Nükleer Fizik II

Uygulama

Doç. Dr. Turan OLĞAR

Ankara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,

Fizik Mühendisliği Bölümü
 UYGULAMA
Problem 1: E kinetik enerjisine sahip bir nötron durgun bir hedef
atomundan saçılıyor. Hedefin a) 2H b) 12C c) 238U olması
durumunda nötronun maksimum enerji kaybını bulunuz.

Çözüm 1: Maksimum enerji kaybı θ=1800 karşılık gelir.

 E  A  1  2A cos 
2

 
   A  1
2
E

Böylece enerji kaybı,

 E    A 1  
2
4A

E  E  E 1    E 1    E
 E      
2
 A 1  A 1
 UYGULAMA
Problem 1: E kinetik enerjisine sahip bir nötron durgun bir hedef
atomundan saçılıyor. Hedefin a) 2H b) 12C c) 238U olması
durumunda nötronun maksimum enerji kaybını bulunuz.

Çözüm 1:

 8
a) A=2 için E  E    E  0,89E
9
 48 
b) A=12 için E  E    E  0, 28E
 169 
4x238
c) A=238 için E  E  E  0,017E
 239 
2
 UYGULAMA
Problem 2: 1 MeV’lik nötronların enerjilerini 1 eV’a düşürmek
için gerekli çarpışma sayısını a) Hidrojen b) Karbon c) Berilyum
d) Demir atomları için hesap ediniz.

Çözüm 2: n çarpışma sayısı

LnE  LnE 1  E 
n  Ln  
   E 

1  106 
a) Hidrojen için (ζ=1) n  Ln    14
1  1 

1  106 
b) Karbon için (ζ=0,158) n Ln    87
0,158  1 
 UYGULAMA
Problem 2: 1 MeV’lik nötronların enerjilerini 1 eV’a düşürmek
için gerekli çarpışma sayısını a) Hidrojen b) Karbon c) Berilyum
d) Demir atomları için hesap ediniz.

Çözüm 2: n çarpışma sayısı

LnE  LnE 1  E 
n  Ln  
   E 

 A  1
2
c) Berilyum için (A=9)  A 1 
  1 Ln  
2A  A 1 

1  106 
  0, 207 n Ln    67
0, 207  1 
 UYGULAMA
Problem 2: 1 MeV’lik nötronların enerjilerini 1 eV’a düşürmek
için gerekli çarpışma sayısını a) Hidrojen b) Karbon c) Berilyum
d) Demir atomları için hesap ediniz.

Çözüm 2: n çarpışma sayısı

LnE  LnE 1  E 
n  Ln  
   E 

 A  1
2
d) Demir için (A=56)  A 1 
  1 Ln  
2A  A 1 

1  106 
  0,0353 n  Ln    391
0,0353  1 
 UYGULAMA
Problem 3: Bir termal nötron kaynağının şiddeti, ince bir
indiyum metal levhanın nötronlarla bombardıman edilmesiyle
oluşan radyoaktiflik sayılarak ölçülür. Levhanın alanı 3,0x3,0
mm2 ve kalınlığı da 1,0 µm dir. 115In’in 116In’ya (t1/2=54 dak)
dönüşümünün tesir kesiti termal nötronlar için 160 barn’dır.
Levha 1 dakika süreyle ışınlanıyor, fakat sayma işlemi ışınlama
bittikten 30 dak sonra başlatılıyor. Sayma sisteminin verimi
2,4x10-4’dür ve 1 saatte 4,85x104 sayma elde ediliyor. Termal
nötron akısı nedir.
Çözüm 3:

m
A 0  0,602 
A 3,7x10 10 1  e t

m  V  7,31 3  0,30cm  0,30cm 10 4 cm    6,58 10 5  g
g 
cm
 UYGULAMA
Problem 3: Bir termal nötron kaynağının şiddeti, ince bir
indiyum metal levhanın nötronlarla bombardıman edilmesiyle
oluşan radyoaktiflik sayılarak ölçülür. Levhanın alanı 3,0x3,0
mm2 ve kalınlığı da 1,0 µm dir. 115In’in 116In’ya (t1/2=54 dak)
dönüşümünün tesir kesiti termal nötronlar için 160 barn’dır.
Levha 1 dakika süreyle ışınlanıyor, fakat sayma işlemi ışınlama
bittikten 30 dak sonra başlatılıyor. Sayma sisteminin verimi
2,4x10-4’dür ve 1 saatte 4,85x104 sayma elde ediliyor. Termal
nötron akısı nedir.
Çözüm 3: Işınlamanın sonundaki aktiflik A0 olarak alınmıştır. 30
dakika bekledikten sonra aktiflik,
e-0,693(30/54) A 0  0,68A 0  A1

