AghaLibrary

3
27  3 2.3
e
 2
2
2
 b
a
L  G
3.56 
356 0.3
100 333
.
a m
 1
am
Aghalibrary.com ”‫ فضل الرحمن”معروف‬:‫راټولونه او اوډنه‬



  a  m n

o


p
 

2
2
A  a, b, c,  ,  ,  
2
”‫ فضل الرحمن”معروف‬:‫راټولونه او اوډنه‬
1 1 1
  ... 
2
A B n
‫‪(@) Aghalibrary.com : The Digital Library‬‬
‫سـریزه‬
‫دلوي او بخښونکی څښنت تعالی په سپیڅلۍ نامه‬
‫وې دا توفیووی وې ماتووه واوبخښووه تاڅووو د پلووو وودوالووو د وووپ‬ ‫دلوووا او مبابانووه و اا‪ ‬څخووه مدد و ووه‬
‫په الوه کې وو کوو دی مواو پووتوه کو و او ددې هیوواد دماانوو اوانوانو د پووهي د کچوې د لوړولوو او مضووووه ولوو‬
‫په مو ه د کتابونو وه ل ۍ د و ايض د مضمون د و ايض اساسات تا رسلیک الن ا تاتیب ک و‬
‫د و ووايض اساسووات د ولووو وده کوونکووو او ه ووه ک ووانو لپوواوه ووې رووواړي و ووايض لووه و اه پیو او پووه ووه و‬
‫وووه ا ووه اانه تیووا دادهر ووې هوواه مو ووو د و ا وویکی وو او‬ ‫وده ک و ې ووووا ووتووه اړ و دي ددې کتووا‬
‫ووا بموه هو پکوې تدو ا وو ه او بو کو ود وو ه وې د اساسواتو م وابی‬ ‫پوه لیکو‬ ‫الو وونې تا څدو‬
‫و ه‬ ‫وا او څی‬ ‫ت‬ ‫هاه مو و پکې وا ا‬
‫ددې کتا په لیکلوو کوی هڅوه پوادې وو ه تاڅوو د ه وو ک وانو لپواوه وې لووړو ولهیوو توه وسوی لی دار مهوا‬
‫و ا وویات وې د پیو څخووه نووه وا وده کو ا نووو و ووايض بیووا د ادریووا ملووا لاار وې د وووا وووا کو ۍ څخووه‬
‫جوړه او ادریا وو ه عدی ابت ا يوه و ا ویات بوه وه ووي کوا پوه دې کتوا کوې هوا څووک کووالا ير وې‬
‫ا له ک ي‬ ‫د پ اان په کو د رسه اان ته وده ک ه ه‬
‫دونووو لوسووتونکو او وده کوونکووو مووو هڅووه ک و ه ې د رل ووی مخووه ونی ووو ووو ان ووانان وویعت وال لووه رل یووو او‬
‫تیاوتدو څخه مربا نه دا نو لوه تاسوو ولوو ز انوو څخوه پوه وا دونښوه هیلوه کووو وې دا وو ان وانې کو ود‬
‫امانۍ به لاا تاسوو موو ه وه رل وې توه متووجې او ه وه واتوه پوه موتوه ک ي انشوااالله د و اا پوه ماسوته‬ ‫دا‬
‫او ستاسووو پووه دزامووانو وه دا ا او اومیدووان دوکوووو وې پووه ندنو ا واتلووونکی کوې بووه دبو داسووی زلمووی و مه‬
‫رسه مخووامش ي ووې ه ووه بووه د مختل ووو زااانورپوهانورمدانوروویوانورفیل وووفانو او اد وووانو و دوواوي وا ووې‬
‫مه کې ارض ي انشااالله‬ ‫ا ژو به ستاسو‬
‫په دونښه‬
‫فض الا م ‪٬٬‬معاوف‪٬٬‬‬
‫أ‬
‫فهرسـت‬
‫صفحه‬ ‫عنوان‬
‫لومړی فصل‬
‫اعداد ‪1 ...........................................................................................................................................................................‬‬
‫ریاضی ‪1 ..............................................................................................................................‬‬
‫حساب ‪1 ...............................................................................................................................‬‬
‫ارقام ‪1 .................................................................................................................................‬‬
‫اعداد ‪1 ................................................................................................................................‬‬
‫حقیقی اعداد ‪2 ........................................................................................................................‬‬
‫نسبتی اعداد ‪2 ........................................................................................................................‬‬
‫غیرنسبتی اعداد ‪3 ....................................................................................................................‬‬
‫تام اعداد ‪3 ............................................................................................................................‬‬
‫کرسی اعداد ‪3 ........................................................................................................................‬‬
‫اعشار اعداد ‪3 ........................................................................................................................‬‬
‫عام کرسی اعداد ‪3 ...................................................................................................................‬‬
‫کامل یا مکمل اعداد ‪3 ...............................................................................................................‬‬
‫غیرحقیقی اعداد ‪3 ....................................................................................................................‬‬
‫مبهم یانامعلوم اعداد ‪3 ..............................................................................................................‬‬
‫موهومي اعداد ‪3 ......................................................................................................................‬‬
‫طبعی اعداد ‪4 .........................................................................................................................‬‬
‫داعدادو محوریا کرښه ‪4 .............................................................................................................‬‬
‫م لقه یمه ‪4 ...........................................................................................................................................................................‬‬
‫دحساب څلورګونې عمليي ‪4 .........................................................................................................‬‬
‫جمع ‪4 .................................................................................................................................‬‬
‫ب‬
‫مد ي ا ت ا ی ‪5 .........................................................................................................................................................................‬‬
‫خاصیتونه ‪5 ...........................................................................................................................‬‬
‫دتبدیيل خاصیت ‪5 ....................................................................................................................‬‬
‫د عینیت عنرص ‪5 ......................................................................................................................‬‬
‫اتحادی خاصیت ‪6 ....................................................................................................................‬‬
‫رضب ‪6 ................................................................................................................................‬‬
‫درضب نښی‪6 .........................................................................................................................‬‬
‫درضب خاصیتونه ‪6 ...................................................................................................................‬‬
‫د تبديل خاصیت ‪6 ....................................................................................................................‬‬
‫دعینیت عنرص ‪6 ......................................................................................................................‬‬
‫په رضب کی دصفر خاصیت ‪7 .......................................................................................................‬‬
‫درضب توضیعی خاصیت ‪7 ..........................................................................................................‬‬
‫تقسیم ‪7 ...............................................................................................................................‬‬
‫دتقسیم نښي ‪7 ........................................................................................................................‬‬
‫خاصیتونه ‪7 ...........................................................................................................................‬‬
‫دحسابی آفادو ساده کولو طریقه ‪8 ...................................................................................................‬‬
‫لومړنې اعداد ‪9 .......................................................................................................................‬‬
‫مرکب اعداد ‪9 .........................................................................................................................‬‬
‫پراعدادو دویش قابلیتونه ‪9 ..........................................................................................................‬‬
‫دویش قابلیت ‪9 .......................................................................................................................‬‬
‫پر‪۲‬باندی دویش قابلیت ‪9 ............................................................................................................‬‬
‫پر‪۳‬باندی دویش قابلیت ‪9 ............................................................................................................‬‬
‫پر‪۴‬باندی دویش قابلیت ‪9 ............................................................................................................‬‬
‫پر‪۵‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬
‫ج‬
‫پر‪۶‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬
‫پر‪۷‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬
‫پر‪۸‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬
‫پر‪۹‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬
‫پر‪ ۰۱‬باندی دویش قابلیت ‪11........................................................................................................‬‬
‫پر ‪ ۰۰‬باندی دویش قابلیت ‪11........................................................................................................‬‬
‫پر ‪ ۰۲‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬
‫پر ‪ ۰۳‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬
‫پر ‪ ۰۴‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬
‫پر ‪ ۰۵‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬
‫پر ‪ ۰۶‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬
‫پا‪ ۷۱‬بان ا دو ش ابلیه‪31 .......................................................................................................................................................‬‬
‫پر ‪ ۰۹‬باندی دویش قابلیت ‪13........................................................................................................‬‬
‫تجــزیه ‪14.............................................................................................................................‬‬
‫سطرې طریقه‪14.......................................................................................................................‬‬
‫دیاګرام طریقه ‪15......................................................................................................................‬‬
‫عمومي طریقه ‪15.....................................................................................................................‬‬
‫تر ټولو لوی مشرتک قاسم ‪15........................................................................................................‬‬
‫قاسم ‪15................................................................................................................................‬‬
‫مشرتک قاسم ‪15......................................................................................................................‬‬
‫دتجزیی په مرسته د لوی مشرتک قاسم )‪ (GCD‬یا )‪ (HCF‬پیداکول ‪16.......................................................‬‬
‫تر ټولو کوچنی مشرتک مرضب )‪16...................................................................................... (LCM‬‬
‫د تجزیی په مرسته د کوچنی مشرتک مرضب پیداکول ‪17.........................................................................‬‬
‫د دوو عددونو د کوچنی مشرتک مرضب او د تر ټولو لوی مشرتک قاسم تر منځ اړیکي ‪17....................................‬‬
‫د‬
‫دوهم فصل‬
‫‪19...............................................................................................................‬‬
‫طاقت ‪ Power ‬‬
‫دطاقت قوانین ‪19.....................................................................................................................‬‬
‫جــذر‪21...............................................................................................................................‬‬
‫مربع جذر ‪21..........................................................................................................................‬‬
‫دمــربــع جــذر پیدا کول د تجــــزيي په مرســــته ‪22...........................................................................‬‬
‫د استعامل او زده کړی طریقه ‪22.....................................................................................................‬‬
‫مکعب جذر ‪23........................................................................................................................‬‬
‫دجـذر خــواص ‪24....................................................................................................................‬‬
‫دجــذر قوانـین ‪25....................................................................................................................‬‬
‫دجذرونو ګویا(ساده‪،‬ناطق) کول ‪28..................................................................................................‬‬
‫‪ A‬و هـغه چی جــذرنـام يئ مــربـع جـذر ولری‪28................................................................................ .‬‬
‫اول مخرج ګویا کول ‪28..............................................................................................................‬‬
‫دوهم دصورت ګویا کول ‪28..........................................................................................................‬‬
‫دوهمه طریقه ‪29.......................................................................................................................‬‬
‫دعدد لیکلو علمی طریقه ‪29..........................................................................................................‬‬
‫دریم فصل‬
‫کسـرونه ‪31...........................................................................................................................‬‬
‫عام کرس ‪31...........................................................................................................................‬‬
‫واقعی کرس ‪31........................................................................................................................‬‬
‫غیرواقعی کرس ‪31....................................................................................................................‬‬
‫دغــیر واقـعی کــرس تـبدیلول په واقــعی کرس باندی ‪31.........................................................................‬‬
‫دواقـعی کـرس تبـدیـلول په غـیرواقـعی کـرس باندی ‪32..........................................................................‬‬
‫ه‬
‫غــیرواجب ‪32.........................................................................................................................‬‬
‫دکــرس اخــتصارول یا ســــــاده کول ‪32..........................................................................................‬‬
‫مـعادل کـــرسونه ‪32.................................................................................................................‬‬
‫معادل کـــــرسونه ‪33................................................................................................................‬‬
‫دموووعاد کووورسونو مقا ووو ه ا پاتووله کو ‪11 ..............................................................................................................................‬‬
‫دعــام کـــرس څــلور ګــونی عمـلیې ‪34...........................................................................................‬‬
‫جـمع ‪34...............................................................................................................................‬‬
‫ضـــرب ‪35............................................................................................................................‬‬
‫تقسیم ‪36..............................................................................................................................‬‬
‫دمخـــتلفو کــــرسی عمـلیو ســــاده کول ‪36.....................................................................................‬‬
‫کسـرالکرس ‪37........................................................................................................................‬‬
‫عشار کرس ‪38.........................................................................................................................‬‬
‫دعشار کرس څلورګوين عملیی ‪38...................................................................................................‬‬
‫جمع او منفی ‪38.......................................................................................................................‬‬
‫دعشارکرس رضب ‪39..................................................................................................................‬‬
‫دعام کرس تبدیلول په عشار کرس باندی ‪41.........................................................................................‬‬
‫دعشارکرس تبدیلول په عام کرسباندی ‪41...........................................................................................‬‬
‫دعشارمتوالی کرس تبدیلول په عام کرس باندی ‪41.................................................................................‬‬
‫څلورم فصل‬
‫سټونه }‪43................................................................................................................... {Sets‬‬
‫دسیټ خواص ‪43......................................................................................................................‬‬
‫دیــوه ســـټ دلیــکلو طـــریـقي ‪43................................................................................................‬‬
‫دسیټ ډولونه ‪45......................................................................................................................‬‬
‫تش(خالی) سیټ‪45...................................................................................................................‬‬
‫و‬
‫مساوی سیټونه ‪45....................................................................................................................‬‬
‫معادل سیټونه ‪45......................................................................................................................‬‬
‫اصلی سیټ ‪45........................................................................................................................‬‬
‫فرعی سیټ ‪45.........................................................................................................................‬‬
‫تقاطع سیټ ‪46........................................................................................................................‬‬
‫دسیټونو اتحاد(یووالی)‪46.......................................................................................................... :‬‬
‫د دوو سیټونو تفاضل‪47..............................................................................................................‬‬
‫کُلی او مکمله سیټ ‪47...............................................................................................................‬‬
‫کُلی سیټ ‪47..........................................................................................................................‬‬
‫مکمله سیټ ‪48........................................................................................................................‬‬
‫معین سیټ ‪48.........................................................................................................................‬‬
‫غیرمعین سیټ ‪48.....................................................................................................................‬‬
‫پنځم فصل‬
‫مـــالـــي محــاســـبې ‪49...........................................................................................................‬‬
‫نسبت ‪49...............................................................................................................................‬‬
‫د نســبت ډولـــونه ‪49................................................................................................................‬‬
‫‪ A‬حســـايب نســبت‪49............................................................................................................. :‬‬
‫‪ B‬هنـــدســی نســبت‪49............................................................................................................‬‬
‫‪ C‬حسايب اوسط ‪51..................................................................................................................‬‬
‫جز او کُل‪51...........................................................................................................................‬‬
‫دنسبت اړوند ځینی سوالونه ‪52......................................................................................................‬‬
‫تنــاســـب ‪53.........................................................................................................................‬‬
‫دتناسب خواص ‪53....................................................................................................................‬‬
‫هـــندســی اوســـط ‪55..............................................................................................................‬‬
‫ز‬
‫دتناسب ډولونه ‪55.....................................................................................................................‬‬
‫مســــــتقیم تنـاسب ‪55..............................................................................................................‬‬
‫معـکوس یا غـــیرمسـتقیم تناسب ‪56...............................................................................................‬‬
‫مــرکب مسـتقیم او غــیرمســتقیم مرکب تناســب ‪57.............................................................................‬‬
‫دکار مسـائل ‪59.......................................................................................................................‬‬
‫احــدیت ‪59............................................................................................................................‬‬
‫فیـصد ‪61........................................................................................................................... ٪‬‬
‫تخـفیف ‪61............................................................................................................................‬‬
‫زکـات ‪61..............................................................................................................................‬‬
‫ســـاده ربــح ‪62......................................................................................................................‬‬
‫مرکب ربــح ‪63........................................................................................................................‬‬
‫ثـــبوت‪65...........................................................................................................................۰‬‬
‫ثـــبوت‪66...........................................................................................................................۲‬‬
‫د اعـــدادو طبــقه بنـدی ‪66.........................................................................................................‬‬
‫د مسلسلو اعدادو فورمولونه ‪67.....................................................................................................‬‬
‫لنــــډی پـوښـتنې ‪69................................................................................................................‬‬
‫اوږدې پــوښـــتنې ‪73...............................................................................................................‬‬
‫ح‬
‫ریايض اسـاسـات‬
‫لومړی فصل‬
‫اعــداد‬
‫ریاضی ‪:‬ه وه زلو دا وې دڅلوومونوو زملیوو څخوه بکوی کوا او اپوه بو زوواوت ره وه زلو دا وې ده وه پوا‬
‫او وا بان ا و زلوو واماای‬
‫ووا ه ووه زل و دا وې د از و ادو دان و اوه‬ ‫حســا ‪:‬دو ا وویاتو دزم و ه او اساسووی با ووو څخووه وومیا کیسا‬
‫کولو لپاوه په کاو وړ کیسا او نتیجه يئ د او څخه تا آ ا پووا د از ادو په ذو عه ود کیسا‬
‫ارقام‪:‬دو جمع ده ې زواوت له ه ه سموولونو څخه دا ې از اد پاا ود کیسار لکه ر‬
‫‪0,1, 2,3, 4,5, 6, 7,8,9‬‬
‫اعداد ‪:‬ه ه نښي ته و کیسا ې داو امو څخه جوړ وا وا لکه ر‬
‫‪12234,56456,879076756‬‬
‫ووو ا مهوا دا لودو ا واه مشووبووه ده کوه څووه‬ ‫دازو ادو دلودو ا مختل ووی دا وې پووه بیالبیلوو با ووو و شو‬
‫ه وڅه از اد وو څخه پاته دا و داسی لود ا نشته ې و از اد پکې ااا پاااا وا وا‬
‫‪1‬‬
‫اعــداد‬
‫غیري حقیقی اعداد‬ ‫حقیقی اعداد‬

