Professional Documents
Culture Documents
د وردګ ولایت د نوم بدلون، ستونزې او حل لارې
د وردګ ولایت د نوم بدلون، ستونزې او حل لارې
سریزه:
ویتتل نو د ن یوهیتتو وردګ والیتتل ه تتغ نستان تت ا نتتغ ن تتا دنوتتپ یتتو وې نتتدف هتتو لترنسیتتغ د ری تتغ یتتو تت ر تتاری
ټتتاټورد د ،ه تتغ نرن تتغ وتتپ نستان تت ا دد ویتتارهپ تتاور نو ېتتوند د لوه تتل تتر تت د نستان تت ا وتتغ نتتو نو تتوف
یتتدن ،هتتینونر ،هلتتغ ریتتوم ،تتا هتتوید ،دن تتپ وردګ والیتتل ت د نستان تت ا د یتتو ه ت ېر وه تتونهیو ه تتغ تتا
ن تتف ،و ت و اتتوا نو دن تتپ نتتورو وتتغ هتتا دد والیتتل د لوه تتل هتتغ س تتر نو نیلتتاد تتر تت د وردګ وتتغ نتتو نو تتوف
دن تتپ وتتغ د هتتوید ه تتغ نرن تتغ وتتپ وتتغ نستان ت ا اتتپ د ېه ت و ۷۲درنتتو مو ونتتو وټتته ټتتوف د نستتتا وتتغ نتتو یتتادې
د وردګ وغ نو یادې . لترنسیغ اپ د ېه و درنو نو وروڼو مو ونو نو ېدون
تتد تتا ر هتتا د ونا نتتش وتتر تتاف لتتوه هتتوید هتتغ تتتغ اهتتغ وردګ والیتتل وتتپ وتتغ ۱۳۴۳اتتاف اتتپ د نضیی متترل
تتر نو تتغ وتتور وتتغ ټوهتتو ناس ت موننینتتو، ،تتررو ،ن تتاو دس رونتتو ،ی ت رهتتیو ،دوه تت ن تتنادونو ،ی ت نو نهیونهتتو ن،هتتو،
اد تت ر نو ن ياتت تتندونو ،نه رونی تت نو ااوتت تت ارو ،د تتوټرو ویېټونتتو ،وا تتوورټونو نو نتتورو ټوهتتو ن تتنادونو اتتپ
تتغ وتتپ د والیتتل راتتر یتتپ د راتتر تتی پ وتتر تتا وتتغ ویتتر راتتر تتی غ د وردګ وتتغ نتتو نو تتوف نو نتتف هتتوید
اتتپ لتتوه هتتوید نو وتتغ ،ارتتف اتتپ یتتپ د والیتتل نتتو وردګ وتتور اهیتتد وتتپ وتتغ د تتر د وردګ والیتتل ټوهتتو وټتتهو
نو ېه و مو ونو ونسق اهید .
وردګ والیتتل نتتغ ن تتا دنوتتپ وتتغ ۱۳۴۳نو یتتا تت هتتغ ۱۳۴۳اتتاف ورو تت غ د وردګ وتتغ نتتو یتتاد هتتوید ری تتغ دن لترنسیتتغ
هتتغ ه هیتتو ن تتغ د وردګ وتتغ نتتو و وتتپ وتتغ دوه تت نو ر تت ن تتنادونو اتتپ دن دهتتا رارتتا هتتغ دورننتتغ رن نیتتوهپ ،د ن یتتر
هتتیرضید تتا ورو تتل تت د اارتتف والیتتل نهونتتد دو تتغ درلتتغ و تتل وتتغ وردټتتو اتتپ ولتتود وو نو تتر نتت وتتور د
وردګ وتتغ نتتو د ،وتتپ د رېی تتپ وتتغ وټتتغ د ۱۳۰۰اتتاف د نضیی متترل ن یتتر ن تتا هللا تتا د دورن د ظن ا نا تتغ ،تتی ال
ی یتتتغ نستان ت ت ا ي ،تتتوم نو متتتانون تتتند وررن تتتا نستان ت ت ا وتتتغ ۵والی ونتتتو ویهتتتف هتتتو وو نو ۴نضیتتتد و ونتتتغ
و تتل تتند وتتغ نیور تتغ واڼتتغ اتتپ رنوی ت د وتتپ وتتغ وردګ اتتپ دو تتغ درلتتغ تتاا ت ر نو تتاری ولتتود وو ،دد
اتتو وتتپ د وردګ دو تتپ د رلتتپ و تتل نهونتتد ضيمتتغ دنرت ه تتغ لت تتو ،دنی یتتردند ،در هتتنیر نهتتد هتت ټتتاو ،یتتدن
انتتتغ ،لیرېتتتر ،روهت ت غ ،نونتتتش، دو تتتغ درلتتتغ ضيمتتتغ دنرت ولتتتود د وتتتپ دد ضيمتتتغ دنریتتتو تتتر ن تتتر النتتتد
دنی یردند ،ورنی ،ن يخ نو صد رد ولود د وپ د دو غ درلغ ضيمغ دنرننو ه ون ندنر اې .
