ERZUR UM ÇEVRE İNDE BULUNAN YABANCI

OTLAR VE ÖNEMLİLERİNDEN BAZILARININ

YAZLIK HUB BA TT A MÜCADELE İMKANLARI
ÜZERİNDEARAŞTIRMALAR

Ahmet GÜNCAN

Doktora Tezi
Bitki Koruma A nabilim Dalı
1970
Her Hakkı aklıdır
Erzurum Çevresinde Bulunan Yabancı Otlar ve Önemlilerinder
Bazılarının Yazlık Hububatta Mücadele imkanları Üzerinde
Araştırmalar

Ahm ei Güncan

Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi

Bitki Koruma Kürsüsü A sistan~

Atatürk Üniversitesi ı
Kütüph ft si
Dmb. No : 3.9 }9 O

Erzurum - 1970
 ,

İÇİNDEKİLER

Sayfa

G İ R İ Ş ••• •• > • • •• • ~ • • • o • • •••••• • ••••••••••••••••••••••••••• ı

ı: - LİTERATÜR ÖZET İ ... () ...........•..•••.••••.•.••.••••.•••• 2

I I - MATERYAL ve METOD• ••••••••••••••• , • ••• • •• , •• , ••• •. •. • • • • 9

III - MÜCADELE METODLARI •• ••••••••• , •••• ,........ . ............ 12

A- KÜLTÜREL TEDB İRL ER ... .. ....... " ••••••••••••••• ı. •• • ı. ... 12

ı~ Topr ak işleme ••••••••••••.••••••••••••••••••••• ~.. 12

a) Topr ak işle m a şe kill e rinin yabancı atların
kesafeti ü z erin e etkisi •• ,..................... . 12
b) Topr ak i şlem e ş e killerinin yazlık arpa tane
ve sap-saman v erimine etkisi ••••.•.••••• .••••• ; ı.. • 14
c) Topr a k işleme ş e kill e rinin ya zlıkarpa 1000 tane
a 3 ırlı g ı üzerin e etkisi •••••••••• .•••• .••.•••••••• · 16
d) Topr a k işleme şe kil le rinin ya zlık arpa boy
ölçüs'ün e e t k isi .•, ...•......•....... ... . , •-•..... 17
e) Topr a k i ş leme şekillerinin iktisadi d eğ eri..... 18
2., Ya ban cı a t la rın elle yo lunması............ ... ........ 20
B- KİMYASAL MÜCADEL E •••• •·• ..,.•••••••• , ••• , .......... .. , •••• , 23
ı. Ya zlık a r pa iç erisindeki ya ba ncı otlarla mücadele . 23
a ) Her bisit l erin ya zlık a rpa t a ne , sap-saman
verimine e t ki s i •••••••••••••••••••••••••••••••• 23
b) He r bis i tlerin yazlık a rpa 1000 tane a ğ ırlı ğ ı
üzerine etkisi •••••••••••••••••••••••• •••••••• 28
o) Her bi sit l e rin ya zlık arpa sa p uzunlu ~una etkisi 29
d) Ya zlık ar pa iç erisindeki yabancı otlara karş ı
kull·n ı la n h er bisitl erin iktisadi d eğe ri •• ,.... 30
2o Y z l ık buğday i çerisindeki yabancı otlarla mücadele 32

a) He r bisitlerin yazlık bu ğday t ane, sa p- saman

v e r im in e etki s i ...••.•.•.•..•.•. •. • • •.•.•• , •• • • 32

b) Yazl ık bu ğ da y 1000 t a ne ağ ırlı ğ ı üz erin e etkisi 33

c ) Her bi s i tlerin ya zlık bu ğday sap u zun lu ğuna
e t k i si . ...........•. , •.••.•.••• 11 • •• • ••••••••• • · • 36
d) Yazl ık bu ~ day i çerisinde kullanılan herbisit -
lerin iktisadi yBnU •••••••••••••••••••••• ~·· ··· 36
IV- ERZURID4 ÇEVRESİNDE YAZLIK rruBUBAT TARLALARINDA TESB İT
EDİLEN YABANCI OTLAR.; ••••••••••••••••••• ,,., ••• , ••••• , ,, 37'
V- ERZURUM ÇEVRESİNDE HUBUBAT TARLALARINDA ÖNEMLİ DERECEDE
Z.ARARLI OLAN YABANCI OTLARIN, BİYOL Ojİ , MÜCADELE METOD-
LARI ve YA YILIŞ ALANLARI••••••••••••••••••••••••••••••••• 41
A- ÇOK YILLIK YABANCI OTLAR••••••••••••••••·••••• •••• •••• 41
ı . KBy gBçliren (Cirsium a rv en s e) ...................... 41
a) Biyoloj i s i·•••••••••••••••••••••••••••••·•···••• 41
b) Yayıl ı ş alanla rı................................ 43
o) Müc ade le m e todları.............................. 46
2. Tar la eşek marulu (Sonous arvensis) •• , ............. ~2

a) Biyolojis i••••••••••••••••••••••••••••·••••••••• ~2
b ) Yayıl ı ş alanla rı ••••.•••••••••••• •••••••• ,...... 54
o) Mlioadele metodları •••••••••• ,................... 55
3. Kıvı r cık l abada (Rumex or ispus) ••, ••••••• , • • • • • • • • •• 62
a) Bi yolojisi ...................................... 62
b) Ya yılış alanları ........................... . .... 63
c) Mlioa dele . metodları ••••••••• ~·· ·······~····••••• • 64
B- YILLIK YABANCI OTLAR···•·•••••••••••••••••••••••••••• • 71
ı . Yabani har dal (Sinapis arv ensis) ••••• ~ .~••••••••••• 71
a) Biyolojis i•••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 71
b) Yay ı lı ş alanları •••••••••• ,. .......... .. ......... 72
o) Mücadele m e todla rı••••••••••••••·••••••••••••••• 74
2. Ak kazayağ ı (Chenepodium album).................... 77
a) Biyolojisi. . .. .................................. 77
b) Ya yılış r<. ls.:nla.rı............ •• • • • • • • • • • • • • • • • •• • 78
o) Mlicad ele metodla rı•••••••••••••••••••••••••••••• 79

Ö Z E T • ••••.•••••••••••••••••••••••••••••••• • , •••• , ••• • ••••• • 82

SUMMARY • • •• ••••••••••••••••••••• • •••••••••••••••• •• • •• •••• • • , • 85

LİTER..A T"ÜR . j • j •••••••••••••••••• •• • t ••••• ~ •• t • • • • • • • • • • • • • • • • • • 89

l.l.
 G İ R İ ş

Dünya ül b:: L:ırind c olduğu gibi; memleketimizde de yabancı atla-

rın meydana go tirdi ~i zarar lar gün geçtikçe daha iyi anlaş ı lmıştır ~ Zi-
rai Mücadele Genel Mü~ürlüğünün 1968 yılı tahminlerine göre , memleketi -
mizde kültür bi tki l eriyle su , ı şık ve mineral maddeler bak ı mından daima
r ekabet ha linde olan yabanc ı otlar yüzünden , zirai gelir yaklaşık ola-
r ak 2 milyar TL , s ı kay ıba llğ ramaktad ır . Yabancı otlar yüzünden meydana
gel en kayıbın , bitki hastalık ve zararlılar ı ndan fazla olduğu tahmin
edilmektedir , Zira , yabanc ı atl ar ın iklim ve toprağa daha iyi adapte ola
bilmeleri, genellikle bunlar üz vr inde hastalık ve2~ ~ ı n epidemi
yapamamala r :ı. , bir kıı:ımın .... n d\.i.şülc suhun otte çimlen eb ilmeleri 1 d eğ·işen

iklim 9nrtl a rı ndan ve extr e~ meteorolojik olayl ~rdan fazla müte ess ir
olmamala rı , f azla tohum meydana 0 etirmeleri v e bu tohumların olgunlaş­

mamış olsalar dahi çimlenme gücüne sahi p olmalar ı

1 bundan ba ş ka yab ancı

atların l y ıl da hCls ıl ett ikl eri tohumların tamam ı aynı yıl içinde çim-
l enmoyip müteakip yıllarda tedricen çimlempeler i gibi üotünlükl eri var.-
dır ,

Hububat iç erisindeki ya banc ı otlqrla yapılan kimyevi mücadele-

l er ndices i nde ; verimde %0 - 4 0'lık bir artışın sağlanmış olması (Roe-
mer at all 1959) , yabancı ot mücadel es ini kaçınılma z bir s or~ olarak

ortaya koymaktadı r . Yabancı otl a rın bu menfi etkileri yanında , tohumlu-

ğun kalit ~ sini boz mak 9 di ğ er taraft an da bunl a rdan bazıları zehirli ol-
duklarından hayvan v e ins an s ağ lı ğ ınıda t ehdit etm ök gibi tesirleri de
vardır . Ayrıca bazı hastalık ve z a r a rlılara yataklık etmek suretiyle
bunların bir yıldan di ğ er y ıl a intikal et melerini s ağlamaktadırlar ,

Dünya m.3r:Ü uk etl crinin zira i gd irini menfi yönde etkil eyen ya-
bancı otlar , İ k inci Dünya Harbi sırala rında k eş f e dilen hormon t erkipl i
s ol aktif h orbi si t (ot öldürücü ilaç) ler sayesinde bazı ülk elerde nis~
b 3t en kontrol 3ltına alınabilmişlerdi r . Ancak meml ek etimizdc bu konuda
y3pıl an n r aştı rmc.lar C: sr1. ı_r _

Erzurum çevres inde hubub~t tarl a l a rında problem teşkil eden ya-
bancı otla~ın t esbi ti ve bazılarının tavsifi yapılmış ve aynı 3amanda
bunlar a knrşı otkili v e ekonomik mücadele m et odl arının bulunması gayesi
ilc Üniversite Çif~lı ğinde araştırma tertip edilmişti r. İl eride bu konu-
da çalıgacaklara ön b.ilgi verme bak ımından alınan sonuçların faydalı

olmas ı n_ . t l3menni eder im.

 -2-

I- Lİ TERATÜR ÖZETİ

KÜLTÜREL TEDB İRLER

Yaban c ı otlarla mücadele de , in sanla rın ilk d efa ba ş vurdukla-

rı ye a n e yol kültür el tedbir l er o l m u ş tur. Qcne llik l e toprak işl eme­

si, tohum temizli ği, münavebe , el l e yolma , biçm e v. s . ile bunl a ra

ka r ş ı t es irli m e todların bulunması için bi rço k denom 0ler yap ılmıştır.

Osenb rug (1 927), gen el likle ilk v e sonbahar toprak i şleme l e rinin ya-
banc ı otlara ka r ş ı aynı der ecede etkili olduğunu ; f akat ya bani yul af
(Avona fatua L. ) ' da ilkba a r to r ak işlem e inin daha tesirli gör üldü-
ğünü b J lirt mekt odir , ]rottij (1 929 )t hububat tarlal~rında bir de fa
tırmık _eçi rm okl e %6 ; i ki defa t ır ın ık e çirm ekl e %ll ' lik bir artı çı
s ağ lamış v G s oyr ek 8kimde tı rm ıklaman ı n za r arlı oldugunu tcobit etmiş ­

tir . Scely (1944 ), t arla sarmaş ı ğ ı (Convolvul uo arvcnsio L. ) ' in geliş­

me dön emi nde , 1.1 gün a r a il e 10- 12 defa yap ıl an top r ak işl em os inin

müca d el e bn.k ım ından çok et kili olduğunu bildi r mekt edir. Hodgs on (1958 ) 1
köy göçür en (Cirsium a rv ense (L) Scop , ) ile mücadelede top r ak i şlem esi
her 24 günde bi r; Alley (196 2), ilkbahar baş l angıc ından sonbaharın
ilk donlar ına kadar h or 14- 21 gün a r a ilo 10 om. deri nl i k t e v e bu ar a-
da ]ersohcid at all (1961) 1 ~ ~~fta a r il e 5 defa yin e ayn ı şekild e

yap ılmasının köy göçür en yan ı nda tarla eşek mar uluna kar ç ı ckL müeos ir
olduğunu kaydetmekt odi rl er . Mülver stedt (1963), topr a k i ş l emesi nin

yabani har&~l (Si napis a rvensis L. ) tohumlarının çiml enmesini t eş vik

etti ğini bel irtmektedir . Rob ert at all (196 7), toprak i şlemes i il e

toprağ ın yüz eyden itibar en 23 om . d e rinli ğ ine ka dar bulunan yabancı

ot tohumla rı nın , bir defa işöemcde fu 22 ; iki defada %30; dört defada
ise % 36 nisb et inde ç imlendi ~ ini t esbit etm i ş l erdir .
Yaba ncı otların olle yolunmas ı ilk el bir mücadele usulü olup,
genel olarak modern mücadele metodla rının bulunma sından s onra iktisa-
d en gel i şm iş ve işç i ~ or o ti yüks ek ol an mem l eketl erde ön emi ni kaybet-
mişti r. Ver ma (1963) , h or bisitlerden sag lanan v erim artı ş ının elle

yolunan pars ell ere yak ın v e f a ka t masra fın ise ya rı yarıya dü ş tüğimü

t esbit etrni çtir . Cif erri (1952), yabanc ı otl a rı k ısmen ell e yol unan
pars e llerde ,y ıllık bu~ day v eriminin , yabano ı otları tamamen elle
 -3-

yolunan pa r selle rden fazla o ldu ğunu b e lirtmekt edir .

Ya~ancı atla rın ekol o jik ~artl a ra ba ı lı olarak d e~işc n b a zı

biy olojik v as ıfl a rının tesbiti , kültür el tedbi rl erde bize ya rdı m cı

rılmaktadı r . nüllvereteiit (1 963) , yabani hardal to hum l a rının ç i mlen -

mes i üze ri ne güneş ıçı ğ ın ı n etki li ol mad ı 8 ını ~ e Thu r stcn (1966) 1
t o prağa dökülmü ş tohumların 5 yıl süre ile çim lanın eye de vam ett i ğ ini

v e fakat çimlenme nisbetinin he r geçen yıl tedricen azaldı ğ ını , Koch

at all (1966) , bu yabancı otun ba ş lan ıç ta yazlık a r padan çok daha ya -
va'-i e li şmes in e r a ''men ar pa nın kard eşlenmesinde n sonra gelişmen in ani-
d en hızlandı ğ ını ; a r panın h s a dın dan l O gün önce du r akl dı ,; ını bel irt-
mekt edirler .
Baz ı a ra ş tırıcılar köy gö çür en in kökle rinde ka rbonhidra tların

en az oldu ~ u d evr en in t esbiti için a r aş tır mala r yapm ı ş l a rdır . Anonym

(1 932 ) , Braun (1 966) , bu d evr eyi ç içeklenm eden az önce ; \·l elton (1929 ) ,
Arny (1932) , Saga r at a l l (1964) , çi çeklenme z amanı ; Arny (1932) 1 tar-
la e;?ek mar 1 nun da çiçekl enm e s fhası r:: l <lu ",unu bildi rm ektedirle r.
Özer (1 969 ) ' de yine köy gö çür enin boyu 15 - 20 cm. oldu 6unda kökle rin-
de ka rbonhid r a tl a rın az v e t r anslokasyonun f azla bulundu J unu kayded er .
Ba rt on ' a gör e ~ill (1962) , tar la eşek marulunda çiç eklenme , olgunlaş ­
m devresinde kesilen bitkilerden sonr dan alınan tohumla rda %100 ,
to~u rcuklanma devr es inde alınanı rda çimlenme o lmadı~ını v e yine köy
göçür en ol gunlaşma d evr e sinde ?ı 38 , çiç eklenme ve tomurcukl anma dev -
~

r e s i nde ayn ı şek ild e alınan toh rola rda hiç çimlenme t esbit e tm e diğin i

be lirtmektedir . Der sche id at a ll ( 1960) 1 e9ek ma r ulu ( Sonchus uli gğ_­

nosus) nun çiç ek t omu r cukl r ının aç1J.mas~ .ndan bir hafta s onra köy gö -
'
çür ende is e 9 gün s onra meydana e e l en tohumların yüksek cranda çimlen-
me k· biliyotine haiz oldu gunu , ancak bcilıis konusu sirelorin y ıllara

gö r e d e'; i · eb il e c e~ ini beyan etmekt udi r ler .

KİII!YASı L MÜCA DELE :

Kültür el t edbirl er le ar zu ed il en net ic oler in alınamaması hal in-

de son tedbi r olar ak ilaçlı mü c adele yapma zn rur eti hasıl olmak a dır .

Aşa ~ ı yukarı 50 y ıl önce ilaçlı müc a del e nemli , d eniz ve da ğ iklimle-

rinda sür atle geli en yabancı otlara kar ş ı tatbik ocl ilıni':fti r (R t'emar
 -4-

at all 1959) . j ehnson (1 928), karbon disülfid'in sür unüoü köke sahip

olan çok yıll ık yab ancı atla rın mücadel e sinde v e to pr a k sit eril izas -
y onunda bo şa rı i l e ku ll an ıla bil eceJ ini kaydetmekt edi r . ltlillard ( 1930)
ilkbaharda t at bik edil en sodyum klerat ' ın ç ok y ı llık yabancı otların

sadece to pr ak üstü ak s am ını öldürdüGünü belirt mektedir .

Ho r mon terkipli her bisitlerin keş find en sonra b u nla r ın kiltür
bitkile ri ne olan toksik du r m ları da araştı r ılarak yabanc ı ot mücade-
l es i nd e büyük i nki şafl ar kayd cdilmi:;?tir. Burnet ' e gör e Templema n(l 967),
(2 1 4- D) v e (MCPA) ' nın e sasını te şkil eden x-napht hyl ao etic acidi i lk
defa s e l ektif olarak hub batta yab ancı >t lara kar ç ı kullanmı ştı r . Olson
at all (1951) , a r pa v e bu ~day ın muhtelif e li ~me d 3vr ol Grinin 2 1 4 -D ' ye

olan hassasiy etl eri ni inc el eye r ek ; 2 , 5- 12 , 5 cm . rasındaki devr e il e

ba1aklanma baş la n ~ ıoını v e Derc he id at all (1 952) a rpalarda sırası il ~ ;
5 ya pr aklı , ka rd e şlenm e , ba çakl anma v e süt olu o devreler ini en hassas
dev r e ol r ak tesbit etmi ş lerui r . Ov er land t al l (1951) , bu ğ d a : v e a r-
pa uzer ine 2 , 4 - D' nin amin v e ethyl est er pr ap r a t la rı n ı üç muht e lif
do zda (56 . 5 , 113 . 0 , 227 . 0 oc/dek) ta t bik etmi §l er 1 bunl a r ın i k i nci v e
üçüncü d ozları ı.ı n y ıllık yabanc ı ot la rın t - na m ını öldürdü6ünü 1 ancak
ç ne ·· d ozun kül tür b i t k is i üze r indo ba zı rı o r folojik bozuklu k la r mey-
dana "' et i rd i ~ i ıı i kayde t nı-:ıkt e dirl e r. Fries en at all ( 195 7) , a r pan ın

15 - 20 cm. s pa kal lana s ırasında 2 1 4- D ve NC? ' nın ad ı b e çen kül t ··r
bi tkis i üze rinde fi totoks ik et k i meydana getjrm e'di ğin.i v e ayn ı z ar.1anda
er ken t a t b i ka tı n yaban cı otları fa zla ül dürm es i s ebebiyl e t er c i h edil -
mes i gorekti i; ini be lirt mckt ed i rler . Swan at all (1 962) , k ı ç, l ı k bu ~ day

va r ye t el er i üze ri ne 2 , 4-D' y i muhtelif ;;e li şme d evr e l .J rinde tatb ik et-

mi;•le r; gel i şmen in 3-5 yapr akl ı v0 karde ş l enme devr e sin e a dı ge çen
he r bisitin v erim bc.ıkım ı nda n far klılık meydan.:ı p,-e ti r medi 6 ini ; ba ~a kla.n­

ma b aş lan ıcında is o fitotoksik etki , aptı ~ ını boli rtmektedirl cr . Zweep

(1) 61) , · r pa nın 4 ve 5 yaprakl ı devr8s ind e t ut bik edilen 2 1 4 - D' nin 7
... pr akl rdan köklc r c do ~ ru hurekotinin , dicer devrele rindek i har ek eti-
ne nazar an çok a z a l d ı ı~ ı nı ve dola:v ısi y le bu devre de en muk.a vim oldu J unu
be lirter ek ay nı fikri t ey it etmekt edir. Sm ith a t a ll (1 96 2), a rpa ların
muht e lif uıüiçı devrel erinde t atbik edilen 2 , 4- D'n in , üç ;rapraklı saf-
hada Vü fidel er toprak , Uz ey in e ç ıkmada!1 Önc e .:;rap ıla n ilaçlama ile kuru
 - 5-

madde a ~ ırlı ~; ında 1 to pral:tan kalJırdı ~ ı kals i yu m ve fosfo r mikt a rında

öneml i de r ecode a z a lı.ıa r.ıcy d : ına r; ct ird i ~ ini te sbit etmi ·; lerdir · :SVans
(1 961) , y a zlık hububat iç erisindeki y~banc ı otlarla müca de le i ç in de-
ka ra 28 , 56 , 113 cc r.I CP.ı\ 1 dekara 56 , 11 3 , 226 cc 11 C ~'B v e 2 , 4 -DB ' n~n
en i y i t a tbik zaman ının hu bu batın 5 ya p r ak lı de vr es inde olduğunu , an-
cak yaban cı a tlar ı n b""yük b ir kısm ını n sonradan çikma sı halinde ise
b d~vren in hemen akabinde il a cın t a tbi k edilme~ini tavs i ye et mekte-

d ir .
J~ . n m· ·c · dele zam nı n ın t ay ini i ç in yap ı lan bu a raştırmaların

ycl n ında , kı..ıllan ılac k Jıe rbisitin ·ült .. r bi t k isine f itotoksik etkisinin
ol p olm · d ı 0 ınııı b iliı ne s i ,e rekmekt e dir . 1 ll en (1 952) 1 · r pa , bu ;:;day
v e yula f bitkil0rine 2 1 -D v e P.W P ' nın fit otokrıik etkile rini inceler.ıiş ;

do ka ra 11 3, 226 , 45 4 cc MCPA e st er in a yn ı dozlardaki 2 1 - D es t~rden

ço k daha emn i ye t l e ku lle:m ılcıbil e ceğ ini ; 2 , :J. - D es ter ta t b ik edil en a rpa
ve b J~ dayda d efo r me baş ak meyda na ~o tirdi b ini beya n etmektedir. Der s -
clı o id a t all ( 1952) , 2 , 4- D' n in buthyl e st cri , tri et an ol amin ve mano -

h idr t sodJ~m t u zu nu deka r a 113 oc t atbik edere k muht ~ l if ~ r pa vary e -

ttıl e ri :ize rindek i fitotoksik etkilerini incelemiş v e 2 , 4- D buthyl e s-
tl;l r fo r munun 6 enel olarak a r pa var , e t elerinc d i ~G r iki formdan çok da-
ha f itotoksik old ~ u nu m ·" ş had e e tmi ş l e rdir . Svnı. n a t a ll (1 962 ) ise ,
k ı ;; lık buğ day va. r ye t e l ori "z eri nde 2 , ı -D' n in i sopro pyl e st er fo rmunun
2 1 4- D am inden çok daha f a zl a morfolojik boz klukla r meydan· g etird i ~ ini

b e l irtm0ktedir l er .
Her bisi t lere bazı inorga nik ··bre çe ;> itleri ilave cdi lc r "k kü l-
tü r b i tk il eri ve ya .ıanc ı otlara olan etkile ri inccl cmmi :; t ir . Kovt kyuk
( 1955) , Y zlık b ~ daydaki yabancı otla r a ku r ş ı hu bubatın sapu kalkma
b· ~ la nç, ıcınd 2 , 4- D' n in 80 gr/d ek dozuna ı kg am onyum nitrat ve 1 , 5 kg
süpor f osfat ku rı~tırı l·ra k pü s kür tJldübiinde 1 büt ün ya bancı atların

tah ri p e dild i ~ i n i ; gübre ve he r b isidin ayrı ay rı kullan ıldı ğ ı par selle-

r e naza ran v eriQi n çok daha f· zlu oldu ~unu mQjahade ctm i gti r . D i ~0 r

t·.: raft.::ı.n Al ' ter t;ot a t all ( 196 5) , 2 , 4 -D'nin ~S 0 , 5-1,5 l ik so lüsy onuna

/~ lO luk amonyum n i trat il:.ıvesiyle meydana ,:elen ka rı ç ı ın ı v e 2 , .ı-rı' nin

%1- 1 , 5 l i k do zunu h bubntt k i yahunc ı otl ar a k~ r ş ı de nemişlerdir . Ne-
ticede ..:;übr e k:ı r kteri nde olan bu m i nm' ·"' ı * " "ı -. ~ .. ·~ • " ' ·
 -6-

otl a r a nüfuz nu k ol:ı. ~rlrışt ır ci ı ~ ıı dan tok sis it ~si ni rtırd ı ~ ını l bu a r a-

da HUbub · t· zc r · r v c rrncıd i j i n i k.:.ıjrdetr:ıekto<.li r le r • .:fu ffaka r a t a ll(l 96 7) 1

2, -D ' y.;ı r.ıikro clomcn tlcr il :ı v es iıün arpa v e buı:;,J.ay verimi v e pr otein

ni s bcti uz e ri ne t es irl urin i t esb it ~:ksadıy l a 5 00 , 1000 , 2000 1 3000 ppm

or , ında 2 , 4 - D ' nin isopro pyl estori , isooctyl e st e ri , dime thyl amin

p r opa r cı tl a rın .:m hc rh :.ı n ~ i ~ü ri v 0 500 ppm da i. ıi r biluş i J, i i h tiva ed en

toz k::lrı ş ım d."k.:ua 1350 gr. olm k ·:.ı.zc r e , a r pn v e bu ğdayı n 5-7 y::ı.pr a kl ı.

tlc vresinde t a t ::ı ik ed i lm i :; v e en ytikı:;ok v 0rim 1 2ı 4 -D isopr opyl es t e r in

e i f} ya )r c_ık lı ;)''tbancı otl a r a k::ı.r ·· ı toksisi t e nini rtıran Fe - e thy l~n-

0diarnin 0- di (0-h ydroxyph t:m:, ı) ac;;ıtic acid il.J birlikt e kull n ıldı ö ında

,JldLJ c t mi~ lo...: rdir . .:. ,r nı Z-1'1uncla 2 , -ı -D ' n in isooctyl e st e ri il e birlikte

Fe -di e thylon e trianine 1:ıunt c. acetic · cid kull nıl d ı ~ ında bu.;?,cla ın ihtiva

otti u i p rot c iı ı nisbetinde artış scı: ı~ndı ~ ını k::ı.ydetmektecli rl e r .

Y ıllık y bancı otla r benel likle h or bis idl ere k · r ş ı has sast ır.

Ga ll ay t ~ ll ' 1947) ı · k ka zaya Gı ( Cheno pc dium ::ıl bum L. ) v e yaba n i

ha rda l -:ı. --a r çı 2 , 4 - D ihtiva odun p r ep.::ıratla rın 0tkili b ir şek ilde kul -

ı 'tn ıldı b ını kaydot r.H3 kt Ll uirl cr . Fri e s .)n . ıt ·lll ( 1957) 1 hububa t t a rlal::1 -

rı iç erisind e muhtelif yaban cı otlara Ka r .,-ı ı 2 , ·t - D vo f1CPA ' n ın am in v e

.:ıs t e r pr 8r.ı · r atla rını ku ll · nmı._,;L:ır ; a dı , ~e çen horbisi tl e rin es t e r pr e -

p~ rntl a rının di~er ~ ba ncı otl~ r mcyanında k ka z ~ya~ ına k.:ırş ı d a çok

e tki li oldu __;unu t e sbit etmiıi l ı~ rdir . 1

lea v er .::ı t a ll (1 965) ı ayn ı fikri

t ey it ede r e k a k k.:ız aya t1 ı n ın 1·1 CPA ' y k· r -;;. ı çok hassas oldu ğunu be lirt -
mel:todirle r.

