Sınır Tabaka Akışları 465

8.5 Batan Cisimlere Etkiyen Kuvvetler

8.5.1 Sürüklenme Kuvveti

Düz yüzey (kalınlığı ihmal edilen bir cisim) üzerindeki akışta, sıfır
basınç gradyanında (Bölüm 9.5’de ayrıca incelenecektir) sürüklenme
kuvveti (FD) sadece sürtünmeden (wdA) oluşurken, bütünüyle akışa
gömülmüş ve belirli kalınlığı olan cisimlerde sürüklenme kuvveti basınç
(PdA) dağılımından ve sürtünmeden kaynaklanır. Akışa dik olan bir
cismin önünde yüksek basınç ve arkasında ise düşük basınç bölgeleri olu-
şur. Ayrılmanın oluştuğu bu düşük basınç bölgelerinde sınır tabaka
modellemeleri uygulanamayacağından genelde deneysel yöntemlere baş
vurulur. Küçük Reynolds sayılarında Re<1000 için sürüklenme katsayısı
sadece Reynolds sayısının
CD=f(Re) Re<1000 (8.143)
bir fonksiyonudur. Bazı cisimler üzerindeki sürüklenme katsayıları Tablo
8.4 (iki boyutlu) ve Tablo 8.5’de (üç boyutlu) verilmiştir. Küre üzerin-
deki akışta Şekil 8.8’de gösterildiği üzere, toplam sürüklenme (sürtünme
+basınç) kuvveti
 
FD    r sindA   P cos dA (8.144)
0 r R 0 rR

bağıntısıyla bulunur. Burada küre üzerinde Stokes akışında Bölüm 4’de

açıklandığı üzere,
 R 3 3R 
u r  U cos   1  3   (8.145a)
 2r 2 r 
 R 3 3R 
u  U sin   3   1 (8.145b)
 4r 4r 
ve dA=2R2sind olduğundan,
U sin  3 R 3 3RU
 r  ( 3 ) , P  P1  2
cos (8.146)
r 2r 2r
466 Akışkanlar Mekaniği

Tablo 8.4 İki boyutlu bazı cisimler üzerindeki Re>1000 için CD

değerleri
Akış
Yüzey şekli CD
Yönü
düz levha 2.0
kare silindir (L/b) 2.05
(L uzunluk, b kenar) (L/b=1) 1.05
kare silindir 1.16
dış bükey yarım daire 1.2
iç bükey yarım daire 2.3
(= 120 ,60, 300)
 konik uçlu silindir 1.72, 1.39, 1
(= 120, 60, 300)
2, 2.20, 1.2
yarım silindir 1.7
yarım silindir 1.2
lam. türb.
silindir
1.2 0.3
elips 1/2 0.6 0.2
elips 1/8 0.25 0.1
küre 0.5 0.2

değerleri yerine konursa,

FD=4RU+2RU=6RU (8.147a)
olarak bulunur. Bir küre üzerindeki akışta, Şekil 8.8’de gösterildiği üze-
re, Re<1’de (Stokes bölgesinde) sürtünme kuvvetinin dominant olduğu
atalet kuvvetinin ise çok az olması akışta herhangi bir ayrılmaya yol aç-
maz.
 Sınır Tabaka Akışları 467

Tablo 8.5 Üç boyutlu bazı cisimler üzerindeki CD değerleri

Akış
Yüzey şekli CD
Yönü
düz levha 1.17
kare silindir 1.05
kare silindir
0.80

 konik uçlu silindir 0.49(=600)

yarım küre 1.17

yarım küre 0.38
lam. türb.
elips 1/2 0.27 0.06
elips 1/8 0.25 0.1 3
küre 0.47 0.27

Bu durumda (d=2R) Stokes bölgesinde sürüklenme kuvveti

FD=3dU (8.147b)
ve katsayısı
FD 3dU 24
CD    (8.148)
1
U 2 A 1 d2 Re
U 2
2 2 4
bağıntısıyla bulanabilmektedir.