د ېتتر و تل وتتغ ورو ت یو ایونتتو اتتپ یتتو ه ت ېر تتتر ا تتا وتتپ وتتغ نصتتف اتتپ یتتپ تتو پ د بصتتم د ت هتتیندف وو
ینتتپ ایونتتغ رتتغ یتتپ د وردګ والیتتل د نتتو وتتر تتر تتهاونغ نو دوه ت ندنر رنتتدوهپ نو د اارتتف انتتد ار هویتتغ الر رتتغ یتتپ د
تتاسرو وتتر ل ههتتغ ،هتتغ و تتل ن تتغ یتتپ وو تت نغ اوهتتغ وتتپ د وردګ والیتتل نتتو د رتتدف اتته دنوتتپ ددو وو تت غ
و تتل نهتتو اتتوال وتتپ ړرتتل تتونم وراتته ،وتتغ د ورو تت یو اتتپ د نستان تت ا ن تتي ن تتارل د ویتتر متتانون و
وریرننتتو هتتورن تتغ ویتتم بیو تتال نو لبیتت ن تتنادونغ وهننتتد هتتوید ،د وریرننتتو هتتورن تت هتتغ ،یتتق نو نېهنتتپ ور تتغ
ورې تته اتته نو د وردګ والیتتل تتاری نتتو یتتپ یتتدن وردګ تتغ رتتدف اهیتتد ،د ن صتتاېیپ ی ت ندنر تتغ دنتتد تتوارف
تتاه وتتغ ریتتا وهو تتر ت ار ورېتتي اتته ،تتاف دنوتتپ د یتتاد والیتتل هتتوېد وتتپ دیتتاد والیتتل نو تتېدون و تتغ د ی تدن
نو هغ و ون ن غ وردګ د نو د وریرننو هورن غ ویم بیو ال نو ن نادونغ وهنند هوید .
هغه دولتي او رسمي سندونه چې د وردګ والیت نوم پکې وردګ ذکر شویدی:
و ل ،ااف . ۱۳۰۰ف. ،ی ا و ن ا نا پ نیور غ واڼغ د وردګ وغ نو دو غ درلغ - ۱د نستان ا د ی
وادهتتا د ۲۸ تتغ واڼتتغ ،وردګ ،تتاریل صتت غ متتور رتتار - ۳د نستان تت ا د یتت هتتورن د وایينتتو د ټتتاانو نصتتوف
نریغ ،۱۳۰۹د واپ نېټغ ض،رم ،ااف . ۱۳۳۰ف.
دوهتتتل ر تت - ۴د هتتورن د نن ارتتتا و متتتانو متت ی غ ۱۴ ،تتتغ واڼتتتغ دریتت رنتتتد د وردټتتتو والیتتتل ،د نستان تت ا د وادهتتتا
لرید ،دری غ ټڼغ ،ورهو پ ه ېر ظ۲۵ي ،د ړور یاه پ ۲۱غ نېټغ ،ااف . ۱۳۴۴ف. ورونغ ،ر
دوهتتتل ر تتت - ۵د ن ا تتت د هتتت یي و متتتانو ۴۴تتتاد ۳ ،رنتتتد ۱۳ ،واڼتتتغ د وردګ والیتتتل ،د نستان تتت ا د وادهتتتا
لرید ۱۵ ،غ ټڼغ ،ورهو پ ه ېر ظ۳۷ي د یرن یاه پ ۲۰غ نېټغ ،ااف . ۱۳۴۴ف. ورونغ ،ر
- ۶د لیتتتودېرت ،اتتتار وټرنسش نو اد تت ر د یت ت ندنر هتتتغ الر هتتتغ ۱۳۴۴ن تتتغ تتتر ۱۳۵۷اتتتاف وتتتور د ټتتتوف ېتتتوند د
تتتو د تتترو اد تت ر تتترو ن تتتنادونغ نو ن،هتتتپ نو د وردګ والیتتتل وتتتغ نتتتو د وردګ والیتتتل د دوه تتتد نو ه صتت
ن نادونغ نو ن،هپ .ااف . ۱۳۵۷ - ۱۳۴۴ف.