Yıllık ·ab~nc ı atl arın m·cadclelurinin e ks e r iya kolayca y.:.ı pı ­

labilm.,;le r i rıe ka rşılık; çek yıllık y:1bancı atla rı n ve bu a r a da köy gö -

ç"r~n , t ·ı rl :ı eı;>ck rıaruluı kıvırcık l ·1 b·da ( Ruınex c ris pu s ) müo ·- de l e si-

n in hayli güç o l ..ı ~u nd · n bu konu u·:ı fızl.:ı arnşt ırma yap ılmıştı r. Ta r la

8&~k mA r ul v e köy ~ôçir 8n türlerinin biyolojiler i ni n ben z c rli ~ i d ol a -

yısiyl-3 ço ~u n r a':rtırmub rd biı' li kte e l e :ı lın r a k i nculenm i ş t i r . hfi l -

l u rd (1 930) , hububn t t a rl al.::trırıda sodyun klor cıtla ptı ğ : ı. k öy ı5ö çür en

müc.:ıdcles ind c ı en ide:ı l t a tbik z · manın ın ilkbaha r baş l.:ın 0 ıcı ol du cunu
1

ancak m evzub::ıhis lıorb i si~ı in köy gö çüreni öldUrmesi ya nında hububata bir

mikt~r zarar v c rdi ~ ini k ydc t ckt ~ ~i r . Thornton (19 50 ) , k~ g öçür en v o

kekr e (Centaur ea r epens) ye karşı 2 , 4- D'nin sodyum tuzu , amin ve este -
ri d ekar a 225 - 340- 450 cc olmak üzere 2- 3 yıl üst üste tatbik edildiğin ­

de ; köy göçüren v e k ekr eye karşı sodyum tuzu üçüncü ; amin , ester i ikin-

ci dozda üç yıl ark arkay kull nıldı ğ ında başarılı sonuç verdi ~ ini

tesbit e tmiştir . Rasmussen (1956) , köy göçür enin tomurcuk , çiçek ve ol-
gun safhala r ında 2 1 4- D'nin isopropyl est eri v e 2 , 4 1 5- T ' nin propyl este -
rini dekA. r a 136 , 2- 272 9 4 ve 408 1 6 cc ol rak t-:-. +.1ıik e tm i ş, tomurcuklanma
sa fha sında 2 1 4- D' nin ikinci ve üçüncü dozlarının kullanılması ile tat -

min edici netic e a lınabilmokte oldu ğ unu kaydetmektedir. Hodgson (1958) ,

toprak işlem es i yapılmadan, dekar 225 co 2 1 4-D es t eri k öy göçürene
kar ş ı dört yıl üst üste tatbik edildi ı1 inde % 6l ' nin ö ldüğ ünü kayde t mek-
tedi r. Dersch e id at all (1961) , tarla eşek mar uluna karşı dekar a 56,5 oo
2 , 4 - D' nin ethyl est eri v e dekara 84 , 7 cc alkil amin tuzunun aynı dere -

oede etki e tti ğ in i , köy geçürene karşı ise yuk rıdaki dozlara ilaveten

deka r a 28 , 2 cc MCPA preparatının eşit etkililik derecesine sahip oldu-

ğunu tesbit etm i şlerd ir. Vidme ( 1961) , 2 ı 4-D v o M CP.ıi ile tar b eşek ma-

rıılu mücad el es inde , geç r ozet ve tomurcuklanma başlangıcı a rasında i laç

tatbikatının çok etkili oldu ğunu ı bu tatbikatta 2 1 4-D ester'in , MCPA ' nın

sodyum tuzundan çok dalı müess ir olduğunu , ayrıca kül tü.r bitkilerinin
bulunmadığı yerlerde Amit role ' nin hepsini birden öldürdüğünü kaydetmek-

t edi r. We ver at all (1965) , köy göçür en in MCPA ' ya hassasiyetinin , gü -

nün muht el if saatl er inde , ısı v e r utubet f·rklılığında değ işm ediğ ini ,

8- 15 cm . boyunda iken t atbik edildi ğ inde 9 çiçek tomurcueu teşekkülünü

tamamen önlediğini ; 23 - 30 cm boyu nda iken çiçek tomurou ğu say ı sına azal t-
tığını tesbit etmişlordirb Warden (1964) . köy g öçüren ve tarla sarmaşığı ­

na Tordon 22 K dekara 225 cc at ıl d ı ğında mevcut köy göçür enin ~ 99'unu

ort a dan kaldı rdı ğ ını, aynı orand köy göçür onin ölmes i için deka r a 340 oc
il ç gerektiğini bey n etm ekt edir . Lee at all ( 1967 ) 1 2 , 4 - D' nin köy göçü-

r en yapraklarında f az l a mikt arda deformasyonlar meyda na getirdiği halde.,

kök dokularında pok r...z d e ğişiklikler yaptı i ını yrıca Tardon ' la muamele -
den 14 gün sonra kortikal doku, 25 gün sonr a k;ambium ve floem dokula rı nı

parçaladığını kaydeder ler. Tukey a t a ll ( 1945) 2 , 4 - D t arla eşek marulunun

gelişme devresinde, rizarnların korteks hücrelerini fazla miktard ge -
nişlettiğin i , yırttı ğ ın ır peridermisi parçaladığını , kambium v e floem
hücrel erini düz ensiz bir şek ilde böldüğünü, fakat bitki bünyesindeki

nişastay ı hidroliz etmediği ni t esb it e tmi ş lerd i r .

Araştırıcılar yaban cı otları herbisitlere karşı mukavemetleri -

ne öre çeşitli kategorilerde toplamışlardır. Br own at all (1928), sül-
firik asidin %2- 3 r 5 - 5-8 - 10·-15 lik solüsyonu ile yabancı otlarJ. muame -
le etmiş v e mukavemetlerine gör e sınıflandırmağa t ab i tutmuştur , Thorn-
ton ( 1946), k'U.ltür bi tkil erinin bu lurunadığı sahalarda yaba ncı otlara

karşı büyüme devre sinder 2 ı 4- D kullanıldığında ; t arla eşek marulu , kJ.-

vı r cık labada v e baş salata (Lactuca sat i va) ya karşı tam ; köy öçüre n ç
k ekr e v e eşek sütle ı'; en:'. (~horbi~ esula) - /) karşl. nisbet en az ve yine
Hill i (1947) , 2 , 4 - D' nin t a rla eşek m- rulu ve ak kazayağına orta derece-
de , küçük la b da (Rum ex aoe~osell,... L.) ya ise nisbeten az tesir et ti ği -

ni kaydetmektedire vlurgler at all (1959) , küt yapraklı labada (Rum ex

obtusifolius) nın herhangi bir gel işm e devresinde , auxine ka rekterind e

ol · n h erbisitlerl3 mücadelesinin ynpılamıyacağını , zira kök sist emini

öld: · r emed i ğ i için kök r ezervl eri sayes inde tekrar sürebileceğini ve
faka t genç roz et devresind e çeşitli 2,4 - D preparatları ile pratik mü-
cadelenin yapılabilece ~ ini t esb it etm işl e rdir . Schönbrunner a t a ll
( 1956) ı (2 , 4- D) ve (2 , 4 1 5- T) t erki pli her bi s it ler in tatbik edilmesiyle,

a lp la badası (Ruınex alpinu s) nın %90 1

nının ortadan kalktı ğ ını ve ilk

il çl aman ın çiç ekl enmeden önc e yapılm sı ge r e kti ğ ini tesbit e tm işle rdir.

Di ğe r t araftan sodyum klorat ve selektif herbisit kombinasyonları ile

baş rılı mücadele yupılab i l e ceğinı; ş·yet bu ilaçl a rın hazırlan~~sında

su yerine dizel ya ğ ı kull · m.lırsa d'1h iyi netice vereceğini belirtmek-

t edirl er. Edmond (1956) . üçgül (Trifolium sp.) içer isindeki çeşitli ya-
ba ncı otlar karşı ~C PA ve r~CPB 1
nin sodyum tuzunu denemi ş ve bu ilaçla-
ra , kıv ı rcık labadr:ı v e küt yapr klı labadanın çiçeklenme devresinde
hassas olduğunu t esbit e tmişti r
 - 9-

II- MATERYAL VE METOD

Muhtelif her b i sitl erin farklı dozları ve değiş ik topr ak i şle ­

me şek illeri Erzurum ç evres inde problem teşk il ed en yabancı ot la ra
karşı At a türk Üniversitesi Çiftli ğ inin Ka ra su Kanal Bölges inde , nisbe-

ten yabancı ot bakımından kesif saha larda müşterek olar ak t atbik edi l-

di . Deneme 1968 yılı ilkbaha rdan 1969 yılı sonbalıarına kadar devam et-
ti . Deneme bölünen bölünmüş pars eller d eneme t ertibine gör e kurulmuş ­
tu r (Düzgüneş 1963) . Y zlık ar pa deneme sahasında 4 blok tesbit ed i l -
mişt ir . Her bl ok toprak i ş l emle ri için 3 t ane ana parsele ayrıl m ı ş ,
bu ana pars ell er il aç dozları için iki t al i pa r sele ve ikiye ay rıl an
her parsel d e çe şitli ilaçlar, elle yolma v e kontrol i ş l emle ri uygu -
lanmak üzere ilk deneme y ılında 13 , ikinci deneme yılı nda bir he rbi si-
tin denemeden ç ıkar ıl ması n etic es i ol a r ak 12 t ane , 2X5 =10 m2 lik
pars e llere ayrılmıştır . Yazlık buğday denem e sahasında toprak içl eme

şek i lle ri nin tekra rı na lüzum gö rül memişt ir . Dört t ek rarlum al ı olarak
ku ru lan buğ day d enemes inin her bloku ilaç dozları
için iki ana par sele
2
ve ilaç çeşitleri ell e yolma , kontrol için 12 t ane 2X5 10 m lik ta- =
li par s e ller e ayrılmı ş tır (bölünmüş parseller denerne tertibi Düzgüneş
1963). Ancak her iki d eneme yılında ger ek yazl ık a rpa , ger e kse yazlık

buğday deneme sahas ında 4 tekerrürlü olan blokl a rın bi r er t ekerrüründe

f ar e za r a rı gö rüldü ğ ü için istatistik an~lizle r 1968 deneme yılı yazlık

a r pa tane , sap- saman verimi v e 1000 t ane ağ ırlı ğ ı; 1969 deneme yılı yaz -
lık a rpa tane v e sap-saman v erimi için 3 tekerrür, di ğe rl e ri 4 t ekerrür
üzerinden yap ılmıştır .

Ya zlık arpa ve yazl ık buğd yın tarla denemesinde aşağ ıdaki hu-
suslar a r aştı rı ld ı .

Deneme sahası nda üç çeşit toprak i şleme si uygulandı :

a) Sonbaha r sürümü (25 - 30 cm) ne ilav e olarak ilkbaha rda diska-

r o (2 - 3 cm) geçirild i.
b) İlkbahar sürümü (25 -3 0 cm) ne ilave olar ak ilkbaharda diska-
ro (2 - 3 cm) geçirildi .
c) Sürüm ya p ılmadan diskaro (2 - 3 cm) geçiri ldi .
 -lO-

Toh m yatağı yuka rıda bel irtilen ş e kilde h.::ızırlandıktan sonra

y zlık a rpa ve yazlık buğday ekimi ya pıldı . İlaç a tımından önce
23 . 6. 1968- 1.6.196 t arihl erinde yabancı ot sayımı yapıldı v e hemen aka -
binde birinci deneme yıl~nd Cetvel: l ' de g österilen etkili ma deleri
farklı ll , ikinci deneme y ılında lO çeşit he rbisit iki değişik dozda
topr ak işleme şekillerin e göre ayrı yrı a tıldı . Birinci yıl denemeye
a lınan Daaarnine 2D/2T den ümit verici netice lınamadığı için i kinci

y ıl tekra r lanmamıştır.

Cetvel ı. Denemed kullanılan herbioitler .ve dozl rı ll

Doz oc/dek. ı
1968
No İ ı ç
Doz I Doz II Doz I Doz II
l \veedkiller D(2,4- D amin tuzu %50) 160 400 120 160
2 Fernesta (2,4 - D es te r % 60) 100 134 66 100
3 . groxone 4 (MCPA amin % 40) 200 500 150 200
4 Weedkil1er D ~ Agroxone 4 80 ~ 100 200 ~250 60 ~75 80 ~ 100

5 Anicon DT(2 , 4 -~2 , 4 1 5-T ester

%43 ' 75) 138 183 100 138
6 Tordon 101 (amin tuzu %46 , 2) 36 70 25 36
7 Da camine D (Amin tuzu % 61 , 6) 82 125 125 162
8 Banvel D (Amin tuzu %56,9) 100 200 · 50 80

9 Agr oxüne 4 ~ Banve1 D 100~7 250 ~166 67 ~50 100 ~75

lO Tributon Tr.1 (2 , , 5-T~M CPA

ester %45) 134 178 133
ll D o~mine 2D/2T (2 , 4 -D~2,4,5-T
.::ımin fo42 , 6) 90 125

12 Kontrol
13 Elle yolma

ll 1969 yılında d oz değ işikli ğ i, 1968 yılı neticelerine g öre yapıl­

mıştır .

1968 deneme y ılın pars ellerde s adece yabani hardal , a k kazaya-

ğı ve kıvırcık labada; 1969 yılında i se bunlara ilaveten köy göçüren ve
tarla eşek marulu ÇJ.kmı ş ve bun lar n mücadele mctodl rı a ra t ırılmıştır .
 -ll-

İ1 çlam esnasınd bu yabancı otl ar- ın ge lişme devreleri Cetvel : 2 ' de

gösterilmiş olup yazlık bu ğ d y ve y· zlık rpa 5- 7 yapr akl ı devr ede bu -
lun yordu. İlaçlamayı t a kiben has·da kadar her 15 günde bi r kont ro ller
yapıldı . Hasatt n bir haft önce y·ni 27 . 8 ol968- 7o8 . 1969 ta rihler inde
pars ellerde t ekr r yab ncı ot sayımı yapılarak neticeler Abbott formü-
lüne tatbik edildi, çık n neticeler istatistiki ana lizlerle d eğe r len ­

dirildi . Nitekim Düzgüneş (1958) il a çlu~ın tesirlili ğ ini Abbott fo r mü-

lün e uygulanuıkt n sonr a istatis tiki analiz y pılm a sını bildirmektedir .
Ayr ıc deneme p rsellerindeki ölmem iş y a bancı otlar son sayımda ayrı

ayrı toplandı kuru G ırlıkları tesbit edilmek suretiyle herbisitlerin

ist tistiki n lizlerle gel işrn eğe olan t esirl eri t es bit edildi . Her
pa rs elin 0 , 5 m lik kenar kısmı 9 kenar t es i r ola rak hesap dışı bı r ak ıl-

dı v e v erim kontrolü , sap- s man, 1000 t ne a ğ ırlı ğ ı tesbit edild i .

Ce tvel 2. İl · çlama cs n s ında yabancı otlarıngelişme

durumu

1968 yılı 1969 yılı

Yabancı otla r Boyu Diğe r öz el likler Boyu Diğe r özell ikl er
cm cm
Köy göçüren 10-15 Sapa kal km ı ş
Tarla eşek marulu 5- 10 Geç rozet
Kı vırcık labada 50- 60 %85 - 90 çiç ekli 20- 30 %90- 95 sapa kal km.
Yab ni hardal 25 - 30 %65 çiçekli 15- 20 ~~ 58 çiç ekli

Ak kazayağı 15 - 20 %Bo çiç ekli 5-8 Sapa kalkmış

M.. c dele metodları a r anan y bancı ot alıumlarının çimlenme yüz -

de sine dü~ük suhunetin etkisini raştırmak ayesiyle ; Erzurum Meteoro-
loji rasatl a rının , toprak sath ınd n itiba r en 5 ile 10 cm derinlikteki
toprak suhuneti kışın (Aral~k , 00 k, Şubat, Mart) -o , ı
0
ile -8,0°C a ra -
sınd de ğ i şmekted ir . Bu durum es s al ınar a k l a boratuvarda tohumlar
.. zerinde denendi ve çimlenme yüzdes inin tesbitinde 400 tohum alınd ı.

Eruzurum çevr es inde y zlık h bubat iç eris inde bulunan y~ba nc ı

otları tesbit etmek maksad ı ile bir sürvey planlanmış tır . Sürvey çalış ­

m·sına hubub·tın çiçeklenm e z aman ınd başlanıp h· sat tan önce bitirilm iş
2
ve y·b ncı otla rı n tesbitind e 1 m lik çercev e le r ~ııı~~,ı~ ·~•- -
 - 12-

III- MÜCADELE METODLARI

A- KÜLTÜREL TEDBİRLER
ı. Toprak İşlem~s i

Topr a k iş l emesi y bancı ot mücade lesinde çok eskiden beri uygu -

lanan yer ine göre ekonomik bir mücadele metodudu r. Sadece t opr ak işle ­
mesin i n uygulanması halinde çok yıllık yabancı atların büyük bir kı sm ı­
nı nın or tadan kalkması mümkün olm·ktadır . Nitekim Derscheid a t a l l
(1962) , vegetasyon d evre s i içeri s inde 3- 4 ha f t a a ralıkla r la yapılan
toprak sür ümünün , tarl a eşek marulu v e köy göçüreni or tadan kaldı rdı ğ ı-

nı belirtmektedir.•
a) Topr -k işleme şek illerinin yabancı otlar ı n kesafet i üzer ine

etkisi
Denemede tatbik edil en sonbahar ve ilkbahar toprak i şlemes i yı l -

lık ve çok y ıllık yab n cı at ların kesafetini önemli der ecede etkilemiş -

tir .
Köy gö çür en kesafet ine , muhtelif toprak işleme şekillerinin et-
kisi f · rklı olmuş ve sonbaha r ve ilkb h rda derin top r ak i şlemesi uygu -
lanan pa r seller de , diska ro geç irilmiş pa rsellere na zar an s ır ası ile
%49 ve %24 bir az lma tesbit e dilmiş tir . Buna mukabil ilkbahar topr a k

işlem e s i yapıla n par sellerde tarl a e şek marulu kesafetinde bir a rtış

görülmektedir (Cetv el 3).

Köy gö çüre nde oldu ğu gibi, k ıvırcık labada kesafeti s onbahar
ve ilkbaharda derin t oprak işlemesinde , d iskaro ge ç i rilcne nazar an s ı­

rası ile %87 v e %16 nisbet inde b i r aza lma te sbit e dilm i ş t ir . Su çoba n
değneği (Polygonum Mn phibium) sonbaha r toprak işlemesi ile %47 nisbe -
t ind e a zalm meydana ge t irdi ğ i ha lde kam ış (Phragmit es communis) üze r in-
de mevzu bahis toprak işl emesi pek f a zla etkili o lamamıştır . Zir a kuvvet -
li bir kök sis t emine sahip ol an bu ya banc ı otun köklerinin kesile r ek
zayıflatılm a s ı v eya öldürülm e s i mümkün o lamamaktadır. Buna kar şı topr a k
iş lem e s inin t e si rlili ğ in i art ırm a k için , kosilen kök par çal· r ının tı r­

m ıkla toprak yüz ey ine ç ıka rılıp kurutulmaları ger ekmekted ir (Göksel 1962 ).
Toprak iş lem e şe kille ri , yaban cı ot t ohumlar ının çimlenmesi üz e -
rine farklı etki yapm ktadır. Mülwerstedt (196 3) ve Ba rton (1962) , t opr a k
 -13-

Cetvel 3. Yıllık ve çok y ıllık yaba ncı otların kesafeti

üzerine muht el if toprak işleme şekillerinin etkis i

Toprak işl eme şekilleri J}

Yılla r Sonbahar İlkbahar Diskaro Ortalama
topr· k İş . toprak İş . ge çirilmiş

Köy göçüren (Cirsium arvense)

1968
1969 1319 1992 2588 1966

Tarla eşek marulu(Sonohus a rv ensis)

751 884 711

Kıvırcık labada (Rumex orispus)
53 601 642 432
56 113 209 126

Su çoban de ğn eğ i(Polygonum amphibium)

195 17 130 114

132 416 489 345

Kamış (Phr a gmit es communis)

379 53 322 551

539 1320 857 905

Yabani hardal (Sinapis a rv ensis)

3860 18352 12384 11532
382 300 315 332

Ak kazayağ ı (Chenopodium a lbum)

2867 6177 5107
1620 1182 1218

JJ Çeşitli toprak işl eme şekilleri uygulanan parsüllerde ortala ma

y~banoı ot s3yısı.

işl eme ile g evşetil e n topra k zerr eleri a rasında hava h· r ek etinin sağ ­

lanması , yabancı ot tohumlarının çiml enm es ini teşvik e tti ğ ini kaydede r- .,
ler . Toprak işlemesi ile çiml enm eye teş vik edil en ya ba ncı ot tohumları- • ·
1
1

nı , kültür el tedbirlerl e v eya kimyevi metodlarla yok etmek mümkün ol-

 - 14-

maktadır . Nitekim s dece tohumları i le ç o~a lan yabani hardal v e ak

kazayağında durum yukarıdaki g ibidir (Cetv el 3)o Sonbahar topr ak iş ­
lemesi ile yabani hardal ve ak kcız- ya ğJ. t ohumları çimleurneye teşvik
ed ilmiş ve bilahare meydana gelen erken donlar çimlenen yeni bitkile-

ri öldürmüçtür . Keza Adams (1952), sonbah· rda yapılan toprak işlemes i

n.Jticesinde çimlenen yabancı ot tohumlarının müteakiben meydana gelen

o
erken donlarla öldüğünü ve Schulss (1909), y b ni hardalın - 2 ile -3 C
de z rar gördüğünü , - 5°C de tamamen ö ldüğünü kaydetmektedir . İlkbahar
toprak işlemesinde ise çimlenen y ban cı ot t ohumları bu şe kilde tahrip
olma dıkl rı için diskaro ge çirilmiş par se llere nazaran yabani hardal
kesafetinde ~ 47 ; ak kazayağında ise % 3 lük bir a rtış meydana ge lmiş -

tir.
b) Topr ak işleme şe killerinin yazlık a rpa tane v e sap- saman

verimine et kisi
Birinci d eneme yılında toprak işlem e şek il l8 rinin yazlık arpa

t ne verimine etkisi farklı olmrunasına karşılık ikinci deneme yılında

bu farklılık önemli çıkmıştır (Cetvel 4) .

Y-zlık arpa tane veriminde diskaro ge çirilen parselle r e nazar an
sonbahar toprak işlemesi ile ';~ 86, '( ; il kbahar toprak işlemesi il e de

%72 1
3 lük bir a rtış sa ğ l nmıştır ( Cetvel 8 )ı Bu a rtış iyi bir tohum

y tağının hazırlanmasından ileri ge lmektedir. Birinci deneme yılında

•
ortalam tane veriminin , ikinci deneme y ılına na zaran a z olmasının se-
bebi ; yazlık arpanın uygun olmayan iklim şa rtları dolayısiyle geç ekil -
mes i v e herbisit dozlarının her iki y ılda d~ ğ işik olarak kullanılmasın ­

da ileri ge lmektedir . Sonbahar toprak iŞ lGmesinin , ilkbahar toprak işle ­

mes inden dah - etkili olduğu , dolayısiyle v ~ rimde(kontrola göre) ilkba -

ha r toprak işlemesine nazar n (86 , 7 - 72 1 3 = 14:4 ) %1 , 4 lük bir artış
meydana ge tirdiği g örülmektedir .
Cetvel 4 de toprak işleme şe killerinin her iki deneme yılında

yazl ık rpa da sap- saman verimi üzerine ist - tistiki olarak önemli dere -
cede farklı etki yapmıştır.

Tane v erimi gibi s ap-saman verimide muhtelif zam anlarda yapılan

9€Ş itli toprak işleme şekill e rin e b ağ lı olara k de ğişme ktedir . Sonb~ha r
 Cetvel 4. Toprak çeşitli herbisitlerin değişik dozlarının
işleme şekillerinde ,
a r pa tan e v e sap-saman verimi üzerin e etkisini gös terir
yaz lık
varyans analiz tablosu

Tane v er i mi Sap- saman v er imi

Vc.ryo.ns kayna ğı 1968 yılı 1~69 y ılı 1968 yıl ı 1~6C yılı

s.v. F s.v. F s. v. F s.v. F

Gen el 233 215 233 215

Bl oklar 2 0,57 2 3,52 2 0 , 03 2 3, 68
X
Topro.k işl em e (T) 2 5,92 2 47,76xx 2 7i29 2 33 ,70xx
ı
ll\ 1 Hata a
,-ı 4 4 4 4
1
Doz (D) ı o,oı ı 0 , 46 ı o, 70 ı 0 , 09
TXD int eraksiyonu 2 0,51 2 o, 8o 2 0,57 2 0 , 76 ~
6 6 6 ı
Hata b
İlaçla r (İ ) 12 2, 73
xx
ll 2997
xx
12 3,09
xx
ll
" 0, 60
,,1

t
İXD int eraksiyonu 12 0,94 ll 0 , 98 12 0 , 59 ll o, 71 '
İXT tl
24 1 ~ 22 22 0.48
'
24 1 1 O} 22 0,71 1
İXDXT ll
24 1~31 22 1, 22 24 Oı99 22 0, 43 '
1

~
144 132 144 132
-·~-..-.~
-
(x) Faktörl er a rasındaki fark 5~ Si (xx) is e %l i htima l s ınırına gör e ön emlidir .
 - 16-

toprak iş l emesi uygulsnanlarda, ilkhanarda yalnız diskaro geçirilen-

lerenazaran% 81 , 7 ; ilkbahar toprak işlemesi uygulananlarda ise
% 78 , 1 lik artışla fazl a sap- s aman elde edilmiştir (Cetvel 8) . Erzurum
çevresinde hayvan yemi olarak saman önenlli derecede yer işgal etmekte-
dir . Bu sebepten ilk- ve sonbahar toprak işlem e si uygulanan hububat
sahalarda geniş nisb ette artış sağlıyarak dekardan elde edilen geliri
a rtırmaktadır .

Cetvel 5. Toprak işleme şekillerind e ,he rbisitlerin

ç e şitli
de ğişik dozlarının yazlık arpa 1000 tane a ğ ırlı ğ ı
ve sap · uzunl uğu üzerine etkisini gösterir varyans
analiz tablosu

1000 tane ağı rlı ğı Sap uzunluğu

Varyans kaynağı 1968 yılı 1969 yılı 1969 yılı
S. V. F değe ri s.v. F de ğ eri s.v. F değeri

Genel 233 287 287

Bloklar 2 1, 32 3 2 , 40 3 1,43
xx
Toprak işleme (T) 2 14 ,1 4 2 14,00.x:x 2 13 1 30
Hata a 4 6 6
Doz (D) ı 0 , 88 ı ı, ll ı 1 , 21
TXD interaksiyonu 2 2, 13 2 0 , 30 2 0,37
Hata b 6 9 9
X
X
İlaçlar (İ) 12 2, 18 ll 2,08 ll 7~60xx
İXD interaksiyonu 12 0,64 ll 1 , 25 ll 1,05
İXT ll
24 1, 03 22 ı,o8 22 o, 8o
İXTXD ll
24 0, 87 22 1 ,1 6 22 0,83
Hata o 144 198 198
(x) ve (xx) Faktörler ara s ındaki fa rk lılık sırasiyle %5 ve % ı ihti-
mal sınırına göre önemli dir.

c) Toprak işleme şekill e rinin yazlık arpa 1000 tane ağırlığı

üzerine etkisi
Toprak işleme , ya z lık hububatın verimine ve kal it esi n e etki et-
mektedir . Nitekim hubub a tın kalitesinin tesbitinde, 1000 tane ağ ırlığı

önemli bi r unsurdur vo kısmen toprak işleme şe kille rin e bağ lı olarak

değiş m ektedir . Mesela , buğdaylarda ekmeklik ve makarnalık karakterleri
 - 17 -

toprak iş l e me ile yükselmekte ve iyi bir tohumluk vasfı kazand ırmakta ­

dJ. r. Jı.rp larda verim a rtışını sağlaması yanında, yemlik veya bi ralık

vas ıfl a r ını a rtırmakta ve tohumluk olarak kullanılması hal inde çimlen-
me gücünü yükse ltmekte~ir .

Cetv el 5 de gö rüldüğü ibi her iki deneme yı lında toprak işle ­

me şe killeri ycı zlık rpada 1000 tane ağırlığı ··zerine istati stiki ola-
rak f rklı et ki yapmıştır .

Cetvel 6. Toprak i şleme şe killerinin yazlık a rpa

1000 tane a ğ ırlığı üzerine etkisi l/

1968 1969
Toprak işleme şe kli Ortalama
1000 tane Jı. ğ . (gr) 1000 tane Jı.ğ . (gr)

Sonbahar toprak İş . 45· 71 b 55. 78 a 50.77

İlkbaha r toprak İş . 8. 05 a 54 . 97 a 51,51
Topr a k iş . yap ılmamış 5. 51 b 52 .90 b 9,20

Ort · lama 46 ,44 54 , 55 50 ,49

1./ fi"ş terek ha fl eri ihtiva eden gr uplar a r · sında istatistiksel

fa rklılık y oktur .

