Ercan Nar-Beni Anlayın

"�ocu�unuzun e�itiminde sevginizi kullanmadan ba�ar�l� olamazs�n�z.
"
Bab�ali K�lt�r Yay�nc�l��: 86 E�itim: 1
Beni Anlay�n
Ercan Nar
Tasar�m BKY Ajans
(c) Yay�n haklar� Bab�ali K�lt�r Yay�nc�l��'na aittir.
Birinci Bask�: Haziran 2005
ISBN: 975-8486-87-X
bab�ali k�lt�r
29 Ekim Cad. No: 23, 34530 Yenibosna/�STANBUL Tel: (0212) 454 21 65 � (0212) 454 21
67 � (0212) 454 21 69
Faks: (0212) 454 21 71 www.bky.com.tr � bky@bky.com.tr
Bask� ve Cilt MAPSAN Matbaac�l�k
Davutpa�a Cad. G�ven Sitesi C Blok 278 Topkap�/�STANBUL Tel: (0212) 544 36 66 �
(0212) 544 77 74 � Faks: (0212) 544 72 64
�ocuk Psikolojisi Ad�na Merak Edilen Her �ey
ERCAN NAR
E�itim
bab�ali K�lt�r Yay�nc�l�k
Te�ekk�r
Bu kitab�n yaz�m� s�ras�nda benden deste�ini esirgemeyen Ahmet Y�ld�z'a, beni
yaln�z b�rakmayan e�im G�lten Nar7a, d��nceleri ve g�r�leri ile katk� sa�layan �zer
B�lb�l'e, Murat Genc'e, G�ng�r Ba�'a, ��kr� Akkaya'ya, Murat Do�ruyol'a, ��renci ve
��retmenlerime, e�itim hayat�mda beni s�rekli destekleyen annem �erife Nar ve babam
Selahattin Nar'a, te�ekk�r� bir bor� bilirim.
Ercan NAR
Psikolojik Dan�ma Rehberlik Uzman�
ercannar@yahoo.com
s
��indekiler
�OCUKLARIMIZ NEDEN �NEML�? 9
�OCUKLARIMIZI ANLIYOR MUYUZ? 13
OKULLA �LG�L� MERAK ED�LENLER
�OCUKLARDA OKUL KORKUSU ve OKULDAN KA�MA 19
OKUL BA�ARISIZLI�I 24
A�LEV� PROBLEMLERLE �LG�L� MERAK ED�LENLER
�OCUKTA TUVALET E��T�M� 33
�OCU�UNUZ YEMEK YEM�YOR MU? 37
TELEV�ZYON ve �OCUK 41
BO�ANMA ve �OCUK 45
�VEY ANNE BABA ve �OCUK 48
KARDE�LER ARASI KISKAN�LIK ve KAVGALAR 51
PS�KOLOJ�K PROBLEMLERLE �LG�L� MERAK ED�LENLER
' �OCUKLARDA ALTINI ISLATMA 57
TIRNAK YEME 60
PARMAK EMME 63
�OCUKLARDA T�KLER ve TAKINTILI ALI�KANLIKLAR 67
T�K �LE ALI�KANLIK ARASINDAK� FARKLAR 68
�OCUKTA �L�M D��NCES� 70
�OCUK VE OYUN 75
�OCUKTA �FKE 79
�OCUKTA KAYGI 83
D�KKAT EKS�KL�� ve A�IRI HAREKETL�L�K (DEAH) 87
�OCUKTA DEPRESYON 94
�OCUKTA KORKULAR 99
�OCUKTA KEKEMEL�K 102 ',?
�ND�GO �OCUKLAR 105 ^:
DAVRANI� BOZUKLUKLARIYLA �LG�L� MERAK ED�LENLER
G�R��KEN ve UTANGA� �OCUKLAR 111
�OCUK ve YALAN 116
�OCUKLARDA �ALMA DAVRANI�I 120
�OCUKTA SALDIRGANLIK VE ��DDET 125
�OCUKLARDA �NATLA�MA 132
�OCUKTA K�F�RL� KONU�MA 136
KAYNAKLAR 139
h i
�OCUKLARIMIZ NEDEN �NEML�?
Gelece�imizin garantisi, varl��m�z� s�rd�recek neslimizin devam� ve miras��lar�d�r
�ocuklar�m�z. Anne baba olarak evlenmemizin sebeplerinden biri de bu de�il midir
zaten?
Y�llarca �ocuklar�m�za en iyisini vermek i�in gece g�nd�z �abalar; onlar� en iyi
�artlarda yeti�tirmek, en g�zel okullarda okutmak i�in u�ra��r�z. Hasta
olduklar�nda gecelerce uykusuz kal�r, bir yerleri ac�d��nda bizler de onlarla
birlikte ac� �ekeriz. K�sa s�reli ayr�l�klar�m�zda bile onlar� �ok �zleriz.
B�t�n bunlar g�stermektedir ki �ocuklar�m�z bizim i�in de�erlidir. Anne babalar,
�ocuklar� i�in bu kadar olumlu d��nmelerine ra�men, neden onlar�n yeti�tirilmesi
s�ras�nda bir�ok problemle kar��la��rlar. Ya da �ok �nem verdikleri halde �ocuklar�
kendi d��nd�klerinden farkl� yeti�irler.
Bug�n�n �ocuklar� yar�n�n gen�li�i olacakt�r. Bir d��n�r, "Bir milletin y�kselip
al�almas�, o millet i�indeki gen� ku�aklar�n alacaklar� ruh ve �uura, g�recekleri
talim ve terbiyeye ba�l�d�r. Gen�leri iyi yeti�tirilmi� milletler, her zaman
ilerlemeye adayken onlar� ihmal etmi� milletlerin bir ad�m ilerlemesine dahi imk�n
yoktur" demektedir.
Evet, ne yaz�kt�r ki bug�n bizlerle gen�lerimiz aras�nda inan�lmaz derecede
farkl�l�k ve anla�mazl�k var. Anla�mazl�klar�n temelinde onlara k��kl�klerinden
itibaren y�neltti�imiz yanl� davran�lar�m�z� ve yakla��mlar�m�z� g�rece�iz.
�ocuk do�du�undan itibaren s�z konusu olan, "Hep anne baban�n dedi�i olsun, �ocu�un
isteklerinin �nemi yok ��nk�, o �ocuktur, bilmez." anlay� tarz� onu hi�
�nemsemedi�imizi g�sterir. Halbuki ^��k ya�lardan itibaren �ocuklar�m�z�n duygu ve
d��ncelerini �nemseyerek onlara yakla��rsak, daha sonraki zamanlarda ba� edilmesi
zor problemlerle u�ra�mak zorunda kalmay�z.
K��k ya�tan itibaren anla��lmayan, de�er verilmeyen �ocuk, �z g�venden yoksun,
kayg�l�, i�ine kapan�k olacakt�r. �ocuk b�y�meye ba�lad�� gen�lik d�nmelerinde ise
kendini ispatlamaya �al�acak, bunu yaparken de toplum ve aile taraf�ndan kabul
g�rmeyen davran�lar sergileyecektir. �ocuklar�m�z�n bu olumsuz davran�lar i�ine
girmesini istemiyorsak, onlar�n bizler i�in �neminin ve de�erinin �uurunda olarak
gerekli �nemleri �imdiden almam�z yerinde bir davran� olacakt�r.
Tan�nm� bir e�itimci olan Francis W. Parker�a bir kad�n sorar:
- �ocu�umun e�itimine ne zaman ba�layabilirim?
- �ocu�unuz ne zaman do�acak?
- Do�acak m�? �ocu�um �imdi be� ya��nda.
- Aman han�mefendi, burada benimle konu�arak bo�a zaman harcamay�n. Hemen evinize
gidip e�itime ba�lay�n. �ocu�unuzun e�itiminde en iyi be� y�l�n� kaybettiniz.
Bu k��k hik�yede de belirtildi�i gibi �ocuklar�m�z�n en iyi �ekilde e�itilmesi
i�in zarar�n neresinden d�nersek k�rd�r. ��nk� �ocuklar�m�z bizim i�in de�erli ve
�nemlidir.
Unutmayal�m ki, ba�ar�l� ve mutlu bir toplumun olu�mas�, ancak �ocuklar�m�z�n ruhen
ve bedenen sa�l�kl� yeti�tirilmesi ile m�mk�n olacakt�r.
11
�OCUKLARIMIZI ANLIYOR MUYUZ?
Anne babalara, "�ocuklar�n�z� tan�yor musunuz?" diye sordu�umuzda, onlar�
tan�d�klar�n� dile getirirler. �ocuklar�n�n hangi yeme�i sevdi�ini, hangisini
sevmedi�ini ya da hangi elbisesinden ho�lan�p ho�lanmad��n� kendilerinden emin bir
�ekilde hemen s�ylerler.
�o�umuz anne baba olarak �ocu�umuzu tan�d��m�z� zannederiz; fakat onu ne �ekilde
tan�r�z ve nelerini biliriz? Bir anne olarak �ocu�umuzun hangi yemekten
ho�land��n� gayet iyi biliriz ve ona g�re haz�rl�k yapar�z. Peki onun kayg�lar�n�,
korkular�n�, �zlemlerini ve hayallerini ne derece bilmekteyiz? Bir baba olarak
okula giden �ocu�umuzun notlar�n� iyi biliriz ve onu dersler konusunda s�rekli
takip ederiz; fakat �ocu�umuzun gelece�e d�n�k beklentileri nelerdir ger�ekten
biliyor muyuz? Belki de hi� sormad�k kendisine!
�ocuklar�m�z� iyi anlamak i�in onlar�n geli�im d�nemleriyle ilgili �zelliklerini
bilmemiz gerekir. Onlara yakla��m�m�z�n bu s�rece uygun olmas�na dikkat etmeliyiz.
Bu do�rultudaki davran�lar�m�z, onlar�n kendilerine g�venen, nerede nas�l
davranacaklar�n� bilen ve sorumluluklar�n�n fark�nda olan bireyler olarak
yeti�melerini sa�layacakt�r.
13 hekimhan
�ocuklar�m�z� ne �ekilde anlamam�z ve onlara nas�l davranmam�z gerekti�i ile ilgili
g�zel bir mektubu sizinle payla�mak istiyorum:
Sevgili Anneci�im ve Babac��m,
B�t�n duygu ve d��ncelerimi dile getirebilseydim size �unlar� s�ylemek isterdim:
S�rekli bir b�y�me ve geli�me i�indeyim. Sizin �ocu�unuz olsam da sizden ayr� bir
ki�ilik geli�tiriyorum. Beni tan�maya ve anlamaya �al��n. Deneme ile ��renirim.
Bana ayak uydurmakta g��l�k �ekebilirsiniz. Bana oyunda, arkada�l�kta ve
u�ra��lar�mda �zg�rl�k tan�y�n. Beni her yerde, her i�imde koruyup kollamaya
�al�may�n. Davran�lar�m�n sonu�lar�n� kendim g�r�rsem daha iyi ��renirim. Bana
yan�lma pay� b�rak�n. Beni kendi i�imi kendim g�rmeme al�t�r�n. B�y�d��m� nas�l
anlar�m sonra? \
B�y�meyi �ok istiyorsam da ara s�ra ya��mdar\ k��k davranmaktan kendimi
alam�yorum. Bunu �nemsemeyin. Ama siz beni ��martmay�n. Hep �ocuk kalmak isterim
sonra. Her istedi�imi elde edemeyece�imi biliyorum. Ancak siz verdik�e almadan
edemiyorum. Bana yerli yersiz s�z de vermeyin. S�z�n�z� tutmay�nca sizlere g�venim
azal�yor.
Bana kesin ve kararl� davranmaktan �ekinmeyin. Yoldan sapt��m� g�r�nce beni
s�n�rlay�n. Koydu�unuz kural ve yasaklar�n hepsini be�endi�imi s�yleyemem; ancak
hi� k�s�tlanmay�nca ne yapaca��m� �a��r�yorum. Tutars�z davrand��n�z� g�r�nce hem
bocal�yorum hem de bundan yararlanmadan edemiyorum.
14
Beni dinleyin. ��renmeye en yatk�n oldu�um anlar, soru sordu�um anlard�r.
A��klamalar�n�z k�sa ve a��k olsun. ��tlerinizden �ok davran�lar�n�zdan
etkilendi�imi unutmay�n. Beni e�itirken ara s�ra yanl�l�klar yapabilirsiniz.
Bunlar� �abuk unuturum. Ancak birbirinize sayg� ve sevginizin azald��n� g�rmek
beni yaralar ve s�rekli tedirgin eder.
�ok konu�up �ok ba��rmay�n. Y�ksek sesle s�ylenenleri pek duymam. Yumu�ak ve kesin
s�zler bende daha iyi iz b�rak�r . "Ben senin ya��nda iken" diye ba�layan nutuklar�
hep kulak ard�na atar�m.
K��k yan�lg�lar�m� b�y�k bir su�mu� gibi ileri s�rmeyin! Beni korkutup sindirerek,
su�luluk duygusu a��layarak usand�rmaya �al�may�n. Yaramazl�klar�m i�in beni k�t�
�ocukmu�um gibi yarg�lamay�n. Yanl� davran��m �zerinde durup d�zeltin. Ceza
vermeden �nce beni dinleyin. Su�umu a�mad�� s�rece cezama katlanabilirim. Beni
yeteneklerimin �st�nde i�lere zorlamay�n, ama ba�arabilece�im i�leri yapmam�
bekleyin. Ba�armam i�in beni destekleyin. Hi� de�ilse �abam� �v�n. Bana
g�vendi�inizi belli edin. Beni ba�kalar�yla k�yaslamay�n, umutsuzlu�a kap�l�r�m.
Benden ya��m�n �st�nde olgunluk beklemeyin. B�t�n kurallar� birden ��retmeye
kalkmay�n. Bana s�re tan�y�n. Y�zde y�z d�r�st davranmad��m� g�r�nce �rkmeyin.
Beni k�eye s�k�t�rmay�n, yalana s��nmak zorunda kahr�m. Sizi �ok bunaltt��m
s�rada bile so�ukkanl�l��n�z� yitirmeyin. K�zg�nl��n�z� hakl� g�rebilirim. Ama
beni a�a��lamay�n. Hele ba�kalar�n�n yan�nda onurumu k�rmay�n. Unutmay�n ki ben de
sizi yabanc�lar�n yan�nda g�� durumlara d��rebilirim.
15
Bana haks�zl�k etti�inizi anlay�nca a��klamaktan �ekinmeyin. �z�r dileyebilirsiniz
size olan sevgimi azaltmaz, tersine beni size daha �ok yakla�t�r�r. Asl�nda ben
sizleri oldu�unuzdan daha iyi g�r�yorum. Bana kendinizi yan�lmaz ve eri�ilmez
g�stermeye �abalamay�n. Yan�ld��n�z� g�r�nce �z�nt�m b�y�k olur.
Benden "�rnek �ocuk" olmam� beklemezseniz ben de sizden kusursuz anne baba olman�z�
beklemem. Sevecen ve anlay�l� olman�z bana yeter.
Sizin �ocu�unuz olarak do�mak elimde de�ildi. Ama se�me hakk�m olsayd� sizden ba�ka
kimsenin �ocu�u olmak istemezdim.
Sevgilerle,
�ocu�unuz.
16
Bilindi�i gibi geli�im s�reci i�inde �ocuklar�m�z�n e�itiminde okullar�n b�y�k rol�
vard�r. Bizler �ocu�umuzun okulunu ve derslerini ne kadar �nemsersek de onlar baz�
sebeplerden dolay� ba�ar�s�z olabilmektedirler. Ya da birtak�m ge�erli
mazeretlerini �ne s�rerek okula gitmek istemezler. Hatta �ylesine diren�
g�sterirler ki siz anne baba olarak ne yapaca��n�z� �a��r�rs�n�z.
Bu b�l�mde,
- �ocuklar�m�z neden okula gitmek istemezler,
- Neden okuldan ka�arlar?
- Ders ba�ar�s�zl��n�n alt�ndaki sebepler nedir ve ne yap�labilir?
sorular�na cevap bulacaks�n�z.
17
�OCUKLARDA OKUL KORKUSU (FOB�S�) ve OKULDAN KA�MA
Okul, kendisi ve toplumu ile uyumlu, bilgi ve g�rg� d�zeyi y�ksek, zihinsel ve
ya�amsal problemlerin ��z�m y�ntemlerini ��renmi� bireyler yeti�tirmeyi hedefleyen
kurumlar olarak tarif edilir. Okullar�n bu g�zel i�levleri varken, �ocuklar neden
okuldan korkar ve okuldan ka�ma davran�� g�sterirler?
Korku, �ocuklar i�in di�er duygular gibi normal ya�am�n bir par�as�d�r. Normal
korkular �ocu�un �evreye uyum sa�lamas�n�n ve kayg�lar�n� yok etmesinin bir
yoludur. �ocuklar�n �evreye uyum sa�lamas�n� engelleyen korkular da vard�r. Tabii
ki, bunlardan biri ve en �nemlisi de okul korkusudur. Okul korkusu kuvvetli bir
endi�e sebebiyle �ocu�un okula gitmek istememesi ya da bu konuda isteksiz
g�r�nmesidir. Bu korku her �ocukta rastlanan bir durum de�ildir. �ocu�un okuldan
korkmas�n�n alt�nda yatan as�l sebebin aileden (anne babadan) ayr�lma korkusundan
kaynakland��n� s�yleyebiliriz. Bunun yan�nda okulun yap�s�, ortamda bulunan di�er
��rencilerin davran�lar� ve �evreden gelen korkutucu ve sald�rgan davran�lar da
�ocu�un okuldan korkmas�na sebep olan etkenler olarak say�labilir.
19 hekimhan
Anne, �ocu�u kendine ba��ml� olarak yeti�tirmi� ise �ocuk ondan kopamayacakt�r;
anneden ayr�lmak istemeyecektir. Anne okulla ilgili 'olumsuz tav�rlar, endi�eler
geli�tirir ve bunu �ocu�a hissettirirse, �ocuk da zaten anneden kopamad�� i�in
okula gitmeyi reddedip annesinin yan�ndan ayr�lmayacakt�r.
�ocukta ev ya�am�na ili�kin bir g�vensizlik uyand�ran, endi�eye yol a�an �u
durumlar okul korkusunun ba�lamas�nda etkendir:
Anne babadan birinin �ehir d��nda �al�mas�
Anne ile baban�n s�rekli kavga etmesi
Aileye yeni bir bebe�in gelmesi "
Ailede bir ki�inin hasta olmas�
Anne baban�n �ocu�u �ok korumas� ve �st�ne d�mesi "
Anne baban�n bo�anmas�
Annenin endi�elerini �ocu�a yans�tmas�
Ailenin yeni bir �evreye ta��nmas�
Okul korkusu �ocukta; mide bulant�s�, kusma, ba� ve kar�n a�r�s�, ba� d�nmesi gibi
psikosomatik belirtiler �eklinde g�r�l�r. �ocu�un bu �ikayetleri genelde pazar
ak�amlar� ya da sabahlar� okula gitmeden �nce g�r�l�r. Okul servis arac� gidince
siz evde kalmas�n� istediyseniz, bu �ikayetleri hemen ortadan kalkacakt�r.
Okul fobisi ile okuldan ka�ma farkl�d�r. Bu iki durumu birbirine kar�t�rmamak
gerekir. Okuldan ka�an �ocukta okul korkusu yoktur. Bu �ocuklar okulu sevmezler,
sald�rgan davran� sergilerler ve umursamazl�k huylar� vard�r. Akademik ba�ar�lar�
d��kt�r. Disiplin problemleri fazlad�r ve okul idaresini bu konuda zorlarlar. Bu
problemi ya�ayan ailelerde �ocu�a kar�� ilgisizlik ve sevgi azl�� vard�r. �ocu�un
okula gitmedi�inden ailenin haberi yoktur. ��nk� bu �ocuklar okula gitmedikleri
zaman evde durmazlar. Okul fobisi ya�ayan �ocuklarda ise aile �ocu�un okula
gitmedi�ini bilir; ��nk� �ocuk okula gitmedi�i zaman g�n�n� evde, ailesinin yan�nda
ge�irir. Okulda disiplin problemi yoktur. Bu �ocuklarda akademik ��renme ve ba�ar�
genellikle y�ksektir.
NELER YAPILAB�L�R?
$ �ncelikle anne babalar, �ocuklar�nda korkuya sebep olacak davran� ve tutumlar
sergilememelidir. �ocu�unun okulda rahat edemeyecek kadar k��k oldu�u endi�esini
ta��mamal� ve bunu �ocu�a yans�tmamal�d�rlar. Aksi taktirde �ocuk bu durumu, "Okul
ortam� g�vensiz, annem de orada olmam� istemiyor" �eklinde yorumlayacakt�r.
�ocuk okula gitmedi�inden dolay� su�lanmamal�, yarg�lanmamal� ve kendisi ile alay
edilmemelidir. Bu durumun ge�ici oldu�u, ba�ka �ocuklarda da bu durumun olabildi�i,
asl�nda bu durumun kolayl�kla �stesinden gelinebildi�i anlat�lmal�d�r.
$ �ocu�un okula gitmesi konusunda aile fertleri �srarl� olmal� ve taviz
vermemelidirler. Okula gitmemesi durumunda derslerden geri kalaca�� ve bu y�zden
20
ders ba�ar�s�nda d�me olabilece�i kendisine anlat�lmal�d�r.
�ocu�unuzla okula gitmemesi konusunda konu�man�z ve onun bu konuda kendi
duygular�n� anlatmas�n� sa�laman�z, empati yaparak (kendinizi kar��daki ki�inin
yerine koyup olaylara onun g�z�yle bak�p onu anlamaya �al�arak) hem s�k�nt�s�n�
payla�man�z hem de anla��ld��n� hissettirmeniz onun rahatlamas�n� sa�layacakt�r.
& �ocu�un okul korkusu evdeki problemlerden kaynaklan�yorsa �ncelikle bu
meselelerin kayna��na inilmeli ve problemler ��z�lmelidir.
-y* �ocuklar�n�z�n di�er arkada�lar�yla etkile�imini ve sosyal becerisini art�rmas�
i�in arkada� toplant�lar� yapmalar�na ve onlarla oynamas�na izin verebilirsiniz.
-y* �ocu�unuz okul korkusu konusunda ��retmeni ve okuldaki psikolojik dan�manlar�
ile g�r�erek, bu konuda ortak plan yap�p uygulamaya koyabilirsiniz.
y^ �ocuk kendini rahat hissedinceye kadar s�n�fta oturabilirsiniz. Daha sonraki
g�nler okulda ��retmenler odas�nda veya bah�ede bir iki saat durabilirsiniz.
�lerleyen zamanlarda da �ocu�u sadece okul bah�esine b�rak�p geri d�nerek a�amal�
olarak korkusunu yenip okula al�mas�n� sa�layabilirsiniz.
y- ��retmenlerin �o�u bu gibi durumlarda tecr�beli oldu�undan, s�n�f i�inde s�cak
bir ortam olu�turarak onlar�n okula kar�� duyduklar� korkular� azaltacaklard�r.
��retmen, �ocuklar�n birbirleriyle arkada�l�k kurmas�na yard�mc� olacak, �ocuklara
tehditle ve
22
alayc� �ekilde davranan arkada�lar�n� engelleyerek onlar�n destek�isi oldu�unu
hissettirerek okula al�malar�n� sa�layacakt�r.
E�er �ocu�unuz korkular�n� ifade edemiyor ve okula gitmek konusunda sizi �ok
zorluyorsa, okulundaki psikolojik dan�mandan yard�m alabilirsiniz.
23
BEN� ANLAYIN
OKUL BA�ARISIZLI�I
Okul ba�ar�s�zl��n�, �ocu�un var olan potansiyelini tam olarak kullanmayarak ders
ve di�er faaliyetlerde yetene�inin alt�nda ba�ar� g�stermesi ve belli bir s�re
ba�ar�s�zl�� telafi edememesi olarak tan�mlanabilir.
Anne baba olarak de�er verdi�imiz �ocuklar�m�z�n ba�ar�l� olmalar�n� isteriz ve bu
konuda �ocuklar�m�za s�rekli telkinlerde bulunur, ��tler veririz. Bu telkinlerle
�ocuklar�m�z�n ba�ar�ya ula�mas�n� bekleriz. Fakat �ocu�umuzun ba�ar�s� bizim
beklentimizin �ok a�a��s�nda olabilir. O halde bunun sebepleri nelerdir? �ocuklar�n
okul ba�ar�s�n� etkileyen temel fakt�rler vard�r:
1. Bireysel sebepler
2. Aileye ba�l� sebepler
3. Okula ba�l� sebepler
1- Bireysel Sebepler:
Bili�sel, fiziksel ve duygusal olarak yetersizlik duru- / mu; �ocu�un tam ya��n�
doldurmadan okula kay�t ettirilmesi bu konuya iyi �rnektir. �ocu�unuzun ya�ma g�re
geli�imini tamamlamadan ba�lad�� okul hayat�nda ba�ar�l� olma ihtimali d��kt�r.
�ocuk di�er arkada�lar�ndan, geli�im y�n�nden beden� olarak ufak
24
kalman�n s�k�nt�s�n� ve ezikli�ini ya�aman�n yan�nda, s�n�fta sunulan bilgileri
kavrama y�n�nden de di�er arkada�lar�ndan zay�f olma olgusuyla kar��la�acakt�r.
�ocuk dersleri anlayamaman�n ezikli�ini de ya�arken art�k anlayamad�� derslere
kar�� n yarg�l� davranacakt�r. Dersleri anlayamad�� i�in zamanla kendine olan
g�venini kaybedecek, bu g�vensizlik durumu onu ba�ar�s�zl��a do�ru g�t�recektir.
y/ �ocuklar�n ders �al�ma konusunda zaman� iyi kullanmamalar�.
J Kendilerine ama� ve hedef belirlememden.