1
- ۷ضتتتدهیپ ورنرل تتتغ د ض تتتد صتتتدنرل د ۱۳۴۷/۴/۲۰نېټت تپ ظ۱۱۷۲ي ټڼتتتغ سر تتتا نیور تتتغ واڼتتتغ د وردګ والیتتتل ،د
ورونتتغ ،ر تت لریتتد ،ه تت غ ټڼتتغ ،ورهو تتپ هتت ېر ظ۱۱۱ي د ن تتد یاهتت پ ۳۱تتغ نستان تت ا د وادهتتا دوهتتل ر تت
نېټغ ،ااف . ۱۳۴۷ف.
- ۸د یتت هتتورن د دیاره تت پ دور د ټتتاانو وتتاییپ ،هتترننو لرټتتغ دری تتغ واڼتتغ ،وه تت لرټتتغ ون تتغ واڼتتغ ،د نستان تت ا د
ورونتتتغ ر ت ت لریتتتد ۱۵ ،ټڼتتتغ ورهو تتتپ هت ت ېر ظ۱۴۱ي د یتتترن یاهت ت پ ۱۳تتتغ نېټتتتغ ،اتتتاف وادهتتتا دوهتتتل ر ت ت
. ۱۳۴۸ف.
- ۹د صتتتتدنرل ض تتتتد ،تتتتا د ۱۳۴۹/۳/۷نېټتتتتپ ظ ۵۷۰ي ټڼتتتتغ سر تتتتا هتتتتو غ واڼتتتتغ ،د وردګ والیتتتتل ،د نستان تت ت ا د
لرید ،ورهو پ ټڼغ ظ۱۵۹ي ،ااف . ۱۳۴۹ف. ورونغ ،ر وادها دوهل ر
-۱۰د نستان ا د اییو نمیو ۱۲۲غ واڼغ د وردګ والیل ،ه ه لید ،ااف . ۱۳۵۳ف.
-۱۱د هتتتتوټر ،وردګ ،نو ااوی تتتتا وتتتتغ اوتتتتغ د دریتتتتو ندنر ون تتتتدونو د د تتتتیو وتتتتغ نه د نستان تتتت ا د دی وارن یتتتت
ل وریتتل د نن،يرتت هتتورن د رېی تتغ یتتدل صتتویم ،دو تتغ واڼتتغ د وردګ والیتتل ،د نستان تت ا دی وارن یتت ل وریتتل
لرید ۲۲ ،غ ټڼغ ورهو پ ه ېر ظ۴۷۶ي د دهو یاه پ ۳۰غ نېټغ ،ااف . ۱۳۵۹ف. ر
-۱۲د نستان تت ا د دی وارن یتت ل وریتتل د نن،يرتت هتتورن د رېی تتغ یتتدل سر تتا د ی تتو د تتتغ هتت ېر ن تت ارو وتتغ نه
وتتتپ رایتتتد وتتتغ یت ت لرټتتتو ظهتتتورنټانوي اتتتپ وټااتتتف هت ت ،نیور تتتغ واڼتتتغ وردګ والیتتتل ،د سر تتتا هت ت ېر ظ۶۶ي نېټتتتغ
،۱۳۶۴/۵/۸د نستان تت ا د وارن یتت ل وریتتل ر تت لریتتد ۱۲ ،تتغ ټڼتتغ ،ورهو تتپ هتت ېر ظ۵۹۱ي ،د تتنریپ یاهتت پ
۳۱نېټغ ،ااف . ۱۳۶۴ف.
لریتتتد -۱۳د رن ت ت نېدون و وتتتارو د ن تتتی ،تتترر ،نتتتغ ویهت ت غ واڼتتتغ ،د وردګ والیتتتل ،د نستان ت ت ا ل وریتتتل ر ت ت
ظ۱۱ي غ ټڼغ ،ورهو پ ه ېر ظ۷۲۳ي د نریپ یاه پ ۱۵غ نېټغ ،ااف . ۱۳۶۹ف.
