Η κοινωνία και το θέατρο (1927), Βασίλης Ρώτας

Πρόβλημα σύγχρονης ζωής: όχι η φτώχεια / η αβεβαιότητα, ο μοναχός άνθρωπος, έχει χωθεί
ο καθένας στον εαυτό του

«ένα θολό ανακάτωμα έχει αντικαταστήσει την ομορφιά της πλάσης», «βρισκόμαστε στο
αφαιρεμένο χάος»  «δεν έχουμε τέχνη, δεν έχουμε θέατρο»

Η τέχνη, η ομορφια της ανθρώπινης κοινωνίας, χρειάζεται ήλιο πολιτισμού για να ανθίσει.

Η τέχνη είναι ο τρόπος που εκφράζεται η κοινωνική αγάπη.

«Θέατρο δε, η τελειότερη και ζωντανότερη μορφή τέχνης, τελειότερη γιατί μεταχειρίζεται
όλα τα εκφραστικά μέσα, όλες τις τέχνες, ζωντανότερη γιατί είνε μαζί και γιορτή».

3 όψεις της ζωής:

1. Αν ο Παράδεισος τοποθετείται έξω από τον κόσμο: ο πολιτισμός στοχεύει να μας

οδηγήσει στους θεούς, μακρυνό φως, γύρω σκοτάδι, σιωπή, μυστήριο / θλίψη η ψυχή
μας / «Ο πολιτισμός μας φορεί ράσο ιερατικό και προσωρεί με χειρονομίες και
χορούς συμβολικούς σαν μανιακός ή σαν μεθυσμένος». / «Ο πολιτισμός μας είνε η
θρησκεία. Μπροστά μας παέι ο προφήτης.» / ακολουθούμε στριμωμένοι

2. Αν ο Παράδεισος τοποθετηεθείς στη γη: ο πολιτισμός μας οδηγεί στο δρόμο της
αποκάλυψης του ανθρώπου. / φως και χαρά / βουνά και ανθισμένοι κάμποι, ουράνια
μουσική / Ο πολιτισμός κρατά λύρα, «η ομορφιά του η απολλώνια» / «Προχωρεί με
αρμονικό, χορευτικό βήμα υποταγμένο στο νόημα της τέχνης.» / τον ακολουθούμε
χαρούμενοι σαν παιδιά / «Ο πολιτισμός μας είνε η τέχνη. Μπροστά μας πάει ο
ποιητής.»

3. Αν πνίξουμε τη φαντασία και δεν πιστέχουμε στον Παράδεισο: δεν πάμε πουθενά,
δεν υπάρχει οδηγός / κυριαρχεί η ανάγκη / «Πολιτισμός μας είνε ο επιστημονικός
φιληδονισμός.»

Ακούμε της φωνές της φαντασίας, αλλά ο νους τις εκφράζει, τις κυβερνάει, τις κάνει πράξη.

«Την τέχνη την κάνουν οι Αθηναίοι, γιατί αυτοί πρώτοι τοποθετούν τον παράδεισο στη γης
ετούτη, αυτοί πρώτοι βάνουν το νου κυβερνήτη της φαντασίας.» / Τα Παναθήναια, τα
Διονύσια είναι γιορτές της κοινωνίας ολόκληρης, του λαού… / ήρθαν από τις θρησκείες της
Ανατολής, οι Αθηναίοι έβγαλαν τις μαγείες, τις μανίες, τους υστερισμούς  κυβέρνησε ο
νους τη φαντασία (Αισχύλος ο σημαντικότερος επαναστάτης στη ζωή του ανθρώπου)

Τέχνη είναι ο τρόπος που εκφράζεται η κοινωνική αγάπη. Η κοινωνική αγάπη πηγάζει από
μια κοινή πίστη των ανθρώπων στο μέλλον  η τέχνη σχεδιάζει ένα καλύτερο μέλλον,
κρύβει μέσα της το ιδανικό

Τέχνη: ενώνει τους ανθρώπους σε μια πίστη (ευρωπαϊκός και παγκόσμιος πολιτισμός είνε ο
ίδιος ο ελληνικός πολιτισμός)
Υπάρχουν και σύγχρονοι ποιητές της κοινωνικής αγάπης, αλλά το χάος της καθημερινότητας
δεν αφήνει να ακουστούν οι φωνές τους.