J Motivasyon eksikli�i ve ders �al��rken konsantre olamamalar�
-J �zg�ven eksikli�i
�J Derslere kar�� n yarg�l� olmalar�
"J Arkada� ili�kileri
J D�zenli uyumama, dengeli beslenmeme
</ G�rme ve i�itme gibi fiziksel rahats�zl�klar -ve bula��c� hastal�klar �ocuklar�n
okul ba�ar�lar�n� etkileyen bireysel sebepler olarak say�labilir.
2- Aileye Ba�l� Sebepler:
-J Anne baban�n �ocuktan kendi kabiliyeti �zerinde ba�ar� beklemesi ve bu konuda
�ocu�a bask� kurmas�. Bu beklenti, �ocukta a��r� kayg�ya sebep olur ve a��r� kayg�
da �ocu�un ders ba�ar�s�n� etkiler.
J Anne baba aras�ndaki ge�imsizlik ve ileti�imsizlik problemlerinin �ocu�a
yans�t�lmas�. ., ;
25
BEN� ANLAYIN
J �ocu�un ba�ar�lar� ile arkada� ve karde�lerinin aras�ndaki ba�ar�n�n
k�yaslanmas�. Bu k�yaslama ile birlikte �ocu�un k��k g�r�lmesi ve azarlanmas�
*J Anne baban�n �ocu�una zaman� kullanma konusunda �rnek olmamas�.
�J Evde sadece anne ya da sadece baban�n �ocukla ilgilenmesi.
J Ders d�� sosyok�lt�rel etkinliklere zaman ayr�lmamas� ve arkada�lar�yla birlikte
vakit ge�irmelerine izin verilmemesi.
/ Anne baban�n okulla ilgili olumsuz d��ncelerini �ocu�a yans�tmalar�.
"J �ocu�a s�rekli anne baba taraf�ndan "ders �al�" emir c�mlelerinin verilmesi.
</ Ailedeki sosyoekonomik durumun d��k olmas� ve �ocuklar�n d�ar�da �al�mak zorunda
kalmas�.
-J Aile bireylerinden birinin s�rekli hasta olmas�.
3- Okulla �lgili Sebepler:
"J S�n�fta ��renci say�lar�n�n kalabal�k olmas�. S�n�f ortam�ndaki fiziksel yap�n�n
yetersiz olmas�.
J Okulda ve s�n�flarda �ocuklar�n ��renme aktivi-telerine katk�da bulunacak
gerekli "��retim materyallerinin" olmamas� ya da var olan ara� gere�lerin
kullan�lmamas�.
�J S�n�f ortam�nda �ocu�un �zg�r d��ncelerini s�yleme imk�n�n�n verilmemesi, a��r�
disiplinin olmas�.
>/ ��renciden yeteneklerinin �zerinde ba�ar� beklenmesi ve bu konuda zorlanmas�.
26
-J S�rekli ders yap�lmas� ve di�er etkinliklere zaman ayr�lmamas�.
J ��retmenin ��rencilerin bireysel farklar�n� g�z �n�ne almadan kullanmas�.
J ��rencilere ders �al�ma teknikleri ile ilgili bilgilerin verilmemesi. �ocuklar
hangi derse nas�l ve ne �ekilde �al�acaklar�n� bilmemekte ve ��renme ba�ar�lar�
d��k olmaktad�r.
*J S�n�f i�inde �ocu�un ba�ar�s�zl��ndan ve d��k not almas�ndan dolay�
k��msenmesi ve alay edilmesi.
Ba�ar�s�z olan bu �ocuklarda �u durumlar g�r�l�r:
S�n�fta ya bir k�eye �ekilip sessiz bir �ekilde dururlar ya da �ok yaramazl�k
yaparlar, s�rekli arkada�lar�yla kavga ederler.
Ev �devleri konusunda duyars�z ve dikkatsizdirler. Genelde �devleri kendileri
yapmaz. Arkada�lar�ndan haz�r al�rlar.
S�n�fta derse kat�lmaz ve ilgisizdirler. Derse yo�un-la�amazlar, kendi
d�nyasmdad�rlar. S�rekli dersten kopuk hayaller kurarlar.
Anne baba olarak �ocu�unuzun ba�ar� durumu konusunda s�n�f ��retmeninden uyar�lar
al�yorsan�z, art�k onunla ilgilenme zaman�n�z gelmi� demektir.
$- �ncelikle �ocu�unuzun okuldaki ba�ar�s�zl��n�n alt�nda yatan temel etkenleri
ara�t�r�n ve �ocu�unuzla birlikte ortak ��z�mler bulun.
27
BEN� ANLAYIN
$- Anne baba olarak �ocu�unuzun kapasitesinin fark�nda olmal�s�n�z ve bu
kapasitesini zorlay�c� beklentiler i�inde olmamal�s�n�z ya da "Nas�l olsa bu i�i
halleder." d��ncesiyle serbest de b�rakmay�n�z.
-$ �ocu�unuzu ilgileri ve yetenekleri do�rultusunda y�nlendirin. Ona bu konularda
destek olun.
$ �ocu�unuzun ba�ar�l� davran�lar�n� �d�llendirin. �d�ller verirken de ona
yapamayaca��n�z vaatlerde bulunmay�n. Okulda yapm� oldu�u m�spet g�nl�k faaliyetler
sonras�nda �ocu�unuzu mutlaka �v�n ve onu cesaretlendirin. Mesela, �ocu�unuz bug�n
s�n�fta arkada�lar�na ders anlatt�ysa kendisiyle gurur duydu�unuzu belirtip onu
y�reklendirebilirsiniz.
$� �ocu�unuzu arkada�lar� ve karde�iyle asla k�yaslamay�n. "Sen k�t�s�n, o iyi"
mesaj�n� alan �ocuk �zg�venine kar��, "Ben yeteneksizim, ben ba�ara-mam" gibi
olumsuz duygular geli�tirecektir.
-$ �ocu�unuzun g�nl�k faaliyetlerini (ders �al�ma, televizyon izleme, oyun oynama)
d�zenli bir �ekilde yapmas� i�in birlikte ortak bir �al�ma plan� haz�rlayarak
zaman� iyi kullanmas�n� sa�layabilirsiniz.
$ �ocu�unuza kendi odas�nda ders �al�acak imk�nlar sunun ve �al�malar�n� takip
edin. �al�malar�1 n� takip ederken de onun konsantresini bozacak davran�lar
sergilemeyin. S�k s�k odas�na girerek, "�devin bitti mi? Ka��c� sorudas�n?" gibi
hareketlerinizle �ocu�unuzu rahats�z etmemelisiniz.
i
$ E�er �ocu�unuzun bir �al�ma odas� yoksa ona evin bir yerinde ders �al�ma k�esi
haz�rlayabilirsi-
28
niz. �ocu�unuzun dikkatini da��tacak d� uyaranlar� kullanmay�n. Televizyon
seyretmek ya da m�zik dinlemek gibi...
<> �ocuklar�n�za �dev konular�nda yard�m edin. Fakat bunu yaparken de kesinlikle
onun yerine �devlerini siz ara�t�rmay�n ve tek ba��n�za oturup yapmay�n. Bu �ekilde
yard�m ederek onun sorumluluk almas�n� engellemi� olursunuz. B�ylelikle �ocu�un o
konuyu bilmeyerek ��renmemesini sebep olursunuz. �devlerini yapmas� konusunda
�ocu�unuza yol g�sterir ve onunla s�cak, i�ten, samimi ileti�im kurarak
yakla��rsan�z ba�ar� sa�lam� olursunuz.
*v- �ocu�unuzun ba�ar�s� ile ilgili motivasyonunu art�r�c� faaliyetlerde bulunun.
Ona en iyi model, anne babas�d�r. Model almas� konusunda ona yard�mc� olunmal�d�r.
^ �ocu�unuzun uyku saatlerini d�zenleyin ve gereken uykusunu g�nl�k olarak d�zenli
bir �ekilde almas�n� sa�lay�n.
$ D�zenli yemek yeme ve beslenme al�kanl��na dikkat etmelisiniz. Sabahlar�
�zellikle okula gitmeden �nce mutlaka kahvalt� yapmas�n� sa�lay�n�z. Sabah al�nan
g�dalar, �ocu�unuzun zinde ve enerjik durmas�n� sa�layacakt�r. �ocu�unuz aktif
olarak dersi dinlemeye ve alg�lamaya haz�r olacakt�r. Okula kahvalt� yapmadan giden
�ocuk abur cubur yiyerek a�l��n� giderecektir. Gerekli g�dalar� alamad��ndan
enerjik ve zinde olamayacak, dersi aktif olarak dinleyemeyecektir.
29
Hc
:r^
Ij
"�5
�l
" -
m*.
^V....;
/i
y'..
..a^^
JV?":.**-iv
BEN� ANLAYIN
�$ Anne babalar s�n�f ve ders ��retmenleri ile ileti�im kurarak �ocu�unun ders
durumlar�n� takip etmeli, �ocu�un ba�ar�s� i�in ��retmeni ile birlikte ortak
kararlar almal� ve hareket etmelidir.
Okulda:
-$ ��retmen, s�n�f i�inde iyi bir "��retmen-��renci diyalogu" kurarak ba�ar�l�
��renme ortam�n�n olu�mas�n� sa�layabilir.
$ ��rencinin bireysel �zelliklerinin fark�nda olan ve ba�ar�l� oldu�u zaman ondan
�vg�yle s�z eden, ba�ar�s�z oldu�unda da destek veren ��retmen, �ocu�un kendisine
olan sayg�s�n� ve �zg�venini sa�lam� olur. $ �ocuk ba�ar�s�z durumlarda kendi
arkada�lar�n�n i�inde k��k d��r�lmedi�i i�in ortamdan kendini soyutlamayacakt�r.
Di�er arkada�lar� gibi ba�ar�l� olmak i�in �aba g�sterecektir. Ba�ar�s�z
��rencilerin mutlaka s�n�f i�ersinde yapabilecekleri bir "etkinlik" ya da "konu"
vard�r. S�n�f i�inde ��retmen �ocu�a bu f�rsat� vererek onu cesaretlendirmelidir.
v- S�n�f ��retmenleri ve ders ��retmenleri �ocuklara verimli ders �al�ma
y�ntemlerini anlatmal�d�rlar. Matematik, fen Bilgisi, T�rk�e ve sosyal bilgiler
derslerine nas�l ve hangi y�ntemleri kullanarak �al�aca��n� �ocu�a anlat�rlarsa bu
dersleri ba�armalar� konusunda yard�m sa�lam� olurlar.
30
Bu b�l�mde, anne ve baban�n tutumlar�n�n �ocuklar �zerinde ne t�r etkiler yapt��na
ve bu problemleri ortadan kald�rmak i�in hangi y�ntemlerin kullan�labilece�ine dair
tavsiyelere yer verilmi�tir.
- Yemek yemeyen �ocu�a nas�l yakla��lmak?
- Tuvalet e�itimine ne zaman ba�lan�lmal�?
- Karde�ler aras�ndaki k�skan�l�k ve kavgalarda anne ba- � ban�n rol� ne olmal�?
gibi �nemli sorular�n cevaplar�n� bulacaks�n�z.
31
�OCUKTA TUVALET E��T�M�
Anne babalar�n karars�z kald�� konulardan biri de �ocuklar�n�n tuvalet e�itimine
ne zaman ba�lamalar� gerekti�i konusudur. "�ocu�um tuvaletini ne zaman s�yleyecek?
Bu masrafl� bezlerden ne zaman kurtulaca��z?" gibi sorular kafalar�n� s�rekli
me�gul eder.
�ocuklardaki tuvalet al�kanl�� k�lt�rden k�lt�re, �ocuktan �ocu�a farkl�l�k
g�sterdi�i i�in tuvalet e�itiminin belli bir ya�� yoktur. �evrenizdeki
arkada�lar�n�z�n (anneler) "Bizim �ocuk �oktan bezlenmeyi b�rakt�, sizinki h�l� bez
mi kullan�yor?" �eklindeki s�zleri sizin moralinizi bozmas�n ve kayg�ya kap�lmay�n.
��nk� her �ocu�un tuvalet e�itimini alaca�� d�nemle ilgili baz� belirtileri vard�r.
�ocuklar�n �o�u 18-30 ayl�k d�nem aras�nda tuvalet e�itimine ba�larken baz�
�ocuklar�n bu e�itime ba�lamalar� 4 ya�ma kadar gecikebilir. Yap�lan ara�t�rmalar
k�zlarda ortalama 2,5 ya�, erkeklerde ortalama 3 ya�lar�nda tuvalet e�itimi
al�nmaya ba�land��n� ortaya koymaktad�r.
�ocu�unuzun tuvalet e�itimine haz�r olup olmad��n� anlaman�z i�in baz� belirtiler
vard�r. �ocu�unuzun mesane kontrol� ne d�zeyde? Bedensel ve zihinsel geli�imi
a��s�ndan tuvalet e�itimini almaya haz�r
33
BEN� ANLAYIN
m�? �ncelikle bunlar�n �ocuk �zerinde g�zlenmesi gereklidir. Bu belirtileri �u
�ekilde sayabiliriz: ^ G�n boyunca bezi birka� saat kuru kalabiliyor
mu? (2-3 saat)
$� Tuvalet ihtiyac� duydu�unda mimiklerinde ya da beden� duru�unda farkl�l�k
oluyor mu?
^ Sizin baz� basit isteklerinizi yerine getirebiliyor
mu?
�$ Tek ba��na evin de�i�ik birimlerine gidiyor mu?
�$- Tek ba��na pantolonunu (ya da i� �ama��r�n�) ��kar�p giyebiliyor mu?
-$ Bezi �sland��nda rahats�zl�k duyuyor mu?
Bu sorulara �ocu�unuzun durumunu de�erlendirerek "evet" cevab�n� verebiliyorsan�z,
�ocu�unuz tuvalet e�itimi konusunda haz�r demektir.
�$- Tuvalet e�itimine ba�layan anne babalar i�in en �nemli iki kural "sakin ve
sab�rl�" olmakt�r.
-$- E�itimin ilk zamanlar� �ocu�unuza bir oturak (laz�ml�k) al�n�z. �ster banyoda
dursun ister �ocu�unuzun odas�nda dursun, �nemli olan �ocu�u yava� yava� otura�a
al�t�rmakt�r. �lk zamanlar �ocuk bezli iken bu al�t�rmalar yap�lmal�, daha sonra
bezi ve �a- ma��n olmadan �ocuk bu otura�a al�t�r�lmal�d�r. Oturakta durma s�resi
az da �ok fazla da olmamal�duf (1-10 dk. aras�).
'
34
$* Tuvalet konusunda ailenizde birlikte kulland��n�z kelimeleri �ocu�unuza
��retininiz. Tuvalet kavram� �ocu�unuzda geli�sin ki, tuvaleti geldi�i zaman bunu
rahat�a dile getirebilsin.
$ Tuvalete birlikte gidip yan�nda kalabilirsiniz. �ocu�unuzun tuvalette iyi vakit
ge�irmesi i�in onunla ilgilenebilir ya da ona ilgisini �eken bir oyuncak
verebilirsiniz.
- �ocu�unuz tuvaletini zaman�nda ve uygun �ekilde yapt�ysa onu �v�n. Yaln�z �vmek
demek ona �eker, �ikolata almak gibi �d�l davran�� olmas�n. Sadece g�zel s�zlerle
onu y�reklendirin. "Aferin sana art�k bezine yapm�yorsun tuvaletini, sen bir
a�abey/abla oldun" ifadeleri �ocu�unuzun kendisini daha iyi hissetmesini
sa�layacakt�r.
^ �ocu�unuz ara s�ra tuvaletini alt�na yap�yorsa sak�n onu yarg�lamay�n,
k��msemeyin ve bir ba�kas�yla k�yaslamay�n. Uygun bir dille �ocu�unuza bu i�i
tuvalette g�rmesi gerekti�ini belirtin ve konuyu fazla irdelemeyin. ��nk� tuvalet
e�itimi boyunca bu t�r hadiseler s�k s�k olabilir. Kendinizi bu durumlara
haz�rlay�n. Kesinlikle �ocu�unuzu tekrar bezlemeye ba�lamay�n.
-y" �ocu�unuz tuvalet e�itimi s�rasmca alt�na ka��rmaya devam ediyorsa, "Alt�n
�slak ve kirli oldu�u zaman bulunaca��n yerler tuvalet, banyo vb. temiz oldu�u
zaman oynayaca��n yerler ise oda ya da mutfakt�r" �eklinde anla�ma yapmal�s�n�z.
"v* Kendi elbisesini kendisinin de�i�tirmesini ona ��retmelisiniz.
35
BEN� ANLAYIN
�$ �ocu�unuz tuvalet kullanmay� reddediyorsa, "Alt�n �slak ve kirli iken kendini
nas�l hissediyorsun? Problemi ��zmek i�in fikirlerin ne?" gibi ifadelerle onu bu
konuda konu�maya te�vik etmelisiniz. B�y�k bir ihtimalle kendi kendine bu konuda
anlay� geli�tirecektir.
A �ocu�unuza tuvalet ihtiyac�n�n giderilmesinden sonra temizli�in neden gerekli
oldu�unu anlat�n�z. Tuvaletten sonra ellerin mutlaka temizlenmesi al�kanl��n�
�ocu�unuza kazand�rmaya �al��n�z.
36
�OCU�UNUZ YEMEK YEM�YOR MU?
Anne babalar�n �ocuklara kar�� a��r� ilgi g�stermesini ve yemek yeme konusunda
�st�ne fazla d�melerini, �ocuklar koz olarak kullan�rlar. �yle ki, anneler elinde
yemek taba�� odadan odaya ko�turup dururlar, �ocu�um bir �eyler yesin diye. Asl�nda
�ocuk anne baban�n bu davran��n� �nceden yorumlayabilmektedir-ler ve hareket
tarz�n� da o y�nde sergilemektedir. Mesela, anne �ocu�un �n�ne yemek koyar ve
yemesini ister, �ocuk m�zm�zlanarak a��r hareket eder; anne tekrar �steler, �ocuk
ayn� davran�� devam ettirir. Baba devreye girer, �ocuktaki hareket ayn�d�r. �ocuk
belli bir s�re sonra nas�l olsa yemek pe�imden gelecek deyip sofradan m�zm�zlanarak
kalkar ve televizyon seyretmeye koyulur ya da odas�na oyuncaklar�n�n yanma gider.
Anne de pe�inden yemekle gelir. Zaten �ocu�un istedi�i de budur. �ocu�a kar�� fazla
ilgi onu bu duruma getirmi�tir. �ocuk ilgi ve �nemsenmeyi burada koz olarak
kullanacakt�r. �ocu�a kar�� geli�tirilen otoriter tutum da yemek yememe davran��na
sebep olmu�tur.
37
BEN� AKLAYIN
"v* �ki ya��ndan itibaren �ocu�unuzun kendisinin yemesine izin verin. Bu
zamanlarda ka�� tam olarak a�z�na g�t�remez. ��nk� o davran�� kazanabilmesi i�in
bir s�re bu �ekilde yemek yemesi gereklidir. B�rak�n �ocu�unuz yeme�i �zerine
d�ks�n, �nemli de�il. Burada �nemli olan �ocu�un kendini bir birey olarak kabul
etmeye ba�lamas�d�r. �ocuk kendi ba��na yeme davran��n� geli�tirdik�e kendine g�ven
duygusu olu�acakt�r.
^ �ocu�unuz yemek yeme konusunda problem ��kar�yorsa, "Yeme�ini bitirmek zorunda
de�ilsin. Karn�n toksa bir sonraki ��nde yersin" �eklindeki yakla��m�n�za �orak
muhtemelen itiraz edemeyecektir. Burada unutulmamas� gereken bir nokta var ki
kesinlikle �ocu�unuza bir sonraki yemek ��n�ne kadar hi�bir �ey vermeyin.
Korkmay�n, �ocu�unuz birka� g�n baz� ��nlerde a� kalabilir ama yemek yeme
konusunda g�zel bir davran� geli�tirece�inizden ��pheniz
olmas�n.
*$ Evdeki b�y�klerin, �ocuklar�n yan�nda yemek se�memeleri gerekmektedir. Ayn�
davran�� onlar da sergiler ve ev mutfa��nda ki�ilere g�re yemek yap�l-: mas�
zorunlulu�u do�ar. Her yemek vakti sizin i�in kabus olur ve s�rekli problem ��kar.
"Ona neden rafadan yumurta pi�irdin?", "Bana neden s�t�m� kakaolu vermedin?" gibi
tart�malar i�inde kal�rs�n�z.
$ �ocu�unuza yemek vaktinden bir iki saat �nce at�t�rmas� i�in aperatif bir
�eyler vermeyin. Bu �ocu-
38
�un i�tah�n� kapat�r ve ��n vaktinde almas� gereken g�dalar� alamaz.
& �ocu�un belli ya� d�nemlerinde almas� gereken g�dalar vard�r. Bunlar� �ocu�unuza
do�rudan veremiyorsa-n�z dolayl� yollardan mutlaka almas�n� sa�lay�n. Aksi
takdirde, �ocu�un erken ya�larda kemik erime rahats�zl��na yakalanma tehlikesi
do�abilir. �ocu�a s�t� do�rudan i�i-remiyorsan�z, bu g�day� s�tla� yaparak yemesini
sa�layabilir ya da s�te kakao katarak verebilirsiniz.
$ Okul �a��ndaki �ocuklar�n�za, okula gitmeden sabahlar� mutlaka kahvalt� yapma
al�kanl�� kazand�rmal�s�n�z. ��nk� yap�lan sabah kahvalt�s� �ocu�u okulda abur
cubur yeme konusunda engelleyerek d�zensiz beslenmesinin �n�ne ge�ecek ve ald��
g�dalarla zihin fonksiyonlar�n�n daha iyi �al�mas� sa�land�� i�in ders ba�ar�s� da
y�ksek olacakt�r.
^ Sofray� �ocu�unuzla birlikte kurun. Yap�lan bu i�te eme�i oldu�undan, yemek yeme
konusunda zorluk ��karmayacakt�r.
y- Sofrada karde�ler aras�nda s�rekli kavga ��k�yorsa, oturup birlikte karar al�n.
Yemek vaktini ve yemek yeme s�resini birlikte kararla�t�rm. Mesela, "Ak�am yeme�i
i�in saat 18.00'de yeme�e ba�lanacak, 18.15'te bitecek ve sofra kald�r�lacak." "Bu
karara anne baba olarak pes etmeden uyman�z gerekmektedir. Belli bir s�re sonra bu
olumsuz davran� ortadan kalkacakt�r. ��nk� �ocuklar�n�z a� kalmamak i�in o s�reyi
oyun oynayarak veya kavga ederek de�il yemek yiyerek de�erlendireceklerdir.
39
BEN� ANLAYIN
YEMEK SE�EN �OCUK
6 ya��ndaki Hasan, �al�an bir anne baban�n tek �ocu�udur. Ona g�nd�zleri
b�y�kannesi bakmaktad�r. Alt� ya��na gelmesine ra�men suyunu ve s�t�n� biberondan
i�mektedir. G�nl�k yemek saatleri ise aile i�in tam bir facia ve i�kencedir. Sofra
kurulur herkes yemek i�in oturur. Hasan yeme�ini yiyece�i yerde yemekle oynamaya
ba�lar. Herkesin g�z� Hasan'dad�r. Sofradaki herkes s�ra ile ona yemek yemesi i�in
�srar eder. Hasan bu �srarlara kulak asmaz ve yemek de yemez. Kendinden emin bir
�ekilde sofradan kalkar ve televizyon izlemeye ba�lar. Biliyordur ki annesi elinde
yemek taba�� ile gelecek ve ona kendi elleriyle yemek yedirmeye �al�acakt�r. Hasan
yine de yemezse, o zaman onun sevdi�i yemek pi�irilip verilecektir.
Bu duruma dayanamayan anne baba daha sonra bir uzmana giderler. Yukar�da
belirtti�imiz tavsiyeleri Hasan i�in uygularlar. Hasan ��-be� g�n a� kalm�t�r ama
yemek yeme saatleri d�zene girmi�tir. Art�k daha �nce yapt�� davran�lar�
sergilememektedir.
40
TELEV�ZYON ve �OCUK
Televizyon, baz� ailelerde �ocu�u pasifize etmek amac�yla kullan�lmaktad�r. �ocuk
sa�a-sola gitmesin, etraf� da��tmas�n, hareket etmesin, ayak alt�nda dola�mas�n
d��ncesiyle televizyonun kar��s�na oturtulur ve saatlerce orada kalmas� sa�lan�r.
*J Annenin �al�mas�,
-J Baban�n evi ge�indirmek i�in ek i�lerde �al�mas�,
J Aile i�i problemler,
�J Evde s�rekli hasta birinin olmas�
gibi sebeplerden dolay� anne babalar �ocuklar�na yeterince zaman
ay�ramamaktad�rlar.
Sa�l�kl� bir �ekilde geli�meleri i�in 0-3 ya� d�nemindeki �ocuklar�n kucaklanmas�,
ok�anmas� ve gezdirilmesi gerekir. Ayr�ca onlarla oyun oynanmal� ve kar��l�kl�
konu�mal�d�r. Anne baba olarak �ocu�unuza bu sevgiyi g�stermezseniz,
sj �nsanlara ve ya��tlar�na ilgisizlik,
*J G�z temas� kuramama,
J �a��rd��n�zda bakmama,
J Etraf�na kar�� ilgisizlik,
-J Konu�mama,
�J Kendi d�nyas�nda olma,
�J C�mle kuramama
41
BEN� ANLAYIN
gibi baz� psikolojik problemler olu�ur. ��nk� bu d�nemde yaln�zca televizyonun
kar��s�nda kalmak demek, �ocu�un kar��l�ks�z ileti�ime ge�mesi demektir. �ocuk
televizyondan gelen ses ve hareketlere tepkide bulunacak, fakat istedi�i geri d�n��
alamayacakt�r. �ocuk kar��l�ks�z ileti�im s�reci i�inde �evreyle ileti�imini
koparacak ve kendi d�nyas�na �ekilecektir.
