Abhazlar Kafkasların Uzun Ömürlü İnsanları Adıgece Fiiler Kitabı

Sula Benet Ber Hikmet

Çev: Nuran Kılınçarslan

Ber Hikmet, teknik bilgi birikimini felsefik ve estetik

Uzun yaşamları ile 20 yıl önce bu araştırmanın öznesi
olan Abhazlar, günümüzde düşlerin ve eylemliliğin
örtüşmesi temelinde onurlu bir yaşamın, Canlar
Ülkesi’ni özgürleştirerek kendi dinamikleri ve
öndeneyleri ile daha güzel bir geleceğe taşımanın
kavgasını veriyorlar.
Henüz Abhazya’ya savaşın gölgesinin düşmediği 70’li
yıllarda uzun yaşamanın sihirli anahtarını arama
serüvenine giren Sula Benet’in, gerçekte, yaşamı
sonsuz bir yalınlık ve katı bir realizmle kavrayan
Abhaz kültürünün, Abhaz yaşam felsefesinin
büyüsünü keşfettiğini görüyoruz.
bir potada eriterek ortaya koymadan önce, aylarca,
yıllarca Adıge dilini araştırma, anlama ve çözme
çabasını bir derviş sabrı, bir matematikçi titizliği
içinde incelemeye ve çözmeye harcamıştır.
Ber Hikmet, Adıgece olan kendi diline, Avrupa dil
mantığı içinde bakmamaya özen göstererek, kökleri,
sesleri üzerine gerçek bir araştırmacı ve bir kaşif gibi
dikey, yatay ve derin bir yöntemle yaklaşarak anadilini
anlaşır kılmıştır.
• 188 sayfa. Ankara 2002. 13,5 x 19,5 cm

• ISBN: 975-6798-14-9

Karadeniz’in karşı kıyısında, Canlar Ülkesi’nde

yaşayan Abhaz halkının kültürünü, ziyafetlerinden
yönetim sistemlerine, akrabalık ilişkilerinden cenaze
törenlerine, müziklerinden dini inançlarına kadar bütün
yönleriyle inceleyen bu kitap, konuyla ilgilenen herkes
için bir temel kaynak niteliğindedir.
• 169 sayfa. Ankara 2002 (2. basım). 13 x 19 cm
• ISBN: 975-6798-19-x
Bir Kafkas Göçmeninin Anıları
Musa Ramazan
Yayına Hazırlayan: Gökhan M.Menteş
Musa Ramazan 1970 yılında kaleme aldığı bu kitapta
çarpıcı olaylarla dolu yarım asırlık geçmişini anlatıyor.
2. Dünya Savaşı onu, daha yirmi yaşına gelmemişken,
çok sevdiği vatanı olan Kuzeydoğu Kafkasya’daki
Dağıstan’dan kopararak Alman cephesine savuruyor.
Almanya, Avusturya ve İtalya’da yaşanan esaret
yıllarında verdiği yaşam sınavı ve bu arada Drau
faciasına tanıklık… Ardından yeni vatanı Türkiye’de
iş bulma ve Kafkas kültürünü yaşatma çabaları ile
geçen onyıllar…
Cambazlık, halk oyunları, kuyumculuk ve sürekli
derneklerde çalışma… Kafkas halk oyunlarındaki
ustalığı onu 1950’lerde tekrar İtalya’ya yöneltiyor.
Sovyet rejiminin yıkılışından sonra, anavatanını tekrar
görebilmenin çoşkusu, mutluluğu ve hüznü…
Bir Rus Subayının Kafkasya Anıları
Feodor Feodoroviç Tornau
Çev: Keriman Vurdem
1834-1836 ve 1836-1838 tarihleri arasında ilk kez
Kuzey Kafkasyalılar arasına bir Rus casusu olarak
girip önemli bilgiler toplayan Rus subayı Feodor
Feodoroviç Tornau, bu kitabında sadece Kafkas-Rus
savaşlarında kullanılacak bilgileri derleyip yazmakla
kalmamış, folklor kavramının kapsadığı ve bugün
bilim adamlarının köy köy gezerek araştırdığı pek çok
hususu, en ince teferruatına kadar inceleyip anlatmış.
Çerkeslerde eğitim anlayışını, Adıge evlerinin yapılış
şeklini ve malzemesini, bir Ğıbze’nin nasıl oluştuğunu
ve nasıl icra edildiğini, genç kızlara tanınan özgürce
arkadaş edinme hakkını istismar eden tek bir kız
bulunamayacağını, erkeklerin çapkınlık yapmaya
teşebbüs etmeleri halinde başına nelerin gelebileceğini,
yaralanan bir hastayı uyutmamak için düzenlenen
Çapşe eğlencelerini, resim konusundaki İslam etkili
yanlış değerlendirmeyi, köleliğin nasıl oluştuğunu,
Türk tüccarlara satılan kadın ve kızların Çerkes
kültürüyle yetişmiş olmakla beraber Çerkes kökenli