-۱۴د یت ت ندنر متتتانو ۶۳تتتغ تتتاد ،دېرهت ت غ واڼتتتغ د وردګ دری تتتغ درلتتتغ والیتتتل ،د نستان ت ت ا ل وریتتتل ر ت ت
لرید ۱۳ ،غ ټڼغ ،ورهو پ ه ېر ظ۷۵۳ي د ېرن یاه پ ۱۵غ نېټغ ،ااف . ۱۳۷۰ف.
-۱۵د نم،تتو اتتار نو تتا و نمیتتی د بتتا د ن یتتار ،تترر ن تتغ واڼتتغ نیتتور والیتتل ظوردګي ،د نستان تت ا ن تتي
لرید ون غ ټڼغ ورهو پ ه ېر ظ۷۹۱ي،ااف . ۱۴۲۰ق. ن ارل ر
-۱۶د یت ت ندنر متتتانو ظ۲۱ي تتتاد ،دو ت ت رنتتتد ۱۹ ،س،تتتر ،هتتتی غ واڼتتتغ ،ظ۱۹ي والیتتتل ظوالیتتتل درلتتتغ تتتو وردګي د
لرید ظ۷ي غ ټڼغ ورهو پ ه ېر ظ۷۹۳ي نېټغ ۱۴۲۱/۵/۶ق. نستان ا ن ي ن ارل ر
ل وریتتتل ،د تتتی غ -۱۷د نستان ت ت ا د تتتی غ ییتتترو ندنرو واهی تتتش ۱۶۰تتتغ واڼتتتغ ،وردګ والیتتتل ،د نستان ت ت ا ن تتتي
ییرو نرټانونو ویوناغ ندنر ،و رهد ،ااف . ۱۳۸۹ف.
بینیتتتل ظ۱۸۳۸- ۱۸۰۱ي ۱۳۹۲/۲/۸ټڼتتتتغ نو نېټتتتتغ -۱۸د تتتی غ ییتتتترو نرټتتتانونو ویتتتتوناپ ندنر د واهی تتتش نو تتتتی
تتدنه اف تتوم وتتپ ټوهتتو ورنر ونتتو نو دوه ت ندنرو تتغ یتتپ ن ت وهد د تتر نتتو وتتغ ټوهتتو ر ت ن تتنادونو اتتپ د متتانو
د والیل نو وردګ وهی . ر
لریتتد ورهو تتپ ل وریتتل ر تت -۱۹د بتتا ي و د الر تتوونپ متتانون ۱۴تتغ واڼتتغ ،د وردګ والیتتل ،د نستان تت ا ن تتي
ه ېر ظ۱۱۸۹ي د یرن ۲۵غ نېټغ ،ااف . ۱۳۹۴ف.
لریتتتد ، ل وریتتتل ر تتت -۲۰د بتتتا ي و د الر تتتوونپ متتتانو ۱۵تتتغ واڼتتتغ ،د وردګ والیتتتل ،د نستان تتت ا ن تتتي
ورهو پ ه ېر ظ۱۲۳۸ي ،د موو یاه پ ۱۵نېټغ ،ااف . ۱۳۹۵ف.
لریتتتد ، ل وریتتتل ر ت ت -۲۱د اتتتا اینتتتدهو ،تتترر ،مت ت ی غ ۱۰۷ ،تتتغ واڼتتتغ د وردګ والیتتتل ،د نستان ت ت ا ن تتتي
ورهو پ ه ېر ظ۱۳۶۶ي ،د دهو یاه پ ۵غ نېټغ ،ااف . ۱۳۹۸ف.
ل وریتتل د تتی غ ییتترو نرټتتانونو -۲۲د یتت ندنرو متتانو متت ی غ ۲۸ ،تتغ واڼتتغ ،وردګ والیتتل ،د نستان تت ا ن تتي
ود ،د یرن یاهل ،ااف . ۱۳۹۹ف. ندنر د ی ندنرو د مانو
تتتر نب تتتل هللا تتتا د -۲۳د وردګ والیتتتل د ونهتتت وتتتغ ال تتتیی ظ۱۴۱۹ي ۱۳۵۱/۵/۳۰ټڼتتتغ د رسیتتتي تتتند وتتتپ د
ررټف ا رو غ یپ د تغ د وور د ونو وغ وار وراهید .
-۲۴د نستان ت ا وتتغ دوهتتل ،ی تترو ی ونتتو نو نهیونهتتو تتار انونو اتتپ د نتتهت نو نستان ت ا ټتتوهپ ر ت د ړرتتل هتتو ن،هتتپ
وپ د وردګ والیل نو و پ وردګ نو رار یپ یدن ار ار هوید .
