Ünite 3

DALGALAR

➣ DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

➣ SU DALGALARI

➣ SES VE DEPREM DALGALARI

 5 5
ÜNİTE – 3 İÇİN TEMEL KAVRAM SORULARI
Soruların cevaplarını, önce konu anlatımlı
ÜNİTE – 3
kitabınızdan araştırma yaparak kendi yo-
rumunuzla alttaki boşluklara yazınız.
DALGALAR
1. İki ucu sabitlenmiş gergin bir sarmal
yay üzerinde oluşturulan enine dal-
ganın titreşim yönü ile ilerleme yönü
nasıldır? Açıklayınız.
2. İki ucu sabitlenmiş gergin bir sarmal
yay üzerinde oluşturulan boyuna dal-
ganın titreşim doğrultusu ile ilerleme
doğrultusu nasıldır? Açıklayınız.
3. Bir ucu sabit bir yere bağlanmış, diğer
ucuna bir kuvvet uygulanarak gerilmiş
yayda oluşturulan atmanın hızını iki
katına çıkarmak için, yayı geren kuv-
vet kaç katına çıkarılmalıdır?
4. Gergin bir yayda oluşturulan atma
sabit bir uçtan yansıdığında atmanın
genişliği, genliği ve hızı gelen atmaya
göre nasıl değişir? Açıklayınız.
80
DALGA HAREKETİ VE
YAY DALGALARI
5. Gergin bir yayda oluşturulan atma tam 10. Bir gitarın tellerinin hepsi aynı gerilme
serbest bir uçtan yansıdığında geniş- kuvveti ile gerilirse, yoğunluğu daha
liği, genliği ve hızı gelen atmaya göre küçük olan bir tel boyunca ilerleyen
nasıl değişir? Açıklayınız. dalganın hızı diğerlerine göre farklı
mıdır? Açıklayınız.
6. Aynı gergin yay üzerinde zıt yönlerde
ilerleyen iki atmanın birbirini bir an için 11. Bir ucu sabit, diğer ucu belli bir kuv-
yok edebilmesi için oluşturulan atma- vetle gerilen yay üzerinde dalgalar
lar nasıl olmalıdır? Açıklayınız. oluşturuluyor.
Yayı geren kuvvet aynı kalmak ko-
şuluyla kaynağın frekansı azaltılırsa,
dalgaların yayılma hızı ve dalga boyu
nasıl değişir? Açıklayınız.
7. Bir ucu sabit diğer ucu belli bir kuv-
vetle gerilen yay üzerinde dalgalar
oluşturuluyor. Yayı geren kuvvet aynı
kalmak koşuluyla kaynağın frekansı
iki katına çıkarılırsa, dalga boyu nasıl
12. Hafif bir yaydan, ağır bir yaya iletilen
değişir? Açıklayınız.
atmanın hızı ve genliği nasıl değişir?
Açıklayınız.
8. Bir ucu sabit, diğer ucu belli bir kuv- 13. Hafif bir yaydan, ağır bir yaya iletilen
vetle gerilen yay üzerinde dalgalar peryodik dalgaların genişliği ve fre-
oluşturuluyor. Yayı geren kuvvet aynı kansı nasıl değişir? Açıklayınız.
kalmak koşuluyla kaynağın periyodu
yarıya düşürülürse dalganın yayılma
hızı nasıl değişir? Açıklayınız.
14. Ağır bir yaydan, hafif bir yaya iletilen
atmanın hızı nasıl değişir? Açıklayınız.
9. Bir yay üzerinde oluşturulan zıt yönlü
iki atma karşılaştığında bir an için
bileşke atmanın genliğinin her iki at- 15. Ağır bir yaydan, hafif bir yaya iletilen
madan daha büyük olması için, baş- periyodik dalgaların genişliği ve fre-