değerine iner. 1 saat lik süre içinde elde edilen sayım

 UYGULAMA
Problem 3: Bir termal nötron kaynağının şiddeti, ince bir
indiyum metal levhanın nötronlarla bombardıman edilmesiyle
oluşan radyoaktiflik sayılarak ölçülür. Levhanın alanı 3,0x3,0
mm2 ve kalınlığı da 1,0 µm dir. 115In’in 116In’ya (t1/2=54 dak)
dönüşümünün tesir kesiti termal nötronlar için 160 barn’dır.
Levha 1 dakika süreyle ışınlanıyor, fakat sayma işlemi ışınlama
bittikten 30 dak sonra başlatılıyor. Sayma sisteminin verimi
2,4x10-4’dür ve 1 saatte 4,85x104 sayma elde ediliyor. Termal
nötron akısı nedir.
Çözüm 3:
 A1   A1 
   1  e   0,537   
t

     
 A1 
Burada ε sayma sisteminin verimidir. 0,537     4,85 104 
  
 UYGULAMA
Problem 3: Bir termal nötron kaynağının şiddeti, ince bir
indiyum metal levhanın nötronlarla bombardıman edilmesiyle
oluşan radyoaktiflik sayılarak ölçülür. Levhanın alanı 3,0x3,0
mm2 ve kalınlığı da 1,0 µm dir. 115In’in 116In’ya (t1/2=54 dak)
dönüşümünün tesir kesiti termal nötronlar için 160 barn’dır.
Levha 1 dakika süreyle ışınlanıyor, fakat sayma işlemi ışınlama
bittikten 30 dak sonra başlatılıyor. Sayma sisteminin verimi
2,4x10-4’dür ve 1 saatte 4,85x104 sayma elde ediliyor. Termal
nötron akısı nedir.
A 
0,537  1    4,85 104 
Çözüm 3:
  
ε=2,4x10-4 değeri yerine konulursa,

A1  4,83 106  dak 1

 UYGULAMA
Problem 3: Bir termal nötron kaynağının şiddeti, ince bir
indiyum metal levhanın nötronlarla bombardıman edilmesiyle
oluşan radyoaktiflik sayılarak ölçülür. Levhanın alanı 3,0x3,0
mm2 ve kalınlığı da 1,0 µm dir. 115In’in 116In’ya (t1/2=54 dak)
dönüşümünün tesir kesiti termal nötronlar için 160 barn’dır.
Levha 1 dakika süreyle ışınlanıyor, fakat sayma işlemi ışınlama
bittikten 30 dak sonra başlatılıyor. Sayma sisteminin verimi
2,4x10-4’dür ve 1 saatte 4,85x104 sayma elde ediliyor. Termal
nötron akısı nedir.
 7,10 106  dak 1  1,18 105  s 1
Çözüm 3: A1
A0 
0,680
1,18 105  s 1

A0
m

 6,58 105  g 
 1,62   cm2s
1011 n
0,602    1  e  0,602   0,693  
 1 
t

   160  1  e  54 

A  115g   
   
 UYGULAMA
Problem 4: 252Cf’nin yarı ömrü 2,64 yıldır ve kendiliğinden
fisyon olasılığı % 3,09’dur. Bir miligram 252Cf’nin fisyonundan
kaç tane nötron açığa çıkar

Çözüm 4:  103 g 
N   6,02x10 23
atom / mol   2,39x1018

 252 g / mol 

 
A  N   2,39x1018  
0,693
  1,99x1010 s 1
 (2,64yıl)(3,15x10 s / yıl) 
7

Fisyon sayısı=(0,0309)(1,99x1010s-1) = 6,15x108 s-1

Her 252Cf fisyonunda ortalama 3,86 nötron yayınlanır. Dolayısıyla

Nötron sayısı  3,86x6,15x108 s 1  2,37x109 s 1
 UYGULAMA
Problem 5: 254Cf izotopu hemen hemen yalnız kendiliğinden
fisyonla bozunuma uğrar ve yarı ömrü 60,5 gündür. Fisyon
başına açığa çıkan enerji yaklaşık 225 MeV’dir. 1,0 µg 254Cf
tarafından üretilen toplam fisyon gücünü hesaplayınız.
Çözüm 5:  106 g 
N   6,02x10 atom / mol   2,37x10 s
23 9

