Ευρωπαϊκές προδιαγραφές

Λέξε
Λέ ξειιςς κλεειδ ά: σ
διιά σττρο
ροφι
φικκά
κά τρα
ραγο
γούδια
γούδύδια
ύδ α, μπ
μπαλ
αλάν
άν
ά ντα
τα, επ
επικό,
ικ
κό,
ό,
ερωτ
ερωτ
ερ ωτικ
τικ
κό,ό, τελ
ελετ
ετοουργικ
ργικ
ργ κό ττρ
ραγ
ραγγού
ούδι
δι,, αν
α τι
τιφω
φωνίία,
α, μετ
εταατττόν
όνισ
όν ση,
η,
φλαμ
φλ αμ
μέν
ένκο
κο,, Φρ
κο Φρύγύγιιο
ύγ ιος τρ
τρόπ
όποος,
ς, όπερ
όπερ
όπ ρα, πολ λυφ
υφφων
ων
ωνία
νία
ί , ιισ
σοκ
οκρ ρά
άτη
τημμα
α

45
Ευρωπαϊκές προδιαγραφές

Ενωμένη Ευρώπη
Γενικά χαρακτηριστικά

Λίγες πληροφορίες υπάρχουν όσον αφορά στην παραδο-

σιακή μουσική της Ευρώπης. Κάποιες από αυτές αντλού-
νται από τις καταγραφές παραδοσιακών τραγουδιών από
συνθέτες την εποχή της Αναγέννησης.

Στις αρχές του Μεσαίωνα, οι «τροβαδούροι» στη Β. Γαλλία,

οι «τρουβέροι» στη Ν. Γαλλία και οι «αρχιτραγουδιστές»
στη Γερμανία (όλοι περιπλανώμενοι μουσικοί) διέδιδαν τη
μουσική από τις αυλές των βασιλιάδων στην επαρχία και το
αντίστροφο. Οι χωρικοί άκουγαν επίσης εκκλησιαστικούς ύ-
μνους στις λειτουργίες. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να πα-
ρουσιαστούν προσμίξεις της έντεχνης με τη λαϊκή μουσική.

Παρ’ όλο που οι ευρωπαϊκοί πολιτισμοί είναι πολύ διαφο-

ρετικοί μεταξύ τους, παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτη-
ριστικά στην παραδοσιακή τους μουσική.

Φωνητική μουσική

Η δομή της φωνητικής μουσικής είναι μάλλον α-

Σττ ρ
ροο φι
φ ι κά
κ τρατ ρα
ρ γ γοο ύδ δ ια
ια: πλή και αποτελείται κυρίως από στροφικά τρα-
τραγ
τρ αγοού ύδι
δια σ σττα οπ ο οίία ε- ε γούδια. Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του στροφικού
ν λλ
να λ άσ
ά σ σο
ο νττ α
αιι σ τρτ ρ οφ
φ ές τραγουδιού προέρχεται από την ποίηση.
μ τη
με ηνν ίδια
διια μο
δ μουσ υσ
σικ
ικήή αλ λ-
λάά δ ιαα φορε
φ ο ρρεε τι
φο τ ι κκά
ά λ όγ
όγια
γ ια
α. Όσον αφορά τα είδη του τραγουδιού, αυτά μπο-
ρούν να ταξινομηθούν σε κατηγορίες ως εξής:

Αφηγηματικό τραγούδι
Μπαλάντα Επικό τραγούδι
Αναπτύχθηκε στην Ευ- Τα επικά τραγούδια είναι
ρώπη το Μεσαίωνα. Τα μακροσκελή, πολύπλοκα
μουσικά χαρακτηριστικά και περιλαμβάνουν πολ-
της είναι: τρεις έως έξι λά γεγονότα που συνδέ-
στίχοι και αρκετές στρο- ονται μεταξύ τους κάτω α-
φές. Αφηγείται μια ιστο- πό ένα κοινό θέμα. Δεν εί-
ρία που αφορά ένα γε- ναι στροφικά αλλά χρη-
γονός πραγματικό ή φα- σιμοποιούν την ίδια με-
νταστικό. λωδία που επαναλαμβά-
νεται με παραλλαγές.
Ερωτικό τραγούδι
Συναντιέται πιο συχνά
στη Δ. Ευρώπη και εκ-
φράζει τα συναισθήματα
αγάπης ενός ανθρώπου
μέσα από μια μελαγχολι-
κή ή ακόμα και τραγική
θεώρηση των καταστά-
σεων.