B�t�n bu problemlerle �zellikle bu d�nemde kar��la��lmamas� i�in anne babalar
�ocuklar�na m�mk�n oldu�unca fazla vakit ay�rmal�d�rlar. Kesinlikle televizyon
izletilmesin demek de�ildir bu. �ocu�un seviyesine uygun olacak �ekilde, g�n�n
belli zamanlar�nda bir saati ge�memek �zere k�sa s�reli televizyon izlemeler
normaldir.
0-3 ya� grubunda oldu�u gibi okul �a�� ocuklar�nda da geli�im d�nemi biraz daha
h�zlanm�t�r. �ocuk; -art�k daha fazla sosyalle�meye ba�lar ve �evresiyle,
arkada�lar�yla etkile�imini artt�r�r. Bu d�nmedeki �ocuklarda soyut d��nce
geli�medi�i i�in onlar �zellikle televizyonda seyrettikleri g�r�nt�leri somut
olarak alg�larlar. Dolay�s�yla, bu hareketleri oldu�u gibi uygulamaya
�al�abilirler. Bu sebeple, �ocuklar�m�za bu d�nemde �iddet i�erikli film veya �izgi
film izletme-meye �zen g�stermeliyiz. �ocuklar�n�z i�in e�itici �izgi filmler ve
animasyon filmleri bulunmaktad�r. G�nde bir veya iki saati ge�memek �zere
izlemeleri, geli�im a��s�ndan faydal� olacakt�r.
Anne baba olarak �ocuklar�n�z�n ge� saatlere kadar televizyon izlemelerine izin
vermeyin. Ge� saatlere
42
kadar televizyon izlemek �ocukta uyku bozuklu�una yol a�t�� gibi o saatlerde
televizyonda yeti�kinler i�in filmler oldu�undan, �ocuklar bunlardan etkilenerek
gece korkulan ya�ayabilirler.
Okul �a��ndaki �ocuklar i�in televizyonun asl�nda e�itim bak�m�ndan faydas� vard�r.
Televizyon kanallar�nda uygun saatlerdeki e�itici �ocuk programlar�n�n izlenmesi
�ocu�un yeni bilgiler ��renmesi a��s�ndan g�zeldir. Televizyonda g�sterilen
belgeseller de onun d� d�nyaya kar�� merak�n� giderecek niteliktedir; bilmedi�i
yeni bilgileri ��renmesini sa�larlar. Okul �a��ndaki �ocuklarda ge�mi�ten gelen
televizyon izleme al�kanl�� (ba��ml�l��), �ocu�un ders yaparak ge�irece�i vakti
elinden almaktad�r. Anne babalar bu durumdaki �ocuklar�yla g�zel bir ders �al�ma
plan� yaparak, televizyon izleme ve ders �al�ma zamanlar�n� ayarlayabilirler. Bu
plan yap�l�rken de �ocu�un ho�land�� televizyon program�n�n zaman�na ders �al�ma
saati konulmamal�d�r. �ocu�unuz hangi saatte hangi program�n olaca��n� bilir. E�er
siz �ocu�unuzun belgesel izleme ya da �izgi film izleme vaktine ders �al�ma saati
koyarsan�z, amaca uygun bir plan yapmam� olursunuz. ��nk� �ocu�unuzun akl� hep
televizyondaki programda olacak ve derse konsantre olamayacakt�r.
Aile i�inde bir plan yaparak haftan�n belli g�nlerinde ailece kitap okuma zaman�
olu�turun. Birlikte yap�lan bu faaliyetler, �ocuklar� televizyondan
uzakla�t�racakt�r.
43
BEN� ANLAYIN
TELEV�ZYON BA�IMLISI
Be� ya��ndaki Burak, anne ve babas� �al�t�� i�in g�nd�z anneannesinin yan�nda
kalmaktad�r. G�nd�z saatlerinde s�k s�k can� s�k�lmakta olup, yapaca�� bir �ey
bulunmad�� i�in fazla televizyon izlemeye ba�lam�t�r. �nceden ara s�ra spor yapan,
sokakta arkada�lar� ile oynayan Burak, arkada� grubundan kopmu� ve a��r� derecede
televizyon seyretmeye ba�lam�t�r. Zaman i�inde televizyonda g�rd��
�eylerden etkilenen Burak'ta daha fazla �iddete e�ilim, gece ge� saatlerde uyuma,
gecenin ilerleyen saatlerinde korku ile uyanma veya say�klama gibi belirtiler
g�r�lmeye ba�lam�t�r.
ilerleyen s�re� i�inde �ocukta problemler oldu�unu fark eden anne ve babas� Burak'�
bir uzmana g�t�rm� ve problem tespit edilerek Burak'�n ya��na uygun sosyal
aktiviteler yeniden d�zenlenip televizyonun Burak �zerindeki olumsuz etkisi
azalt�lm�t�r. Burak zamanla daha rahat uyku uyumaya ve �evresiyle uyumlu h�le
gelmeye ba�lam� ve eski arkada� grubuna tekrar kavu�mu�tur.
44
BO�ANMA ve �OCUK
Ekonomik ve cinsel problemler, ileti�im bozuklu�u, aile i�i �iddet ve e�ler aras�
sosyok�lt�rel farkl�l�klar gibi sebeplerden dolay� e�lerin birbirlerinden
ayr�lmas�yla sonu�lanan bo�anma durumu, aile fertlerini etkilemektedir. Fakat hi�
��phesiz en �ok etkilenen birey, �ocuktur. �ocuklardaki etkilenme, ya�a g�re
farkl�l�k
g�sterir.
3-5 ya� d�nemindeki �ocuklar, ilgi ve sevgiye muhta�t�r. Bu d�nemde anne baban�n
huzursuz ve h�r��n davran�lar�, �ocuklar�na, gerekli ilgiyi g�stermelerine engel
olur. Yeterli ilgiyi g�rmeyen �ocuklar; sald�rgan, sinirli ve hiddetli olurlar.
Sevgi ve ilgi yetersizli�i �ocukta gerileme davran��n�n g�r�lmesine etkendir ve
�ocuklarda bebeksi davran�lar g�r�l�r. Anneden ayr�lma �ocukta korku ve panik
duygusu olu�turur.
Bu d�nemdeki �ocuklar sebep ve sonu�lar� kavrayabilecek olgunlukta olmad��ndan,
anne babalar�n�n bo�anma sebebi olarak kendilerini su�lu hissederler.
5-6 ya� d�nemindeki �ocuklarda, anne babalar�n bo�anmas�ndan sonra �fke n�betleri
ve huzursuzluklar ortaya ��kar.
45
BEN� ANLAYIN
7-10 ya� d�nemindeki okul �a�� ocuklar�nda g�r�len durumlar daha farkl�d�r. Bu
�ocuklar s�rekli �z�nt� ya�arlar, gelecekten kayg�l�d�rlar; duygular�n� d�a
yans�tmay�p kendinde saklarlar. Bo�anma ve ayr�l�k �zerinde konu�mak istemezler.
Bo�anma olay�na utan� g�z�yle bakarlar. �ocu�un okul ba�ar�s� d�er. Arkada�lar�yla
aras� gittik�e k�t�le�ip bozulabilir. Kavgac� ve y�k�c� tutumlar sergileyebilir.
Bazen e�ler birbirinden ayr�lmak istese de aile b�y�klerinin engel olmas�yla
bo�anma ger�ekle�mez ve e�ler beraber ya�amaya devam eder. �ocu�un bu iki durumun
hangisinde psikolojik olarak daha �ok zarar g�rd��n�n muhasebesi iyi yap�lmal�d�r.
E�er aile i�inde s�rekli kavga ve huzursuzluk varsa, �ocuklar ister istemez �iddete
maruz kal�yorsa, tabii ki �ocuk bu durumdan daha �ok zarar g�recektir.
^ Anne baban�n mutlaka bo�anmas� gerekiyorsa ve bu y�nde karar al�nm�sa bu durumu
�ocu�unuza uygun bir zamanda ya�ma uygun bir dille a��klaman�z gerekmektedir. Anne
baba taraf�ndan alman bu karar�n �ocu�a birlikte a��klanmas� yerinde bir davran�
olur.
^ �ocuk anne babas�n�n bo�anmas�ndan kendini sorumlu tutabilir. Bunu �nlemek i�in
anne babalar�n bu karar� kendi aralar�ndaki anla�mazl�ktan dolay� ald�klar�n�
a��klamalar� �ocuklar�n bu �ekilde olumsuz d��nmelerini engeller.
$� Bo�anma sonras�nda ayr�lacak e�in �ocu�un ortam�ndan birdenbire gitmemesi
gerekir. Bu i�lemi bir s�rece ba�lamas� ve al�t�ra al�t�ra uzakla�mas� �ocu�un bu
duruma daha kolay adapte olmas�n� sa�lar.
$ E�lerin birbirlerini k�t�leyici veya a�a��lay�c� s�zlerden ka��nmalar�
gerekmektedir. E�ler �ocuklar� birbirlerine kar�� kullanmaktan ka��nmal�d�r.
$ �ocuklara bo�anmadan dolay� a��r� sevgi g�ste-rilmemeli veya taviz
verilmemelidir. Bu konuda denge iyi sa�lanmal�d�r.
�$ Bo�anma s�ras�nda mahkeme karar�, nafaka, mallar�n payla��m� gibi durumlar�n
�ocuklara anlat�l-mamasmda yarar vard�r.
-$- Bo�anma sonras� �ocu�un velayeti e�lerden birinde olsa da di�er e�in de �ocu�u
s�k s�k g�rmesine izin verilmelidir. �zel g�nlerde, mesela �ocu�unuzun do�um
g�n�nde yan�nda olman�z onu �ok sevindirecek ve mutlu edecektir.
Son olarak �unu belirtmekte fayda var ki, bo�anma s�recine girildi�inden itibaren
psikolojik yard�m deste�i al�nmas�nda fayda vard�r.
47
BEN� ANLAY
�VEY ANNE BABA ve �OCUK
�vey anne baba konusunda gerek filmlerde olsun, gerek masal ve hik�yelerde olsun
�n�m�ze genellikle k�t� imajlar sergilenmi�tir. �vey anne baba �ocu�unu d�ver, a�
b�rak�r, b�t�n i�leri �ocu�a yapt�r�r ve benzer k�t� davran�lar. Asl�nda toplumda
t�m �vey anne babalar b�yle de�ildir. Bu konudaki �n yarg�lar�n ortadan
kald�r�lmas� ve olaylara ger�ek�i m�n�da bak�lmas� yerinde olur. ��nk� �yle �vey
anne babalar vard�r ki, �ocuklara �z anne babalar�ndan daha iyi bakmaktad�rlar.
�kinci evlili�in ka��n�lmaz olmas� durumunda e�lerin dikkat etmesi gereken birtak�m
noktalar vard�r. Bunlardan en �nemlisi �ocu�a bir ba�kas�yla evlenme haberinin
uygun bir dille ba� ba�a konu�ularak verilmesidir. ��nk� �ocu�un nas�l tepki
verece�ini �nceden kestiremezsiniz. �ocuk kendi duygular�na tepki verirken yaln�z
olmas� onun a��s�ndan iyi olacakt�r. Haberin �ocu�a verilmesinden sonra �vey anne
veya babas�yla �ocu�un tan�t�r�lmas� gerekir. Birlikte �ocu�un sevdi�i
faaliyetlerin yap�lmas� sa�lanmal�d�r: Parkta oynama, sinemaya gitme, u�urtma
u�urma gibi etkinlikleri birlikte yapabilirsiniz.
48
�ocuklar hi� tan�mad�� bir insana birden al�amaz ve onlara kar�� s�cak duygular
besleyemez. �zellikle de bu ki�iler anne ya da baba yerine gelecek ise �ocuklar�n
bunu kabullenmesi �ok zordur.
$ �vey anne baba, ne yaparsa yaps�n �ocuklar taraf�ndan s�cak kar��lanmayacak ve
hatta �ocuklar�n onlara kar�� h�r�m, nank�r, g�vensiz ve tedirgin bak�lar�ndan
rahats�z olacaklard�r. �ocuklar�n bu davran�lar�n�n alt�ndaki sebep, kar��s�ndaki
insanda samimiyet aramas�d�r. �te bunun i�in anne baba bu davran�lara haz�rl�kl�
olmal� ve iyi niyetini samimi duygularla g�stermelidir. Mutlaka �ocuklar�n�za kar��
sayg� g�sterin.
-& Aileye yeni kat�ld��n�z i�in kendinizi yap�lacak faaliyetlerden geri �ekmeyin.
Aksine aile i�indeki ili�kilerinizi kuvvetlendirmek i�in yeni faaliyetler
geli�tirin. Kendi duygular�n�z� saklamay�n; yeni aile i�inde bu duygular�n�z� ifade
edin. Ayr�ca onlar�n da kendi duygular�n� ifade etmeleri i�in g�ven verin.
Aile i�inde �ocuklar�n ilgi alanlar�n� ��renerek onlara vakit ay�r�n. Okul
�devleri konusunda onlara yard�m edin. �ocuklar i�in yapaca��n�z al�veri�lerde
onlar� da yan�n�zda g�t�r�n. Kendileri i�in almacak e�yalar konusunda onlar�n
fikirlerini alman�z, aran�zdaki samimiyeti ve ileti�imi daha �ok
kuvvetlendirecektir. /
49
BEN� ANLAY
-$ �ocuklar�n ger�ek anne babalar�n�n yerine ge�meye �al�may�n. ��nk� bu konuda
�ocuklar �ok hassast�r. �ocuklar�n ger�ek anne babalar� kendi d�nyalar�nda sa�lam
bir yerdedir ve kimse onlar�n yerini de�i�tiremez.
-y* �ocuklar�n ger�ek anne babalar� hakk�nda hi�bir zaman a�a��lay�c� s�zler
s�ylemeyin. �ocuklar size sayg� duymaz ve �fke beslerler.
$ �ocuklar� size kar�� hitaplar� konusunda serbest b�rak�n. �ocu�u size "anne" ya
da "baba" diye hitap ettirmeye �al�man�z do�ru bir davran� olmayacakt�r. y- Samimi
ve i�ten davran�lar�n�z zaten onlar�n size kar�� ister istemez "anne" ya da "baba"
ifadesini kullanmas�n� sa�layacakt�r.
$ �ocuklar�n ger�ek anne babalar� hayatta ise onlarla zaman ge�irmelerini
sa�lay�n.
�$ E�inizle muhakkak m�naka�a edecekseniz, bunu �ocuklar�n olmad�� bir yer ve
zamanda yap�n.
�unu da unutmay�n ki, onlar �ocuktur. Onlarla kuraca��n�z iyi ileti�im
ya�ayaca��n�z problemleri �nlemede size faydal� olacakt�r.
KARDE�LER ARASI KISKAN�LIK ve KAVGALAR
Karde� k�skan�l��, �ocu�un verdi�i normal bir tepkidir. Sevilen ki�inin ba�kas�yla
payla��lmas�na katla-namamak "k�skan�l�k" olarak tan�mlan�r. Karde�ler aras�ndaki
ya� fark� ne kadar az ise k�skan�l��n g�r�lme ihtimali de o kadar fazlad�r.
�lgi ve sevgi �nceleri �ocu�un kendi �zerinde iken, birden bire ortaya ��kan bebe�e
y�neltilen ilgi, �efkat ve sevgi, k�skan�l��n olu�mas�nda b�y�k etkendir.
Karde�ler aras�nda var olan k�skan�l�k ve rekabetten dolay� ��kan kavgalardan �o�u
aile yak�nmaktad�r. Baz� �ocuklar karde�lerine fiziksel sald�r�larda bulunur ve onu
sevmedi�ini, ondan nefret etti�ini s�yler. Asl�nda �ocu�un bu davran�� bir
yans�tmad�r. Tepkisi k��k karde�ine kar�� de�il, anne babaya kar��d�r. Baz�
�ocuklar da anne baban�n g�z�nden d�memek ve onlar�n takdirini kazanmak i�in
karde�ini sevmedi�i halde onu seviyormu� gibi rol yaparlar.
�ocuklar aras�nda ya�anan k�skan�l�k ve kavgalar�n artmas� da azalmas� da anne
baban�n elindedir. Dengeli bir tutum bunlar�n en az seviyeye inmesini ve ortadan
kalkmas�n� sa�lar.
50
51
BEN� ANLAYIN
-y- Karde�i d�nyaya gelmeden �nce bu durumun �ocu�a uygun bir dille anlat�lmas� ve
yeni duruma al�t�r�lmas� gerekmektedir. Yeni do�an bebe�e karde�inin yan�nda a��r�
sevgi g�sterilmemelidir. Anne baba burada sevgi ve ilgilerini �ocuklar�na e�it
�ekilde da��tmal�d�r. Anne k��k �ocu�a zaman ay�r�rken, baban�n da ayn� zamanda
di�er �ocukla ilgilenmesi yerinde bir davran� olacakt�r.
$ Yeni do�an bebe�in baz� ihtiya�lar�n�n kar��lanmas�nda �ocu�a sorumluluk
verilmelidir. Biberonla s�t i�irmek, bebe�in mamas�n� birlikte haz�rlamak gibi.
-y- Anne baba, �ocuklar aras�nda ayr�m yapmamal� onlar�n her birinin ayr� bir
birey oldu�unun fark�na varmal�d�rlar. Bireysel farklar g�z ard� edilirse karde�ler
aras�ndaki k�skan�l�k ve rekabet daha �ok artacakt�r. Burada yap�lmas� gereken,
�ocu�un bireyselle�me-sine ve ayr� ki�ili�inin geli�mesine yard�mc� olmakt�r. $
Karde�ler ars�ndaki anla�mazl�k ve kavgalarda anne babalar h�kim ya da hakem
rol�nde olmamal�d�r. Mesele �ok b�y�m� ve i�inden ��k�lmas� zor durum alm�sa
m�dahale edilmelidir.
$ Karde�ler aras�nda bir kavga ��kt� ise "kim ba�latt�?" sorusunu sormay�n. ��nk�
�ocuklar birbirlerini su�layarak i�inden ��k�lmas� zor bir problemin i�ine sizi de
�ekerler. B�yle bir mesele kar��s�nda kavgan�n i�inde olan her �ocu�a, kavgan�n
ba�lamas�na sebep olduklar� i�in e�it �ekilde sonu�lar�na katlanabilecekleri bir
yapt�r�m uygulanmal�d�r. Mesela, ortada pay-
52
la��lmayan bir top varsa onu ortadan kald�r�p, "Siz aran�zdaki problemi ��zene
kadar bu bende kalacak" diyerek onlar� ��z�m arama te�vik edebilirsiniz.
$ Karde�ler aras�ndaki anla�mazl�klarda s�rekli b�y�k �ocu�a, "Sen b�y�ks�n,
ablas�n, a�abeysin" �eklinde y�klenilmesi do�ru bir davran� de�ildir. Genelde k��k
�ocuklar kavga sonucunda a�layarak annelerinin yanma gelirler ve aran�zdaki
duygular�n� kullanarak di�er karde�lerini su�lamaya �al��rlar. Anne baba olarak
b�yle bir durumda kesinlikle taraf tutmamal�y�z. ��nk� di�er karde�lerin s�rekli
olarak k��k karde�lerinin anne babalar� taraf�ndan kolland�� ve korundu�u
yarg�s�n� geli�tirmesine sebep olur.
$ Aile i�inde birlikte olma mesajlar� verilmelidir. Baz� konularda �ocuklarla
birlikte hareket etmeli, onlar�n da fikirleri al�nmal� ki kar��la��lan problemlerin
konu�arak ve birlikte hareket edilerek ��z�lebildi�ini �ocuklar kavrayabilsinler.
- Karde�ler aras�ndaki iyi ge�inmeler �d�llendiril-meli ve �ocuklar, "Sizler �ok
g�zel anla��yorsunuz" �eklinde s�rekli �v�lmelidir.
53
Bu b�l�mde �ocuklar�m�zda g�r�len birtak�m psikolojik problemleri bulabilirsiniz.
S�z konusu problemlere anne baba olarak nas�l yakla�man�z gerekti�i hakk�nda �nemli
bilgiler edineceksiniz.
- �ocu�um alt�n� �slat�yor, ne yapabilirim?
- �ocu�umun t�rnak yeme al�kanl��n� nas�l �nleyebilirim?
- �ocu�um �ok �fkeli ne yapabilirim?
- �ocu�umun yaln�z kalma korkusuyla ba� etmesini nas�l sa�lar�m?
gibi soru ve problemlere ��z�m bulacaks�n�z.
55
�OCUKLARDA ALTINI ISLATMA
�ocuklarda alt �slatman�n bir�ok sebebi vard�r. Burada �nemli olan bu durumun hangi
ya�tan sonra problem olu�turdu�udur. �ocuklar�n geli�im d�nemlerine bakt��m�zda,
2-3 ya�lar�na kadar altlar�n� �slat�rlar. 2 ya��ndan sonra g�nd�z, 5 ya�ma kadar da
gece kontrol�n sa�lanmas� gerekmektedir. E�er �ocu�unuz 5 ya�mdaysa ve halen alt�n�
�slat�yorsa, art�k bu probleme kar�� baz� �nlemleri alman�z�n zaman� gelmi�
demektir.
�ocuklarda Alt Islatman�n Sebepleri Nelerdir?
*J Ate�li hastal�klar, b�brek ve idrar yollar� enfeksiyonlar�.
</ Anne babalar�n �ocuklar�n�n tuvalet e�itimine �ok erken ya�larda ba�lamalar�.
�J Tuvalet e�itimi verilirken �ocuklara sert, bask�c� ve korkutucu �ekilde
davran�lmas�.
�J Aile i�inde var olan ge�imsizlik, aile i�i �at�malar, anne ve baban�n ayr�lmas�.
y/ Aileye yeni kat�lan karde�e g�sterilen a��r� sevgi sebebiyle �ocukta meydana
gelen gerileme davran��.
V �ocu�a kar�� istenilen ilgi ve sevginin g�sterilmemesi.
57
BEN� ANLAYIN
J Aile bireylerinin herhangi birinde (anne baba veya yak�nlar�nda) ge�mi�
d�nemlerde g�r�len alt �slatma davran��n�n genetik olarak ge�mesi.
: J Ailenin bulunan �evreden ba�ka bir yere g�� etmesi gibi �e�itli etkenler,
�ocuklar�n altlar�n� �slatmalarm-daki sebeplerden baz�lar�d�r.
$ �ncelikle anne babalar, bu problemin geli�imle ilgili, fizyolojik bir
rahats�zl�k m� yoksa psikolojik mi oldu�unu iyi ara�t�rmal� ve al�nacak �nlemleri
de bu do�rultuda se�melidirler.
$- �ocu�unuzdaki rahats�zl�k, b�brek ve idrar yollar�ndaki bir hastal�ktan ileri
geliyorsa, kullan�lan ila�larla bu problem k�sa bir s�re sonra ortadan kalkacakt�r.
-$ �ocu�unuzda g�r�len bu problemden dolay� � onu alayc� tav�rlarla k��msemeyin.
$ �ocu�unuzla g�zel ili�kiler kurarak problemin kayna��na birlikte inmeye �al��n
ve meseleyi ortadan kald�rmak i�in birlikte birtak�m kararlar al�n.
�b �ocu�unuzu gece tuvalete g�t�rmeden �nce onun iyice uyanmas�n� sa�lay�n. ��nk�
�ocu�unuz tam uyanmad�� takdirde, tuvaletini uykusunda yapt��n� zannedecektir.
�uur d� uyaranlara kapal� oldu�u anda, gece tuvalete g�t�rmeler amac�na ula�maya-
cakt�r.
$ �ocu�unuzu bu konuda ba�ar�ya ula�t�� her
g�n �d�llendirin. Ceza vermekten ka��n�n.
Tamamlanacak Yapraklar
�b Bu e�itimi oyun haline getirin. Mesela, "Papatya �i�e�ini Tamamlayal�m" oyunu.
Bunun i�in �nce bir yuvarlak �izin ve i�ini birlikte boyaym. �ocu�unuz alt�n�
�slatmadan tuvale-tini s�yler ve tuvaletine giderse, �iz-mi� oldu�unuz o yuvarla�a
bir yaprak ekleyin. E�er tuvaletini s�ylemeyip alt�n� �slat�rsa, �izdi�iniz o tek
yapra��n i�ini maviye boyaym. (Yaprak �sland� d��ncesi.) �i�e�in yapraklar�
tamamland��nda �ocu�unuzu �d�llendirin.
�ocuk alt�n� �slatt�� zaman boyam� oldu�unuz yapraklar�, daha sonradan �ocu�un
tuvaletini s�yledi�i ve alt�n� �slatmad�� zaman tekrar beyaza boyaym. (Yaprak
kurudu d��ncesi.) B�ylelikle yapraklar tamamlan�r ve �ocuk �d�llendirilir.
Yapraklar� �ocu�unuzu s�k s�k �d�llendirece�iniz �ekilde yap�n."
$ Aile i�inde var olan �at�ma ve problemlerden �ocu�unuzu m�mk�n oldu�u kadar
uzak tutun.
$- �ocuklar�, gece altlar�n� �slatmalar�na kar�� uyand�ran alarm cihazlar�n�n
belli bir s�re sonra �artlanma sa�lad��ndan, altlar�n� �slatmadan uyanmalar�nda
faydal� olduklar� g�r�lm�t�r.
�$ �ocuklar�n alt�n� �slatmalar�na kar�� doktor taraf�ndan verilen ila�lar�n
faydal� oldu�u g�r�lm�t�r. Fakat bu ila�lar�n mutlaka doktor g�zetiminde verilmesi
gerekmektedir.
59
58
BEN� ANLAYIN
TIRNAK YEME
T�rnak yeme al�kanl�� genellikle 3-4 ya�lar�ndan sonra g�r�lmeye ba�lar. Az
rastlanan bir durum da olsa �ocuklarda 15-20 ayl�k gibi erken d�nemlerde
g�r�lm�t�r.
T�rnak yeme davran��n�n alt�nda yatan temel sebep, di�er uyumsuz davran�larda
oldu�u gibi psikolojidir.