 254 g / mol 

 
A  N   2,37x10  
0,693
15
  3,14x108 s 1
 (60,5gün)(86400 s / gün) 

P  (235 MeV / fisyon)(3,14x108 fisyon / s)(1,6x10 13 J / MeV)  0,0113W

 UYGULAMA
Problem 6: 236U’nın aktivasyon enerjisi 6,2 MeV olarak
verilmiştir. Α parçacığının enerjisi en az ne olmalıdır ki, bir 232Th
hedefinin bombardımanında fisyon meydana gelebilsin.

Çözüm 6:

E uy   m( 236 U* )  m( 236 U)  c 2  T   m( 232 Th)  m( 4 He)  m( 236 U)  c 2  T

E uy   232,038051u  4,002603u  236,045563u  (931,502 (MeV / u)  T

E uy  4,57 MeV  T  6, 2 MeV

T  10,8 MeV
 UYGULAMA
Problem 7: a) 239Pu b) 231Pa c) 237Np d) 238Np çekirdeklerinin
termal nötronlarla oluşturulan fisyonu için uyarılma ve
aktivasyon enerjilerini karşılaştırınız.

Çözüm 7:

a) E uy   m( 240 Pu * )  m( 240 Pu)  c 2   m( 239 Pu)  m n  m( 240 Pu)  c 2

E uy   239,052158u  1,008665u  240,053808u  931,502 MeV / u  6,5 MeV

E akt  6,0 MeV

b) E uy   m( 232 Pa * )  m( 232 Pu)  c 2   m( 231 Pa)  m n  m( 232 Pu)  c 2

E uy   231,035880u  1,008665u  232,038565u  931,502 MeV / u  5,6 MeV
E akt  7,6 MeV
 UYGULAMA
Problem 7: a) 239Pu b) 231Pa c) 237Np d) 238Np çekirdeklerinin
termal nötronlarla oluşturulan fisyonu için uyarılma ve
aktivasyon enerjilerini karşılaştırınız.

Çözüm 7:

c) E uy   m( 238 Np* )  m( 238 Np)  c 2   m( 237 Np)  m n  m( 238 Np)  c 2

E uy   237,048168u  1,008665u  238,050941u  931,502 MeV / u  5,5 MeV

E akt  6, 2 MeV

d) E uy   m( 239 Np* )  m( 239 Np)  c 2   m( 238 Np)  m n  m( 239 Np)  c 2

E uy   238,050941u  1,008665u  239,052933u  931,502 MeV / u  6, 2 MeV
E akt  6,0 MeV
 UYGULAMA
Problem 8: 239Pu’un termal fisyon tesir kesiti 742b ve diğer
fisyonsuz soğurulma tesir kesiti 267b’dır. Her fisyonda ortalama
2,86 hızlı nötron açığa çıkar. 239Pu’un termal nötron başına oluşan
fisyon nötronlarının ortalama sayısı nedir.

Çözüm 8:  f   742 
     2,86    2,1
 f  a   742  267 
 UYGULAMA
Problem 9: Sürekli olarak 1000 kW’lık güç üretilen bir nükleer
reaktörde bir yıllık çalışma süresinde kullanılan 92U235 miktarını
hesaplayınız.

Çözüm 9:

P= 1000 kW = 1x106 J/s

Bir yılda üretilen toplam enerji,

E = P x t = (1x106 J/s)(365x24x3600s)=315,4x1011 J

E = (315,4x1011 J/1,6x10-13) = 197x1024 MeV

 UYGULAMA
Problem 9: Sürekli olarak 1000 kW’lık güç üretilen bir nükleer reaktörde
bir yıllık çalışma süresinde kullanılan 92U235 miktarını hesaplayınız.

Çözüm 9: 92U
235’in bir fisyonunda açığa çıkan enerji ortalama 200
MeV’dir.

1 yıl sonunda kullanılacak 92U235 sayısı = (197x1024 MeV/200 MeV)

= 9,85 x 1023

92U
235 miktarı ise = [(235 g/mol) 9,85x1023 atom] / 6,02x1023 atom/mol
= 384,51 g