Ce t v el 6 da , toprak işleme şe killerinin yazl ık a rpa 1000 tane

ağ ı rlı ğ ı üz erine etki et tiği görülmektedir . Sonbahar ve ilkbaha r t oprak
işl emes i t tbik ed ilen parsellerde 1000 tane ağ ırlı J ı birbirine çok ya -
kın oldu ğu h l de d iskaro geç irilmiş parsell erde nisbeten düş üktür .

d) Topr k işleme şe ki ller inin yazlık rpa boy ölçüsüne etkisi :

Hububatın boyunun uzun olması · rzu edilen bi r karekterdir. Keza
uzun boylu hubub tın sam n verimi yan ında , yabancı otlarla r ekabet gü-
cü a r ttı ğ ı iç in tane verimi de a rtmaktadır .

Çe ş itli t oprak i ş lem e şe killeri uygulan~n parsellerde, ya zlık

rpa bitkisinin boyu istatis tiki olarak önemli d er ecede fa rklı olmuştur

( Cetv el 5) .
Cet v el 7. Farklı topr k işlemesi
uygulanan parsellerde
yaz lık a rpanın boy ölçüsü ı/

Toprak işleme şekli Ortalama boy ( om)

Sonbaha r toprak işlemesi 80 , 30 a
İlk~~har to prak iş lemesi 79,25 ::ı.
Di sk· ro geçirilmiş 67 , 61 b
1 / l'·fii c + ,... ...... - 1-- '- - - ..o, - - · ..J
 -18-

Cetvel 7 de görüldüğü gibi yazl ı k arpa boyu ilk- ve sonbahar

toprak işlemesi uygulananı rda diskaro geçirilenlere nazaran çok daha

uzundur (Resim ı) .

Resim ı. Çeşitli toprak işleme şekilleri uygulanan parsellerde

yazlık a rpa boyu : a) İlkbalı r topr ak işlemesi, b) Son-
bahar topr k işlemesi , c) Diskaro geçirilmiş parseller-
de yazlık a pa boyları.

e) Toprak işleme şekillerinin iktis di değeri :

Yabancı ot m··cadelcsinde toprak işlemesinin önemi doğrudan doğ­

ruya bu işin iktisadi olup olmamas ın ba ğ lıdır .

Cetvel 8 de görüldü~ü gibi ilkbahar topr k işlemes i ile dekar-

dan 109 , 46 TL ;sonbahar toprak işl emesi ile 120,78 TL safi gelir temin
e dilmiştir . Bu d bize sonbalı r ve ilkbahar toprak işlemesinin bölgede
ekonomik bir ~ ekilde uygulun bileceğini göstermektedir .
Denemeler Erzurum çevresinde yabancı otlara karşı ilk- veya son-
bah· r topr k i ş lem e sinin kaçınılmaz olduğunu göst rm ektedi r. Bölge hal-
kının uyguladı ğ ı toprak i~leme şekillerinden, sonbahar işlemesi çok et -
kili olmaktad ı r . Nitekim bu zamanda ya pılan işleme neticesi yabancı ot
tohuml rı çimlenmeye teşvik edilmekte, bilahare çevrede hakim olan sert
iklim ş rtlarının tesiri a ltında bir kısmı ölmektedir . Ancak sonbahar
 Cetvel 8. Derin toprak işlemesi uygulanan parsellerde (sonbahar ve ilkbaharda)
yazlık arpa v erimi v e bu işlem için yapılan masrafın elde edil en ge-
lirle mukayasesi l/

Verim kg / dekar İlave mas- . İlave ge- Safi ge-

Toprak işleme şekli
r af TL. lir TL. lir TL.
1968 1969 Ort a lama Mukayese
Tane v erimi
Sonbaha r toprak İş . 43 , 59 282, 22 a 162 , 90 186 , 7
İlkb aha r toprak İş 72 , 95 227 , 67 b 150 , 31 172 , 3
1

Diskaro geçirilmiş
( Kontrol) 42 , 61 131 , 81 o 87 , 21 ıoo , o
J.
,.....
ı
Saman verimi
Sonbahar to prak İ ş. 253 , 06 100 3, 73 a 628, 39 181 ,7 9, 42 130 , 20 120,7 8
İlkba har toprak İş . 398 , 55 833 , 91 b 615 , 87 178, 1 9 , 42 ıı8 , 88 109, 46
Diskaro geçirilmi ş
( Kontrol) 2 ıı , 14 480 , 39 b 345 , 76 ı oo , o 00 00 00
-- - - - - - ·- -- - -- - ·- · - ·-- · --- -~ ----

!/Arpa tan e ve saman fiatlar ı , traktörle işleme masrafı 9, 42 TL/dek, (Er zurum Teknik Ziraat Md .); ilav e
gelir v e masraf yaln ı z toprak işlem e sinden müteve llit meydana gel miş , tane v e saman veri miyle bi r likte
hesaplanmıştı r; aynı harfi taşıyan gruplar a rasında istatistiksel farklılık y oktur .
 -20-

topr ak işlemes inin erken yapılması zorunludur . Nitekim toprak işlemesi

ile gevşetile n topr ak z erreleri a rasında b lunan ya bancı · t tohumla rı­

nın çimlenmes i için lüzumlu ol an rutub et v e ısının temini ger ekir . To -

humla rı n çiml enmesi için sonbahar başlang ıcınd~ y a pılan topra k işl eme ­

si ile uygun ş rtlar h a zırlanmış olur . Hnlbuki tohumların çimlenmesi

için lüzumlu ısı eanbahar sonlarına doğru yapılan toprak işl em e sinde

t emin ed il emed i ğ i iç i n istenilen netice elde edilamemiş olur . Diğe r

t a raftan , ilkbahar toprak işl emesi ekimden birkaç h ft a önce ya pılma ­

lıdı r. Erken toprak iş l eme si ile çimlenen y bancı ot tohumları birkaç

haft sonr a yapılan ekim arneliyesi ile tahrip edilebilir .
2. Y. bancı otl rın el l e yolunmas ı :
İlkel müc dele u sull er inden biri olan ell e yolma , Erzurum çev-
r es ind e boş iş gücünün , fazla ve ucuz olm asına ra Gmen çiftçi a ilesi dı ­

ş ı ndan i çi çalıştırarak yapılm as ı halinde genellikle ekonomik olmamak-

tadır . Çiftçi ailesi kendi bünyesindeki boş iş gücünü de ğe rl endirmesi

halindeyabanc ı otları elle toplama işlemi ekonomiktir. Nitekim cetvel

4 de gö rüldüğ ü gibi ilaçlar ( elle yolm~ il çla r pa ral elind e t tbik edi l-
miştir) 1968 yıl ı nda ya zlık a r pa t ane v e s a p-sam~n ; 1969 yılında ise

t·ne verimine istatistiki ol a r ak f rklı etki yapm ıştır . 1969 y ılında el -

de edilen tane verimi kontrolla fa rk l ı grupta bulunmakt , 1968 y ılında

is e ayn ı grupt · ol m~sına rağmen ort lamalar a rasında inhiraflar mevcut -

tur (Cetvel 10) . Kaza yazlık bu ğdayda elle yolun n pa rs eller den elde
edil en verimle kontrol a r a sında bariz f rk sezil ebilmekt e ise de ~ rala­

rında is t at istiki ol~ra~ f ~ rklılık mevcut değildir (s .3 4 Cetv el 16 ) .

Cetvel 3 de gö rüldü ğ ü ib i sonb·hur topra k işl eme si yuptıktan

sonr , y· zlık a r pa ekil en parseller de önemli der ec ede problem t eşkil

eden ya bancı otlar ell e toplandı ğ ı taktirde , dekara 35 1 03 T lık fazla

el ir temin edi lmektedir . İ~çi çalıştırmadan dekara 35 T4lık geli ri ken-
di a ilesi iç eri s indeki boş iş gücünü değerlendir e r e k kazan abilm ektedir.
BunP. ka rşılık dışa rdan işçi ça lıştıra rak bu işlemi yaptı ğ ı taktirde ,
dekara 75 , 93 T4lık işçi üc r eti ödemektedi r. Bur d çiftçi a il es i a rpa
ekiminde ot ·lma işl emin i dı şa r dan işçi çalıştırm ·k su r e tiyl e yaparsa
(75 , 93 - 35 , 03 = 40,90) dekara 40 , 90 T4lık bir kayıba uğr·y ca ğ ından eko-
nomik d8~ildi r . Bu takt irde küçük işletmeler . kenni ; , ,.,.;; ... ı"'~"-"- - - - ·
 Cetvel 9 . Yazlık arpa v e buğday
içerisinde ön emli der ecede problem t eş kil eden
yabancı otların elle yolunmasının verim e etkisi ve bu işlem için
yapılan masrafın elde edil en gelirl e mukayesesi ı/

.ane v erimi kg/dekar sap-saman verimi kg/dekar İlave y İlave-ll Safi

Deneme yılı Verim Verim gelir mas ra gel ir
Elle yol ma Kontrol Elle yolma Ko nt rol
fa rkı farkı TL. TL. TL.
Ya zlık arpa Sonb;ı.ha r topra işlemes i yapılmış par?ellerde
1968 40 , 70 46 , 04 - 5 , 34x 192 , 29 222 , 91 - 30 , 6 2 - 12 , 38 66 , 00 - 78, 38
1969 291 , 44 238 , 49 52 , 95 967 , 75 798 , 83 168 , 92 82, 44 85 , 87 - 3, 43
Ortalama 166 - ~7 146.26 ) 8 ,80 ~BQ , o a 5j_ ~\ 81 69rO:J 3.}' ,03 7:; 'H -40 t 90-
'
İlkbahar toprak iş l emesi yapılmış parsellerde
196 8 77 , 30 44 , 58 32 , 72 415 , 00 245 , 83 169 , 17 70 , 38 7o , oo o , 38 i

ı
rl
C\J
1969 240 , 95 156 , 46 84 , 49 714 , 41 608 , 95 105 , 46 82 , 38 79, 75 2, 63
ı
Ortalama 159 , 12 100 , 52 58 , 60 564 , 70 427 , 39 137~_ 31 76 , 38 74 , 87 1 , 51
Diskaro geçirilmış par seller e
1968 50 , 20 25 , 24 24 , 96 213 , 54 94 , 58 118, 96 50 , 65 62 , 00 - 11 , 35
1969 177, 36 59 , 88 117 , 48 524 , 41 252 , 29 272, 12 152 , ll 130 , 12 21 , 95
Ortalama 113,7 8 42 , 56 71 , 22 368 , 91 173 , 4 3 195 , 54 101 , 38 96 , 07 5 , 31
Yazlık buğday Sonbahar toprak işl emesi yap ılmış par sell erde
1968
1969 383 , 87 328, 25 55 , 62 1466 , 66 1217 , 08 249 , 58 121 , 59 57 , 00 64 , 49

_l~~2S_ __ - ~ 6 2 Z-12~58
1

' Ortalama
~~--- -· ----- }83, 87 1466 66 1217 , 08 _ L_ 1~1 , 59 - - 5_7 , 00 64 , 49
l} 1969 yıl ı arpa -~an esi 60 kr . / kg f buğday Ö4 kro/k;g (Toprak l\1ah . Ofis i ) ; sarna:tı 30 kr . jkg (Erzurum Ziraat
Bankası y.;m kredi si) ; i ş çi ücreti (Ka.d::.n) 10 TL. fiş günü (T eknik Ziraat Iv'ld. ) a lınmıştır .
~ İlav e gelir v e ilave masraf sadece yabancı otların yolunmasından mütevelli t meydana gelmoktediru
(x) Elle yo1mada kontr ola nisb;;t en v erim azalmas :mın sebebi f a r e zararJ.ndan il eri p:cümcktcdir .
 -22-

şeki l de değe rl endi rmek bakı mından kullanma yönüne gitmelidirler . Koeh

(1966) , sapa kalkma başlangıcına kadar a rpa ve yulafda yabani hardal

v e yabani yulaf elle yo lundu ğu zaman, otları çiml enm e başlangıcında

a lınan (kontrol)a nazaran v erimde %J;('-15 ; sapa kalkmanın ortasında
aynı işlem yapılırsa % 25 - 32 nisbetinde azalma meydana geldiğini kay -

detmekt edir . Nit ekim Verma (1963) , hububat tarl a larındaki yabancı otla-
ra kar ş ı kullanılan ç e şitli herbisitlerin verim artış ~ na olan etkile-
rinin yaba ncı otları elle yolunQnlara yakın olduğu nu, maliyetin ise
he r bisitl er kull nıldı ğ ı takti r de yarıya düştüğünü kaydetmektedir . İlk­
bahar toprak işl emes i yap ıl an veya diska r o ge çirilen pars ellerde hem en
hemen i ş çilik masra fl a rı ile ilave gel ir eş it olarak görülmektedir ( Cet-
v el 9) . Yazl ık buğday ekilen par sellerd e ise buğday fiya tının a rpadan
fazla olm · sı v e pars el lerde ya bancı otların nisbeten a z oluşu sebebiyle
işç i çal ı ştı rmak su r etiyle dahi dekardan 64 , 49 T~lık gel ir a rtı şı sağ ­

lanabilmiş tir . Bunl a rın el l e yolunması ile verimde sa ğ l anan a rtı ş kesa-
fete v e hububat sahasının sulan ıp sulanmamas ı na b ağ lıd ır . Nit ekim
Soumella (1962) , sulama yapılmayan yazl ık a r pa ve bu ğ day i 9eri sinde
bulunan yabancı otların el l e yolunması ile% 9; sulama yapılan yerler-

de ise % 15 lik mahsul a rtı ş ı sa ğ landı ğ ından bahs etmektedir .

Y bancı otl a rın elle to planması esnas ında kültür bitkile rinin
baz ı la rının çi ğn enm esi yan ı nda , hububat t rl · ları kuru olduğu zamanda
da çok seneliklerin kökl er inin tamam en çıkarılma sı mümkün ol amama kt a dı r.

Topr ak içerisinde k a lan kök parçaları ise fazla miktarda yeni sür günler
verm ektedir . Ayrıc a kültür bitkisinin çi ğ nenmesinden do ğ an zara rı kısmen

önlemek , işçi ücreti masrafını azaltmak için ot alma işlemi yap ı l ırken ,

daha ziyade fazla gelişen ve hububatla her zaman kuvve tli r ekabe te gire -
bilen kıvırcık l a bada , yabani hardal , köy gö çüren ve tarla eşek marulu
gib il eri ni almak daha ye rinde olmaktadır . Nitekim Cıferri (1952) yaban-
cı otla rı n k ı smen elle yolunması ile , buğday veriminde sa ğ l anan a rtışın,

tamamının yolunm sı halinde eld e edilen verim a rtışından f azla olduğunu

kaydetm ekt edir. Her hangi b ir yabancı otun ye ni bulaşm a sı hal inde elle
yolunmas ı , v erim - r tışın ı s ğlamada n ziyade , bulaşan ya bancı otun yay1l-
mas ı nı önlemek m- ksadi yle yap ılm akt ad ır .
 - 23 -

Erzurum ç evr es inde genel likl e ba n otu (Hyoscyamus niger ) v e l a -

bada(Rumex e pp. ) hububat tarlalarında elle toplanarak uzakl aş tır ı lmakt a­

dır . Bu böl ge için uygun kültürel tedbir ola n bu işl em birkaç yıl tek-
r a rlandı ğ ı taktirde bunl arla etkili mücadele ya pılmış olm a ktadır .

B- KİMYASAL MÜCADELE
Hububat tarl - larında ki çeşitli yabancı otlara karşı , kültüre l
t edbirler arzu edilen netic eyi v e rmed i ğ i taktirde kimyasal mücadele yo-
luna g i d ilm ektedir .
Se l ektif herbisi tl er , hububatın h erbisi tl er e en mukavim devr esi
olan 5-7 yapraklı sRfhasında t tbik edildiğinde, v erimde önemli derece-
d e artma kayd edilmekt edir . Keza hububatın bu devresinde genellikle ya -
bancı otlar herbisitlere karşı h ssa s olu p bu zrunanda yapılan ilaçlama
tesirli olmaktadı r (Res im 2 , 3) . Böyl ece ya bancı atla r ın hububata henüz
zararlı olmadı ğ ı bu devrede ortadan kaldırılm~l a rı ile hububat v erimin-
de a zami derec ede artış sa ğ l anmış olmaktadır . Bilgir (1965), bu verim
a rtışını % 27 - 30 ol a rak t esbit etmiştir . Di ğer taraftan Soumella (1962) ,
gübrelenmiş hububat sahalarında yapılan yaba ncı ot müc adel es i ile istih-
salde % 23 lük bir a rtış sağl · dı ğ ını kaydetmekt ed ir . Denemeden elde edi-
len neticeler yuka rıda be lirtilen v erim a rtışl a rın a uymaktadır.

ı. Yazlık arpa iç erisindeki yabancı otlarla kimyasal mücadele

a) Herbisitlerin yazlık arpa t~n e ve sap-saman verimine
etkisi
Burada farklı herbisitler kullanılmış ve bunl a r~n verim artışı

QZerine t e sirleri çocunlukla müsb et olmuştur . Ayriyeten , gerek yabanc L

otlara toksik t esiri v e gerekse kültür bitkisi olarak a lınan yazlık ar-
paya v erim yönünden etkisi fa rklı oldu ğu için ; bu durum verim artışında

da fa rklı netice v e rmiştir .

1968 v e 1969 deneme yıllarında , herbisitlerin yazlık rpa tane

verimine et kisi istatistiki ol a r a k fa rklı olmuştur . Her iki deneme yı­

lınd~ dozlar a r as ında ist a tistiks el f a rklılık yoktur . (Cetvel 4) . Ancak

ortalamaların mukayes es inde bazı inhiraflar göze ç a rpmaktadı r.

Cetv el 10 , çeşitli h erbisitl erin yabancı otl nra karşı etkilili-

ğ inin netic es i olarak kontrola nazaran yazlık a rpan ın tane veriminde
 Cetvel 10 . Herbisitlerin ve bunların de ğ işik dozlarının ya3lık arpa tane verimi
üzerine etkisi !/

Tane verimi k~/dekar

Herb . Herbisitlerin ticari
No ismi 196< yılı 1969,yılı
Ortalama Y Ortalama Y
Doz I Doz II Doz I Doz II
ı Wee dkiller 59 , 94 57,19 58 , 57 ab c 185 . 75 218,03 201 , 89 a b
2 Fern esta 61 , 52 59 , 55 60 1 54 ab 197 , 90 265,47 231 , 68 a
3 Agroxone-4 64 , 94 56 , 91 60 7 93 ab 257 , 21 253,89 255 1 55 a
4 ' Weedkil1er D+Agroxone-4 59 , 38 69 , 75 64 , 57 a 214 , 46 277 , 37 245 1 92 a !

~ 5 Anicon DT 45 , 91 56 , 69 51 , 31 ab c 240 , 68 200 , 71 220 1 69 a b ı

C\.1 ı
ı
6 Terdon (101) 53 , 64 51 , 84 52,75 ab c 188 , 21 198 , 46 193 , 34 ab 1

7 Dacamine 4D 43 ,48 58 , 97 51 , 23 a b c 166 , 92 203 , 86 185 , 39 a b

8 Banve1- D 42, 94 4-+ , 80 43 , 87 b c 216 , 19 209 , 78 212 1 99 a b
9 Banvel-D+Agroxone-4 49, 91 42 , 38 46 1 15 a b c 227 , 95 239 ,00 233 1 48 a
10 Tributon TM 62,86 48 , 41 55 1 64 a b c 194,78 200 , 55 197,67 ab
ll Iacamine 2D/2T 51,66 47,19 49, 63 a b o - - -
Ortalama 54 , 20 53 , 96 54 ,08 209 , 00 226 , 71 217,85
Elle yolma 51 , 72 60, 44 56,08 a b o 255 , 69 217, 48 236 , 58 a
Kontrol
---- - -
37 , 47 39 , 77 38,62 o 1 39 , 18 164 , 04 ~1-~1,61 b

!/ Aynı harfi taşıyan ortalamalar arasında istatistiki olarak farklılık yoktur.

y Ortalamalar aynı zamanda o he r hisitin tatbik e dildiği parsellerden elde edilen tane verimini gösterir .
önemli dereoede a rtı.ş meydana getirdiğ ini gös term ekt edir. Anoa k bu ar-
tış, herbisitlerin etkili maddel erine b· ğ lı ol ar ak değişmektedir . Bi-

rinci deneme yılında vleedkiller D 1- Agroxone-4 karışımı, Anic on DT,

1
Daaarn ine 4D v e Banv el D'nin ikinci dozlarının yabanc ı otlara toksik
etkilerinin f a zl a oluşu neticesi olar ak birincilere nazaran verimde
daha fazla artış tem in et melerin e sebep olm~ştur. Dac mine 2D/2T,
Weedkill er D, Fernesta, Ta r don 101, Tr ibuton TM v e Agrox on e- ' ün ikin-
ci doz l arı her üç toprak işlemesinde, birincil er e nisbet en verimde azal-
ma gösterd i ğ i için, bunu yüksek ol n ikinci dozla rın kültür bitkisine
toksik etkisi ile izah etmekteyiz . Bu itibarl a , ikinoi deneme y ı lında

fitot oksik olan ikinc i dozlar terk edilm iş birinci dozun al tında a yr1

bi r doz t esbit edilm i şt ir. İk inc i den eme yıl ı nda yukarıda bahsedilin
herbisitl er den Agroxone-4, Anicon DT v e Banvel D' de ikinci doz birinci-
ye ; di ğe rlerinde birinci do e, ikinciye nazaran daha düşük verim ar tışı

sa ğlam ıştır.

Total herbisi t karakt er ine haiz olan , fakat düşük kons antras -
yonda selektif ol r ak kullanılan Banvel D ve bunun Agroxone- 4 ile karı­

şımın ın her iki dozu da, 1968 yılında önemli derecede fitotoksik ettiğ i

meydana geti rmişle r dir . Aynı y ıl yapılan müşahadelerde , a dı geç en herbi-

sitlerin t . tbik ed ildi6i pars ell erde % 15 ' e yakın bozuk başak t eşekkül
etmiş ve sapta boy kısalığı meydana e tirmiştir. 1969 yıl ı nda , bir önce-
ki yıl tatbik edilen her iki dozda ter k edi lmiş, minimum dozun a ltında

iki farklı doz tesbit ed ilerek tatbik edilmişti r. İkinoi deneme yılında

düşürülen her iki dozun yine fitotoksik etkileri t esbit edilmiş tir. İkin­

ci yol görülen f itotoksik etki , birinci deneme y ı lında olduğu gibi bozuk
b şak teşekkülü şeklinde olmay ıp s apt sadece boy kısal ı ğ ı meydana get ir-
mişti r (Resim 4) .
Herbisitler kendi ralar ı nda mukayese edildiğinde, y· zlık rpa
verimine etkileri bakımından büyük farklıl ık la r gösterirler . 2,~-D ester
karektcri nde olan Fernes t a , 2, 4-D amin formunda olan Weedkiller D' den
nisbeten daha f zla v erim a rtı ş ı sa ~ l mıştır •

Bileş imi MCPA amin ol an Agroxone - 4 ile 2, 4 -D formlaPlnd&n eall•-

nan verim artı~istatistik i ol a r ak aynı ise de ort lamalar ar·sındaki

fa rklılık, Agroxone-4 ' ün ya b ncı otl::ı,.. ,. o+. Ir;...,.;-~- ___.,. _

 -26-

Resim 2, Herbisitlerle ya banc ı o1 müc adeles i yapılmış

bir p~7selin gö rünüşü.

Resim ). İlaçlanmam ış bir parselin gö rünü şü.

ileri gelmektedir. Vidme (1961}, aksi görüşü savunar ak yQbancı ot müe a~

delesinde 2, -D am i n ve sodyum tuzunun, MC PA dan dah etki i oldu ğunu

kaydetmekted ir. 2 , -D ve 2,4,5-T est er formunda olan AniooA DT ve MCPA•

2,4,5-T bile~iminda olan Tri buton TM'nin verime etkisi, 2, -D ihtiva
eden herbisitl er e yakın olm a ktadır. Daoamine D ist tistiki olarak diğe r
•
herbisi tl erle ayn ı grupta olmasın a rağmen Ql't~lısıu. -•~M verimin irı rHi ~;;1r
 - 27 -

olması , köy göçüren, tarla eşe k mar ulu ve kıvı rcı k Iabadaya karşı tesi -
rinin az olmasındun ileri ge lmektedir .
Tardon 101 , Banvel D ve Banvel D~ Agroxone-4 karışımı ya zlık

a r pa üzerinde fitotoksik etkilerinden dolayı verimde beklenen a rtışı

sağl iyamamışlardır .

Yazlık arpada , ikinci derecede öneme haiz olan sap- saman veri -
mi üzerine herbisit lerin etki si birinci deneme yılında istatistiki ola -
rak önemli olduğu halde , ikinci deneme yılında önemli farklıl ı klar mey-
dana ge tirmemişl er dir . Aynı zamanda dozlar a rasında da istatistiki ola -
rak farklılık mevcut değildir (Cetvel 4 ) .

Cetvel 11. Hcrbisitlerin yazlık arpa sap- saman verimi

üzerine etkisi 1/

Her b . Herbisitlerin Ticari Sap- saman verimi kg/dek

No ismi
1968 yılı 1969 yılı

ı Weedkill er D 310 , 30 a 675,79

2 Fernesta 324 , 00 a 783 , 77
3 Agroxon e- 4 315 , 68 a 877 ' 16
4 Weedkiller D~ AgroxQne - 4 338 , 12 a 816,94
5 .1\nicon DT 260 , 65 b 841 , 66
6 Tardon (101) 295 , 95 a 767,81
7 Daaarnine 4 D 281 , 45 a b c 716 , 38
8 Banvel D 266 , 18 a b o 768,61
9 Banvel - D ~ Agroxone - 4 334 , 03 a 859 , 33
lO Tributon TM 288 , 95 a 722,84
ll Dacamine 2D/2T 261 , 90 a b e

Ortalama 297 , 92

Elle yolma 278,61 a b c 735 , 52

Kontrol 187,77 o 703 , 36

!/ Aynı harfi taşıyan ortalamal a r a r as ında istatistiki olarak fark

yoktur .

Birinci deneme yıl ı nda , cetvel ll de l - 2- 3-4-6-9 ve 10 nolu

herbisitlerin sap-saman veriminde sa ğladığı artış 7-8 ve ll nolu herbi-
sitl e rden~ nisbeten fazla olmuş , ancak a ra larında is tatistiki olarak
 - 28-

öneml i fa rkl ılık tesbit edilem em iştir . 5 nolu herbisit i se t amamen fa rk

lı gruba mensup olup en az verim artış ı sağ lamı ştır . İkinci deneme yıl ı

da Weedkiller D, kont r ola nisbet en verimde a za lma sa ğ l masına ka rşılık

di ğe r herbisitler rasında önemli fa rklı lık meydana e lmemiştir . Buna m
kab il , Ba nv el D~ Agr oxone- 4 ka rı ş ım ı ikinci d ~ nem e yıl ı nda en fazla sap
saman verim i sa ğ l am ışt ı r . Bu durum , mevzubahis h erbisitin fitotoksi k et
kisine r ağmen yabancı otl a r ı öldürm e gücünün üstünlü ğ ünden dol:ıyı , önem
der ec ed e artış sa ğlad ı ğ ını göster mektedi r . Ancak o rala rında i s tati etiks
far kl ı l ı k yoktur. Anioon DT birinci deneme yılında i ğe r herbisitle r e
nisbet en düşük , bunu mukabil ikinc i deneme y ılında öneml i der ecede a rtı ı

s ağ lam ı ştır .

b) Yazlık a r pa 1000 t ane ağırlığı üzerine herbisitlerin etkis :

Y~ zlık a r p~n ın 1000 t ane ağı r l ı ğ ı üzerine herbisitle rin etkis :
h er iki deneme yılınd a da istat is tiki ol ar a k öneml i de r ecede farkl ı bu-
lunmuş , bun mukabil d c~ işik dozl a rın etkis i öneml i o lmam ı ştı r (Cetvc l 5)
Cetvel 12 . Herbis i tl er in yazlık a r pa 1000 tane ağ ırlı ğ ı ··zerine
etkisi 11

Her b. Her bisitlerin Ticari 1000 t ane a3ırl ı ğ ı ( gr )

No İsmi 1968 yılı 1969 yıli
ı Weedkill er D 4.7 , 62 . 55 1 28 a b
2 Ferne sta 5 1 58 a b 54 1 31 a b
3 Agroxone-4 47 , 16 ab 54 , 53 a b
4 We edkill er ~Agr oxone -4 6 , 90 a b 5 , 09 a b
5 Anioon DT 46 ,97 a b 55 , 76 a
6 Tordon (101) 46 , 98 a b 52 , 90 b
7 Daaarnine 4 D 47 , 55 a 54. ,67 a b
8 Banvel D 4 , 84 a b 5.3,23 b
9 Banvel D ~ A groxone~ı 43 ,78 b 54 , 2 a b
lO Tributon TM 46 , 96 a b 53 , 90 a b
ll Dacam ine 2D/2T 7, 55 a

Orta l ama 6,53 54 , 30

Elle yolma 46 , -t 8 a b 5-+ ,63 a b

Kontrol 45 , O a b 54 , 5 -ı a b
11 Müşter ek harfleri t şıyan gruplar r sında istatistiki ol r ak
fa rklılık yoktur .
 -29-

Cetv el 12 de gö rü l düğü gibi 1968 yıl ~ nda 1000 tane ağırlığı

1- 7 ve ll nolu herbisitlerin tatbik edildiği pars ellerde en yüksek sevi-
yede bulunmaktadır. Fitotoksik etkiler i görülen 8 ve 9 nolu herbisitle-
rin tatbik e dildiği p~rsellerde 1000 tane a ğırlığı , kontrol pars ellerin-
den d ha dı..işük olmuştu r. Di ğ er herbisitler genellikle aynı derecede et -
kili olmuşlardır . 1969 yılında, dozların değiştirilmesi v e uygun iklim
ş r tları neticesinde 1000 t ne ağırlığında birinci deneme yılı neticele-
rine göre farklıl ı klar meydana gelmiştir . Anican DT parsellerinde , ikin-
ci deneme yılında 1000 t ane ağ ırlı ğ ı en yüksek seviyede bulunmaktadır.

