Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Viti I II Skripta

    Uploaded by

    qendrim
    52 views88 pages

    Original Title

    viti i II skripta

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    52 views88 pages

    Viti I II Skripta

    Uploaded by

    qendrim

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 88
    Gfaré éshté arti Pjesa mé e madhe enjeréave mend se enjoin kupimin ¢ als “ant”. Made, mund i pretendojnésenjhin edhe tells e art Por, vet artist, sata & mehershmi ashty ede ata 1 tanh, ata venet ied aspirant, uk kane puxuart&japin ne prim taht ‘bi arin ‘Njeriu i zakonshém eKonsideron atin si buku, ested imagjnaté dhe mjshté Por, keto jané acibutet me sipefagsore tart asi ai spo aj (a keg gjuhs shaipekérkon & nda tii ‘4 let madhe sa ajé univers) esti bukur e ndekohe i pegudnva, dst estetks nderohé che kaos, shit imagiinat®ndérkobé edhe plots, sh myeshtindrkobs edhe éndoms Die po if shkojmé ede me tj eu mendojme pak ms thle ri ht hyo: ndxkohé edhe profan, &hténé flamur i bardh® page por edhe arm e mprehé full, ymézues po aq s edhe trshtuesndajajendjes s& ajeriut,promovuesi jets dhe sib vdekes, alle jidgka e shpeshheré njé mos, heré nj prime® kohoree her barim prt. "Ant Ehtsnder alte veume né 8 gjitha jut e bots nuk kan pati 8 gan ‘Kérkoniné falar dhe eneiklopedit ndyshe edo sikoni ses ndeysboinépérufizmet gato apn, pas nuk ka nj péskufizim & pranuargerésishe mbi kt ale. Dhe, ko adodhsepse arth sh nt Hal pa ku. Fundj, nuk és pér'uhabitur, pas si mund & bare pafundnja ne vetém je fal! Gate geste mi viteveaytettrim, ate ka shoaénuse nevi né gd hap en a eye E gjejm® arin nt gdo rugotinw njerut por vet gat shelullit XVI mis poe} s fale ime konceptingé ne ekonsiderojé so 1 hasim tjalén “ar” eth vit 1225, por me kuptiin “art: afi si ezlat 8 mésuarit ose prakukes", nga féngjishtjaevjtt a, nga latinsh stem me kuptimin “ats, anat.” NE !nglishtenevjté, eth vt 1305, 2akonsht pérdrej si “asi ne sade dhe msi” Kuptini, “atts nae krijuese” és reistuar x6 pain vitin 1620, deat ihje me pik, skulpuré, ens pedo} eh iit 1668 Fala “ar nk gjendt as n8 Bib, es n Hteraturén Klik, por ne dime fare ir @ wept arstkegjenden sné Librin e Sheneé ash edhe tek vepate lett anti, nf “Mesopotami ashtu edhe négyteériminepjpian, gre, romak, et lindjs = larg. At dhe artist kan€ gen gjhion€ nde njerzit, vera na kang én sot jane dshmia née mit, por njheshin me emée Gtr. As gj periadhe s Rilinjes nuk perdrs “art” dhe “artist, por Kio nk do 1 thot aspak gé Leonardo, Michclangelo, Rafal ef, nuk ishin art. Pirkundra jo ilutron mé sé mie naryren e anit, fyrat dhe aibuet epatundme gé ka, dnamiben dhe ecuring «pandalshme me kobe. [Nj sot, hur tet patina ge jetojn até nuk ulnd nevoja ga pérkatiojng aha ‘ig nuk ind askujt nevoja &péckutizoj jing thith pl € mbushur mushker apo pe farizuar tring 1 funksionoj, por njerzt ezakonshémn i drjtohen piskufzinieve t dhéna né faloré dhe encklopei, ku mund lexojne perkuriaime 8 tila [Art Shprehja ose atin i atsve dhe imaginal krijuesenjerézore, zakonisht nn forme ‘ual wl si phtura ose skulptura, duke prodhuarvepra qédubenvlrésur kiyessh pt bkurinde tyre oe fugine emocionale EE ARTI GOTIK Arti gotik {filloi t# ahvillohiet ng shelcullin X11 dho zgjaif deri me Lndjen ¢ renesansés. Fjala gotiké (arte gotica) rrjedh nga Khorxho Vazari (1511-1574), 1 cili mendonte se ky stil ka t8 bie jé me popujt barbaré, edhe pse me Gotet ky stil nuk kishte lidhje Stilt gotlk-u shpreh né menyé su tf pte dhe shume Fe pee Shugeame’ ne aderaimin Kaha veriinicdealeye, keanyjelave. dae lausave ie Hota publike. Va © Sia de vertile Jane sinbol sul te aighershem,.qé mes Beate se maces, dhe! perss= r ine lave te ngvtet; aq me ater — Raldila af Reme Fre pecdndlse do. te fend. Arkitekiet aan cereaistntoe "kan. pordorse Rian per ndéctimin katedraleve he késhtu ato kane fituar tehts- Rems (Pig, $2), g& u ndértua eth Sahe bukuri artistike, Katedra. viteve 1229 — 1200 ni Francé."Kjo ict fillojné me shtylla shumé f — yepér arkitektonike pérmban 18 larta e né majé t& tyre Konstruk- gjitha karakteristikat ¢ stlit go- Reni hon’ pene Gh S tomar we Ea"dhe peshén @ sigurojné dy Puthet me vijéa e glaté dhe ver~ ghia tulle me harge mbéshte- _tikale. Katedralja gehts e deko- ise, té lat lidhen me shtyllat ruar me relleve t& jashtme dhe Vertikale.Muret e katedraleve je- ig. brendshme. Dekorimi kryesor, 1 té holla, portat dhe dritaret ja- gg veprén e ngrit né njé shialle né té kufizuara me giysmékénde. mma ¢@ lart#, éshté fasada peréndi- Portat, e sidomos drtaret, jat® more, Mi portalet monumentale pikturuar me teknikén e Vitrajt. giondet rozeta rellevore, urge ‘Tempulli mé madhéshtor kish- galeria pérfundon me shtylla né tar | Mesjetis éshté Katedralja h _fasadén peréndimore. | ar ig, 99 — Katedratia nd Amien. Franck ‘aio, Katedralja né Amien (Fig. 93), q& u ndértua rreth viteve 1220 1280, ka karakter dinamile Si brenda’ athtu edhe jashté, Ha- pésira e brendshme éshté zgjidhje © bukur arkitektonike, kete gje e bejné muret e hapura dhe drita- ret e medha, t@ cilat e mundésoj- né ndrigimin e ploté. Dukshém theksohet vija vertikale, e cil giendet né marrédhénie 1 drejta proporcionale. Gjithashtu éshté pranishém konstrukti skeletor. Pér shkek 1@ hapésirés s8 brendshme fe kené quajtur »Panteoni i goti se. Kjo vepér shquhet pir ke Formet plastike, 1 cilat jané pu- nuar né frymén e ketij stil. Aty- eta né relievet skulpturale ndi- het fryma realiste e humanist. Né kate Katedrale u kurorézuan shumé mbretér frénge. Stilt gotik vérehet edhe n8 a tin e skulpturés, Né veprat sulp- turale té késaj periudhe ndihet pak a shumé realizmi dhe huma~ hizmi, @ kjo mé sé miri shihet né Rems dhe Naumburg. Né »Katér shtatoret e portalite (Fig. 94), a& gjenden né katedralen © Remsit, Gerehet qartas stili gotike | mishi= yuer me realizém dhe humanicém, Shiatoret shérbejné si element ar- kitektonike nga pas, kurse nb pje~ sén e pérparme duken si figura t8 verteta né planin hapésinor. Shta~ toret e humbin qéndrimin statike dhe frontal, sepse ato jané né 18- vizje, duke e formuar shiconjén 'S té kompozieionit. Fytyrat e shta- fereve i pérshkon buzégesija, © ila mere kuptimin njerézor. Njé gié e tlle shprehet dhe forcohet me von# né artin e renesansés. lg, 8¢ — Shtatoret © portalit ni Rems ‘ehek. X10 Tig, #8 — MretEresha Uls né Katedre- en © Nas sburgat a Gjermant NNé katedralen ¢ Naumburgut (Gjermani) dallojmé dy shtatore, vig, 06 — Juri} Dalmatini, Toetaria | ig OF seta _reliert nes Wapels § Bite’ stabil ails ts Ekehartit dhe Utés (Fig. 95) Keto. jo vetdm g@ e atulcurojné Rabientin e brendshém Kishtar, Sor jené té realizuara sip Bhprehjes realiste, individuste a ieetariste. Portretet © ketyre Titatoreve i pershkon forma © seyednur fizike dhe karakteri { trendshém psikelogik. “Jurij Dalmatini éshié artist t adn} konés s& vet. Ka mésuer maGfenedil, ka jetuar dhe punuar RE Slibenik, Split dhe né t8ré Eregdetin delmatin. Veprat © ti} (hig. 96). Ky deta) sculptural § foie ce Shen Stashlt per Kater Mabon @ Splitit jep per 48 kup, Gere te Jurij Dalmatini ka end Sijesntée i skalitjes relievere, Ne piven e pare t8 sarkofegut jane 89 PIE 9T — Vingencl nga Kastva, Loja o 18 vdokurve, Fresk8.é klein o'Shen Mise ab Shieiiingh == Hersiné G2Y) skalitur tri figura né TWvizje. Q& @ tri figurat i shquan relievi 1 thellé, forma véllimore dhe mjaft realiste Ndikimi i_pikturés gotike ita- liane dhe 1 Evropés a8 Mesme u reflektua edhe né Sliovent. Fres: kat mé t# mira, qu punuan né keté stil dhe u gérshetuan me ele- mente t& vendit, jané pikturat e murit 18 Vingencit nga Kastva, Kéto piktura gieten shprehjen © tyre né muret e njé kishe t@ vo: gél — Shén Mérist — SHKRILI- NAH afér Boramés, QE nga vitl 1474, ‘Vingenei u_nénshlerua "si autor dhe késhtu Berama u bé si- nonim i artit freskal. Nj ndér pikturat e njohura t@ tij éhts »Loja e t8 vdekurvee (Fig. 97). Né Keté freske 18 stilt gotik paraqi- tet mbreti, Kalorési, papa, te she- njtit, tregtari, farkatarl ej. Sectli prej’ tyre péfcillet me skeletin vet. Pothuajse t8 gjitha figurat frajtohen me vijén e zezé dhe té ashpér, Kurse format skeletore realizhen me ndihmén e ngjyrés lokale e tonale. Né disa figura pa- ragiten elementet folklorike td rrethit apo #8 vendit, Freska, ikona, vitraj dhe tek- kat e tjera pikturale dominuan né Kohn e mesjetés der! t# para ardhést { pikturés sé renesansés — Xhoto di Bondone, Ai me artin 90 pikturés 1 képut traditat mesje— fare, Veprat e tij (fresket) nuk Kané mé prapavijé t@ arte, por Sluzion té thellé hapésinor me ale~ mente t# peizazhit t2 thjeshté Veprat e tij i pérshkon forma rea- le, véllimi dhe Kuptimi njerézor. Humanizmi, individualizmi, ‘mje fet e reja shprehése forms — vé— Him, deite-hije, ngjyréshméri, shi- hen'mé sé misi ne njécotaj t@ fresksés sJeta e Joakimit: (ig 98). Xhoto nuk e ka dhéné t& plo- Big. 08 — Xhoto ai Bondone (1288 — 1a eta @ Foatmlt, foske Padev8) Fig. 99 — Jan van ile 1a90— 1440) Altari Ganik, n8 Kaledralen © Ganés 8 Belgie ( planin e hapésirés dhe diagona- let'e perspektives, Paraardhés t8 artit 18 renesan- és jané edhe véllezérit Hubert dhe Jan Van Ajk, t8 eilét jetuan dhe vepruan né gendrén ¢ dyta 8 artit — evropian, né Planar Shképutja e tyre nga traditat artit gotik mesjetar shihet ma sé miri né »Alterin Ganike (Fig. 09) punuar pér Katedralen e Ganés nd Belgjik. Kjo pikturé pre} shumé njerézve u realizua nga véllecérit Van Aji, né fillim t8 shekullit kV me ngjyra vaji 18 lehta né tek- styré t@ Iémuar dhe t® bukur. NE »Altarin Ganike shihet zhvillim | ligieve figurative. Komposicioni @shte i zgjedhur. Motive eshte me real se sa gotik dhe fantastik. Né Bjesén e poshtme tf »Altanite pac Tatigen burri dhe grusjané po- aicione 18 kundérta, Pjesén e's. pérme e ziné engjujt si lajmétaré WW miré, Figurat jané dhéné né planin perspektiv, ngiyrat pér- ‘eaktohen nga veth elementet” ad edikohen né figuré, peizazh dhe sipSrfage. Kujdes i ‘posagém.u Kushtohet portreteve ‘fizike dhe psikike me aférsi natyrore PYErE 4A Pro aotstt } ngrlinin naértimat at forte 2% llat fans woports © Xatedrates S. Kar a ndértua Rafedratia a8 Amen’ 4 Gk | pésahron figurat © Bkekarit he Ue 5. Cha paraget Vingenet asa Kastrs ‘BB treckta Lola e 1 vdckurvec?™ © Kush © ke punuse sAltarin Ganite? o HISTORIA ARTE} | Roceté madhe nga anja ethortéjugore bin Zonfs. Rote dere nga anata veriore andre [Ne kende pret ets spk stoma eFrants dhe Kast nds nn themelasicktore, ‘Shin a dhe Blansha nga Rest RTI RENESANSES Fundi { mesjetés, shénon filll- ave kohis 8 re. Shtigjet © epo- $6 re, t@ humanizmit dhe re- Sansés, jan 1 gjithanshme. rvillimal 1 tregtisé, prodhimi mé 2ersosur, gpikjet teknike, zbulimi tokave f@ panjohura, importimi tulturés sé lindjes dhe pézhapja etérsisé dhe artit grek, mundé- jan shképutjen e njeriut nga redikimet religiioze dhe e orien- (an até ndaj vel njeriut dhe na- ‘és né teresl NE bet® epoké, né bazé 18 nye oneepsioni f2 ri, u ndértuan sbu- SE ytete, t® llat ishin 18 aférta te poliset greke..-Firenca ishte endra e pare né Tiali ku lulézoi Glare e gytetit n&.t0 qjith 1 senjtée diturisé. Krahas Firen- fs, kultura merr pérpjesétime 18 era né Venedik, Milano, Pado- }, Romé dhe né shumé gytete te jera te Halisé, Gjaté shekujve Mona Lizae pér ka- tér vjet_me disponim orkestral muzikor. N8 sy bie portreti dhe peizazhi gé lidhen me ngiyra te harmonishme ni atrulturn © ai- pérfages. Ajo, g8 kite vepir e bin 1B jetojé éshte-buzqeshja enigma- ike shpirtérore. Leonardo para get botén psikologiike jo. vbtem té Mona Lizis, por edhe 18 nje~ riut t@ Kohés s@ renesansés. Ai ka punuar »Darkin e fsheftée, »Shén Mariné dhe Shén Anne e njé mori veprash t@ Hera. ena con 3 Piktori venedikss, Ticieno Ve- eli, @shté i njohur si mjeshtér } Komponimit, i drités-hifes, i kupti- mit haplsinor, i ngjyrave 8 ngro- hta dhe atyre t@ ftohta. Figurat e 1) Jand te shndritshme n8 prapsvi dhe té errésuar. Vetém njé detaj i pikturés »Dashuria e Qiellit dhe e tokése (Fig. 108) jep 48 kuptojmé se Ticiani i pérsos komponentet figurative. Né mény- 96 6 18 shk#lqyeshme paraget planin haplsinor, duke e respektuar pi- kn dhe vijen e horizontit. Cdo garé dhe element e materializon me nuanea e Kontraste t8 ngjyrave te ngrohta dhe 18 ftohta Fig. 106 — Ticant (1438— 1870. Diashuria e elit ahe © takte Mg yond tryma e renesansis talons Dubrovnik, Péstagesues sb Siedfsukolte hte Minato am- Boe biktora © ty oRrygemmic (Fig. 107 largobet. buku abume Pre kanuneve kishlare. At n8 Fete vepér talon dhe humanizon figurat e njeriut, duke respektuar cajen e semper, ngiyrén © blerté Che tonete erita #2 asa) ngiyre Fig. 107 — Mihailo Hamzig es Big. 108 — Onuttr Neokastit (hel XV Figura e bariut, isha e Valshli Fig, 109 — Atbreht Diseri (14711598, saa) 'Kaiee alorés apotalipes 1 ears ste ” Fryma e renesansis duket bin- hee tek Onutri. Ky | piktor Aiptar krijoi artin e vet % afért PBjerun dhe jetén e tj. Né she SU TEVE. pituron né marin © hes 3 Valshit (Elbasan), »Fi- fants Sbaniute (Fig. 108) n8 po- ion giysmé 18 périculur. Onufti ‘gget njeriun e shtresave t8 gi Sie popullit né njé_periudhé te ae pee Nstorike, Vepra realizo- thine vijé 18 qarté realiste dhe igiyra. 