langıçta oluşturulan atmalar nasıl kansı nasıl değişir? Açıklayınız.
olmalıdır? Açıklayınız.
* Temel kavram sorularının cevapları kitabın son kısmındadır.
 6 ÜNİTE – 3 İÇİN TEMEL KAVRAM SORULARI
Soruların cevaplarını, önce konu anlatımlı
kitabınızdan araştırma yaparak kendi yo-
rumunuzla alttaki boşluklara yazınız.
1. Bir dalga leğeninde su derinliği art-
tıkça dalgaların yayılma hızı nasıl de-
ğişir? Açıklayınız.
2. Bir dalga leğeninde su derinliği azal-
dıkça yayılan dalgaların dalga boyu
nasıl değişir? Açıklayınız.
3. Derinliği her tarafta aynı olan bir dalga
leğeninde periyodik dalgaların fre-
kansı azalırsa, hızları ve dalga boyları
nasıl değişir? Açıklayınız.
4. Stroboskop adı verilen düzenek su
dalgalarında, neyi ölçmek amaçlı kul-
lanılır?
5. Su dalgaları titreşim biçimine göre, ne
tür dalgalardır? Açıklayınız.
* Temel kavram sorularının cevapları kitabın son kısmındadır.
SU DALGALARI
6. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga
leğeninde doğrusal su dalgaları, düz
bir engelden nasıl yansır? Açıklayınız.
7. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga
leğeninde, doğrusal su dalgaları pa-
rabolik çukur engelden yansıdığında
nasıl yayılır? Açıklayınız.
8. Derinliği her yerde aynı olan dalga
leğeninde doğrusal su dalgaları para-
bolik tümsek engelden yansıdığında
nasıl yayılır? Açıklayınız.
9. Derinliği her yerde aynı olan dalga
leğeninde dairesel su dalgaları, düz
engelden yansıdığında nasıl yayılır?
Açıklayınız.
10. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga
leğeninde, çukur engelin odak nok-
tasında üretilen dairesel su dalgaları
çukur engelden nasıl yansır? Açıklayı-
nız.
6
11. Derinliği her yerde aynı olan bir dalga
ÜNİTE – 3
leğeninde, çukur engelin odak noktası
ile merkez noktası arasında üretilen
dairesel su dalgaları çukur engelden
yansıdıktan sonra nerede odaklanır?
DALGALAR
Açıklayınız.
12. Derinliği her yerde aynı olan dalga
leğeninde, dairesel su dalgaları para-
bolik tümsek engelden yansıdığında
dalgalar nasıl yayılır? Açıklayınız.
13. Bir dalga leğeninde, derin ortamdan
sığ ortama geçen dalgaların dalga
boyu nasıl değişir? Açıklayınız.
14. Bir dalga leğeninde, sığ ortamdan
derin ortama geçen dalgaların fre-
kansı nasıl değişir? Açıklayınız.
15. Bir dalga leğeninde, derin ortamdan
sığ ortama geçen dalgaların hızı ve
frekansı nasıl değişir? Açıklayınız.
16. Bir dalga leğeninde, sığ ortamdan
derin ortama geçen dalgaların hızı ve
dalga boyu nasıl değişir? Açıklayınız.
81
 7 ÜNİTE – 3 İÇİN TEMEL KAVRAM SORULARI SES VE DEPREM DALGALARI
7
Soruların cevaplarını, önce konu anlatımlı 9. Ses şiddet birimi nedir? 17. Ses kaynağı dinleyiciye doğru ses çı-
ÜNİTE – 3