Acılı ve kimi zaman mutlu olaylarla dolu ama her
zaman anavatan özlemi ile geçen bir ömür. Kitap,
Musa Ramazan’ın deneyimlerini genç nesillere
aktarma isteğinin ürünü.
• 241 sayfa. 2001 (ikinci baskı). 13,5 x 19,5 cm
• ISBN: 975-6798-11-4
Bitmeyen Umutlar II: Çerkes Halkının Özgürlük
Kavgası
Meşbaş'e İshak
Çev: Mevlüt Atalay
Bitmeyen Umutlar (Bzeyiko Savaşı) 1770-1780’lerde
Kuzey Kafkasya’da yaşayan Çerkes halkının kölelik
ve kölelik düzenine başkaldırışının bir destansı
romanıdır.
Çağdaş Çerkes romancılarından Meşbaşe İshak bu
büyük kavgayı, lirizminin gelenek, görenek ve
törelerinin tüm güzelliği ile aktarmayı başarmış bu
kitabında. Yazar Bitmeyen Umutları’ı Adıge Tarihi
olarak tanımlıyor.
olmadığını, misafirlerin Çerkesler için ne anlam
taşıdığını, düelloyu ve kurallarını, Çerkeslerin
verdikleri söz ve özgürlük uğruna bile bile nasıl
öldüklerini ve daha bir çok şeyi bu kitapta öğrenme
fırsatı buluyoruz.
• 234 sayfa. Temmuz 1999. 13,5 x 19,5 cm
• ISBN: 975-6798-02-5
Çerkes Mizahı
Derleyen: Sami Korkut
Çizimler: Aydan Çelik
Mizah, edebiyatın önemli bir dalı ve bir toplumun zeka
düzeyinin önemli bir göstergesidir. Fıkralar ise bu
alanda toplum değerlerini yine topluma yansıtan en
önemli anonim üretimlerdir.
Kafkas halklarının geçmişinde asırlar boyu süren
savaşlar, sürgünler yaşanmış ve halen yaşanıyor
olmasına rağmen bu alanda ve her alanda ürettikleri
anonim değerlerin önemi çok büyüktür.
• 79 sayfa. Ankara 2003. 15 x 24 cm
• 448 sayfa. Kasım 1999. 13 X 19 cm
• ISBN: 975-6798-03-3
Çerkeslerin Dünü Bugünü
Yaşar Bağ
“Kültürel kimliğini korumak, her bireyin ve toplumun
doğal hakkıdır. Bu hakkın olmadığı yerde uygarlıktan
söz edilemez.”
Araştırmacı yazar Yaşar Bağ’ın Kafkasya ve Çerkesler
üzerine bir kısmı çeşitli dergilerde yayınlanmış, bir
kısmı ise hiçbir yerde yayınlanmamış olan
yazılarından oluşan kitap da değişik konularda 41 ayrı
yazı bulunmaktadır.
• 214 sayfa. Ankara 2001. 13,5 x 19 cm
• ISBN: 975-6798-13-0
• ISBN: 975-6798-23-8
Çerkeslerin Sürgünü 21 Mayıs 1864
(Tebliğler, Belgeler, Makaleler)
Panel Tebliğleri
Sayın Dr. Cahit Tutum’un İngiliz kaynaklarından
tercüme ederek kazandırdığı belgeler, Sn. Marc
Pinson’un Çerkeslerin Rumeliye İskanı’na ilişkin
tebliği ve Sn. Kemal H.Karpat’ın Çerkeslerin
Suriye’ye İskanına ilişkin tebliği 1993 yılında
mütevazi bir kitapçık halinde Kafdağı dizinden
yayınlanmıştı.
Bu kitapçıktaki tebliğ ve belgelere ilaveten 23 Mayıs
1999 tarihinde DSİ Genel Müdürlüğü salonlarında ve
21 Mayıs 2000 tarihinde de Kafkas Derneği Genel
Merkezi’nde yapılan “Çerkes Sürgünü” konulu
panellere Özdemir Özbay, Yrd. Doç. Dr. Sedat Özden,
Dr. Alexandre Toumarkine, Bedri Habiçoğlu ve Yaşar
Bağ’ın sunduğu tebliğler ile Doç.Dr. Setenay Shami,
Doç. Dr. Sevda Alankuş, Prof.Dr. Erol Taymaz ve
Mevlüt Atalay’ın konuyla ilgili makaleleri bir araya
getirilerek bu çalışma hazırlanmıştır.