J �evresi, ailesi ve kendine kar�� bir g�vensizlik durumu t�rnak yeme davran��n�n
�ocukta olu�mas�na
sebep olabilir.
-J �ocu�un i�inde bulundu�u ve yeti�ti�i ortamda a��r� bask�c�, otoriter bir
e�itimin uygulanmas�, s�rekli ele�tirilmesi de t�rnak yeme al�kanl��n�n
sebeplerindendir.
"/ �ocu�un aile i�inde, karde�ler aras�nda birbiriyle k�yaslanmas�, karde�ler
aras�nda sevginin e�it olarak da��t�lmamas� da t�rnak yemede di�er bir fakt�rd�r.
*J �ocu�un stresli ve sinirli olmas�, kendini yaln�z hissetmesi ve bu durumlardan
kurtulmak i�in kendisini avutacak bir durum olarak t�rnak yemeyi se�mesi de bir
etkendir.
-J Aile i�inde ya�anan problemler, e�lerin ya�am� olduklar� kavga ve ge�imsizlik,
t�rnak yeme davran��na sebep olabilir.
60
"J Di�er bir sebep de �ocu�un �evresinde t�rnak yiyen birini g�r�p onu model
alarak taklit etmesidir.
$ Uzmanlar bu konuda en etkili y�ntemin, 3-4 ya�lar�na kadar bu al�kanl��n anne
babalar taraf�ndan g�rmezlikten gelinmesi oldu�unu savunmaktad�rlar.
-$ Di�er davran� problemlerinin ��z�m�nde fay-dalan�ld�� gibi, �ocu�un bu
davran��n�n sebepleri ara�t�r�lmal�, onu bu al�kanl��a iten durumlar�n ortadan
kald�r�lmas�na �al��lmal�d�r.
�$ Korkutarak, ceza vererek problemin ��z�m�ne yakla��lmamal�d�r. Bu durum �ocukta
daha farkl� problemlerin olu�mas�na sebep olabilir.
-� Anne babalar aile i�inde kavga etmemeli ve �ocuklar� �zerinde gerginlik, stres
ve endi�e olu�turacak hareketlerden ka��nmal�d�rlar.
�$ �ocuklar, kavgal�, �iddet i�erikli ve korkutucu filmlerden uzak
tutulmal�d�rlar.
�$ �ocu�unuza �zg�ven duygusu kazand�racak g�revler verebilirsiniz.
$ �ocu�unuzu ya�ma uygun sportif ve k�lt�rel etkinliklere katarak onun bo�
zamanlar�n� de�erlendirmelisiniz.
�$- �ocu�unuza t�rnak yemenin sa�l�k a��s�ndan sak�ncalar�n� anlat�n.
61
BEN� ANLAYIN
MURAT'IN HASSAS�YET�
Annesi Murat'ta g�rd�� baz� davran� problemlerini g�r�mek i�in okula gelmi�ti.
Yakla��k bir y�l �nce Murat'�n bir karde�i d�nyaya gelmi�. Son zamanlarda
Murat'ta, ufak bir harekette k�r�lmalar, a�lamalar, m�zm�zlanmalar ve t�rnak yeme
gibi baz� davran�lar ba� g�stermeye ba�lam�. Murat'ta g�r�len bu davran�lara
yakla��m tarzlar�n� ailece belirlemeleri amac�yla, �ncelikle Murat'la oynamalar� ve
ilgilenmeleri i�in zaman ay�rmalar�n� ve iki �ocu�a g�sterdikleri sevginin e�it
olmas�na dikkat etmelerini belirttim. Bununla beraber yukar�da belirtti�im
tavsiyeleri de kendilerine s�yledim. Aradan belli bir zaman ge�tikten sonra
Murat'�n annesini ile g�r�t�m. Annesi, Murat'�n davran�lar�nda k�sa s�re i�inde
d�zelmelerin oldu�unu, eskiden s�z konusu olan olumsuz davran�lar� art�k
yapmad��n� belirtti.
62
PARMAK EMME
Bebekler beslenme ihtiya�lar�n� kar��lamak i�in do�u�tan getirdikleri refleksle
a��zlar�na gelen her �eyi emerler. Bebeklerin bu al�kanl�� anne karn�nda ba�lar.
�ocuklar�n �o�unda g�r�len bir davran�t�r.
S�regelen parmak emme davran�� ocu�un di� yap�s�n�n �ekillenmesinde olumsuz etki
yapar. Yaln�z bu durumda korkulacak bir �ey yoktur. ��nk� s�t di�lerinin yerine
gelen as�l di�lerin b�y�mesinde �ekil bozuklu�unun etkisi yoktur.
�ocuklar�n parmaklar�n� emmelerinin alt�nda mutlaka psikolojik bir problem
aranmamal�d�r. �ocuklar bu davran�� di� ��kar�rken, uykuya dalarken ya da yeni bir
karde�i oldu�u zaman yapabilirler.
5-6 ya�lar�na kadar �ocu�un parmak emmesinde bir sak�nca yoktur. Fakat bu
al�kanl�� okul d�neminden sonra devam ettirirse, o zaman tedbirler al�nmal�d�r.
63
BEN� ANLAYIN
$� �ocu�unuzun bu davran��n� tela�a kap�lmadan, sab�rla kar��lamal� ve bu
davran��yla s�rekli ilgilen-
memelisiniz.
*$ �ocu�unuz okul �a�ma geldi�inde hala bu davran��n� devam ettiriyorsa, kendisine
uygun bir dille bu davran��n�n ba�kalar� taraf�ndan ho� kar��lanmad��n�,
davran��n�n bebeksi oldu�unu anlat�n.
-y" �ocu�unuz uykuya dalma zamanlar�nda bu davran�� g�steriyorsa, uykuya ge�i�
zaman�nda ilgiye ihtiyac� var demektir. Onun i�in ona masal anlatarak uyumas�n�
sa�laman�z, davran� de�i�ikli�ine �nemli
etki yapacakt�r.
-$* �ocu�unuzun bo� zaman� �ok ve yapacak faaliyeti yok denilecek kadar az ise onu
oyuncaklar�yla oynamas� i�in y�nlendirin. Hatta �ocu�unuzla birlikte
siz oynay�n.
$ �ocu�unuzun bu davran��n� ortadan kald�rmak i�in parma��na ac� s�rmekten veya
eline eldiven giydirmekten ka��n�n. ��nk� alm� oldu�unuz bu tedbir onun bu
davran��n� �nlemedi�i gibi artmas�na da sebep olur.
�$ D�nyaya yeni gelen karde�i sebebiyle bu davran�� g�stermeye ba�layan
�ocu�unuza, karde�inin yeti�tirilmesinde onun da sorumluluklar�n�n oldu�u,
kendisinin sizin i�in ayr� bir yeri bulundu�u anlatmal� ve hissettirilmelisiniz.
�ATLAK KOVA
Bir zamanlar efendisinin evine nehirden her g�n su ta��yan bir k�le varm�. Bu i�i
de boynuna ast�� uzun bir sopan�n u�lar�na takt�� iki b�y�k kovayla yaparm�.
Kovalardan biri �atlakm�. Sa�lam olan kova her seferinde �rmaktan efendisinin evine
ula�an uzun yolu dolu ola.rak tamamlarken, �atlak kova i�ine konan suyun sadece
yar�s�n� eve ula�t�rabilirmi�. Bu durum iki y�l boyunca her g�n b�yle devam etmi�.
K�le her seferinde efendisinin evine sadece 1,5 kova su g�t�rebilirmi�. Sa�lam kova
ba�ar�s�yla gurur duyarken, zavall� �atlak kova g�revinin sadece yar�s�n� yerine
getiriyor olmaktan dolay� utan� duyuyormu�.
iki y�l�n sonunda bir g�n �atlak kova �rma��n k�y�s�nda k�leye seslenmi�:
"Kendimden utan�yorum ve senden �z�r dilemek istiyorum." "Neden?" diye sormu� k�le.
"Niye utan� duyuyorsun?" Kova cevap vermi�, "��nk� iki y�ld�r �atla��mdan su
s�zd�� i�in ta��ma g�revimin sadece yar�s�n� yerine getirebiliyorum. Benim
kusurumdan dolay� sen bu kadar �al�mana ra�men, emeklerinin tam kar��l��n�
alam�yorsun." Sucu ��yle demi�: "Patronun evine d�nerken yolun kenar�ndaki
�i�ekleri fark etmeni istiyorum." Ger�ekten de tepeyi t�rman�rken �atlak kova
patikan�n bir yan�ndaki yabani �i�ekleri �s�tan g�ne�i g�rm�. Fakat yolun sonunda
yine suyunun yar�s�n� kaybetti�i i�in kendini k�t� hissetmi� ve yine sucudan �z�r
dilemi�. Sucu kovaya sormu�. "Yolun sadece senin taraf�nda �i-
65
64
BEN� ANLAYIN
�ekler oldu�unu ve di�er kovan�n taraf�nda hi� �i�ek olmad��n� farkettin mi?
Bunun sebebi benim senin kusurunu bilmem ve ondan yararlanmamd�r. Yolun senin
taraf�na �i�ek tohumlar� ektim ve her g�n biz �rmaktan d�nerken sen onlar�
sulad�n. iki y�ld�r ben bu g�zel �i�ekleri toplay�p onlarla efendimin
sofras�n� s�sleyebildim. Sen b�yle olmasayd�n, efendim de evinde bu g�zellikleri
ya�ayamayacakt�."
Hepimizin kendimize has kusurlar� vard�r. Hepimiz asl�nda �atlak kovalar�z.
Kusurlar�n�zdan korkmay�n. Onlar� sahiplenin. Kusurlar�n�zda ger�ek g�c�n�z�
buldu�unuzu bilirseniz, siz de g�zelliklere sebep olabilirsiniz.
66
PS�KOLOJ�K PROBLEMLERLE �LG�LJ MERAK ED�LENLER
�OCUKLARDA T�KLER ve TAKINTILI ALI�KANLIKLAR
Tik, iradeyle �al�an �izgili beden kaslar�nda irade d�� ortaya ��kan aral�kl�
kas�lmalard�r. Birden ortaya ��kan, ritmik olmayan, tekrar eden, d�zensiz bir
"motor hareket" ya da ses ��karmad�r.
Bu hareketler daha �ok, omuz silkme, g�z k�rpma, ka� kald�rma, ba� sallama, bo�az
temizleme, ses ��karma �eklinde g�r�l�r. Ara�t�rmalara g�re bu hareketlerin 7-11
ya� aras�nda erkek �ocuklarda k�z �ocuklara oranla daha s�k oldu�u g�zlenmi�tir.
Tiklerin olu�malar�nda �ocu�un �evresindeki bireyleri taklit etmesinin etkisi
vard�r. Mesela, �ocuk anne babay�, ��retmenini g�zlemleyerek onlardaki baz�
hareketleri taklit ederek bunlar� tekrarlama yoluyla kendinde tik olu�turabilir.
Di�er taraftan �ocu�un ya�am� oldu�u �evrede" s�rekli aile �at�mas� ya�an�yorsa;
yorgunluk, �fke ve a��r� korku durumlar� sonucunda da tik olu�abilir. E�er �ocukta
i� gerilim ve �at�malar ya�an�yorsa, bunlar da tiklerin olu�mas�nda etkendir.
67
BEN� ANLAYIN
T�K ile ALI�KANLIK ARASINDAK� FARKLAR
-J Tik aniden olur. Al�kanl��n s�resi belli de�ildir. J Tikler, irade d��
ortaya ��kar. Al�kanl�kta �uur
vard�r. J Tikte ho�nutsuzluk ve s�k�nt� vard�r. Al�kanl�kta
ho�nutluk vard�r.
*J Tikte belli bir adale grubu etki alt�ndayken, al�kanl�kta ise birka� organ
etkendir.
NE YAPILAB�L�R?
�ocu�unuzda tik benzeri hareketler g�rd��n�zde, �ncelikle bu hareketleri
g�zlemleyin. Bu hareket veya hareketlerin s�kl��n�, �iddetini art�r�c� ve azalt�c�
etkenler olup olmad��n�, bunlarla birlikte ba�ka fiziksel hareket belirtilerinin
bulunup bulunmad��n� g�zle-melisiniz. Bu durumu �ocu�unuzun doktoruyla payla��n.
E�er fiziksel bir rahats�zl�k yoksa o zaman �ocu�unuzu, okulunuzdaki psikolojik
dan�mana, psikologa ya da psikiyatriste g�t�rmelisiniz. Bununla birlikte �ocu�unuz
i�in yapabilecekleriniz
�unlard�r:
68
*$ �ocu�unuza g�ven verin. Onun bu davran�� (tik) �zerinde durmay�n. Bu
davran�lar�ndan dolay� onu tenkit edip k��k g�rmeyin, yarg�lamay�n.
�$ Onu bu hareketleri ile taklit etmeyin.
0" �ocu�unuzu di�er arkada�lar� ve karde�leriyle k�yaslamay�n.
$ �ocu�unuzun ailede, okulda ve �evresinde ya�am� oldu�u �at�ma ve bunal�mlar�n
sebeplerini bulup bu meselelerin ortadan kald�r�lmas� i�in �al�malar yap�lmal� ve
ona g�re tedbirler almal�s�n�z.
$ �ocu�unuzu bol bol dinlendirmeli, onu yorucu faaliyetlerden uzakla�t�rmal�sm�z.
69
BEN� ANLAYIM
�OCUKTA OLUM D��NCES�
�ocuklar�n �l�m� anlamalar� ve kavramalar� zor bir meseledir. �ocuklarda geli�en
�l�m kavram� ya�lara g�re farkl�l�klar g�sterir.
�ocuklar 3-4 ya�lar�nda iken �l�m�, bulundu�u yerden ayr�l�k ya da d�n�� olmayan
uzun bir yolculuk olarak alg�larlar. Yak�nlar�ndan bir ki�inin kayb� h�linde,
"Neden gelmiyor?", "Bir an �nce gelsin!" ifadeleri ile vefat eden ki�inin
gelebilece�ini d��nmektedirler.
�ocuklar 5 ya�lar�nda iken �l�m�, uzun bir uykuya benzetirler. Anne babalar bu
ya�lardaki �ocuklar�n �l�mle ilgili sorular�n�, "O art�k �ok derin uykuya dald�.
Bir daha uyanmayacak" �eklinde cevaplarlarsa, �ocuklarda uykuya dalma korkusu
olu�abilir.
�ocuklar 6-7 ya�lar�nda iken �l�m�n, hastal�k ve �ok ya�land�ktan sonra oldu�u
kanaatine var�rlar ve ikisi aras�nda ba�lant� kurarlar.
�ocuklar 10-12 ya�lar�nda iken �l�m�, d�nya daki ya�am�n sonu oldu�unu, �lenlerin
ise d�nyaya bir daha d�nmeyece�ini kavrarlar.
Anne babalar �ocuklar�n�n �l�mle ilgili sorular�na ya�lar�na uygun olmayan
a��klamalar yaparak cevap vermektedirler. Bunlar da �ocukta baz� problemlerin
70
olu�mas�na sebep olmaktad�r. Mesela, 6-7 ya�lar�ndaki bir �ocu�un annesine
kom�usunun neden �ld��n� merak edip sormas� h�linde annenin, cevab� hi� d��nmeden,
ba�tan savma ve �ocu�un geli�im �zelli�ini dikkate almadan "Hastal�ktan �ld�"
�eklinde olursa bu durum �ocukta hastalanma korkusu meydana getirebilir.
Dolay�s�yla, �ocuk her an hastalanma ve �lme kayg�s� ta��r.
�$ �ncelikle �ocuklara �l�m mefhumu kavrat�l�r-ken, onlar�n geli�im d�nemleri g�z
�n�ne al�nmal�d�r.
$ Ya�am�n ve �l�m�n ne demek oldu�u anlat�l�r. (Canl�lar do�ar, b�y�r, ya�lan�r
ve �l�rler.) Mesela, kediler, tavuklar, ku�lar; do�ar, b�y�r, ya�lan�r ve �l�rler.
A �ocu�unuza (3-5 ya�tayken) yak�nlar�n�zdan birinin �l�m�n�, "Allah onu �ok
sevdi�i i�in yanma ald�" gibi ifadelerle a��klamay�n�z. ��nk� zihninde, tasavvur
edemedi�i kavramlara kar�� tepkiler geli�tirebilir. Manev� de�erler hakk�nda
olumsuz fikirler besleyebilir.
-y- �ocuklar�n�za ya�am�n son olmad��n�, ya�amdan sonra da insanlar�n sevdikleri
ile birlikte olaca��n� kavrat�n.
$ 8 ya��ndan k��k �ocuklar�n�za �len ki�ilerin topra�a kar��p yok olaca��n�
belirtmeniz onu kayg�land�r�r. Onun yerine �ocu�unuza, r�yalar�nda nas�l
71
BEN� ANLAYIN
bir yerden bir yere gidiyorsa, sevdi�i insanlarla birlikte oluyorsa, �len ki�ilerin
de ayn� durumda olaca��n� bilmelisin." diyebilirsiniz.
$* �ocu�unuza yak�nlar�n�zdan bir ki�inin �l�m�n� aniden s�ylemeyiniz. Bu �ocuk
i�in etkileyici olur. Evlad�n�z�n �oka girmesine sebep olabilir. B�yle bir durumda
�ocu�a olay yava� ve a�amal� olarak (kaza ge�irmi�, hastaneye getirilmi�, t�m
u�ra�lara ra�men kurtar�lamam�) anlat�l�r. �ocu�un bu s�rada verece�i tepkiyi
sizinle payla�mas�na izin verin. Size sar�l�p a�lamak isteyebilir, ona destek
vermelisiniz.
SEN UYURKEN
Sevgili �ocu�um, seni uyurken seyretmek, nefes al��n� duymak i�in sessizce odana
girdim. G�zlerin kapal�, huzur i�indesin. Sar� buklelerin melek y�z�n�
�er�eveliyor. Birka� dakika �nce �al�ma odamda �al��rken birdenbire i�imin
s�k�ld��n� fark ettim. Dikkatimi i�ime veremedim ve bu y�zden sessizce seninle
konu�mak �zere odana geldim.
Bu sabah, yava� giyindi�in i�in sab�rs�zlan�p, sana . s�ylendim. Yemek fi�ini
kaybetti�in i�in seni azarlad�m ve kahvalt� ederken g�mle�ine s�t d�kt��n i�in
sana sert sert bakt�m. "Yine mi?" dedim, i�imi �ekerek ve ba��m� k�zg�nl�kla iki
yana sallad�m. Sense bana bak�p, tatl� tatl� g�l�msedin ve bana "Ho��akal,
anneci�im!" dedin. ��leden sonra, sen odanda oynay�p, yata��na diz-
72
di�in oyuncaklar�na ba��ra �a��ra �ark� s�ylerken, ben telefon konu�malar�m�
yap�yordum. Sana sessiz olman� i�aret ettim, sonra yine bir saat kadar telefonda
konu�tum. Daha sonra bir asker gibi sana emir verdim, "Oyalan�p durma, �abuk
�devini yap!" Bana "Peki, anneci�im" dedin ve hemen �al�maya koyuldun. Sonra da
odandan hi�bir ses gelmedi.
Ak�am ben masam�n ba��nda �al��rken, korkarak yan�ma geldin ve bana umutla,
"Anneci�im, bu gece kitap okuyacak m�y�z?" diye sordun. Sana kesin bir dille, "Bu
gece olmaz" dedim, "Odan h�l� karmakar��k! Sana ka� kez hat�rlataca��m odan�
toplaman�!" Ba��n �n�nde, odana gittin. �ok ge�meden geri geldin ve kap�n�n
yan�ndan bana bak�nca, "�imdi ne istiyorsun?" diye sordum, aksi bir ses tonuyla.
Hi�bir �ey s�ylemedin. Yan�ma geldin, boynuma sar�ld�n ve beni �p�p, "iyi geceler,
anneci�im. Seni seviyorum!" dedin. Sonra da aceleyle odana gittin.
Daha sonra, duydu�um vicdan azab� sebebiyle, bo� bo� masama bakarak uzun bir s�re
oturdum. Acaba neden b�yle davrand�m, diye d��nd�m. Beni k�zd�racak hi�bir �ey
yapmam�t�n. Sadece b�y�meye ve ��renmeye �al�an bir �ocuk gibi davranm�t�n. Bug�n
yeti�kinlerin sorumluluklarla dolu d�nyas�nda kendimi kaybettim ve sana harcayacak
enerjim kalmad�. Bug�n sen benim ��retmenim oldun, beni �pmeyi, bana iyi geceler
dilemeyi unutmad�n ve �stelik ruh h�limin iyi olmad��n� fark edip, parmaklar�n�n
ucunda gezindin.
73
BEN� ANLAYIN
�imdi seni uyurken seyrediyorum ve bug�n� yeni ba�tan ya�amak istiyorum. Yar�n, ben
de sana, bug�n senin bana g�sterdi�in anlay�� g�sterece�im. B�ylelikle belki ger�ek
bir anne olabilirim. Uyand��nda s�cac�k g�l�mseyip, okuldan geldi�inde sana moral
verece�im ve yatmadan sana kitap okuyaca��m. Sen g�l�nce g�l�p, sen a�lay�nca
a�layaca��m. Kendime daha b�y�medi�ini, bir �ocuk oldu�unu ve senin annen olmaktan
mutluluk duydu�umu hat�rlataca��m. Bug�n senin anlay�l� davran��n bana �ok dokundu
ve bu y�zden gecenin bu saatinde sana te�ekk�r etmeye geldim. �ocu�um, ��retmenim
ve arkada��m oldu�un ve bana g�sterdi�in sevgi i�in.
Diana Loomans
�OCUK VE OYUN
"�ocuklar�n oyunu oyun de�il, onlar�n en ciddi u�ra��d�r."
Montaigne
Oyun, sonucu d��nmeden e�lenmek amac�yla yapt�� "i�" tir. Oyuncaklar ise
�ocuklar�n bu i�i yapmakta kulland�� ara�lard�r.
Oyunun �ocuk �zerinde de�erli sayabilece�imiz faydalar� vard�r:
�J Bedensel olarak, �ocuklarda kas sisteminin geli�mesine ve kendisinde birikmi�
olan enerjinin bo�almas�na yarar.
�J �ocuk, g�nl�k olarak kar��la�t�� gerilimlerden kurtulmay�, kendisinde tabi�
olarak var olan sald�rganl��n bo�al�m�n� ve korkular�n�, oynam� oldu�u oyunlarla
�zerlerinden atarak sa�larlar.
*J Renkleri, bi�imleri ve boyutlar� farkl� oyuncakla-r�yla oynayan �ocuk, zamanla
bunlar�n anlamlar�n� kavrar.
J �ocuk oyunla birlikte payla�may�, di�er oyun arkada�lar�yla i�birli�i yapmay�
��renir.
74
75
BEN
ANLAYIN
�ocuklar�n oyunlar�nda k�lt�r, iklim ve cinsiyetin de �nemi vard�r. �ocuklar yaz
aylar�nda enerji kayb� az oyunlar� tercih ederlerken, k� aylar�nda da enerjilerini
�ok kullanabilecekleri oyunlar� tercih etmektedirler.
�ocuklar cinsiyetlerine g�re oyun t�rlerine kat�l-maktalar. Erkekler, topla
oynamak, yakalamac�l�k, saklamba�, misket; k�zlar ise ip atlama, yakan top, ebeci-
lik, seksek gibi oyunlar� �o�unlukla tercih ederler.
�ocuklar� oyun oynarken g�zlemledi�imizde anne babay� taklit ettiklerini g�r�r�z.
Bir k�z �ocu�u k��k bebe�ine yemek yedirir, onu sallar, uyutur, elbisesini
de�i�tirerek adeta anne rol�n� ele alarak �zde�im kurar.
�ocu�un geli�iminde �nemli yeri olan oyun ara�lar�n�n da se�ilmesine dikkat
edilmelidir.
$ Se�ilen oyuncaklar �ocu�un be� duyusuna hitap etmelidir.
-y- Onun yeteneklerini ve hayal g�c�n� geli�tirir y�nde olmal�d�r.
- �ocu�umuza alaca��m�z oyuncaklar, onun kas ve el becerilerini geli�tirir tarzda
olmal�d�r. �ocuk onlar� rahat�a s�k�p kendine g�re �ekiller verebilmelidir.
Anas�n�f� �a�lar�nda �ocu�unuzun yaz�m ve �izimleri d�zg�n yapabilmesi i�in el
becerisini geli�tirmede oyun hamuru ya da kil kullanmas�n� sa�lamal�s�n�z.
$ �ocu�unuza oyuncak al�rken mutlaka onun da fikirlerini dikkate al�n.
$� Se�ece�iniz oyuncaklar�n �ocu�unuzun geli�im seviyesine uygun olmas�na dikkat
etmelisiniz.
76
*$ �ocuk i�in alaca��n�z oyuncaklar ileride hasar b�rakacak nitelikte ve zararl�
olmamal�d�r. Mesela, kenarlar� keskin ve ucu sivri olan bir oyuncak, �ocu�umuza
fayda yerine fiziksel olarak zarar getirir.
> Oyuncak se�iminde �ocuklar�n�z�n cinsiyetlerini de g�z �n�nde bulundurmal�s�n�z.
Erkek �ocu�unuza oyuncak bebek alman�z do�ru de�ildir. Onun geli�im evresi i�inde
ki�ili�inin g�sterece�i davran�lar� tam tersi y�nde geli�tirebilir.
^ Anne babalar, �ocuklar�n�n d�nyalar�na inerek oyun oynamal� ve aralar�ndaki
duygusal ba�� kuvvet-lendirmelidirler. Anne baba ve �ocuk aras�nda geli�en bu
kuvvetli ileti�im ile birlikte anne babalar �ocuklar�n� daha iyi tan�yacaklard�r.
�ocuklar� bir problemle kar��la�t�� zaman, onlar�n meselelerini bu kuvvetli
ileti�im sayesinde ke�fedip hemen ��z�m yollar�na ba�vuracaklard�r.
