AKIM VE DİRENÇ SORU ÇÖZÜMLERİ

1) Coulomb cinsinden 2 cm2 lik bir yüzeyden geçen q yük miktarı, t (zaman) saniye olmak
üzere zamanla, q = 4t3 + 5t + 6 şeklinde değişmektedir.
a) t = 1s anındaki yüzeyden geçen anlık akım miktarı nedir?
b) Akım yoğunluğunun değeri nedir?

ÇÖZÜM:

a) q yük miktarı sabit olmadığından, akım,

dq
i
dt

i
d
dt
 4t 3  5t  6   12t 2  5
 i 1  12 1  5  17A
2
t = 1s anında,

b) A = 2 cm2 = 2.10-4 m2
i
J i 17
A J  4
 8,5.104 A / m 2
A 2.10

2) Amper cinsinden bir iletkenden geçen i akım şiddeti saniye cinsinden t zamanı ile,

i = 2t2 – 3t + 7

eşitliğindeki gibi değişmektedir. t = 2s ve t = 4s zaman aralığındaki iletkenin belli bir

kesiminden geçen yük miktarı?

ÇÖZÜM:

Akım zamanla değiştiğinden,

dq
i
dt
t2 t2

 dq  idt  q   idt  q    2t 2 – 3t  7  dt
t1 t1

 t1 = 2s ve t2 = 4s zaman aralığında iletkenin belli bir kesiminden geçen yük

miktarı;
 4
 1 1 
 q   2 t 3 – 3 t 2  7t 
 3 2 2

2 3 3 2  2 3 3 2 
 q    4  –  4   7  4     2  –  2   7  2 
3 2  3 2 
 q 33,3C

3) Kesit alanı 1 mm2 ve taşıdığı akım miktarı 1 A olan bakır telde hareket eden elektronların
ortalama sürüklenme hızlarını hesaplayınız. Yaklaşık olarak bakırın bir atomundan bir
elektronun akıma katkı sağladığı biliniyor. Bakırın atom ağırlığı M = 63,54 g/mol ve özkütlesi
d = 8,92 g/cm3 tür.

ÇÖZÜM:

N 0 d 6,02 x10 23 x8,92

n   0,845 x10 23 cm 3  0,845 x10 29 m 3
M 63,54
i 1
i  nevA  v    0,739 x10 4 m/s
neA 0,845 x10 x1,6 x10 19 x1x10 6
29

4) Direnci R olan bir tel, küçük bir delik yardımı ile bir tarafından çekilerek ilk uzunluğunun
1,25 katı kadar bir uzunluğa ulaştırılıyor. Bu şekilde çekildikten sonra telin yeni direncini
hesaplayınız.

ÇÖZÜM:
L0
Telin uzamadan önceki direnci, R0  
A0

L
Telin uzadıktan sonraki direnci, R  
A

Yoğunluk değişmediğine göre, hacimler de değişmez;

A0L0 = AL Bu durumda yeni direnç,

1,25L0
A = A0L0 / L 
L A0

L = 1,25L0 olduğundan, R R 1, 25
 A  
R 0  L0 R0 L
 0
 A = A0L0 / 1,25L0 A0 A0

 A = A0 / 1,25
R 1,25
   1, 25.1, 25 1,56
R0 1
1, 25
 R  1,56R 0
5) Çapı 0,1 mm olan alüminyum bir telin tüm uzunluğu üzerine büyüklüğü E = 0,2 V/m olan bir
elektrik alan etki etmektedir. Telin sıcaklığı 50C dir. Her bir atomun bir serbest elektronu
olduğunu farz ediniz.

( 20C de o = 2,82.10–8 m, Alüminyumun sıcaklık katsayısı  = 3,9.10–3 (C)–1 )

a) Özdirenci hesaplayınız.

b) Teldeki akım yoğunluğu nedir ?

c) İletkenliği sağlayan elektronların sürüklenme hızlarını bulunuz.

d) Yukarıda belirtilen büyüklükte bir elektrik alan meydana getirebilmek için 2m

uzunluğundaki telin iki ucu arasına ne kadarlık bir potansiyel farkı uygulanmalı?

e) İletkenden geçen akımı hesaplayınız.

ÇÖZÜM:

a)   0 1  T 

  2.82.108 1  3,9.103  50  20  

 3,15.108 m

b) Teldeki akım yoğunluğu,

E E 0, 2
 J J 6,35.106 A / m2
J  3,15.108

c) Elektronların sürüklenme hızı,

J  nevs

J
 vs 
ne

N A Al
n
m Al

6,02.1023.2,7
n 6,02.1022 cm3  6,02.1028 m3
26,98
J 6,35.106
vs  
ne 6, 02.1028.1, 6.1019
vs 6,59.104 m / s

VAB
d) E  VAB  E  0, 2.2  0, 4V

e) J = i/A i = JA= Jπr2 = 6,35.106.3,14.(0,05.10-3)2 = 0,049 A

6) Alüminyum bir çubuk 20C sıcaklıkta 1,234  değerinde bir dirence sahiptir. Bu çubuğun 120C
sıcaklıktaki direncini hem özdirencindeki hem de boyutlarındaki değişmeyi göz önüne alarak
hesaplayınız.

(uzunluk = 24.10–6 (C)–1, direnç = 3,9.10–3 (C)–1 )

ÇÖZÜM:

Metal çubuk ısıtıldığında direnci ve uzunluğu değiştiğinde yeni direnç R ise;

L
R 
A

L0 1   L T  1   L T 
R   0 1   R T    0 0 1   R T 
L
A0 1  2 L T  A0 1  2 L T 
 11224x24x10x10 120   20 
6
 1,234 x 1  3,9 x10 3 120   20  6
120   20 
R  1,711 

NOT: Direncin boyutlarındaki değişim hesaba katılmazsa;

R   0 1   R T 
L0
A0

 1,234 x 1  3,9 x10 3 120   20  
R  1,715 

Görüldüğü gibi iki değer birbirine çok yakındır.

7) Bir tost makinesinin ısıtıcısı Nikel–Krom direnç telinden imal edilmiştir. İlk olarak, 120 V
değerinde bir gerilim kaynağına bağlandığında ve telin sıcaklığı 20C olduğunda başlangıç
akımı 1,8 A dir. Fakat direnç telleri ısındıkça özdirenci artacak ve akım azalmaya
başlayacaktır. Tost makinesi son çalışma ısısına ulaştığında akım 1,53 A değerine kadar
düşecektir.

a) Tost makinesi son çalışma sıcaklığına ulaştığında onun harcadığı gücü hesaplayınız.

b) Isıtıcı telin son sıcaklığı nedir?

ÇÖZÜM:

a) VAB = 120 V, is = 1,53 A,

Tost makinesi son çalışma sıcaklığına ulaştığında harcadığı güç

P = is . VAB

P = 1,53.120 = 183,6 W
b) Isıtıcı telin son sıcaklığı için,

Önce ilk ve son dirençleri belirlersek,

VAB 120
Ri   Ri  66, 67
ii 1,8
VAB 120
Rs   Rs  78, 43
is 1,53
Nikrom telin sıcaklık katsayısı, NiCr = 0,4.10–3 (C)–1 olmak üzere,

R  R 0 1  T   R s  R i 1    Ts  Ti  

 78, 43  66, 67 1  0, 4.103  Ts  20  

 Ts 460, 4o C

8)