Her iki deneme y ı lında fitotoksik etki l er inden dolayı Banvel - D ve Terdon
101 in 1000 tane ağırlığı üzer in e t e sirl eri di c erl erinden az olmuştur .

c) Herbisitlerin yazlık a rpa sap uzunluğuna etkisi

Ba zı herbisitl erin fitotoksik etkileri neticesi olarak başak ­

l rda meydana gol eA defdrma s yonlar yanında boyda da kısalmalar meydana

gelmiş, dolayısiyle kültür bitkisinin boy ölçüsüne etkisi istatistiki
olarak farklı bulunmuştu r (Cetv el 5) .
Cetvel 13. 1969 ılında çe ş itli herbisitlerin yazlık
arpanın boyuna etkisi !/
Her bisit No Herbisitin tic a ri ismi Boy ölçüsü cm .
ı Weedkiller D 72 , 00 a b
2 Fernest a 71,30 a b
3 groxone 4 70,68 a b
4 Weedki1le r-D~Agroxone-4 69,26 a b o
5 Anican DT 72,64 a
6 Tardon (101 67,63 b o
7 Dacamine 4 D 69,85 a b o
8 Banvel D 58,81 d

9 Banvel - D ~ Agroxone - 4 66,02 c

lO Tributon Tl/I 72,62 a
Ortalam 69 , 08
Elle yolma 69,52 a b c
Kontrol 72 , 56 a
ı/ 1mşterek horfleri t a ş:ı.yan gruplar rasında istatis tiki olarak
f rklılık yoktur .
 -30-

Cetvel 13 de, herbi sitl erin yazl ı k arpanın büyümesine etkileri-

nin farklı olduğu görülmektedir . Nitekim 8 ve 9 numaralı herbisitler ,
yazlık arpa boy uzunluğunda önemli de r ecede kısalmalar meydana geti rmiş

lerdir (Resim 4) . Ad ı geçen herbisitl erin a rpanın boyuna tesirleri bakı ·

mından, ist tistiki olarak tamam en farkl ı gruplara mensup bulunmaktad ır ·

lar. ~ordon 101 in a r pan ın boyunu kısaltıcı etkisi yukarıda belirtilen

iki herbisit kadar olmamakla berabe r, selektif herbisitlerin mukayese -
sinde kısalma meydana geldiği görülmektedir. Selektif herbisitler , a r-
pan ın boy ölçüsüne önemli de r ecede fa rklı etki yapmamışlardır .

Resim 4. Yazlık arpa boyunda kısalma meydana getir e n herbisit -

l erle , bunların kontralle mukayesesi. a) Kontrol ,
b) Banvel D~ A roxone- 4 karışımı , c) B nvel D tatbik
edilen p reellerden alınan yazlık arpa bitki numu -
nelmri .

d) Yazlık arp~ içerisindeki yabancı otlar · k rşı kullanılan

her bi sitlerin iktisadi değe r i ;
Problem arzeden yabancı otlara karşı herbisitlerle kesin bir mü-
c adele yapma nın mümkün olduğu hallerde , bu işlemin iktisadi bir önem i
olu p olmadı ğ ının incelenmes i ger ekir.
Cetvel 1 de, yazlık arpa içerisinde çeşitli yabancı otlar kar -
şı i ki de ğ işik dozda tatbik edilen herbisitleri n müessiriyetinin netice -
si olarak safi gelirde önemli derecede a rtı ş meydana geti rdi ği görülmek-
 Cetvel 14 . 1969 yılında yazlık arpa içerisindeki yabancı otlara kar ş ı çeşitli herbisitlerin
değişik dozlarının t atbik edildiği parsellerde , yapılan masrafın, elde edilen
gelirle mukayesesi

Dekara :yapılan masraf ve elde edilen gelir TL. V

Herb . llerbisidin Ticari
Gelir (TL.) Top . Ge- Masraf S::ı. fi g.!}_ Gelir (TL.) Top . Ge- r•Iasraf Safi g~
No a dı
Tane Saman lir TL. TL. 2_/_ lir TL. Tane Saman lir TL. TL. 2/ lir TL.,
ı Wee dkiller D 20 , 48 - 25 , 62 - 5 , 14 1 , 77 - 6 , 91 39 , 85 9, 08 48 , 93 2, 23 46 , 70
2 Fernesta 21 , 11 1 , 56 29 , 33 1 , 51 27 , 82 68 , 31 46 , 68 114 , 99 2, 08 112 , 91
3 Agroxone- 4 63 , 36 56 , 71 120, 07 2, 4 3 117 , 64 61 , 36 47, 56 108 , 92 3, 00 105 , 92
4 Weedkill er D-Agroxon c- 4 37 , 71 30 , 75 68 , 46 2, 10 66 , 36 75 , 45 37 , 39 112 , 84 2, 67 110 , 17
5 Anicon DT 53 , 44 74 , 49 127 , 93 1 , 65 126 , 28 29 , 46 8 , 49 37 , 95 2, 12 35 , 83 ı

X
6 Tordon 101 21 , 96 62 , 28 84 , 24 - - 28 , 57 - 23 , 60 4 , 92 - -
ı X
ri
,.,..,
ı
7 Daaarnine 4D 9, 18 -7, 58 1 , 60 - - 31 , 35 15 , 40 46, 75 - -
X
8 Banvel D 38 , 74 21 , 62 60 , 36 - - 34 , 90 17 , 52 52 , 42 - -
9 Banve1 D + Agroxone- 4 45, 80 .+0 , 82 86 , 62 - - 52 , 4 3 52 , 79 105,22 - -
10 Tributon TM 25 , 90 - 12 , 42 13 , 48 1 , 96 11 , 52 29 , 36 42,10 53 , 48 2,7 2 50 , 76

Ortalama 34 . 4 3 24 , 26 72 , 17 1 , 90 70 , 27 45 ._ 06 23 , 51 68 , 60 2, 47 66 , 13
Kontrol o,oo o,oo o,oo o,oo o,oo o,oo o, oo o, oo o,oo o, oo
Elle yolma 62 , 44 27 , 44 86 , 88 76 , 33 10 , 55 39 , 52 - 8 , 13 31 , 39 76 , 33 - 44 , 94
ı/ Dekardan elde edilen gelir ; herbisitlerin tatbik e dildiği pars e ll erıo kontrol parselleri a rasın~ki gelir
farkı , masraf ise yalnız ilaç ve ilaçlama masrafıdır .

gj İlaçlama masrafı olarak 0 , 38 TL. (Erzurum Bölge Zir . Müc . Rcisliğinden) ile herbisitlerin parakende satış fiatına
göre dekara isabet eden masr a fın t oplamıdır . Anpa t ane v e saman fi a tları s .l5 1 cetvel 3 de v erildi .
(x) Henüz rühsat a lmamış veya ruhsat a l dı ğ ı halde piya s a da mevcut olmadı ğ ı için s a t ış fiya t ları tesbi t edil eme di.
 - 32-

tedi r . Nitekim , Weedkiller D:nin birinci dozu isti sna ~d ilirse , di~e r
herbisitle ri n t atbik ed ilmesi h·linde dekardan 11,5-126 , 2 T~ a r as ında
değişen gelir n rtı :;ı1 t em in edilmiştir. \'leedkiller D'nin ikinci dozu
dekara 46 , 70 T~lık il~ve gelir temin eder ken, birinci doz tatbik ediı­

d i l:1 inde d.:;kardan 6 r 91 TL bk zar· r meydana ge lU.iği görülmekt edir , Bu

r. en fi etki cetv elde gör .. lcce ğ i gibi saman veriminin düşüklü ğ ünden ileri
~e lm e kt ed ir. Bu düşüş Weedkill er n : nin birinci dozunun kültür bitkisi-
nin sap- saman verimi üz erine a z da olsa fitotoksik etkisi yanında , ya -
: ·, r..cı otla r a t e sirinin .:ı z o lmas ~ . ; dol ayısiyl e kontrola nisbeten düşük

netice v erm ekt edir . Dac mine 4D ve Tributon TM 'nin birinci dozlarının

~e siri , Weedkill <.3 r D'deki gibicı.ir" Tardon lOl'in ikinci dozunun kültür

bitkisi üze ri ne menfi etkisi d o l a yısiyle ~ saman v ariminde kontrol par-

:ı el l erin e naz aran azalma olmuştu r. Fernesta r Weedkill er D-t- Agroxone - 4
ka rı ş ımı, c mine .ın , Banvel D-t- ı\groxone 4 karı ş ımı ve Tributon TM nin
~·. k inci dozla r :. ya bancı otlara ka r ş ı dalıcı etkili oldu ğu için , birinc i
do zlarınanaza ran de kard.:ı n e lde edil en geli r f·zln olmuştur . Agroxone - 4 ,
Banv e l Dr T ordon 101 v e Anican DT : nin ikinci dozla rının yabancı otla r a
t es irl eri birinci dozlara nazaran fazla olmasına karşılık kültür bitki-
s in e toksik t e sir göster me si verimin daha az olma sına sebep olmuştur.

2e Ya zlık bu ğ daylarda kimy .:ı sal y abancı ot mücadelesi :

Yerin e gör e iktisadi olan bu mücadele şe kli, yazlık arpada oldu -
~u g ib i y a zlık bu ğ dayda da problem arzeden yaban:: ı otl ar u karşı etkili
'lir şe kilde tatbik ed ilebilir. Yazlık bu ğ d.:ıy:ı.n herbis itlere karşı hassa -
siyet". y n zlık arpadan daha azd ır.

a) Herbisitlerin yazlıkbuğday tane ve sap-saman v erimi

·} z erine etkis i :
Herbisitl erin ya zlık bu ğ dayın ger ek t a n e ve gerekse sap-saman
v erimi üzer in e istatistiki ol a rak farkl etkil eri gö rülm emişti r (Cetvel 15 )•
.oLcak ortalamala rı arasında a z da olsa inhiraflar mevcuttu r (Birinci de-
.~< :ne y ılında uygun olmayan hava şartları dol a yısiyle yazlık buğday ekim i
vap1 l am mış , bu itibarla netic eler ikinci dcl n eme yılına inhisar etmek-
'·"'ri ir}.
Cetvel 16 da , .ı numar· lı herbisi tin birinci dozunun ger ek tane
[er eks e sap-saman v erimin e etkisi nisbe t en ~~ha düşük bulundu ğu görülmek-
,
 - 33-

tedir o Gözle yapıl n m · ·şaha ole rde ad ı geçen h erbisitin fitotoksik et-
kisi olup olmad ı ğ ı tesbit e d ilom em iştiro Verimde meydana ge len bu fa rk-
l ılık de neme ha tas ından ile ri gelmektedi r. Zaten gerek tane gerekse
sa p - s~man veriminde istatistiki olarak fa rk olmamas ı fikrimizi kuvvet -
l ndi rmekt e dir .

Cetve l 15 . 1969 yılında d~ğişik dozda uygulanan herbisitlerin

y zlık bu ğ day tane , sap- saman ve rimi , 1000 tane
a ğ ırlı ~ ı ve sap zunlu~na etkisini gösterir va r-
yans analiz -a blosu

S.qp- saman 1000 tane

Tan·.ı verimi Sap u zunluğu
ver imi ağ ırlığı
Kcıynak
s. v ~ F S. V~ F s. v. F S. F. F

Genel 71 71 95 95
Bl okl r 2 1~26 2 3, 97 3 54 ,78x.x 3 5 , 94
Doz (D) ı 0,31 ı 0 , 31 1 23 , 67x 1 0, 89
Hata a 2 2 3 3
İlaçl r (İ) ll 1 , 37 ll 1 , 52 ll 0,57 ll o, 88
İXD i nte raks iyonu ll 1 , 12 ll o , s .ı ll 1 , 30 ll 0, 19
Ha t · b 66 66

(x) Faktörl er a ra sı f a rk % 5 ; (xx) ise % 1 ihtimal sınırına göre önem -

lidi r .

Tardon 101 v e Banv el D'nin ya zl ık arpada deformasyonlar ve boy

kıs l ı ğ ına s ebep olduğu halde du rum görülm .. miş ti r •
yazl ık buğdayda bı
•
Herbisitler kontrola nazaran ortalama olar k tane veriminde %6, 0 ;
sa p- saman veriminde is e %6 , .ı lük artış sa ~ l· mıştır . Y zlı k - rpaya naza -
ran buğ dayda (kontrola öre) herbi sitle rin v erimde meydana ge tirdiği
a rtış ın düşük olmno ının sebe bi ; y · banc ı otl r a karşı bu ğ dayın arpadan
çok daha yüksek rekabe t gücüne sahip olmasıd ır .

b) Hcr bisitl erin , lOOO tano nb ırlığı üzerine et kisi

Hcrb i oitlerin d e~ işik dozla rı yazl ık buğ dayın 1000 t ane ağı r l ı­

c ın istatistiki olarak fnrklı etki yapm ışl a rdır (Cetv el 15) . Ke za i kin-
ci do zl r ~n tat bik e ildiği p reellerde ortalama 1000 tane ağ ı rlığ ı

.). 2 , 80 a olup birinci dozl rd.o.ki 1000 tane a :; ı rlı ~ ı olan .ı 1 , 9 8 b den büyük
v o istatistiki olarak f· rklı gr u ba mensuptur . Diger ta r ftan do e :. ı;;ı~.k
 Cetvel 16 . 1969 yılında çeşitli herbisitler ve bunların değişik dozlarının
uygulandığı parsellerde yazlık buğday tane ve sap-saman verimi

Verim k?./dekar
Herb . No Herhisit in ticari ismi Tane v erimi Sap-saman verimi
f-- ___ 1 Doz I j· Doz II 1 Ortalama 1 _Doz I Doz II r Ortalama
ı Weedkiller D 351,33 343 , 41 347 , 37 1290,83 1~11 , 66 1351 .. 25
ı

2 ; Fernesta 351,50 312 , 50 332 , 00 1255 , 00 1181 , 66 1218,.33 ı

~

3 Agroxon e-4 366 , 33 374,58 370,45 1424,16 1295 , 00 1359-.58

ı
4 Weedkill er D -+ Agroxone·-4 290 , 00 367,16 328, 58 1 1028 , 33 1267 , 50 1147,91
5 Anicon DT 361 , 75 313 , 08 337 , 41 • 1267 , 50 1058 , 33 1162, 91
1
"<::t
rt')
i
6 Tordon 101 408 , 00 345 , 83 376 , 91 1438 , 33 ı 1411,66 1425,00
7 Dacamine 4D 353 , 33 313 , 50 333 , 41 1311 ' 66 1134,16 1222.,91
8 Banvel D 386,16 348966 367 , 41 1478r33 1414,16 1446 , 25
9 Banve1 D + Agroxone·-4 320r91 336 , 83 328 , 87 1212 , 50 1299 , 16 1255t83
ı o Tributon TM 354 , 16 , , 330 , 25 342 , 20 1339 , 00 1205,00 1272 , 00

Ortalama 354 , 35 338, 58 346 , 46 1304156 l 1267 , 83 1286 , 19

~--- . --f--.- - f- 1 ·~

Ell e yo1ma 384 , 50 383 ,25 383 , 87 1515 , 00 ' 1418 , 33 ı 1466 , 66

1
l Kontrol 342 , 16 314t33 328, 25 1265 , 83 116~t33 121~!_1
 Cetvel 17 . 1969 yılında çe şi tli herbisitlerin deği ş ik dozlarda yazlık buğdaya
tatbik edildi J i parsellerde yapılan masra fın el de edilen gelirle
mukay asesi 1/
Dekara yapılan ilave mas r a f v e elde edilen ilave gelir TL. Y
' Herb. Herbisidin
Do z I D o z II
J
ı
No tica ri adı
Tane g~ Saman g~ Toplam Masraf Safi g~ Tane g~ Saman Toplam Masraf Safi g!:_
lir TL. lir TL. Ge. TL. TL. 1ir TL. lir TL. Ge. TL. Ge . TL . TL. lir TL.
ı We edkiller D 19,38 22,12 41,50 1,77 39 , 7 3 12,73 58 , 37 7 ~. 10 2, 23 68,87
2 Fernesta 19 , 53 11 , 37 30,90 1,51 29 , 39 - 13 , 23 -10,62 -23,85 2, 08 -25,93
3 Agroxone-4 31 , 98 62 , 12 94 , 10 2 , 43 91,67 38,91 23 , 37 62 , 28 3,00 59,28
4 Wee dkiller I*
Agroxon e - 4 - 32 , 13 - 56 , 62 - 88 , 75 2, 10 - 90 , 85 32 , 68 15 , 12 47 , 80 2,67 45 , 13
5 Anicon DT 28,14 15 , 12 43 , 26 1 , 65 41 , 61 - 13 , 23 -47,62 - 60 , 85 2, 12 - 62 , 97
1
....1
lt'\
6 Tordon 101
X
66,99 66 , 37 133 , 36 - - 14 ,76 58 , 37 73,17 - -
7 Dacamine 4D
X
21 ,06 28 , 37 49 , 43 - - -1 2 , 39 -24 , 87 - 37, 26 - -
8 Banvel DX 48 ,64 78 , 37 127 ,01 - - 17,14 59 ,1 2 76, 26 - -
9 Banvel D +
Agroxone - 4 - 6 , 16 - 4, 67 -10 , 83 - - 7,20 24 , 62 31 , 82 - -
10 Tributon TM 21 , 76 36,57 58 , 33 ı, 96 56 , 37 1 , 68 - 3, 62 - 1 , 94 2, 72 - 4 , 28
Ortalama 21 ,92 25 , 91 47, 83 1,90 46 , 93 8 , 62 15 , 22 23 , 84 2, 47 21 , 37
Kontrol o,oo o,oo o, oo o,oo o, oo 0 900 o,oo o,oo o , oo o, oo
Elle yolma 47 , 25 89 , 87 137 , 12 54 ,00 83 , 12 ıo , 1o 60_ı_ 31l 70 , 47 60 , 00 10,47
'
ı/ İlaçlama masrafı cetvel 14 de ; buğday dane ve saman fiatları ise cetvel 9 da v e rilmiştir .
y Dekardan elde edilen gelir ; herbisitlerin tatbik edildi ğ i paraell erle kontrol pa rseller arasındaki gelir
farkı , masraf ise yalnız ilaç v e ilaçlama ma srafıdır .

(x) Henüz ruhsat alm amış veya ruhs at aldı ğ ı halde piyasada mevcut olmadı ğ ı j.çin satış fiatları tesbit
edil emedi.
 -·Y -

herbisi tl e r 1000 t:ıne ağırlığ ı üzerine fu.rklı e tki yapınrun ı şlard : .. r.

c) Herbisitlerin y~~l ık buğday s p zunlu ğuna e tkisi :

Her bisitle r v e bunlur ın d cJ i ::,; ik d ozla r ı y.:.ız l ık buğdayın sap uzun-

lu(:;una e t k isi ista tistiki olar- k fa rklı olmamıştır (Cetvel 15) .

d) Ya zlık buğ day içe ri sinde lc.ıll nılan herbisitlerin ik ': isadi

yönü
Burad· verim üzerine müs bct 8tki y r: pan birçok herbisitl .:ı rl e ya-

bancı ot mücadeles i yaparak sa ğlan n ı_:e lir in masrafl mu kayescsi. bize

h<.:rbisitin seçiminde yandırncı olac.:tkt :u.

Baz ı herbisitlerin kültür bitkisi üze rine toksik etkisi dolayı ­

siyle meydan.:t gGle n zarar ynb ncı otları öld''rmek suretiyle srı ğl anan

faydada n f zl a olmas ı sebebiyle t a tbik ed ilme l e rin:i. n ekonomik olmayacağ ı

ortay~ çıkmaktadır (Cetvel 17) . Weedkiller D ~ Agroxone 4 ve Banvel D~

Agr oxone 4 karışımlarının bi rinci dozların ın y3bancı otlara karşı tesir-

lerinin az oluşu ve nisbet e n toksik t e sir yapmas ı v e rim lizerin e müsbe t

e tki y a pmamakta ve dol:1yısiyle iktisadi ol :-im.rımakta d ırlar . Bun: ı mukabil

:'.kinci dozun yabancı otlar a tesirinin fazla olması fitotoksik etkisine

i' ğmen , masr.:1f ın ··zer in U.e bir e lir sa ~lamas ını mümkün kılmakt ad ır . Di -

ğ er t a r aftan ester ka r ekt c rinde olan F0 r-~ a ta , Anican DT , Tributon TM

ve bunl·rın y- nınd.n Daaarnine 4D ' nin ikinci do zları kültür bitkis in e faz-

l a miktarda toksik etki yapmakta bunun neticesi olarakta tatbik edilme -

leri ekonom ik olmamakta d ır . Ad ı geçen herbisitle rin birinci dozlarının

y~bancı otla r a k rşı tes irinin fazla oluşu ve kültür bitkisine nisbeten

f\ Z olan toksik etkilerinrten dolayı , tatbik ed ilmeleri ekonomik ol makta -

dı r . Agroxone -~ , Ta r don 101 ve Banvel D' nin her iki dozu verim artışı

temin etmekteys e de bu a rtış birinci dozU.an daha fazla olmakta d ır. Di ğe r

t.:ıraftan \!eec ...:~.i l e r D' nin ikinci dozu birinciden daha fazla safi geli r

tGmin etmişti r.
 -37-

IV- ERZURUM ÇEVRESİNDE YAZLIK HUBUBAT TARLALARINDA TESBİT

EDİLEN YABANCI OTLAR

Erzurum çevresinde yazlık hububat t rl ala rı nda tesadüf ettibim

yaba ncı otlar, familyalarına ayrılarak list e halinde aşa ğ ıda veri lmiş -

t
.
ır
J)

Latince isimleri Türkçe isimler i

Böl . : SPHENOPHYTA
Sınıf : SPHENOPSİDAE

Fam. Equisetaoeae
2
Equisteum arvense L. At kuyru ğu

Böl . : SP~iOTO PHYTA

Sınıf : ANİOSPERMAE

A l ~ sınıf : MONOCOTİLEDONEAE

Fam . Gr amineae
Agropyrum repens L. 1\J"rık ?.!
Setaria viridis (L. ) P. Beauv . Yeşil kirpi darısı ll
Catabrosa aquatioa (L. ) P. Beauv . Kaynak çayır otu J!
Alapecurus arundiuaoeus Prir . Tilki kuyru ğu(çayır otu)~
Alopecurus myosuroides Huds .
Eremopoa p8rsica (L. ) P. Beauv.
Phragmites australis (Cav) Trin. Avusturalya k~mışı ll
Br omus tectorum L. Püskül! ü çayır
y
Poa sp. Snlkım otu J!
Beokmannia erucifor~is (L. ) Host .
Avena fatua L. Yabani yUlaf Y
lt sını~· : DİCOTİLEDONEAE

Fam . Polygonaceae
Polygonum amphibium L. Su çoban deyneğ i gj
Polygonum oOllllol vulus L. Sarmaşık çoban deyneğiy
Polygonum avioulare L. Çoban deyneği Y
Polygonum bellardii All .
Polygonum persicaria L. Kırmızı ayaklı ka ra bu ğda~
i/ Gr amineae familyasına mensup bitki l erin teşhisi, İstanbul Üniversi-
tesi Fen Fakültesi Pro fesö r lerinden Dr . Asuman Baytop ; diğer bi tkiler
aynı f akülteden Prof. Dr . Hüsnü Demiriz tarafından yap ılmıştır . Bitki-
l erin sistemati ~ i Benson (1957)'ye öre vanılmı R +,~
'll rt~·, - - .. , __ , _, _
 - 38-

3/
Rumex cr ispus L. Kıvırcık labada ~

Fam . Chenopod iaceae

Chenopodium foli ! sum(Mo ench) Ascher s .
Chenopodium album L. Ak kazaya g ı
~ Y

Fam.Am rantha c eae

'
Am r -nt hu s r et r ofl exus L. Kırmızı köklü ··,~.lki kuyruğu!

Fam . Ca r yophyl laceae

Agrostemma githago L. YemU.k (karamık) Y
Gypsophil a elegans Bieb . Na rin a lçı otu
Vaco a ria sp. Ar a p baklası ;J
Silene oon oidea L.
Silene vul garis(r.~oenoh) Garcke .
Stellar ia sp. Serçe d ili , f.;ı re kulağı 'J./
~dm . Ranunculaoeae
Adonis flammea jacq. Kan damla sı ?}
Ranunoulus arvensis L. Düğün çiçeği Y
Cera t ooe phalus sp.
Fam . Papaver aoeae
Pa paver r hoeas L. Gelincik Y
Fumaria off i oina lis L. Şah tere Y
Fam. Cruciferae
Capsella bursa pastoris (1.) Med. Çoban çantası Y
Car da r ia dr aba (1. ) Desv .
Si napis a r v ensis L. Yabani ha r dal ?}
Sysimbrium sp .
Ra pistrum r ugosum ( L. ) AlL
Thlaspi oer atocarpon f·1urr.:ı.y .

Thlaspi arvense L. Çayır ~kça çiçeği ;J

Fam . Leguminosae
Astragalus sp . Goven ;J
L.:rt hyrus sp . Mü;rdümük , kül ü r ;J
Ononis spinosa L. Dikenli öküz çanı l/
Melilotus offioinalis (Derr) L. s~rı çiç ekli ta ş yonca sı'J./
Meclicago sp Yonca ;J
 -39-

Vicia sp o Fiğ J/
Pisum sp. Bezelye 2.1
Fam . Gcr nniaceae
Ger aniuro tuberosum L. Yumrulu yabani çam çiçeği~
Fam . Euphorbiaceae
Euphorbia sp. Sütleğen Y
Fam. Malvacea e
P·bl va negl ecta Wal lr . .. .
Eb egume cı
J/
Fam . Umbellifera e
Cauc lis latifolia L. Geniş pıtrak
2.1
Cauc·ılis sp . Pıtrak 2./
Conium maculatum L. İri balrlıran Y
Eryngiu m sp . Buğa dikeni , çakır otu 2./
Fam. Convo lvula c cac
Conv olvulus a rv cnsis L. Tarl a sarmaşı g ı
V y
F· m. Labiatae
Lamium ampl exic au le L. Renkli ballı baba Y
Menthn a rv onsis L. Tarla y abani nanesi gl
Salvi limbata C. A. N.
Sal vü.t sp. Adaçayı 2./
Sider itis mentana L. Ta rl a kurbağ a otu
Stachys annua L. Yaz karabaşı ~
Fam . Solanaca ae
Hyoscyamu s niger L. Ban otu gl
Fnm . Scrophu l 3riaceae
Lina ria sp . Nevruz , ke ten otu l/
Ver onica sp. Yavşan otu J}
Ver bascum sp. Sı ğ ır kuyru ğu

Fnm . Plant . g inace~e

Plantago lanc eol · ta L. Bataklık sinir otu Y

Fnm . Rubiacea e
G.:ı l ium a parine L. Yapı şka n otu Y
F'".ı m. Dipsaca.ceae
Cephalari a syriaca(L. ) Schard . Pelemir(Zivan, Orun) Y
 -·ı o-

Cephalaria transylvanica Scha r d .