P1, U

Şekil 8.8 Bir küre üzerindeki akış

468 Akışkanlar Mekaniği

Küre üzerindeki laminer akışta 0<Re<2x105 için White (1991)

24 6
CD    0.4 (8.149)
Re 1  Re
bağıntısını önermektedir. Küre üzerindeki basınç katsayısının CP açıyla
değişimi Şekil 8.9’da deneysel ve teorik olarak gösterilmiştir. Şekil
8.9’da görüldüğü üzere, artan Reynolds sayısıyla (azalan sürtünme) yü-
zey üzerinde oluşan ayrılmalar, basınç sürüklenmesinin artmasına neden
olur. Re1000 için sürüklenmenin yaklaşık %5’i sürtünmeden kaynak-
lanmaktadır.

Ayrılma noktaları

Şekil 8.9 Küre etrafında basınç dağılımı

 Sınır Tabaka Akışları 469

Deneyler Re<2x105 için akışın laminer olduğunu ve laminer akı-

şın ayrılmaya artan basınç gradyanı nedeniyle daha eğilimli olduğunu ve
ayrılmanın kürenin orta (900) noktasına varmadan olduğunu göstermiş-
tir. Ayrılma noktasındaki düşük basınç sürüklenme katsayısının artması-
na neden olmaktadır.
Re>200000 için küre üzerindeki akışın laminerden türbülansa
geçmesi ayrılma noktasının daha ileri gitmesine (1200), küre üzerindeki
basıncın ve dolayısıyla sürüklenme katsayısının azalmasına neden olmak-
tadır. Sürüklenme katsayısının Re ile değişimi Şekil 8.10’da gösterilmiş-
tir. Türbülanslı akış laminer akışa nazaran daha fazla momentuma sahip
olduğundan ters basınç gradyanına daha dayanıklıdır. Bu durum ayrılma
noktasını geciktirdiğinden sürüklenme katsayısının düşmesine neden olur.

CD

teori
deneysel
24/Re

Re=Ud/v
Şekil 8.10 Sürüklenme katsayısının küre üzerinde değişimi

Şekil 8.10’da görüleceği üzere, laminer akışta küre üzerinde

CD=0.5 iken türbülanslı akışta CD=0.2 değerine düşmektedir. Küresel
cisimlerde düz yüzeylerin aksine akışın türbülanslı olması sürüklenme
470 Akışkanlar Mekaniği

katsayısını düşürdüğünden golf toplarında türbülansın erken oluşması

için yüzey üzerinde pürüzler oluşturulur.

Silindir üzerindeki laminer ve türbülanslı akıştaki basınç dağılımı

Şekil 8.11’de gösterilmiştir. Sınır tabaka üzerinde ayrılma noktasını ön-
lemek için silindirin akış yönünde döndürülmesi yoluna gidilir. Silindir
ve akışkan aynı yönde hareket ettiğinden, ayrılma üst yüzeyden tamamen
giderilmiş olur. Alt yüzeyde ise akışa ters yönde dönen silindir az da olsa
ayrılmaya neden olur. Bu esnada basınç üst yüzeyde azalırken alt yüzey-
de artar.

Ayrılma noktaları

Şekil 8.11 Silindir etrafındaki akışta basınç dağılımı

 Sınır Tabaka Akışları 471

Bu durum akışla aynı yönde dönen silindir üzerinde fazladan

kuvvet uygulamasına neden olur ki buna Magnus etkisi adı da verilir
(bakınız Bölüm 3.8). Sürtünmesiz akışta r=R ve u=-2Usiniçin Ber-
noulli denkleminden,
1
P  P1  U 2 ( 1  4 sin 2  ) (8.150a)
2
P  P1
CP   1  4 sin 2  (8.150b)
U / 2
2