Çerkesya’nın Ruslar Tarafından İşgali: Kafkas-Rus Savaşlarının
Son Dönemi
Semen Esadze
Çev: Murat Papşu
Kitap, Kafkasya’nın Rus İmparatorluğu tarafından
fethinin 50. Yılı münasebetiyle 1914 yılında
yayınlanmıştır.
Eserin yazarı olan Askeri Tarih Bölümü başkanı Albay
S. Esadze Gürcü asıllı bir Rus subayıdır.
Kitap, esas olarak Kafkasya bağımsızlık savaşlarının
1830-1864 yılları arasındaki son dönemini, Ruslar
açısından incelemektedir.
• 134 sayfa. Haziran 1999. 13,5 X 19,5 cm
• ISBN: -
• 334 sayfa. Ankara 2001. 13,5 X 19 cm
• ISBN: 975-6798-12-2
Dönüşün İlk Adımları
Gazi Çemişo
Adıgece Çev: İbrahim Çetao
Rusça Çev: Denef Çetao & Gunay Çeto
“Küçük bir Adıge grubunun Kosova’dan Anavatan’a
dönüşleri tüm dünya Adıgelerini gururlandırdı. Bu
olay tarihi bir haksızlığın düzeltilmesidir. Dünyada
Adıgelerin karşılaştığı ulusal yok oluş felaketini
yaşayan başka bir halk yoktur. Bu güne kadar da
dünya bunu bilmiyordu ama artık öğrendi”
Bu sözler Adıgey Cumhuriyeti Başkanı Aslan Carım’a
aittir. Carım bu sözleriyle olayın önemini isabetli bir
şekilde belirtmekle kalmıyor, başından sonuna kadar
bu olayın tüm gelişimini yürekten hissetmekte
olduğunu da dile getiriyordu.
Üşenmeden bu kitabı sonun kadar okuyabilenler, kendi
istekleri dışında Kosova’da yaşamak zorunda kalan
Adıgelerin tekrar vatanlarına getirilmesi için beş yıl