Fam . Compas i ta e
Achill a sp . Civ n pe rç em i ll
Centaurea sp .
Centaurea c al citrapa L. Yıldız otu(Gelin düğme si)~
Centau rea triumfetti All . Ge lindüğm es i ?}
Chondrilla juncea L. Ak hindibağ ?}
Cichorium intybu s L. Yabani hindibağ ?}
Lappa sp . Dul a vrat otu "J/
Cirsium a rv ens e (L. ) Scop. Köy gö çür en Y
Cir sium sp . Deue dikeni ll
Lactuca sp . Maru l , sala ta ll
3'
21
M trica ria sp. Yalancı papatya
Senecia sp. Kana rya otu 11
Sonchus a rv ensis L. Ta r la eşe k ma rulu
y
Tr agopogon sp . Teke sakalı ?}
Ca r duus hamulasus Ehr h . Kangal ?}
FUm . Oenoth er c eae
Epilobium sp , Mer:ı. gülü , yakı otu Y
FUm . Acantha c eae
Acanthu s sp . Ayı penç es i ~
Fam. Boragina c eae
Echium sp . Enge r ek otu ll
Asperugo procumb ens L. Esperugo 11
 -41-

V- ERZURUM ÇEVRESİNDE HUBUB T T RLALARI NDA ÖN]}1Lİ DERECEDE

ZARARLI OLAN YABANCI OTLARIN BİYOLOjİ , MÜCADELE METODLARI
ve Y YILIŞ ALANLARI

A- ÇOK YILLIK YABANCI OTLAR

ı . Köy gö çüren (Cirsium arvense (L) Scop) :

Memleketimizde genel olarılk köy ööçür en diye tanınan bu yabancı

ota Erzurum çevresinde "Pamuk dikeni" , "Kara diken" , "Kuş konmaz dikeni"
ve "hzur " dl rı v erilmektedir . Çok yıllık olan köy ı:; öçürcn , C om positae

f rnilyas ına mensup olup 1 iki evciklidir .

) Biyolojisi :
Tohu m ve kök sürgünleri il e ço ğalı r. Tohum çiçek başoı ğ ı içeri-
sinde 6 e liş ir . D ha so nra saçak şek linde ve pa raşüt vazifes i gören pap-
pusl rl uzağa t ş ına b ilirler . Bakker at a ll (1956) , mevzubahis yabancı

ot tohu mlarının %0 , 16 sının ı km ; %10 unun ise 10 m uzaklı ğa taşına­

b ildi ğ i ni b ildirmektedir . O halde köy göçür enin süratle çevreye yayıl ­

ma s ı , kohumların hava har eketleri ile kolayca taşınabilmesinden ileri

ge l mektedir . 1000 tane a~ırlı ğ ı 1 , 15 gr (Korsmo 1930) ; 1 , 57 gr(Stavens'e
tfen Kl ingman 1966) d ır . İlkbaha r da tohumdan çimlenen yeni bitki 20- 25
cm kadar büyür . O sene içerisinde çiçek a çmaz ve sonbaharda toprak üstü
a ksa rnı kurur .
Kökler 2 , 4 0 (Kıltz 1930 , Robins at all 1952), 3,00 m (KUtschera
1960) toprak derinli ğ ine inm ektedir. Topr ak işlem e si ile kesilen kök
p rçaları s ürmek suretiyle yeni bitkiler meydana etirmekt e di r.Dizen of
( 1958) ve Özer ( 1969) ' e öre kesilen kök par ç la rının tekrar sürme ··cu.
bu ~~ rçaların inceli ğ ine , kısalı ~ ına, topra ğ a ~ömülme derinliğine toprak
r u t ube ti ne ba ~ l ı olar·k de ğ işmektedir . İlkbaha rda tohumdan meydana g elen
y eni bi tkinin kökleri , b irinci s ene içerisinde iyice ge lişe r ek ikinci
s ene t e şe kkül educek bitkinin sur ün gözlerini meydan a ~e tirir . Herh·n i
bi r sebeple kopup parçalanmayan kökler , kış so ğukla rına kolayca dayana -
b ilirler . İki nci yıl ilkbahar da , kök üzerinde teşekkül eden gözl er den
y eni sür ·· nler meyda na .:> eli r ve o sene çiçek a çıp tohum ver ecek duruma
e rişir (Resim 5). Bitkinin iki evcikli olmas ı v e ekseriya döllenmesinin
tam o lmamas ı nedeniyle sa ğ ır tohumla r (döllenmemiş tohum) meydana
 -42-

Resim 5. Köy go çuren b itkisi (f . a r vense) nirl ge lişmi ş ve

r ozet safh asın da k i gö rünüşle r i .

gelmekt ed ir . Bunl a r ç i ml enm e ye t e neğ i ne sahip d eğ ildi r l e r . Döl lenme or a -

n ın ın yükse k oluşu , erkek v e dişi çiçeğ i n bi r ar ada bulunması ve çok k e-
re a r ı l ar ı n f aa l iyetine bağ lı ola r ak d eğ içm e ktedi r . Bi r bitki ortal ama
olarak 680 adet t ohum verir (Stevans ' e ~ t fen Klingman 1966), 1600 ( Ata -
bek ' e a tfen Bil gir 1965) . Erzu r um çevres i nde normal , elişmiş b ir köy
göçür en bitkisi (n =100) 22 , 2 ~ 2 1 55 ka psül , her ka psü1 de (n - 100)
84 , 7 i 2 , 36 ve her b i tkide (n =100) 1909 , 5 i 236 , 1 adet tohum verm ek-
ted ir . Erzu r um şa rtl a rın da hububa t t a r l a ları içerisinde boyu (n =100)
87 , 8 f 2 1 31 cm d ir . 01gu nl aş ıp topr~ ğ dökülen köy göçür en tohu m l a rı uy -
gu n ısı ve rutu bet bu 1 du ğunda , i stir ahat devr esine ihtiya ç göst ermeden
uer ha l çim l enmekt edir l er . Zira ha sat edil d ikten sonra oda suhunetinde
b i r ay muhafa za ed i l en tohum l ar ın %35 1 1 ü çimlenmi şt i r . - 3 il e - 5°C
de 4 ay buzdol a bında bekl eti l en tohumların ise %3tıO ~ ci ·
 -4.3-

Her iki çimlenme yJzdeleri mukayese edildiğinde aralarında önemli fark

o lm·dı ğ ı , dolayısiyle tohumların çimlenmesi için istirahat devresine
ihtiyaç göstermedi~i ortaya çıkmaktadır . Di ğ er taraftan Bruns at all
•
(1957) , topra~a dökülmüş tohumların ilk sene% 23-63 nün çimlendiğini;
4- 5 yıl sonra yaşama kabiliyetine haiz bütün tohumların çimlanerek or-
tadan kalktığın ı beli r tmektedi r. Tohumlar müsait olmayan şartlarda top-
rakta çimlenme gücünü 20- 21 yıl muhafaz~ etmektedir (Koch 1968, Robina
a t a ll 1952) .
Köy göçüren tohumlarının çimlenme yüzdesi , olgunlu ğuna ba ğ lı ola -
r ak d e ğ işm e ktedi r . Olgunlaşmadan alınan tohumların çimlenme kabiliyatle -
rinin düşük olduğu görülmüştür. Bnrton, Gill ' e atfen (1962), olgun to -
hu mların %38 nin çimlandi ğ ini 1 çiçeklenme devresinde ve tomurcuklu iken
a lınan tohumların hiç bi r inin çimlenmediğini kaydetmektedir . Di ğe r taraf-
tan Derscheid (1960) , bitki çiç eklendikten 6-7 gün sonraya kadar hasıl
e tti ğ i tohumların çimlenme güçler inin olmadı ğ ını, a ncak 8- 10 gün sonra
teşekkül eden tohumla rın %12 s inin , tamamen olgunlaşan tohumların ise
%80 ' ninin çimleı~e kabiliyetine sahip oldukla r ını bildirmektedir .
Erzurum çevresinde kök pa rç a larının sürmesi ve tohumların çim -
l e nın e si nisan ayı o r talarına r astlrunakt a d.ır . Mayıs ayı sonların a d o ğ ru

s apa kalkmakta , tomurcuklanma haziran sonlarına , çiçeklenme ise temmuz

o rtal a rına t~s a düf etmektedi r. Adı geçen yabancı otun temmuz ortalarında

boyu a~a ğ ı yuka r ı 70-80 cm iken ya zl ı k a r pa süt olum devresinde olup ,

"!:ı oyu 60-65 cm dir. Yazlık buğday a r panın aksine bütün gelişme süresince
köy göçür en ile r ekabet edebilmekt edir. Temmuz ayı sonlarında olgunlaşa n

tohumlar a ğustosun ilk yarıs ında dökülmeye başlamaktadır . Böylece hububat

hasa dından önce veya hasat esnasında tohumlar topra ğ a d.ökülmekt odir
(Şekil 1) .

b) Yayıl ı ş alanları :
Iliemleket imi zde köy göçür enin iki varyetesi mevcut olup , bunlar
Q_. arvense var incanum ve Q.. a r vense wı r vesticum ' dur (Özer 1969), Ankara ,
Sinop , Trabzon (~ts a plıgil ' e atfen Brand 1952) , Erzincan (Bağda'ya atfen
Brand 1952) E6 e bölgesinde (Bilgir 1965) yaygın ~larak bulunmaktadır .
 - 45-

Hububatta bütün bir probl em olan köy göçüren, fazla miktarda

mah sül kaybına eebep olmakta ve Erzurum çevresinde kesafet yönünden da-
ğ ılı ş ı önemli derecede f~rklılıklar gösterm ektedir (Harita 1) .
Erzurum çevresinde yazlık hubub~ t tarlalarında ortalama ol rak
2
her m de .ı , 66 adet köy 0
ÖÇÜren bulunmakta ve toplam yabancı otların

%5 , 15 ini taçkil etmektedir. Molberg ' e atfen Derscheid at all (1961),

2
her m de 2 1 31 adet köy göçüren bulunması halinde yıllık buğday istih-
sa linde% 18; 21 , 96 adet bulunması halinde ise istihsalde % 36 lık bir
az a lm a meyd ana getirdi ğ ini belirtmektedirler. Buna göre mevzubahis ya-
b a ncı otun Erzurum çevresinde hububat istihsalini %20 den fazla azalta -
c ğı ortaya çıkmaktadır .

..
m de
......
3 - 6 = ::::::

6 - 10=111
ı o> =•
Harita ı . Köy göçüren (f. arvense) ' nin Erzu ru m çevresinde
yay ıl ışı .
 -46-

o
Isı isteğ i az olduğu için KUz ey Avrupa ' da 68 49' kuzey enlem
derecesine kadar uzanmaktadır . Akdeniz sahillerinde az görülür. KUzey
Afrika ' da , KUzey Batı Asya ' da , Sibirya, Çin, japonya'da ; Güney-Doğuda
fganistan ve Anado lunun bir çok yerlerinde görülmektedir. Kuzey Ameri -
ka ' ya Avrup 'da geçmiştir (Korsmo 1930, Hegi 1954 , KUtsohera 1960).
o) Mücadele metodları

Kültürel tedbirler : Gerek toprağa dökülen tohumların çimlen-

mJye teşviki , gerekse süren köklerin sık aık kesilerek kök rez ervlerinin
a z a ltılması bakımından toprak işlemesi kaçınılmaz bir mücadele usulüdür .
Sulu şartlarda mekanik olarak en iyi mücadele bir yıl içerisinde 8 defa,
5 cm erinliğ inde toprak işleme ile elde edilebilir (İvanov 1954). Di-
ğer t araftan Khıl (1965) , gelişme dönemi içerisinde 15-25 om derinliğin-

de , 2-3 defa yapıl n toprak işlemesinin ad ı geçen yaba ncı ot kesafetini

önemli derecede a zalttı ğını kaydetmektedir. Yabancı otun ço 3 almasına

ya rd ım eden bitki pa rç · la rının topra ~ ın derinli ğ ine gömülmesi suretiy-

l e sürrne güçleri ortadan kaldırılabilir. Semi a rid bölgelerde kök par-
çalarını 30- 35 cm derinliğe gömmek; bunu takiben mayıs yında 18-20 cm
e rinli ğ indo sürmek ve bu işlemi yazında tekrarlam k üzere yapılacak

t oprak işlemesi ile başarılı bir mücadele ya pılmış olur (Dizengof 1958) .
Köy göçürene karşı sonbahar toprak işlemesi, di ğ e r toprak işle ­

me şekille rin e nazaran çok daha etkili olmuştur (Cetvel 3) .

Olgunlaşıp topr ağ a dökülen tohumların çimlenmesini teşvik etmek
gayesiyle yapı lan toprak işlem e si ile mevcut kökler de kopmakta ve par-
ç · l· nmaktadı r. Tohumdan ve kök parçalarından meydana g elen yeni bit kiler
kış d onlarıyla tam~nen yok olmaktadır (özer 1969, özer at all 1970). Bu
itib rla, ilkbahar toprak işlemesi yapıl a n parsellerde; diskaro geçiri-
l enlere nazar an yabancı ot tohumları daha fazla çimlanerek azalmakta ve
kökleri kesilerek zayıflatılm ktadır. Bunun müteakip gerekli mücadele
tatbik edilmesi icabeder . Diskaro geçirilen parsellerde ise kök sistemi
za ra rı nmadı ğ ı i9in fazla miktarda sürgün verme yetene~ine sahiptirler.
Kimyasal mücadele : Toprak işlemesiyle birlikte kimyasal müoadP.-
 -47-

Cetvel 18. 1969 yılı köy gö çüren mücade lesinde çeş i tli
to pr ak işleme şekil l e ri uy lanun parsellerde,
herbisitlerin öldürme gücü ve e lişmeye etki-
l erini gösterir varyans analiz tablosu ı/

Öldürme gücü Gelişmeye etkis i

Varyans kayna ğ l.
s. v. F değeri s.v. F değe ri

Genel 239 263

Bloklar 3 0,22 3 0,37
X
Topr ak i ş l eme (T) 2 5,71 2 4, 05
Hata a 6 6
Doz (D) ı 3, 8 ı 0,71
DXT interaksiyonu 2 o, 70 2 0,39
Hata b 9 9
İbçla r (İ) 9 6,28xx lO 14, 73xx
İXD interaksiyonu 9 0,37 lO 1, 44
İXT ll 18 1,26 20 0,67
İXTXD " 18 0,42 20 1,57
Hata c 162 180

ıl Öldürme gücü ve gel i şmeye et ki e , S. V. deki farklılık birineide

kont r ol parseller a lınmadı ~ ı halde ikincide a lınmasından ileri
gelmektedi r.
(x) Faktörl er u ras ında ki farklıll.k % 5, (xx) %l hata sınırına göre
önemli dir.

Muhtelif tO j)rak işleme şekille r inde herbisitle rin bu yabancı

otu öldürme güçleri ist · tistiki olarak önemli d~recede fa rklı olmuştu r

(c etvel 18) .

Cetvel 19. Köy göçüren müca elesimde muhtelif toprak işl e me

şekille r i uygulanan pars eller de , herbisi tl erin
t e sirlilikl er i ıl

lierbisitlerin 'fo öldürme

Topr ak işleme şe kli .. cü
Sonbahar to pra k işl e m e si ya pılmış Par . 46,4 b
İlkbahar ll ll ll ll
59,1 a b
Disk ro g eçir i lm iş P~ r. 73,3 a
ıl 1ü şte r e k har fleri ihtiva eden gruplar a r sında istatistiki olarak
farklıl ık voktın•-
 -48-

Genel olarak işlenmemiş topraklarda köy göçüren kökleri eathi

olarak taşekkül etme ktedir. Toprak işlem e si ya pılan yerlerde, kök siste-
mi pa rçal and ı ğ ı için çizi tabanı al tın da kalan kısımdan daha fazla ge-
lişmiş olarak teşekkül etmektedir (özer 1969) , (Re sim 6,7). Denememizde,

Resim 6. İşlenmemiş topraklar da köy goçur en (Q. a rv ense) nin

teş ekkül eden sathi kökleri (Sa ğ kenar da ölçek

Resim T. Derin to prak işl em ed e köy göçüren (Q.arvense) nin

çizi tabanı al tın da n yeni sür günle r meydana get ir-
mesi (Sağ kunar dak i ölçek 35 cm dir. Özer 'den) .
 - 49-

sathi toprak işlemesi uygulanan (2-3 om derinlikte diskaro geçirilen)

parsellerde, herbi eitlerin t e siri ilk ve sonbaharda derin toprak işle­

mesi yapılan parsellerdekinden daha f azla olmuştur (Cetvel 19). Zir a ,

bu parsellerde atılan her bisitler, esas kök sistemine ulaşabilmek için
uzun bi r mes a feyi kat etme leri ge r ektiği halde, diskaro geçiril enlerde
kök sistemi s atha yakın olduğu için herbisitlerin taşınması ve etkisi
daha kol ay olmaktadır .

Değiş~k herbisitlerin, köy 6Öçür eni öldürmeleri birbirinden fark-

lı olup , bu f · rklılık ista tistiki olarak önemli görülmektedir. Ancak her-
bisitle ri n de ğ işik dozla rı a r asında i st · tistiki olarak farklılık mevcut
değildi r (cetvel 18) .

Cetvel 20 . 1969 yılı köy goçuren müc ade lesinde farklı

herbisitl e rin etkisi ı/

Herbisitlerin ticari
Herb.No Öldürme yüzdesi
ismi
ı Weedkill er D 58,6 a b c d e t
2 Fernesta 64 ,5 a b c d e

3 Agroxone - 4 70,1 a b o
4 Weedkiller D+Agroxone-4 65,2 a b c d e

5 Anicon DT 44 1 0 d e t

6 Tordon (101) 50 1 0 o d e t

7 Daoamine 4 D 41,7 f

8 Banvel D 77,6 a
9 Banvel D + Agroxone-4 76,7 a b

lO Tributon TM 11 1 e f

ı/ Müşte r ek harfi taşıyan gruplar a rasında istatistiki

fa rklılık yoktur .

Cetvel 20 de görüldüğü gibi köy göçürene karşı kullanılan herb i-

sitlerden Banve D ~& 77 1 6 ve Banvel Dt- Agroxonc-4 de ise '/o 76,7 1 ik öl-
dürme yüzdesi ile en yüksek tesi r e sahiptirler. Di ğ e r t a r a ftan bu herbi~

aitlerin gelişmeyi önl eyici etkileri de aynı şekilde yüksek olmuştur.

M CPA 'nın amin karakt erinde olan Agroxone - 4 , köy göç~rene ka r ş ı selektif
herbisitler içerisinde en iyi neticeyi vermiştir . Nitekim Meeklah (1957),
 -50-

CPA ile yapılan mücadelesinde bu otun %90 nını ortadan kaldırmanın

mümkün olabile c eğ ini kaydetmektedir . Hodgson (1958) , yazlık hu bubat

iç erisinde köy göçür ene karş ı dekar a 85 oc 2 , 4- D ester formül a syonu
kullanarak adı eçen yabancı otun %90 nını ortada n kaldırdı ~ ını be-

lirtm ektedir . Bununla beraber Erzurum şa rtlarında de kara 40- 60 cc 2 , 4 - D

e st er kullanılmasıyla , mevzubahis yabancı otun sadece %6 ,5 unu öldü-
r ebi l mişti r. 2 , 4- D ve ~' 1 5-T est er bileşiminde olan Anicon DT d i ğe r

h erbisitler e kıya sl a düşük e tkil ili ğ e s ahipti r. Netic enin düşük oluşu -

na 2 1 1
5-T ' nin etkisinin oz ve karışımda 2 , . ı -D est erin dü şük dozda bu-
lu nma sı s ebe p olmuştur . Ke za Rasmuss en (1956) , köy g öçür en e kar ş ı 2 1 4- D

isopropyl esterinin, 2 1 4 1 5- T pr opil ust erin en çok daha etkili oldu ğunu

beya n etm ektedir . MCPA est er v e 2 , ,ı , 5 -T ester bil e şiminde olan Tributon
TM d e ; 2 , +, 5- T ' nin mevcudiy etin en dola yı arzu edil en n etic ey e ü l nş ıla -

m mı ~ tır . Ayrıye ten total he r bisit olan Tordon 101 de nisbet e n d .. şük
e tkilili ğ e s ahiptir. Daaarnine D de nemeye lınan di ğ er bütün herb isitl er-
den i s t a tistiki ola r ak farklı gruba ait olup , köy göçür en müc ad el e sihde
en düşük öl dürme gücüne sahiptir .
Herbisitl e r in bazıl arının köy göçürene kar ş ı etkilili ğ i, dı ge -
çen yabancı otu öldürmesi ya nında , ölm eyen yabancı otların gelişme sini

de önl emesi müca de l e yönünden önemlidir.

Herbisitl er, köy göçür en in g e lişmesine önemli derecede e tki yap-
m ı şla rdır . Ancak herbisitlerin de ~ işik dozl a rı a rasında istatistiki ola-
r k f rklılık bulunamamıştı r (Cetvel 18) .
Bütün he r bisitler kontrola nazaran köy göçürenin ge lişmesini en -
,e ll emiştir . Köy göçürenin gelişmesini en 0 ell eyen h erbisitler ist a tisti ki
ola r k a ynı 5 r uba da hildirler. Kont rol ise tamamen ayr ı bir gruba mensup-
tu r (C etv el 21) .
Deneme netic elori , köy göçür en mücadelesinde topr ak işl e mesi ile
kimy sa l müc a delenin birlikte tatbikinin lüz mlu oldu ğ nu göster mekt edir .
Ni t ekim s adece kimyasal müc rtd elenin tatbiki halinde en müessir her bisit
i le a nc · k % 78 ey kın ne tice a l ına bilmektedir . Bu h erbisit , topra k iş ­
l eme il e bi r likte tatbik e dildi ğ inde or n% 90 n yükseltilebilm ektedir .
Sonb· h a rda y p ılan toprak işleme ; mevzubahis yaba ncı ota karşı ilkbahar
topr k işl ~ıe si nin s o nbaha r başl u n g ıoınd ya pılm a sı müc adel enin müe ssi-
riyctini rtırm · ktad ır.
 -51-

Cetvel 21. Ç eşit li herbisitlerin köy göçürenin gelişmesine

etkisi '}}

Her b. Herbisidin ticari Orta l ama köy goçuren

No i sm e a ğ ırlı ğ ı gr/bitki

1 ı<Seedkiller D 1,370 b
2 Fernesta 1,010 b
3 Agroxone-4 1,027 b
4 Weedkiller D .. Agroxone-4 1,207 b
5 Ani c on DT ı ,3o,ı b
6 Tardon 1,514 b
7 Dacamine 4D 1,320 b
8 Banvel D 0,919 b
9 Banvel D ~ Agroxone - 4 ı,o68 b
10 Tributon TM ı' 071 b
Ort a lama ı,l 8 8

Kontrol 2,736 a.

!/ Aynı har flerle göst er ilen herbisitler istatistiki olarak

aynı gruba dahildir.

Denemede kullanılan herbisitl erin d eğ i şi k dozl a rı 3 ra sında et-

kililik bakımından önemli f ark olmamakla ber a ber , herbisitl er a r a sında

ön <:ım li der ecede fa rklılıklar t esbit ed ilmi ş ti r. Sel ektif herbisi tl er

i çerisinde %70 oranında öl dürme gücü i lc MCPA ka r ekt erind e ola n Agro-
xone 4, en iyi neticeyi temin etmiştir . Hububa tta verim üzerine mü sbet
etkisi göz önllne alınırsa, ba ş a rı il e kull a nılabil e c eğ i ortaya çıkar .

Di ~ er tara ftan total herbisit kar ekt erinde olan Banv el D en i y i neti-
ceyi vermi~tir. Mevzubahis herbisitin köy gö çüren müc ad el esinde ku l l a -
nıl a bil e ceği görülmekl e ber abe r Banvel D' nin tatbiki ha linde , hubu batt a
meyda na gel ecek fitotokaik etkisinin göz önünde bu lundurulm a sı gerekm ek-
t ed ir.
 - 52-

2. Ta rla eşek ma ru l u (Sonchus a rv ~nsis L. )

Oompositae fn mil y~ s ın a men su p çok yıl l ık b ir ya b a ncı ottur . Türki -
yeı i'l.e tarl a eşek maru lu ol rak t a nınm a kt · d ı r . Erzurum çevr es inde "Boz ot" ,
" Güm ü ş süpür ge otu" v . s . a dl a r verilm ektedi r .
a) Biyoloj i si :
To hum ve kök sür günl eri ile ço ğa l ı r . Tohum çiçek ba ş oı ğ ı içeri-
sinde g e li ş ir . Köy göçür end e o ldu ğu gi bi , t ohumla r üzer i nde bunl a rı u za k
mc s a f el er e t a ş ı y~n s a ça k ş e k l inde pappusla r mevcu t tu r. Tohu m l a rı ilkba -
lıard çiml e ni rl er . Lau er (19 53) , t ohuml o rın çiml enmesini n min imum 25° ,
optimum 30° v e m· ksimum 40°0 y e i htiya çl · r ı oldueunu kaydeder . Meydana
ge l en yeni bitki , b i r i nci s ene kuvv etli bir t opr 3k a lt ı a k sarn ı meydana
get i r i r . Bu nl a r ı n b a zıl a rı kök b o ğa z ı n da n dikine , b a z ı la rı to pr a k sat -
hına par a l el g iden yan kökl er di r. Y· n kökl er kıs a zam anda büyür, ka lın -

l aş ır ve üz er ind e çok say ıda gö zl er meydana getir i r. Bir inc i s en e mey-

dana ge l en bit ki , o s ene çiç ek a çama z . Sonbaha r da bitki nin to pr ak ü stü
a ks a rn ı so 6ukl a rın etki s i ile kuru r, yan kökl er i se , a na köke b ağ l ı ola -
r~ k kı ş ı ge çirir . Ayrıc a bu yan kökl e r den ikinci sene i çerisinde ka lın

v e ku vv et l i k ökler meydana gelm ekte ve ya n kökl er de n ayr ı lmakt ad ır . Ve-

ge t a t if ol a r a k ço ğ a l m a sında s ı c n kl ı ğ ın t esi r i a zd ır . Fa ka t yüksek sı cak­

l ı ğa ka r ş ı hassas tır . Kökler in meydana getird ikl eri göz l er i n i lkbahar da

sürm e si i l e yeni bitkil er meydana ge lir (Resim 9 ) . Meydana gel en y eni
b itki l er ç i çek açıp t ohum ver ebil ec ek d ~ rum a e ri ş irl e r (Resim 8) . Her
ne ka da r kend i kend i ne dö llenm e va rsada , k öy gö çür end e oldu ~u g ib i a rı­

l a rı n döll e nm ede oyna dı ğ ı r ol önem lidir . Bir b itki ort a l ama 6400 (Hanf
1964 , At a bek ' e atf en Bilg i r 1965 , Anonym 1965) ; Erzu r um çevresinde nor -
ma l gelişmiş t ar la eşe k ma ru lu bitkisi (n = 100 ) 26 , 24 ; 3,80 ade t tohum
ka psülü ; bir ka psül (n = 100) 223 , 21 ~ 8 , 18 adet , tohum ; (n . =100 )
~ 103 , 5 4 ; 46, 96 tane de tohum ver mekt edi r . Mevzu bahis yaban cı ot , büyüme -

sini t nm am l a d ı ktan sonr a ort nl a ma boyu (n = 100) 68 , 4 ; 1 , 87 om d ir. 01-

gunl a ş ı p t opra ğa Jökülen to hum l ar ın büyük bi r kı sm ı uygu n ısı ve ru t ube t
o rt a m ı nda derhal çi ml enirl er . Çiml enm e de rinl i ğ i 0 , 5- 3 cm d ir ( Anonym 1965
Nit ek i m, olgu n tohuml a r oda suhun etinde bir ay bckl et i l d i kten sonra % 17
sini n çiml endig i görülmü ştür . - 3°ile - 5° 0 de 4 a y bekletile n t ohu mların
%27 , 0 s i çiml e nm iş tir . ~J na 6 ör e he r bir tar la eşe k ma rulu b i tki s i
 - 54 -

tohumla tahminen bir y~l sonra 553 adet yeni bitki meydana g ctir ebil-
moktedir (Burada tah mların muhtelif s ebe pl erl e %50 sinin t hri p ol-
du ğu k bul edilmiştir) . Ancak belir til en s a yıda y eni bi tkinin meydana
g o l e ~ ilm e si için uygun sıc~klık v e rutu be tin mevcudiyeti ger ekir . St e -
v ens (19 44 ) , tarla eş e k marulunun rutub etl e yıl l arda çok f a zla çimi en-
d i ğ ini kaydetmektedir, Tohuml a r to pr akta çimlenm e gücünü b e ş yıl muha -
f a za eder (Robins a t a ll 1952) . Tohuml a rın çiml enm e nisbe ti ol gu nlu ğu na
ba ~ lı ola r ak d eğ işmekt e di r. Çiç ekl enm eden 3 gün sonra alına n tohuml a r
çiml enm e kab iliyet i göst e rm e di ğ i ha l de , 6 gün v e d<l ha sonr a a lı nanl a r­

da % 21 , 8tı ü çiml enmiştir (Der scheid 1960) .