1 ngrohta, intensive. NE ‘ytrén e pariute shohim lévije the dramatik koloristike. ‘arti i renesansés u shpreh edhe ne vigatira dhe grafike, Zhvillisat [ipratikes shnon njé hap exper LfrSspektin artistik dhe né até Toknile, Njé_ndér_artistét a8 a. ehtivuar vizatimin, pikturén, dhe’ Suriven ishle Albient Direri ne Ejermani, Vepar_€tpomur etl eee Rater alors apokalips: 98 imi i formave. PxEDIE 4. ur ttlan obs 6 et bella dite conden « park ¢ art ‘a oka trajtonte sett ronesnns®s? ‘Sut palat ma Kastor olossumin omit ‘5 Ofar® burdgasnse to Bona Liss © Ysomaedost cllatforman, dominant ni oMfostons Siiiizetnoeeos 4. Si’qupet piktorl ot ¢ punol erste Spoiler ‘a Hush o Kaltivol atin abe REM Gencennsés ne Gieemest? kambizotéruar. Mirépo, né shek. XIE 18 Itali paralajmérohen shenjate para. _—sis 64 an er unanne lirohen nga ndikimi i mistcizmit gotik he spiritualizmit bizantin. "Lajmé= rohet, qéndrimi iti, human ne Paragitjen fytyrave biblike,t@ ciléve Lu vishen cilésité e njeréave t& zakon- shém. Aspak s'éshté © guditshme gé artist itaiané © kané perparuar me sé shui skulpturén, ecila né qarqet bizantine ka gene e harrvar. Skulptor! Nikola Pizani (1220-1278) silin € vet ka ndértuar nétraditat e humanizmit antik, Realizimi me i endésishém it, éhté Amvona (Predikatorja) ne Si jené. 1 bir tj Gjovani Pizani (eth vitit 1245 e deri kah mbarimi i 1520) ka vachduar rrugén e babaitté tj Dépértimet € para té stilt 8 ri piktural kané filluar né Pizé “dhe ‘Lluke. Megithaté, kak fundi i sheku llickete pérparési¢ kane marré gytetet PARAARDHESIT E RENESANSES NE ITALI Stili gotik né Itali realisht kurré nuk té botékuptimit té artit té renesansé (8 cilin njetiu 28 vend té réndé sm dhe qendror. Artistét sé shpejt Firenca dhe Sijena. Piktori i paré i renesansés ka gené Cimabue, iil ka pikturuar dita piktura té médha te Zonjés sé Stenjté. Piktori Florentin Gjoto (1226-1337) ka dhéné veprén ‘mE poctike t koh&s sé vet, afreskat © Gj, 18 raja ‘xr Kopets Area Palos jetés sé Shén Franjt ni kishén e Asizisé,si dhe é kishat e Padovés dhe {8 Firencés. Nxénési i Gjotos ka gene ‘Tadeo Gadi, i cil vie ne shprehje né realizimet et Piktori Simone Martini (1284-1344) ka gené i Kundért me Gjoton. Veprat = tijjané ekspresio iste dhe patetike. Né Sijené,véllezé- nt Pietro dhe Ambrogio Lorenceti kané krijuar piktaré shumé té buku, duke kultivuar komponenten tregue se. Realizimet e tyre kryesore jané alegorité e sundimit 18 Miré dhe te eq dhe gjenden né Palaco Publiko né Sijené. Fiala franceze , renesansé” dm th silindj, ku, para 38 githash, mendo- het né pértrizjen e shkencis, ltérsisé dhe artit (2 vjotér grek dhe romak. Megiithaté, rrénjéte stilt té riné art jane shumé t thella dhe t# ndérlikua- ra. Posagérisht ket i éshte pérsbtatur 2hvillim i lire i personalitetit, tek il ipradualisht éshtéarrtur. Njeriu €shté ‘eré epiqendér e botés, ndérsa natyra ARKITEKTURA E RENESANSES Si HERSHME NE ITALI fushé e gjeré e hulumtimitshkencor. Historiani zviceran fJakov! Burk- harti renesansén e ka definuar si zhwillim i individ, ll dl né sken raga turma ¢ paemée mesjetare Realizimiartstik i renesansés fiton tipare karakteristike t& personalittit amisik, Zhvillim 18 v2gant® arti i renesaisés ka né Itali mbase disa famije t& pasura jané pak a shumé ku 66 Sk nvr MUNARRE — um voSLAY ota arttike: Medigt né Fence, Arago- _rrethoret prejluleve dhe gjtheve et Det né Nepal Sore né Milano, Ete“ Nagnet prea ane ne Feran, Goncage’ 8 Monové, —Mikelocs Anjo tas itcloko Montefelirené Usbing dhe era.” enexansis “dake a ae at Refomé 1 vénete ne arkitkturé Medi = ined ae ata Kan ilvarBruneleski,Donatelo dhe gjashémme nder neta nd Gibert pas stadt me vemendje © byl nga ane ese esate pérmendoreve anike né Rome. Re- —hapur nga ana’ ae HUE 8 sansa és "kthyer kompori Bata "Albers Ce mi eon neve 1 zakonshne (thsha), duke shruar shaming ose bet ‘ashmangur formaveaiekturle t@ turen “eae yess meet meek ompliara dhe ngatruara gol rendsshme ete a Rage ke, Masai esté aden gendror me ai Ne miétinis¢ Palen ae upolén dominuce. Reali mi’ buigr nl Urb Kraan eae alohor {iit to attra été Dalmain\ Lagan, Uae a ' sha e Shen Petit né Rome téclen Lugano Lance pean ; ¢ ané ndérwuar Bramante de Brus floreatin fase) Ay ean F fcleshi (1377-1446): Ne hapeten dei Seren Back Brunei ka aptiar edhe Ne ismén ¢ he w ae cinerea: gh « HE ok a0 I tra orci ra emenet isa perdorndt atten | at Tore, urate dekorar, ONE Htdoin ae B PIKTURA E RENESANSES Sk -HERSHME NE ITALI fi Né veri té Italise, né Lombardi, 1427) ka_krijuar_kryeveprén me Paragitet déshira ndaj naturalizmit, ndjesi t rralla, Ndrrimi i mbretérve, Ei Ko ngian Kah fond sick XIV ng ne te on aahie paca ea | pra luministt, sg eshte Gjovani__Suadimvaréve te meses | de Grasi.Néshek. XV Itaia Veriors NE Fitencés pitts vonohet [ uion natyén, duke dhéné né kets rahasim ‘me ate era Neshtu ge i Iényré edhe 'njé theks.fantasiky Kihesae reneunsis horas eo : Antonio Panelo /para vit 1395 ¢ 1425. Themelues i Shkois Doren, i setiné vii 1455), piktori Veronés,i ne Kané gene Mavolin Fra Angctoo ‘ka punuar shtazét né ményré natura- dhe Mazago. Fra Angjeliko (ka 4 ; lise por me thls te ulin Wekurne vito 145) eagle F dekorativ, aq mé shumé duke mos nén naikinin « dumm fot i sur kujdes pér tupin ajerésor, Manastrin dominikan ne Fisolk fe b DérkaEsishttrpinshtazot, Veprat ¢ edhe ka shetbyer sf murg Ne ats i Ime t€njohura jane né San Fermo 1455 né Vatkan per Papen Eugen F ‘Magjore né Veroné-Festat e Zonjes IV © ka punuat afreckén Stein | dienéKishne Shin AnastassCngte_Nikols ¥. Ne wepae eee t pleitin qytet afreska nit cilén Shén genie e thyer (luhatshme), i varur nga i, Juraji e liron princeshén, oti. Mazago (1401-1428) né pikturé 4 Lirizmi naturalist € pérfshin edhe € ka defiauar’ideain’ anivek ne i Uialing © Mesme, para sé gjithash fenesansés, Pas vete ka lene antes H Umbriné. Gjentile de Fabijano(1370- _vepra voluminoze, freskat Jota ¢ ASOYRE SHKURTERF MISTORSE SE ARTE a ‘Shén Petrt né kapelén e Brankagit,né Kishén Santa Maria del Karmine Keto afreska kané entuziazmuar shu micen ¢ artisteve, 8 cilet per ajé shekull mé voné do t vijné, duke ppasur parasysh se tek ata. éhté rwalizuar ideal i renesansés sé lars. Peolo Ugello (creth vitit 1400-1475) Ka gent i mahnitur me natyrén. Andrea del Kastenjo e ka detyruas natyrén gi Ui nénsbtrohet gjeomet sé. Afreskat i ka pikturuar me fugine skulpturale pér manastrin e Santa Apolonia ne Firenoé. Pikiorét, sku: ptorét dhe argientarét Gorentin An- rea Verokio (1435-1488) si dhe véllezért Piero dhe Antonio Polajuo- To jané 18 impresionuar ne formén relieve. Pistura e Fra Filipo Lipit (1406-1469) paralajméron ardhjen e Fotigelit romantik. Jane té réndes shém edhe piktorit Girlandajo, Beno co Gocoli dhe Aleso Boldevinet, i para sé glithash ke kérkucr harmoni- Zimin © kompozicionit né aspektin ¢ arrgjes sé persosshméris¢ intelektu 68 vas een ale. Sandro Botigeli (1444-1510) pikturén e sjell deri te: manirizmi i konsiderueshém me técilin péfundon ggdo_ stil i madh artist, 'Né flim Botigeli ke qené argjendar. Si piktor teligioz né_Sikstine ka_pikturuar afteskat e Madona del Manjiikatit. Rreth vitit 1485 eshte inspiruar me antikén, prandaj, ka pikturuar kom- ppozicionin alegorik Lindja e Venerés, Ka gené nén ndikimin e fugishém predikimit t8 Savonarolit, Sona, qytet bjeshkatarésh, giaté shek. XV ka mbetur nén ndikimin mesjetar, Piktorét mé eminent jané: Saseta, Sano di Pietro, Mateo di Gjovani, Gjovani di Paolo, 'Réndési tf posagme ka piktori Piero ela Frangeska (rreth vitit. 1416) 1420/ ka vdekur né vitin 1492). Pre} Mazasit ka trshéguar pasionin monu- mental adaj madhésisé /graciozitetit/ Vepra e ij mé e réndésishme éhté ciklust i affeskave né Kishin San Frangesko. Po ashtu t@ réndérishme jané edhe portretet tijt@ Federigo da Montefelire dhe gruas sé tij Barbara Sforee. Piktori mé i madh i katérgindvjeté- shit ka gené Andrea Mantenjai indur ie Padové /1431-1506/. Ai nuk ka gené i Kénagur me vizivalitetin © objekteve, pranda ka bere pérpjekie 6 ta zgjidhe enigmén e materies, eka pértriré veshmbathjen romake ne kkompozicionet figurale. Pas vetes ka lene ne séré veprash. Disa prej tyre jane shkatérruar (Afreskat Jetae Shen Jakovit né Padov8), Afreskat tera jané familja e Goncagés né pallatin e pilkturash té tera me emrin Triumil i Oesarit INé Firenoé Jakopo Belini (wes né vitin 2470) i bashkon né njé terési pérshlypjet_e gotikés bizatine dhe Hjohurité forentine. NE vitin. 1479 Gjentile Belini viziton Stambollin, ashtu qé bie nén ndikimin e lingjes, Vitore Karpago (vdes nf vitin 1527) ka qené piktor i skenave narative, me W€ cilat i ka dekoruar lokalet e isa véllezérve né Veneci: Legjenda e Shén Ursulés, Jeta © Shen Jeronimit dhe ‘Shen Jurajt, Jetae Virgiéveshés Maria dhe Jeta © Shén Stefanit. Né Veneci kkané vepruar edhe Vitorio Krivei, Bartolomeo Vivariai dhe Gjovani Belin Né_Unbrijé ka verpuarLiuka Sinjoreli (rreth vit 1450-1523), mjeshiér i vizatinit, i viajes dhe Aanatomisé i ili parlajméron shgeté- simet barokiene 18 kompozicionit Vepra e tj mé e réndésishme eshte Giygi i tmershém né Katedralén né Onvjeté. Piktor getér Umbrijan me famé éshté Perugino (1446-1524), 1 ci ka pikturuar~ shumé piktura Feligioze.. Afreskat “et janet Tuajtura né kapelen Sikstine né Rome he né Koledo del Kambio. né Perugjo. Problemi gendror gi ka interesuar eta piktoré ka gene pérvetésim 4 thelésis. Pasion pr pérvetesimin iluzionist té tri dimensioneve, sig duket, ka gené shkak, supremaci € skulptures pr ariel Gera? SKULPTURA E RENESANSES SE HERSHME NE ITALI IN@ artn igurativté shek XV né Ital skuklptura éshtéfushé dominante Skulptorét e renesansés sé hershme t& pardt kané filluart studiojné trupin e ajeriut, duke kérkuar,né kt ményré, dealin bukurisé njecézore. Me sé shumti punobet né mermer dhe bronz. ‘Qendra.e skulptarés éshté Firenea. i soniaiiiuieniatiiitlaiilaiaaiacae is adidas vetmi skulptor Jakopo dela. Kyerga (1374-1438) nui ka qené florentin, Realizmi mé i suksesshém i tj éshté Portali i Kishés sé Shén Petronit né Bolonjé, vepér shumé © fugishme, sintetike dhe tronditése. Lorenco Gilbert (1375-1455) eshte autor i Dy- cerve t njohura te Amvonés né Firenc, Kjo vepér e ti éshté én ndikimin e plesérishem t gotikés, Risité mé te médha né skulpturé i ka fut Giberti, me punimin ¢ dyerve t8 tera né te njgitén Amvoné, t&cilat Mikelangjelo i ka quajtur ydyert_ © parajses” Veganérisht me Sukses ¢ ka realizuar thellésiné dhe saktésiné né reliew té cekét. Donatello (1384-1421) ka {gene i kundért me Gibertin, pr shea { interesimit te pérjashtuar per trupin, e njeriut. Insistimi ti per anatoming e njeriut ka shkuar aq. larg sage i modelon edhe imtésite mé te vogla anatomike. Mertée tj e mache éshté se figurén e ka liruar nga idhshméria pér objektin arkitektural. Veprat e ti mé 1 njobura jané: Davidi, Shén Jovani, Reliever e bronzit né Amvoné SOYA 8 SKURTER STORE 8 ATE o ne Prat, skulptura kalorsiahe © Gat ‘melatés né Padové dhe tora. Luka dela Robija (1400-1482) mé sé shumt kakrijuarné geramiken shuméngjyr’- she. Deziderio da Setinjano (1428- 1464) ka punuar né memes, nén ndikimin e Donatelli Skulptori And- tea Verokio (1435-1488), mésuesi i Leonardit, ka punuar Statuetén e sjohur kalorsiake 1 Koloneut né Veneci,e ela pér nga fugia mund té matet me Gatamelatin e Donatelit né Padové Né giysmén € dyté & shek. XV ‘ndikimi i Donatelit zgjerohet edhe né krahinat tjera té Talse. Kesheu u bé ripertrirja e madhe e skulpurés,¢ cila paralajméton paragitjen ¢ mjeshtérve 1 médhenj t# shek. XVI. Viera mé e madhe € t€ githa kontrbuteve té skulptorive vege veg té renesansés sé hershme éshté orientimi i tyre ne drejtim t vierave 18 thella dhe hhumane t€ njeriut dhe t# botés, ndaj esencave 18 harruara t@ jatés, n8 1 cilat individ éshte genia e gliruar nga frika dhe neurozat kolektive eligoze RENESANSA E HERSHME NE VENDET EVROPIANE, Holanda né shek. XV béhet fugi artistike me réndési né Evrope: Piktorét dhe skulptorét e paré flama- né, Andre