‫غیری نسبتی یا غیری ناطق اعداد‬
‫موهومی‬ ‫مبهم‬
‫نسبتی یا ناطق اعداد‬
‫کرسی اعداد‬ ‫تام اعداد‬
‫عشار کرسی دعداد‬ ‫عام کرسی اعداد‬
‫منفی اعداد‬
‫مثبت‬
‫کامل اعداد‬
‫صفر‬
‫حقیقی اعداد‪ :‬ه ه از ادو ته و کیسا ې په ه ه رسه ان اوه میاا کی اا ی او اپه ب زواوتردناوی او ریاناوی‬
‫‪ IR‬از ادو مجموزی ته قیقی از اد و کیسا ې په الجرب کې په رسه ود کیسا‬
‫‪4‬‬ ‫‪56‬‬
‫اونوو‬ ‫‪3 ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪45 , 0.78 , 2‬‬ ‫‪, 575‬‬ ‫لکهر‬
‫‪6‬‬ ‫‪68‬‬
‫وا وا ې په الجرب کې ن وتی از اد په ‪ Q‬رسه‬ ‫نسبتی اعداد‪ :‬ه ه از ادو ته وايئ ې د کرس په و رسه لیک‬
‫ود کیسا‬
‫‪2‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪3 1‬‬

‫اونوو‬ ‫‪, 8.‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫لکه‬
‫‪89‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫ی او په الجرب کې په ‪ Q‬رسه ود‬ ‫غیرنسبتی اعداد‪ :‬ه ه از ادو ته و کیسا ې دکرس په و رسه ونه لیک‬
‫کیسا‬
‫‪e  2.7182‬‬ ‫لکهر دپاېې یمه په هد سه کې ‪   3.14‬او ا د ا ولا یمه‬
‫تام اعداد‪:‬زواوت ده ه از ادو څخه دا ې مد ی او ملوه وا او په الجرب کې په ‪ Z‬رسه ود کیسا‬
‫کرسی اعداد‪ :‬ه ه از ادو ته و کیسا ې دکرس په ک رسه لیک کیسا‬
‫اونه او‬ ‫اعشار اعداد‪:‬ه ه کرس ې په مخاج کې يئ ‪ 10,100,1000,10000,...‬وا ازشاو از اد بل کیسا عدی‬
‫و وا‬
‫عام کرسی اعداد‪ :‬ه ه از ادو ې په مخاج کې يئ ‪ 10,100,1000,10000,...‬نه وا ا ه ه از اد ې نه تاو ا‬

