Για ένα παιδί που κοιμάται

Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου

 Εργασίες σχολικού βιβλίου.

1. Περιγράψτε πώς περνάει τη μέρα και τη νύκτα του το παιδί.

Ο μικρός μετανάστης περνά ολόκληρη τη μέρα του προσπαθώντας
να εξασφαλίσει τα απαραίτητα χρήματα που θα του προσφέρουν όχι
μόνο φαγητό αλλά και τη νοικιασμένη στέγασή του στο εργοστάσιο όπου
βρίσκει κατάλυμα κάθε βράδυ, αφού είναι αναγκασμένος να εξαγοράζει
τον νυχτοφύλακα. Περιπλανιέται στους δρόμους της πόλης, στέκεται στα
φανάρια και καθαρίζει τα τζάμια των σταματημένων οχημάτων όταν ανάβει
το κόκκινο φανάρι και βιάζεται να προλάβει όσα περισσότερα μπορεί.
Κάποιοι από τους οδηγούς τον βοηθούν οικονομικά, συγκινημένοι από
την τίμια προσπάθειά του να επιβιώσει, ενώ άλλοι αγανακτούν λόγω της
επιμονής του να καθαρίσει τα τζάμια τους τη στιγμή που εκείνοι τρέχουν
πανικόβλητοι να προλάβουν τις δουλειές τους.
Όταν βραδιάσει και αραιώσει πια η κίνηση στις λεωφόρους, έρχεται η ώρα
της ξεκούρασης για τον μικρό βιοπαλαιστή. Πηγαίνει στο εργοστάσιο
και ξαπλώνοντας ανάμεσα στις μηχανές, θυμάται το παρελθόν του και
κάνει έναν απολογισμό της σκληρής καθημερινότητας. Φέρνει στη μνήμη
του τα χιονισμένα τοπία της πατρίδας του, τη χαμένη μητρική στοργή
και αγάπη, τον φτωχό του δάσκαλό και τη δύσκολη και απάνθρωπη, για
ένα παιδί της ηλικίας του, ζωή στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Κλείνει
τα μάτια του και με τη ζεστασιά του παλτού που του έχει απομείνει από τον
αδελφό του και τους θερμούς ατμούς των μηχανών αποκοιμιέται κάνοντας
συγκρίσεις ανάμεσα στις καταστάσεις στην πατρίδα του και στο νέο τόπο
που τον φιλοξενεί.

2. Το ποίημα αναφέρεται σε δύο χρονικά επίπεδα και χωρίζεται σε δύο

αφηγηματικά μέρη. Ποια είναι αυτά και τι περιλαμβάνει το καθένα;
Τα αφηγηματικά επίπεδα του ποιήματος ταυτίζονται με τις δύο
βασικότερες φάσεις της ζωής του παιδιού: εκείνη του παρελθόντος στην
πατρίδα του και την τωρινή στη μεγάλη ελληνική πόλη.
Το πρώτο χρονικό επίπεδο, το παρελθόν, συνδέεται με την ανάμνηση
των χιονισμένων τοπίων της Ρωσίας, με την αγκαλιά της μητέρας του, που
προσπαθούσε να τον προφυλάξει από το κρύο με το μαντίλι της, καθώς
και με τη διδασκαλία των πρώτων ελληνικών φράσεων από το φτωχό
δάσκαλό του.
Το δεύτερο χρονικό επίπεδο, το παρόν, αποτελείται από τα σκληρά
βιώματα του παιδιού που ως ανήλικος μετανάστης πια σε μια ξένη χώρα,
βιώνει έντονα τη μοναξιά, μακριά από τη μητέρα του και κάθε συγγενικό
του πρόσωπο, χωρίς καμία συναισθηματική ασφάλεια. Σε αυτά
προστίθεται η οικονομική ανέχεια και η καθημερινή μάχη να συγκεντρώσει
χρήματα για να επιβιώσει. Μόνη του συντροφιά, το παλτό του αδερφού
του, που τον ζεσταίνει τις κρύες νύχτες και οι μηχανές του εργοστασίου.