kitabınızdan araştırma yaparak kendi yo- kararak yaklaşırken dinleyicinin algıla-

rumunuzla alttaki boşluklara yazınız. dığı sesin frekansı nasıl olur?

1. Ses neden boşlukta yayılamaz? Açık-

layınız.
DALGALAR

10. Ses şiddet düzey birimi nedir?

18. Ses kaynağı dinleyiciden uzaklaşırken
çıkardığı sesin dalga boyunu dinleyici
nasıl algılar?
2. Ses dagaları yayıldıkları ortama göre
ne tür dalgalardır?

11. Tek boyutta yayılan bir ses dalgasının

genliği kaynaktan olan uzaklığa bağlı 19. Rezonans nedir? Kısaca açıklayınız.
mıdır? (Ortamın sesi soğurmadığı
3. Ses dalgaları yayılma biçimine göre
kabul edilecek)
ne tür dalgalardır?

20. Deprem dalgaları yayıldıkları ortama

göre, ne tür dalgalardır?
4. Sesin şiddeti, sesin hangi dalgasal 12. Ses şiddeti nasıl tanımlanır.
özelliğine bağlıdır?

5. Ses dalgalarının yayılma hızı frekansa 21. Deprem dalgaları yayılma biçimine
13. Duyulabilir ses dalgalarının frekans
mı? yoksa ortamın özelliklerine mi göre, ne tür dalgalardır?
aralığı nedir?
bağlıdır?

6. İnsan kulağının duyarlı olduğu sesin

22. Depremle ilgili bilimsel çalışmalar
sınırlarını belirlerken sesin hangi özel- 14. İnfrasonik (ses altı) ses dalgaları
yapan, bilim dalına ne ad verilir?
likleri dikkate alınmalıdır? nedir?

7. Ortamın sıcaklığı ses hızını nasıl etki-

ler? 23. Deprem dalgalarını kayıt eden yani
15. Ultrasonik (ses üstü) ses dalgaları
deprem büyüklüğünü ölçen cihazlara
nedir?
ne ad verilir?

8. Noktasal bir ses kaynağı hava orta-

mındadır. Dinleyicinin kaynaktan olan
16. Bir yüzeyden yankı yapan sesin şid-
uzaklığı iki katına çıkarsa duyulan 24. Deprem büyüklüğü birimi nedir?
deti, ilk sesin şiddetinden neden daha
sesin şiddeti için ne söylenebilir?
zayıftır?

82 * Temel kavram sorularının cevapları kitabın son kısmındadır.

 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

KISA CEVAPLI VE AÇIK UÇLU SORULAR

1. Türdeş iki telin birer uçları K ve L
noktalarındaki kaynaklara bağlanıp
şekillerdeki gibi titreştiriliyor.
3. Homojen esnek bir sarmal yayda şe-
kildeki gibi periyodik dalgalar oluştu-
ruluyor.
ÜNİTE – 3
5. Homojen esnek bir yayda şekildeki
gibi periyodik dalgalar oluşturuluyor.
Uzanım (cm)

DALGALAR
K L
K
A
3

Sekil
, 1 K L
15 cm • •
0 2 4 6 8 10 12 Uzanım
–3 (cm)
L
K noktasında verilen titreşim ha-
Sekil
, 2 reketi 6 saniyede L noktasına
ulaştığına göre, dalgaların periyo- K noktasında oluşturulan titreşim
K noktasına bağlı olanın dalga du kaç saniyedir? hareketi 5 saniye sonra L noktası-
boyu λK , L noktasına bağlı olanın na ulaştığına göre;
mK
dalga boyu λL olduğuna göre, a) Dalgaların genliği kaç cm dir?
mL
oranı kaçtır? b) Dalgaların dalga boyu kaç cm dir?
(Birim kareler özdeştir.) c) Dalgaların yayılma hızı kaç cm
dir?

4. Eşit büyüklükte kuvvetlerle gerilen

özdeş ve türdeş iki yayda oluşturulan
periyodik dalgalar Şekil 1 ve Şekil 2
6. K noktasındaki dalga kaynağının ho-
deki gibidir.
mojen bir yayda oluşturduğu dalga-

ların uzanım zaman grafiği şekildeki
2. K noktasındaki dalga kaynağı homo-
gibidir.
jen bir yaydan şekildeki gibi periyo-
Sekil 1

,
dik dalgalar oluşturmaktadır. Uzanım (cm)

K L 6
Sekil 2 K
,
40 cm 0 1 2 3 4 5 6 Zaman
(s)
Şekil 1 deki dalgaların frekansı f1, –6
Şekil 2 deki dalgaların frekansı f2
K noktasından verilen titreşim
f1
hareketi 4 saniyede L noktasına olduğuna göre, oranı kaçtır?
f2 Dalgaların yayılma hızı 3 cm/s ol-
ulaştığına göre, dalgaların frekan-
duğuna göre;
sı kaç s –1 dir? (Birim kareler özdeştir.)
a) Dalgaların dalga boyu kaç cm dir?

b) Dalgaların frekansı kaç s –1 dir?

c) Dalgaların genliği kaç cm dir?

