‫رﯾﺎﺿﯿﺎت ﮔﺴﺴﺘﻪ‬

‫دﮐﺘﺮ ﻣﺮﺿﯿﻪ ورﭘﺸﺘﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫اﺳﺘﻘﺮا و رواﺑﻂ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي رﯾﺎﺿﯽ‬
‫• ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻘﺮاي رﯾﺎﺿﯽ‪ :‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ )‪ p(n‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ‪ n‬ﻫﺎي‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ )ﮐﻪ )‪ p(n‬ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﮔﺰاره اي اﺳﺖ( دو ﮔﺎم‬
‫زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﮔﺎم ﭘﺎﯾﻪ‪ :‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ )‪ p(1‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﮔﺎم اﺳﺘﻘﺮا‪ :‬ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﮔﺰاره ﺷﺮﻃﯽ )‪ 𝑝(𝑘) → 𝑝(𝑘 + 1‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ‬
‫‪ k‬ﻫﺎي ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي رﯾﺎﺿﯽ‬
‫)‪𝑛(𝑛 + 1‬‬
‫= 𝑛‪1+2+…+‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫‪2‬‬
‫ﺣﻞ‪:‬‬
‫‪1×2‬‬
‫=‪1‬‬ ‫ﮔﺎم ﭘﺎﯾﻪ‪ p(1) :‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫‪2‬‬
‫)‪𝑘(𝑘 + 1‬‬
‫= 𝑘‪1+2+…+‬‬ ‫ﮔﺎم اﺳﺘﻘﺮا‪ :‬ﻓﺮض ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‬
‫‪2‬‬
‫)‪𝑘(𝑘 + 1‬‬ ‫)‪(𝑘 + 1)(𝑘 + 2‬‬
‫= )‪1 + 2 + … + 𝑘 + (𝑘 + 1‬‬ ‫=‪+𝑘+1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ )‪ p(k+1‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي رﯾﺎﺿﯽ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﻘﺮاي رﯾﺎﺿﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ 7n+2+82n+1‬ﺑﻪ ازاي ‪n‬‬
‫ﻫﺎي ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺎﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ ‪ 57‬ﺑﺨﺸﭙﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﮔﺎم ﭘﺎﯾﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ‪ n=0‬دارﯾﻢ‪ 72+81=57 :‬ﮐﻪ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺎم اﺳﺘﻘﺮا‪ :‬ﻓﺮض ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﺑﺮاي ‪ k‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ‪57|7k+2+82k+1‬‬

‫ﺑﺮاي ‪ k+1‬دارﯾﻢ‪:‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي‬
‫• ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي‪ :‬ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ )‪ p(n‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ‪ n‬ﻫﺎي‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ )ﮐﻪ )‪ p(n‬ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﮔﺰاره اي اﺳﺖ( دو ﮔﺎم‬
‫زﯾﺮ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪:‬‬
‫• ﮔﺎم ﭘﺎﯾﻪ‪ :‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ )‪ p(1‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫• ﮔﺎم اﺳﺘﻘﺮا‪ :‬ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ‪ k‬ﻫﺎي ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﮔﺰاره ﺷﺮﻃﯽ‬
‫)‪ 𝑝(1) ∧ 𝑝(2)… ∧ 𝑝(𝑘) → 𝑝(𝑘 + 1‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ اﮔﺮ ‪ n‬ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺘﻮان آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﺣﺎﺻﻠﻀﺮﺑﯽ از اﻋﺪاد اول ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﮔﺎم ﭘﺎﯾﻪ‪ p(2) :‬درﺳﺖ اﺳﺖ‪ 2) .‬ﻋﺪد اول اﺳﺖ‪(.‬‬