‫کام وا‬
‫کامل یا مکمل اعداد‪ :‬ه ه از ادو ته و کیسا ې د ا څخه رشو او بیا تا ملوه ال تداهی پووا ورریسا اوپه‬
‫الجربکې په ‪ W‬رسه ود کیسا لکهر‬
‫‪0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,...,‬‬
‫غیرحقیقی اعداد‪:‬ه ه از اد ته وايئ ې په ه ه رسه ان اوه میاا نه ی کی اا ې په الجرب کې په ‪ IR‬رسه ود‬

‫کیسا لکهر‬
‫‪0 ‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪, 1 , 0 ,‬‬ ‫‪2 ,‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪4‬‬
‫‪0 ‬‬
‫وا لکه ر‬ ‫مبهم یانامعلوم اعداد‪:‬ه ه از ادو ته و کیسا ې تا اوسه پووا یمه نه وا تعی‬
‫‪0 ‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪, 1 , 0‬‬
‫‪0 ‬‬
‫موهومي اعداد‪:‬ه ه از ادو ته و کیسا ې مد ی از اد وا او تا ج ه جذو الن ا وا لکهر‬
‫‪1‬‬
‫‪2 ,‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪4 , 12 R ,‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪IN‬‬ ‫طبعی اعداد‪ :‬ه ه از ادو ته و کیسا ې د وه ‪ 1‬څخه پی بیاتا ملوه ال تداهی پووا وا او په الجرب کې په‬
‫رسه ود کیسا لکه ر‬
‫‪1, 2,3, 4,5,6,7,8,9,10, , ‬‬
‫داعدادو محوریا کرښه‬
‫ا ااو لاا ي واته يئ‬ ‫ی ې په مدځ کې يئ‬ ‫ه ه کا ه ده ې پا ه ه کا ه بان ا ها و از اد و ود‬

‫ملوه از اد او کیمې واته يئ مد ی از اد ااو لاا‬
‫مطلقــه قیمــت‪:‬زووواوت لووه ه ووه فا وولی څخووه دا وې د ازو ادو دمو و اا ‪ 0‬څخووه بیوواتا ه ووه زو د پووووا زووواوت‬
‫دم لقه یمه څخه دا زالمه يئ زواوت ده‬
‫یادونه‪ :‬هاز د ه وه کوه ملووه وا او کوه مد وی وا م لقوه یموه يئ ملووه دا وا ه وه ازو اد وې زالموه فف‬
‫نظا ونی ئ زواوت دم لقه یمه څخه ده لکه ر‬
‫‪x x‬‬
‫‪2  2‬‬
‫‪2 2  5  2 3  2  3  6‬‬
‫دحسا څلورګونې عمليي‬

‫الح کې دڅو همجد و یانو و ااا کولو ته جمع وا ي‬ ‫جمع ‪ :‬جمع په ل ات کې وااا کولو ته وايئ او په ا‬
‫جمع پر دوه ډوله ده‪۷ :‬و زمودا جمع ‪۲‬و افقي جمع‬
‫ملا رزمودا جمعرلوم ا به و تا و الن ا او ل ی تا ل ی الن ا په هم ې تاتیب به از اد تاتیوه وو وووسته به‬

‫د جمعی زمله مخته وړو‬
‫‪4‬‬
‫‪45567‬‬
‫‪7563‬‬ ‫‪34678‬‬
‫‪‬‬
‫‪234‬‬ ‫‪ 9088‬‬ ‫‪90532‬‬
‫‪‬‬
‫‪643‬‬ ‫‪3574‬‬ ‫‪4355476‬‬
‫‪877‬‬ ‫‪20225‬‬ ‫‪4526253‬‬
‫افقي جمع ‪:‬دلته به ه د از ادو د ماتوو سل له ماازه وير و د و رسه ل ی د ل ی رسه په هم ې تاتیب رسه تا‬
‫پا ه د ماتوو په ماازتولو رسه جمع کیسي‬
‫‪234235  474686  708921‬‬

‫‪7906  8932  16838‬‬
‫الح کې دلوا ز د څخه کو دی ز د کمولو ا د م اوق‬ ‫منفي یا تفریق ‪ :‬ت ا ی په ل ات کی کمولو ته وايئ او په ا‬
‫مده څخه م اوق کمولو ته تقا ی وايئ‬
‫ملا ر‬
‫‪934‬‬ ‫‪8643454‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪643‬‬ ‫‪365865‬‬
‫‪291‬‬ ‫‪8277589‬‬
‫نوټ‪ :‬که یاا په وه زملیه کې جمع او مد ی مډ وا نو لوم ا يئ فاق واباسو او وووسته ده ه زالمه لیکو ې رټ‬
‫وا‬
‫ه زالمه از اد جمع کیسا او مختلف العالمه از اد مد ی کیسا‬
‫خاصیتونه‬
‫ق نه کوا او دجمع لپاوه دا‬ ‫دتبدیيل خاصیت‪ :‬دا ا یه په مد ی کی‬
‫‪23  27  50‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪27  23  50‬‬
‫ا دا عدی دها ز د رسه ې جمع ی او که مد ی ی په‬ ‫د عینیت عنرص‪ :‬په جمع او مد ی کې د زیدیه زدرص‬
‫ز د کې ت یا نه واای‬
‫‪5‬‬
‫‪55  0  55‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪95  0  95‬‬
‫اتحادی خاصیت ‪ :‬په دره ا یه کې لوم ا د وس از اد جمع رت ا ی ا رض کوو او وووسته دبان ا از اد جمع‬
‫رت ا ی او ا رض کوو لکهر‬
‫‪ 24  20  6  44  6  50‬‬

‫‪12  4  5  8  5  3‬‬
‫‪3   5  6    3  5  6‬‬
‫الح کې دم اوا از ادو دجمعی لدډا وا قی ته رض‬ ‫ا په ا‬ ‫رض ‪:‬رض په ل ات کې وهلو ته وايئ او د‬
‫وايئ‬
‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)(‬ ‫درض نښیر‬
‫‪2  2  2  2  2  2  2  14‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2  7  14‬‬ ‫مثال‬
‫‪    ‬‬
‫‪     ‬‬
‫‪‬‬ ‫د عالمو رض ‪:‬‬
‫‪    ‬‬
‫‪     ‬‬
‫م لب ه زالمه ملوه کیسا او مختلف العالمه مد ی کیسا‬
‫درض خاصیتونه‬
‫ی د رض په زملیه کې ت یا‬ ‫د تبديل خاصیت‪ :‬که یاا درض په زملیه کې د مرض او مرض زلیه اا ونه ب‬
‫نه واای‬
‫‪25  2  50‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2  25  50‬‬ ‫لکهر‬
‫دعینیت عنرص‪ :‬په رض کې د زیدیه زدرص و دا عدی و ه ه ز د دا ې د رض په زملیه کې ت یا نه واولی لکهر‬
‫‪100 1  100‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪a 1  a‬‬
‫‪6‬‬
‫ی‬ ‫ا کې رض‬ ‫ی او از د په‬ ‫ا په ز د کې رض‬ ‫په رض کی دصفر خاصیت‪ :‬درض په زملیه کې که‬
‫ا دا‬ ‫يئ په دواړو زملیو کې‬ ‫ا‬ ‫درض‬
‫‪100  0  0‬‬
‫‪a0  0‬‬
‫‪12000  0  0‬‬
‫درض توضیعی خاصـیت‪ :‬کوه یواا درض پوه زملیوه کوې دوه وا څوو ز دونوه دجمعوی وا مد وی پوه الوه کوې‬
‫وا پووه وسووونو ک وې وا او ووو ب و ز و د وې د وووس څخووه دبان و ا وا ددارووه د وووس دز و دونو رسه دهووا وووه‬
‫رسه درض پووه الووه ک وې دا او کووه دندووه درض زالمووه وا بیووا ه ووه رسه رضبوووو بیووا وووسووته دبان و ا از و اد‬
‫وورسه رضبیسا‬
‫‪2  4  2  10  2  4  2  2  2 10  8  4  20  28  4  24‬‬
‫‪4  3  6  2   4  36   144‬‬
‫الح کې د و ز د و ش په ب ز د بان ا زواوت دتق ی څخه دا‬ ‫تقسیم‪ :‬په ل ات کې و شولو ته وايئ او په ا‬
‫دتقسیم نښير‬
‫‪:‬‬
‫خاصیتونه‬
‫ی‬ ‫ا پا ها ز د تق ی‬ ‫به ال تداهی( نامعلومه )وا او که‬ ‫ا‬ ‫ی د تق ی‬ ‫ا تق ی‬ ‫عدی ها ز د ې پا‬