Erzurum çevr esinde tohuml a r ı n çiml enm e si v e k ök pa rç a l a rının

sürm e si may ı s a yı ort a larına r as t lar . Bunu takiben sa pa ka lkma sa fhas ı

ha ziran sonl a rına tesa düf etm ekt edir . Bu zamana kada r mevzubahis yab · n-
cı otun ge li şm e si çok yav a ş olm a kt a dı r . Sa pa kalktıkt an sonra süra tli
ge li şm e düz eyine g ir er. Temmuz ortal a rında to murcukl a nı r; çiçekl enme
il e birlikte temmuz sonla rında tohum ba ğ lar. Bütün ge lişme süre s inc e
gerek yazl ı k a rpa v e ger eks e yazlık buğday ila zay~f reka bet gücüne ha-
iz d ir . Ma m· fih boy uzu nlu ğu bakımından yazlık hubu ba t , t a rla e ş ek ma ru-
lunu bastırmaktad ır (Şekil ı) .
b) Yayıl ı ş alanları
Türk iye ' de ya yılışı hakkın da yet e rli araştırm a yapı l mamıştır .

Erzurum çevr e sinde yazlık hu buba t t a rlalarında önem li de r e cede

pro b l em t e şkil etmekte ve da ğ ılışı çok fa rklılık g österm ekt ed ir . Tarla
e şe k ma rulu daha çok hu bubat sah a ları n ın ge niş oldu ğu y e rl e rde fazl a
mikt arda ~ lunmaktad ır. Hınıs -Tekma n- ~ı r a yazı , İspir böl gel erinde rast-
l a nm amıştı r . Buralarda hu bu bat ekim s a ha sı pek a zdır . Ha l buki , f a zla
ke sa f et 6 ö st e rdi ğ i Pa sinl er-Ho r a san v e Erzurum - şkale bölge lerinde hu bu -

b ~ t ekim s aha s ı, bütün ekim s ah a sının fo 56 1 0 sını t e şkil etm ekt ed ir . Bu

iti ba rla Erzurum çevr esinin en ön emli y a bancı otlarından biriside t a rl a
eşe k m ruludu r (Harit a 2) .
Dünya üzer inde g e niş yayılış alanına s hip olu p , bütün Avrupa ' da
Ku z ey İskandinav ülkel er ine (70° 33" 1 kuzey enlam in e) kada r; Ana dolu ' da n
1\. fg.:ı.n i st a n ' a ka dar , Bn tı Sibiryaö Asya ' da Hind istan , Seyl a n ve j a ponya ;
Kuzey , Orta ve Güney Ame rika ' da, Avusturnlyav Yeni Ze landa v e Antarti-
k 'da yaygındır (Hegi l954 r Kutsch er a 1960).

m' de
3 - &= ıo>= •

1 - J=• 6 - ıo = .

Harita 2. T~ rl a e ş ek ma rulu ( ~• .:ı rv onsis) nun Erzurum çevre sinde

ya yılışı .

c ) Mücadele m e todları :
K'' ı tür e l t edbirl er : Di ğ0 r y ba ncı ot la r da olduğu gibi bunun
mücade l esinde de topra k işl eme sinin önem i çok büyüktür. Toprak işleme-

s i ile çok s e ne lik yaba ncı atla rın gerek t ohumları çimlenmeye teşvik

ed ilm ekte v e gereks e kökle r ini k e srn ek suretiyle sürme güçleri azalt ıl­

m a ktadır . Y ~ pılan sayımıara gör e , diskaro eç irilmiş parsellere .naza r an

ilkbahar toprak işlem e si yapılanl a r da kesafet nisbeten fazla, sonbahar
to~rak işlem e si y ap ıl anl a rda is e a r l a rında ön eml i farklılık mevcut de -
ğ ildir (Cetv el 3) . Sonbaha rda olgunlaşarak topra ğa dökülen tohumların
y:..ı. rısına yakın kısmı dormant halde o l du ğu için ancak ilkbahar da çiml en -
 -56-

mektudirler . Dolayı siyle sonbahar da erken onlarla az miktar da yabancı

ot tahrip olmaktadır . Bunun ne ticesi olarakt kesafette azda olsa bir
a rtma örülmekted ir . Toprak işlem e il e tohumların çimlenmeye zorlanma-
ları netices i bu işleme tab i tutulmuş parsellerde kesafetini a rtırmak-

tadı r . Diskaro geçiril enle rde yabancı ot tohumları uy n ortam bulama-

d ıkları için çimlenm emekte , ancak çimlenme güçlerini uzun müddet mu -
hafaza e tmektedir ler . Böylece bir çok yıllar d üşük nisbette çimlen en
tohumlar tarlanın her y ıl bu l aşık olar ak kalmasını temin ederl er. Top-
rak işleme ile t o huml a rın çiml andirilmesi ve bilahare mücadele metod-
l·rıyla tarlanın t emizlenmesi g~ r e kmektedir .

Kimyasal mücadele : Topr ak i ş leme ile kimyasal mücade l enin bir-

likte yürütülmes i halinde tarl a e şek maruluna karşı daha etkil i bir yol
seçilmiş olur .

Cetvel 22 . 1969 yılında

her bisitlerin iki ayrı d ozunun
ç eşitli toprak işl e me şekilleriyle bir likte
tarla eşe k marulunu öl ürme gücü ve g el işme ­
sine etkisini göster i r va rya ns analiz t ablosu ı/

Va r yan s kayna ğ :ı. Öldür me güc·· Gelişme y e etkisi

s. v. F s. v.
Genel 239 263
Blokla r 3 o, o 3 4·96
Toprak işledıa (T) 2 2 , 46 2 34 , 27xx
H ta a 6 6
Doz (D) ı o,8o ı
X
DXT inter aksiyonu 2 4,88 2

Hata b 9 9
xx
İlaçla r (İ) 9 4 , 57 10 1 , 54
xx
İXD interaksiyonu 9 2 , 87 10 1 , 22
İXT " 18 1 , 40 20 1, 15
İXTXD " 18 1 , 26 20 1,46
Hat o 16 2 180

(x) Faktörler arasındaki fa rklılık cfı 5 ; (xx) %J. hata sınırına göre
istatistiki olar ak önemlidir.
1/ S. V. a rasında ki farklılık c etvel 18 de bel irtilen sebeplerde n
..; l O '"n.;, - - 1 - ,.... ,.,. .. - ...1 ..! -
 -57-

Cetv el 22 de, doz ve to ~rak işleme interaksiyonu istati stiki ola-

rak önemli çıkmışt ır. O halde her bi si tl eri n farklı iki dozu , değişik

toprak işleme şek ill erinde t e siri f~rklı o lmuştur •

•
Cetvel 23 . Herbisi t dozlarının tarla eşe k maruluna karşı te-
sir ue r ecesine toprak işleme şekillerinin etki si ı/

Doz Toprak işl eme şe kli Öldür me yüzdesi

Sonbahar toprak iş lemesi 27 , 1 a b d
İlkbaha r ll
" 38 , 9 a b
Doz I Diskar o ge çirilmiş 2, 8 e
Ort alama 22 , 9
Sonbahar t opr ak işlemesi ll , 7 d e
İlkbaha r " ll
36 , 3 a
Doz II Diskaro geçi ri lmiş 9, 0 o d e
Ortalama 19,0
ı/ Ayni harfi taşıyan ortalamalar arasındaki fa rklar istatis -
tiks el olarak önemli değildir .

Cetv el 23 de h erbis it ler in her iki dozu ilkbahar toprak işleme-

si uygul a nan parsellerde mevzu bahi s yabancı ota karşı önemli derecede
etkili olduGU g örülmektedir . Topr a k işleme il e kesilen kök parçaları

tekrar sürgün ve r dikl e ri iç in kökte birikmiş de po mnddele~i nisbeten

sa rfedilmekte v e bu yüzd en zayıfl · maktadırlar . Bu yeni sürgünlere her-
bisitler tatb ik edil i r se , tarl a e şek ma ruluna ka r ş ı tesir li bir mücade -
le yürütülmüş olur . Sonbahar topra k işlemesinde ise durum f a rklıdır .

Zi r a sonbaharda de rin i şleme ile kopan ve pa rça lanan kök kısımları, kış

d onla rı v e toprak mikroorganizmalarının etkisi al tında tamamen yok ol-

maktadır (Özer at all 1970). Ancak ilkbaharda çizi tabanı a ltında kalan

kök kısım l a rından yeni sür günle r meydana ge lmektedir . Diskaro ge çirilmiş

pars e lle r de ise kök sistemi çok kuvv etli olup , karbonhidratlar bakımın ­

dan da zengindir. Du sebepten her bis itlerin e tkilili ğ i hayli a z a lmışt ır.

Nitekim birinci doz, diska r o g eçi ri lmiş parsellerde en düşük netic eyi
v e rmiştir .
 - 58-

Ta rl a eşe k marulu müca de l e sinde ç e şi tli herbisitlerin t e s iri is -

ta t i s tik i olara k fa rklılık rz et mckt ed ir (Cetvel 22) ,
Cetvel 24 . İk i ayrı doz da t atbik edil en heroisitle r in tarla
eşe k ma rulunu öldürme yüzdesini gö ster mektedir l/

Her b. Her bi sitin Doz la rın öldür me ;y,üzdesi

Ort l ama
No tica ri ism i
Doz I Doz II

ı Weedkill er D 12 , 9 a b c d e 18 , 5 a b c d e 15 , 7 a b cd e
2 Fernes t a 27 , 6 a b c d e 42 1 9 a b c 35 , 2 a b
3 Ar oxone- 4 11, 5 a b c d e 2,7 e 7, 1 d e
4 Weedkill er D 1"
Agr oxon e- 4 1,8 e 10 , 8 a b c d e 6,3 e
5 An i c mı IYI' 57 , 4 a b 29 ,0 a b c d e 43 , 2 a
6 Te r don 101 31 , 1 a b c d e 6,5 a b o d e 18 , 8 a b c de
1 Da cam ine 4 D ll , 9 a b c d e 12 , 4 a b c d e 12 , 1 c d e
8 Banv el - D 37 , 0 a b o d 26 , 6 a b c d e 31 , 8 a b o
9 Banv el D 1"
Agr oxone-4 5,0 a 49 , 9 b c d e 27 , 4 ab c d e
lO Tributon TM 27, 2 a b c d e 5,0 a b c d e ı6 , ı a b c de

Ort a lama 22 , 9 19 ,3 21 ,3

l/ Do z I ve doz II de m ü ş t e r e k olar a k ; ayni har fi taşıyan grupla r

ist a t i s tiki olar a k ön em li f a rk yoktur .
a ras ı nda

Cetv el 24 deki ila çl ar da n , MCPA 1- 2 , 4 , 5- T ester ka rakterinde

ola n Tr ibu ton TM i s tisna ed ilir se , bütün es t er ka r akterinde olan pr e pa-
ratlar , t a r l a e şek mar u luna ka r ş ı d i ğ e r her bisi tl er e ni s bet en etkili ol -
du ğu g örülür , Nit ekim 2 , 4- D est er f or mu nda ol a n Fer nesta ve 2 , 4- D1"2 , 4 1 5- T
e ster bileş i m in de buluna n An i c on IYI' il e on yüksek netice elde ed ilmişti r.

Ester l i b il eş ikl e r a pol a r ya p ı dadı r . Apola r b i l e şikler , apola r ya p ıy ı

erite r ek ko l ay lıkl a b i t ki dokusu içeri s i ne nüfuz edebili r le r. Vidme(l96l),

ta r la eşe k marulu ya praklarını n ka l ın bi r balm umu tabakas ı ile kaplı ol -
du ğunu bel irtmekted ir . Bu ndan do l ay ı apo l a r yap ı daki balmumu tabakas ı nı

h crbisi t ler erit er ek iç er is ine kolayca nüfuz ede bilmektedi rl er . Amin ka -

rekterihde ol an her b i sit l er pol a r yap ı da o l dukla r ı için kolayca a bsar be
edilemez l er v e dola y ı s iyl e etkili l i k dcr e nele ri a z o lmaktadı r . B ileşiminde
 - 59-

l.i CPA ihtiva ed en h crbisitlerin etkililik d er e c esi hayli düşük olmakta -

4 ır . Nit ek i m MC PA am in ka r ekt crinde ol an Agr oxone - 4 il e bunun 2 , 4 - D
amin ka rı ş ımı bu bit k inin çok a zını öl dür er ek en dü ş ük s eviyeyi i şgal

e t m işti r . Di ~e r tar a f t a n Tr i but on TM nin t esi r der e c e sinin dü şük olu şu ,

b il eş imindeki MC PA dan il eri g el mekt edir . Anca k MCPA ya DNOC (dinit r o- or t -

ho cr e so l) karıştı r ıl dı ğ ı nda ya~ı cı l ık ö z e l l i ğ i a r tmakt adı r (Vidm e 1961) .

Da camine 4D d en a r zu edil en n etic e elde edilemem i şt ir . Total h er b isit

kar ekt erinde olanl a r dan s adec e Banv el D % 31 , 7 sini öldürme gücün e sa -
h i pti r . Banv el D y e MCPA ka r ckter ind e ol an Agr oxon e- 4 ka rı ş t ı r ı l ı nco.

e tkilili ğ i nisbet en azal m a kt ad ı r.

İk i ayrı d oz olar ak tat bik edilen h er b i sitler in ta r la e şe k maru-

lu na t e si r l ili ğ i istat istiki olarak ön emli der ec ed e far klı olmu ş tur

( Cetv el 22 ).
Cet v el 24 deki 1- 6- 7- 10 nu ma r a lı he r bi si tl eri n he r i ki do zu a ra -
s ında is t a ti s tiki farklıl ı k mevcut de ğ i ld ir . 9 num a ra lı he r bi s it in b i r in-
ci dozu ndan elde edil en n eti c e çok düşük s eviyede olmas ın a mukabil ikin-
c i doz 0n yüks ek net i c eyi v e rm i şti r. Ne tic enin yüks ek o lu şu , ka r ış ı mda

mevcu t Banv el D nin yüks ek d ozda bulu nm as ı ndan il e r i ge lm ekt edir . Her
iki dozdan e lde edil en net ic el er i s t at i s tiki ol a r a k t amamen fa r klı rup-
l a r a mensu ptu r . Di ğe r her bisitl er in d eğ i ş ik do z la r ı aras ı nda a z da ol sa
i nhi r ufla r görül ebi liy orsada ist a ti s t i ki ol arak a r a l a rında fa rklılık y ok-
tu r.
Ç e ş it li h er b i s i tlerin t a rla eş e k ma rulu nun g el i şm e s ini önl emesi
müc ade l e yönünden önem t aş ım a kt ad ır. Ta rla eşek maru l unun gelişm e sine

he r b isitl erin etkisi , ç eş it l i t opr ak i şleme ş ekill e r inde is t at i stiki

ol a r ak fa rklı o lmuştu r (C etv e l 22) .

Ce tv e l 25 . Topr ak i ş l em e ş e k ille ri nint a r la e ş e k maru l unu n

ge li şm e ~i üz erin e etki sini g öst er mekt edir . !J
Topr ak i ş l eme ~ ekli Ge li şm e et ki s i gr /bi t k i ~
Sonbahar to pra k i şlem e si 0, 44 b
İlkbaha r "· " 0 , 53 b
Diska r o ge yi r ilmiş 0, 85 a
~ Mü şter ek harfl er i ta ş ıyan gru pl a r arasında istatis tiksel farklılık
yoktur .
~j İla çl am adan so nra or ta l ama t a r la e ş e k marulu a ğ ırl ı ğ ı .
 -60-

İlk- v e sonbahar toprak işlemesi yapılan parsellerde tat bik edi-

len herbisitlerin etkililiğin infazla oluşu bunların adı geçen yaban cı

otlara karşı gelişmesini önemli derecede engel lem es ine seb ep olmuştur

(Cetvel 25) . Ni tokim ilk- v e sonbaha r to pr a k işlemesi yapılan parseller-

de ortala tarla eşek marulu ağ ırlı ğ ı , di skaro geçirilmişle r den istatis -
tiki olarak farklılık gösterm ektedi r. Bu farklılık diska ro geçirilmişler­

de kök sisteminin tahrip ed ilmem es inden ileri gelmektedi r. Bundan dolayı

herbisitlerin tesiri diska ro geç irilenl ende az olmuştur . Sonbahar ve

ilkbahar toprak işl eme si yap ılan parseller de ise ge lişme istatistiki
olar a k ayn ı dı r.

Diğ e r taraftan, ge lişmeye herbisitlerin de ğ işik dozları istatis-

tiki olarak fa rklı et ki yapmıştı r (C etv el 22) . Burada h erbisitl e rin bi -
rinci dozla rı nın tatbik ed ildi ğ i parsellerde 0 1 70 gr/bi tki olduğu halde
ikinci dozda 0 ,5 2 gr dır .

'1'arla eş ek marulunun geli şmesine herbisitlcrin de ğ işik dozla rı,

de ğ işik toprak işlem e şekille rinde istatistiki fa rklı etki yapmıştır

(Cetvel 22).

Cetv el 26 . Farklı herbisit dozlarının , de ğ i ş ik to prak işl eme

şekille rin de t a rl a eşek marulunun gelişmesine
etki s ini göstermektedi r ll

Gelişmeye etkisi
D o z Toprak işl e m e şekli
gr/bitki
Sonbahar toprak işl em e 0 , 46 a
İlkbahar ll
" 0 , 57 a
Do z I Diskaro geçi rilmiş ı , 07 b
Ortalama o, 70
Sonbahar toprak işleme 0,42 a
İlkbahar ll ll
0,49 a
Diskaro geçi rilmiş 0 , 64 a
Doz II
Ortalama 0,52

ll Ayn ı gruba mensup olanlar aynı harfl e g:'s terilmiştir .

 ~ı-

Herbisitlerin birinci dozları ilk- ve sonbahar toprak i ş l eme si

yap ılmış parsell erde tarla eşe k ma rulunun ge lişmesini önemli der ecede
önledici ha lde, diskaro ge çirilenlerde nis beten etkili olamamıştır

(Cevtvel 26). İkinoi dozla rı ise, diskaro geç irilmişl e rde d i ğe r top-
r ak işleme yap ılmış pa r seller kadar olmamakla beraber ge lişmeyi kafi
de r ecede önl eyici t esi r ya pmıştır .

A r aştı rm a netic elerinden anlaş ı lacağ ı gibi , tarla eşe k marulu

müc adele sinde en iyi netice , ester karekterinde olan 2 1 4- D v eya 2, 4 , 5 - T
pr e paratla rının birinci veya ikinci dozlarının ilk- ve sonbahar toprak
işlemesi yapılan par seller de tatbik edilmelerinden eld e edilmektedir.
D i ğ er he r bisit l er mevzubahis yabancı· otun mücadelesinde etkili olama-
mışla r d ır. Diska ro geçiril miş tarlalarda t a rl a eşe k marulu mücadelesi
yap ıl d ı ğ ında mutlak sur ette yuka rı da be lirtil en est er terkibindeki her-
bisitlerin ikinci do .zları kullanılmalıdır.
 ~2-

3. Kıvırcık labada (Rumex erispus L.) :

Memloketimizde k~v~rcık labada diye a dlandırılan bu yabancı ot,
Erzurum ç evr esinde "Evelik" diye tanınmaktndır . Polygonaoeae fa milyası-

na mensup olup , çok y~ll~k bir bitkidir.

a) Biyolojisi
Tohum v e kök sürgünler i ile ço ga lır. Tohumlar sürgün uçlar~da

sapa bağ lı olaroık t e şekkül ederler (Resim 10). Tohumlar minimum 15°,
optimum 24° 1 maksimum 30°C de çiml enirl er (Lau er 1953) . Çimlenen yeni
bitki, kazık kök meydanoı getirir . Kazık kök ekseriy· pancar k ökü for-
mundadır . Yan kökler nisbeten inc ed ir . Nemli bö lgelerde kuvvetli ge li-
şir . Taban suyunun a lç a lıp yüks elmesinden müt ee ssir olmaz ve 3 1 25 m
de rin e kadar inebilir (Kusther a 1960). Birinci sene çiçek vermez ve

Res i m 10. Geli şmesini tamamlamış kıvırcık 1 bada (~. crispus)nın

görünüşü.

sonbahar sonlar ında toprak üstü a ksarnı kurur. İkinci yıl ilkbah~ r da kök-
ten meydann gelen yeni sürgünler çiçek verir ve tohum bağlar. T ohumları
 -03-

toprakta 70 yıl çiml enm e gücünü muhafaza eder (Koch 1968) . Bir bitki or-
talama 1000-5000 (Ro eme r 1959) , 3700 (Ha nf 1964, Anonym 1965) , 29500
(Stevens ' e atfen Klingm n 1966) adet tohum ~ c rm e ktedir . Erzurum çevre-
sinde normal gelişmiş bir kıvırcık labada bitkisi ortalama olarak
(n =100) 5764 ~ 588 adet tohum vermektedir . Tohumların 1000 !ane ağır­
lı ğ ı 3, 054 gr dır . Stevens ' e atfen Klingman (1966) bunu 1,4 gr olarak
vermektedir. Toprağa dökülen tohuml · rın önemli bir kısmı uygun ısı ve
rutubet temin ettiklerinde derhal çimlenmcktedirler. Nitekim , olgun to -
humların has d ını t a kip eden bir ay zarfın da , oda suhunetinde bekletmek-
le %10 ,5 lik bir çiml enm e kabiliycti elde ed ilmiştir . Diğer t :-ıraftan

Stevens (19 ) yine tohumların rutub etli yıllarda f zla mikta rda çimlan-
diğini tesbit etmiştir. Sonbaharda hasat edilen tohumlar buz ol·bında

-3° ile -5°C de ay bekletilerek çimlandirilmiş v e çimlenme ~biliyeti

%63 ,0 olarak tesbit e dilmiştir . Kıvırcık labada tohumları süt olum dev-
r esinde de yüks e k seviyede çimlenme kabiliyetine s hiptir (Gill ' e atfen
B rton 19627) .
Erzurum ç~vrcsind e tohuml a rın çimlenmesi ve köklerin sürmesi ,
nisan ay ı ort· ların tesadüf eder. Yıllara göre dcGişmekle beraber hazi-
ranın ilk haftasında sa p· kalkarak süratle gelişmektedir . Çiçek açma
haziran sonu temmuz b şlarına rastlar . Bundan sonra büyümes i nisbeten
yavaşlam sına ra ğmen yine e yazlı k arpanın boyunu geçmektedir. Fakat
kıvırcık labada büyüm sini tamamlaması halinde dahi yazlık buğdayın bo-
yunu geçernemektedir (Şekil 1) .
b) Y yılış al anları :
Türkiye ' de bu konuda yet erli dereceue bir araşt ırm a yapılmam ış-

tır .

Erzurum çevresinde hububat tarl a l a rı içerisinde sayı itibarı ile

az olm sına r ağmen , r ekabet gücünün f zla o lması d olay ısiyl e fazla z·rar-
lı olm a ktadır . Mevzuba his yabancı otun ~ ılışı çok farklılıklar göst e -
rir. Kıvırcık 1 b da Erzurum çevr esinde bütün bölgeler de bulun amamıştır .

Ancak hububat s· h;:tl a rının geniş olduğu Erzurum -Aşkale ve Pasinle r-Hora -
s n böl geler inde , daha çok taban drazil erde problem teşkil etmektedi r
( Ha rita 3) .
Aşağı yuk3rı dünyanın her tarafına y yılmıştı r (Hegi 1957) . Avru-
pada , bütün İskandinav memleketlerinde 68° kuzey enlem derecesine , KUzey
 -65-

neticesi kökl er kesil er ek sürm e kabiliyatl e ri z nyıflat ılm a kt ad ır . Bu

itibarla diskaro geçirilenlere naza r an ilkbaha r to pr ak işlem e si yapılan

parsellerde kesa fett e a z da olsa bir düşme görülm ektedir .

Kimyasal mücadele : To pr ak işl emesinden sonr a y·p ıl an k imyevi
müc ade l e , b itkinin en ha ssas oldu ğu devr eye t esadüf ettirilirse başa rı

nisbeti yüks ek olur. Schönbrunner at all (1956) , alp lüb~das ına karşı
herbisitlerin kullanılmasını çiç ekl enmeden önc e , Edmond (1956) ise çi-
çekl enme d evresinde t a vsiye etmekt edirl er .
Her iki denem e y ılında her bisitler ve bunl3 rın dozla rının öldür-
me gücü a rasında is ~ atis tiki olarak önemli fa rklılık mevcu t de ğ ildi r

(Cetvel 27) .
Cetvel 27. D eğ işik toprak işl eme ş e kill e ri üz erine , ç e şitli he rbisit-
l erin v e bunla rı n muht elif dozla rım .n kıv ır cık l a badan ın
toprak üstü ks amını , kök sistemin i öldürm es i ve geliş ­
mesin e etkiler ini gös terir varyRns analiz t ablosu ]}

Kök sistem ini Geliş m eye

Öldür me gücü
öldürme gücü etkisi
Varyans ka ynağ ı 1968 yılı 1969 yılı 1969 yılı 1969 yılı

S. V. F s. v. F s.v. F s. v. F

Genel 205 208 208 230

xx X
Toprak işleme (T) 2 0,27 2 3, 29 2 11 , 2 2 5 , 93
Hat a. 6 6 6 6
Doz (D) 1 0, 03 ı 2, 52 ı 0, 94 ı 1,27
DXT interaksiyonu 2 0 , 71 2 1 , 17 2 1 , 64 2 1,02
Ha t a b 9 9 9 9
İl a çlar (İ) 10 0, 96 9 1 , 52 9 1,85 lO 12,08xx
İXD interaksiyonu 10 0 , 95 9 0,5 9 1 , 24 lO 0 , 90
İXT " 20 1, 23 18 1 , 20 18 o, 74 20 1,57
İXTXD " 20 0, 89 18 0, 69 18 o, 84 20 0,59
Hata o 125 134 134 150

1/ S. V. deki eşitsizlik t ekerrür sayısının değ işik olmas ından (bazı

pnrs ellerde mevzubahis ot çıkmadı) v e c et v el 18 de belirtilen
sebe pt en il er i ge lm ektedir .
(x) Faktörler arasında ki fa rklı l ık % 5 ; (xx) % ı ihtima l sınırına
gör e önemlidir.
 -<56-

Herbisitlerin kıvırcık l ahadaya yıllar a ras ındaki tes ir farkı-

nın tetkiki mücade le yönünden önemlidi r.

Cetvel 28 . D e~işik herbisitl erin kıvırcık labad· ya etkisi

Her b. Hcr bisitlerin ticari Öldür me yüzdesi

No ismi
1968 yılı 1969 yılı

ı Weedkiller D 68 , 40 99 ,11
2 Fernest'l 73,50 99 ,50
3 Agroxone -4 67 , 20 99 , 53
4 Weedkiller Di- Agroxone-4 61 , 20 99,36
5 Anicon DT 51,30 96,00
6 Terdon ıoı 46 ,( ') 93,60
7 Da camine 4D 73,70 99,87
8 Banvel 62 , 4.0 97 ,00
9 Banvel - D ,. Agroxone - 4 83 , 20 99 , 46
10 Tributon TJvi 73 , 60 94,30
ll Da camine 2D/2T 59 , 68

Ortalama 65 , 52 97 ,77

Cetvel 28 de yıllık ortalamalar arasında az da olsa fa rklılı k

mevcuttu r. Bu fa rkl ı l ık her iki deneme yılında her bisitlerin f~ rkl ı ge -

lişme safhala rı nda tatbik edilmel erinden dolayı meydana gelmiştir (Cet-
v el 2) . Birinc i deneme yılında çiçeklenme devr e sinde iken tatbik edilen
herbisitlerden, ikinci yıla nisbeten düşük neticele r elde edilmiş tir.

İkinci deneme yılı nda , dozlarda yapılan değişikl ik v e bitkide daha has -

sas olan devrenin seçilmesi netic es i olarak tesir yüksek olmuştur.

Her bisitlerden, Terdon 101 hariç ikinci deneme yıl ında hassas
devr ede (yani 20-30 cm boyunda çiçeklenmeden önce) kullanıldıklarında
çiçek ve tohum teşekkülünü önlemckt ed irler . Tor~on 101, diğe r herh isit -
l erde olduğu gibi tat bikattan bir kaç gün sonra deformasyonla r meydana
get irmişlerdi r. Ancak bir rnüudet sonra mevzubahis yabanc ı ot gelişmesine

devam ederek normal bitkide oldu ğu gibi çiçekl enmekte ve tohum b a ğ lamak­

tadı r (Resim ll).