$ �ocu�unuzla oyun oynaman�z bir zaman kayb� de�il, tam tersine sizin onu daha
iyi tan�yabilmeniz i�in bir f�rsatt�r.
�$ G�n�m�zde bilgisayar destekli oyunlar�n �o�almas� ve �ocuklar�n bu oyunlara
a��r� ilgi g�stermesi, anne babalar� ister istemez d��nd�rmektedir. Bilgisayar
oyunlar� se�ilirken �ocuklar�n ya� gruplar� mutlaka dikkate al�nmal�d�r. Okul
�a��ndaki ve �ncesindeki �ocuklara bilgisayar oyunlar� se�ilirken, �iddet i�erikli
oyunlar yerine e�itici oyunlar�n tercih edilmesi onlar�n geli�imi a��s�ndan daha
faydal� olacakt�r.
77
BEN
A N L A Y
��EK DE��L, �OCUK YET��T�RD��M�Z� UNUTMAYIN!
Kap� kom�um David'in be� ve yedi ya��nda iki �ocu�u var. Bir g�n yedi ya��ndaki
o�lu Kelly'ye benzinle �al�an �im bi�me makinesiyle nas�l �im bi�ildi�ini
��retiyordu. Makineyi �im �zerinde nas�l d�nd�rece�ini ��retirken e�i Jan, David'i
bir soru sormak i�in i�eri �a��rd�. David i�eri girince, Kelly makineyi �al�t�rd�
ve �imlerin ortas�ndaki �i�ek tarh�na dald�. �i�ek tarh� bir anda mahvolmu�tu.
David d�nd��nde g�rd�� manzara kar��s�nda ��lg�na d�nd�. B�t�n kom�ular�n �ok
be�endi�i, emek vererek kendi elleriyle yapt�� i�ek tarh� yoktu art�k. Tam sesini
y�kseltmeye ba�lam�t� ki, Jan d�ar�ya ��kt� ve David'e, "David, �i�ek de�il, �ocuk
yeti�tirdi�ini 'unutma!" dedi. Jan bu s�zleriyle bana anne baba olarak
�nceliklerimizin ne oldu�unu �ok
g�zel hat�rlatt�.
�ocuklar�n kendileri ve benlik sayg�lar�, k�rabilecekleri ya da hasar
verebilecekleri herhangi bir fiziksel nesneden �ok daha �nemlidir. Bir futbol
topunun k�rd�� bir cam, dikkat edilmedi�i i�in k�r�lan bir lamba . ya da
mutfakta elden kay�p, k�r�lan bir tabak zaten k�r�lm�t�r. �i�ekler zaten �lm�t�r.
Verilen bu zarar�, bir de siz �ocu�unuzu inciterek, ya�am sevincini �ld�rerek iki
kat�na ��kartmay�n.
78
�OCUKTA �FKE
�ncelikle �ocu�umuzu g�zlemleyip �u sorulara cevap verelim:
"J �ocu�unuz nerede ve ne zaman �fkeleniyor? Mesela, oyun oynarken mi? Geli�i g�zel
mi? Ya da belli nesnelere mi �fkeleniyor?
-J �fkesini nas�l d�a vuruyor? A�layarak, ba��rarak ya da tehdit ederek mi?
-J �fke patlamas� �ncesinde ve sonras�nda neler ya�an�yor?
Bu sorular� cevaplad�ktan sonra, anne baba veya bir e�itimci olarak a�a��da yer
alan birtak�m tavsiyeleri uygulayabilirsiniz.
�fkeli bir �ocu�a yard�m ederken onun �ncelikle Oneden �fkeli oldu�unu anlamal� ve
e�er �ocuk bu �fkenin fark�nda de�il ise onun bu �fkesinin farkma varmas�n�
sa�lamal�s�n�z. Bunu yaparken de kullanaca��n�z en iyi y�ntem, onu oldu�u gibi
kabul edip dinlemeniz olacakt�r.
�fkeli �ocuklar �evrelerinde sakin, anlay�l� ve kendilerini anlayacak yeti�kinleri
isterler, onlara ihtiya� duyarlar.
�ocu�unuzun �fkeli an�nda ona k�zman�z, ba��rman�z veya azarlaman�z �fkesini
azaltmayacak aksine
79
BEN� ANLAYIN
bast�r�lm� bu duygular ileriye d�n�k olarak daha b�y�k �fke patlamalar�na sebep
olacakt�r. �ocu�unuzun sakin oldu�u bir anda neyin onu bu kadar �fkelendirdi�ini
sorarak olayla ilgili duygular�n� ortaya ��kartabilirsiniz. B�ylelikle �fkenin as�l
kayna��na inebilirsiniz.
�ocu�unuzun sakin oldu�u, az da olsa �fkesine hakim oldu�u ve fakat zor bir durumla
ba�a ��kt�� bir anda takdir edin ve �d�llendirin.
�ocu�unuza duygular�n� anlatt�� bir g�nl�k tutmas�n� tavsiye edebilirsiniz.
Kendini �fkelendiren olaylar kar��s�nda nas�l davrand��n�, bu davran��n
sonu�lar�n� ye yapm� oldu�u davran��n problemi ��zmek i�in iyi bir yol olup
olmad��n� anlatmas�n� isteyebilirsiniz. �ocu�unuz yaz� yazmay� sevmiyorsa bu
duygular�n� resim yaparak da ifade edebilir.
Ana baba olarak �ncelikle �ocu�unuzda g�rmek istedi�iniz davran�� sizler
sergilemelisiniz. Mesela, �fkenizi sa�a-sola bir �eyler atarak g�stermek yerine,
�fkenizi kelimelere d�kebilir ve onlara as�l problemin �fke olmad��n�, bu �fkeyi
ifade edebilme bi�imi oldu�unu g�sterebilirsiniz.
Ayr�ca �ocu�unuzun bir sporla u�ra�mas�n� sa�layabilirsiniz. Mesela, karate veya
aikido gibi ki�inin kendini kontrol edebilece�i ve enerjisini �ok rahat bir �ekilde
bo�altaca�� spor dallan olabilir.
ONLARIN PARASINI BEN VERMED�M M�?
Banu'ya babas� oyuncak bir mutfak tak�m� alm�t�. P�r�l p�r�l parlayan bu k��k
madeni kaplar� �ok sevmi�ti. Ona bundan daha g�zel bir hediye verilemezdi.
Mutfak tak�m�na kavu�tu�u g�n, sevincine diyecek yoktu. Onlar� y�kam�, kurulam�,
kutusuna yerle�tirmi�ti. Arkada�lar� kendini ziyarete geldik�e mutfak tak�mlar�n�
��kar�r, onlara yemek pi�irir, ziyafet verirdi. Karde�i ismail, s�k s�k oyunlar�n�
bozuyorsa da Banu fazla ses ��karm�yordu.
Bir g�n, Banu okulda iken, karde�i ismail onun mutfak tak�mlar�yla oynamak
istedi�ini s�yledi. Babas� da verdi, ismail k�skan� bir �ocuktu. Niyeti oynamak
de�il, ablas�n�n oyuncaklar�na zarar vermekti. Nitekim oynuyor-mu� gibi yaparak
bardaklardan birini aya�� ile ezdi.
Banu, eve gelip mutfak tak�m�n�n da��lm� oldu�unu g�r�nce heyecanland�. Onlar�
d�zeltmek isterken ezilmi� barda�� fark etti. �z�nt�den g�zlerine iri ya�
taneleriyle doldu. Annesi oyuncaklar� �smail'e babas�n�n verdi�ini s�yleyince
sesini ��kartmad�. Ac�s�n� kalbine g�md�.
Ertesi g�n iki tabak daha ayn� ak�bete u�ray�nca Banu dayanamad�. Ezilmi� barda��
ve tabaklar� al�p babas�na ko�tu: "Babac��n, g�r�yor musun; ismail oyuncaklar�m�
ne h�le getirmi�!" dedi ve a�lamaya ba�lad�. Babas�n�n cevab� ne oldu biliyor
musunuz: "Ne olmu� yani! Onlar�n paras�n� ben vermedim mi? �ekil git �imdi
ba��mdan, seninle u�ra�acak zaman�m yok!"
80
81
.fi.�
BEN� ANLAYIN
Banu, kendisi i�in �ok de�erli oyuncaklar�n ezilmi� olmas�na ald�r� etmeyen bu
babaya i�inden �ok k�r�ld�. Aradan bir hafta bile ge�memi�ti ki, k��k k�z�n pembe
yanaklar� soldu. Eski ne�esini kaybetti. O olaydan sonra, Banu'nun babas�na sevgi
ile bakt��n� g�ren olmad�.
�OCUKTA KAYGI
Kayg� ve d� d�nya dan kaynaklanan bir tehlike ihtimali ya da ki�i taraf�ndan
tehlikeli olarak alg�lan�p yorumlanan herhangi bir durum kar��s�nda ya�anan bir
duygudur. Ki�i kendisini bir alarm durumunda ve sanki bir �ey olacakm� gibi
hisseder (BALDIK,�. 2004). Ayn� olay, farkl� �ocuklarda farkl� kayg� durumlar�
olu�turabilir.
Korku ve kayg� birbirine kar�t�r�lmamal�d�r. Korku, bilinen ve g�r�nen d�
uyar�c�lara kar�� verilen heyecanl� tepki durumudur. Kayg� ise, ki�inin bilinmeyen
ve belli olmayan tehlikelere kar�� verdi�i tepkilerdir. Kayg�, korkuya g�re genel
durumu ifade eder ve uzun s�reli etki g�sterir.
Anneye ba��ml� olarak ya�ayan ve t�m ihtiya�lar� annesi taraf�ndan sa�lanan �ocu�un
aileden uzakla�mas� sonras�nda kayg� olu�abilir. �ocu�un al��lagel-di�i, ya�ad��
�evreden birden bire kopar�lmas� (ta��nma gibi), okula ba�lama, yeni karde�in
d�nyaya gelmesi, arkada� ortam�na girememe, ba�ar�l� olamama gibi durumlar �ocukta
kayg�ya sebep olabilir.
�ocukta kayg�ya sebep olan ve etkileyen fakt�rler ��yle s�ralanabilir:
82
83
BEN� ANLAYIN
� Ya�: �ocuklarda geli�im d�nemlerinin birtak�m �zellikleri vard�r. �ocuktaki
kayg� durumlar� ya� d�nemlerine g�re farkl�l�k g�sterir. Bebeklik d�neminde anneden
ayr�lma veya okul zaman�nda derslerle ilgili
ba�ar� durumu gibi.
� Cinsiyet: K�zlar erkek �ocuklara g�re daha duygusal oldu�undan, kayg� d�zeyleri
erkek �ocuklara g�re daha y�ksektir. Yap�lan ara�t�rmalar bunu desteklemektedir.
� Anne Baba Tutumlar�: K��k ya�tan itibaren �ocuklar�n bask� ve �iddet alt�nda
tutulmas�, a�a��lanmas�, d�v�lmesi, alayc� tav�rlarla ki�ili�inin rencide edilmesi
�ocukta kayg�n�n olu�mas�na sebep olabilmektedir. Bunlar�n yan�nda anne babalar�n
tutars�z davran�lar�, aile i�inde kavga etmeleri ve bo�anma gibi durumlar da
kayg�n�n olu�mas�na sebep olmaktad�r.
� Anne baban�n e�itim d�zeyi, mesle�i, sosyoekonomik durumu, �ocuklardan beklenen
ba�ar� durumlar� gibi fakt�rler de �ocukta kayg�n�n olu�mas�na sebep
olabilmektedir.
Kayg�n�n az ya�anmas�, �zellikle ba�ar� i�in fayda sa�larken �ok ya�anmas� ise
hayat�m�z� olumsuz y�nde etkiler, hayat� ya�anmaz hale getirir. �ocu�unuz g�nl�k
olarak yapmas� gereken faaliyetleri yerine ge-tiremiyorsa, kayg� durumu fazla
demektir. Bu durumda, �ocukla ilgilenerek bir �eylerin yap�lmas� gerekir.
Ayr�ca,
J Anne babas�n�n veya sevdi�i ki�inin hastal��n�
s�rekli d��nmesi,
84

�J Arkada�lar�n�n onu sevip sevmedi�i hakk�nda s�rekli endi�e duymas�,
�J Ev �devlerini yaparken abart�l� �ekilde �st�nde durmas�,
�J K�l�k k�yafeti ve etraf�ndaki her �eyiyle a��r� ilgilenmesi,
J Uyumakta g��l�k �ekmesi ve anne baban�n yan�ndan gitmesini istememesi,
V S�navlarda veya okulda kendisine verilen bir g�revde meydana gelmemi� olaylar
hakk�nda a��r� endi�e duymas�,
-J Kar�n a�r�s�, titreme, terli veya so�uk eller, a��r� konu�ma, gezinme, k�vranma
gibi "kayg�l�" oldu�unu g�steren fiziksel �ik�yetlerin s�k ya�anmas�, �ocukla hemen
ciddi bir �ekilde ilgilenmeyi gerektirir.
�ocu�unuza bu konuda evde ve okulda yard�mc� olmak istiyorsan�z, �ncelikle onu
dinlemeli ve anlamal�s�n�z. Bunun i�inde aktif dinleme tekni�ini kullanmal�s�n�z:
Kendisini kayg�land�ran durum hakk�nda �ocu�unuzu konu�maya te�vik etmelisiniz.
Konu�mas�n� yar�da kesmeyin ve onun ad�na konu�may�n. S�yledikleri ve hissettikleri
hakk�nda onu sorgulamaym.
Anlatt�klar�n� dinledikten sonra, hayatta bir�ok problemin oldu�unu ve bu
problemlerle ba� edebilmek i�in m�cadele edilmesi gerekti�ini ona anlatabilir
85
BEN� ANLAYIN
ve sizin de ba��n�zdan bu t�r bir olay ge�ti ise bunu evlad�n�zla
payla�abilirsiniz.
Ayr�ca �ocuklar�n�z�n kayg�yla ba�a ��kmalar�nda a�a��daki etkinlikleri
uygulayabilirisiniz.
�$� �ocu�unuza gev�eme tekni�ini ��retebilirsiniz. , Baz� �ocuklar i�in derin ve
yava� soluk al�p verme yeterli olabilmektedir.
$ �ocu�unuzdan olumlu hik�yeler okumas�n� ve
anlatmas�n� isteyin.
$ Hayal g�c�n� olumlu bir �ekilde kullanmay� ��retin. Kayg�ya yol a�an bir durum
kar��s�nda, sakin ve ho� bir hat�ray� hayal ederek gev�emeyi �abucak ��renebilir.
0- Kendi kendisini motive edecek, y�reklendirecek konu�malar ��retmelisiniz. "Bu
s�navda yapabilece�imin en iyisini yapaca��m, ba�ar�l� olaca��m!" gibi.
Baz� �ocuklar i�in konu�man�n yan� s�ra onu kucaklaman�z ve sar�lma gibi fiziksel
yak�nl�kta bulunman�z ve yan�nda oldu�unuzu hissettirmeniz g�ven duygusu
olu�turacak ve kayg�s�n�n azalmas�n� sa�layacakt�r.
86
D�KKAT EKS�KL�� ve A�IRI HAREKETL�L�K (DEAH)
Anne babalar ve ��retmenler genelde �ocuklar�n yaramaz oldu�unu dile getirirler.
�ocuklar�n yerlerinde durmad��n�, s�yleneni dinlemedi�ini, arkada�lar�n� itip
kakt��n�, di�er �ocuklar�n oyuncaklar�n� ve e�yalar�n� ellerinden ald��n�,
s�rekli dikkatlerinin fakl�la�-t��m� s�ylerler. Anne babalar�n "yaramaz" olarak
niteledikleri bu �ocuklarda DEAH olabilmektedirler.
DEAH, �ocuklar�n ya�lar�na uygun d�zeyde dikkatini toplayamamas� ve a��r� hareketli
olmas�d�r. �ocuklara DEAH te�hisi koymak kolay ve basit de�ildir. Bir �ocuk
�zerinde bu te�hisi koyabilmek i�in �ncelikle onun s�re gelen davran�lar�n�n
incelenmesi gerekmektedir. �ocu�unuz, a�a��da belirtilen davran�lardan en az
sekizini alt� aydan fazla bir s�redir s�kl�kla yap�yor ise DEAH olma ihtimali
y�ksektir.
El ve ayaklar�n� s�rekli oynat�r ya da okuldaki s�ras�nda k�p�r k�p�rd�r.
Oturmas� gerekti�i zamanlarda kendini zorlamas�na ra�men oturamaz.
D� olaylardan daha �abuk rahats�z olur. Oyun ya da grup ortam�nda s�ras�n�
beklemekte zorlan�r.
87
BEN� ANLAYIN
Bir soru bitmeden cevab�n� s�yler. Talimatlar� izlemekte zorlan�r. �al��rken ya da
oynarken dikkatini toplamakta g��l�k �eker.
�o�unlukla bir i�i bitirmeden di�erine atlar. Sessizce oynamakta zorlan�r.
Genellikle �ok konu�ur.
Oyun s�ras�nda ya da sohbetlerde s�ks�k ba�kalar�n�n s�z�n� keser, i�lerine kar��r.
Kendine s�yleneni dinlemez. Kalem, defter gibi okul ihtiya�lar�n� s�k s�k kaybeder.
Birden caddeye f�rlamak gibi tehlikeli fiziksel eylemleri sonu�lar�n� d��nmeden
yapar.
Hiperaktif neden olur sorusuna cevap bulmak zordur. Yap�lan ara�t�rmalar
hiperaktife sebep olan durumlar� ��yle a��klam�t�r:
-J Anne babadan birinin veya her ikisinin ayn� �ekilde hiperaktif olmas� bir sebep
olabilir.
*J Hiperaktif �ocuklar�n beyinlerindeki mesaj al�veri�i sa�layan kimyasal
maddelerde problem bulunabilir.
</ Hiperaktiflik �ocukluk �a�� hastal�klar�ndan sonra g�r�lebilir.
"J Geli�im problemleri hiperaktiflikle ba�lant�l�
olabilir.
V Beyin dokusundaki do�umdan kaynaklanan veya sonradan olan zedelenmeler birer
sebep olabilir.
-v* Yemek yeme, uyuma, oyun oynama, ders �al�ma gibi faaliyetlerini d�zenli hale
getirmek i�in birlikte bir plan haz�rlamal�s�n�z.
^ �ocu�unuzun geli�im d�nmelerini g�z �n�ne alarak yapt�� davran�lara kurallar
koymal�s�n�z. Koydu�unuz bu kurallar �ocu�un anlayabilece�i �ekilde a��k ve
uygulanabilir olmal�d�r. Anne baba olarak bu kurallar kar��s�nda tutarl�
davranmal�s�n�z.
-$ Hiperaktif �ocuklar�n olumsuz davran�lar� genelde anne baban�n dikkatini �eker.
Onlar�n yapm� oldu�u g�zel davran�lar� ilk etapta ele al�n ve �ocu�u bu davran�lar�
devam ettirmesi i�in cesaretlendirin; iltifatlar edin, kucaklay�n ve onu sevin.
^ �ocu�un olumsuz davran�lar� kar��s�nda hemen sinirlenmeyin. Ona dayak atmak gibi
fiziksel �iddetten uzak durun. �ocu�unuzun �ok hareketli ve sa�a sola zarar verecek
h�le geldi�i durumlarda onun dikkatini farkl� y�nlere �ekmeye �al��n. B�ylelikle
kendine, ba�kalar�na ve e�yalara zarar vermesini �nlemi� olursunuz.
*� �ocu�unuzu s�k s�k enerjisini bo�altaca�� geni� oyun alanlar�na g�t�r�n. Anne
baba olarak ona daha fazla zaman ay�r�n. Onunla oyun oynamak i�in belli saatler
ay�r�n.
*v- �ocu�unuz olumlu bir davran� sergiledi�inde onu hemen �d�llendirin. �ocu�unuza
sevgi ve cesaretlendirme gibi soyut �d�llerin yan�nda somut �d�l de verin. Bu
�d�lleri zaman zaman art�r�n. �d�l t�rleri olarak �unlar� sayabiliriz:
89
'Mi
fin
II1
BEN� ANLAYIN
Yiyecek T�r� �d�ller:
Sevdi�i bir tatl�y� yapmak.
Okul ��k��nda onun i�in �zel bir yemekten �smarlamak.
Evde ona �zel ak�am yeme�i haz�rlamak.
Dondurma, �ikolata ve gofret almak.
Pikni�e g�t�rmek.
E�ya T�r� �d�ller:
K��k �ocuklar i�in ufak ucuz oyuncaklar, boyama kitaplar� ve boya kalemleri
almak.
B�y�k �ocuklar i�in arkada�lar�yla uygun bir etkinli�e gitmesine izin vermek.
Hik�ye kitaplar� almak.
Bilgisayarda oynamalar� i�in oyun cd'leri almak.
Zamanla �lgili �d�ller:
Anne babayla birlilikte y�r�y�e ��kmak, y�zmeye gitmek, top oynamak vb.
Yatma zaman�n�n 10-15 dakika uzat�lmas�.
Oyun e�lence saatinin yar�m saat uzat�lmas�.
Evde birlikte kullanaca��n�z bir cd almak.
^ �ocu�unuza s�k�nt� olu�turacak durumlar� �nceden tahmin ederek bu olumsuzluklar�
ortadan kald�r�n ya da ona g�re �nlem al�n.
I
ili
90
Barkley'e g�re ��retmenin bu �ocuklara yakla��m tarz� ��yle olmal�d�r:
-Y- �ocu�un g�nl�k �al�ma y�k�n� onun kapasitesine g�re ayarlamal� ya da ev
�devlerini onun yapaca�� kadar k��k par�alara b�lmelidir.
$ G�n boyunca s�k s�k ara vererek �ocuklar�n hareket etmesine izin vermelidir.
$� Davran�lar�n� kontrol etmelerine yard�mc� olmak i�in, hiperaktif �ocuklar�
problemi ��zme h�z�na g�re de�il, ��zme s�recine g�re �d�llendirmelidir.
$ ��retmenler ise davran�lar� kontrol etmeyi ��renmeleri i�in b�t�n s�n�fa
kendini denetleme stratejileri ��retmelidirler. �rnek olarak, "kaplumba�a tekni�i"
verilebilir: ��retmen kaplumba�a dedi�i anda �ocuklar durur, kollar�n� ve
bacaklar�n� bir kaplumba�a gibi �eker ve yar�m b�rakt�klar� i�e d�nmeden �nce
yapmalar� gereken kurallar� uygulay�p uygulamad�klar�n� d��n�rler.
Hiperaktif �ocuklar�n davran�lar�n� kontrol edebilmek i�in t�bb� yard�ma ihtiya�
duyulabilir. Hiperaktif �ocuklar i�in genelde uyar�c�lar, antidepresanlar, anti-
hipertansifler olmak �zere �� t�r ila� kullan�lmaktad�r. T�bb� yard�m sonucu tedavi
edilen �ocuklar�n normale d�nd�� ve hareketlerindeki sald�rgan davran�lar�n
azald��, iyile�meyle beraber �ocukta �zsayg�n�n artt��, sosyal ve e�itimsel
becerilerin geli�ti�i g�r�lm�t�r.
91
BEN� ANLAYIN
Si
HAREKETL� ve ARKADASSIZ
Tahsin 5 ya��nda bir �ocuktur. Do�umu normal olan Tahsin y�r�meye ba�lad�� andan
itibaren enerjik ve k�p�r k�p�r olmas�yla dikkati �ekmeye ba�lam�t�r. Hipe-raktif
�ocuk olma yolundad�r. Oysa evleri k��k olup onun hareket edebilece�i yeterli alan
yoktur. S�k s�k e�yalar k�r�lmakta, Tahsin rahat hareket edemedi�i i�in etrafa
zarar vermektedir. Hareketli ve k�p�r k�p�r olan Tahsin'e evde s�rekli, "Dur ko�ma,
yapma, dokunma, k�racaks�n, dikkatli ol" gibi y�nlendirmeler yap�lmaktad�r. Tahsin
giderek daha da hareketli duruma gelmi�tir. Verilen olumsuz mesajlar kendine kar��
g�venini azaltm�t�r. Tahsin'in ya�ad�� evrede oyun ve �ocuk park� olmad��ndan
evde hemen hemen her g�n annesiyle sava� halindedirler. Annesi Tahsin'i birka� kez
kom�ular�na g�t�rm�, fakat a��r� hareketlili�inden dolay� o evlerde de problemler
ya�anm�t�r. Hayat Tahsin ve annesi i�in �ekilmez bir h�le gelmeye ba�lam�t�r.
Ailenin sosyal ili�kileri de giderek zay�flam�t�r. Tahsin �ok fazla �ocuk ile de
muhatap olamamaktad�r. Kendi ya��nda �ocuklar� g�rd��nde onlar� iteklemekte,
vurmakta, nas�l oynayaca��n� bilmemektedir. Asl�nda bunda kendisinin hi�bir
su�u yoktur; ��nk� annesi onu di�er �ocuklar�n yan�na hi� g�t�rmemi�tir. Bu
sebeple, Tahsin onlarla nas�l oynayaca��n� ve ileti�im kuraca��n� bilememektedir.
Annesi duruma daha fazla dayanamayarak Tahsin'i bir uzmana g�t�r�r ve yukar�da
belirtti�imiz tavsiyeleri uygulamaya ba�lar.
92
Anaokuluna ba�layan Tahsin'in annesi ile ve �evresi ile olan ili�kileri yava� yava�
d�zelmeye ba�lam�t�r. Ev ortam� Tahsin'e uygun h�le getirilmi�, yeterli miktarda
hareket alan� sa�lanm�t�r. Tahsin'e y�neltilen olumsuz mesajlar giderek azalm� ve
�zg�ven probleminin daha a��r olmas� engellenmi�tir.