Αναφορά σε Σολωμό / «… η καθαρεύουσα στάθηκε το φοβερότερο ναρκωτικό που

αποβλάκωσε το έθνος…»

Υποκρισία: παραλληλισμός με ηθοποιό που πάιζει στη σκηνή

Δεν έχουμε πια κοινωνικές γιορτές / όλες σβήνουν σιγά σιγά

Το κέρδος, ο αρχοντοχωριατισμός δηλητηρίασε την πηγή ζωή του τόπου μας, το χωριό.

Ούτε οικογενειακές γιορτές έχουμε

Επικαλείται τον Σοπενάουερ: οι σημερινοί δραματογράφοι ενδιαφέρονται μόνο για το

κέρδος, υποδουλώνονται στην υποκρισία

Ο ξεπεσμός του θεάτρου φανερώνει τον ξεπεσμό της κοινωνίας αλλά και τον ζόφο του
μέλλοντος

Σπουδαιότητα του θεάτρου: να το προσέξουμε περισσότερο και από τα σχολεία

Αναφορά σε Σώου, Χάουπτμαν

«Το θέατρο είναι γιορτή και τέχνη, δεν έχει ούτε πρέπει να έχει καμμιά σχέση με τη
θρησκεία». / η τραγωδία δημιουργήθηκε από τη στιγμή που το θέατρο ξεχώρισε από τη
θρησκεία

Γκαίτε: το θέατρο είναι ευχάριστο, εκεί απολαμβάνει κανείς όλες τις τέχνες

«Η χαρά της ζωής είνε ο ρυθμός που ζωντανεύει το δραματικό έργο, που πρέπει πάντα να
στεφανώνεται με τη νίκη. Ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, κι ο Γκαίτε είνε τα
αξιολογότερα παραδείγματα του αληθινού θεάτρου.»

Υποχρέωση της κοινωνίας να στηρίξει με υλικά και ηθικά μέσα το θέατρο.

«Ο χωρισμός ανάμεσα σε δράμα και θέατρο είνε αφύσικος…»

Ιδανική σκηνή: μόνο οι αρχαίοι Έλληνες / το νεώτερο δράμα στάθηκε πάντα στον αέρα, δεν
εκφράζει το εθνικό αίσθημα, δεν είναι μια «εθνική πράξη» όπως στην αρχαιότητα / το θέατρο
πλέον είναι μονο διασκέδαση / ωστόσο ο λαός έχει φαντασία και δεν πάει χαμένο (ενώ όταν
διασκεδάζει με αυτό η «μορφωμένη τάξη ξεπέφτει)

Ιστορικά, το θέατρο-γιορτή δείχνει τον πολιτισμό της εκάστοτε κοινωνίας (π.χ. Ρωμαϊκή και
Βυζαντινή επόχή)

Σύγχρονη εποχή: θέατρα δεν είναι γιορτή. Όχι να κλείσουν αλλά να σταθούν στο ύψος του
και να βοηθήσει η πολιτεία σε αυτό. / «Γιατί έτσι τη γιορτή και το θέατρο δε θα τα’
αποχτήσουμε ποτές. Έτσι δε θα μπορέσουμε ποτές νάχουμε πολιτισμό, ελευθερία, μέλλον.»
 Γαμήλιο εμβατήριο (1937), Άγγελος Τερζάκης

Τσεχωφικές επιροές: οι αδερφές, το χωριό/η ζωή στην ύπαιθρο, σπίτι ανοιχτό σε

επισκέπτες-βεγγέρες, αναφορά στους «πραγματικούς ανθρώπους», «μεγάλες πολυτείες», «Ο
άνθρωπος γεννήθηκε για να προοδεύει και να εξελίσσεται», παράλληλοι διάλογοι (Μαρίνα-
Λεφούσης/Ανθούλα-Αδριανός), φιλοσοφικός τόνος, το ανικανοποίητο/το αναπόδραστο-
αποδοχή της ήττας, περίστροφο-αυτοκτονία

Αυτοκτονία στο τέλος της 3ης πράξης και όχι στο τέλος του έργου

Μαρίνα: θέλει να σπουδάσει, να φύγει από το χωριό / φεμινιστικός λόγος (γιατί να

εξαρτώνται οι γυναίκες από τους άντρες;)