2
-۲۵هتتتغ ۱۳۴۳اتتتاف ن تتتغ تتتر نت ت وتتتور د وردګ والیتتتل ټت توهپ وېهتتتف هتتتو ااوت ت ت ت ار ،نه رونی ت ت ت ت ار ،
وا تتوورټونغ ،د تتوټرو ویېټونتتغ ،د تتاا و وړی،تتپ ،هتت اد نا پ نو نتتور نرر تتل هرون تت ن تتنادونغ وتتپ د وردګ والیتتل نتتو
و پ وردګ هی ف هوید .
تتر د راتتر نتتو نتتد ت د نستان ت ا د ټوهتتو والی ونتتو نو ونتتغ تتاد نو هن ت د نو د تتېو والیتتل د نتتو - ۲د ب تتوف تتر
ار هو .
- ۳تتر نو تتغ وتتور د وردګ والیتتل وتتغ نتتو هتتاو ون ۳۰۰۰۰۰ا تتانو تتغ نه رونی تت ت ار وېهتتف هتتوید ،دنرن تتغ
ټتتوف وا تتوورټونغ ،ااوتت تت ار ،د تتاا و وړی،تتپ ،د تتوټرو ویېټونتتغ ،هتت اد نا پ نو نتتور ن تتنادونغ د وردګ والیتتل وتتغ
نو ورېي هوید وپ رف نو غ د نهوهو اه ون یپ نغ دوهل هر نو نغ ی .
- ۴ر رنتت ېوندونتتغ وتتپ دس تتر وتتار یتتپ ټتتوهپ نه رونی تت د نو تتېو نهتت را ور تتغ د نیتتو نتتد ،ایتتغ وتتپ د وردګ
تیا ل هوتتار تتور اتتو وتتغ ن تتنادونو اتتپ د والیتتل د والیتتل نو تتېدون پ ر تتر تتغ د رد اتتهو ،در ینتتپ ،تتودنټرت نو یتتا
نو دو وهغ هی یو ر رغ د ر رنیو ېوندونو وار ونغ وېر ورنغ اه .
ن تتا وتتغ ضتتدنهل رانتتد - ۵د ن.ن.ن هتتبار نو و تتغ وتتغ نستان تت ا اتتپ د ن تتي ن تتا لتتوهوف نو متتاې وف د وتتپ ن تتي
تتاد اتتپ دد والیتتل نتتو ینتتپ و تتل اتتپ د یتت ندنر د متتانو وتتغ ۲۲ واله د ،دن وتتپ د ن.ن.ن وتتغ ېتتر ۲۲ااهتتغ
وهتتی هتتو تت د دد تتد ض تتر لا تتد ه تتون وردګ اتتر هتتوید وتتپ یتتاد متتانو د تتدن ر تتی ن یرنه تتر نی تتي
تتهف هتتوید رتتپ ننصتتاس ټوهتتو ن تتنادونو تتر تتر رتتغ یتتپ نتتو رتتدهوف وتتپ د د هتتویپ تتی پ نس تتارنل نو ویتتل ور تتر
نو رپ ضدنه و .
- ۲ایغ وتپ وتغ یتو اتور اتپ دو وروڼتغ تر رتپ ن وامتغ هت تر ټوهتو تغ الر یتپ دند وتپ تر رېتف هت ،دنوتپ یتو هت ېر
ترمتتغ ا تتا د وردګ هتتغ نتتو تتر بصتتم هتتر نو تتد د یتتاد والیتتل وتتغ ندنرو اتتپ د وردګ نتتو نهتت رو تتي ،
و تتل تتغ وتتغ اتتار د وتتپ یتتاد والیتتل وتتغ دوو لتتي والی ونتتو ووېهتت ،یتتدن د لتتي نو وردګ د لتتي والیتتل اتته
دد ر رغ د وردګ والیل ه غ ونرو غ د ف هوار د وا ټ د اې ودف ه ..
و تتل د وردګ والیتتل د تت ونرو دنی تت تتف وتتونه ریتتا د د یتتو هتت ېر ترمتتو ا تتانو وتتغ وو تت نغ د - ۳اتتغ وېتت
وردګ والیتتل د تتاری نتتو د رتتدهو وتتر تتا د وردګ والیتتل راتتر د اارتتف هتتغ درونر ن تتغ د والیتتل راتتر ن،متتپ
غ تیر اه ر نو دد والیل ټوف وټه دوه نو ضا غ د ونو غ یو ها ر ېدنغ واهن ه .
3