dev/dak ya eşittir.
a) Bu motorun çıkış gücü nominal koşullarda ne kadardır?

b) Motorun verimi nedir?

Bu makinanın endüvi direnci yaklaşık olarak

250V
Uyarma direnci Rp > Erna 500

Tam yükte I2R kayıpları o (A, (170 4)*(0,060) -1734W

Uyarma devresi I2R kayıpları P, N (54)7(500) -1250

rası —Vpl, s(2VX1704) 3408

Tam yükte fırça kayıpları
 l arına tel eşd
ci eğe
ii Bu
rdir.em
me kayı plar ına ter e
Tam yükteki dönme kayıpları, boştaki dön 5 Kayızlarma eşit olur.
vi devresine giriş gücünü belirler ka
kayıplar boşta endü
gücü, dönm
kayıpları ihmal edilsin) ve boştaki endüvi giriş
Pp, SE, # Pp < (2407)013,24) 3168

a) Nominal yükte bu motorun giriş gücü: İm”WE

Vel, -(250VY1T5 A) — 43750W

Çıkışgücü;: Pp on “ Ey, © Ppush Fy — Pore — P, mech a

P,, 243750-340—1734—1250—3168—(0,01)(43750)
P,, 236820W Dağılma kayıpları giriş gücünün
yüzde 1 i olarak alınır.

b) Tam yükte motorun verimi

P
— “1004 36820
1009 84,204
Ty agi >
 Örnek 9.9.
Serbest uyarmalı bir DC generatör, 172 KW, 430 V, 400 A ve 1800 dev/dak nominal
değerine sahiptir. Aşağıdaki şekilde eşdeğer devresi, ve sonraki şekilde
mıknatıslanma eğrisi gösterilmektedir. Bu makina aşağıdaki karakteristiklere
sahiptir:
Raz0,05 0, Re>20 0, Ray0 to 300 O, Vez430 V, Nez1000 sarım(kutup başına)
a) Bu generatörün uyarma devresindeki değişken direnç Rag, 63 ohm olarak ayarlanır
ve generatörün birincil hareketlendiricisi 1600 dev/dak da generatörü tahrik
ederse, bu generatörün boştaki uç gerilimi ne olur?
b) 360Alik bir yük generatör uçlarına bağlıysa gerilimi ne olur? Generatörün
kompanzasyon sargısı olduğunu kabul ediniz.
t

Ra
Ve - 430 V |
EB) Vr
| Ne
1000 sarım $ Zr

o d o
c) Generatör uçlarına 360A ik s00
bir yük bağlıysa ve : pa
generatörün malin 450 7
sargısı yoksa gerilimi ne o: 49 2
olur? Bu yükteki endüvi O; ©“ T TT
reaksiyonu 450 A.sarım dır. :

ği Sikis yerim Pei

d) Generatörün uç gerilimini a ii
maddesinde bulunan değere ©
getirmek için hangi ii
yapılmalıdır? 100

e) Uç gerilimini boştaki değerine

getirmek için ne kadarlık bir ;
uyarma akımı 2 109
gerekecektir?(makinanın
kompanzasyon sargısı
varsa). Bunu yapmak için ; (o |
değerde olması; 00 0 20 30 rl Zu nn 60 Pi 80 YO 100
Rad ın hangi

gerekir? ç © Uyannnukm A
Dikkati uyarma kımı sıfır olduğu zaman, Ka 1 V civarındadır

; Şeri 4
ği
i nek 9-9 duki yenertör için inıknatısurmu efes)
 Çözüm:

a) Generatörün toplam uyarma devresi direnci: RetRggx83 ohm ise o

zaman makinadaki uyarma akımı:

Makinanın mıknatıslanma eğrisinden, bu akım 1800 dev/dak da Eaç-430 V luk

bir gerilim üretecektir. Bu generatör 1600 dev/dak da döndüğünden, içinde
üretilen gerilim şöyle olur:

E, - n , Pi . 1600dev/dak 430V -382V

He. Hi / dak
1800 dev

rün çıkış gerilimi V,2382 V dur.

Boştaki koşullarda VrzE, olduğundan generatö

anırsa, generatörün Uç
b) 360 A lik bir yük generatörün uçlarına bağl
gerilimi şöyle olur: |
0) —364V
05
V, -E, —I,R,- 382V —(360 4X0,
 A.sarımlık bir endüvi
c) 360 A lik yük generatörün uçlarına bağlıysa ve 450
reaksiyonu varsa, etkin uyarma akımı: |;

İp > Ip Tar. ri 4,75A

E 1000sarım

Mıknatıslanma eğrisinden, Eao <410 V, böylece 1600 dev/dak da indüklenen gerilim:

En Eg 4 1600 dev/dak 410V -364V

— —
Ep, nm 1800 dev/ dak

Generatörün uç gerilimi: V.xE,—1I,R,-364V —(360 4X(0,0502)-346V

Bu değer endüvi reaksiyonu nedeniyle öncekinden daha düşüktür.

d) Generatörün uçlarındaki gerilim düşmüştür, orijinal değerine getirmek

için generatörün gerilimi artırılmalıdır. Generatörün uyarma akımını
artırmak için Rag azaltılır. Dolayısıyla E, artar.
 ek için EA nın gerekli değeri
e Uç gerilimini 382 V a geri götürm

E,-V,41,R, -382V 4(360 4X(0,05 2) - 4007

1600 dev/dak da E, yı 400 volt a geti rmek için 180 0 dev/dak daki eşdeğer
n,,2
gerilim şöyle olacaktır:

E,.n e 40 450V
-0
ESao n lo 1600 de/ v
dak
|

Mıknatıslanma eğrisinden, bu gerilim İr6,15 A lik bir uyarma akımı

isteyecektir. Uyarma devresinin direncinin olması gereken değeri:

| V
pg ZOR 69 OR 49 SOR

Aynı uyarma akımı ve yük İçin endüvi reaksiyonlu generatör endüvi

reaksiyonsuz generatörden daha düşük bir çıkış gerilimine sahiptir.