Boneve dhe véllezérit Limburg Kané punuar né Francé. ‘Skulptori Klaus Sluteri me prejardbje nga Harlemi e ka radhitur artin e vet re drejtim t& shprehjes $8 pasionit ‘Arrin gé figurén ta lirojé nga pérqafi- mili arkitekturés, ndérkag formén eka valezuar me Kuptimin antik dhe teatral pér rezymimin e draperisé. Ai ka pérpunuar njé repertoar t8t8r8 18 ndérlikuar té Tevigjeve gé 1 shté pétgjigiur shijes dhe shpresave te shek. XV ashtu gé ka ndikuar n8 re skulpfurén evropiane. ‘Vellezérit Limburg jané t part gé kané futur peizazhin né pikturé, duke u marré, kryesisht, me miniatu ré. Vellezérit Hubert (ka vdekur né vitin 1426) dhe Jan (ka vdekur névitin 1441) Van Ajku jané t parst qé kan Slluar té pikturojné né kamabalee t& pikturés Ievizése. Vepra e pérbashkét © tyre me réndési éshté Altari me krahé i gengjit mistik né Kishén e Gans. Ata i jané kundérvén’ frymés mesjetare, duke futur ni pikturé ‘ealizmin analitik, Portretete Jan Van Ajkut vepohen pér nga ngjashméria © ‘mprehté me modelet. Vélleiirt kané 7 0 buluar thellésiné © hapésirés né ka gené i priur né péxshkrimin € : pikturé, dake aplikuar degradimin © holtsive tépafune: Mikael del Paheri i toneve abe perspektivén ajfore. Men- Kg gene nén_ndikimin © Matenjes, i dohet se jané te parét gé kané —ndérsa Holbajai i vjetér ka gent | F pikturuar me va), Stine njevézve Van jnspiruar me piktucén e harmonisuar Ajk © ka vazhduar piktori Petrus te Gjovani Belin f Kristus, por me njé doaé t& ndikimit per shkak te lutave njgqindvjegare i italian.’ Dirk Boutsi (ka vdekur mé Franca ka stagnuar néniveline art | 1475) ka qené i preokupuar_ me NE arkitekturé breton” atl i hhulumtimet plastike.'Hugo:Van det hovshém gotik. ‘Rreth vit 1460 Hiusi (ka.vdekur mé 1482) ka qené _teprimi i ekspresioniamit te Slutert 1nén ndikimin e renesansés italiane, Getesohet, para sé lithash.né skulp- ndérsa Hans Memlingu (ka vdekur mé tue, ecilasynom ka shpetja ernie, 1494) kashprehursimettinckompo- _fijeshise dhe femititetie Pérpos reali” iciont dhe bukuriné e shprehjes nén _zimeve tgmueshe te disa mjester- adikimin e Perugi. ve piktore anoniné, dallobet Zhan [Ne Gjermani themelohen shkollat —_Fyke (ka vdekur midis viteve 147 Jokale jan téprupuarané dy térési dhe 1481). Ka punuar ‘drapérin leografike: te Rajnés dhe Danvbit. _anelinuart& laentinasve dhe shkur- Keérkohet q& vepra artsike 18 jeté tesat hapésinore te piktoreve 1 didaktike (instruktive), realise dhe renesansés italiane, Ndonése ka mbe- ‘meimpresione tronditése kuse aspekti tur si miniatuns: (Bteviar Een aristk pak gmohet. Nga keto shkage Shevaleu), portreet ej kané We und 8 vehetckzstimi i konsiderue-__véretén de fugine g@ impresionon. shem ikries ekspresonise trenesan- Stim e zhvlvar gouk Re Spanjé e Se gjermane. kané-sjellé ndértuesit nga veri, Sig | NNé arkitekturé mbretéron sili i duket, amanéte Kan€ ngitur kated. : hhovshém gotik, né té clin dominojné _ralen'e njohur ne Sevié,t inspiruar demeréte jashiezakonshém me rreta me méayren lokaleté adem, : Drijes me kembana te zbrazeta (Um Gotikaéshté bashkuar me stin maver, Vien). Megithaté, pérgjaté Detit _prandaj né kété ményré eshtéformuar Baltik me té madhe ndertohet me tlla_stili mudehar. Ky til me zbukurime e fi nén ndikimin e sit anglez perpendi- _mbulon teré ndertimin (godinen), NE ; wala, SHG ne eshenderuar edhe | Skupturapjton him été palit es Iafartando ne Guadae. i nén ndikimin e Klaus Sleuterit, Niko- ‘haré, Kapela mbretérore né Katedra- i las Gerhart Van Lajdeni punon né len né Granadé, Lurse pérmendorja Shussborg Hans Meri‘ne, Ulm, me cbokur ne kee stl eae Kaleo, ‘ Minacl Faber ne Tio, VajSosiné__San Gregorio dhe Valdatda : Nimbere. NE te ithe ato purse Krahasarektts edhe skulpura tErchet panda) elsprestonizmit, _spanjollepéxjeton alin ¢ wet. | shtrémbérimit dhe ngérgit te trupit, _Ndrtohen altarét ne krihe shume 1 i Komplkinitté have eveshjsety, —médhen) mobile Trurgie ueset Ne mesin pike delohen _Waharedheparmaicteloat Eth gicvatLoasiKoned Vitam Mo ete dear mea Te Mulgen. Maria Shongauen (ka vée> Shama ojrérre i Kir'ae win 491) "ta geet in PKTUIaimtosralziet damane rdikimin e Rozhe Van der Vajdenit, Késhtu, Luis Dalmo imiton Van ‘Ajkun né Altarin me bribe 8 késhilltaréve té qytetit né Barceloné. Pas zbulimeve té médha detare, Portugalia pasurohet shumé she} INé kohén e sundimit té Don Manuelit (1495-1521) vie deri te lulézimi ari, ASOYRE SHKURTER © STORES 8 ak 1 Suli Manuel né Portugai i kalon dy faza t& zhvllimit: gosik dhe renesansss Piktura éhté-nénndikimin ¢ famanéve. Posagérisht été rendési- shém arti portretist i cil vegohet me 1nj€ realizém sipéror PIKTURA E RENESANSES SE LARTE, Renesanséne viteve té para té shek XVI kané ngritur para sé githash Leonardo da Ving, Rafaeli, Mikelan gielo, Gjorgjone dhe Ticiani. Koregio ka lindur-mé voné dhe i takon gjeneratés s& ardhshme t piktoreve. Seciliprej piktoréve te pérmendur ka Leonardo da Ving Mons Lina, Liver kijuar shkollén e vet. Leonardo da Vingi (1452-1519) ka gené nxénés 1 Verokit né Fireneé, Ka pikturuar njé numér t& vogél veprash, por ato jane shkatérruar pee shkak @ hulumtimeve teknologiife,técilat mesh i ka ber me to. Veprat e tj te njohura jané ‘Leonardo da Ving, Dasa e edt, Santa Masa deli Gras, Mio Madona né shpellé, Darka ¢ fhehté né Manastirin © Santa Maria dela Gracia né Milano, Shén Ana dhe La Gjakonda né Luvér, Meritété madhe ka per shkak se hulumtimeve anatom ke, té kryera giaté shek. XV, u ka shtuar edhe até psikologiike. Kj we sé miri shihet né pikturén ,.Darka e hehté” ku eshte! béré diférencimi | personazheve né varshméri me karak- ferin e personave. Kjo, po ashtu, éshté arritur edhe né pikturén e Gjakondes, Né pikturé ka futur njomésiné modelimit, me ndihmén e detés gé pérdridhet ka hije 8 caktuara (sfuma- to), Ka qené njeri universal i renesan ss q& merret me t& gjithé imenjte, tf shkencés,atéboté ténjohura,astrono- ‘i, ike, shkencat natyrore, mekani kg, hidrauliké, aviacion, kimi et Rafaelo Santi (1483-1520) ka punuar é Urbing, kurse ka qené nxénes i Perugiit. Formimin kryesor, né pikié- pamje intelektuale, eka Stuar né Firencé ku ka géndruar katér vet me radhé. Ka krijuar tipin idealist 8 Madonés, ila pémgjan é skulpturén antike (Madona del Granduka). Ka pikturuar disa afreska né Stanca della Senjatura né