46
 Τελετουργικό τραγούδι
Θρησκευτικό Του κύκλου της Του κύκλου του Της δουλειάς
ζωής έτους
Υπάρχουν περιο- Τραγούδια που α- Συνήθως έχουν Μερικά χρησιμεύ-
χές όπου τραγου- σχολούνται με τις να κάνουν με τις ουν για να δώ-
διούνται παραδο- μεταβάσεις στη γεωργικές εργα- σουν ρυθμό σε μια
σιακά τραγούδια ζωή του ανθρώ- σίες και μερικά εργασία (π.χ. μάζε-
με θρησκευτική που (π.χ. από την προσαρμόστηκαν μα των διχτυών)
θεματολογία (π.χ. εφηβεία στην ενη- και εντάχθηκαν και άλλα για να
στη Γερμανία, τη λικίωση, της γέν- στο τελετουργικό βοηθήσουν τη δια-
βάση για τους νησης, του θανά- του Χριστιανι- δικασία (π.χ. τα σύ-
Λουθηρανικούς του). σμού. ντομα τραγούδια
ύμνους αποτέλε- που χρησιμοποι-
σαν τα παραδο- ούν οι Λάπωνες
σιακά γερμανικά για να καλέσουν
τραγούδια). τους τάρανδους).

Επιπλέ
Επ ιπλέέον
ιπ ον,ν, πο
πολύ
λύ σημημαν
αντι
αντι
τικόό είν
ίναι
ναι
α και
α το τρ
τραγγούο δι με χχιιου
ο μο
μ ρι
ρ στ
στικ
ικό-
ικό-σα
ό- ατι
τιρι
ρ-
ρι
κόό περριεχό
ιεεχό
χόμε
μενο,
νο, πο
νο ου κκα
ατά
ατά ά βάσ
βάσ
άση είείνα
να
αι ομ
ομααδδικ
κόό.. Κάθε
άθ
άθε εππόμ
ό εν
ενη στ
σρ ρο
οφή
οφή
φή, συ συ-
ννή
ήθω
θως α αυυτο
οσχ
σ εδε ια
αζό
ζόμενη
ζόμε
μεενη
νη, δι
δααττηρρείί στο
στο
οιχχεί
είααααππό τι
τς π πρ
ροη
οηγο
γ ύμ μενες
εννεεςς, π
παα-
ρο
ρ ουσσιά
ι ζο
ζ ντ
ντας
αςς ταυ
α τό
τ χρον
χρο
χρ οννα κά
κάτι
τι νέο
έο.

Η δομή του κειμένου των πιο συνηθισμένων τρα-

γουδιών είναι: τετράστιχα με επανάληψη του κει-
μένου (Α Α Β Α, ή Α Β Β Α) και μερικές φορές συ-
ναντιέται και η μορφή τραγουδιού με διαφορετικό
κείμενο (Α Β Γ Δ).
Τα επικά–αφηγηματικά τραγούδια έχουν συνήθως
μια μελωδία που επαναλαμβάνεται. Η αντιφωνία
επίσης, είναι συχνή στην ευρωπαϊκή μουσική πα-
ράδοση.

Αν
Α ντι
τιφω
φωνί
φω
φωνί
νία: εν
ενα
αλ
λλα αγγή
ήαανά
νάμε
νά
άμε
μεσ
σα
α στο
τον κο
κο-
ρυ
ρ υφα
φ ίο
ο και
κα
αιι τη χο
χορω
ρω
ρ ωδί
δία.
α. Παραδοσιακό συγκρότημα από
τη Ρωσία

47
Ευρωπαϊκές προδιαγραφές

Οι επτάφθογγες3 κλίμακες αποτελούν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ευρωπαϊ-

κής παραδοσιακής μουσικής.
Χρησιμοποιούνται επίσης «τρόποι»4, όπως αυτοί της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησια-
στικής μουσικής παράδοσης (π.χ. ο Δώριος και ο Μιξολύδιος τρόπος συναντιού-
νται συχνά στην αγγλική μουσική, ενώ ο Φρύγιος στην ισπανική).
Συχνές είναι και οι πεντατονικές κλίμακες καθώς και οι κλίμακες με δύο ή τρεις
φθόγγους (συνήθως στα παιδικά τραγούδια).
Μεεττα
Μ ατό
τόνι ση: μεεταφο
ν ση ττα
αφο
φορράά τηηςς ίδι
ίδι
διας
διας
α Πολλές φορές τέλος, παρατηρείται η μετατό-
μελω
με λωδί
δίας
δί ας σε δ
διιαφφορρετικ
εττικκό τόόνο
νο.. νιση στην Ανατολική Ευρώπη.