olarak bulunur. Şekil 8.11’ de gösterildiği üzere, sürtünmesiz akışta

Cp’nin Reynolds sayısının ve akış özelliklerinin bir fonksiyonu olmayışı
silindir üzerinde toplam sürüklenmenin sıfır olması anlamına gelir. De-
neysel veriler CP’nin Reynolds sayısına bağlı olduğunu ve ön ve arka yü-
zeylerde basınç farkının basınç sürüklenmesine yol açtığını göstermekte-
dir. Ayrılma noktası; eğri üzerinde aşağı doğru olan konkavlığın yukarıya
veya yukarıya doğru olan konkavlığın aşağıya döndüğü yerdir. Diğer
bir deyişle eğri üzerinde ikinci türevi sıfır yapan değerdir.
Silindir üzerindeki akışta sürüklenme katsayısının (CD) hesap-
lanmasında ise Re1 için Wieselberger (1921)
10
CD  1  (8.151)
Re 2 / 3
bağıntısını ve Sucker ve Brauer (1975) ise 10-4<Re<2x105 için
6.8 1.96 Re
C D  1.18    3
(8.152)
Re 1  0.91x10 Re
0.89
Re

denklemini önermiştir. Küre üzerindeki akışta olduğu gibi, silindir üze-

rindeki akışta da Şekil 8.12’de gösterildiği üzere, laminer akışta CD=1.2
iken türbülanslı akışta CD= 0.3’e düşmektedir. Silindir (R=d/2 yarıçaplı)
üzerinde sürtünmesiz akışta, silindirik koordinatlarda momentum denk-
leminden, radyal (ur) ve çevresel (u)

 R2   R2 
u r  U  ( 1  2  cos  , u r  U  ( 1  2  sin  (8.153)
 r   r 

hızları bulunur.
472 Akışkanlar Mekaniği

CD
teori
deneysel

Re=Ud/v
Şekil 8.12 Silindir etrafında CD’nin değişimi

Sınır tabaka ayrılmasındaki gecikme basınç sürüklenmesinde

azalmaya neden olur. Dairesel disk üzerindeki akışlarda sürüklenme kuv-
veti,
FD=16RU (disk akışa dik)
FD=32RU/3 (disk akışa paralel)
bağıntılarıyla hesaplanabilir.

8.5.2 Kaldırma Kuvveti

Harekete dik yönde bir cisme etki eden kuvvet kaldırma kuvve-
ti (FL) olarak adlandırılır ve kaldırma katsayısı da CL

FL
CL  (8.154)
1
U 2 A
2
 Sınır Tabaka Akışları 473

bağıntısyla bulunur. Bir kanat profili üzerinde sürüklenme ve kaldırma

katsayıları Reynolds sayısına ve hücum açısına () bağlıdır. Bir kanat
profili üzerinde hücum açısı Şekil 8.13’de gösterilmektedir.

t

c

Şekil 8.13 Şematik bir kanat profili

Eşt. (8.154)’de A akışın hücum açısıyla değiştiği alanı göstermek-
tedir. Hücum açısının artması kaldırma kuvveti katsayısının da belirli bir
değere kadar artmasına yol açar.

1.72
CL

1.5

NACA 23015

NACA 662-215

 
Şekil 8.14 CL’in  ile değişimi
474 Akışkanlar Mekaniği

Hücum açısının daha fazla artırılması yüzey üzerinde ön tarafa

doğru çok geniş bir bölgede akışta ayrılmalara (ters basınç gradyanı bü-
tünüyle üst yüzeyi kapsar) yol açacağından CL’in ani düşmesine ve
CD’nin yükselmesine neden olur (Şekil 8.14 ve 8.15), ki bu noktaya stall
noktası denir. Şekil 8.14’de iki değişik kanat profili için CL’in hücum
açısı () ile Şekil 8.15’de ise CD’nin  ile değişimi gösterilmiştir. Üst
yüzeyde oluşan artan basınç gradyanı, (CD’nin ani yükselmesi) laminer
akıştan türbülanslı akışa geçişin daha erken oluşmasını sağlar.