‫ا وا ملا ر‬ ‫به يئ‬ ‫ا‬ ‫دتق ی‬
‫‪7‬‬
‫مق وو‬ ‫‪1264780 10‬‬ ‫مق وو زلیه‬

‫‪125‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪126478‬‬ ‫اوج مه‬
‫‪26‬‬
‫‪625 5‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪64‬‬
‫‪60‬‬
‫‪12‬‬
‫‪47‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪40‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪78‬‬
‫‪70‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪80‬‬
‫‪80‬‬
‫‪0‬‬
‫با ي ا پاته‬ ‫‪0‬‬
‫یادونه‪ :‬دجمعی میو ان پوه مد وی کیوسا او د مد وی میو ان پوه جمعوی کیوسا او درض میو ان پوه تق وی کیوسا او‬
‫دتق ی می ان په رض کیسا الوته دتق ی می ان څه توپیا لاا‬
‫مق وو‬ ‫مه × مق وو زلیه =‬ ‫اوج‬ ‫با ي‪+‬‬ ‫لکهر‬
‫نوو‪:‬ر کووه یواا ووو زو د دمق وووو څخوه واتووا وی او د مق ووو زلیوه څخووه کوو دی وا پووه مقابو کوې و ا پووه‬
‫مه کې ا سدو‬ ‫اوج‬
‫دحسابی آفادو ساده کولو طریقه‬
‫‪ (1‬جذوونه وفه کوو ه ه که ها ااا وا عدي په وس کې دنده وا ا ببا‬
‫‪ (2‬کرسونه ت کوورلوم ا کیکي از اد لاونکیروووسته ریاواجب وا کرسونه ت کوو‬
‫‪ (3‬توانونه وفه کوو ه ه که ها ااا وا‬
‫‪ (4‬کو دی وس ت کوو‬
‫‪ (5‬میانه وس ت کوو‬
‫‪ (6‬لوا وس وفه کوو‬
‫‪ (7‬د تق ی او رض زملیی تمه وو‬
‫‪8‬‬
‫‪ (8‬د جمع او ت ا ی زملیی ت کوو‬
‫نــوټ‪ :‬کووه یوواا د وووس دبان و ا زالمووه ملوووه وا د وسووو پووه دندووه زالمووو ک وې ت یووا ن وه وااووی او کووه د وووس‬
‫دبان ا زالمه مد ی وا د وس په دنده کې ت یا واای‬
‫ودی ‪‬‬ ‫کو‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬ ‫مویانه‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬ ‫رووټ‬ ‫‪‬‬ ‫دقوسو پیژندل‪:‬‬
‫? ‪4 32   2  3  5  ‬‬
‫‪2 32   2  3  5   2 32   6  5    2 32  1  2 32  1  2 31  62‬‬
‫ی پا نووو از ادو پووه دو ش وړنه‬ ‫لومړنې اعداد‪ :‬ه ه از اد ته و کیسا ې پا وه او پ اان پووه وو ش‬
‫وا‬
‫‪3,13,19, 23, 29,31, 47,51, 67,97,187,1017, 2539‬‬ ‫لکهر‬
‫مرکب اعداد‪ :‬ه ه از ادو ته و کیسا ې د وه او پ اان څخه پاته پا نووو از ادو ه پووه دو ش وړوا‬
‫‪4,9,12, 24,36, 48,98,12248, 4568, 234000‬‬ ‫لکهر‬
‫په یادولری! چې(‪ )۷‬و نه ماکب دا او نه لوم نی دا‬
‫پراعدادو دویش قابلیتونه‬

‫دویش قابلیت‪ :‬دو ش ابلیه مو ته دا وا يی ې دا از اد پا کومو از ادو پووه د و ش وړ دا‬
‫ا ا ج ه وا‬ ‫پر‪۲‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پا دوو بان ا ها ه ه از اد پووه دو ش وړ دا ې و و يئ‬
‫‪12, 20,1234, 454656,879787000,32468‬‬ ‫لکهر‬
‫پر‪۳‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پا دوو بان ا ها ه ه ز د پووه دو ش وړ دا ې داو امو مجموزه يئ پا دوو پووه دو ش‬
‫وړ وا‬
‫‪123,34269,1897245,987651‬‬ ‫لکهر‬
‫پر‪۴‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پا څلووو دو ش ابلیه دوا ما لی لاا‬
‫اونه وا پا څلووو پووه دو ش وړدا‬ ‫‪ A‬و که یاا د و رل ی او سلی و مونه يئ‬
‫‪9‬‬
‫‪ B‬و که یاا د و و يئ (‪ ۲‬ا‪)۶‬وا او ل ی يئ واق وا ه ه از اد ه پووه پا څلووو دو ش وړ دا‬
‫‪ C‬و که یاا د و و (‪۰‬ر‪۴‬ر‪)۸‬وا او ل ی يئ ج ه وا ه ه از اد ه پووه پا څلووو دو ش وړ دا‬
‫‪12000,3452, 45676,3460,56784,56768‬‬ ‫لکهر‬
‫ا ا پدره وا‬ ‫پر‪۵‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پا پدرو هاه ه ز د پووه دو ش وړ دا ې و و يئ‬
‫‪234325,345340,34354354765,343566670‬‬ ‫لکهر‬
‫پر‪۶‬بانـدی دویـش قابلیـت‪ :‬پوا وپسو بانو ا ه وه ازو اد پوووه دو وش وړ دا وې پوه ووه و وه کوې(‪)۳-۲‬پوووه‬
‫ی ه ه از اد پا پسو پووه دو ش وړ دا‬ ‫وو ش‬
‫‪4218954, 2763918, 2454,762‬‬ ‫لکهر‬
‫پــر‪۷‬بانــدی دویــش قابلیــت‪ :‬پووا اوو بان و ا ه ووه از و اد پووووه دو ووش وړ دا وې ده ووه از و ادو لوووم ا انووه‬
‫وذف وی او ه وه وذف وووا انوه دوه دو ه وی ده ووه پاتوه زو د څخوه مد وی ووی دې زمليوي توه توا ه ووه‬
‫ادامه ووکوو ې ه ه زو د دومواه کوو دی وی وې موو توه معلوموه وی وې آ وا دا ازو اد پوا اوو پوووه دو وش‬
‫و ا وا اووه وو او وا بو داسوی زو د وی وې ه وه پوا اوو پوووه دو وش وړ‬ ‫وړ دا او کده که ا یواا ا و‬
‫وا پله ه ه ز د ه پا اوو پووه دو ش وړ دا‬
‫‪4578 8  2  16‬‬ ‫لکهر ‪4578‬‬

‫‪457‬‬
‫‪16‬‬
‫‪44 1 1 2  2‬‬
‫‪44‬‬
‫‪2‬‬
‫‪42‬‬
‫‪42‬ه ووه زو د دا وې پووا اوو بانو ا پووووه دو ووش وړ دا نووو مووو تووه معلومووه وووه وې ‪ ۴۷۱۰‬زو د هو پووا اوو‬
‫بان ا پووه دو ش وړ دا‬
‫‪10‬‬
‫پر‪۸‬بانـدی دویـش قابلیـت‪ :‬پوا اتوو بانو ا هاه وه زو د پوووه دو وش وړ دا وې و رل وی او سولی و مونوه يئ‬
‫اونه وا ه ه ز د پووه پا اتو بان ا وسیسا‬
‫‪32435000, 4545000‬‬ ‫لکهر‬
‫تعا ووف‬ ‫ادونووهر د‪ ۰‬زو د وو ماکووب زو د دا نووو اکووه پووه تج ووه کوې ووتووه رضووت نشووته او نووه هو کوووو ووا‬
‫ووته و ا‬
‫پر‪۹‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پانبوو بانو ا ه وه ازو اد پوووه دو وش وړ دا وې د او وامو مجموزوه يئ پوا نبوو پوووه‬
‫دو ش وړ وا‬
‫‪27,36981,3462972, 24548913‬‬ ‫لکهر‬
‫ا وا پال و بان ا پووه وو ش‬ ‫پر‪ ۰۱‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پال و ها ه ه ز د پووه دو ش وړ دا ې و و يئ‬
‫کیسا‬
‫‪120, 2323390,32432430,3434350‬‬ ‫لکهر‬
‫لاا‬ ‫پر ‪ ۰۰‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پا وول و بان ا داز ادو و ش الن ا ماا‬
‫وا از اد پا رس اموه مذاوا کوو‬ ‫‪ A‬و دواک‬
‫‪ B‬و اموه مذاوا په ج ه او وا و و شو‬
‫‪ C‬وو د وواموه مووذاوا تووا وووا و ازو ادو النو ا ازو اد جووال جمووع کوووو او تووا ج ووه ازو ادو النو ا ازو اد جووال‬
‫جمع کوو وووسته که وواق ازو اد روټ وا او کوه ج وه روټ وا عدوی دروټ څخوه کوو دی بوه مد وی کووو کوه‬
‫ا وولس او ا بو داسوی زو د وو وې ه وه پوووه پوا وول وو دو وش وړ وا نوو ه وه زو د پلوه هو‬ ‫ا‬
‫پا وول و بان ا دو ش وړ دا‬
‫ملا ر ‪ 665962‬از اد مووو‬
‫‪123456‬‬ ‫‪6  5  6  17 ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪17  17  0‬‬
‫‪665962‬‬ ‫‪6  9  2  17 ‬‬
‫ا و نو ‪ ۶۶۷۵۶۲‬از اد ه پووه پا ‪ ۷۷‬بان ا وسیسا‬ ‫يئ‬ ‫ا‬
‫‪11‬‬
‫پر ‪ ۰۲‬باندی دویش قابلیـت‪ :‬پوا دوول وو بانو ا هوا ه وه زو د پوووه وسویسا وې پوه ووه و وه کوې پوا (‪ ۳‬او‪)۴‬‬
‫پووه ووسیسا پله ه ه ز د ه پا دوول و پووه دو ش وړ دا‬
‫‪305760,550512,11770248‬‬ ‫لکهر‬
‫وووا ز و د‬ ‫پــر ‪ ۰۳‬بانــدی دویــش قابلیــت‪ :‬پووا د اول ووو بانو ا هووا ه ووه زو د پووووه دو ووش وړ دا کووه دواکو‬
‫څخووه او ا انووه ووذف ووی او څلوووو دو ه ووی اوده ووه پاتووه زو د رسه جمووع ووی تووا ه ووه و تووه پووووا وې‬
‫نوموووړا ز و د و ار‪ ۷۳‬او ووا ب و داسووی ز و د وا وې پووا ‪ ۷۳‬پووووه وسوویسا پلووه ه ووه ز و د ه و پووا ‪ ۷۳‬پووووه‬
‫وسیسا‬
‫‪687011 , 813044076, 2639‬‬ ‫لکهر‬