93
BEN� ANLAYIN
�OCUKTA DEPRESYON
Ki�inin kendini bo�lukta, ��km� ya da �zg�n hissetmesi, g�nl�k ya�am
etkinliklerinde azalma ve bunlardan zevk almama depresyonun temel belirtileridir.
�ocu�unuz depresyonda ise tabi� olarak mutsuz g�r�n�r. "Hayat art�k �ok s�k�c�, hi�
kimse benimle arkada�l�k etmek istemiyor, daha iyi olmak i�in yapaca��m �eyler yok,
karn�m a�r�yor, �u an �lm� olmay� isterdim" gibi d��nceler i�indedirler.
Depresyonda ayr�ca; de�ersizlik, i�e yaramamazl�k, su�luluk duygular�, karar
vermede g��l�k, dikkatini toplayamama, zihinde da��n�kl�k, okul ba�ar�s�nda d�me,
yap�lan faaliyetlere kar�� ilgisizlik, unutkanl�k, i�tah ve uyku d�zensizlikleri,
enerji azl��, yorgunluk, bitkinlik, bedende uyu�ma ve a�r�lar da g�r�lebilir.
E�er �ocu�unuzda a�a��daki belirtiler var ise ve iki haftadan daha uzun bir s�re,
her g�n ya da g�n a��r� g�r�l�yorsa, art�k onunla ilgilenmenizin zaman� gelmi�
demektir.
1) �o�u zaman kendini �z�nt�l� ve "bombo�" hissediyor mu?
2) �o�u zaman s�k�nt�l� ve huzursuz biri mi?
3) B�t�n faaliyetlere kar�� ilgisini kaybetti mi?
94
4) Kendi kontrol� d��ndaki �eyler y�z�nden kendini de�ersiz, �aresiz ve a��r�
su�lu hissediyor mu?
5) i�tah�nda (a��r� i�tah veya i�tahs�zl�k) veya kilosunda (art� veya genellikle
azalma) belirgin bir de�i�me var m�?
6) Uyumakta zorluk �ekiyor mu?
7) Davran�lar�nda veya konu�mas�nda h�zlanma ya da yava�lama var m�?
8) Bitkin ve enerjisiz mi?
9) Konsantre olmakta veya karar vermekte zorlan�yor mu?
10) �l�mle ilgili tekrarlayan d��nceleri var m�? Ya da kendini yaralamay� veya
�ld�rmeyi d��nd��ne dair belirtiler g�steriyor mu?
E�er 1., 2. veya 3. soruya ve en az d�rt ayr� soruya daha evet cevab� vermi�sek,
�ocu�umuzda b�y�k ihtimalle depresyon olabilir. (�zellikle belirtiler iki haftay�
a�k�n zamand�r her g�n ya da g�n a��r� g�r�l�yorsa.)
E�er 10. soruya evet cevab� vermi�sek, �ocu�umuz intihar riski ta��yordur ve hemen
uzman yard�m� almal�d�r.
SAYGILI, Do�.Dr. Sefa; "�ocukluklarda Davran� Bozukluklar�", Elit Yay�nlar�, 2004
95
�ocu�unuz okulda ��renim g�r�yorsa, �ncelikle s�n�f ��retmeni ve okulda g�revli
psikolojik dan�manla bu konuda g�r�erek i�birli�i yapmal�s�n�z. ��nk� psikolojik
dan�man, �ocu�unuzla psikolojik dan�ma s�recinde �zel bir ileti�im kurarak,
problemlerinin temeline inerek onunla beraber ��z�m yollar� bulacak ve �ocu�unuz bu
��z�mlerden kendisi i�in uygun olan� se�ip uygulamaya ba�layacakt�r.
Sizin Evde Yapabilecekleriniz: $ Okulda ba�ar�l� olaca�� ve iyi yapaca��
faaliyetlerle onlar� y�reklendiriniz. $ �ocu�unuzu samimi bir �eklide s�rekli
takdir
edin.
-v* E�lenceli faaliyetler planlayarak bunlar �zerinde konu�abilir ve olumlu fikir
al�veri�inde bulunabilirsiniz.
^ Aile i�inde ya�anan olumsuz ve kayg� verici etkenleri en aza indirmelisiniz.
�$ �ocu�unuzu oyun oynamaya, etkinliklere ya da tart�malara kat�lmaya te�vik
etmelisiniz.
E�er �ocu�unuz ya�am� oldu�u bir felaketten sonra (deprem, sel, yang�n, sevdi�i bir
yak�n�n� kaybetme) depresyon belirtileri ya��yorsa, s�n�f ��retmeni ve okuldaki
psikolojik dan�manla g�r�me yap�p s�n�f i�i psikososyal m�dahale ile bu problemin
��z�lmesini sa�lamal�s�n�z.
96
I
OLDU�U G�B� KABULLENEB�LME
Vietnam'da sava�tan sonra evine d�nmekte olan bir asker hakk�nda bir hik�ye
anlat�l�r. San Franc�sco'dan ailesini arad�:
"Anne baba eve d�n�yorum ama sizden bir �ey rica ediyorum. Yan�mda bir arkada��m�
da getirmek istiyorum." "Memnuniyetle onunla tan�mak isteriz" diye cevaplad�lar.
O�ullar�,
"Bilmeniz gereken bir �ey var" diye devam etti. Arkada��m sava�ta a��r yaraland�;
bir may�na bast� ve bir kolunu ve bir baca��n� kaybetti. Gidecek hi�bir yeri yok.
Onun da gelip bizimle kalmas�n� istiyorum." "Bunu duydu�uma �z�ld�m o�lum belki
onun ba�ka bir yer bulmas�na yard�mc� olabiliriz." "Hay�r anne baba onun bizimle
ya�amas�n� istiyorum." "O�lum" dedi babas�, "Bizden ne istedi�ini bilmiyorsun. Onun
gibi �z�rl� biri bize korkun� bir y�k olur. "Bizim kendi hayat�m�z var ve bunun
gibi bir �eyin hayat�m�za engel olmas�na izin veremeyiz. Bence bu arkada��n� unutup
eve d�nmelisin. O kendi ba��n�n �aresine bakacakt�r."
O�lu o anda telefonu kapatt�. Ailesi ondan bir s�re haber alamad�. Ama bir ka� g�n
sonra San Francisco polisinden bir telefon geldi. O�ullar�n�n y�ksek bir binadan
d��p �ld��n� ��rendiler. Polis bunun intihar oldu�una inan�yordu. �z�nt� dolu anne
baba hemen San Francisco'ya u�tular ve o�ullar�n�n cesedini tespit etmek i�in
�ehir morguna g�t�r�ld�ler.
97
BEN� ANLAYIN
Onu tan�d�lar ve bilmedikleri bir �eyi daha ��renince deh�ete d�t�ler. O�ullar�n�n
sadece bir kolu ve bir
baca�� vard�.
Bu hik�yedeki aile de bir�o�umuz gibi. G�zel olan ya da birlikte olmaktan zevk
ald��m�z insanlar� sevmek bizim i�in �ok kolay, ama bize rahats�zl�k veren ya da
yanlar�nda kendimizi rahats�z hissetti�imiz insanlar� sevmiyoruz.
Kendimiz kadar sa�l�kl� g�zel ya da ak�ll� olmayan insanlar�n yan�ndan uzak durmay�
tercih ediyoruz nedense.
98
�OCUKTA KORKULAR
Korku, bireyin kendisini tehdit edici bir duruma kar�� verdi�i tepki olarak
tan�mlan�r.
Korku, �ocuklar�n geli�imi i�in normaldir. �ocuklar korkular� arac�l��yla
�evrelerine uyum sa�lamay� ve kendilerini s�k�nt�ya sokan �eylerle ba� etmeyi
��renirler. Mesela, soba s�cakken ellerini sobaya de�diren �ocuk bunu ikinci defa
yapmaz. ��nk� daha �nce eli yanm�, can� ac�m�t�r. Art�k soba yand�� zaman onun
i�in tehlikelidir ve ondan ka�ar. Anne babalar, �ocuklar�na zaman zaman nelerin
tehlikeli olup olmad��n� a��klarlar ve �ocuklar bu tehlikelere kar�� korku
edinirler. Cadde ortas�nda oyun oynaman�n, elektrik prizine metal tel veya �ivi ile
dokunman�n tehlikesi �ocu�a anlat�l�r. Bu korkular hem �ocuklar�n tehlikeden
korunmas� hem de anne babalar�n i�lerinin rahat olmas� anlam�nda iyidir.
�ocu�un kedi taraf�ndan t�rmalanma korkusu varsa bu fobidir. Kom�unun ya da
arkada��n�n kedisinden korkmaz. ��nk� onu tan�yordur ve zarar gelmeyece�ini bilir.
Fobiler uzun s�re devam edebilirler. �ocuklar�n ya�ma ve geli�im d�nemlerine g�re
de de�i�mezler. �ocuklar bu korkulan o kadar uzun ya�arlar ki, bu korkuyla
kar��la�t�klar� zaman donup kal�r ve o anda hi�bir �ey yapamazlar.
99
BEN� ANLAYIN
Ya�lara g�re korkular vard�r:
2-6 ya�: Karanl�ktan, hayaletlerden, y�lan ve k�pek gibi hayvanlardan korkarlar.
Banyo yapma ve anne babadan ayr�lma korkusu vard�r.
7-12 ya�: Sel, deprem, kas�rga gibi tabi� afetlerden veya fiziksel yaralanmalardan
kaynaklanan ya da s�nav ba�ar�s�zl�� ve k�t� not alma gibi okulla ilgili korkular
g�r�l�r.
�ocu�unuz korkular�n� di�er �ocuklar�n genellikle korktu�u �eylerden daha yo�un
ya�ayarak korkma derecesine gelmi�se ve bu korkular� onun g�nl�k olarak yapaca��
faaliyetleri engelliyorsa, okul �al�malar�n� ve ders ba�ar�s�n� etkiliyorsa, art�k
�ocu�unuzun durumuna m�dahale etmenizin zaman� gelmi� demektir.
^ �ocu�unuzun duygusal tepkisini k��msemeyin. K��mseme ve onun korkular�yla alay
etme �ocu�unuzun korkusunu ortadan kald�rmaz; bilakis onu gizliden gizliye korkmaya
iter.
$ �ocu�unuzun duygular�n� dinleyin, onu anlamaya �al��n. Bazen bir �ocu�un
korkusu, biri onu dinleyince ve korktu�u durumla ilgili do�ru ve yeterli bilgi
verince azalabilir.
$ �ocu�unuzun korkular�yla y�zle�mesini sa�lay�n. �ocu�unuz bu korkunun asl�nda
bir temele dayanmad��n� anlay�nca korkular� azal�r ve zamanla
100
kaybolur. Korkular�n� yenme a�amasmda onlara g�ven ve destek verin.
�$* E�er �ocu�unuz karanl�ktan korkuyorsa, odas�na gece lambas� koyman�z faydal�
olacakt�r. Bu arada �ocu�unuz gece kalk�p sizin yan�n�za gelmek isteyebilir. Onu
kendi yata��n�za almaman�z onun kendi korkular�n� yenmesinde yard�mc� olacakt�r.
Gerekirse uykuya ge�mesi i�in yan�nda durun. Uyuduktan sonra yan�ndan ayr�l�n.
�ocu�u yan�n�za ald��n�z takdirde, mevcut korkular� konusundaki varsay�m� daha da
kuvvetlenecektir. �ocuklar: "Evet karanl�ktan korkulacak �ey varm�. Onun i�in annem
babam beni yanlar�na ald�lar." �eklinde d��nce geli�tirirler.
$ �ocu�unuz korkun� bir filmi izleyip etkisinden kurtulamam�sa, yaln�z ba��na
odas�nda kalam�yor ve karanl�kta uyuyam�yorsa, �ocu�unuz uyku pozisyonu almadan
�nce onun d��ncelerini farkl� y�nlere kay-d�rmahsm�z. �ocu�unuza g�zel bir hik�ye
al�p yata��nda onu okumas�n� ve uyumadan �nce o hik�yeyi beyninde canland�rmas�n�
isteyebilirsiniz. B�ylelikle uykuya, beynindeki k�t� g�r�nt�lerden ar�nm� g�zel
d��nce ve duygularla ge�i� yapacakt�r. Bir m�ddet sonra filmle ilgili olan veya
odada yaln�z kalma, karanl�ktan korkma gibi korkular� kendili�inden ortadan
kalkacakt�r.
�ocu�unuzun korkular�, ald��n�z bu tedbirler ve yakla��mlarla hafiflemiyor ve
ortadan kalkm�yorsa ve g�nl�k ya�ant�s�n� aksatacak dereceye kadar ula�t�ysa, bir
uzmandan yard�m al�nmas� gerekmektedir.
101
BEN� ANLAYIN
�OCUKTA KEKEMEL�K
Kekemelik, ses, hece ve kelimelerin tekrar�, uzat�lmas� ya da konu�man�n ak��n�
kesen duraklamalar �eklinde kendisini g�steren bir konu�ma bozuklu�udur (�ZT�RK,
1995). Kekemeli�in g�r�lme ihtimali k�lt�rler aras�nda farkl�l�k g�sterdi�i gibi
cinsiyetler aras�nda da farkl�d�r. Yap�lan ara�t�rmalar erkeklerde kekemeli�in
g�r�lme ihtimalinin k�zlardan daha fazla oldu�unu g�stermi�tir. Bunun sebebi de
erkeklerin k�zlara g�re daha yava� olgunla�mas� olarak belirtilir. Kekemeli�in
�iddetini �ocu�un i�inde bulundu�u durum etkilemektedir. Psikolojik streslerin
yo�un oldu�u s�nav, kalabal�k �n�nde konu�ma mecburiyeti korku ve kayg�lar�n ortaya
��kmas� gibi durumlarda g�r�lebilir. Stres durumunun ortadan kalkt��, kendilerini
rahat hissettikleri ortamlarda hi� tak�lmadan �ark� s�yleyebilir ve normal
konu�abilirler. Kekemelik genelde iki t�r olarak kar��m�za ��kar: Birincisi, 2-6
ya� grubu okul �ncesi �ocuklarda, konu�maya ba�lad�� d�nemlerde ortaya ��kar.
�ocu�un konu�mas�ndaki tutulma, duraksama veya tekrarlama, dinleyenler taraf�ndan
fark edilir; fakat �ocuk bunun fark�nda de�ildir. Sebebi, �ocuklardaki d��nme
h�z�n�n konu�ma h�z�n� ge�mesidir. �ocuklar�n kelime
102
da�arc�� az oldu�undan, konu�malar�nda "�mm, �ey, eee" gibi sesler s�kl�kla
kullan�rlar. Bu d�nemdeki kekemelik ge�icidir. Anne baba �ocu�un bu t�r
konu�malar�na m�dahale etmemeli ve �ocu�un d�zg�n konu�mas� i�in �zerinde bask�
kurmamal�d�r.
�kincisi, �ocu�un konu�mas�ndaki duraksama, tutulma, uzatma ve tekrarlamalardan
ba�ka, birtak�m y�z, el, kol ve v�cut hareketlerinde meydana gelen durumlard�r.
Burada �ocu�un ne s�yledi�ine de�il, nas�l s�yleyece�ine dikkat �ekilir. Konu�ma
an�nda dudaklar�n gerilmesi ya da �arp�lmas�, burun deliklerinin b�y�mesi, alt
�enenin normalden farkl� hareketi, g�z k�rpmalar�, boyun hareketleri, kol ve
ellerin gerilmesi, ayaklar�n tepinmesi gibi bedensel hareketler g�r�l�r.
Kekemeli�in sebebi tam olarak bilinmemektedir. Bu konuda farkl� g�r�ler vard�r.
Genel olarak aile i�i meseleler, ana baba tutumlar�, kay�p ve ayr�l�k, travmatik
ya�ant�lar ve korkular kekemeli�in olu�mas�nda ve geli�mesinde etkili fakt�rlerdir.
S�k s�k fiziksel �iddete u�rama veya yanl� bir �ey yapt�� zaman anne baba
taraf�ndan �ocu�un korkutulmas� kekemeli�in ba�lamas�na etkendir.
Baz� kuramc�lara g�re �ocukta g�r�len kekemeli�in onun ki�isel �zelli�iyle de
ba�lant�l� olu�unu belirtmektedirler. �ocu�un hassas, k�r�lgan ve i�e d�n�k olmas�
gibi. Ani korkma ve korkutmalar da �ocukta kekemeli�in ba�lamas�na etken
olabilmektedir.
Kayg� ile kekemelik aras�ndaki ili�ki d��n�ld��nde hangisi sebep, hangisinin sonu�
oldu�u tart��l-
103
BEN
A N L A Y
maktad�r. Fakat bilinmelidir ki kayg� durumu �ocu�un davran�lar�n� ve
konu�mas�ndaki ak�c�l�� etkilemektedir.
$ �ncelikle, varsa ailede var olan problemler �ncelikle halledilmelidir. Aile
i�inde �ocu�u korkutan ve kayg�land�ran durumlar olu�turulmamal�d�r.
�$- �ocuk konu�urken tak�ld��nda, kelime ve c�mleleri tamamlanmamak.
$ �ocuk konu�urken sab�r ve dikkatle dinlenilme-lidir. Dinlenme esnas�nda
s�k�ld��n�z� ve tedirginli�inizi ona hissettirmemelisiniz.
- �ocuk ifade edemedi�i kelimeler i�in zorlanmamak, bask� alt�na al�nmamal�d�r.
D�zg�n konu�amad�� i�in asla cezaland�r�lmamal�d�r.
-$ �ocukla birlikte vakit ge�irilmeli, nas�l konu�ursa konu�sun onun sizin i�in
de�erli oldu�u hissettiril-melidir.
$� �ocu�unuzu konu�ma zorlu�undan dolay� di�er karde�leri veya arkada�lar�yla
k�yaslamay�n. Konu�malar�ndan dolay� alay etmeyin ve k��msemeyin.
�zg�venini kazanaca�� faaliyetlerde bulunmas� i�in onu cesaretlendirin.
$- Mesela, sesli �ekilde �iir okumas� faydal�d�r. Ona bu imk�nlar� tan�y�n.
�ocu�unuzdaki kekemelik uzun s�redir var ise ve yukarda belirtti�imiz gibi ikinci
guruptan ise �ocu�unuzu bir uzmana g�t�rerek yard�m alabilirsiniz.
104
�ND�GO �OCUKLAR
�ocu�unuz yaramazsa, s�z dinlemiyorsa, bir koltuktan di�erine atlayarak gidiyorsa,
ya��ndan �ce konu�uyorsa, kendine �ocuk muamelesi yap�lmas�na k�z�yorsa genel
olarak "hiperaktif" oldu�u d��n�l�r. Fakat ya��ndan beklenmeyecek kadar zeki ve
ailesiyle haklar� konusunda kavga edecek kadar uyumsuzsa "indigo" �ocuk oldu�unu
s�yleyebiliriz. Hiperaktif �ocuklardan farkl� olarak bu �ocuklarda ��renme problemi
yoktur ve dikkat eksikli�i g�r�lmez.
Parapsikoloji dal�nda �al�malar� olan Nancy Ann Tappe 1982 y�l�nda "Ya�am�n�z� Renk
Yoluyla Anlama" adl� kitab�nda "indigo" kavram�n� tan�mlam�t�r. �ndigonun kelime
anlam� "�ivit mavisi" dir. Her insan�n bir ya�am rengi vard�r. �ndigolar�n ya�am
rengi de "�ivit mavisi" dir.
Tan�m olarak indigo �ocuk, "bir dizi ola�an d�� psikolojik nitelik sergileyen, daka
�nce belgelenmemi� bir davran� bi�imi g�sterip, �zel davran� �ekilleri ile muamele
gerektiren ve klasik e�itim d�zenini y�kmay� ama�lad�klar�na inan�lan �ocuklar"d�r.
�ndigo �ocuklar� di�erlerinden ay�ran birtak�m belirgin �zellikler vard�r:
105
BEN� ANLAYIN
J �ndigo �ocuklar d�nyaya bir asalet duygusuyla gelirler ve davran�lar� da o
y�ndedir.
�J �z de�erleri y�ksektir.
-J Mutlak otorite kar��s�nda problem ya�arlar. Ailede, okulda ya da otorite
gerektiren ba�ka yerlerde geleneksel sisteme kar��d�rlar ve y�k�c� olarak
g�r�n�rler. ��nk� d�zene uymay� reddederler.
*J �htiya�lar�n� bildirmekten �ekinmezler.
�sj Su�luluk duygusu verilerek disipline edilemezler.
-J �retkenlik gerektirmeyen konularda zorluk �ekerler. Rutin i�ler onlara bo� ve
zor gelir.
J �o�u zaman bir �ocuk gibi de�il, olgun bir yeti�kin gibi davran�rlar.
-J Duygusal zekalar� kuvvetlidir.
*J Herkesten sayg� bekler, �nem verilsin, takdir edilsin isterler.
*J Birey olarak alg�lanmad�klar�n� ve de�er verilmediklerini hissettikleri anda
tav�rlar�n� ortaya koyarlar.
<J Her �eyi sorgularlar. Anne baba olarak yapt��m�z davran�lar� derinlemesine
incelerler.
J Genellikle bu �ocuklar i�in "b�y�m� de k��lm�" ifadesi kullan�l�r.
J �ndigo �ocuklar sanki d�nyay� kurtarmak i�in gelmi�lerdir.
Anne baba olarak, kendine �zg� davran�lar� olan indigo �ocuklarla ba�a ��kmak,
onlarla uyum ve dengeyi sa�layabilmek i�in hayata bak��n�z� ve davran� bi�imini
de�i�tirmeniz gerekmektedir.
106
^ �zellikle onun ki�ili�ine ve varl��na sayg� duymal�s�n�z. Bunu da ona
hissettirmelisiniz.
-\* Onunla bir yeti�kinle nas�l konu�uyorsan�z o �ekilde konu�mal�s�n�z.
-y- Yap�lan bir i�i sebep-sonu� ili�kisine dayand�rarak a��klamal�s�n�z.
v- Onlarla dolu dolu ve nitelikli zaman ge�irmelisi-
niz.
y�n.
Onlarla inatla�may�n ve kar��lar�nda durmay�n. �zg�rl�k ve sorumluluk verin.
Onlar� k�s�tlama-
-Y- Anne baba s�rekli kendini geli�tirmeli ve yenile-melidir.
�ndigo �ocuklar ��in Neler Anlat�l�yor?
"K�z�m 1988'de do�du. �ok konu�kan bir �ocuktu ve iki ya��ndayken m�kemmel bir
bi�imde konu�abiliyordu. �� ya��ndayken bir g�n �ocuk bah�esinde kendisinden daha
b�y�k k�zlar�n yan�na, onlarla oynamaya gitti. Ancak, onun kendileriyle oynamak
i�in �ok k��k oldu�unu d��nen k�zlar ona kahkahalarla g�ld�ler. K�z�m ald��
kar��l��a hi� �a��rtmam� bir halde geri d�nd� ve ger�ek�i bir tav�rla ��yle dedi:
"Anneci�im, onlar sadece benim kim oldu�umu bilmiyorlar."
N.�
107
BEN� ANLAYIN
"O�lum alt� ya��nda. �nce g�zleriyle ileti�im kuruyor. Kar��s�ndakinin rol yap�p
yapmad��n� anl�yor. Rol yap�yorsa o ili�kiyi kurtaramazs�n�z. "Bir yere gitmi�tik,
kendi ya�lar�nda bir k�z �ocu�u vard�, onunla konu�uyordu. Sonra k�z�n annesi
geldi. O�lum ona, 'Niye burada duruyorsun?' Burada anneler durmaz. Anneler
masalar�nda oturur, �ocuklar oyun oynar. Burada durman i�in hi�bir sebep yok.
L�tfen yerine git' dedi."
Y.U
"K�z�m� okulda tan�mayan yok. Bazen kendimi onunla sava��rken buluyorum ve o zaman,
'Bravo anne, beni a�latmay� basard�n' diyor. Sinirlendi�im zaman, 'Komik oldu�unun
fark�nda m�s�n, anne oldu�unun bilincine var' diyor."
D.B
"K�z�m 2,5 ya��nda. Dokuzuncu aydan beri konu�uyor, y�r�yor. Yeti�kin olarak
yapmas� gereken her �eyi yapabiliyor. B�y�k insanlar gibi olaylar� iyi ve net
tan�mlayabiliyor. Do�ru kelimeleri do�ru zamanlarda kullan�yor. Bir�ok indigo gibi
onu ikna etmek �ok zor ve yapaca��n�z her eylemin mant�kl� bir sebebini sunmak
zorundas�n�z. Ya��tlar�na g�re fazlas�yla hareketli. Bir t�rl� ��le uykusuna
yat�r�lam�yor. Ancak, "��le vaktinde uyuman gerekiyor. ��nk�, senin b�y�meni
sa�layacak b�y�me hormonu ancak bu �ekilde g�revini yerine getirebiliyor. B�y�mek
istiyorsan uyuman gerekir" �eklinde bir a��klamadan sonra uyumaya ba�l�yor.
Y.A
108
DAVRANI� BOZUKLUKLARIYDI �LG�L� MERAK ED�LENLER
�ocuklar�m�zda, biz istemesek de bazen farkl� sebeplerle birtak�m davran�
bozukluklar� g�r�lecektir. �nemli olan �ocu�umuzun probleminin kayna��na inip
birlikte ��z�m yolu bulmam�z ve bu davran� problemine kar�� ald��m�z �nlemlerdir.
Bunu yaparken de mutlaka �ocu�un geli�im d�nemlerini g�z �n�nde bulundurman�z
gerekmektedir.
Bu b�l�mde,
- �ocuklar neden yalana ba�vururlar?
- �nat�� ocuklara yakla��m tarz�m�z nas�l olmal�d�r?
- �ocuk k�f�rl� konu�uyorsa ne yap�labilir?
- �ocuklar ba�kalar�n�n e�yalar�n� neden izinsiz al�rlar? gibi sorulara cevap
bulacaks�n�z.