CD

NACA 23015

NACA 662-215


Şekil 8.15 CD’in  ile değişimi
Deneysel sonuçlar, kanat profilleri üzerinde laminer akışın türbü-
lanslı akışa göre daha avantajlı olduğunu göstermiştir. Bu ana kadar
yapılan değerlendirmelerin hepsi b için yapıldığından kanat ucunun
etkisi ihmal edilmişti. Şekil 8.16’da şematik olarak gösterildiği gibi ke-
 Sınır Tabaka Akışları 475

nar uçları kaldırmanın azalmasına sürüklenmenin ise artmasına neden

olur. Bu yüzden bilinen b kanat genişliği (sonlu kanat) için kesit oranı
düzenlenmesi
b2 b2 b
ar    (8.155)
A bc c
yoluna gidilir. Şekil 16’da kanat genişliği b’nin CL ve CD’ye etkisi göste-
rilmiştir. Sonlu bir kanatta eğer kaldırma söz konusu ise alt yüzeydeki
yüksek basınç ve üst yüzeydeki alçak basınçtan kaynaklanan kuyruk vor-
teksleri oluşur, ki çok güçlü ve tehlikeli olabilen bu vorteksler kanat
ucundan sonra kilometrelerce sürebilir.

CL, ar  
CD CL
b2
CD ar 
A

CL
 
ar

C L2
C D 
ar


Şekil 8.16 Kanat genişli b’nin CL ve CD’ye etkisi

Bu vortekslerin oluşması hücum açısının ve dolayısıyla CL’ in

azalmasına neden olduğundan CL’in düşmemesi için hücum açısının artı-
476 Akışkanlar Mekaniği

rılması yoluna gidilir. Teorik ve deneysel çalışmalar efektiv hücum açısı-

nın ()
C
  L (8.156a)
ar
kaldırma katsayısıyla (CL) lineer olarak değiştiğini göstermiştir.
Burada ar boyutsuz kanat kesit alanını göstermektedir. Ki, bu
durum CD’ nin artması demektir. CD’deki artma (induced drag=artan
sürüklenme) CL’den (Eşt. 8.156) kaynaklanmaktadır.
2
CL
C D  C L   (8.156b)
ar
Bu durumda, sonsuz kanat profili için bulunan CD,  değerine CD’nin
ilave edilmesiyle, sonlu kanat profili için CD
CD= CD,  + CD (8.157)
bulunur. Bir kanat profili üzerindeki sürüklenme, Reynolds sayısı ve hü-
cum açısına bağlı olan sürtünme kuvvetleri ile basınç kuvvetlerinden
oluşur. Düşük sürüklenme uçuş şartlarında mükemmel verim sağlaması
ve maksimum CL‘nin çok ince kanatçıklarda elde edilmesi, uçaklarda in-
me esnasında ilave önlemlerin alınmasını gerekli kılmaktadır. Uçuş esna-
sında sürekli rejimde FL=W (uçağın ağırlığı) olması gerektiğinden, mak-
simum CL için minimum hız Umin (stall hızı)
1
FL  W  C L ,maks U min 2 A ,
2
2W
U min  (8.158)
C L ,maks A

bağıntısından bulunur. Bu denkleme göre minimum hız için ya CL, maks ya

da kanat alanı A’nın artırılması gerekir. Bunun için kanat geometrisi (ka-
natın önüne slat veya kanatın arkasına flap takılır) veya kanat üzerindeki
akış değiştirilerek ayrılma noktasının oluşması geciktirilir ve CL’in artma-
sı sağlanır. Yüzeydeki sınır tabakayı kontrol edebilmek ve ayrılmayı ge-
ciktirmek için aşağıdaki yöntemler uygulanabilir.
1) Üfleme: Ayrılmayı önleyebilmek için kanat üzerindeki sınır
tabakaya cidardan ilave momentum verilerek ayrılma geciktirilir. İlave
 Sınır Tabaka Akışları 477

momentum ya ince deliklerle (bir üfleyiciyle) esas akışkana verilir veya

yüzey üzerine bir delik açılarak oluşan yüksek basınç bölgesinden sağla-
nır. İlave akışkan verilmesi kanat çıkışından sonra oluşan vortekslerin
kısa mesafede bozulmasına neden olabileceğinden çok dikkatli olunması
gerekir.