‫‪2639 9 4  36‬‬
‫‪263‬‬
‫وا قه‬
‫‪36‬‬
‫‪299‬‬ ‫‪9 4  36‬‬
‫‪29‬‬
‫‪36‬‬
‫‪65‬‬
‫‪ 65‬ه ه ز د دا ی پا ‪ 13‬پووه وسیسا نو ‪ 2639‬ز د ه پا ‪ 13‬پووه وسیسا‬
‫پر ‪ ۰۴‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پا ‪ ۷۴‬بان ا ها ه ه ز د پووه وسیسا ې په وه و ه کې پا (‪ ۲‬او ‪ )۱‬پووه دو ش وړ‬
‫وا‬
‫‪9153928 , 361704 , 12548928 ‬‬ ‫لکهر‬
‫پر ‪ ۰۵‬باندی دویش قابلیت‪ :‬پا ‪ ۷۷‬بان ا ها ه ه ز د پووه دو ش وړ دا ې په وه و ه کې پا(‪ ۳‬او ‪ )۷‬پووه‬
‫دو ش وړ وا‬
‫… ‪387540 , 2208825 , 35175‬‬ ‫لکهر‬
‫پر ‪ ۰۶‬بانـدی دویـش قابلیـت‪ :‬پوا ‪ ۷۶‬بانو ا هاه وه زو د پوووه دو وش وړ دا وې پوه ووه و وه کوې پوا (‪ ۲‬او‬
‫‪ )۰‬پووه دو ش وړ وا ه ه ز د پله پا ‪ ۷۶‬پووه دو ش وړ وا‬
‫‪12‬‬
‫‪413456 , 59072 , 1262624 ‬‬ ‫لکهر‬
‫ووا زو د لووم ا‬ ‫پر‪ ۰۷‬باندی دویـش قابلیـت‪ :‬پوا ‪ ۷۱‬بانو ا هوا ه وه زو د پوووه دو وش وړ دا وې د واکو‬
‫انه ذف ک و او ه ه پدره د ه کو و او ده وه پاتوه زو د څخوه يئ مد وی کو و توا ه وه و توه پوووا دې زملیوی‬
‫ته دواو ووکوو ی ه ه زو د و ار‪ ۷۱‬او وا بو داسوی زو د وا وې پوا ‪ ۷۱‬وسویسا نوو پلوه ه وه زو د هو پوا‬
‫‪ ۷۱‬پووه دو ش وړ دا‬
‫‪43877 , 40052 , 2098752 ‬‬ ‫لکه ر‬
‫‪43877 7  5=35‬‬
‫‪4387‬‬
‫‪35‬‬ ‫وا قهر‬
‫‪4352‬‬ ‫‪2  5  10‬‬
‫‪435‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪ 17‬ه ه ز د دا ی پا ‪ 17‬پووه وسیسا نو مو وا و‬
‫‪425‬‬ ‫‪55  25‬‬
‫‪42‬‬ ‫ې ‪ 43877‬ز د ه پا ‪ 17‬پووه وسیسا‬
‫‪25‬‬
‫‪17‬‬
‫پــر ‪ ۰۹‬بانــدی دویــش قابلیــت‪ :‬پووا ‪ ۷۵‬بان و ا هووا ه ووه زو د پووووه دو ووش وړ دا وې ده ووه ز و د لوووم ا انووه‬
‫وذف ووی او ه ووه دوه دو ه ووی او ده ووه پاتوه زو د رسه جمووع وی تووا ه ووه و توه پووووا دې زملیووی تووه دواو‬
‫ووکوو وې ا و يئ و ا ر‪ ۷۵‬او وا بو داسوی زو د وا وې پوا ‪ ۷۵‬پوووه دو وش وړ وا نوو ه وه زو د پلوه‬
‫پا ‪ ۷۵‬پووه دو ش وړ دا‬
‫‪4902 , 1408375 , 70262 ‬‬ ‫لکه ر‬
‫وا قهر‬
‫‪ 19‬ه ه ز د دا ې پا ‪ 19‬بان ا پووه و ش کیسا نو مو وا و‬
‫ې ‪ 4902‬ز د ه پا ‪ 19‬بان ا پووه دو ش وړ دا‬
‫‪13‬‬
‫‪4902‬‬ ‫‪2 2  4‬‬

‫‪490‬‬
‫‪4‬‬
‫‪494‬‬ ‫‪42  8‬‬
‫‪49‬‬
‫‪8‬‬
‫‪57‬‬ ‫‪7  2  14‬‬
‫‪5‬‬
‫‪14‬‬
‫‪19‬‬
‫تجــزیه ‪ :‬درضبی اج او درض پوه وک د وو زو د لیکلوو توه تج وه وا ي اپوه بو زوواوت تج وه پوه ل وات کوې‬
‫و شووولو تووه وايئ او پووه ا و الح کوې د ووو ماکووب زو د و شو پووا نووووو لوم نیووو ازو ادو بانو ا زووواوت دتج ووی‬
‫څخه ده‬
‫وی وې او با و توا ولوو کوو دی لووم نی‬ ‫یادونه‪ :‬و ماکب ز د با په داسوی و پوا لووم ا ازو ادو وو شو‬
‫ی او په تاتیب رسه با تا رټ لوم نی از اد پووا ووسیسا‬ ‫از اد با وو ش‬
‫دتج يي زمومی ولونهر دتج ی زمومی او مشبوو ې ا استعاملیسا دوا وله دا‬
‫‪۷‬و س اا وا قه ې اه ساده ده او رټ از اد نشی پاا تج ه کی اا‬
‫‪۲‬و د د امااو وا قه ده ې ه ه ه لس استعاملیسا اکه ااا ا نی ی‬
‫‪۳‬و زمومی وا قه ده ې تا ولو اه آسانه او اه استعاملیسا‬
‫سطرې طریقه‬
‫‪60  6 10‬‬
‫‪60  2  2  3  5  22  3  5‬‬
‫‪14‬‬
‫دیاګرام طریقه‬
‫‪60‬‬
‫‪30‬‬
‫‪2‬‬
‫‪15‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2 60‬‬ ‫عمومي طریقه‬

‫‪2 30‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪60  2  2  3  5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬
‫تر ټولو لوی مشرتک قاسم‬
‫ی دوه ز د ته دلوم ا ز د اس وايئ‬ ‫قاسم‪:‬که و وویعی ز د پا ب ز د پووه وو ش‬
‫ملا ر ‪ 32‬پا ‪ 8‬بان ا پووه دو ش وړ دا عدیر ‪ 32  8  4‬نو ‪ 8‬ته د ‪ 32‬و اس دا‬
‫ی دې ز د ته ددې ز دونو مشرتک اس وايئ‬ ‫مشرتک قاسم‪ :‬که دوه ا څو ز دونه په وه ز د پووه وو ش‬
‫ملا ر د ‪ 24, 36‬او ‪ 48‬دز دونو د مشرتک اسمونو دز دونو سیټ پی اک ا‬
‫‪36  1, 2,3, 4,6,9,12,18,36‬‬
‫‪24  1, 2,3, 4,6,8,12, 24‬‬
‫‪48  1, 2,3, 4,6,8,12,16, 24, 48‬‬
‫‪48‬‬ ‫د ‪ 24, 36‬او ‪ 48‬زوو دونو دمشوورتکو زدووافو سوویټ زووواوت دا ‪ 1, 2,3, 4,6,12 ‬څخووه نووو د ‪ 24, 36‬او‬
‫ز دونو مشرتک اس زواوت له ‪ 1, 2,3, 4,6,12 ‬دا‬
‫‪15‬‬
‫کیوسا وې ‪ 12‬توا ولوو روټ زو د دا دې زو د توه د ‪  24, 36, 48‬توا ولوو لووا‬ ‫په مشرتک اسمونو کوې لیو‬
‫مشرتک اس وايئ‬
‫دتجزیی په مرسته د لوی مشرتک قاسم )‪ (GCD‬یا )‪ (HCF‬پیداکول‬
‫‪2 40 , 60‬‬
‫‪2 20 , 30‬‬
‫‪ 40‬او ‪ 60‬لوا مدک اس پی اک ا‬
‫‪2 10 , 15‬‬
‫‪3 5 , 15‬‬ ‫دره وکتووونه ی ووته وا دا‬
‫‪5 5 , 5‬‬ ‫دا ه ه لوم نی از اد دا ې دواړه‬
‫‪1 , 1‬‬
‫از اد په وه و ه کې پووه پا و ش‬
‫و ا نو لوا مشرتک اس ه د‬
‫هم ره از ادو رض دا‬
‫‪2  2  5  20‬‬
‫نو لوا مشرتک اس ‪ 20‬دا‬
‫وو ا ه وه تج وه کووو وووسوته ه وه لووم نی ازو اد رسه رض وو وې‬ ‫یادونه‪ :‬کوو از اد وې موو توه واکو‬
‫وا وا لکه پووته ملا‬ ‫وه و ه کې ماکب از اد پا پووه و ش‬
‫)‪(LCM‬‬ ‫تا ولو کو دی مشرتک مرض‬