83
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

7. Gergin homojen bir yayda oluşturu-
lan periyodik dalgalardan art arda
gelen 4 dalga tepesi arası uzaklık 18
cm dir.
ÜNİTE – 3
9. Homojen esnek sarmal bir yay üze- 11. Şekil 1 de F kuvveti ile gerilmiş l
rinde oluşturulan periyodik dalgalar uzunluğundaki m kütleli yayda olu-
şekildeki gibidir. şan atmanın hızı ϑ dir.

Uzanım (cm)
Kaynağın saniyede oluşturduğu 40
F
dalga sayısı 2 olduğuna göre, dal- 20 fiekil 1
gaların yayılma hızı kaç cm/s dir?
0•
10 20 30 40 50 Uzanım (cm)
DALGALAR

–20 4F

–40 fiekil 2

Dalgaların yayılma hızı 2 m/s oldu-

Buna göre şekil 2 de 4F kuvveti ile
ğuna göre, kaynağın frekansı kaç
gerilmiş 2 l uzunluğunda 2m küt-
Hz dir?
leli yayda oluşan atmanın hızı kaç
ϑ dir?

8. Şekildeki homojen bir yay üzerinde

oluşturulan dalgaların kaynağı 2 sa-
niyede 8 tane dalga oluşturuyor.

10. Şekil 1 deki türdeş tel üzerinde oluş-
turulan dalgaların frekansı 2f, şekil 2
L
deki türdeş tel üzerinde oluşturulan
Buna göre, yay üzerinde oluştu- dalgaların frekansı f dir.
rulan sarsıntının K noktasından L
noktasına gelme süresi kaç sani-
yedir? (Birim kareler özdeştir.)
fiekil 1 fiekil 2
12. Metresi 500 gram olan homojen me-
tal telin bir ucu sabitlenip, diğer ucu
50 N luk kuvvetle geriliyor.
Telde oluşturulan periyodik dal-
gaların dalga boyları 5 m olduğu-
na göre, dalgaların frekansı kaç
s –1 dir?

Buna göre, şekillerdeki dalgaların

j1
yayılma hızları  oranı kaçtır?
j2

(Birim kareler özdeştir.)

84
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

13. Homojen 6 metre uzunluğundaki yay 15. Bir ucu serbest, diğer ucu sabit olan 17. Gergin türdeş esnek bir yay üzerinde
4 m ve 2 m uzunluğunda iki parçaya bir yay üzerinde oluşturulan iki atma- 4 saniyede 16 dalga oluşuyor.
ayrılıyor. Şekil 1 deki 4 m uzunluğun- nın, titreşim yönleri şekildeki gibidir.
Bu dalgaların yayılma hızı 12 m/s

ÜNİTE – 3
daki yaya 16 N luk kuvvet uygulan-
K L olduğuna göre, dalga boyu kaç
dığında yaydaki atmanın hızı 2 m/s

Serbest uç

Sabit uç
cm dir?
oluyor.

Atmalar t sürede bir bölme yol al-

DALGALAR
F = 16 N
dığına göre, birbirlerini ilk kez kaç
fiekil 1 t süre sonra bir anlık söndürürler?

(Birim kareler özdeştir.)

F = 9N

fiekil 2

Buna göre, 2 m uzunluğundaki şe-

kil 2 deki yaya 9 N luk kuvvet uy-
gulandığında bu yaydaki atmanın
hızı kaç m/s olur?

14. Şekil 1 ve 2 deki türdeş aynı madde-

16. Bir ucu serbest, diğer ucu sabit olan
den yapılmış, eşit kalınlıktaki yayların
bir yayda oluşturulan atmalar, oklar
boyları sırasıyla l ve 2l dir.
yönünde saniyede bir bölme yer de- 18. Dalgalarla ilgili aşağıda bazı ifadeler

ğiştiriyor. verilmiştir.

F1 Bu ifadelerden doğru olanların ya-
Serbest uç

Sabit uç

fiekil 1 nına ( ✔ ) işareti koyunuz.