Şekil 8.17 Slat ve flap’in CL ve CD’ye etkisi

Ayrıca, hem üst yüzey sınır tabaka akışını kontrol edebilmek için,
hem de effektif kanat alanını artırmak için kanatın önüne (slat) ve arka-
sına (flap) ek kısımlar takılır. Şekil 8.17’de slat ve flap durumları için CL
ve CD’nin değişimi (Schlihting, 1979) gösterilmiştir. Slat ve kanat ara-
sından üst yüzeye giren akışkan yüksek momentum nedeniyle ayrılma
noktasını geciktirerek, CL’nin yükselmesine neden olur. Aynı şekilde ka-
nat alt yüzeyindeki yüksek basınçlı akışkan, kanat ile flap arasından ge-
çip flap üst yüzeyinde kanat yüzeyinden gelen akışkan ile birleşerek üst
478 Akışkanlar Mekaniği

yüzeyde ilave momentum oluşmasına olanak sağlar. Böylece akışkanın

ayrılmaya eğilimi azaltılarak CL artırılmış olur.
2) Emme: Üst yüzeyde ayrılma noktasından önce, yavaş hareket
eden akışkan, açılan delikle yüzeyden emilerek akış boyunca sınır tabaka
kalınlığı inceltilerek (daha dolu hız profili) türbülansta gecikme sağlanır.
Emme deliklerini yüzey üzerinde uygun yerlere açarak türbülanslı akışa
geçişin akış boyunca daha ileri mesafelere kaydırılması, laminer akışta
türbülanslı akıştan daha az olan CD’ nin oluşmasını sağlar.
3) Değişik akışkan püskürtme: Yüzey üzerindeki akışkandan
farklı bir gazın sınır tabaka içine ince gözeneklerle gönderilmesi, cidarla
esas akışkan arasında bir film tabakası oluşturarak ısı değişimini azalttı-
ğından yüksek momentum alanı oluşmasının yanında yüzeyin termal ola-
rak korunmasını da özellikle süpersonik akışlarda sağlamış olur.
4) Akışı hızlandırma: Basınçtaki azalma (hızlanan akış, favou-
rable basınç gradyanı) sınır tabaka akışını stabilize ettiğinden türbülanslı
akışın oluşmasını geciktirir. Bu durumda oluşan daha dolu hız profili;
yüksek momentum taşıdığından ayrılma önlenir ve yüksek basınç grad-
yanlarında (k=/u2du/dx>3.2x10-6) akışı sürekli laminer yaparak CD
azaltılabilir. Yavaşlayan akış için ise tam tersi doğrudur.
5) Yüzeyin soğutulması: Subsonik gaz akışlarında, sınır tabaka-
dan yüzeye ısı transferi akışı stabilize ederken, cidardan akışkana ısı
transferi ise akışı distabilize eder. Süpersonik akışlarda ise cidardan
akışkana ısı transferi sınır tabakayı stabilize ettiğinden yüzeyin soğutul-
ması yoluyla sınır tabakanın kontrol edilmesi sadece süpersonik akışlarda
uygulanır.

Soru 8. 8:
Yüksekliği 50 m ve yarıçapı 1 m olan bir fabrika bacasının di-
bindeki eğilme momentini rüzga hızını 5 m/s (T= 20 0C ve
P0=101 kPa) alarak bulunuz.
 Sınır Tabaka Akışları 479

Çözüm:
1m

FD
50m
L
 25m
2

20 0C için =1.22 kg/m3 ve =15.68x10-6 m2/s

1
Me=FDL/2, FD  C D U 2 A
2
Ud 5 x2
Re    6.38 x10 5
 15.68 x10 6
Şekil 8.12’den Re=6.38x105 için CD0.6 alınırsa
1 L
Me  C D U 2Ld
2 2
1
Me  0.6 1.22 x 5 2 x 50 x 2 x 25  22.8 kNm olarak bulunur.
2

Soru 8.9:
Kütlesi 500 kg olan bir otomobil 50 m/s hızla giderken, arkasına
takılan 2 m çaplı bir paraşüt ile hızının 10 m/s’ye inmesi isten-
mektedir. CD=1.2 olarak verildiğine göre gerekli zamanı bulu-
nuz.

