‫آزمایشگاه فیزیک ‪2‬‬

‫نام ‪ :‬نورالدین‬

‫وسایل مورد نیاز‪:‬‬

‫منبع جریان متناوب ‪ ،‬سلف (س یم پیچ) با ض ریب خودالق ایی ‪ 35‬میلی ه انری ‪ ،‬مق اومت ‪111‬‬
‫اهمی ‪ ،‬خازن ‪ 10‬میکرو فارادی ‪ ،‬ولت متر ‪ ،‬آمپرمتر ‪ ،‬سیم های رابط‪.‬‬
‫هدف آزمایش‪:‬‬
‫بررسی مدارهای ‪RLC‬‬
‫تئوری آزمایش‪:‬‬
‫چنانکه میدانیم خازن ها جریان ‪ DC‬را سد کرده و مقاومتی که که از خ ود در برابر آن نش ان‬
‫می دهد بی نهایت است درحالی که این مقاومت در مقابل جریان ‪ AC‬مح دود است به عب ارت‬
‫دیگر جریان‪ AC‬بر خالف جریان ‪ DC‬می تواند از خازن عبور کند به مقاومتی که خازن در‬
‫این حالت از خود نشان می دهد ‪ ،‬مقاومت ظاهری گفته می شـود و با فرکانس جـریان متناوب‬
‫و ظرفـیت خازن‬
‫نسبت عکس دارد و برابراست با‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫از طرفی جریان متن اوب ب اعث می ش ودکه اختالف ف ازی به ان دازه ی ‪ π/2‬بین ولت اژ دو سر‬
‫خازن و جریانی که از آن می گذرد ایجاد گردد که این اختالف فاز سبب می شود که ما نت وانیم‬
‫جمع اسکالر را بین ولتاژ دو سر خازن – که با جریان عبوری از مدار همف از است – و ولت اژ‬
‫دو سر مقاومت برقرار کنیم بلکه بایستی جمع برداری را برای آنها به کار بریم ‪.‬‬
‫هنگامی که از یک سیم پیچ جریان الکتریکی می گذرد در اطراف سیم پیچ میدان مغناطیسی‬
‫ایجاد می شود اگر جریان الکتریکی ثابت باشد فلوی مغناطیسی که از داخل سیم پیچ می گذرد‬
‫ثابت بوده و سیم پیچ مانند یک مقاومت معمولی عمل می کند ‪ ،‬اما اگر جریان الکتریکی‬
‫نسبت به زمان تغییر کند فلوی مغناطیسی متغیری به وجود می آید که درسیم پیچ‬
‫نیروی محرکه الکتریکی القا می کند ‪ .‬این نیروی محرکه طبق قانون لنز با عمل مولدش‬
‫مخالفت می کند در نتیجه ازمقدار جریان می کاهد و می توان گفت سیم پیچ در مقابل جریان‬
‫متغیر مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد ‪ ،‬این مقاومت را که به فرکانس جریان و‬
‫خصوصیات سیم پیچ بستگی دارد مقاومت ظاهری سیم پیچ نامیده و برابر است با‪:‬‬
‫در این رابطه ‪ L‬ضریب خود القایی میباشد ‪.‬‬
‫مشابه خازن در سیم پیچ نیز برای جریان های متناوب بین ولتاژی که در دو سر آن برقرار‬
‫می شود با جریانی که از آن می گذرد اختالف فازی وجود دارد ‪ ،‬با این تفاوت که در خازن‬
‫جریان نسبت به ولتاژ تقدم فاز دارد در حالی که در سیم پیچ تاخیر فاز دارد ‪.‬‬

‫شرح آزمایش‪:‬‬
‫آزمایش ‪ : 1‬مدار ‪R-C‬‬
‫ابتدا مداری مطابق شکل مقابل می بندیم ‪.‬‬
‫سپس ولتاژ های دو سر مقاومت (‪ ، )VR‬دو سر خازن (‪)VC‬‬
‫و دو سر مجموعه مقاومت و خازن (‪ )Vin‬و نیز جریان گذرا از مدار‬
‫را اندازه گیری و حاصل جمع برداری ولتاژها را بررسی می کنیم ‪.‬‬
‫برای محاسبه با توجه به شکل دو راه داریم‪:‬‬

‫از طرف دیگر چون ‪ i XC = VC‬و ‪ i R = VR‬است رابطه باال چنین می شود‪:‬‬

‫و مقاومت کل مدار که آمپدانس خوانده می شود از دو رابطه زیر به دست می آید‪:‬‬

‫آزمایش ‪ : 2‬مدار ‪R-L‬‬

‫ابتدا مداری مطابق شکل مقابل می بندیم ‪.‬‬
‫سپس ولتاژ های دو سر مقاومت (‪ ، )VR‬دو سر سلف (‪)VL‬‬
‫و دو سر مجموعه مقاومت و سلف (‪ )Vin‬و نیز جریان گذرا از مدار‬
‫را اندازه گیری و حاصل جمع برداری ولتاژها را بررسی می کنیم ‪.‬‬
‫برای محاسبه با توجه به شکل دو راه داریم‪:‬‬

‫‪2‬‬
 ‫از طرف دیگر چون ‪ i XL = VLC‬و ‪ i R = VR‬است رابطه باال چنین می شود‪:‬‬

‫و مقاومت کل مدار یا آمپدانس از دو رابطه زیر به دست می آید‪:‬‬

‫آزمایش ‪ : 3‬مدار ‪R-L-C‬‬

‫ابتدا مداری مطابق شکل مقابل می بندیم ‪.‬‬
‫سپس ولتاژ های دو سر مجموعه مقاومت و سلف و خازن (‪، )Vin‬‬
‫دو سر مقاومت (‪ ، )VR‬دو سر سلف (‪ )VL‬و دو سر خازن (‪)VC‬‬
‫و نــیز جــــریان گــذرا از مــــدار را انــدازه گیــری و‬
‫حاصل جمع برداری ولتاژها را بررسی می کنیم ‪.‬‬
‫نکته قابل توجه این است که ‪ VL‬و ‪ VC‬مخالف الجهت بوده و اثر یکدیگر را تعدیل می کنند ‪.‬‬
‫اختالف فاز نیز از دو رابطه زیر محاسبه می شود‪:‬‬

‫و مقاومت کل مدار یا آمپدانس از دو رابطه زیر به دست می آید‪:‬‬

‫نتایج آزمایش‪:‬‬
‫آزمایش ‪: 1‬‬

‫آزمایش ‪: 2‬‬

‫‪3‬‬
 ‫آزمایش ‪: 3‬‬

‫سؤاالت‬
‫‪ -‬علت وجود خطاهای احتمالی ما بین قسمت های تئوری و عملی را بیان کنید‪.‬‬
‫‪ -‬دلیل اصلی وجود این خطاها صرف نظر کردن از مقاومت داخلی سلف ( سیم پیچ ) است‪.‬‬

‫‪4‬‬