ksefteri.edu.gr Σελίδα 1
3. Ποια σχέση φαίνεται να έχει με την ελληνική γλώσσα το παιδί;
Αιτιολογήστε την απάντησή σας βρίσκοντας και άλλες εκφράσεις
του κειμένου που αποτυπώνουν τη συναισθηματική του κατάσταση.
Η ποιήτρια συνδέει την πικρία που νιώθει το παιδί για τη σκληρή ζωή που
βίωνε στην πατρίδα του και τη σκληρή πραγματικότητα που ζει τώρα,
με την αίσθηση που έχει για την ελληνική γλώσσα από τις χρονικές αυτές
περιόδους. Φέρνει στο μυαλό του τη μνήμη της πρώτης του επαφής με την
ελληνική γλώσσα μέσα από τον φτωχό του δάσκαλο, αλλά και από
τα ακούσματά του από τους Έλληνες της διασποράς στα ρωσικά παράλια
του Εύξεινου Πόντου («Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα Μόλις
θυμάται», «Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του Που τώρα εδώ
ακούγονται αλλιώτικα»). Λόγω των δύσκολων συνθηκών διαβίωσης
εκείνων των χρόνων, η ποιήτρια κάνει αναπόφευκτα τη σύγκριση ανάμεσα
στο θαυμαστό μεγαλείο της γλώσσας που υμνεί ο Ελύτης ή της κοινής
ελληνιστικής που επέβαλε ο Μέγας Αλέξανδρος στα βάθη της Ανατολής
με τις πρώτες ελληνικές φράσεις που άκουσε το παιδί και που φανέρωναν
τις ταλαιπωρίες των Ελλήνων της διασποράς («Όχι σαν βότσαλα
γυαλιστερά... ανίκητου στρατηλάτη»).
Η σύγκριση συνεχίζεται και στο παρόν του μικρού ήρωα, αλλά σε αυτή
τη φάση γίνεται με τα τωρινά του ακούσματα από τις αγανακτισμένες
απαντήσεις των θυμωμένων οδηγών που τον αποπαίρνουν όταν πηγαίνει
να καθαρίσει τα τζάμια τους («Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη»).
Η οργή και η απομάκρυνσή του γίνεται μέσω της ελληνικής γλώσσας
(«Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη. Καμιά φορά πιο εγκάρδια»),
την οποία παρακολουθεί να μεταχειρίζονται οι κάτοικοι της χώρας που τον
φιλοξενεί.

4. Βρείτε στο κείμενο εικόνες που δείχνουν α) τη στερημένη ζωή β) τον

αγώνα για την επιβίωση που δίνει καθημερινά το παιδί.
στ. 8 «Οι μηχανές... σκεπασμένος Ξεκουράζεται».
Το παιδί τυλίγεται στο παλτό του αδελφού του πάνω στη σχάρα όπου
καταλήγουν οι θερμοί ατμοί των μηχανών, ώστε να μπορέσει να ζεσταθεί.
στ. 11- 15, 29- 30 «Εισπράττει κέρματα... να κοιμάται εκεί μέσα»,
«Σαν τούτο δω το βουητό... το θερμό ατμό».
Καθαρίζοντας τα τζάμια των οχημάτων στα φανάρια, κερδίζει ελάχιστα
χρήματα, για να φάει και να πληρώσει το νυχτοφύλακα του εργοστασίου
που τον αφήνει να κοιμάται σε αυτό. Ο μικρός μετανάστης δεν τρέφεται
επαρκώς και δεν διαθέτει μια μόνιμη και αξιορπεπή στέγη.
στ. 17- 18 «Τα χέρια της μάνας του... για το κρύο».
Στερείται ακόμη και τη μητρική αγκαλιά, την αγάπη και τη στοργή που είναι
απαραίτητα στη ζωή κάθε ανθρώπου και πολύ περισσότερο στη ζωή ενός
μικρού παιδιού. Βιώνει την απόλυτη μοναξιά.
στ. 27- 28 «Σαν το φτύσιμο... πιο εγκάρδια».
Περιθωριοποιείται και αντιμετωπίζει την καθημερινή σκληρότητα των
οδηγών. Τον θεωρούν ύποπτο και ανεπιθύμητο και έτσι παραγκωνίζεται,
βιώνοντας, εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις, τον κοινωννικό αποκλεισμό.

ksefteri.edu.gr Σελίδα 2