‫د ‪ 4, 6‬او ‪ 8‬تا ولو کو دی مشرتک مرض پی اک ا‬
‫‪6  A  6,12,18, 24,30,36, 42, 48,54,60‬‬
‫‪4  B  4,8,12,16, 20, 24, 28,32,36, 40, 44, 48‬‬
‫‪8  C  8,16, 24,32, 40, 48,56,64,72,80 ‬‬
‫اوس د دوي واړو سیټونو تقاوع واباسو‬
‫‪(A  B)  C   24, 48‬‬
‫‪16‬‬
‫دتقاوع په سیټ کې کو دی ز د ‪ 24‬دا نو هم ره ز د د ‪  6, 4,8‬تا ولو کو دی مشرتک مرض دا‬
‫د تجزیی په مرسته د کوچنی مشرتک مرض پیداکول‪:‬‬
‫‪2 40 , 60‬‬ ‫د ‪  40,60 ‬ز د تا ولو کو دی مشرتک مرض‬

‫‪2 20 , 30‬‬
‫زواوت دا له ‪ 120 ‬څخه ‪.‬‬
‫‪2 10 , 15‬‬
‫‪2  2  2  3 5 11  120‬‬
‫‪3 5 , 15‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪1‬‬
‫د دوو عددونو د کوچنی مشرتک مرض او د تر ټولو لوی مشرتک قاسم تر منځ اړیکي‬
‫که کو دی مشرتک مرض نامعلوو وا‬
‫‪ab‬‬
‫‪L‬‬
‫‪G‬‬
‫په پووته فوومو کی ‪  a, b ‬ز دونه دا‬
‫‪L  LCM‬‬ ‫تا ولو کو دی مشرتک مرض‬
‫‪G  GCD‬‬ ‫تا ولو لوا مشرتک اس‬
‫که لوا مشرتک اس نامعلوو وا‬
‫‪ab‬‬
‫‪G‬‬
‫‪L‬‬
‫که لوم ا ز د نامعلوو وي‬
‫‪LG‬‬
‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫که دوه ز د نامعلوو وي‬
‫‪LG‬‬
‫‪b‬‬
‫‪a‬‬
‫‪17‬‬
‫ملا ر د ‪ 180‬او ‪ 250‬ز دونو تا ولو لوا مشرتک اس ‪ 60‬دا تاسو يئ کو دی مشرتک مرض پی ا ک ا‬
‫‪ab‬‬
‫‪L‬‬
‫‪G‬‬
‫‪180  250‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪ 750‬‬
‫‪60‬‬
‫‪L  750‬‬
‫اوس به تا ولو لوا مشرتک اس نامعلوو ک و‬
‫‪180  250 45000‬‬

‫‪G‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 60‬‬
‫‪750‬‬ ‫‪750‬‬
‫‪G  60‬‬
‫اوس رواړو لوم ا ز د ‪ a‬يئ نامعلوو ک و‬
‫‪750  60 45000‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 180‬‬
‫‪250‬‬ ‫‪250‬‬
‫‪a  180‬‬
‫اوس رواړو دوه ز د ‪ b‬يئ نامعلوو ک و‬
‫‪750  60 45000‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 250‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪180‬‬
‫‪b  250‬‬
‫‪18‬‬
‫دوهم فصل‬
‫طاقت ‪ Power ‬‬
‫تعریف‪ :‬دم اوا از ادو درض لدډې وا قي ته وا ه وا ې ا دمقاوو از ادو درض لدډې وا قی ته وا ه وا ې‬
‫‪2  2  2  2  2  2  2  2  28  256‬‬
‫‪10 10 10 10  104  1000‬‬
‫‪5  5  52  25‬‬
‫دطاقت قوانین‬
‫لومړی قانون‪ :‬که دوه از اد د رض په اله کی وا از ا ې م اوا او توانونه ې مختلف وا د از و څخه وه‬
‫از ه او توانونه ې جمع کوو‬
‫‪a n  a m  a n m‬‬
‫‪42  45  425  47‬‬
‫دوهم قانون‪ :‬که یاا څو از اد درض په اله کې وا په داسی ا کې ې از ا ې مختل ی او توانونه ې‬

‫م اوا وا نو دتوانو څخه و توان او از ا رضبیسا‬
‫‪a m  bm ‬‬ ‫‪a  b‬‬

‫‪m‬‬
‫‪32  42 ‬‬ ‫‪3 4‬‬ ‫‪ 12   144‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ا وا ه ه م اوا په وه رسه دا‬ ‫دریم قانون‪ :‬که یاا د و ز د توان‬
‫‪a0  1‬‬
‫‪100000  1‬‬
‫څلورم قانون‪ :‬که یاا دتق ی په اله کې از ا رسه م اوا وا او توانونه مختلف وا د م اوا از و څخه‬
‫وه از ه لیکو او د ووت د توان څخه د مخاج توان مد ی کوو‬
‫‪19‬‬
‫‪6‬‬
‫‪am‬‬ ‫‪mn 4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪an‬‬ ‫‪43‬‬
‫‪46‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ 463  43  64‬‬
‫‪4‬‬
‫پنځم قانون‪ :‬که یاا دتق ی په اله کې از ا مختل ی وا او توانونه م اوا وا دتوانونو څخه و توان او‬
‫ووت پا مخاج و شو‬
‫‪m‬‬
‫‪am  a ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪bm  b ‬‬
‫‪5‬‬
‫‪45  4 ‬‬
‫‪    25  32‬‬
‫‪25  2 ‬‬
‫شپږم قانون‪ :‬که یاا وه از ه په مختل و توانونو پووته وا وا از ه ې پله لیکو او توانونه يئ و په ب کې‬
‫رض وو‬
‫‪q‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ m n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪p‬‬
‫‪‬‬
‫‪ a ‬‬
‫‪o‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ = a m×n×o×p×q‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪  2 3 4 5 ‬‬
‫‪   5    = 52×3×4×5×2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪‬‬
‫اووم قــانون‪ :‬کووه یوواا د وووا ازو ا توووان مد ووی وا او ورووواړو وې ملوووه يوې کو و نووو مخوواج تووه يوې کښووته‬
‫کوو توان يوې ملووه کیوسا او بوازکس کوه پوه مخواج کوې وا نوو وووت توه يوې پووتوه کووو نوو تووان يوې ملووه‬
‫کیسا‬
‫‪1‬‬
‫‪am ‬‬
‫‪am‬‬
‫‪1 1‬‬
‫‪23 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪23 8‬‬
‫وووا وا کووه م وواوا وا او کووه نووه وا او‬ ‫اتــم قــانون‪ :‬کووه یوواا دتق ووی پووه الووه کوې دوا ازو ا واکووو‬
‫کُ توان ې مد ی وا کلوه وې وروواړو دروه کُو تووان وو ملووه کو و نوو د وووت ازو ه مخواج توه کښوته کووو‬
‫او دمخاج از ه ووت ته پووته کوو‬
‫‪20‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪      4  16‬‬
‫‪2‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫جــذر‬
‫تعریف‪ :‬جذو په ل ات کې وېښوې توه و و کیسا اوپوه ا و الح کوې د وو زو د و ښوه پیو اکو د ازو ادو پوا مکووو‬
‫بان ا‬
‫دجذو ولونه ا و ات دا مها ا معمو ې مابع او مکعب دا‬
‫مربع جـذر‪ :‬کوه یواا دوه م واوا ازو اد رسه رض کو و نوو وو زو د ایدوی تشوکیلیسا دروه وو م واوا زو د‬
‫ووا زو د مابوع وا دو و جوذو پوه ناموه واد سا لکوه‬ ‫وو ا ده وه تشوکی‬ ‫ته وی ه وه زو د ایدوی تشوکی‬
‫الن ا ایدی ملالونهر‬
‫‪4  2‬‬ ‫‪100  10‬‬

‫‪9 3‬‬ ‫‪121  11‬‬
‫‪16  4‬‬ ‫‪144  12‬‬
‫‪25  5‬‬ ‫‪169  13‬‬
‫‪36  6‬‬ ‫‪196  14‬‬
‫‪49  7‬‬ ‫‪225  15‬‬
‫‪64  8‬‬ ‫‪256  16‬‬
‫‪81  9‬‬ ‫‪289  17‬‬
‫ایدی تقا وی جذوونه‬
‫‪2  1.4142‬‬
‫‪3  1.73‬‬
‫‪5  2.236‬‬
‫‪6  2.449‬‬
‫‪7  2.6457‬‬
‫‪21‬‬
‫دمــربــع جــذر پیدا کول د تجــــزيي په مرســــته‬
‫ملا ر د ‪ 225‬ز د مابع جذو د تجا ی په ماسته پی اک ا‬
‫‪3 225‬‬ ‫ر د ‪ 225‬ز د مابع جذو ‪ 15‬دا‬

‫‪3‬‬
‫‪3 75‬‬
‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪5‬‬
‫‪5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪15‬‬ ‫‪1‬‬
‫ادونهر دتج ی په وا قه رسه ها ز د نه پی اکیسا نو داسی وا قه ې د ها ز د مابع جذو پی اک ا ه ه زمومی‬

‫وا قه ده‬
‫د استعامل او زده کړی طریقه‬
‫‪۷‬و او دوا انې د واسته وا څخه انتخا وو‬
‫‪۲‬و ه ه ز د ا از اد په نظا کې نی و‬
‫ووا وانې رسه باابوا وا هو کو‬ ‫وې کو و توا ه وه انتخوا‬ ‫‪۳‬و دوه داسی م اوا از اد پی اکوو وې رسه رض‬
‫ې لیکو‬ ‫وا او په واو رسه دوا انې واکښته کوو او ه ه لوړ ز د دوه د ه کوو او ده ه تا څد‬
‫ملا ر د ‪ 77841‬ز د مابع جذو په زمومی وا قه پی اک ا‬
‫جذرمنا یا د جذر‬ ‫‪‬‬