 - 68-

İlk- ve sonbahar toprak i şlemesi ya pılan parsellerde , herhisit-

ler kökler e çok etkili bir şekilde tesir etmişti r (Cetv el 29) . Topr a k iş-
lernesi netic esinde , kök sistemi kesilen kıvırcık labadan ın yeni sürgün
teşkili için kökte depo e dilmiş knrbonhidrcıtların s rfı ve bu sürgünle -
rin herbisitle rl e kolayc öldürülmesi neticesi yapılan mücadele et kili
olmuştur . Diskaro geçi r ilen pars ellerde is e yabancı otun kök sistemi
kuvvetli ve kök rezervleri b kırnından zengin olduğu için herbisitler
köklore yeteri derecede tesir e ememcktedirler .
Di ~ e r t araftan he r b isitler a r a sında ~d ı g e çen yabancı otun kök
s istemini öldürme lıa kımında n istat istiki olarak farkl ı l ık yoktur (Cet-
vel 27). Ancnk or talamalar tetkik ed ildiii inde he rbisi tler :;~rasında bazı.

inhiraflar görülmektedir .
Hormon terkipli ilaçların ene l ol rak total her bisitle r den
kök s istemine daha f a zla tesir e tti ğ i müş hadc edilmektedir (C etvel 30) .

· cetv e l 30. 1969 yılında he r bisitlerin kıvırc ık labada

k öklerini öldürme nisbeti ı/
Kök sistemini öldürme
Hor b . No Her bisitin ticari ism i
''zdes i
ı Weedkiller 76,33
2 Fernesta 75,13
3 Abroxone-4 71,58
4 Weed.killer D ,. Agroxon e -4 78 , 86
5 Ani c on DT 62 , 52
6 To r do n 101 57 , 38
7 Da cnmine .ın 73 ,69
8 Banvel - D 60 ,65
9 .
B nv el - D .... Agroxon e- 55 , 03
lO Tribu t on 61,88

Ortalama 67 ,30

l/ Müşterek harfi taş ıyan ortalamalar arasında ist a tistiki olara k

f rklılık yoktu r .

Zira , hor mon t erkipli ilaçlar köklere taşındı~ı v e or ada ger ekli te siri
gö sterdiği halde ; total herbisitler yapıları itibarı ile toprak üstü
 -69-

a ksamına tes i r etmekt edir . Ancak bu f a rklılık ist atistiki olar ak önemli
de ğ ild ir.

Kıvırcık 1 badaya karşı de nemeye a lınan herbisitlerin öldürücü

tesirl eri yanında , gelişmeyi önl eme si öneml e üz er inde durulm a sı ger eken
bir husustu r.
1969 deneme yılında kıvırcık l · ba da nı n gelişmesi n e herbisitlerin
tesi rlili ğ i çeşitl i toprak işl em e şe kill e rinde istatistiki olara k farklı

olmuştur (Cetvel 27).

Cetv e l 31 . 1969 yılı kıvırcık l abada ge lişm e sine karşılıklı

ol arak h erbi s it ve t oprak i ş l eme şekille rini n
etkisi 1/

Gelişmeye etkisi
Topr ak işleme şekli
gr/bitki
Sonbaha r toprak işlemesi 1 , 207 b
İlkbahar " If
1 ,345 b
Diskaro geçirilmiş 2 ,7 18 a

1} Müşte r ek harfi taşıya n ort a lamala r a rasında istatistiki

f(lrk yoktur.

1969 deneme yılında sonbaha r ve ilkbahar toprak işlem e si uygula -

na n pars ellerd eki kıvırcık labnda ge lişm e si , istatistiki ola r ak aynı

5 rupt · n olduğu halde , diskaro ge çiril enl erde farklı grubaattir (C et-
vel 31). Diskar o ile anoak 2- 3 cm derinli ğ inde yap ıl an bir işlemede ,
kök v e bazanda to pr ak üstü aksa rnı ilk- v e sonbaha r toprak işlem e sin-

deki g ibi zarar görmemektedir . Gen ellikl e her bisitler yumru ihtiva eden
bitkilere iyi t es ir edem edikl erinden , sa thi bir toprak işlemesi ile di-
ğe r topr ak işlemele ri nde oldu ğu g ibi , kafi derecede kıvı rcık labadaya
etkili olamamışla r dır .

Her bisitle r kıvırcık l R b ~da nın g elişmesini önemli der ec ede ön-
l emişle rdir (C etvel 32). Zira h erbi s itl erle kontrol ista tistiki olar ak
fa rklı gruba mensuptur. Tar don 101, Tributon TM, Anioon DT , Banvel D ve
We edkillcr D'nin gelişmeyi önl eyici etkisi diğ e r herbisitle r e na zaran
zayıft ır ve a rala rında ista tistiki f:-ı. rk yoktu r.
A r aştırma ne t icelerinden a nl ·ş ıl a aa ğ ı g ibi diskaro geçirilen
p rsellere nazaran sonbahar to pr a k işl em e si ya pıl nlarda kıvırcık labada
 -70-

Cetvel 32. 1969 yıl ında

herqisitlerin kıvırcık lahadanın
gelişmesi üzerine etkisi ı/

Gelişm eyeetkisi
Her b. No Her h isitin tioari ismi
gr/bitki
ı Weedkiller 1 , 496 b
2 Ferne sta 0,750 b

3 Agroxone - 4 o,sı8 b

Weedkil1er-D ~ A roxone-4 o,657 b

5 Anicon DT 2, 188 b
6 Tordon 101 2,773 b

7 Da c ~m ine 4D 0,<1.54 b
8 Banv el D ı, 185 b

9 Banvel - D ~ Agroxone-4 o,6oo b

lO Tributon TM 1 , 664 b

Kontrol 6 , 610 a

ı/ Mü ş t e r e k harfleri t a şıyan gr u pl ar arasında ista tistiki fark yoktur.

kesafe tinde %78 nisbetinde bir zalma t e sbit e dilmişti r. llerbisitlerle

bi r li kt e sonbuha r toprak işlem e si uygu l a nd ı ğ ında %100 lük bir netic e
l ı nma kt a dır . Herbisitl er ilk- ve sonbaha r t oprak işl e m e si ya p ı lan yer-
ler de daha çok etkili o lmuştu r. Bi tkinin herbisi tl er e h· saas oldu ğu

devre , çi çekl enmeden önc eki devr e olup , 1969 denem e y ılınd a bu ş ekilde

yap ıl an b ir ilaçlama n etic esinde %100'e yakın kısmı öl dürülmüştür , Hassas

olan bu ge lişm e devresinde bütün herbisitl er aynı de r ec ede etkili olmuş­

l a rdır .
 -71-

B- YILLIK YA2 NCI OTLAR

ı . Yabani hardal(Sinapis arv ensis L.) :
Memleketimizde yabani hardal, Erzurum çevresinde ise "Mananık"
diye adlandı rıl makta ve C r~ciferae familyasına mensup tek yıllık bir
bitkidir.
a ) Biyolojis i
Yabani hardal tohum la çoğalır. Tohumlar ilkbaharda çimlenir. Çim-
l enme, minimum 2°, optimum 7° ve maksimum 25°C de olmaktadır (Lauer 1953) .
Çiml e nen yeni bitkiden derinlemesine giden kazık formunda ana bir kök
ve çok sayıda yan kökl er teşekkül eder . Kökler, havadar topraklarda ka-
fi miktar da su b lunursa 133 cm kadar derine gi tti ğ i . Qalde kurak yazlar-
da büyüm esi yav şlar (Schul ss 1909).
Bitkinin boyu 30-60 cm a rasında d eğ işir, Saplar yuvarlak, içeri-
si ekseriya boş sadece taze oldu ğ u z·man doludur. Genellikle yan dallar
kalınlaşm ışt ı r. Sup zamanla s e rtl e şir (Resim 12) . Kutschera ' ya göre Kors-
mo (19 60), Norveçte y ptı ğ ı bir denemede yabani hardal, arpadan 2 , 6; yu-
laft · n 1,8 defa fazla suya ihtiyaç gösteri r. Bir yabani hardal b itkisi
400-800 (Roemer 1959) , 1200 (Hanf 1964 , Anonym 1965), 2700 adet tohum
vermekte v e 1000 tane a ğ ırlı ğ ı 1,9 gr dı r (Stev ens'e atfen Klingman 1966) .
Yabani hardal t ohumları toprakta çimlenme kabiliyatle r ini 30 yıl muhafaza
etmektedi rl er (Koch 1968) .
Erzurum çevr esinde b ir bi tki (n = 100) 86,71 ~ 116,2 kapsül; her
kapsülde (n = 200) ıo,o ~ 2 , 4 tohum ve her bitkide (n :; ıoo) 861,80 ~105 ,

adet tohum vermektedir. Göksel (1956) her kapsülün verdi ğ i tohum s ayısı­
nı 6- 12 olarak tesbit e tmişti r. TohumlRr hasadı müt eakip bir ay oda suhu-
netinde bekletildikten sonra çiml endirme denemeei yapıbdığında bunların

%1 nin çimlendiğ i tesbit ed ilmiştir . Olgunlaşan tohumlar hasadı müteakip

4 ay buzdolabında - 3°ile -5°C de bekletildikten sonra ancak% 1,5 i 9 im-
l e nmiştir . Bu hal tohum k abu ğunun kalın ve sert olması s ebeb iyle embriyo
inkişafını müt eakip kabu ğu delip dışarı çıkamamaktadır . Sert olan kabu ğu

parçalamuk gayesiyle t ohumlar konsantre sülfirik asi t içerisinde yarım

saat bekletiler ek musluk suyunda y~rım saat yıkanmış ve % 9, 75 lik bir

çimlenme kabiliyeti t esbit edi lmiştir.
 -74-

o) Mücadele metodları :
Kültürel tedbirler : Tarlaya dökülen tohumlar ı . ~imlenmeye zorla-
mak için toprak işlemesi yapmak lüzumludur. Ancak, yukarıda belirtildiği
g ibi tohum k· bu ğunun kalın ve sert oluşu nedeniyle toprağa döküldüğü za-
man derhal çimlenmez . Belirli bir süre geçtikten ve uygun şartları bul-
duktan sonra çimlenmektedir. Bunlar topra ğ ın tohum kabu ğunu aşındırma

durumu, sıcaklı ğ ı, ısısı, rutub eti ve havalanm a sı gibi faktörlerdir.

Topr a k işl em e ile gevşetilen toprak zerrel er i içerisinde hava airkülae-
yonu sa g lanır ve yaşama kabiliyetine haiz tohuml a rın çimlenmeai teşvik
edilmiş olur(MUll verstedt 1963).
Sonbahar toprak işlemesi uygulanan parsellerde diskaro geçirile~-

l ere nisbet en yabancı ot kesafeti önemli der ecede azalmaktadı r (Cetvel 3).
Sonbahar to prak işlemesi ile önceki yıllarda topra ğ a dökülen toh~mlar

çimlenm ekt e , bunu takiben meydana gelen erken donlarla t ahrip olmaktadır.

Nit ekim , Sohulss (1909) , yabani hardalın ~1° ile -2°C ye dayandığını -5°C
de ise tamamen yok oldu ğunu ve mahfuz a r azide -10°C ye kadar dayanabil-
2
d i ~ ini kaydetmektedir . Yine aynı yazar 1 c den 29384 tane tohum saymıi

ve tohuml arın çimlenme yüzdeaini %30-76 olarak t esbit e tmiştir .

Kimya sal müc adele : İlkbaha r toprak işl eme si , tohumları çimlan-
ın eye t e şvik etti ğ i için diskaro ge çiril enlere nazaran kesafette %46,9
luk bir a rtış s ağ lamıştır. İlkba ha r toprak işlemesi ile çimlenen yabano~

ot l ar mutlak surette mücadele m e todl a rı il e yok edilme si g erekmektedi ~.

Sel ektif ya bancı ot öldürücü ilaçla r bu maksat için e lv e rişlidir.

1968 y ılında herbiaitlerin iki muhtelif dozla rı nın her nekadar

öldürm e yüzd el er i ara sında istatistiki olarak önemli fark va r sada , her
iki do zda müc adelede a rzu edil en netic eye ul a şılm a ktadı r (C etv e l 33).
Herbisitler, y abani hardala önemli der ecede t e sir e tmiştir (Cet -
v el 34). Her i ki deneme yılında , bitkinin farklı devr eleri nde ilaçl anma -
s ına ve ikinci deneme yılında dozlarda d e~ işiklik yapılma sın a ra ğmen ay-
nı netice el de edilmişti • Bu r ada Banv el D di ğe rlerine kıyasla daha dü~ük

öl dürme gücün e sahip v e i s tatistiki olarak farklı gruba mensuptur. Diğer

he rbisitler arasında önemli fa rklılık yoktur.

 -75-

Cet vel 33 . Yabani hardal mücndelesinde çeşitli herbisitlerin

etkililiği n i gösterir varyans analiz t blo su

Va r yans kaynağı 1968i yılı 1969 yılı

S. V. ' F s. v. F
Genel 263 239
Bloklar 3 ı , 70 3 0,82
Toprak işleme (T) 2 o , oı 2 0 ,69
Hata a 6 6
xx
Doz (D) ı 7,44 ı 0,21
DXT interaksiyonu 2 2 ,19 2 1 , 60
Hata b 9 9
İlaçlar (İ) lO 10 , 76xx 9 7,8oxx
xx
İXD int eraksiyonu 10 2 , 63 9 0, 43
İXT ll
20 0 , 16 18 0,97
İXDXT ll
20 1,52 18 1 , 29
Hata o ıso 162

(xx) Faktörler a ras ı nda %1 ihtima l s ınırına g öre istatist iki olarak
fa rkl ı lık v a r d ır .

Cetvel 34. Yabani har dal müc adel e sinde herbisitle ri n tesi r lili ğ i 1/
Herb . No Herbisitin ticari adı Yab ni h a rdalı öldürm e yüzdesi
1968 yılı 1969 yılı
ı Weedkiller 99 , 95 a 99,99 a
2 Fern esta 100 , 00 a ıoo,oo a
3 Agroxone-4 99 , 75 a 99,84 a
4 Weedkiller Df""lgroxon e- 4 1oo , ooa 99 , 98 a
5 An ic on DT 99 , 45 a ıoo , oo a
6 Tordon 101 99 , 98 a 99 ,51 a
7 Dacamine 4D 100,00 a 99 , 96 a
8 Banvel D 95 , 60 b 94 , 60 b
9 Banvel D f" A r oxone - 4 ıoo , oo a. 99,94 a
lO Tributon TM 100 , 00 a 99 , 98 a
ll Dacamine .2D/2T 99 , 74 a
OrtA-lama 99 , 82
1/ Müşt e rek harfi ihtiva eden gruplar a ras ında istatistiki fark yoktu r .
 -76-

1968 y ılında ilaç-doz int er aksiyo nunu n ist a tist iki olarak farkll
ol m sı Banvel D nin b irinci ve iki nci d ozl a rı · r a sındaki farklılıktan

il eri ge lmekt edi r (Cetv el 33) . Zir· bi r i nci doz ikinc i do zdan d ha a z t e -
s ir e tmiştir .

Yaban i ha rd 1 müc · de l e sinde s onbahar toprak iş lemesi etkili bu -

lu nmu ş ve ayn ı z manda den emede kullan ıl an bütün he r bisitle r e ka r şl has-
sas o l du ğu t e s b it e dilmişt ir . Ane k , Banvel D kullan ıldı ğ ında maksimum
seviyede ol a n ikinci dozun kull an ılm a sı da ha f a zl a müessi riyeti ba kımın­

dan t a vsiy e ed ilebilir .

 -77-

2. Ak kazayağı (Chenopodium album L. ) :

1 eml eketimizde genel ol rnk ak kazaya ğ ı, Erzurum çevr esinde "Tel
p ncarı diye tanınmakt dır. Polygonaceae family sına mensup olu p , tek
yıll ık bir bitkidir.
a) Biyolojisi
Ak kaz yağı tohumla çoGalır ve tohumları sür ün uçlarında sapa
ba ğ lı olarak teşekkül eder (Resim 13). Di ğ er taraftan tohumları ilkbahar-
dan sonbalıara kadar müsait şa r tlarda daimi olarak çiml enirlor. Tohumlar

Resim 13. Ak k zayağı (~. album) nın eli~miş ve rozet

safhasındaki örünüşleri, Anonym 1965) .
0
minimum 2 1 optimum 20°, m·ksimum 25°C de çimlenmektedir (Lauer 1953).
Tohumdan çimlenen y ni bitki ilk önoe kazık şeklinde bir ana kök verir
ve daha sonra bundan yan kökler meydana gel ir. Kök de rin li ğ i ve boy uzun-
lu "u y etişti ğ i ortamın şa rtlarına ba ğ lı olar ak de ğ işmektedir . Mut edil ik-
liml er için KUtscher (1960), kök d e rinli ğ ini 106 cm, boyunu 1 m ve kök
 - 78-

dağ ılı ş ını 80 om olar ak ve rm ekt edir. Yin e aynı yazar Amerika Birl eş ik

Devletl er indi İndiana eya l etinde , 1954 de iyi t opra kla r da 2 m boy verdi -
ğ in i ve Weav er-Albe r tson ' a atfen Nebr aska ' da 1 938 kurak geçen yıl içer i -
sinde ise 5- 15 om b oylana b ildi ğ ini bildirm ektedir. Hümid v e s emiar id böl -
gelerde kolayca yetişmektedir . Tohumlar uzun s eneler topr akta çimlenme
güçl erin i kaybetme zler. Nitekim Kooh (1968) e gör e tohumlar toprakta
39 yı l ç imlenm e gücünü muhafa za eder ler. Nor ma l ge lişmiş bi r bitki orta-
lama olar ak 1000-5000 (Roemer 1959) , 6400 (Hanf 196 4 ), 3000 (200- 20000)
( Anonym 1965) , 72450 (St evens ' e atfen Klingman 1966) adet ve yine Erzurum
ç evr e sinde bir a k kazaya ğ ı bitkisi (n = 100) 105731 ; 30226 adet t ohum
v ermekt edir. 1000 t an e a ğ ırl ı ğ ı 0, 5184 gr dır . Bunu Klingman St evens ' e
a tfen (1966) 0 , 70 gr olarak kaydetmekt edir. To pra ğ a d ökülen ol gu nlaşmış

to humla rı n çiml enebilm esi', burada kabukl a rının ş ınması için be lirli bir
per yod bek l emesinden sonr a mümkün olabi lm ekt edi r. Nit ekim olgu n la şm ı ş t o-
humlar ha s ad ı müteakip bir ay oda suhunetinde bekl e tildikten sonra %1 Oi
çimlenebilmiş ve buzdolabında - 3° ile - 5°C de ~ ay bekl etilenler de ise
çimlenen o lm am ıştır. Bu durum ad ı geçen yaban c ı otun tohum kabu ğunu n ya -
ba ni ha r dalda olJu ğu gibi kal ın ve se r t oluŞ»ndan il eri gelmektedir . Ni-
t ekim ak kazaya ğ ı nı n v e r di ğ i tohumla r ı n çiml enme kabiliyetini tesbit ga-
y esiyle , tohumla r konsantre sül f irik asi t içerisinde ~ ir saat tutulmuş

v e bil ahar e suda ya r ı m saat y ı kanarak %34 , 5 çiml enm e k abiliyeti tes -
bit edilm i ş t i r.

Tohumla r Erzurum çevre s inde m ayıs ayı ortalarında çimlenmekte

ve h zir~n o r tala rı nda sapa kalkmaktadır. Sapa kalkı ncaya kadar yavaş bi r
ge lişme seyr i gös t er mekte , sa pa kalkmayı müteakip sür a tle büyüm ektedir .
Süra tli büyüme devr es i çiç ekl enme yani temmuzun ilk haft a sın a kadar devam
etm ekt edi r. Temmuz ortalarında ise tohum ba ğ lama kta ve büyüme devam etmek-
tedir. Tohum dökümü a r pada hasatt an sonra , bu ğ dayda ise hasat d evr esine
yani a ğustos ortala rı na r astlamakt ad ı r . Gerek ya z lık ar pa , ger ekse yazlık

bu ~ d y daima boy bakımınilan bütün g eli ş m e per yo<lu boyunca üs tünlükler ini
muhafaza etmektedi r ler. Bu itibar la ışıklanma bakımında n hububatla r ekabet
güoüne sahip değildir ( ' e kil ı) .

b) Yayı l ış alanları :
Memleketimizde Ege bölgesinde fa z la miktarda kesafet ar z etmektedir
I n ..: , _ ..~ ____. .. _,._,
 -80-

to pra ğa di:Skülmü9 olgun ak kazaya ğ ı t ohuml a rı derhal çimlenmel!lsede, ıson­

balıarda yapılan toprak işlemesi ile toprakta önceki yıllarda depolanan

tohumların çimlenmesi teşvik edilerek bunl arın ç evr enin sert iklim şart ­

l a rında tahrip edilmesi temin edi lir. İlkbahar derin toprak işlemesi ile
ak kazaya ğ ı kceafeti, diskar o g eçirilmişlere nazaran hemen hemen aynı ol-
muştur (Cetvel 3).
Kimyasal mücadele Tohumların çimlendirilmesinden sonra ge liş-

meler ini devam ettiren y eni bitkilerin imhası ge r ekmektedir. Bu maksatla

her bisit l er et kili bir şekilde kullanılabilmektedir .

1968 y ılın da ak kazaya ğ ı müc adelesinde ku l l a nılan herbisitler

ve bunlar ı n değ iş ik d ozl a rı nda . istatistiki olarak farklılık görülmemekle
beraber her iki deneme yılı n da , h er bisit ler de ğ işik t oprak işleme şekil ­

le r i üzerinde ayn ı der ecede etkili olmuştur (C etvel 35) . 1969 yılında

Ce tv el 35. İki dozda tatbik ed ilen h er bisitlerin çeşitli

topr ak işl eme şekillerinde ak kazayağ ını
öldürme gücünü gö st erir varyans anal is cetveli

1968 yılı 1969 yılı

Va ryans kayna ğ ı
S. V, F S. V. F

Genel 218 239

Bloklar 3 0,93
Toprak i ş l eme (T) 2 3,74 2 0 , 26
Hata a 6 6
Doz {D) ı 1,56 ı 0,08
DXT inter aksiyonu 2 2 , -ıo 2 0 ,77
Hata b 9 9
İlaçlar (İ) lO 1 ,76 9 ı&l, 48xx

İXD int eraksiyonu lO ı,1o 9 1,05

İXT ll
20 1 , 33 18 0,58
İXDXT ll
20 1 , 27 18 1, 06
Hata o 138 162

1/ 1968 yıl ı nda tekerrür say ısı eşit olmadı ğ ı için bloklar S. V. veri-
l eme miştir,

(xx) Faktörler a r asında %l ihtimal sınırına gör e istatistik~

ol a rak fark v a rdır .
 -81-

her bi s i tl erin öldürücü etkisi i statistiki olar ak farklı ise de , dozları

a r as ı nda far k lılık mevcut değildir .

Her iki deneme yılı ortal maları aras ı nda azda olsa f ~ rk mevcut -
tur (Cetvel 36) , Bu farklılık dozlarda yapılan de ğ işiklik ve ilaçlama
zaman ın da ak kazayağının gelişme devr eler inin farklı oluşundan ileri gel-
mektedir. Her iki deneme yılında da ester karakt erinde olan Fernesta,
Anican DT ve Tributon TM , diğ e r ilaçlara nazar an çok iyi netic e v e rmiş ­

ti r. Amin karakter inde olanların ise etkilili ğ i ikinci derec ede kalmış ­

tır . MCPA karakt erinde olan Agroxone- 4 her iki deneme y ılında da oldukça
iyi netice vermişti r. Tardon 101 ise mevzubahis yabancı otun mücad elesin -
de etkili olamamıştır . Gallay at all (19 7) ak kaz aya ğ ı mücadel e sinde
2 , 4- D ve MCPA n ı n baş rılı bir şekilde kullan ı labilece ğ ini kaydeder .
Di ğ er taraftan Friesen t all (1957) 1 aynı fikri teyit ederek kazayağ ı
(Chenopodium spp. ) nın 2 , 4-D v e MCPA y a hassas oldu ğunu bildirm ektedir .

Cetvel 36 . Ak ka z ayağı mücadelesinde herbisitlerin tesirlili ğ i l/

Öldürme yüzdesi
Herb . No Her hisi t in ticar i adı
1968 yılı 1969 yılı

ı \ieedkiller D 88,10 74 ,60 d

2 Fer nesta 99 , 06 99 , 82 a b

3 Agr oxone- 4 82,50 82,50 b ~ d

Weedkiller D ~ Agroxone - 4 85 , o 70 , 60 d

5 Anican D'l' 95,90 99 , 96 a

6 Tardon 101 77 ,50 36,90 o
7 Dacamine 4D 89 , 80 76, 40 d

8 Banvel D 83 , 60 59,40 d

9 B nvel D ~ Agr exone-4 96 , 20 78 , 00 o d

lO Tr ibuton TM 94 ,.60 95,30 a b o

ll Dac · min 2D/2T 85 '70

Ortalama 90,20 81 , 70

1/ Müşt e r ek ha r fi taşıyan gruplar arasında istatistiki olarak f a rk yoktur.

Denemele r den elde edilen neticelere göre k kaz ya ğ ı mücad elesin-

de en etkili yo l sonbahar toprak işlemesi ve ester kar akterinde olan he r-
bisitlerin kullanılmaeıdır . Nitekim ester terkibinde olan her bisitlerle
yapılan mücadelede % 100 e yakın bi r n Atin o ~ ı - - - - - ~ --
 -82 -

Ö Z .E T

Erzu rum çevresinde ziraat arazisinin büyük bir kısmında hububat

ekim i yap ılmaktad ı r. Bu itibarla araştırma konusu olarak hububat içer i -
sinde yabancı ot mücadelesi alınmıştır .

Erzurum ç ev.r esinde yazlık hububat içerisinde problem teşkil eden

yabanoL atla rın t esbiti için bir sürvey planlanmıştır . Çevrede en çok
z a rar l ı ol an köy göçür en (Cirsium arvense), tarla eşek marulu (Sonohus
arv ensis) , k ıv ı r cık labada (Rumex orispus), yabani hardal (Snapis arven-
s i s ) ve ~ kazayağ ı (Chenopodium album) ' nın biyolojiler i ve mücadel e me-
t o dlar ı incelenmiştir . Mücadele metodlarının araştırılmasında , ilk- ve
s onbahar da derin (25 - 30 om) ve sadece diskaro geçirilerek (2 - 3 cm) yapı-
lan topr ak işlemele r i birer alternatif olarak ele alınmış , bunlar üze -
rinde he r bisitler denenmişti r. Denemede , etkili madde leri farklı ll çe-
şit her bi si t i k i de~işik dozda ku llanılmıştır (Cetvel 1) . Mevzubahis
herbisitler a r pa v e bu ğ day ın 5-7 yapraklı devresinde tatbik edilmiş ve
ayn ı devr ede yabanc ı atların elle yolunması uygulanarak, kimyasal müca-
dele ile mukayeseler i yapılm ı ştır . Araştırmalardan elde edilen sonuçlar
aşağlda gö s te r ilmiştir .

1- Yazl :ı. k hububat içeris i nde problem teşkil eden yabancı otlar 1
çiftçi aile s i içer isinde bulunan boş iş gücünü kullanarak elle yolundu ğu

taktir de ekonomik olmakt adır .

2- Genel olarak , yabancı ot mücadelesi yönünden sonbahar toprak

işlemesi , i l kbahar toprak işlem esi nden çok daha etkili olmakta ve yazlık

hububat ver iminde daha fazla artış sa ~ lamaktadır .

3• Terdon 101 , Banvel - D ve Banvel -D~ Agroxone-4 karışımı tatbik

edilen pa r sellerde , yazlık a r pa sap uzunlu ğu nda önemli derecede kısalma

ve başaklarda de f ormasyonlar meydana ge tirdi ğ i halde , yazlık buğday üze-

rinde bu menfi etki l er görülmemiştir .