Dünden Bugüne Kuzey Kafkasya
Özdemir Özbay
Kitap, esas itibariyle bir derleme niteliğindedir. Belirli
bir varsayımı, hipotezi kanıtlama, ya da Kafkasya’yı
belirli açılardan yorumlama kaygısı taşımamakta, belki
bu amaçlar için gerekli ilk somut ve nesnel bilgileri
derli toplu biçimde sunmaya çalışmaktadır.
Kafkasya’nın belirli yörelerini belirli yönleriyle
tanıtmak üzere daha önce yapılmış çeşitli
çalışmalardan yararlanılarak, bazen de o çalışmalar
olduğu gibi aktarılarak hazırlanmıştır. Bu nedenle yer
yer tekrarlara da rastlamak mümkündür.
Ancak, her şeye rağmen, Kafkasya’yı bilmek/tanımak,
Kafkasya’ya ilişkin genel bir bilgi ve kanaat edinmek,
boyunca kesintisiz yürüttüğü çalışmaları
görebileceklerdir. Bununla da yetinmeyerek vatanına
dönmek isteyen her Adıge’nin bu arzusunu
gerçekleştirebileceği imkanları yaratmış olduğunu da
anlayacaklardır.
• 210 sayfa. Ankara 2000. 13,5 X 19 cm
• ISBN: 975-6798-08-4
Dünya Mitolojisi ve Nartlar
Özdemir Özbay
Kuzey Kafkasya halklarının ortak sözlü kültür
ürünlerinden olan Nart Destanları, Kuzey Kafkasya
sözlü edebiyat geleneğinin ilk ürünleridirler. Tarih
öncesi tanrı, yarı tanrı ve insanüstü kahramanlarla ilgili
olağan üstü mitolojik olayları anlatan, eski çağlardan
beri söylenegelen ancak yakın tarihlerde yazıya
geçirilmiş olan kültürel değerlerimizdir. Bu
destanlarda mitolojik taraf ağırlıklıdır ve dolayısıyla
geçmişi Kuzey Kafkasya’nın otokton halklarının çok
eski çağlara kadar giden geçmişlerine paralel olarak
ilkel dönemlere ve ilkel kültürlere kadar gitmektedir.
Özdemir Özbay’ın üç cilt halinde yayınlamayı
planlamış olduğu Mitoloji ve Nartlar’ın birinci cildi
Kafdağı yayınları tarafından yayınlanmıştı. Bu
çalışmadan Mitolojiyi, Nartlar’ı ve Nart Destanları’nı
belki gelecek için özgün görüş ve tezler geliştirmek
isteyenler için derli toplu bir ilk başvuru kitabı
olacaktır.
• 244 sayfa. Ankara 1999 (ikinci baskı). 13,5 x 19 cm
• ISBN: 975-6798-04-1
Kafkasyalı Dağlı Kavimlerin Kısa Tasviri
Adolf Berje
Çev: Murat Papşu
Fransız asıllı Adolf Petroviç Berje, 1850’li yıllardan
itibaren çalışmalarıyla Kafkasya etnografyasına önemli
katkıda bulunmuş ünlü bir kafkasologtur.
Adolf Berje’nin 1858 yılında Tiflis’de yayınladığı bu
kitapçık, adından da anlaşılacağı üzere o dönemde az
bilinen Kafkasya’yı ve halklarını kısaca tanıtmayı
amaçlıyor.
• 85 sayfa. Kasım 1999. 13 X 19 cm
• ISBN: 975-6798-07-6
öğrendik. Bu ikinci çalışma ise Nart Destanları’nın
dünya destanlarıyla yapılan karşılaştırmaları ve dünya
destanları arasındaki yeri konuludur.
• 241 sayfa. Mart 1999. 13 x 19 cm
• ISBN: 975-6798-00-9
Türkiye Çerkeslerinde Sosyo-Kültürel Değişme
Kitap, Kafkas Derneği’nin Çerkeslerin yaşamakta
olduğu sosyo-kültürel değişme sürecinin bilimsel
açıdan irdelenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla 2
Aralık 1995 tarihinde düzenlediği ve Prof.Dr. Nihat
Özen’in başkanlık ettiği sempozyum da sunulan
tebliğleri içermektedir.
Yaşar Bağ – Araştırmacı Yazar – Çerkes Kimliği•
Tanıl Bora – Siyaset Bilimci – Türk Milliyetçiliği,
Kültürel • Kimlik ve Azınlıklar
Dr. Cahit Aslan – Türkiye Çerkeslerinde Sosyo-
Kültürel • Değişme
Doç.Dr. Sevda Alankuş Kural – Kültürel Etkinlik
Kimlikler ve Çerkesler•
Mehmet Eser – Uzunyayla bölgesindeki Çerkes
Köylerinde Sosyo-Kültürel Değişme•
Taner Duman – Örenşehir’de Aile-Emek
Örgütlenmesinin Değişimi•

Doç.Dr. Erol Taymaz – Düzce ve Pınarbaşında Sosyo-

Ekonomik Değişme

• 181 sayfa. Ankara 1999 (ikinci baskı). 13,5 x 19 cm

• ISBN:-