( ) Titreşim doğrultusuna göre, dalgalar

Buna göre, kaç saniye sonra ilk enine ve boyuna olmak üzere ikiye
F2 kez atmalar üst üste binerek mak- ayrılır.
simum genlikle titreşirler?
fiekil 2 ( ) Yayılabildikleri ortama göre, dalgalar
(Birim kareler özdeştir.) mekanik ve elektromanyetik dalgalar
diye ikiye ayrılır.
F1 ve F2 kuvvetleriyle gerilen
( ) Her dalga enerji taşır.
yaylarda atmaların hızları oranı
j1 1 F1 ( ) Dalganın yayılma hızı ortama bağlı-
= olduğuna göre, oranı dır.
j2 3 F2
kaçtır? ( ) Dalga hareketinde ortamdaki mole-
küller dalga yönünde ilerler.

( ) Dalga boyu, hız ile doğru orantılıdır.

( ) Dalgalar birbirleri içinden geçemez.

85
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

19. Şekil 1 deki periyodik dalgaların fre- 21.KL ve LM yaylarından kurulan düze- 23. Şekildeki türdeş telin kütlesi 400 gram,
kansı f1 = 2f, Şekil 2 deki periyodik nekte şekil 1 deki KL yayında oluştu- uzunluğu 4 m dir. Yay ucuna 1 kg küt-
dalgaların frekansı f2 = f dir. rulan atmanın hızı 6 cm/s dir. Bir süre leli cisim asılarak gergin tutulmaktadır.
ÜNİTE – 3

sonra atmanın LM yayında ilerleyeni

ve KL yayında yansıyanı şekil 2 deki

gibidir.
Sekil
, 1

DALGALAR

m = 1 kg

K L M
18 cm
Sekil
, 2 Buna göre, telde oluşturulan dal-
fiekil 1
j1 ganın yayılma hızı kaç m/s dir?
Bu dalgaların yayılma hızları,
j2 L Not : Telde dalgaların yayılma hızının bü-
K M
18 cm 24 cm yüklüğü :
oran kaçtır? (Birim kareler özdeştir.) F
fiekil 2 j=
n
Buna göre LM yayındaki atmanın bağıntısı ile bulunur.
hızı kaç cm/s dir? F : Teli geren kuvvet
μ : Telin birim uzunluktaki kütlesidir.
m
cn = m
L

24. Homojen bir telin kütlesi 800 gram,

22. Birer uçlarından eklenmiş gergin K uzunluğu 8m dir. Ucuna asılan 4 kg
ve L yaylarından K yayında oluşturu- kütleli cisim ile tel gergin tutulmaktadır.
lan atmanın ilerleyen ve yansıyanı 3
6m
saniye sonra şekildeki gibi 30 cm yol Makara
20. almaktadırlar.
Duvar

2m

Sabit uç
Sabit uç

8 cm
K O L m = 4 kg

Şekilde iki ucu sabitlenmiş 8 cm K O L Buna göre telde oluşturulan bir at-
uzunluğundaki gergin yay üzerin- manın duvardan makaraya gelmesi
de oluşabilecek dalganın dalga için geçen süre kaç saniyedir?
boyu en fazla kaç cm olabilir? 30 cm
Not : Telde dalgaların yayılma hızının bü-
yüklüğü :
L yayındaki atmanın hızı ϑ2= 3 F
j=
n
cm/s olduğuna göre, K yayındaki
bağıntısı ile bulunur.
atmanın ϑ1 hızı kaç cm/s dir?
F : Teli geren kuvvet
μ : Telin birim uzunluktaki kütlesidir.
m
cn = m
L

86
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR

ÜNİTE – 3
1. İki ucu sabit bir yayda oluşturulan 3. Aşağıdaki şekillerde dalgalardan 5.

Sabit uç
atma ok yönünde ilerlemektedir. hangisinin genliği en büyük, dalga
boyu en küçüktür?

DALGALAR

•Y

Sabit uç
Sabit uç

X• (Birim kareler özdeştir.)