4- Ya z lık a rpa tane ·veriminde en fazla artışı, Agroxone - 4 (MCPA

amin)( 255,55 kg/dek, ) ve bunun Weedkiller D (2 , 4- D amin }(245 1 92 kg/dek . )
ka r ış~ ı tem i n etmişt ir. Bunu takiben artış sırasına gör e Fernesta (2,4-D
es t er, (23 1, 68 kgjdek, ) , Weedkillerde D (2,4 - D amin)(201 , 89 kg/dek. ) v . s .
gelmekted ir (Cetvel 10).
 -83 -

5- Yazlık buğllay tane veriminde , Terdon 101 maksimum v erimi t ıe ­

mi n etmiştir (376 , 91 kg/dek . ) . r r pa da maksimum verimi temin eden Agrox-
on c- .'). 1 bu ğdayda da iyi n et ic e ler vermiştir (370 , 45 kg/dek. ~ (Cetvel 16) .,
6- Köy göçüren mücadelesinde ; sonb har ve ilkbah.:ır derin toprak

işlemesi , diskar o geçirilmiş parsellere nazaran kesafette s ır· s ı ile

%49 ve %24 lük azalma meydana g8 tirmiştir . Ayrıca köy göçürene karşı

h er bisitler den en fazla tesi r li olan Banvel D % 77 , 6 , A5roxone-4 % 70 ini

öldürmüştür (Cetvel 20).

7- Tarla e şek m a~lu mücadelesinde; denemede tatbik ell ilen toprak

işleme şekilleri etkili olamamıştır . Fakat sonbahar toprak işlemesi uygu -
lanan pnrsellerde herbisitle r in tesirliliği di ğ e r to prak işleme şekilleri

t atbik edilenler den daha iyi netic el e r vermiştir . Ancak kimyasal mücadele
ile elde edilen öldürme gücü '/o 50 yi · şamamakt dır (Cetvel 2.').).

8- Kıvırcık labada mücadelesinde ; s onbahar toprak işlemesi çok

etkili olup , mevzu b· his yabancı otun % 87 s ini ortad.::ın kaldırmıştır.
Bu toprak işleme ile herbisitler kombine olarak tatbik edildi~i taktirde
%100 e yakı n kısm ı n ı ortadan kaldırmak mümkün olmuştur . Nitekim çiçek-
lenmeden önce tatbik edilen Weedkill er D, Fernesta , Agroxone-4 1 Dacamine- 4D
ve Agroxone - 1 ün Banvel D ve Weedkiller D karışıroları mevzubahis otun
%100 e yakın kısmını öldürmektedir (Cetvel 28)~ Ancak bu netic eler tek
yıllık olup , müc adeleyi takip eden yıllarda adı g eç en yabancı ot kökten
tekra r sürmektedir . Amin karekt8rinde olan preparatların di 2. erl erine na -
z· r n yabanc ı otun kök sistemini öldürme gücünün daha fazla oldu ğu tes -
bit edilmiştir (Cetv e l 30) .
9- Yubani hardal mücadelesinde; sonbahar toprak i ş lemesi çok et -
kili olup bu y · bancı otun% 67 sini ortada n ka ldırmıştır o Di ~ er taraftan
denemeye alınan bütün herbisitlerin tatbiki ile %100 e yakın kısmını
öldür düğü tesbit edilmiştir (Cetv el 3~).

lO- l-ık kazaya ğ ı mücadelesinde ; sonbahar to rak işlemesi 1 di ~ er

t opr a k işleme şekille r inden çok daha müeosir olup , mevzubahis otun ke -
s· fetinde% 38 lik bir uzalma meyd3na g etirmiştir . Di ~ e r t ı ra ftan herbi -
sitlerden ester ka r akterinde olan Fernesta ve Anican DT en iyi neticeyi
t emin etmiş v e mevcu t ak kuzay ğ ının 5& 100 e yakın kısmını ö ldürmüştür o
 -84-

Di3er herbisitlerin t esiri düşük olmu ştur (C etv e l 36) .

o . o
ll - rmcadele m etodları . araştırılan ya bancı otlar ın -3 ıle -5 c
de 4 . y bekletilip çimlenme k~biliyeti araştırıldı J ında ; Q. rv cnse to -
humlarının % 34 1 0 1 .Sonchus arvensis '/o 27 , 0,~. Crispus % 63 , 0 Sina pis

arvensis %1 , 5 ve C. album %O çimlenm e ka biliyetinde ol du ğu tes b it

edilmişti r. Olgunlaşarak topra ğ a dökülen Q. arvense, Sonohus arv ensis
ve g_. c r ispus tohumlarının h"yük 1Jir kısmı der hal çimlendi ğ i hal de Pr db-
l em olarak ele alınan di ~ er yaba ncı atların tohumları çimlenmemiştir .
 -85-

SUMMART

On mo~t of the agricultural land araund Erzurum ooreals

are grown, that is why "weed control in cereals" was taken as a
research subject.
Araund Erzurum a survey way planned on wveds which are
problem in aummer creals. Canada thistl e (Ci r sium arvense L. Scop.),
Perennial Sow thietle(Sonohus arvensis L.l, curled dock (~~~
criepus L.) charlook (Sinapsis arvensis), lamb ' a quarters
i

(Chenopodium alburiı}, are the destruetive onesaraund here, their

biology and the control metods were examined cloaely. Fall and
spring deep soil cultivations made by diskharrow taken as an alter-
native, herbicides were applied on these weeds. In the investigation
eleven herbioides whioh had different effective substanc es were
tested on them (Table I). These herbicides were applied when the
wheat and barley were their 5-7 leaved etage, also in this stage
the weeds were stripped by hand and their comparison were made sre
indioated b6lıow.

ı. Weed problem in summeroereals 1 it w~ll be economio if

they handed by the members of the farmer's family by using their
emthy hours.
2. From the stand point of weed control in general f all
cultivation is effective then the spring cuıtivation and it hi ghers
the summer wheat production.
3. Although the stem of the barley shortened and some
deformations tormed, such effections didn't observed on summer
wheat, in the plots that Tardon lGl, Banvel-D and Banvel
D Agroxone 4 were applied.
4• Agro.xone-4(MCPA amin)(255 ,55 Kg/dek) and it' s mixture
with weedkiller of D(2,4 D amin) did the maximum inorease in the
summer barley grain production (245,92 Kg/dek) According to the
increase in production respectively Ferneste (~,4 -D ester)
(231,68 Kg/dek). Weedkiller D (2,4 D am in)(201 ,89 kg/dek) and ete.
are coming after (Table lO).
 -86 -

5. Tordon lOl did maximum increase in the summer wheat graj n

production (376.91 Kg/dek). Agroxone 4, which did the maxi mum increase
in .·barley also gave t he good results in the wheat production
(370,45 Kg/dek), (Table 16).
ô. In control of Canada thistle deep spring and fall soil
oultivation made %49 and %24 decrease r especti vely in the population
in comparison to the diskharrowed plots . On the other hand , most
effe ctive herbicide to C.arvense which is Banvel D killed the %70c
(Table 20).
7. In the control of · perennial sow thistle applied cultivations
was not effective any more in the res e rch es , but t he effectivity
of the herbicide in the plots that fall cultivation was applied , was
better than the other kin ıl s of the soil cu ltivation . However the
ki ll ing oapaci ty that ta l~e n from the chemical control was not more
than %70 (Tabla 24).
8. In the control of curled dock , fall cultivation is very
effective, had been killed the %87 of the indicated weed. When
this soil cultivation was applied t ogether with herbicides %100
of the weed were kille d when weedkiller D, Ferneste, Agroxone - 4 1
Decamine 4D and Agroxone and their mixtures with Banvel D and
Weedkil ler were appl ied befor e the bloming stage killed the %100
of the indieated weed. (Table 28). However these results belongs to
the first year, but in the fallowing years the weeds have been
germinating !rom the roo t again . From the stand poi nt of killing
the roots of the weeds the capaticy of the arnine preprations are
rnore t han the others (Tabla J4) .
9. In the control of charl ock ; soil cultivation is more
effective and killed the 47 percent of the weeds . On the other hand
it was noticad that more or less 100 percent killed by applying
ali other herbioides in the researches (Table 34) o
 -87-

lO. In contr,o l of lamb!s quarters; fall cultivation is much

more effective than t he other soil cultivations . %38 decrease
happened in the populati on of t his weed . Alao Far neste and Anicon
DT which are the herb ec i de s in ester character gave the best r esult
and killed the 100 percent of th e present lamb's quarters. The
e!feetivity of the other herbicides are low (Tab l e 36).

ll. In the investigation of the control metoda , when the

germination ability of the weeds reaserohed after keepi ng t hem under
3-5 C. degrees for fo ur months, the germina " ~on ability of the
weeds are: C.Arvena e s eeds %34.0, amc hus arvensis %27.0 ,
R.Cris pus %63.0, Sina ps is arvensis %1,5 and C.Alb~ %o.

Altough the se eds of the C.arv e nse,~nc hus ar vensis and R.cris pus
were ~ickly germinat ed after the seeds matured and then dropped
on to the ground s ome other wee d s ee ds which were taken a s problem
did not germinate.
 L İ T E R A T UR

Adams , R. (1952) Some aspeots in the oultural oontrol ot weeds. Jour.

Royal Ho rt . Soc . 77 (5) : 178-1a2 (Biol . Ab s. 27 (4)ı 994 1 1953).
All en, H. P. ( 1952) The r e lative toxicity of 2,4-D and 2-methyl-4-
chlorophenoxyacetic acid to wheat, oats and barley. İou r. Sci, Food
and ı gric. 3 (8) : 378-38 •
1\lley , H. P. (1962) Canada thistl e. ı\dv . Leafl . Univ. Wyoming agrio , Ext,
Se rv . 50 pp . 6 .
Altcr got, V. F. and V. E. Kıselov (1965) Nature of the combined aotion of
mixtures of mineral salt and 2, -D solutions, introduced through the
leaves, on wheat a nd broad-l eaved weeds . (Rusçası) Sibir sk Otd, Akad .
Nauk. SSRR : Novosibirsk 149- 169. 1963 . From : REF ZH BİOL , No . 3
G 125 1 (Biol.Abs . 47 (8) : 3325, 1966) .
A kalın , s. (1952) Büyük Bitkiler Klavuzu, Ankara .
Arny, . C. (1952) Variations in the organic Reserves in under ground
pa rts of Five Per ennial weeds from late April to November. Minn. Agr.
Expt . Sta . Tech . Bull. 84 : 1- 28 ,
. nonym , (1932) Bekamptung der Acker- Distcl . Bayr. Agrarpol~ Rundschau ,
14 ıo.

-------. 1965) Unkraut Fibel (Sohering ). Herausgegeben von der sohcring

AG, Ber lin , ıbt. Pflanaenschutz 6 . Auflage ,
-------. (1968) Tarım Ba kanıı c ı Zi r ai Mücadele ve Zirat Karantina Genel
Müdürlü ğü 1968 y ılı Zira! ~1ücadele Program-Proje Yatırım ve Çalış ­
mal rı . Zir . Müc.Genel Müd . Y3yınları Mesleki Kit aplar Serisi . Ankara
s . 46
Bü r t on , L. V. (1962) The germination of weed seeds , Wccds lO (3) :174-182
Bakker, .and j , Diender (1956) The creeping plumo thistle, Cirsium
arvense . Levende N.1 tuur 59 (6) : 121-127. (Bio1 . Abs . 32(6): 1758,1958)
Benson, Lr (1957) Plant Classificati on. D. Cb Health and Company. Dos ton
Bilgir, S. (1965) Ege bö l ge si hububat tarla larında görülen önemli ya banoL
otlar ve s va ş imkanları üz erinde bazı incel emeler . Tarım Bakanlı ğ ı
yayınla rı Tek. Bul . No . l4

Birand , H. (1952) Türkiye Bitkileri. Ankara Üniversites i Fen Fakültesi

Y yınla rı. Ankara
Braun, H. (1966) Die wichti gst en Unkröut er, Pul Parey. Ber lin, 4.neubearb.
Aufl. , s . 54
Brown , j , G. and R. B. Streets (1928) Sülfürik acid spray, A praotioal
me ns for the control of \'feeds . Arizoaa Sta , Bul. 128. pp. 299 - 316.
fi gs . 6 (Expt . St . Record 60 : 37, 1929).
Brun s , V. F. and L. W. R smusse~ (1957) The effeot of Freeh water storage
on the Germination of Certa in weed s eeds , Weeds 2 : 138-148
.Burnet , I . M. (1967) The MCPA Story. Pans 13(2) :. 10 -lll
C ~ fc rri, R. (1952) Eff ect of total and purtial , hand and seleotive
 -89-

D vis, P. H. ( 1965) Flora of Turkey, At the Univ e~sity ~eBGe Edinbu rg

ı : 266 - 267

Dersche id , L. A. , L. M. Stahler and D. Eb Kratoohvil (1952) Differenti al Res-

panses of Barley Var ieties to 2 1 4-Dichlorophenoxya oeti o a oid (2 , 4 - D) .
A r onomy jou r . ' (4) : 182-189 .
----------. 1 R. Eo Schul z (1960) Achene development of Canada Th i s tl e
and Per ennial Sowthistle . Weeds 8(1) : 55-63..
- ------., R. L. Nash and G. A. Wicks (1961) Thistle oontro1 with culti-
va ti on , or opping and Chemicals . Weeds 9(1) : 90- 102
Drotti~ , S. (1929) Harr owing to control we eds in oereals (Trans titl e)
Meddel c entr lanst . För söksv j or dbruksom ra det (Sweden ) No . 348 ; Eng,
bs . 22 , 23 (Expt . Sta . Recd. 62 : 227 , 1930) ,
Düzgüneş , z.
(1958) Ent emolojid e İstat i stik Me to dla rı, ./\nkara Üniversi-
tesi Basıme vi. j nkara s . 39.
Düzgüneş ,
O. (1963) Zir i ıra9 tı rmalarda İstatist ik Metodla,~. Ankara
Üniversitesi Bas ım evi . nk r a .
Edmond , D. B. (1956) The effeot of MCPA (Sodyum 2-m etoxy-4-ohl or ophel'bxy-
butyr ate) on young r ed ol aver (Tr ifolium pratense) and weeds , New
Zeland jou r . 1 Sc i . ~ nd Teohnol. Ser . 38 ( ) : 397-1ı02 (Biol • .1\bs -31 (7) ı
2082 ' 1957) o
Elder , W.C.. (1948) Effects of 2, 4-D on winter wh eat Two Stage of growth
use of I . P. C. (isopr opyl-n-phenyl ca r bRmate) and amonium t r i chloro
cetate f or th e c ontro l of Bor muda gr ass and johnson gr ass , Proo,
Souther n weed Conf. 1 : 23 - 24 . (Biol . Abs . 2 (10) : 2891, 1950) .
Evans , S. A. (196 1) The cont rol of weeds in Spring Cere · ls with MCPA , MC PB
and 2 , 4 - DB. Heed Res . 1 : 203 - 210 .
Friss en , II . A. and D, R. Walker (1957) A compra.sion of MCP and 2, 4- D for
the control of annu a l weeds in grain crops . Canadian jour . Plant .
Sci . 37 (ı) : 69-81 .
Gallay , R., A. Boul cnn z a nd W. Wurgler (19 9) L' emploi dea horm ones
base de 2 ,1- D dans la lutt e cantr e l es mauvaises herbes infestant
l e s champs de cereales . (The use of 2 , 4-D- c ontain ing hormons in the
cont r ol of the weeds which infested cer ea l fi elds) , Rev. Romande
Agric. Viticult . at r boricult . 5(3) : 20- 23 . (Biol. Ab s , 26(4)
902 , 1952) .
Göksel , N. (1956) Türkiye hububatınd r as tl anan önemli yabanc ı ot •ollı.anı•
ların ın anat omik yap ılar ı üzerinde a r aşt ırmala r. Ziraat Vekaleti
y yınla r ı . Anka ra .
-------- . (1962) T~rla ziraa t i çayır ve mer' ada y aba ncı ot mücadeles i.
Anka ra .
(1969) Türk iye 'nin başl ıc a y·bancı otları v e zararlı olduk-
la rı önemli kültür b itkil eri sözlüğü, Zi r nt Müe, ve Zir. Karantina
enel Müd. Yay ınları • .1\yy ıl dı z Matbaas ı. hkara.
 -90-

H· nf , M. (1964) U46 in Getr e ide. Eine Anleitung zum Gebrauoh ~er vers •
chiedcnen U 46 -Formen zu r Bekampfung der wichtigsten, Unkraut er im
Getreide-Herausgeber : Landwirtsohaftliohe Abt . Badisohe Anilin-Soda-
Rabrik AG. Ludwigshafen am Rhein . S. 82 .
Hegi 1 G. (1912) İ1lustrie rte Flora von Mi ttel Europa . Karl Haser . Münohen .
3 : 225 - 228 .
--------. (1954) İllust ri e rt e Flora von Mitt el Europa Karl Haser. Münche~.
,ı/2 : 903 -1105 .
Hil1i , A. (1947) The control o~ weeds with plant hormone products (Tr ans
tit1 e ) Maata loustieteellinen Aikak.auskirja 19 (1) : 22-38 4 fig.
(Biol. Abs . 22(7) : 1690, 1948) .
Hodgson , j . M. (1958) Canada thist1e (Cirsium a rv ense Soop) control with
cultivation , cropping and chemica1 spr ays . Weeds 6 (1)~.1 -2)
------------. (1964) Variation in Eootypes of Canada thistle . Weeds
12(3) : 167 -171.
Hu ffaker, R. C. , f.1 . D. Mill er. 1 K. G. Beı ghott . , F. L. Smith and C. W, Sahal l er
(1967) Eff ect of Field Aplic ation of 2 , 4- D and İr on Supplements on
yield and protein oontent of wheat and Barley and t eald of beans.
Crop Soience 7 (1) : 17 - 19 .
Ivanov , P. K. and V. N. Kreev (1954)The agro bi ologioal principles f or the
er ed ication of the r ose thist1e in the irrigated soils of Zavo1 zh'ia
(Tr ans tit1e) . Agr obio1 ogiia 6:3-9 1954 ; Re f er at Zhur ,, Biol., 1956 ,
No . 22476 ; (Biol . Abs . 31 (10) : 295 6, 1957) .
johnson , E. (1928) Reoent deve1opments in th e use of ~e rb ieides in
Califor nia . Calif. Dept . Agr . Mo , Bul. (Expt. Sta Rec . 60 : 437, 1929) .
Khil , G. T. (1955) Tilling the soil with a plow and su bsoiler •• a means
of c omba tting pe r ennial weeds (Trans t itl e) Zemledelie 7 : 108. 1955;
Refer a t Zhur ., Biol ., 1957 . No . 10481 ; (Biol . Abs . 32(10)ı2~8},1 9 58 )
Kıltz , D. F. (1930) Per ennial weeds whioh spread v egatatively. jou r. Amer.
Soo. Agr o. 22 : 3 (Expt . ata . r ec. 63 : 442, 1930) .
Kl ).nrr:::ln; C. G. (1966) Heed c ont r ol ; Aa Science . john Willey a nd Sons.
London pp . 36
Koch , w. (1967 ) Unter suchungen zur Konku rr enzwirkung von KUltu r pflanzen
und Unkrautern Aufe inander. Weed Re s ea rch 7(1) ; 22-28.
--------. (1968) Zur Le bensdauer von Unkrautsamen. Sonderdruck aus der
Sna tgut-wirtschaft Fachze itschrift Für Samen und Saat en. 8: 251-253
---------. und B. Rademacher (1966) Unter su ohu gen zur Konku rr enzwi kkung
von Kulturpflanzen und unkraut ern Aufe-inand er. (Competit ion between
crop plants and weeds)~ Weed Res. 6 ı 243-253·
Korsmo, E. (1930) Unkröuter im Aoker bau der Neuz e it . Julius Springer ,
Berlin .
 -91-

Kuntay , s . (1944) Türkiye hububat mahsul J. içinde tohumları bulunan ya -

ban cı otlar üzerinde a r aştırmalar . Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü
Dergis i 2(1) : 220-325 .
Kutschera , L. ( 1960) Wurz elatlas :Mi tt& . ·Euroı:a aısche r Ackeru nkrauter und
Kulturpflanzen. DLG , Verlags. GmbH. Fr·nkfurt am Main .
Lauer , E. (1953) Über die Keimtemper a tur en von Ackerunkrauter und deren
Einfluss au f die Zusammens etzung von Unkrautgeselschaft en . Flo r a ,
140 : 551- 595 ·
Lee , G. A., A. K. Dobrenz and H. P. l lley (1967) Prelimina r y Investigatıon
of the Effeot of Tardon and 2 , 4- D on l en f and Root tissue of Canada
Thistle . Down Earth. 23 (2) : 21-23.
Meekla.b., F. A. ( 1957) Experiment work with phenoxy- bu trics . Proc . Na tl .
Weed Control Conferano e New Zeland lO : 92 - 98 ; Weed Abst , 7(2) :
183 , 1958 ; (Biol . Abs . 33 (2) : 574, 1959) .
Müllverstedt , R. (1963) Untersuohun en über die Ursachen des vermehrt en
Auflauens von Unkrautern Na oh mechanischer unkrautbekamfungsmassnahm en.
Weed Res . 3 (4) : 298-303 .
Olson, p, j ., S . Zalı.k., W. U. Br eakey and D. A. Brown (1951) Sensitivity of
\fueat and Barl ey at diff er ent stage s of Growth to Tr eatment with
2 , 4- D Agronomy jour. 43 : 77-83 .
Os enbrug , A. (1927) Cultural mcthods f or w{nter whcat and spr ing wheat
in the judith Basın . Mentana Sta . Bul . 205 . 1927 pp . 53 . figa 20 .
(Eıcp . Sta . Reo . 59 (1) : 37 , 1928) .

Overland , A. ahd L. ı.,r. Basmuss en (1951) SomG effeots of f,4 - D Formulations

in Her bicidal cono entrations on wheat and barl ey . Agron . jou r.
4 : 321 - 325 .
Özer , z. (1969) Unt ersuchungen zur Biologie und Bekampfung der Acker -
Kratzdist el (Cirsium arvense L. Soop) . Diss . Hohenheim .
--------. und w. Kooah (1970) Di e Auswirkung der Bodenba r beitu ng auf
die Wurzelbildung der Ackerdistel . (Henüz ba sı l mamıştır).
Pande, H. K. (1954) Effect of weeding on the yi eld of wheat . Einpire
journal Exptl . Agrio . (21(8~) : 297-303 ; (Biol . Abs 29(2) : 404-T 1955).
:aaemu ea en, L, w. ( 1956) The effects of the 2, 4- D and 2 1 4 1 5-T l\pp1i cations
on the stand density of Canada thistl e (Cirsium arvense L. Soop) .
Weeds 4 : J,D - 349 ·
Roberts , H. A. and P. A. Dawkins (1967) Eff ect of Cultivation on the
numbers of viable weed s eeds in soil. Weed Res . 7 : 2~0 -301.
Robins , W. W., A. S. Crafts and R. N. Raydar (1952) Weed Control, a textbook
and Mannual . McGrow- Hill Book Company . İNC. London pp . 31 .
Roemer, T. H. und F. Scheffer (1959) Lehr buch dea Acker baue s , Paul Parey
in Berlin und Ifumburg Verl ag fir Landwirtschaft , Vcterinarmedizin,
Gartenbau und Forstwesen. s . 506 .
 - 92-

Sagar , G. R. and H, M. Raweon (196 4 ) The biol ogy of Ci rsium arv ens e (L. )
Scop. Proc . 7 th British Weed Control Conferenoe 553-562 .
Sohönbrunner, j . und o. Pascher (1956) Versuohe zur Chemi scher Bekömfung
des A1penampfers (Rumex alp i nus L. ) (Attempts at th e oh emical control
of Alpine docks). Pflanzensohutzber. 17 (3/ı) : 33-43 . (Biol . Abs .
32 (7) : 2055 r 1958) .
Schullss , G. (1~09) Ackers enf und Hederich. Acker bau - Abt eilu ng der
Deutsohen Landwirtschafts - Gesellsc haft . Berlin.
Seely , C.I., K. H, Klage s and E. G. Schafer (1944 ) Bindweed control . Coop.
U. S. D. A. and Idaho Expt . Sta., Washington Sta . Bul . 176 : 7, 1944 .
(Expt . Sta. Reoord 92: 367, 1944) .
Smith , L. H. and L. M. Harrison (1962) Effect of 2 , 4-Diclorophenoxyac etic
a cid on seedling dev elopm ent and uptake and dist ri bution of calcium
and pho sphoru s in Bar l ey , Crop Sci ence 2 (ı) : 31-35·
Soumcla , H. and j , Paa tela (1962) The influ ence of irrigation , f ertilizin g
and MCPA on the Competition Between Spring Cer eal s nnd Weeds . Weed
Re s . 2 (2) : 90- 99 ·
Stovens , O. A. (19 4) Variation in kind s of weeds from year to yea r. No rt h
Dakota Sta . Bimo , Bul . 6 (6 ) : 6 ; (Eıcpt . Sta . Recor d 92 : 52 , 1945.
Swan , D. G. and C.R. Rohde (1962) Effeot of f 1 ·1-D on three winter wheat
variati e s Gr own in Oregon, Cr op Sci eno e 2 : 179-181.
Templeman , \'i. G. and D. j . Hollid~ (1950) Fi eldEx pe rimentsin se1ective
weed control by plant growth r egulntors upon oer ea1 orops : Empire
j.ıur , Expt1 . Agri ,o . 18(71) : 169-176, 1950) , (Biol . Ab s. 25 (5) :
1364, 1951).
Thornton , B, j . (1946) 2,4-D kils weeds , Colo . Far m. Bul . (Colo . Sta . ) ,
8(1) : 3- 5. (Expt , Sta . Rec . 95 : 329 , 1946) .
-------------. (1950) Reseults of f our years Tr eatment of Canada thistle
and Russian Knap weed with 2 , 4 -D. Colo . Wyo . Acad, jou r. 4 : 62 .
Thurston, M. j . (196 6) Survial of seeds of wild oats (Avena fntua L. and
Avena ludovioi ana Dur .) and charlock (Snapis arvensis L. ) in soil
under layers. Weed Re s . 6(1) : 67-80.
Tukey, H. B., C. L. Hamne r and TI. Imhofe (1945) Hi st o1ogica l changes in
bindweed and sow thistl e followin g app1ioation of 2 , 4- Dich1orophen --
oxyacetic a c id in her bicidal concentrations , N. Y. State. Expt. Sta .,
Bot . Gaz . 107 (ı ) : 62-73 , (Expt . Sta . Rec . 94 : 196 , 1946),
Verma, R. D. and R. B. L. Bhardwa j (1963) Control of farm weeds by usa of
weedic ide s . Indiana Counc ._ ı\ gr, Ros . : Ser . 30 : 1-72 . (Biol. Abs .
46 (4) : 1393 , 1965).
Vidme , T. (1961 ) Cont r ol of Sonchu s a rv ensi s (L. ) with Chemicals . Weed
Re s . 1 (4) : 275-288.
 -93-

Wa rden , R. L. (1964) Tordon • • • • for the control of field Dindweed and

Canada thist1e in Noxrth Central Unit ed Sta tes. Down Eu rth 20(2)
6- 1o.
Weaver , M. L. a nd R. E. Nylund (1965) The susc eptibility of Annual Weeds
and Can da Thist1e to MCPA App1ied a t differ ent times of day. Weeds
13 ( 2) : 110- 113 .
Welton , F. A. 1 V. H. Morris and . j. Ha rtzler (1929) Organio f ood r c s erves
in r elation to the eradication of Canada thistles . Ohio . Sta . Bul . 441
pp . 25 fi gs . 8 (Expt. Sta . Recd . 62 : 136 - 137 1 1930).
Willard , c. j . (1 930) Add iticnal sugge sti ons on spraying weeds with
ch1orates. Ohio . Sta. Bul . 142 pp. 8-1 1 , figs 2 , (Expt . Sta . Reo .
62 : 634-635) .
WUrgler , W. and M. Staehelin (1953) La lutte cantre les 1ampes . (Control
of Sorrels) . Rev . Romande Agric . 21(84) : 297-303 1 1954 . (Biol .
Ab s . 29 (12) : 2943 , l955)o
Zweep , W. van der (1961) Th e mav ement of labe ll ed 2 1 1 - D in young barl ey
p1ants . Weed Res . l (4) : 258-266 .
 Sa y ın hocam Prof. Dr . Hasan Yüksel'e çalışmalarım esnas ında

çok kıym etli uya rıcı tavs iyelerde bulundu cu için

Bitkilerin t0şhisinde Prof. Dr. Hüsnü Demiriz ' e , Prof . Dr. Asu -
man Baytop ' a
Denemelerde tavsiyelerini esir gemeyen sayın Prof. Dr. Fahret-
tin Tosun'a ve Dr. Naime Göks el Kllrhan ' a , ayrıy e ten Dr . Zekir Özer ve
Dr . Osman Ecevit ' e burada teşekkür etmeyi bir borç bilirim .