Vatikan, pér Papen Julin U. Idealin mé té lrté humanist e ka realizuar ne pontetet ¢ Baltazar Kastilonit dhe La Dona Velata. TE njohurajané edie kompozicionet religjioze Madona d Folio, Metamor- foza, Familja e Mache e shenjte. Ka Punuar edhe karlonat pir tapicert murale Mikelangelo Bucnarot (1475-1564) ke qené me prejardhje nga Toskana Ka gené i preokuguar me botekuptic ‘min e formés skupturale, ashtu gé kéto ndjenja i ka pérgeli edhe né realizimet pikturale, Ka. shprehur éshirén njeriut gé té lirohet nga mbifugia ezott, ecla ebén 8 thjeshté dhe 18 pavleré. Ky. synim i jep botékuptimitté tj per njeriua forcen nbinjerézore, krejésisht t@ kundért me idealizmin antik té Rafaelit. Vepra eft, Mado den ron en ¢ $j) & njohura skulprurale_jané: Davidi” (¢ larte 4,35 m), pikeura ""Familjae shenjté, si dhe afreskat né ‘avanin e kapelésSikstine né Vatikan, su ka pikturuar ,Betimin e yjetér”, fytyrate profeténve dhe t sibleve, Né to ka shprehur ndjenjén ¢ forcis Serle gl ae, Shane skufpturale i kan mbetur t& pekiyera. Pér varsin e Jul IT ka anwar vetém robert, por pér kéte ‘Mojsiu shndrit me foreén e hatashme 1 mbinjeriut, Ka punuar edhe né varrezat ¢ Gjulianit dhe t Lorenco Medigit 8 Kishén San Lorenco né Firencé. Vepra mé e fugishme e tj TASOYRE@ HORURTERBYsTORNE 38 TE 2 &shtépiktura me dimeasione shumeé té mea ,Gjyqi i tmershém”” né Siksti ni, téclén e ka punuar aly mes viteve 1535 dhe 1541 ‘Venecia ka qené mé cepére prirur pér défrim sesa pér t& kuptuarit Gjorgjone (1477-1510) pkturon naty- rén e shndritshme me ngjyra dhe hije {© ngrohta nét& cilén i zgjon fgurat e veta, Tician Veceli (ka vdekurné vitin 1576) ka gené si njéfarésundimtari artt, Ka punuar né ményrén venecia- ne, pérkatésisht me nejethmér.Piktu- rae ti Eshté si njé encislopedi né t@ cilénekziston etéré botae atéhershme intelektuale ¢ njetiut. m x vz MUNARREN— MR VORSLAY OEM | Settee rit a Nymberg. Ka vsituar shumé vende evropiane dhe né kéte menyré ka sbuldarartin © Mantenjnit dhe Belinit. Ka shkrvar shumé diskutime (Ghaystime, relerats) 0 mesin e té Cilave shquhet ajo per proporcionet e trupit @ njriu.Eshté marté edhe me tedhendjen e baksit, net ellat me pasion te larté eka anaizua trupin © bjeriut.Pikturat e Hj t@ ajohurajané {Madona me Kuroré”, Shén Tin", Kacér apostujt, si dhe. gravurat © Nemezity yKalorésit", »Vdekja dhe cd’ ,Melankola®” Hans Holl- i tiv’ (1497-1543), né_Angh behet portetist i mbretit Henriku staan 15 itt Ke realise portretepsikologi- ke me thelki 1 madhe (portrett | FHeennkut VII dhe shame omanis- tee) Piktura Spanjlte ende éshté ni duart¢té huge, Mes tyre dominon Domeniko Teotokoptls jun Et Greko. (1547-1614) me aeeardhje nga Kreta, Ari i El Grekor eshte themeluar a agajen e lepruar t& fyryrave dhe figure, me Tene te tkuror dhe me. nayta.sulfrre YVeprate ti njohrajane:, Vari Koni té Orga, porte shumta dhe 8 era. SKULPTURA E RENESANSES SE LARTE Sikur t& mos ishte Mikelangjelo, mund 8 thuhej se skulptura e shek. XVI ka mbetur prapa Mikelangjelo Buanorotit (1475-1564), ici ka gené ‘inspiruar me skulpturén antike, pore a tejkaluar até me ndjenjén e forces mbinjerézore, t cilén e ka shprehur ‘né-modelimin ¢ muskulaturés. Ka arvitur gé pre) njerézve t kxijo} siiganté, 18 cit kundérvihen fugive Giellore. Veprat e tj mé t€ njohura jan: Figura (skulprura) e Daviditprej mermerit (¢ larté 4,35 m), Pieta, Torzoja né Belvedere, skulptura papérfunduar Robérit, t@ dedikuar per varrin e Julit I, Mojsiu, Varet © Gjuliano dhe Lorenco Medicit né Kapelén Medigi, Né Padove ka qené i njohur Andrea Rigo, néVeneci Fakopo Sansovino, pre} flcrentinasve vlen 1 pérmendet edhe Bandilenini, Amatija Gjovani_ da Bolonja dhe Benvenuto Calin Skulptura franceze ésténén ndiki- amin e fugishém italian, Né mod jané indértuesit e varrezave, sig jané Mishel Kolombi, Primatigi, Delomni, Zhan Guzhoni, i cli ke punuar barelievet, ddhe Zherman Pilot [Né Gjermani domingjné dy skuipto- 8. Tilman Rimenshnajéer (1468- 41531) si skulptor i fundit i altareve sgotike me krihé dhe Peter Fisheri i ii ipérkrah parimet e skulpturés italia~ Skulptura spanjolle © shek. XVI krijon vepra té médha nén ndikimin ¢ artit t@ Donatel Jané t& ajohur skulptosét Pietro Torigjani, Alonso Berigete nga Valadolida (1486/90- 1561), i ali ka nxénés i Mikelangielos. Veprat e ti t@ njobura jané Altari me kribé deuri né San BBenitu dhe ulése:alabastérné korin e Katedrales né Toledo e plotesuar me patctiké, ‘Skulptura Argleze dallohet_me ccklekticizmin es. Keyesisht punojné skulptoréte hus a eciaainnaaaisasil Micon, Dai erm, Frese Mictageto, Moss ARKITEKTURA E RENESANSES SE LARTE Derisa arkite JE kthesé te Kétillé pre] sxek. XV Ei loje © linjave dhe sipérfageve, _né shek. XVI e ben Donato Bramente fNtekturaginkuogento zbérhen pée- (444-1516). Ne kshén tomake Tem- | mendoren ne kate dhe travelje, duke pieto né oborrine kshes Sen Pietto in | Synuar gé né skulpturén e ndértimeve Montorio ai me sukses i ka aplikuar A€ pein traditén antike, Né Firence _parimet e stilt dork, astu sig i ka lon njé ndértim i hovshem, efinuar Vitruvi. Pér Kishén e Shén zs 6a HOVE! MAREN =» Pjetrt ka projektuar kupolén grandio- ze dhe e ka petritépallatin e Pjtrit né aférsi 18 drejpérdrejté. Megithaté, Mikelangjelo Buonaroti edhe me shumé eka theksuar strukturén © dértimeve, 8 g& shihet edhe né ‘eprat e tj (Biblioteka e Laurencianit né Firencé dhe Sheshi i Kapitelit né Romé). T njgjt autor © ka punuar ndértesén_néstilin e renesansés Pallatin Fameze n& Romé, por né feymé té re, e ka punuar edhe né Kishen e Shén Pjetrit. Venecia pérvetéson stilin e i romak, por e ka hgarkuar_me zbukurime. Sansovino (468-1570) né biblioteken e veté té Shén Markut ka tubuar begating © bukurimeve, Andrea Palladio ka fndértuar Bazilikea né Vigencé dhe ‘Teatrin olimpik né t& njéjtin qytet, vilat né Krabinén Vineto né 0 cilat Synon kah pastértia e made klasike. Fillon.t€ zhvillohet edhe teoria © arkitektueés, pérkthehen shgyrtimet antike t8 Vituvi Né Francé, né pallatet qé jané andértuar pér Luigin XII dhe ministrat cetij, pérzihen zbukurimet gotike dhe ti renesansés me prejardhie nga alia, Ky stil-pushon kah vit 1530, kur mbreti Fransoa I vendos & pallati Fontenblo t beher vatére arti italian E fton Rosin, Primatigin dhe Nikola del Abatin gé né Fontenblo té punojné é dekorimin brendshém. Me punimet e veta kant paralajmérvar barokun INE vitin 1541 @ Francé jané ftuar Vinjolla dhe Servi. Pér detyre kané pasur gé arkitekturén franceze ta lirojné pre} traditave t vjetra. NE Kohén e Anciut IL, stilin sipas modelit antik e Kané zhviluar Pjer Lesko, me rastin © ndértimit t Parahyrjes sé Luvrit, Filiber Delorm dallohet né ndértimin ¢ Tilerisé. NE vitin 1547 Zhan Guzhoni né parathénien e vet né pérkthimin francee t@ Vitruvit ka Shkruar manifestin e novatoréve — ndértuesve, Sipas_modelit italian, edhe francezét filoiné te botojné shgyrtime pér arkitekturén. 