Bir ucu sabit, gergin homojen bir
A) B)
yayda art arda oluşturulan iki at-
manın;
Buna göre, atmanın X ve Y noktala-
rının titreşim yönleri nasıldır? I. Frekansları

X Y II. Genlikleri
C) D)
A) ↑ ↑ III. Hızları
B) ↑ ↓
niceliklerinden hangileri kesinlikle
C) ↓ ↓ aynıdır?
D) ↓ ↑
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
E)
E) ↓ →
D) I ve II E) II ve III

6. Şekil 1, 2 ve 3 deki gergin yaylar üze-

rinde oluşturulan atmaların üzerindeki
noktaların titreşim yönleri verilmiştir.

2. II I

Serbest uç
Sabit uç
Sabit uç

X Z
Y
4. Aşağıdaki şekillerde verilen dalga-
lardan hangisinin hem dalga boyu, fiekil 1

Bir ucu sabit diğer ucu serbest olan hem de genliği en küçüktür?
Sabit uç

homojen esnek bir yay üzerinde A) B) Sabit uç

oluşturulan X, Y ve Z atmalarının
fiekil 2
her hangi bir anda yay üzerindeki
titreşim yönleri şekilde verildiğine
Serbest uç

Sabit uç

Z
göre, atmaların hareket yönleri na- Y
sıldır? C) D)
fiekil 3

X Y Z
A) II I I Buna göre hangi şekillerdeki atma-
lar ilk kez karşılaştıklarında birbir-
B) I II II
lerini bir an için yok edebilirler?
C) II II I E)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I I II
E) I II I D) II ve III E) I, II ve III

87
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

7. 9. Bir ucu sabit, diğer ucuna kuvvet 11. Şekil 1, 2 ve 3 deki gibi baş yukarı
uygulanan gergin, homojen bir gönderilen atma önce X ucundan,
yayda oluşturulan periyodik dalga- sonra da Y ucundan yansıyor.
ÜNİTE – 3

lar için;

X

Sabit uç
I. Dalganın frekansı

Sabit uç
Y
Homojen esnek bir yayda verilen
fiekil 1
atmayı aşağıdakilerden hangisi bir II. Dalganın dalga boyu
an için yok edebilir? (Birim kareler
II. Dalganın yayılma hızı
DALGALAR

özdeştir.)

Serbest uç
Y

Sabit uç
X
niceliklerinden hangileri yayın ka-
A) B) lınlığına bağlıdır? fiekil 2

A) I ve II B) I ve III C) II ve III

Serbest uç
Serbest uç
X Y
D) I, II ve III E) Yalnız III
fiekil 3
C) D)

Atma Y ucundan yansıdıktan sonra

hangilerinde baş yukarı durumda
E) olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

8. Şekilde türdeş bir yay içi boş bir kova

asılarak gerilmiştir. Yay üzerinde pe- 10. Kalınlığı her yerde aynı olan bir telde
riyodik dalgalar hareket halindeyken şekildeki gibi oluşturulan atma geniş- 12.
Serbest uç

kovadaki su miktarı arttırılıyor. liği b, genliği a dır.

a Homojen gergin bir yayda şekildeki

Serbest uç

F
•
K
• gibi ok yönünde ilerleyen atmanın
b
serbest uçtan tamamen yansımış
Kova hali aşağıdakilerden hangisidir?
Atma serbest uçtan yansıdığına
(Birim kareler özdeştir.)
Buna göre; göre, yansıyan atma için;
A) B)
I. Atmanın yayılma hızı artar. I. b genişliği değişmez.

II. Atmanın genişliği artar. II. a genliği artar.

C) D)
III. Atmanın frekansı değişmez. III. Atma baş aşağı döner.

yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?

E)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III

88
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

13. Şekil 1, 2 ve 3 de verilen homojen yay- 15. Homojen gergin bir yayda oluşturulan 17.

Serbest uç

Sabit uç
lar üzerindeki dalgaların dalga boyları atma ok yönünde ilerlemektedir. • •
L
K
λ1, λ2 ve λ3 dür.