Ο ρυθμός τις περισσότερες φορές ακολουθεί τη δομή του κειμένου, χωρίς να αλ-
λάζει στην πορεία του τραγουδιού. Στον ιαμβικό ρυθμό (υ -) για παράδειγμα, συ-
νήθως ακολουθείται η παρακάτω ρυθμική συνοδεία:

Η μουσική στην Ευρώπη είναι κυ-

Σττα Β
Σ Βααλκ
λκάάννια
νια
α συχ
υχνο
νοίί εί
είνα
ίνα
ναιι πι
π ο ποπολ λύ
ύπλλοο-- ρίως μονοφωνική. Το πολυφωνι-
κο
κ ο
οιι ρ
ρυυθμ
θμοί
ο (π.
π χ.
χ. με μμέέτρ
τρο 9/9/44:: 2
2+2
+2
+ 2+2
+2+3
+3
+ 3, κό τραγούδι συναντιέται κυρίως
ήμ μιικ
κττά μ
μέέτρ
τ α μεε 5, 7,
7, 11 και
και 13
κα 1 χτύ τύπο
π υς))..
πο στη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Ε-
Στη Δ.
Στ Δ. Ευ υρρώπ
ώπη παπαρα
αρ ραατη ηρ
ρεείτ
ί αι
αι καιι εενα
να
ναλ-
αλ-
λ- πίσης υπάρχουν ισοκρατήματα και
λ γή
λα ή τρί
ρ σηημμω
ων κακαι τε
και τετρ
τ άσά ημων
ημων
ημ ων μέτρωέτρω
έτ ων τραγούδι σε μορφή κανόνα στη
(π
π.χχ. στ
στου
ους βα
ου βαυα
υαρριικ
κοού
ύςς χορού
ορού
ορ ούς)ς).
ς)
). φωνητική μουσική.

Οι μεγάλες διαφορές στην παραδοσιακή μουσική της Ευρώπης εμφανίζονται κυ-

ρίως στη χρήση της φωνής και το ηχόχρωμα των μουσικών οργάνων. Κάθε πολι-
τισμός ή περιοχή έχει αναπτύξει το δικό του ιδιαίτερο ηχόχρωμα.

Στην Ισπανία, την Ιταλία και τα Βαλκάνια, χρησιμοποιείται ένας έντονα ένρινος ήχος
με ιδιαίτερα διανθισμένες μελωδίες. Στη Γερμανία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, την Πο-
λωνία και τη Ρωσία, χρησιμοποιείται πιο «καθαρός» ήχος και πιο απλές μελωδίες.
Στην
Στ ην Ισλ
λαννδ δίία ο
οιι γυνναί αίκε
ίκ
κεες Ιν
Ινου
ουίττ συ
ουίτ
ου υνναγων
αγω
αγ ωννίζ
ίζονντα
αι σε
σε έναα τύ-
ύ-
ποοφφων
ωνητ
ων ητιικ
κού
ού παι α χν χνιιδ
χνιδδιοούύ.. Η πρώρώτη
ώτη
τ γυνναί ακ κα
α ξεκ
ε ιννά κο
οι--
τώ
ώντας
ντας
ντ ας τηνν άλλ λη νανα επα πανα αλλααμβ
μβάν
άννει
ει έννα α επα
π να
ν λα
λαμμββαν
ανό-
ό-
μ νο
με νο ρυθυθμι μικό
κό
κ όμ μοτ
οτίβ
οτ ίίβ
βο.
ο. Η άλ λλ
λη γγεεμ
λη μίίζζεει τα
τα κεεννά με κά άπ
ποι
οιο
άλ
άλλο
λο,
ο, μ
μέέχρ ρι ποου ναν σπά πάάσε
σεει αυτή
αυ
α υττή
ή η ιδι
διότυπ
ότυπ
ότ υπη η «μου
«μου
«μ υσι
σικήήσ
σύύνν-
ύ
θεση
θε ση», εείτ
ση», ίττε γι
γιατ
αττί εξ
εξα ανντλ
ντλλήήθθη
θηκ
ηκκε η αν
αναπ
απ
α πνοή
πνο
νοοή κά
κάπο
ποοια
ιας απ
από τι
τιςς
πα
π αίκ
ί τρ
τριες
ιεες είίτε
τ για αττίί ξέσπα
έσπ
έσ πα ασε
σε σε γέ γέλι
λ α.
α.
Γυναίκες Ινουίτ

3. Κλίμακες που αποτελούνται από επτά νότες.

4. Βλ. Τετράδιο Εργασιών
5. Ισοκράτημα, ισοκράτης: μια κρατημένη νότα –συνήθως η νότα του τόνου στον οποίο βρίσκεται το κομμάτι- πάνω
από την οποία κινούνται οι άλλες φωνές.

48
Οργανική μουσική

Η οργανική μουσική, εμφανίζει ε-

παναλαμβανόμενα μελωδικά
σχήματα που μερικές φορές χρη-
σιμοποιούν παραλλαγές, διατη-
ρώντας τη μορφή:
Α Α Β Β Γ Γ Δ Δ ή Α Α’ Β Β’.