‫‪n‬‬
‫مجذور یا تر جذر‪‬‬
‫‪a ‬‬
‫درجه‬
‫‪‬‬ ‫الندی‬
‫دجذر‬
‫عالمه‬
‫‪22‬‬
‫‪279‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪77841‬‬
‫‪4‬‬
‫‪47‬‬ ‫‪378‬‬
‫‪329‬‬
‫‪549‬‬ ‫‪4941‬‬
‫‪4941‬‬
‫‪0‬‬
‫‪77841  279‬‬
‫ووی ده ه څخووه ووو ز و د تشووکیلیسا دره ووو م وواوا زو د تووه‬ ‫مکعــب جــذر ‪ :‬کووه یوواا دوي ازو اد رسه رض‬
‫وا ز د مکعب ا دو جذو وا ې لکهر‬ ‫و ا ده ه تشکی‬ ‫ې ه ه ز د ایدی تشکی‬
‫‪3‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪216  6‬‬
‫‪3‬‬
‫‪27  3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪343  7‬‬
‫‪3‬‬
‫‪64  4‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪512  8‬‬
‫‪3‬‬
‫‪125  5‬‬
‫‪23‬‬
‫دمکعب جذو دپی اکولو لپاوه د تج ی څخه کاو ا لو بله وا قه نه لاا‬
‫‪3 3375‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3 1125‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪375‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪3375  15‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪125‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪15‬‬
‫‪1‬‬
‫دجـذر خــواص‬
‫‪ A‬و ها ه ه ز د ې دجذو دوجه ا جذومنا ونه لاا جذومنا ې همیشه مابع ا دوه ده‬
‫‪a2a‬‬
‫‪ B‬و که یاا و جذو کُ توان ولاا کُ توان واای دمجذوو د از ادو دا ا ده ه ز د دا ې تا جذو الن ا‬
‫وا‬
‫‪ a‬‬
‫‪m‬‬
‫‪n‬‬
‫‪ n am‬‬
‫‪ 6‬‬
‫‪5‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ 4 65‬‬
‫‪ C‬و و ز د ې تا جذو الن ا وا کوالا و دوا ه په ک يئ ولیکو‬
‫طــریقـه‬
‫‪۷‬و مجذوو دجذو دبان ا لیکو‬
‫‪۲‬و دمجذوو په توان کې کرسا ط لیکو‬
‫‪۳‬و دمجذوو توان دکرسا ط په ووت کې لیکو او جذومنا په مخاج کې لیکو‬
‫‪24‬‬
‫‪m‬‬
‫‪n‬‬
‫‪am  a n‬‬
‫‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫‪303  30 5‬‬
‫دجــذر قوانـین‬
‫‪۰‬ـ ـ قــانون‪ :‬کووه یوواا جذوونووه درض پووه الووه ک وې وا وې جووذومناوا ي وې م وواوا وا او مجذووونووه وې‬
‫مختلف وا دجذوو څخوه وو جوذو نی وو او دم واوا جوذومناوو څخوه هو ووه جوذومنا نی وو او مجذووونوه وې‬
‫رسه رض وو‬
‫لکهر‬
‫‪n‬‬
‫‪a  n b  n a b‬‬
‫‪8‬‬
‫‪36  8 12  8 36 12  8 432‬‬
‫‪۲‬ـ ـ قــانون ‪ :‬کووه یوواا جذوونووه درض پووه الووه ک وې وا جووذومناوا وې م وواوا او مجذوونووه وې ه و رسه‬
‫م وواوا وا پووه داسووی الووه کوې دجووذومناوو څخووه وووه جووذومنا نی ووو او دمجووذوو څخووه ووو مجووذوو نی ووو او‬
‫توانونه ې رسه جمع کوو‬
‫‪n‬‬
‫‪a m  n a p  n a m p‬‬
‫‪5‬‬
‫‪184  5 186  5 1846  5 1810‬‬
‫‪۳‬ـ قانون‪ :‬که یاا و مجذوو تا څو مختل و جذوونو الن ا وا مجذوو تا وه جذو الن ا نی و او جذومناوا ې‬
‫رسه رض وو‬
‫‪n m‬‬
‫‪a p  nm a p‬‬
‫‪4 3‬‬
‫‪52  43 52  12 52  12 25‬‬
‫‪۴‬ــ قــانون‪ :‬کووه یوواا م وواوا مجذووونووه تووا مختل ووو جووذوونو النو ا وا دم وواوا مجووذوو څخووه ووو مجووذوو‬
‫لیکو د دو جوذو جوذومنا داو ا مجوذو پوه تووان کوې رض و او د لووم ا جوذو جوذومنا د دو و جوذو دمجوذوو‬
‫پووه توووان کوې رض وو او دجووذو څخووه ووو جووذو نی ووو او مختل ووی جووذومناوا رسه رض وو ده ووه جووذو جووذومنا‬
‫يئ مااوو‬
‫‪25‬‬
‫‪n‬‬
‫‪a p  m a s  nm am pns‬‬
‫‪3‬‬
‫‪32  4 35  34 34235  12 3815  12 323‬‬
‫ک و نو ده ه جذو دوجه دز د توان مااوو‬ ‫‪۵‬ـ قانون‪ :‬که یاا ورواړو ې و ز د وجذو ته وو دا‬
‫‪a  n bm  n bm  a n‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪xy  3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ x3 y 3  3 xy‬‬
‫‪x y2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x y‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪۶‬ـــ قــانون‪ :‬کووه یوواا دتق ووی پووه الووه کووې مجذووونووه مختلووف وا او جووذومناوا ووې رسه م وواوا‬
‫وا مجذووونووه وې وپاب و و شووو او جووذوونو څخووه ووو ووو جووذو نی ووو او دم وواوا جووذومناوو څخووه ه و وووه‬
‫جذومنا نی و‬
‫‪n‬‬
‫‪a na‬‬
‫‪n‬‬
‫‪‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪3‬‬
‫‪20 3 20 3‬‬
‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬
‫‪۷‬ــ قــانون‪ :‬کووه یواا دتق ووی پوه الوه کوې م واوا مجذووونووه توا م وواوا جووذومناوو النو ا وا پووه النو ا‬
‫کوو‬ ‫و رسه يئ‬
‫‪ A‬و دمجذووو څخه و مجذوو لیکو‬
‫‪ B‬و دجذوونو څخه و جذو لیکو‬
‫‪ C‬و دجذومناوو څخه وه جذومنا لیکو‬
‫‪ D‬و د ووت دمجذوو دتوان څخه دمخاج دمجذوو توان مد ی کوو‬
‫‪n‬‬
‫‪am‬‬
‫‪ n a m p‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪a‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1225‬‬
‫‪ 5 122518  5 127‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪12‬‬
‫‪26‬‬
‫‪۸‬ـ قانون‪ :‬که یاا دتق ی په اله کې م اوا مجذووونه تا مختل و جذومناوو الن ا وا دساده کولو وا قه ې په‬
‫الن ا و ده‬
‫‪ A‬و دمجذوو څخه و مجذوو نی و‬
‫‪ B‬و ددو جذو جذومنا دلوم ا مجذوو په توان کې رض او ووڅخه مد ی کوو دلوم ا جذو جذومنا ددو جذو‬
‫دمجذوو په توان کې رض‬
‫‪ C‬و دجذوونو څخه و جذو نی و جذومناوا رسه رض وو‬
‫‪n‬‬
‫‪ap‬‬
‫‪ nm a pmbn‬‬
‫‪m‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪a‬‬
‫‪5‬‬
‫‪1522‬‬
‫‪ 53 15223125  15 156660  15 156‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪15‬‬
‫‪۹‬ـ قانون‪ :‬که یاا م اوا مجذووونه ا مختلف مجذووونه تا مختل و جذووو الن ا وا په الن ا و ساده کیسا‬
‫‪ A‬و و مجذووونه وه جذو ته دا لوو‬
‫‪ B‬و وووسته دجذوونو جذومناوا رسه رض وو‬
‫‪nm p‬‬
‫‪am b c ‬‬ ‫‪a m p  b p  c‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪p‬‬
‫‪3‬‬
‫‪5 4 8 3 14  343 543  83 14  36 512  83 14‬‬
‫‪۰۱‬ـ قانون‪ :‬که یاا م اوا جذوونه دجمع او مد ی په اله کې ااو ولاا وا قه يې داسی ده‬
‫‪ A‬و دم اوا جذوونو څخه و جذو‬
‫‪ B‬و از اد رسه جمع او مد ی کوو‬
‫‪xn a  yn a  z n a  x  y  z n a‬‬
‫‪3 3 6  4 3 6  5 3 6   3  4  5 3 6  2 3 6‬‬
‫‪27‬‬
‫دجذرونو ګویا(ساده‪،‬ناطق) کول‬

‫دجذوونو مو ا کو پا دوه وله دا‬
‫‪ A‬و ه ه ې جذومنا يې مابع جذو ولاا‬
‫‪ B‬و ه ه ې جذومنا يې د مابع څخه لوړ توان ولاا‬
‫‪ A‬ـ هـغه چی جــذرنـام يئ مــربـع جـذر ولری‪.‬‬