ÜNİTE – 3

Serbest uç
•K Şekildeki homojen gergin yayda
oluşturulan atmalar sabit ve ser-

best uçtan yansımalar sonucu kar-
fiekil 1 Atma üzerindeki K noktası tam ser- şılaşıp K ve L noktaları tam üst üste

DALGALAR
best uca geldiği anda bileşke at- geldiğinde bileşke atmanın alacağı
manın görünümü aşağıdakilerden şekil aşağıdakilerden hangisi gibi
hangisi gibi olur? olur?
fiekil 2
(Birim kareler özdeştir.) (Birim kareler özdeştir.)

A) B) A) B)

fiekil 3

Buna göre, dalga boyları arasındaki C) D)

büyüklük ilişkisi nasıldır? C) D)

(Birim kareler özdeştir.)

E)
A) λ1 > λ2 > λ3 B) λ2 > λ1 > λ3
E)
C) λ3 > λ2 > λ1 D) λ1 > λ3 > λ2

E) λ2 > λ3 > λ1

14. Eşit büyüklükteki kuvvetlerle gerilmiş 16. Hareket yönleri şekildeki gibi verilen 18. Hareket yönleri şekildeki gibi verilen
özdeş homojen yaylarda oluşturulan atmaların hızları 1 birim/saniye dir. atmaların hızları, 2 birim/saniye dir.
şekildeki dalgaların periyotları T1, T2

ve T3 dir.

Sabit uç
Sabit uç
Sabit uç

Sabit uç

Şekildeki konumdan itibaren 5 sa-
fiekil 1 fiekil 2 niye sonra atmaların alacağı şekil
Atmalar sabit uçlardan yansıyıp
aşağıdakilerden hangisi gibi olur?
tam üst üste geldikleri ana kadar
(Birim kareler özdeştir.)
geçen süre ve bileşke atmanın
genliği için aşağıdakilerden hangisi A) B)
doğrudur?
fiekil 3
(Birim kareler özdeştir.)
Buna göre, bu periyotlar arasındaki
Süre Genlik C) D)
büyüklük ilişkisi nasıldır?
A) 6s 3 birim
(Birim kareler özdeştir.)
B) 4s 1 birim
A) T1 > T2 > T3 B) T2 > T1 = T3 C) 8s 1 birim
E)
C) T1 = T3 > T2 D) T2 > T3 > T1 D) 8s 3 birim

E) T3 > T2 > T1 E) 6s 1 birim

89
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

19. Hareket yönleri şekildeki gibi verilen 21. O noktasında birbirine bağlanmış, 23. O noktasında birbirlerine eklenmiş,
atmaların hızları 1 birim/saniye dir. gergin ince ve kalın yaylardan, ince kendi içlerinde türdeş K ve L yayların-
yayda oluşturulan bir atma şekildeki dan şekil 1 de K yayında oluşturulan

ÜNİTE – 3

gibi ok yönünde ilerliyor. atmanın şekil 2 de bir kısmı L yayında

Serbest uç

ilerlerken, bir kısmı K yayında yansıyor.

Sabit uç

fiekil 1
O
K O L
‹nce
Kalın
Şekildeki konumdan itibaren t = 7
DALGALAR

saniye sonra atmaların alacağı şe-

Buna göre, O noktasından yansı- K O L
kil aşağıdakilerden hangisi gibidir?
yan ve iletilen atmaların şekli nasıl
fiekil 2
(Birim kareler özdeştir.) olur?

A) B)
A) B) Buna göre;
O O
I. L yayı daha kalındır.

C) D)
II. K yayındaki atmanın hızı daha bü-
C) D) yüktür.
O O

III. L yayındaki atmanın genişliği

E) daha küçüktür.
E)
O
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

24. O noktasında birbirine eklenmiş,

kendi içlerinde türdeş kalın ve ince
yaylardan, kalın yayda Şekil 1 deki
gibi oluşturulan atmanın, ilerleyeni
22. Kendi içlerinde türdeş K yayı ile L yayı
ve yansıyanı Şekil 2 deki gibidir.
şekildeki gibi gerilmiştir.