'Né Holand, po eshtu, depértojné dikimet italiane, por me ndérmjet@si- min ¢ renesansés fanceze. Jané té rendésishme veprat Palla ipeshkvnor te Liezhé, Giykata né Brizh, Kuvendi Fgytetie né Antverpen. Ne giysmén ¢ ‘dye téshekullitarkitekturasynon keh ‘omamentalizmi dhe pikturimy Né arkitekturén gjermane elemen- tete renesansés depértojné vetém né giysmén e dyté shek. XVI. Viset jugore jan nén ndikimin e italianéve, kurse ato veriore ang tinspiruara me ato holandeze. 'Ndikim t& madh n€ zgjerimin © renesansés né Spanié, sip duket, ka pasur familja Mencoza, Emri | késa) fame éhté i lidhur me kéto pétmendore: Kolexhin Santa Kruz né Valadolidé, spitalia Santa Kruz né ‘Toledo, Pailatine Dukes né Infantado té Guadalahar. Farike de Egas ka punuar edhe ne stiin gotik, por ka fundi i jetés sé ti, né frymén ¢ ‘enesansés ka ndértuar Sptalin mre teror néKompostelli dhe Spitalin Santa Kruz né Toledo. NE lidhshmért me silin mavar stli i renesansés italiane ka dhéne pamjen ¢ sit t@ ri plateresk. Vatra mé e pastér e Ketij Stil éshié Kast. Pér_kohén © dlinastisd sé Habsurgéve eshte ndaluar still plateresk né Hogari te Klasicizmit [Né kohén e sundimit t Filipit I eshte ngritur eskoriali né stilin klasik pa zbukurime, Sipas emrit t€ ndértuesit te Eskorialit 28 fills Herera.[njejth autor nuk e ka pérfunduar Katedralen ne Valadolide, 18 cilén eke filluar né stilin e njgjté. Ne Anghi me té madhe negriten adertesat ¢vogla t& shenjca | ARTI J BAROKUT Fitorja ¢ resksionit kishtar dhe feudal ue sheleullin XVI kusht~ Zon lindjen © barckut, Sit ba. okt indi ne Tall rreth vi 1600, por lulézimin e vet arrin n@ she” Fein Vit ‘ate ‘shunt ‘seit irhapetné Spanjby Franc’, Ho; Tanda” Angli dhe ne shume vende te fjora te Evropés. Fjala barok frjedh nga. giuha. spanjishte bo- Tileo! qe do te thew — gurl i Gmueshem ne forme 12 parregullf) ‘Arti barokut get mbéshtetjen ¢ vet ideotoghike te kisha, mona fia absolute dhe Klasa qylelare — ‘Sioaeracia, St t bargkut qand- Fonte nen nivelin e art t rene Sansis dhe njeherit ishte kundée parimeve te Kohls sé re. Qéllimi Riyewor | kéti) sti ishte shprehja e dinitetit aistokrat,{rbukurimit fe toperuar, 1 pasurimit t& formés Ghe’Potlisiat imponues. St bare ite giitha ketyre qlndron shisl- imi arte i kishave dhe { pallate- Seaekorimi dhe stilzimt | teprd- Grige toshte per qullim térheqjen © vbmendjés" 36 neriutl a. al Sidalet dhe td mnendojé se »paaciae Gee Shamturiae ndodhen ne duatt @ikishés dhe t alatokracisé,e ke- fo‘ts dhurojné njerezve. Keshia do te kushtézone} nenshtrimi 5 ndaj kishés e aristokracsé. Fife ndér figurat mé t médha ‘8 barokut itallan ka gen8 Loren- co Bernini. Né ményré aktive u fmuar me skulptusé, arkitekture adhe piktur8, Verorit'e stilt 18 te barokut i shpjegojmé né baze Fig, 119 — Lorenco Bernini (1519 — Teli)" Sam Andree at Kvimmals, Roca {8 Kishts »San Andrea al Kvirna- lee (Fig. 110) né Rome. Ko vepes © Berniast me formen 38) elipeore Shiron clementin e ei konstey Be leahasim me format © perpare Shine katrore,rrethore, Keygevore ef, Ne baze tt forméa <0. bases, fotmave te masave arkitekon ke ronkave ‘dhe konvekse, objekti fer Iivigle td jashlme dhe brendshime: Format plota dhe 1 orazta, g& jané prezsnte ne kate wept, ishtésajne.de-jen si Konteast dhe njghent jané kara teristic 46 sult ts bare. 99 Shembull mé { miré i stilit #8 barokut eshte Versaji (Fig. 111), Ky oborr mbretéror 1 Luigive, Somos 1 Luigiit XIV, w ndé freth viteve 1642—1686, pre} Le Yo, Zhyl Arduen — Mansar dhe projektuesit t@ parkut Le Notre Rompleksi nuk’ pérbéhet vetém pre] godinave, por edhe parkut Raptsinor. Projektimi arkitekto- 00 nik dhe parku kené forma gjeo- mmetrike ane simetrl, Arkitektura Bi brenda ashtu edhe jashté ka érshetim clementesh, dekorim She stilizim imponues, huazim t& lementeve té barokut italian Hapésirg, drita, simetria, Konstru- Kt paritnor gjeometrik’ jaxé ve- goritd kryesore 48 arkitekturés Versajit. e— Néikimt i barokut néihet duk- shém né Slloveni, sidomos né ar~ tin e-arkitekturés. N@_shekullin XVII shprehjen e stilit #8 barokut fe shohim né Katedralen ¢ Lubla: nas, e cila behet gendér e ariit Ghe ¢ Kulturés s€ asaj kohe. Nga ikjo qendér ndikimin e barokut © ndien giithé Sllovenis. ‘Skulptura merr hov si_mishé- rim i antiites dhe biblés. Skeulptu- fen ¢. barokut_e karakterizon Shgetésimi, patetila, format e tep- ruara, drité-hija etj. TE gjitha éto i shohim né veprat skulptu- fale 4 frijuara né giirin © késo) epoke. fedhe né skulpturé dha Kontribut, t® réndésishem Lorenco Bernini Ky artist punol njé mori Veprash skulpturale dhe gjithnié uu interesua pér psikologjin€ © £y- tyrave te tj, dhembjen dhe shge {Gaimin e tyre. Shumicén e vep- rave i gdhendi fié mermer me aq mmjeshtri sa g& skeletin e béri té shihet nén muskuj, e muskujt nén Graperi, Vepra e tij »Shén Tere~ za ne ekstazé« (Fig. 112) 4@ gien- Ger né Santa Maria dela Vitoria te Homes paraget nj& variant t& fmotivit #8 lashte mbi tmerrin, d Shuriné dhe lojén hyjnore. Format Skulpturale reflektohen me drité ‘nijen mistike Pértagésuesi tipik i stilit, té arokut né pikturé ka qené Mike- Tanxhelo Merizi — Karavaxbo. Té giitha veprat © ti] i realizon me Ruilumén e kontrasteve 18 forta té Geite-hijes. Drita dhe hija krijo} ne atmosferé dramatike, shqeté- Sim dhe patetike, Karavaxho pér~ dor ngjyra té ngrobta, me t@ cilat ferljon ngrohtésin’ ¢ figurave né gjendje 18 guditshme shpirtérore, EP Veprat © vela i realizon sipas Feymes biblike, por atyre uw jep funksion dhe shprebje njerézore. Format vellimore i veron né dri- dhe i humb ato né planin ¢ perspektives (Fig. 18) ig, 112, — Lerenco Berio. SEN ‘Poees neste Kishan ela ‘ala. Vitoria, Ho Piter Paul Rubensi éshté pér- fagdsuesi mé i