109
I .
p
DAVRANI� BOZUKLUKLARI �le �LG�L� MERAK ED�LENLER
G�R��KEN ve UTANGA� �OCUKLAR
�ocuklar�n toplumsal becerilerini kazanmalar�nda anne babalar yol g�stericidirler.
Giri�kenlik ile sald�rganl�k aras�nda ince bir fark vard�r. Anne baba olarak bu
�uuruyla �ocu�unuza yakla�man�z daha do�ru bir davran�t�r.
Duygu, d��nce ve inan�lar�n� a��k bir �ekilde, d�r�st ve ba�kalar�n�n haklar�n�
ihl�l etmeden dile getiriyorsa; bunu yaparken de kar��s�ndaki ki�iyi a�a��lam�yor,
incitmiyor ve ezmeye �al�m�yorsa �ocu�unuz "giri�ken" demektir. E�er �ocu�unuz
duygu, d��nce ve inan�lar�n� sadece bir kavgay� kazanmak ya da kar��s�ndakine
h�kmetmek amac�yla, ba�kalar�n�n haklar�n� ihl�l edecek �ekilde dile getiriyorsa
"sald�rgan" demektir.
Giri�ken �ocuk, kendi bireysel d��ncesini a��klarken, kendinden farkl� fikirleri de
dinleyerek onlara sayg� g�sterir. Giri�ken �ocuk, sakin bir �ekilde ve d�zg�n bir
ses tonuyla kar��s�ndaki insan�n g�z�n�n i�ine bakarak ileti�im kurar. Fakat
sald�rgan �ocuk, tehditk�r �ekilde parma��n� sallar, ba��r�r ve alayc� bir ses
tonuyla ileti�im kurmaya �al��r.
�ocu�unuz duygu ve d��ncelerini d�r�st bir �ekilde a��k�a dile getiremiyor ve
haklar�n�n ihl�l edilmesine izin veriyorsa o zaman "pasif" olarak adland�r�l�r.
111
BEN� ANLAYIN
�ocuklardaki utanga�l��n, zay�f benlik kavram�, ba�ar�s�zl�k duygular� ve olumsuz
i� konu�malarla ili�kili oldu�unu s�yleyebiliriz.
Utanga� �ocuklar kendilerine kar�� g�vensizdirler ve kendilerini de�ersiz bulurlar.
S�rekli kendilerini ele�tirirler, sorumluluk almak istemezler. �ocuklar, utanga�
(�ekingen) olmas�n�n alt�nda yatan sebepler ��yle s�ralanabilir:
-J Dayak atan, a�a��layan, arkada�lar� ve karde�leri ile k�yaslamalar yapan,
�ocu�una aile i�inde de�er vermeyen ve a��r� bask�c� anne baba tutumlar�.
-J �ocu�un sosyal etkinliklere ve arkada� gruplar�na kat�l�m�n�n sa�lanmamas�.
J Ailenin temizlik ve yap�lan di�er i�ler konusunda �ok titiz olmas�.
J Aile i�inde �ocu�un k��k g�r�lmesi ve alayc� tav�rlarla a�a��lanmas�.
-J Anne baba davran��nda �ocuklara kar�� tutars�zl�klar�n olmas�. Bu durum,
�ocuktaki g�ven duygusunu azalt�r ve �ocuk ne zaman nas�l davranaca�� konusunda
karars�zl�k i�inde kal�r.
�J Anne baban�n �ocu�u a��r� korumas� ve kendine ba��ml� h�le getirmesi. Onun ad�na
kararlar almas�. Her istedi�ini hemen kar��lamas� da �ocukta utanga� davranman�n
sebeplerindendir.
B�yle durumlarda �ocukla ne zaman ilgilenilmeli?
/ Yapmad�� bir �ey y�z�nden ba�� derde girdi�inde, bu konuda konu�muyorsa,
112
DAVRANI� BOZUKLUKLARI ile �LG�L� MERAK ED�LENLER
-/ Her zaman ba�kalar� taraf�ndan eziliyor ve onlar�n isteklerine boyun e�iyorsa,
s/ S�n�f i�inde soru soram�yor ve ��retmen s�z hakk� verdi�inde y�z� k�zar�yorsa,
-/ Grup �al�malar�ndan ka��yorsa ve bireysel �al�may� istiyorsa,
</ Okul dersleri d��ndaki sosyal etkinliklere kat�la-m�yorsa ve bu konuda �e�itli
bahaneler �retiyorsa,
art�k �ocu�unuzla ilgilenmenizin zaman� gelmi� demektir.
-y- Utanga�l��n� azaltmak i�in davran�lar�na kar�� yorum yapmak veya tepkide
bulunmak �ocu�unuzu daha �ok s�k�lgan yapabilir. Dolay�s�yla �ocuk, yapmak istedi�i
faaliyetlerde serbest b�rak�lmal�, ba�ard�� i�lerde y�reklendirilmeli ve
cesaretlendirilmelidir.
A �ocu�unuz kendisini korkutan bir olayla kar��la�m� olabilir. Bu konuda onu fazla
zorlamadan duygular�n� payla�mas�n� isteyerek korkular�n�n azalmas�na yard�mc�
olmal�s�n�z.
^ Sevdi�i oyunlara kat�larak sizin ona kar�� olan sevginizi g�sterin.
$ �ocu�unuzun, ho�lanaca�� sosyal ve k�lt�rel etkinliklere kat�lmas�n� sa�lay�n.
^ S�n�fta arkada�lar�na anlataca�� konu ile ilgili kayg�lar�n� azaltmak i�in bu
�devini �nce size anlatarak cesaret kazanmas�n� sa�layabilirsiniz.
113
BEN� ANLAYIN
$ S�n�f ��retmeni ile �ocu�unuzun bu durumunu g�r�erek ortak baz� kararlar
alabilirsiniz. ��retmen �ocu�unuza yapabilece�i baz� basit i�ler verebilir. Mesela,
tahtay� silmek, s�n�f� havaland�rmak, yan�nda bir arkada�� ile birlikte
yapabilece�i ufak i�ler i�in okul idaresine g�ndermek gibi.
Yine s�n�f ��retmeni, becerikli oldu�u faaliyetlerde onu cesaretlendirerek,
ayn� alanlarda di�er arkada�lar�na da yard�mc� olmas�n� sa�layabilir.
Bu konuda okulun psikolojik dan�ma uzman�ndan yard�m al�nmas� faydal� olacakt�r.
NEY� D�NL�YORSUNUZ?
Gen� bir �ift�i hayat�nda ilk defa New York'a gitmi�ti. G�kdelenlerin y�ksekli�i ve
insanlar�n �oklu�undan �a�k�na d�nm�t�. Kalabal�k bir bulvarda y�r�rken, kula��na
bir c�rc�r b�ce�i sesi geldi�ini zannetti. Durdu ve dikkatle dinledi. Evet, bu bir
c�rc�r b�ce�iydi. Ses b�y�k bir ma�azan�n �n�ndeki �al�lar�n aras�ndan geliyor
gibiydi. Bunun �zerine bu b�y�k �al� k�mesine y�nelip bak�nmaya ba�lad�. Bir ma�aza
g�revlisi d�ar� ��k�p "Yard�mc� olabilir miyim?" diye sordu. "Hay�r, te�ekk�r
ederim" dedi gen� adam. "Sadece �urada bir c�rc�r b�ce�inin sesini duydu�umu
sand�m." "Hay�r" dedi g�revli, "New York'ta bulunmaz. Gen� �ift�i c�rc�r b�ce�ini
buluncaya kadar c�rlak sesi takip etti, onu buldu ve eline ald�. "Tamam, i�te
burada" dedi.
114
Gen� adam bu �al�n�n �n�nden her saat binlerce insan ge�mesine ra�men c�rc�r
b�ce�ini duyan�n bir tek kendisi olmas�na �ok �a��rm�t�. Bunun �zerine k��k bir
deneme yapmaya karar verdi. Elini cebine at�p bir �eyrek ��kard� ve ileriye do�ru
havaya att�. Paran�n kald�r�ma vurdu�u anda, d�en bozuklu�u aramak i�in y�r�mekte
olan yirmi d�rt yaya durdu!
Charles Lever
115
BEN� ANLAYIN
II
�A.
�OCUK ve YALAN
Yalan, insanlar� aldatmak i�in uydurulmu� kas�tl� davran� veya s�zd�r. K�saca,
bilerek yan�ltmad�r.
5-6 ya�lar�na kadar �ocu�unuzun yalan s�yleme davran��nda endi�e edilecek bir durum
yoktur. ��nk� bu d�neme kadar �ocuklarda ger�eklik duygusu tam olarak
geli�memi�tir. Yani do�ru-yanl� gibi kavramlar zihninde tam yerle�memi�tir.
�ocuklar�n bu ya�larda anlatt�klar�na yalan �eklinde de�il de hata veya yanl�l�k
olarak bakmak daha do�ru olacakt�r. �ocuklar�n hayal d�nyalar� �ok geni�
oldu�undan, olmam� ve olmayacak olaylar� size sanki olmu� gibi anlatabilirler. Bu
fikirlere yalan olarak de�il onlar�n hikayeleri olarak bakmal�y�z.
�ocuklar� yalan s�ylemeye iten birka� temel sebep
vard�r:
�J Yapt�� olumsuz bir davran� sonucunda �ocu�un anne baba taraf�ndan orans�z bir
�ekilde, yani a��r� cezaland�r�lmas�. �ocuk bu a��r cezalara maruz kalmamak ve
ondan kurtulmak i�in yalana ba�vuracakt�r. �J Davran�lar�ndan dolay� s�rekli
ele�tirilen ve k��msenen �ocuklar, kendilerinde meydana gelen s�k�nt� ve
rahats�zl�ktan kurtulmak i�in anne baban�n ya
da �evresindeki ki�ilerin arzu ettiklerini, duymak istediklerini ifade
edeceklerdir.
�J �ocuk, karde�leriyle ya da ba�kalar�yla s�rekli k�yaslan�yorsa, anne baban�n
onaylad�� ocu�a benzemek i�in yalana ba�vurabilmektedir.
J �ocuk, yapmad�� bir davran�tan dolay� anne baba taraf�ndan bask� altma al�n�p
itirafa zorlan�rsa da yalana ba�vurabilir.
�J Anne baban�n davran�lar� da �ocuklar �zerinde �ok etki yapmaktad�r. �ocuklar
baz� davran�lar�n� anne babay� g�zlemleyerek geli�tirirler. Mesela, misafirlik i�in
gelen telefon davetine anne i�i olmad�� halde, "Bug�n �ok i�im var." �eklinde
cevap verirse, �ocuk �zerinde bu gibi ifadelerin tabi� oldu�u yarg�s� geli�ir. Anne
babalar�n yapm� oldu�u bu davran�lar sonucunda �ocuklarda ��yle bir yarg� yer eder:
"B�y�kler yalan s�y-l�yorlarsa, benim de s�ylememde sak�nca yok."
-J �ocu�un arkada� �evresinin de onun yalan konu�ma davran�� zerinde etkisi
vard�r. Fakat bu konuda tespit yap�l�rken anne babalar dikkat etmelidir.
^ �ncelikle anne babalar �ocuklar�na iyi �rnek olmaya �al�mal�d�rlar. Kitab�m�z�n
�nceki sayfalar�nda da belirtti�imiz gibi �ocuklar anne babalar�n� taklit ederler.
�ocuklar�m�z�n d�r�st ve samimi olmas�n� istiyorsak, �ncelikle bizzat biz bunu
davran�lar�m�zla g�stermeliyiz.
117
116
BEN� ANLAYIN
$ �ocu�un yalan s�ylemesine imk�n tan�yacak davran�lardan uzak durmal�y�z.
Yapt�� ufak bir hatadan dolay� onun �st�ne fazla gidilmesi, azarlanmas� ve
korkutulmas� onun yalan konu�mas�na sebep olacakt�r. Yap�lan hatalar sonucunda
verdi�iniz tepkiler yap�c� ve olumlu olmal�d�r. Mesela, evde var olan bir vazonun
kaza sonucu d��r�lerek k�r�lmas� �zerine, "Aptal �ocuk, sakar �ocuk bu vazoyu neden
k�rd�n?" �eklinde bir yakla��m onu yalan s�ylemeye itecektir. Onun yerine, "Bu vazo
benim i�in de�erliydi, k�r�lmas�na �ok �z�ld�m" demek yerinde olan bir
tepkidir.
*$ �ocu�unuzun �evresindeki arkada� gruplar�na dikkat etmelisiniz. E�er
�ocu�unuzdaki yalan s�yleme davran�� bu arkada� grubundan kaynaklan�yorsa,
yap�lacak en do�ru davran�, �ocu�unuzu bu ortamdan gerek�elerini kendisine
anlatarak uzakla�t�rman�z
olacakt�r.
-y* �ocuklar�n�z� ba�ka arkada�lar�yla k�yaslamay�n. Mesela, "Zeynep derslerinde
�ok ba�ar�l�ym�, notlar� hep y�ksekmi�, sende onun gibi ol" �eklindeki yakla��m
sonucunda �ocu�unuz, dersleri iyi olmad�� halde size ders notlar�n�n iyi oldu�unu
s�yleyecektir. Bu sebeple, yap�lmas� gereken, �ocu�un kendi kabiliyetlerine g�re
onu motive etmeniz ve kendi kapasitesini a�an beklentilerinizi ondan talep
etmemenizdir.
v* �ocuklar�n�za neyin do�ru, hangi davran�lar�n ve hareketlerin yanl� oldu�unu,
d�r�st olman�n insanlar i�in �nemini anlat�n. Yalan s�z s�ylendi�i za-
118
DAVRANI� BOZUKLUKLARI �le �LG�L� MERAK ED�LENLER
man insanlar�n ba��na gelecek olumsuz durumlar�n neler olabilece�i hakk�nda onlar�
bilgilendirin.
�$ �ocu�unuz k�t� bir davran� yapt� ve size bunu d�r�st�e itiraf etti ise onu
cezaland�rmamal�sm�z. E�er cezaland�r�rsan�z daha sonra ayn� durumla kar��la�t��
zaman ayn� d�r�stl�� g�stermeyecektir. Bunun sebebi, d�r�st oldu�u zaman da
cezaland�r�lm� olmas�d�r. Bir daha ceza almamak i�in olay� ink�r edecek ya da ba�ka
y�ntemlerle sapacakt�r.
�S
mm
119
BEN� ANLAYIN
�OCUKLARDA �ALMA DAVRANI�I
�alma, kendisine ait olmayan bir �eyin izinsiz olarak al�nmas� �eklinde tan�mlan�r.
Anne babalar �ocuklar�nda g�rm� oldu�u �alma davran�� sonucunda hemen kayg�ya ve
pani�e kap�l�rlar. �ocu�unuz 5-6 ya� grubundan k��kse, g�stermi�, oldu�u bu
davran� bozuklu�unu �alma ya da h�rs�zl�k olarak de�erlendiremeyiz. 2 ya��ndaki bir
�ocukta senin, benim ya da onun e�yas� gibi sahip olma duygusu (m�lkiyet)
geli�memi�tir. 3-4 ya�lar�ndaki �ocuk izinsiz olarak bir �eyin al�nmayaca��n�n
�uurundad�r. Fakat kendini bu davran�� yapmaktan al�koyamaz. Okula yeni ba�layan
��rencilerde de bu davran��n g�r�lme s�kl�� fazlad�r. ��nk� arkada�mdaki renkli,
albenili e�yalar onu cezbeder ve kendini onu almaktan al�koyamaz. �lk zamanlarda
g�r�len bu davran�a "�alma" diyemeyiz ya da bu i�i yapan �ocu�u "h�rs�z"la itham
diyemeyiz. Fakat bu problemler daha sonralar� da devam ederse, anne baba ve okulda
��retmen, �ocu�un bu davran��na kar�� baz� tedbirler almal�d�rlar.
�ocuklardaki �alma davran��n�n sebepleri birka� ba�l�k alt�nda ��yle s�ralanabilir:
De�ersizlik Duygusu: Kendini de�ersiz hisseden bir �ocuk, ilgi �ekmek i�in
�evresindeki de�erli e�yalan �alar.
K�skan�l�k: Anne babalar�n �ocuklar�n�, karde�leri ile ya da ba�ka �ocuklarla
k�yaslamas� �ocukta di�er insanlara kar�� k�skan�l�k duygusunu geli�tirir. �ocukta
geli�en bu k�skan�l�k duygusu ile birlikte �ocuk k�yasland�� ki�ilere zarar vermek
i�in onlar�n de�erli e�yalar�n� �alma davran��n� g�sterecektir.
Sevgi ve �lgi Yetersizli�i: Yeterince sevilmeyen, duygusal anlamda yeterince ilgi
g�sterilmeyen �ocuklar da ba�kalar�na ait e�yalar� �alarak kendisinde var olan
sevgi a�l��n� gidermeye �al��r. Bu sebepledir ki, anne baba taraf�ndan d�lanan
sokak �ocuklar�nda ve kimsesiz �ocuklarda bu davran�lar�n g�r�lme oran� fazlad�r.
Anne Baba Tutumlar�: Anne babalar�n �ocuklar�na kar�� g�stermi� oldu�u a��r�
disiplin, �ocukta �alma davran��n� geli�tirebilir. �ocu�un maddi ihtiya�lar�n�n
kar��lanmamas� ve �ocu�a har�l�k verilmemesi de bu davran��n g�r�lmesine sebep
olmaktad�r.
Ait Olma: �ocuk bir grubun i�inde ise onun �yesidir ve o gruba kendini kabul
ettirebilmek i�in �alma davran��n� g�sterebilir. Burada as�l ama� �almak de�il, o
gruba yaranmakt�r. �
NELER YAPILAB�R?
Yukar�da da belirtildi�i gibi e�er bu davran� 5-6 ya� d�nemi �ncesinde g�r�l�yorsa,
pani�e kap�lmamal�y�z ve so�ukkanl� davranmal�y�z.
121
120
BEN� ANLAYIN
Anne baba b�yle bir davran�la kar��la�t�� zaman d�vme, polisle korkutma,
arkada�lar aras�nda rezil etme ve ay�plama gibi y�ntemlerden kesinlikle uzak
durmal�d�r. �ncelikle bu davran��n sebebi ara�t�r�lmal� ve ona g�re tedbirler
al�nmal�d�r.
�ocu�unuzdaki m�lkiyet kavram�n�n geli�mesine yard�mc� olmal�s�n�z. �ocuklar�n�z�n
kendilerine ait e�yalar�n� onun odas�na koyarak sahiplenmesini sa�lamak onlarda
m�lkiyet kavram�n�n geli�mesine yard�mc� olacakt�r.
�ocu�unuza yeterli har�l�k vermelisiniz. ��nk� �ocuklar�n�z�n maddi s�k�nt�lar�n�
gidermemeniz onlar� �alma davran��na y�neltecektir.
�ocuklar�n�za yeterli ve gerekli olan sevgiyi vermelisiniz. Aksi takdirde onlar
ba�ka y�ntemler kullanarak ona ula�maya ve sahip olmaya �al�acaklard�r.
Anne baba olarak �ocuklar�n�za �rnek oldu�unuzun �uuruna vararak, onlarla ileti�im
ve etkile�im halindeyken davran�lar�n�za dikkat etmelisiniz. Gerekti�i durumlarda
uzmana ba�vurunuz.
EVDEN KA�MAK
�ok tela�l� bir g�nde, kocamla evin i�inde oradan oraya ko�u�tururken, d�rt bu�uk
ya��ndaki o�lumuz Justin Carl'� yapt�� yaramazl�klar sebebiyle s�rekli
azarl�yorduk. Bir s�re sonra, kocam dayanamay�p, Justin'e k�ede ayakta durma cezas�
verdi. Justin cezay� sessizce kabullendi, ama pek mutlu g�r�nm�yordu. Birka� dakika
sonra,
- "Ben evden ka�aca��m" dedi.
�ok �a��rm�t�m ve s�zlerine �ok �fkelenmi�tim.
- "�yle mi?" diye ba��rd�m.
Ama arkam� d�n�p bak�nca, bana melek gibi g�r�nd�, o kadar k��k, masum ve mutsuzdu
ki. Y�re�im s�zlad� ve �ocukken ayn� �eyleri s�yledi�imi, kendimi �ok yaln�z
hissetti�imi ve kimsenin beni sevmedi�ini d��nd��m� an�msad�m. Asl�nda bu s�zlerle
�ok daha fazla �ey s�yl�yordu, i�inden a�l�yordu, "Beni g�rmezden gelmeyin, l�tfen
fark edin beni! Ben de �nemliyim. L�tfen beni istedi�inizi, bana ihtiya�
duydu�unuzu ve beni �arts�z sevdi�inizi hissettirin bana."
Ona d�nerek;
"Tamam Jussie, evden ka�abilirsin" diye f�s�ldad�m, bir yandan giysilerini
toplarken.
- "Evet, pijamalar�n gerekecek, palton ..." - - "Anneci�im," dedi, "ne
yap�yorsun?"
- "Ayr�ca benim paltomu ve geceli�imi de almal�y�z." B�t�n bu giysileri bir
�antaya yerle�tirdim ve �antay� sokak kap�s�n�n �n�ne koydum. "Tamam Jussie, evden
ka�mak iste�inden emin misin?"
- "Evet, ama sen nereye gidiyorsun?"
- "E�er sen evden ka��yorsan, annen de seninle geliyor. ��nk� senin yaln�z
kalman� istemem. Seni �ok seviyorum, Justin Cari."
Konu�urken birbirimize sar�lm�t�k.
- "Neden benimle gelmek istiyorsun?" G�zlerinin i�ine bakt�m...
- "��nk� seni seviyorum, Justin. Sen gidince be-
122
123
BEN� ANLAYIN
nim t�m ya�am�m de�i�ir. Bu y�zden e�er sen gidersen, ben de seninle gelirim."
-"Babam da gelir mi?"
- "Hay�r, baban�n karde�lerin Erickson ve Trevor ile kalmas� gerek. Biz burada
yokken �al�mak ve onlara bakmak zorunda."
- "Fereddi (hamster) de bizimle gelebilir mi?"
- "Hay�r, Freddi'nin de burada kalmas� gerek." Bir s�re d��nd�kten
sonra,
- "Anneci�im, biz de burada kalabilir miyiz?" dedi.
-"Evet, Justin, kalabiliriz." -"Anneci�im," -"Evet, Justin?" -"Seni seviyorum."
-"Ben de seni seviyorum, tatl�m. Hadi gel, m�s�r patlatal�m. Bana yard�m eder
misin?"
-"Ederim."
O anda anneli�in en g�zel yanlar�ndan birinin, �ocu�un g�ven duygusunu ve benlik
sayg�s�n� kazanmas�na yard�mc� olmak oldu�unu anlad�m. Kollar�mda tuttu�um de�erli
varl��n, kendisine sar�lmam� istedi�ini, ayn� kilden bir �amur par�as� gibi,
kendisine �ekil verip, bir yeti�kine �evirmemi bekledi�ini biliyordum. Anne olarak,
�ocuklar�ma onlar� istedi�imi, sevdi�imi ve onlar�n benim i�in �ok �nemli Allah'�n
birer arma�an� olduklar�n� g�sterme f�rsat�n� ka��rmamam gerekti�ini ��rendim.
Lois Krueger
�OCUKTA SALDIRGANLIK VE ��DDET
Sald�rganl�k �ocuklarda okul �ncesi ve okul y�llar�n�n ilk zamanlar�nda �ok s�k
g�r�len bir davran�t�r. �ocuk akranlar�yla ya da kendinden b�y�k �ocuklarla oyun
oynama zamanlar�nda, vurma, �s�rma, kurallar� �i�neme, t�k�rme veya tekme atma gibi
sald�rgan davran�larda bulunur.
S�rekli sald�rgan olan �ocuk, anla��lmaz, ge�imsiz ve sinirlidir. Arkada�
ili�kileri gergin ve s�rt�melidir. Buraya kadar, sald�rgan olan �ocu�un
�zelliklerini belirttikten sonra k�saca sald�rganl��n tan�m�n� yapacak olursak,
sald�rganl�k, �ocukta var olan ihtiya�lar�n (g�venlik, mutlu olma gibi) �ekil
de�i�tirerek farkl� bi�imde ortaya ��kmas�d�r, diyebiliriz. Yap�lan ara�t�rmalar
g�stermi�tir ki erkek �ocuklar k�z �ocuklara oranla daha sald�rgan davran�lar
g�stermektedirler.
�ocuklarda var olan sald�rganl��n sebepleri nelerdir?
�J Anne babalar�n �ocuklar�n� s�rekli kontrol alt�nda tutmaya �al�mas� ve onlar�
a��r� derecede disipline etme gayreti.. Bu y�ntemleri uygularken de anne baban�n
tutars�z olmas�.
125
124
BEN�ANLAYIN
-J �ocu�un s�rekli olarak anne babadan dayak yemesi, yeterli sevgiyi g�rmemesi.
J Aile i�inde var olan anne baba kavgalar�. �J Anne babalar sald�rganl�k
davran�� konusunda �ocuklar�na model olu�turmas�. Mesela, baban�n anneye ba��rarak
i� yapt�rmas�. �ocuk kendisinde ��yle bir yarg� geli�tirir: "Ben de istedi�imi
yerine getirebilmem i�in kaba davran�lar sergilemeliyim."
�J �ocukta var olan sald�rgan tutumlar�n�n aile taraf�ndan desteklenmesi. Mesela, A
�ocukla B �ocuk kavga ederler. A, B'yi d�ver. B'nin anne babas� �ocuklar�n�n dayak
yemesini i�lerine sindiremedikleri gibi intikam duygular�n� �ocuklar�na a��lamaya
�al��rlar. "Bacak kadar �ocuktan dayak yedin. Sana verdi�im emeklere yaz�k" gibi
ifadelerle �ocu�un kinini art�r�rlar.