20.
K O L O
F b1 ‹nce
Kalın
Kalın ‹nce yay yay
fiekil 1

K yayında oluşan atma O noktasına

Gergin homojen sarmal bir yay üze- ulaştığında; O
rinde oluşturulan atmaların yayılma b2 b3
Kalın 1 2 ‹nce
hızı; I. K dan L ye geçen atma baş yuka- yay yay
fiekil 2
rıdır.
I. Yayı geren kuvvete Buna göre;
II. O noktasından K yayında geri
II. Yayın uzunluğuna yansıyan atma baş aşağıdır. I. ϑ1 = ϑ2 < ϑ3
III. Yerçekimi ivmesine III. K yayındaki atmanın hızı, L yayın- II. b1 = b2 > b3

niceliklerinden hangilerine bağlı- daki atmanın hızından küçüktür. III. l 1 < l 2

dır? yargılarından hangileri doğru olur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) I, II ve III B) I ve II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III D) II ve III E) Yalnız I D) I ve III E) II ve III

90
 DALGA HAREKETİ VE YAY DALGALARI

25. Birbirine bağlanmış K, L ve M homo- 27. Kendi içlerinde türdeş olan iki esnek 29. Eşit büyüklükte kuvvetlerle gerilmiş
jen yayları gergin durumdadır. Şekil yay O noktasından eklenerek KL ara- özdeş yaylarda oluşturulan X, Y ve Z
1 deki gibi K yayından L yayına gön- sına gerilmiştir. KL arasında oluşturu- dalgalarının dalga boyları λx, λy, λz dir.

derilen bir atmanın, yayların ek yerini
geçtikten sonraki konumları şekil 2 ve
şekil 3 deki gibidir.
ÜNİTE – 3
lan bir atmanın O noktasını geçen kıs-
Dalga boyları arasındaki büyüklük
mı L ye O noktasından yansıyan kısmı
ilişkisi λx > λz > λy olduğuna göre,
K ya aynı sürede ulaşıyor.
dalgaların frekansları f x, f y, fz ara-
sındaki büyüklük ilişkisi nasıldır?

DALGALAR
K L M
A) fx > fz > f y B) fx > f y > fz
fiekil 1 K O L
C) f y > fz > fx D) fz > f y > fx

Buna göre; E) f y > fx > fz

fiekil 2 I. Atmanın KO aralığındaki hızı

OL aralığındaki hızından küçüktür.

II. K ve L ye ulaşan atmalar baş yu-

karıdır.
fiekil 3
III. KO yayı OL yayından daha kalın-
Buna göre, atmanın yaylardaki ya- dır.
yılma hızı ϑK , ϑL , ϑM arasındaki bü- yargılarından hangileri doğrudur?
yüklük ilişkisi nasıldır?
(Birim kareler özdeştir.)
A) ϑK > ϑL > ϑM B) ϑK = ϑM < ϑL
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
C) ϑL > ϑK > ϑM D) ϑK = ϑM > ϑL
D) I ve III E) I, II ve III
E) ϑM > ϑL > ϑK

28. Homojen esnek bir yay üzerinde t= 30. Bir ucu serbest olan türdeş, gergin bir
0 anında oluşturulan atmaların birer yayda oluşturulan K, L, M, N, R atma-
26.
K L M
noktalarının titreşim yönleri şekildeki ları serbest uca doğru ilerliyor.
• •
O1 O2
‹nce Kal›n ‹nce gibidir. K M
Serbest uç

O1 ve O2 noktalarından eklenmiş,
Serbest uç
Sabit uç

L N R
gergin K, L ve M yaylarından K ya-
yında şekildeki gibi oluşturulan at- Bu atmalardan hangileri birbirlerini
manın O2 eklem yerine geldiğinde bir an için sönümleyebilir?
Atmaların ilerleme hızı 1 bölme/sa-
M yayında ilerliyeni ve L yayından
niye olduğuna göre; A) K ile M B) L ile N C) L ile R
yansıyanı nasıl olur?
I. Atmalar t = 2 saniye sonra birbir- D) K ile R E) N ile R
O2
A) lerini bir an için yok ederler.

II. Atmalar t = 5 saniye sonra birbir-

B) lerini bir an için yok ederler.

III. Atmalar t = 12 saniye sonra mak-

C) simum genlikle titreşirler.

D) yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

E)
D) II ve III E) I ve III

91