Çözüm:
U 2
=1.22 kg/m3, FD  C D A ve
2
Newtonun II. kanununa göre
480 Akışkanlar Mekaniği

FD U0=50m/s
Us=10m/s

A  d 2 / 4   2 2 / 4  3.14m 2
dU
FD  m olduğundan
dt
dU 1
m  C D U 2 A olarak yazılabilir. Buradan,
dt 2
C D A t
Us
dU
U U 2  
2 m 0 dt ,
0

C D A U Us U  U s 2m
t 0 , t 0
2m U sU 0 U sU 0 C D A
50  10 2 x500
t  17.4 s olarak bulunur.
50 x10 1.2 x1.22 x3.14

Soru 8.10:
Ağırlığı 200 kN olan bir yolcu uçağının kanat alanı 100 m2 ve
kanat uzunluğu c=5 m dir. Bu uçağın 5000 m yükseklikte 150
m/s hızla uçabilmesi için (CD, =0.005), a) gerekli gücü bulu-
nuz. b) Bu uçağın 600 lik bir flapla (CL, maks =1.75, CD, 
=0.0085) stal hızının 1.2 katı bir hızla inebilmesi için iniş hızını
ve aynı hızla kalkabilmesi için gerekli gücü hesaplayınız.

Çözüm:
A=100 m2, c=5 m, FL=W= 200 000N,
 Sınır Tabaka Akışları 481

U=150 m/s, z=5000 m=0.85 kg/m3

b 2 b 2 b A / c A 100
a) ar      2  2 4
A bc c c c 5
W 200000
CL    0.21
1 1
U 2 A 0.85 x150 2 x100
2 2
C L2 0.212
C D  C D ,   0.005   0.0085
ar x4
1 1
FD  C D U 2 A  0.0085 0.85 x150 2 x100  8128 N
2 2
.
W =FDU=8128x150=1.22 MW olarak elde edilir.
2W 2 x 200000
b) U min    43.28m / s
 z 0 C L ,maks A 1.22 x1.75 x100

iniş hızı: U=1.2Umin=1.2x43.28=51.9 m/s

olarak bulunur.
C L ,maks 1.75
CL  2
  1.215
1.2 1.2 2
2
CL 1.2152
C D  C D ,   0.0085   0.126
ar x4
1
FD  C D U 2 A
2
1
FD  0.126 0.85 x51.9 2 x100  14424N
2
W  FDU =14424x51.9=0.75 MW olarak elde edilir.

Soru 8.11:
Ağırlığı 200 kN olan bir yolcu uçağının kanat alanı 100 m2 ve
kanat uzunluğu c=5 m dir. 150 m/s hızla uçmakta olan bu uça-
ğın minimum stal hızını ve uçak yere U0=1.25Umin ile indiğine
göre CL=3, CD=0.3, CL,maks=4.5 ve teker sürtünmesini 0.2 alarak
durma mesafesini bulunuz.
482 Akışkanlar Mekaniği

Çözüm:

2W 2 x 2 x10 5
U min    27 m / s
C L ,maks A 1.22 x4.5 x100
U0=1.25Umin=1.25x27=33.75 m/s
1 1
FL  C L U 2 A  3 1.22 xU 2 x100  183U 2
2 2
1 1
FD  C D U 2 A  0.3 1.22 xU 2 x100  18.3U 2
2 2
FL
Normal yönde etki eden kuvvet:

FN=W-FL=200000-18.3U2 U FD
Fs
Fs=0.2FN W
dU
 Fx   FD  Fs  m dt

 18.3U 2  0.2 200000  183U 2 
200000 dU
9.81 dt

dU dU
8.97 x10 4 xU 2  1.96  U
dt ds
S 0
1 dU 2

0
ds  
2 U 1.96  8.97 x10 4 U 2
0

1  1.96  0 
S ln 
4  4 
 1.96  8.97 x10 U 0
2
2 x8.97 x10 
1  1.96 
S 4
ln 4 2 
 410m
2 x8.97 x10  1.96  8.97 x10 x33.75 
olarak elde edilir.
 Sınır Tabaka Akışları 483

8.6 Problemler

8.1. Genişliği 1 m, uzunluğu 2 m olan çok ince bir levha su (=1000

kg/m3, =1.02x10-6 m2/s) akışı içinde 2 m/s hızla hareket etmek-
tedir. a) Sınır tabaka kalınlığını, b) Rex, krit=5x105 için sürük-
lenme katsayısını ve kuvvetini, c) =0.12 mm kalınlığında pü-
rüzlerin yüzeyde olması halinde sürüklenme kuvvetini bulunuz.
8.2. 5 m çapında ve 10 m uzunluğunda kabul edilebilen bir uçak
3000 m de 150 m/s hızla uçmaktadır. a) Akışı hidrolik olarak
pürüzsüz kılabilecek yüzeydeki maksimum pürüzlülük kalınlığını
(ad) ve bu durumda Rex, krit=106 için gerekli gücü hesaplayınız.
b) Yüzeyde =0.2 mm kalınlığında pürüzler olması halinde ge-
rekli gücü bulunuz.
8.3. Uzunluğu 4 m suya batma derinliği 1.5 m olan bir deniz taksisi
iki yanal kanat üzerinde 25 m/s hızla denizde (=1000 kg/m3,
=1.02x10-6 m3/s) seyretmektedir. Kanat yüzeyleri tamamen pü-
rüzsüz ve =0.10 mm kalınlığında pürüzler olması halinde ge-
rekli gücü hesaplayınız.
8.4. Düz yüzey üzerindeki akışta laminer akıştan türbülanslı akışa
geçiş Rex, krit =106 kabul edilebildiğine göre, bu değerin karşılı-
ğını momentum kalınlığı Reynolds sayısı (Re) olarak bulunuz.
8.5. İki kanatlı bir helikopter 2000 m’de uçmaktadır. Rotor hızı
w=20 rad/s ve kanat uzunluğu 4 m, genişliği ise 0.3 m olduğuna
göre bu kanatlarda oluşan sürüklenmeyi yenebilmek için,
Rex,krit=5x105 alınarak, gerekli gücü bulunuz.
8.6. Kanal uzunluğu L=1.5 m olan genişleyen bir kanalda (yavaşla-
yan akış) kanal girişinde x=0 için U0=10 m/s olan akışkan
(=15.68x10-6 m2/s) hızının akış yönü (x) ile değişimi
U  1.5U 0 ( 1  x / L ) ile verilmektedir. Ayrılma noktasını belir-
leyiniz ve x=0.1L deki k1, , Cf, H ve Re ile Rex arasındaki iliş-
kiyi bulunuz.
484 Akışkanlar Mekaniği