-J �ocuklar�n sald�rgan olmalar�nda ve �evreye �iddet uygulamalar�nda,
televizyonda izlemi� olduklar� �iddet i�erikli filmlerin de etkisi vard�r. Bir ara
g�ndemde olan 4 ya��ndaki bir �ocu�un 6 ayl�k karde�ini b��akla �ld�rmesi haberini
hat�rlay�n�z. Bu �ocuk karde�ini k�skanm� ve onu ortadan kald�rmak i�in bu y�nteme
ba�vurmay� acaba nereden ��renmi�tir? �ocu�un bu davran�� sergilemesinde
televizyonun da etkisi oldu�unu d��n�yorum.
�& �ncelikle �ocukta var olan bu davran��n k�kenini ara�t�rmal�y�z. Bu davran��n�n
sebeplerini orta-
126
ya koymal�y�z. �ocu�unuz ihtiya�lar�n� kar��lamak i�in sald�rgan davran� i�inde
olmak gerekti�ine mi inan�yor? A��r� bask�c� aileye kar�� fkesini mi belirtiyor?
K�zg�n oldu�u birini cezaland�rmaya m� �al��yor? Bu sorulara cevap aramakla,
sald�rgan davran��n sebeplerini ortaya ��kar�p uygun bir dil kullanarak �ocu�unuzun
ihtiya�lar�n�n kar��lanmas�n� sa�layabilirsiniz.
$ �ocu�unuza s�rekli fiziksel cezalar vermeyin. ��nk� �ocukta asi, sorumsuz ve
sald�rgan davran�lar ortaya ��kar. Bunun yerine �ocu�unuza sevgiyle yakla��n.
Karde�ler aras�ndaki sevginin dengeli olmas�na dikkat edin.
^ Aile i�inde var olan bir meseleyi kesinlikle �ocuklar�n bulundu�u ortamda
sald�rgan tav�rlarla halletmeye �al�may�n. ��nk� sizler onlar i�in birer mo-'
delsiniz.
�$ �ocuklar�n�z�n olumsuz davran�lar�n� �n plana al�p onlar� s�rekli ele�tirmeyin.
Olumlu davran�lar�n� g�rmeye �al��n ve bu davran�lar�n� �d�llerle peki�tirin.
$ �ocu�unuzun geni� oyun alanlar�nda oynamas�n� sa�lay�n. Bu durum, var olan
gerilimden kurtulmas�n� ve enerjisini bo�altmas�n� sa�layacakt�r.
^ Gerekirse �ocu�unuza ad� konmam� bir "sald�rganl�k k�esi" yap�n. Bu k�ede bir kum
torbas�, b�y�k s�ngerler olabilir. B�yle bir imk�n �ocu�unuzun k�zg�nl�k, �fke gibi
duygular�n�n yok olmas�n� sa�lar.
127
BEN� ANLAYIN
-y- �ocu�unuzun bu duygusunu yenebilmesi i�in alternatifler sunun. Onu y�zme ve
karate gibi spor dallar�na y�nlendirebilirsiniz. Ya da duygular�n� ifade edebilmesi
i�in yaz� yazma ve resim yapma tekni�ini
kullanabilirsiniz.
^ �ocu�unuzun �iddet i�erikli film ve programlar� izlemelerini �nlemelisiniz.
��nk� �ocuklar, var olan baz� problemleri ayn� y�ntemleri kullanarak ��zmeye �al�ma
e�ilimi g�stermektedirler. S�z konusu filmdeki oyuncular� model almaya
�al�maktad�rlar. Mesela, �ocu�a sen b�y�y�nce ne olacaks�n denildi�i zaman, a��k
bir ifade ile bilerek ya da bilmeyerek, "Ben b�y�n-ce mafya olaca��m"
diyebilmektedir.
^ �ocuklar�n�za atari ve bilgisayar oyunlar� al�rken �iddete dayal� oyunlar�
tercih etmemelisiniz.
-y- �ocuklar�n�z�n arkada�lar� ile birlikte oyun oynamalar�na izin verin. �ocuk
onlarla oynarken baz� kurallar�n oldu�unun fark�na varacakt�r. Oyunlara kat�larak,
onlarla etkile�im i�ine girerek �z benli�ini kazanacakt�r.
�$ �ocu�unuzla konu�urken empati yap�n: �ocu�unuz kendisini size ifade etmeye
�al��rken, siz kendinizi onun yerine koyarak onun gibi d��nmeli ve olaylara onun
bak� a��s�yla bakmal�s�n�z.
EL�M� SIKI TUT
�ocukken d�t��n�z� ve can�n�z�n yand��n� hat�rl�yor musunuz? Annenizin ac�n�z�
hafifletmek i�in yapt�klar�n� hat�rl�yor musunuz? Annem Grace Rose beni hemen
kucaklar, yata��na g�t�r�p oturtur ve "ac�yan" yerimi �perdi. Sonra da yatakta
yan�ma oturur, elimi ellerinin aras�na al�r ve "Can�n yan�nca elimi s�k, o zaman
sana seni ne kadar �ok sevdi�imi s�yleyece�im" derdi. Elini s�kard�m ve her elini
s�kt��mda hi� durmadan, "Mary, seni seviyorum" derdi.
Bazen de can�m yanm� gibi numara yapar ve bu bir t�rene d�n�en bu olay� bir daha
ya�amak isterdim. B�y�d�k�e, bu t�ren de �ekil de�i�tirdi ve annem her zaman
ya�ad��m ac�lar� hafifletip, beni ne�elendirmenin yolunu buldu.
Lisedeyken zor g�nlerimde eve d�ner d�nmez bana en sevdi�i bademli �ikolatalar�ndan
verirdi. Yirmilerime geldi�imde ise VV�sconsin'in g�zel bahar aylar�n�n tad�n�
��kartmak i�in beni Estabrook Park'ta pikniklere davet ederdi.
Babamla beni her ziyarete geldi�inde, evlerine d�n�lerinden sonra, bana muhakkak
te�ekk�rlerini bildiren g�zel kartlar atard�. Hi� unutamad��m y�n�, �ocukken
ellerimi tutup bana, "Can�n yand�� zaman, ellerimi s�k, ben de sana seni ne kadar
sevdi�imi s�yleyeyim" demesidir.
Otuzlar�m�n sonlar�na yakla��rken, annemle babam�n beni ziyaretlerinden bir g�n
sonra, babam beni i�ten
129
arad�. Sesi her zaman sertti ve her s�yledi�ini kesin ve net bir bi�imde dile
getirirdi, ama bu kez sesi titriyordu.
- Mary, annenin bir �eyi var ve ne yapaca��m� bilmiyorum. L�tfen acele gel.
Annemle babam�n evleri, evimden arabayla yakla��k 10 dakika uzakl�ktayd�, ama yol
bir t�rl� bitmek bilmedi. Eve vard��mda, annem yata��nda yat�yor, ba-bamsa
mutfakta bir a�a��, bir yukar� dolan�yordu, Annemin g�zleri kapal�yd�, elleri ise
karn�n�n �zerindeydi. M�mk�n oldu�unca sakin olmaya �al�arak anneme seslendim.
"Anneci�im ben geldim."
- Mary?
- Evet, anneci�im.
- Mary, sen misin?
- Evet, anne
Bir sonraki soruya haz�rl�kl� de�ildim ve annem bu soruyu sordu�unda dondum kald�m,
ne cevap verece�imi bilmiyordum.
- Mary, ben �l�yor muyum? G�z ya�lar�m� kontrol etmeye �al�t�m ve �aresizlik i�inde
anneme bakt�m. Anneme ne cevap verece�imi d��n�rken, akl�mdan ��yle bir soru ge�ti.
Bu durumda annem ne derdi?
Bana milyonlarca y�l gibi gelen bir anl�k duraklamadan sonra, a�z�mdan �u s�zler
d�k�ld�.
- Anneci�im, �lecek misin bilmiyorum, ama bunu istiyorsan, �nemli de�il. Seni �ok
sevdi�imi unutma. O s�rada bir ��l�k att�.
Mary, �ok can�m yan�yor.
Yine ne s�yleyece�imi bilemedim. Yata��n kenar�na ili�tim, elini tuttum ve bu kez
a�z�mdan �u s�zler d�k�ld�,
- Anneci�im, can�n yand�� zaman elimi s�k, o zaman sana seni ne kadar �ok
sevdi�imi s�yleyeyim."
Elimi s�kt�.
- Anneci�im seni �ok seviyorum.
Annem yumurtal�k kanserinden �l�nceye kadar iki y�l boyunca elimi �ok s�kt� ve ona
her seferinde onu ne kadar �ok sevdi�imi s�yledim. O hi� istenmeyen ger�e�in, ne
zaman kap�m�za gelip dayanaca��n� bilemeyiz, ama her kiminle birlikte olursam
olay�m, annemin o g�zelim t�renini tekrar etmeye haz�r�m. "Can�n yan�nca, elimi
s�k. O zaman sana seni ne
kadar �ok sevdi�imi s�yleyece�im."
�Mary Marcdante
131
130
BEN� ANLAYIN
�OCUKLARDA �NATLA�MA
Anne babalar �ocuklar�n�n geli�im �zelliklerini iyi bilmelidir. ��nk� �ocuklar baz�
d�nemlerde daha �nceki davran�lar�n�n aksine farkl� davran�lar sergilerler.
�ocuklar�n o anda bulundu�u d�nemin �zelliklerini iyi bilen anne babalar, ya�anan
problemin alt�ndan nas�l kalkacaklar�n� iyi bilirler. �ocuklarda �zellikle 2
ya��ndan sonra ba�layan "inatla�ma"nm alt�ndaki d��nce, �ocuklar�n d�nyay�
ke�fetme, meraklar�n� giderme ve ba��ms�z birey olma iste�idir.
Bu d�nemde �ocu�unuzun tek bir amac� vard�r: sizin s�ylediklerinizin tersini
yapmak. Kendisinin de bu d�nya da var oldu�unu ve ba��ms�z bir birey oldu�unu
ispatlamaya �al�acakt�r.
�ocu�unuz evdeki ve �evresindeki e�yalar�, size ait olsun ya da olmas�n
sahiplenmeye �al��r. K�z �ocu�u annesinin e�yalar�n� kar�t�r�r, ayakkab�lar�n�
giyer, parf�mlerini �st�ne s�kar. Erkek �ocu�u ise babas�n�n t�ra� k�p��n� al�r
y�z�ne s�kar, kolonyas�n� d�ker, kravat�n� ya da arabas�n�n anahtar�n� al�r.
�ocuklarda g�r�len bu davran�lar normaldir. ��nk� �ocuklar bu d�nemde sahiplenme
�uuru edinirler.
Bu d�nemde �ocuklar tutars�z davran�lar sergilerler. Yemek ister sonra vazge�erler,
�ar��da �nce k��k
bebek almak ister sonra ondan vazge�ip pel� oyuncaklardan alma isterler. B�t�n bu
davran�lar�n kar��s�nda anne baba sabretmelidir.
4- �ocuklar�n bu davran�lar�na kesinlikle �iddet ile kar��l�k verilmemelidir. Bu
�iddet �ocukta inat��l�� daha da art�racakt�r.
*$ �ocuklar sizi hi� olmad�k yerlerde o kadar �ok zorlayacaklard�r ki, adeta
sabr�n�z� ta��racak ve onlar�n iste�ine boyun e�menizi sa�lamaya �al�acaklard�r.
Her �eyden �nce bu davran�lara kar�� so�ukkanl�l��n�z� korumaya �al�mal�s�n�z.
�ocu�unuza o anda �fke ile de�il, biraz daha yumu�ak ve uzla�mac� tav�rla
yakla�mal�s�n�z.
$ �ocu�unuz yemek yeme konusunda sizinle inatla�abilir. "Bu yeme�i �abuk
yiyeceksin yoksa seni cezaland�r�r�m" ifadesi yerine, "Yeme�ini �i�ekli taba��n da
m�, yoksa pembe mama taba��nda m� yemek istersin?" �eklinde bir yakla��m
�ocu�unuza, bir alternatif sunacakt�r. Burada �ocu�unuz hangisini yapaca��na dair
kendi karar�n� verme mutlulu�unu da ya�ayacakt�r.
$� �ocu�unuz inat��l��a ba�lad�� andan itibaren �zerine gitmeyin. Onu sakinle�ene
kadar bekleyin. Mesela, bir yere misafir olarak gittiniz ve �ocu�unuz kendisine ait
olmayan bir e�yay� ald� ve "Benim" diyerek sahiplendi. Ne yapars�n�z? Burada
�ocu�a,' "�abuk onu yerine b�rak" �eklinde vermi� oldu�unuz tep-
132
133
BEK� ANLAYIN
kiye �ocu�unuz, "Hay�r" diyerek kar��l�k verecektir. �ocu�un ilgisini ba�ka y�nlere
�ekip, sahiplenmi� oldu�u o e�yay� elinden sakince al�rs�n�z ve daha sonra bu
e�yay� verdi�i i�in te�ekk�r ederek onu �d�llendirmi� olursunuz.
�$- �ocuklar�n�z�n bu d�nemdeki t�m isteklerine "hay�r" demeyin. �steklerinizi
olumsuz bir �ekilde ve emir c�mleleriyle ifade etmeyin. Siz ona ne kadar "hay�r"
derseniz o da size o kadar "hay�r"la cevap verecektir. "Di�lerini f�r�ala" yerine,
"Haydi di�lerimizi birlikte f�r�alayal�m" dememiz yerinde bir ifade olacakt�r.
"Haydi s�t�n� i�" yerine, "S�t�n� k��k barda��n da m�, yoksa kutusundan kam�la
m� i�ersin?" �eklindeki ifade isteklerimizin reddedilmesini �nleyecek ve
�ocu�umuzla daha iyi bir ileti�im kurmam�z� sa�layacakt�r.
�$ �ocu�unuz duvarlar� ve kap�lar� �iziyorsa, e�yalar� k�r�p d�k�yorsa, ortal��
da��t�yorsa ona fazla sinirlenmeyin. Yap�lmas� gereken �ocu�unuza �ncelikle bir oda
ayarlaman�z olacakt�r. Eviniz m�sait de�ilse, o zaman onun oyun oynayabilece�i
kendisine ait bir k�e ayarlaman�z gerekir. Burada �ocu�unuz kendi e�yalar�n� ister
k�rs�n ister da��ts�n, ��nk� o mek�n kendisine ait olacak. Duvar ya da kap�ya b�y�k
resim k��tlar� asarak onlar�n �zerine yaz� yazmas�n� veya resim yapmas�n�
isteyebilirsiniz. B�ylece evin de�i�ik yerleri boya ve kalemle kirletilmemi�
olacakt�r.
$ �ocu�unuza bir oda sa�laman�z ve t�m e�yalar�n� orada tutman�z, kendi e�yalar�
ile ba�kalar�n�n e�-
134
yalar�n� sahiplenme aras�ndaki fark� anlamas�n� sa�layacakt�r. �ocuk kendi
odas�ndaki e�yalar�n kendisine, di�er e�yalar�n da farkl� ki�ilere ait oldu�unu
kavrayacak ve belli bir s�re sonra ba�kalar�n�n e�yalar�n� sahiplenme davran��ndan
vazge�ecektir.
EVLAT SEVG�S� NELER YAPTIRDI?
Bayan Amilya Antonetti, alerji problemi olanlar i�in tabii deterjan �reten b�y�k
bir fabrikan�n sahibi. Hik�yesi ise olduk�a ilgin�.
1993 y�l�nda anne olan Amilya, "Her temizlik yap��mda bebe�imin y�z�nde k�rm�z�
noktalar olu�uyor, burnu ak�yor ve zor nefes al�yordu. Bebe�imin bu durumu beni
olduk�a �zmekteydi. Sonunda deterjan�n i�indeki amonyak ve alkol�n o�luma
dokundu�unu anlad�m" diyor.
Bunun �zerine hemen ara�t�rmalara giri�en Bayan Amilya, bir �ok aile ile g�r��r,
onlardan fikir al�r. Ard�ndan i� uzmanlarla g�r�meye gelir. Onlar�n yard�m�yla'
i�inde kimyasal katk� olmayan bir deterjan geli�tirir. Sonunda deterjan olumlu
sonu� verir ve o�lunun hi�bir alerjik problemi kalmaz. Daha sonra geli�tirdi�i
deterjan�n seri �retimine ge�mek i�in bir deterjan fabrikas� kuran Bayan Amilya,
bug�n milyonlarca dolar cirosu bulunan bir fabrikan�n sahibi.
(Ba�ar� �yk�leri/ibrahim REF�K)
135
�OCUKTA K�F�RL� KONU�MA
K�f�r, �ocu�un k�zg�nl�k ve �fke gibi duygular�n� toplumda kaba olarak tabir edilen
(argo) kelimelerle ifade etmesidir. �ocuklar duygular�n� ifade etmede alternatif
kelimeler kullan�rlar. Bu kelimeleri b�y�k ihtimalle ailedeki b�y�klerden
��renirler. ��nk� anne baba �ocuklar i�in �ok iyi birer modeldir. �ocuk bulundu�u
arkada� grubuna uyum sa�lamak maksad�yla ve kendini ispatlama d��ncesiyle k�f�rl�
konu�abilir. �ocuklar�n argo kelimeleri ��renmelerinde televizyonun da etkisi
vard�r.
NELER YAPILAB�L�R ?
*$ �ocuklar ya�ad�klar� yo�un duygular�n� k�f�rle d�a vuruyorlarsa, bu duygular�n�
ifade edecek ba�ka kelimeler kullanmalar�n� ��retebilirsiniz. K�f�rl� konu�tu�unda
onu odas�na g�nderip �nceden tespit etti�iniz k�f�rlerin yerine s�yleyece�i
kelimeleri bir k��ttan okuyarak duygular�n� ifade etmesini sa�lay�n.
�$ �ocuklar aile i�inde anne babalar�n� model olarak g�rd��nden, sizler anne baba
olarak duygular�n�z� ifade ederken uygun kelimeler kullanmaya dikkat etmelisiniz.
136
$ Televizyon ve video filmlerinin �ocuklar �zerindeki etkisinin fark�nda olun.
�zlenecek program ve filmlerin i�eri�inde argo ya da k�f�rl� kelimelerin olmamas�
y�n�nde se�ici davran�n.
^ K�f�rl� kelimeler kullanmas�yla ilgili olarak �ocu�unuzla a��k bir �ekilde
konu�mal�s�n�z. E�er �ocu�unuz �ok k��kse s�ylemi� oldu�u k�f�rlerin anlam�n�
bilmiyor olacakt�r. Kendisine bunun ne anlama geldi�ini sorun ve uygun bir dille bu
kelimelerin anlamlar�n�n �ok k�t� oldu�unu a��klayarak onlar�n yerine duygular�n�
yans�tacak farkl� kelimeler kullanmas�n� ��retin.
^ �ocu�unuzun k�f�rl� konu�mas�n�n aile i�inde ve �evrede nas�l kar��land��n�
onunla tart��n. "B�y�kbaban bu k�t� s�zlerin hakk�nda ne d��n�r acaba? S�n�fta
k�f�r etti�inde ne olur?" gibi sorular sorarak, �ocu�unuzun kullanm� oldu�u
uygunsuz dilin sonu�lar�n�n fark�na varmas�na yard�mc� olun.
^ �ocu�umuz �ok �fkeli ve k�zg�n oldu�u anda k�frettiyse onu o anda sakin
kar��lay�n, �zerine gitmeyin, duygular�n� anlamaya �al��n. "�ok k�zg�n oldu�unu
g�r�yorum. ��inde oldu�un durum seni �ok �fkelendirmi� g�r�n�yor" gibi ifadelerle
yakla��n ve "K�zg�n olmak, �fkelenmek normaldir. Fakat bu duygunu k�frederek de�il,
'�ok k�zg�n�m' �eklinde ifade etmen daha iyi olacak" �eklinde tepkiler
geli�tirmesini isteyin.
A Aile i�inde birlikte karar al�p bir kumbara olu�turun. Argo kelimeler kullan�p
uygunsuz konu�anlar�n kumbaraya para atmak zorunda oldu�unu belir-
137
m
BEN� ANLAYIN
tin. Kumbarada biriken bu paralarla hep beraber bir etkinli�e kat�l�n.
-v- Bazen yap�lan eylemler s�ylenen s�zlerden daha etkilidir. Bunun i�in �ocu�unuz
k�f�rl� konu�tu�unda hi�bir s�z s�ylemeden oday� terk edebilirsiniz.
�ocu�unuz k�f�r etti�inde, bundan etkilendi�inizi s�yleyin. "Sen k�fretti�in zaman
ben kendimi rahats�z hissediyorum. Bu duygular�n� ifade etmen i�in ba�ka kelimeler
kullan�rsan seni takdir ederim" demeniz yerinde bir davran� olacakt�r.
KAYNAKLAR
138
KAYNAKLAR
AYDINLI, Dr. H.; "�ocuk E�itiminde S�k Sorulan Sorular ve Cevaplar", Zambak
Yay�nlar�, 2002
BALDIK, �.; "Ansiklopedik E�itim ve Psikoloji Rehberi", Tima� Yay�nlar�, 2004
BALTA�, A.; "��renmede ve S�navlarda �st�n Ba�ar�", Remzi Kitabevi, 1999
C�CELO�LU, D.; "Yeniden �nsan �nsana", Remzi Kitabevi, 1993 ��FTKAYA, M.; "�lham
�yk�leri", Tima� Yay�nlar�", 2002
D�KMEN, �.; "Sanatta ve G�nl�k Ya�amda �leti�im �at�malar� ve Empati", Sistem
Yay�nc�l�k,1994
KAYA, C; "�ocuk E�itiminde Anne Babaya �neriler", Zambak Yay�nlar�, 2000
K�KNEL, Prof. Dr. �.; "Ailede ve Toplumda Ruh Sa�l��", H�r Yay�n, 1981
MARTIN, M.; GREENWOOD, C.W.; "�ocu�unuzun Okulla �lgili Sorunlar�n� ��zebilirsiniz"
(Amerikan Okul Psikologlar� Birli�i); Sistem Yay�nc�l�k, 2000
NELSEN, J.; LOTT, L.; GLENN,S.; "Adan Z'ye Pozitif Disiplin", Hayat Yay�nlar�, 2000
�ZER, A. Kadir.; "Kayg�/S�nanma Yoluyla Ba� Edebilme", Varl�k Yay�nlar�, 1997
�ZT�RK, Prof. Dr. M.O.; "Ruh Sa�l�� ve Bozukluklar�", Hekimler Yay�n Birli�i,1995
REF�K, �.; "Ba�ar� �yk�leri", Albatros Kitaplar�", 2003 SALZMANN, C.G.; "Nerede
Hata Yapt�k?", Et�t Yay�nlar�, 1999
SAYGILI, Do�. Dr. S.; "�ocuklarda Davran� Bozukluklar�", Elit Yay�nlar�, 2004
139
YAVUZER, Prof. Dr. H.; "�ocuk Psikolojisi", Remzi Kitabevi, 1999 YAVUZER, Prof. Dr.
H.; "Ana Baba ve �ocuk", Remzi Kitabevi, 1986 YAVUZER, Prof. Dr. H.; "Okul �a��
�ocu�u", Remzi Kitabevi, 2000 Y�R�KO�LU, A.; "�ocuk Ruh Sa�l��", �zg�r Yay�nlar�,
1998 Y�R�KO�LU, A.; "�ocu�un Ki�ilik Geli�imi, Yeti�tirilmesi ve Ruhsal Sorunlar�",
T�rkiye � Bankas� K�lt�r Yay�nlar� No. 189, T�rk Tarih Kurumu
YARARLANILAN VVEB S�TELER�
www.kisiselbasari.com. (Ahmet YILDIZ)
www.rehberlikservisi.com (��kr� AKKAYA)
www.aksiyon.com.tr. (Say�: 520/Tuba KABACAO�LU)
www.zaferdergisi.com (Ali �ANK�R�L�)
www.hastarehberi.com (�ocuk Sa�l��/Dr. Mustafa TEPE)
www.annecocuk.com
www.bebekvehayat.com
www.ruhsagligi.org
www.anneyiz.biz
www.memocal.com
140
Bana ger�ek annemin kime benzedi�ini s�yleyin; onun y�z�n� hayal bile edemiyorum.
��NL� S�NDERELLA
Adeline Yen Mah'�n annesi onu do�ururken �ld��nde aile, Adeline'i kendileri i�in
b�y�k bir talihsizlik olarak g�rd� ve b�t�n hayat� boyunca ona istenmedi�i
hissettirildi. �inli Sinderella, k��k bir k�z �ocu�unun ailesi i�inde kabul g�rme
m�cadelesi ve kar��la�t�� zorluklar�n �stesinden nas�l geldi�inin ger�ek
hik�yesi...
Adeline Yen Mah
Francesca ve Nunziata'n�n roman�
MAKARNA KRAL��ES�
Maria Orsini Natale
Makarna Krali�esi, Araalfi sahillerinden Vez�v'�n eteklerine ta��nan ve i�letmesi
burada modern bir sanayiye d�n�en, makarna �reticisi bir ailenin roman�. Roman,
�talya'n�n g�neyinde, Napoli Krall��'nda ge�iyor ve iki kad�n�n, Francesca ve
Nunziata'n�n etraf�nda cereyan ediyor. R�yalar�, tutkular�, ihtiraslar� ve
sevgileri...
MAKARNA
ES�M� ANADOLU MASALLAR.
Yurdaj�n G�ket
BEYAZ G�VERC�N
Yurdag�n G�ker
�A�KIN AVI ile ODUNCU �EDE
Yurdag�n Goker
T�U�N�N KUYRU6U
Yurdag�n G�ker
MERT'�N MACERALARI SER�S�
CANAVAR BALONLAR
Yurdag�n G�ker
DEV KARTOPU
Yurdag�n G�ker
R�MV
KIRMIZI KART
Yurdag�n G�ker
UYKUCU DEDE
Yurdag�n G�ker

Ercan Nar-Beni Anlayın

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ercan Nar-Beni Anlayın

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

"�ocu�unuzun e�itiminde sevginizi kullanmadan ba�ar�l� olamazs�n�z.

PS�KOLOJ�K PROBLEMLERLE �LG�L� MERAK ED�LENLER

You might also like