Η οργανική συνοδεία γίνεται με

συγχορδίες ή με ισοκράτημα, α-
φού χρησιμοποιείται μόνο για να
διανθιστεί το τραγούδι. Ταραντέλα
ρ ((Ιταλικός χορός)
ρ )

Μουσικά όργανα

Κάθε μουσική παράδοση έχει τα δικά της μουσικά

όργανα.
Κάποια από αυτά συναντώνται σε πολλές περιοχές
και κάποια άλλα είναι μοναδικά.
Κάποια έχουν ταξιδέψει με το πέρασμα των αιώνων
από μακρινές περιοχές.

Στην παραδοσιακή μουσική της Ευρώπης υπάρχουν

σολιστικά όργανα και σύνολα.

Στην Κεντρική Ευρώπη είναι συχνός ο συνδυασμός

δύο βιολιών και ενός κοντραμπάσου, αλλά και σύνο-
λα που συνδυάζουν μελωδικά και ρυθμικά όργανα.

Κάποιες φορές ο ίδιος εκτελεστής παίζει ταυτόχρονα

δύο όργανα (όπως π.χ. τον αυλό και το τύμπανο στη
Ταυτόχρονο παίξιμο αυλού
Δυτική Ευρώπη ή το βιολί και τη φλογέρα στην Ουγ- και τυμπάνου
γαρία).

Μουσικοί από την Ουγγαρία Κόρνα από τις Άλπεις

49
Ευρωπαϊκές προδιαγραφές

Το «κλασικό» στον ορίζοντα του «διαχρονικού»

Η λέξη κλασικό έχει διάφορες εννοιολογικές α-
ποχρώσεις:

• Όπως εφαρμόζεται στην αρχαία ελληνική και ρω-

μαϊκή τέχνη, η λέξη αναφέρεται στις ιδιότητες της
απλότητας, της αξιοπρέπειας, της λογικής τάξης.

• Αργότερα, το νόημα του όρου επεκτάθηκε για

να συμπεριλάβει την έννοια της διαχρονικότη-
τας (ένα κλασικό κομμάτι) σε αντίθεση με κάτι
δημοφιλές σε μία μόνο δεδομένη στιγμή.

• Η έντεχνη μουσική της δυτικοευρωπαϊκής πα-

ράδοσης αποκαλείται συχνά κλασική μουσική,
για να διαχωριστεί από τη λαϊκή, τη μουσική
που αντιπροσωπεύει το πνεύμα του λαού σε ένα δεδομένο χρόνο και τόπο.

• Στη μουσική ο όρος κλασικό χρησιμοποιείται για να αναφερθεί κανείς στην πε-
ρίοδο 1750-1825, όταν οι καλλιτέχνες επιδίωκαν την καθαρότητα, την αγνότητα
και την λογική μορφή που θαύμαζαν στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Το κλα-
σικό ιδεώδες υπερασπίζει τον έλεγχο και την πειθαρχία στην τέχνη. Η τάξη, η στα-
θερότητα, οι αρμονικές αναλογίες είναι τα στοιχεία του κλασικού ύφους.

Σ ονν παρ
Στ ραακ
κάάττω
τω πίπίναακα
α φαί φαί
αίνο
ίνοονντται οι δι
δ άφ
άφορ
ορες
ες περ ρίίο
οδδο
οι
τη
ης μουσ
μο
μ ου
υσσικ
ική
ήςς απόό την
ην πρ ρώώτητη πεερρίο
οδο
δο τηςς πο
ολλυφ
υ ω ωννία
ας μέέ-
χρ
ρι τα
α τέέλ
λη το
τουυ 19
1 ο ουυ αι.ι.,
., μεερι
ρικά
κά απόπό τα ση ημα
μαννττικ
ικότ
όττερ
ό
ότερρα είεί-
δη
δ ησσύν
ύ θεεσ
ύν ση
ης τητη ς κ
της κάάθε
θε εποχήπο
π οχή
ής κακαιι κά
κάπο
ποιοοι από
απ
πό το ουςς ση-
μαντ
μα ν ικ
ικότ
ό ερ
ότ ρου
ους σ συυνθ
νθέτ
νθέτ
έτες
ες.
ες

850-1450 1450-1600 1600-1750 1750-1825 1820-1900

Μεσαίωνας Αναγέννηση Μπαρόκ Κλασικισμός Ρομαντισμός

Κοντσέρτο Συμφωνία
γκρόσο Συμφωνία Σόλο
Μοτέτο Όπερα Σόλο κοντσέρτο κοντσέρτο
Λειτουργία Λειτουργία Ορατόριο Όπερα Όπερα
Φρ. Σούμπερτ
Γ. Σ. Μπαχ Γ. Χάυντν Φρ. Σοπέν
Γκ. Φρ. Χέντελ Β. Α. Μότσαρτ Φρ. Λιστ
Γκ. ντε Μασώ Γκ. Ντυφαί Α. Βιβάλντι Λ. Β. Μπετόβεν Γ. Μπραμς

50