‫ﮔﺎم اﺳﺘﻘﺮا‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ )‪ p(j‬ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ 𝑘 ≤ 𝑗 ≤ ‪ 2‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي )‪ p(k+1‬دو ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮ ‪ k+1‬اول ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ‪ k+1=ab‬ﮐﻪ ‪ a‬و ‪ b‬ﻫﺮ دو ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوي ‪ k‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﻃﺒﻖ ﻓﺮض اﺳﺘﻘﺮا ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب اﻋﺪاد اول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي‬
‫• اﺻﻞ ﺧﻮش ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬﯽ از اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺎﻣﻨﻔﯽ داراي‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫• اﮔﺮ اﺻﻞ ﺧﻮش ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻗﻀﯿﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯿﺘﻮان‬
‫آن را ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮا ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻞ ﺧﻮش ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ اﻟﮕﻮرﯾﺘﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪) .‬اﮔﺮ‬
‫‪ a‬ﯾﮏ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ و ‪ d‬ﯾﮏ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺎﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ‬
‫ﯾﮑﺘﺎي ‪ q‬و ‪ r‬وﺟﻮد دارﻧﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ 𝑑 < 𝑟 ≤ ‪ 0‬و ‪(a=dq+r‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ S‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺎﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ a-dq‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺎﺗﻬﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺷﺎﻣﻞ ‪ -dq‬اﺳﺖ )‪ q‬ﻣﻨﻔﯽ(‪ .‬ﭘﺲ ‪ S‬داراي‬
‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ r‬اﺳﺖ و ‪r=a-dq0‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻞ‪ r>0 :‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ ‪r<d‬‬

‫اﮔﺮ ‪،r>d‬‬

‫‪a-d(q0+1) = a-dq0-d=r-d>0‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ r‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺒﻮده ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﺮض اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‬
‫• ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ روي داﻣﻨﻪ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻧﺎﻣﻨﻔﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ‪:‬‬
‫• ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ در ﺻﻔﺮ‬
‫• ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ در ﯾﮏ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﺎﺑﻊ در اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‬
‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬اﻋﺪاد ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﭼﯽ‬
 ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ اﮔﺮ ‪ ،𝑛 ≥ 3‬آﻧﮕﺎه ‪ 𝑓(𝑛) > 𝛼 𝑛−2‬ﮐﻪ‬
‫‪1+‬‬ ‫‪5‬‬
‫=𝛼‬
‫‪2‬‬
‫اﺛﺒﺎت‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي‬
‫ﮔﺎم ﭘﺎﯾﻪ‪:‬‬

‫ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ 𝛼رﯾﺸﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ x2-x-1=0‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.𝛼 2 = 𝛼 + 1‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪:‬‬
 ‫ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮض اﺳﺘﻘﺮا دارﯾﻢ‪:‬‬

‫ﮔﺎم اﺳﺘﻘﺮا‪ :‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دارﯾﻢ‪:‬‬

 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﺗﻌﻤﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫• اﺳﺘﻘﺮاي رﯾﺎﺿﯽ را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﺧﻮش ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ‬
‫را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻤﯿﻢ داد‪.‬‬
‫• روي ‪ℕ × ℕ‬ﻣﯿﺘﻮان ﯾﮏ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪:‬‬

‫𝑦 < 𝑦 ∧ 𝑥 = 𝑥{‪(𝑥1, 𝑦1) < (𝑥2, 𝑦2) 𝑖𝑓 ‬‬

‫‪𝑥1 < 𝑥2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﺎﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد‪(lexicographic ordering) .‬‬

 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﺗﻌﻤﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ am,n‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ‪a0,0=0‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﻘﺮاي ﻗﻮي روي ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﺎﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ اﺛﺒﺎت ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻘﺮاي ﺗﻌﻤﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫اداﻣﻪ ﺣﻞ‪ :‬ﮔﺎم ﭘﺎﯾﻪ‪ :‬ﺑﺮاي )‪ (𝑚, 𝑛) = (0,0‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺎم اﺳﺘﻘﺮا‪ :‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﺎﻣﻮﺳﯽ‬

‫ﮐﻪ )‪(m’,n’) < (m,n‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺎزﮔﺸﺘﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ‪ n = 0‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫و ﻃﺒﻖ ﻓﺮض اﺳﺘﻘﺮا‬
 ‫اداﻣﻪ ﺣﻞ‪ :‬اﮔﺮ ‪n>0‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮض اﺳﺘﻘﺮا‪:‬‬

‫و اﺛﺒﺎت ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