8.7. Yarıçapı R olan dairesel bir silindir üzerindeki akışta hız dağı-
lımı U  2U 0 sin( ) olarak verildiğine göre laminer akış için
ayrılma noktasını bulunuz.
8.8. Yüksekliği 50 m kare kesitli (2x2 m2) bir fabrika bacası maksi-
mum 30000 Nm’lik bir eğilme momentine dayanabildiğine göre
bu baca, hangi rüzgar hızında yıkılır?
8.9. Ağırlığı 5 kN, gücü 100 kW olan bir deniz taksisi uzunluğu c=1
m ve genişliği b=3 m olan bir kanat (hidrofoil) üzerinde seyret-
mektedir. CL,maks = 1.5 ve CD =0.05 olarak verildiğine göre, bu
araç hangi hızda su yüzeyinde kalır ve yapabileceği maksimum
hız nedir?
8.10. Küre şeklindeki bir golf topunun kütlesi 10 gr ve çapı 20
mm’dir. Bu top 30 m/s hızla 30 m uzaktaki deliğe atılmak isteni-
yor. Düz bir hat üzerinde maksimum sapma için topa verilmesi
gereken dönme hızı ne olmalıdır.
8.11. Düz bir yüzey üzerindeki hava (T=20 0C) akışında cidardan iti-
baren alınan hız ölçümleri tabloda verildiği gibidir. Buna göre;
ortalama hızı, yer değişimi kalınlığını, momentum kalınlığını,
biçim faktörünü ve sürtünme katsayısını bulunuz ve bu değerleri
yorumlayınız.
y (mm) 0 2 4 6 8 10 12 14
u(m/s) 0 5 8 8.5 8.9 92 9.4 9. 55
y(mm) 16 18 20 22 24 26 28 30
u (m/s) 9.65 9.7 9.75 9.78 9.8 9.8 9.8 9.8
8.12. Daralan akış alanında x=0 için U0=20 m/s ve x=500 mm için
U0=30 m/s olarak verildiğine göre; a) k1 değerini bulunuz. b)
Türbülans derecesinin Tu=0.2 olması halinde türbülanslı akışa
geçiş için gerekli olan Reynolds sayısını hesaplayınız.
8.13. Blasius yaklaşımına göre düz bir yüzey üzerindeki hava akışı
(T0=200C) için hız profilini, sınır tabaka kalınlığını, momentum
kalınlığını ve sürüklenme katsayısını çıkarınız ve U=5 m/s ve
L=2 m için bu değerleri hesaplayınız.
8.14. Giriş hızı 10 m/s ve levha uzunluğu L=3 m olan düz bir levha
üzerindeki hava akışında girişten itibaren x=0.5, 1, 2, 3 m me-
 Sınır Tabaka Akışları 485

safelerdeki, sınır tabaka kalınlığını, biçim faktörünü ve sürük-

lenme katsayılarını bulunuz.
8.15. Kanat uzunluğu akış yönünde 10 m olan 2 kanatlı bir yolcu
uçağı 6000 m yükseklikte 200 m/s hızla uçmaktadır. Kanat yü-
zeyinde =0.15 mm kalınlığında pürüzler olduğuna göre, bu yü-
zeydeki sürüklenme katsayısını ve gerekli gücü bulunuz.
8.16. P. 8.15’deki uçağının tam kalkış anındaki hızı 50 m/s ve 500 m
yüksekliğe ulaştığındaki hızı 100 m/s dir. Bu durumlardaki sü-
rüklenme katsayıları ve gerekli motor güçlerini hesaplayınız.
8.17. P. 8.15 ve 8.16 da istenen değerleri kanat yüzeylerinin tamamen
pürüzsüz olması halinde hesaplayınız ve bu değerleri tablo üze-
rinde karşılaştırınız.
8.18. Uzunluğu 2 m olan daralan bir kanalda hız 4 m/s den 10 m/s ye
çıkmaktadır. Buna göre, biçim faktörlerini ve sürtünme katsayı-
larını veren denklemleri Pohlhausen, Young ve Thwaites yön-
temleriyle hesaplayınız.
8.19. Yarıçapı R=10 mm olan bir küre üzerindeki hava akışının Stokes
bölgesinde (Re<1) kalabilmesi için maksimum hava (T0=200C)
hızı ne olmalıdır?
8.20. 100 m2 taban alanı üzerine 100 m yüksekliğinde bir kule yapıla-
caktır. Rüzgar hızının maksimum 100 m/s estiği durumda kule-
de oluşan maksimum eğilme momentini bulunuz.
8.21. Rüzgar hızının en yüksek 50 m/s olduğu bir bölgede yüksekliği
80 m, dış çapı 6 m olan bir fabrika bacası yapılacaktır. Beton-
dan yapılan bu bacanın minimum duvar kalınlığını ve baca iç
çapını bulunuz.