njohur i pikturés flamane dhe asaj botirore. Kri- jimlaria artistike © ti) ne fillim Ishte nén ndikimin e artistéve Maliané, por mé voné ai e formoi Stilin origiinal, g8 ishte i ldbur me ambientin dhe atdheun e ti. Punoi portrete, akte, figura, tema bible, kompozieione historike te- ma mitologiike etj. Eubensi ks gene i prirur pér komponimin € figurave né aksione dramatike. Né shumieén e pikturave t€ ij domi- 101 Fig, 138 — iter Paul Rubenst (15771640), Betefa e amazoneve, funth ron shgetisimi, frika, raportet e anti paraget shpirtin protestant Bon Shatter mundimet € mart 8 Holandes. Figurave u jep shia TENE td shenjte dhe aspelti mito thtési, ngrohtési dhe aksion osiko- Togiik (Fig. 112) logiile, Rembranti éshté i istere- suar pér detajet © réndésishie, pe brapayil pr ebyra gto, 2 murrme, perv kugen fagésuest mé t# shquar t# baro- dhe t8 zesén. Rembranti njhet si fenesuestt Te ane nye nge artistée — Stteat me § mire, 1 Késal epo- ime te médhenj ng historin€ ¢ ar- ke, -Ka br gati 1000 skica dhe ue Ke pilcuraae ‘© gjitha phan’ vizatime, t# cilat i karakterizon, Tt Agufative Ne veprat »Roja e Vzatimss \ ret figurative Malomiste dhe ne vila € bukur e valemuan, ¢ #5 je mori veprash té tjera Remb- pérejelljen ¢ formave. By dad sell, goo & ‘Rembrant Hermes van Rini (16061660), eshte njé nga per Vien té pérmendet »Autoporiretis (Fig. 114) gé e ka punuar né mo: sh8n e pleq@rise. ‘Velaskesi (Diego Rodrigen de siylva) ésht# piktori_mé i madh spanjoll i kohés s8 vet. Duké ¢ Studiuar natyrén dhe mjeshtring pikurés al b3het I njohur n8 qer~ get artistike, Ne fillim ishte nén fdikimin e Karavaxhos ¢ mé voné formoi shprehjen origjinale. Ve~ laskezi ka pileturuar skena biblike a nga jeta ‘Ai nuk interesohet mé pér kontre Stet e ashpra, por pér qetisiné © ndtitshme kaloristike. Me mény- rin azure $8 pikturimit i shkrin ne struleturén ¢ sipbriages ngjyrat engrohta dhe ato t8 flohta (Fig 118}. Ne shekullin XVIIL né Franeé filloi #8 lind dhe t€ pathapet nié stil i el tartit, { quajtur ROKOKO QE nga viti 1715, me dobésimin endif te stndimit absolut, Franca fillot t mareé frymé me lirisht Na keté feymémarzje 28 té zhvillo het stili rokoko, i clli mé voné pér- hhapet_né Evropé. Ky stil ishte i Tidhur me mitologjiné e femrés, Fig. 114 — Rembranti (605 — 168. is "Autoperteelt sidomos me lindjen e Venerés nga guaca e detit. Motivet che karak- feristikat © Kétijstili jané: dashu ria, buzéqeshja, motivet idiike gezimi, deti, shkembinjté, koralet he né térési natyra e buicur. Per kete arsye rokoko rrjedh pre} fia Is frénge rocaille ge do 18 thote Buacé, goce detl. Ky stil giet shprehjeh & vet 8 plot® me vep: Fate piktorit falman, Antuan Va- tosé, che piktorit feng, Fransua Bushes, PyETsE Settee vee tated ee Se sort arsacet foams uk ee a reece oth ett fe ais ta ah \[ptg. 115 — Diego Veloskeri cisea20 |e oe aimee ROKOKO FRokoko si txm mth ogy Gta tances guasis". Vous eee ‘erhien {Shno ar buokon Me France, Rololo ne sé shat Dérapt nponahén td ve Trap" KY stl Eh jp i hur ie sundmine Lug RU oe rae Buck end dhe cane Kompltuar dhe clon gt es Pere mer ome eile ah Balers divin ean ota tell modi are hpsorne te brenda sb crnamention spike i prorar ob ti, psa tapes ety Se Imo jan edhe gsendete impostor tga Kins dhe Lin Sa oko Saher che me dor earheats tet tek a ve pce ato: Gi, ca eee ven pons Ne ptr Sina © rokokos ee shprtur pes temave spect he penonaretkyesoefane esses sok, pata ao Ne piképamje ww pikuratdatlo- henime menyen specie tps Sint grat jane me snes dhe eke, ‘pa hander, ramatke plepujet eth betes Jane optim, span ¢ event Joke pikepanjee nga seer Akt jets Pobiens genre piktre eshte dur of mos "e Pjesttarve te artotracet "Ng fhatzyne krakasin me baroku te Bilaoling et dike, kok Si githses me Tani ae gilleracs Piktoretme Mohr jane Vato, Buse dhe Fragona Né skulpturé njéanshméritéjané mé pak téshprebura, nga t@eilat Engojne piktorét. Modelohea portetet me njé hoté té fugishme realiste. Jane te ‘johur skulptorét: Buzhardoni, Klo- ioni dhe t& terét. Realizimet me té médhe artistike jané edhe figurinat rej porcelanit shuméngiyrésh. Nivel, F Iaré i modelimit éshte artitur né erpuniminemobive.y PASOVRE e SIKURTER E BSTONSE SE ARTE 9 MANIRIZMI Manirizmi mund t# konsiderohet si fazé pérfundimtare e stilt té renesan- ‘8, por edhe si fazée paré e barokut, (Qciésia vertikale-horizontale e rene sansés drejtpeshimi fizik dhe shpirté- ror-psikologiik né personazhe, gradu- alisht zévendesohet me kompozicio- tin diagonal, me figurat pezull dhe me shprehjen teatral psikologiike, Inspi- rator té barokut kané gene Mikelan ajelo, Koregio dhe Andrea del Sarto, ec gjithe artistét e manirizmit me réndési Eh se t& githé kané bere ddeformime géllimore té objektove né hapésiré dhe t vet hapésirés, me agllim gé veprai e veta i bejné same cekspresive. Portretet_© Broncinovit (1502. 1572) dallohen me njé dozé péxpjek- jesh. Parmigjanino (1504-1570) né mményré formaliste ¢ pastron bukuriné ‘efemrés, ti cilén eka krijuar Koregio, ime zgjatjen me gellim dhe thyerjen ¢ figurave. Frangesko Primatigo ket tip té bukurst sé femrés e ka pércjellé né Francé Neénésit ¢ Andrea del Sartt bind shém ¢ ilustrojné rénien e renesansés ne Firence. Jakopo Pontormo (1494. 1555) pér t€ gjitha masat klasiciste i zajat figurat, duke futur né to ‘rregullimin e gravtett,Nén psikozén © manisizmit. jane edhe Gjovani Batista, Roso, Gjulio Romano dhe Sebastiano del Piombo. Jakopo Robust, i quajtur Tintoreto (1518-1594), ka gené udhihegés i shkolés, cil ka tentuar gta koloje ‘cianit. Kryesist ka jetuar ne Vene~ ci, ku ke tentuar gé ia kaljé Tiianit, Kryesisht ke jetuar né Veneci, ku ka kerjuar dhe zhvlluar ajé stil jo te vérteté. Atje &shté dalluar verifikuar, si regjzor f shkélgyeshém i skenave monumentale (Darka fshehté, Shen Marku e lron robin e dénusr), Figurat © ti jané t& shtrembéruara, levizjet jané te pérdredhura, figurat jane iagonalish té renditura, kurseshkur~ limet ¢ tepruara shetiten né t gjitha drejtimet népér skené. Paolo Kolar, i uajtur Veroneze (1528-1588), ka ppunuar tavanin né Salen echjeteshes, Depértimi iuzionizmit né opusin ei mung t pércillet pérmes kompozicio- neve: Darsma né Kan (pér allen e ka sdénuarinkvizicioni), Darkaz Fshehte, Nunciata, Triumfi né Sallen e Kuve”

    You might also like