‫کووه یوواا د ووو کرس و پووه ووووت او مخوواج ک وې داسووی جذوونووه وا وې جووذومناوا ي وې دوه ووا مابووع وا پووه‬
‫در ی اله کې ه ه جذو ه په ووت کې او ه په مخاج کې رض وو‬
‫اول مخرج ګویا کول‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 a‬‬ ‫‪1 a 1 a‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a a‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 5‬‬ ‫‪1 5 1 5‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5 5‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 10‬‬ ‫‪1 10 1 10‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪10  10‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪10‬‬
‫دوهم دصورت ګویا کول‬
‫‪a‬‬ ‫‪a a‬‬ ‫‪a2‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2 a‬‬ ‫‪2 a 2 a‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6 6‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3 6‬‬ ‫‪3 6 3 6 2 6‬‬
‫وا مو ازام‬ ‫وا وا مو ازام يې ‪ a  a‬دا او که ‪ a  a‬واک‬ ‫نوټ‪ :‬که یاا ‪ a  a‬واک‬
‫يې ‪ a  a‬دا عدی فف زالمه ې ت یا کوا‬
‫‪28‬‬
‫‪5‬‬
‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪7 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪7 3‬‬ ‫‪  5‬‬ ‫‪7 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪7 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪7 3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪7 3‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪7 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪72 7  3 3‬‬
‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪7 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10  2 21‬‬
‫دوهمه طریقه‬
‫وا وا ې ج ومنا يې تا دوه لو ه وا په در ی اله کې دمجذوو دجذومنا څخه‬ ‫که یاا داسی جذوونه واک‬
‫مد ی کوو اوده ه مجذوو توان يې مااوو وووسته نوموړا دکرس په ووت او مخاج کې رض وو‬
‫‪a‬‬
‫‪‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪bnm‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n‬‬
‫‪bm‬‬ ‫‪ b  b ‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪m‬‬ ‫‪n‬‬ ‫‪nm‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 5 ‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪92‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪57‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪57‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪9‬‬
‫‪52‬‬ ‫‪     ‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪59‬‬ ‫‪5‬‬
‫دعدد لیکلو علمی طریقه‬

‫دا دز د لیکلو وه لدډه وا قوه دهرپوه دا وا قوه کوې وو زو د پوه دوه با وو و شو کیسا وې دواړه با وی وو پوه‬
‫ب کې درض په و لیک کیسا ې لووم ا با وه يوې وو داسوی زو د دا وې لوه ووه رسه م واوا او وا تواې‬
‫لوووا او د‪ ۷۸‬څخووه کووو دی وا ووو دوهمووه با ووه وې د ‪ ۷۸‬ووو وا ووه وا دز و د لیکلووو دې لدووډا وا قووی تووه‬
‫دز د د لیکلو زلمی وا قه وا ې‬
‫وو ا پوووه زو د يوې ووه انوه لیکوو او ه وه نوو فف نظوا نی وو ه وه‬ ‫و ات پوه ویر ه وه زو د وې واکو‬
‫زشاوا ې مو فف نظا ک ا وا د وا زشاوا وووسته ه ه درض په اله کې د ‪ ۷۸‬په از ه لیکو‬
‫وویي واتووه اکووه کو ا و ده ووه زشوواو و پووه تعو اد بووه مد ووی توانونووه ووکوووو او بووازکس کووه کیم وې‬ ‫کووه مووو‬
‫واته مو اکه ک ا وو نو بیا ملوه توانونه ووکوو‬
‫لکهر د ‪ 9600000‬ز د د ز د لیکلو په زلمی وا قه ولیکئ‬
‫‪9600000  9.6 1000000  9.6 106‬‬
‫دامکی فا له د اا څخه په اوسط و ‪ 149600000‬ده رواړو دره ز د په زلمی وا قه ولیکو‬
‫‪29‬‬
‫‪149600000  1.4 100000000  1.4 108‬‬

‫‪8‬‬
‫دا ‪ 2384000000000‬ز د د ز د لیکلو په زلمی وا قه ولیکئ‬
‫‪2.3 1000000000000  2.3 1012‬‬

‫‪12‬‬
‫دا ‪ 0.0000435678‬ز د د ز د لیکلو په زلمی وا قه ولیکئ‬
‫‪0.0000435678  7.8 109‬‬
‫ادونهر دتوان مد ی والی دکو دیوالی په معدا دا د ز د دمد ی والی په معدا نه دا‬
‫‪30‬‬
‫دریم فصل‬
‫کسـرونه‬
‫الح کې و ی په څو با و و ش او ده ه څخه وه ا څو با ې‬ ‫تعا ف ر کرس په ل ات کې ماتولو ته وايې او په ا‬
‫ا ی تلو ته کرس وايې‬
‫کرس پا دوه وله دا‬
‫‪A‬و زاو کرس‬
‫‪B‬و زشاو کرس‬
‫عام کرس‪ :‬ه ه کرس دا ې په مخاج کې …‪ 10,100,1000,10000‬نه وا‬

‫ووت‬ ‫ط ‪a‬‬
‫‪‬‬ ‫کرسا‬
‫‪  b‬مخاج‬
‫دزاو کرس ولونهر زاو کرس پا دوه وله دا وا عی کرس او ریاوا عی کرس‬
‫واقعی کرس‪ :‬ه ه کرس دا ې ووت يې دمخاج څخه کو دی وا‬
‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪65‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪78‬‬
‫غیرواقعی کرس‪ :‬ه ه کرس دا ې ووت يې تا مخاج لوا وا‬
‫‪7‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪41‬‬
‫دغــیر واقـعی کــرس تـبدیلول په واقــعی کرس باندی‬
‫ومه يوې پوه‬ ‫کو و لووم ا ه وه تق وی کوو واوج‬ ‫کله ې ورواړو ې ریاوا عوی کرسو پوه وا عوی کرسو توو‬
‫کیکی از او کې لیکو با ی يې په ووت کې لیکو او مق وو زلیه يې په مخاج کې لیکو‬
‫‪6‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪31‬‬
‫دواقـعی کـرس تبـدیـلول په غـیرواقـعی کـرس باندی‪:‬په ه ه و ه کې ې کیکی ز د ولاا‬
‫ک و نو ه ه ریا واجب کوو‬ ‫کله ې ورواړو ې وا عی کرس په ریاوا عی کرس تو‬
‫غــیرواجب‪ :‬د وکرس مخواج پوه وکیکی ازو ادو کوې رض وو وووت وورسه جموع کووو او بیوا يوې هو پوا ه وه‬
‫مخاج لیکو‬
‫‪2 3 6  2‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪6 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫دکــرس اخــتصارول یا ســــــاده کول‬
‫وکرس ه ه و ه ا تصاو سا کله ې ووت او مخاج و ز د ته دو ش ابلیه ولاا‬
‫‪1‬‬
‫‪5‬‬
‫‪15‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪25 1‬‬ ‫‪120 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪50 2‬‬ ‫‪240 2‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪120‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪60‬‬
‫‪30‬‬
‫‪10‬‬
‫‪2‬‬
‫مـعادل کـــرسونه‬
‫ه ه کرسونو ته وايې ې و و مق او د و ی و يي اپه ب زواوتر معاد کرسونه ه ه کرسونو ته وايې ې د و‬

‫ی دنوموړا کرس معاد کرسونه السته واای‬ ‫ا تق ی‬ ‫کرس ووت او مخاج په وه م اوا ز د کې رض‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪32‬‬
‫معادل کـــــرسونه‬
‫‪1 1 2 2‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2 2 2 4‬‬
‫‪4 4  3 12‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪9 9  3 27‬‬
‫‪12 12  6 2‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪18 18  6 3‬‬
‫‪25 25  5 5‬‬
‫)‪4‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪45 45  5 9‬‬
‫‪22 22  2 11‬‬
‫)‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪44 44  2 22‬‬
‫دمـــعادل کـــرسونو مقایـــسه یا پرتــله کول‬
‫دمعاد کرسونو مقا ه کو په دوا وا قو کیسا‬
‫لـومړی طریقــه‪ :‬کووه یوواا دوه ووا څووو کرسووونو وا وې ددرووو کرسووونو ووووتونه و ووان ووا رسه م وواوا وا او‬
‫مخاجونه يې رسه مختلف وا تا ولو لوا کرس ه ه دا ې مخاج يې کو دی وا‬
‫‪25‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪,‬‬
‫‪28‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬
‫وووا وا وې مخاجونووه يوې و ووان او ووووتونه يوې‬ ‫دوهــــمه طـــریقهر کووه یوواا دوه ووا څووو کرسووونه واکو‬
‫مختلف وا تا ولو لوا کرس ه ه دا ې ووت يې لوا وا‬
‫‪32‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪36‬‬

‫‪,‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪45‬‬
‫وووا وا وې نووه ووووتونه او نووه مخاجونووه رسه م وواوا‬ ‫دریــــمه طریـــقهر کووه یوواا داسووی کرس وونه واک و‬
‫وا پووه داسووی وواالتو ک وې د ووو کرس و معوواد کرسووونه واباسووو ک وه یوواا رضووت پی ا ووی ددوه و کرس و معوواد‬
‫ووو کرسووونو ووووتونه ووا مخاجونووه ووو لووه بلووه رسه‬ ‫کرسووونه ه و واباسووو تووا ه ووه و تووه پووووا وې دواک و‬
‫باابا سا که رسه باابا و نو يې مقا ه کوو ې لوا وو ه ه ا لی کرس لوا دا ددره ب څخه‬
‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3 2 6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4 2 8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪33‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪,‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3 3 2 6‬‬ ‫‪3 3 9‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 4 2 8‬‬ ‫‪4  3 12‬‬
‫‪2 2 2 4‬‬ ‫‪23 6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5 5  2 10‬‬ ‫‪5  3 15‬‬
‫‪3 6 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪4 8  6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2 6 8‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪‬‬
‫‪5 15 ‬‬
‫دعــام کـــرس څــلور ګــونی عمـلیې‬
‫جـمع‬
‫اول حـالت‬
‫ووا وا وې مخاجونوه يوې رسه م واوا وا نوو‬ ‫که یواا دوه وا څوو کرسوونه دجموع پوه الوه کوې واک ړ‬
‫دمخاجونو څخه و مخاج او ووتونه يې جمع کوو‬
‫ملا ر‬
‫‪3 5 7 3  5  7 15‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 4 4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪8 14 18 8  14  18 40‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪12 12 12‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪12‬‬
‫دوهم حالت‬
‫کووه یوواا دوه ووا څوکرسووونه دجمووع پووه الووه ک وې وا وې مخاجونووه ي وې ووو ووان او ووکیکی ازو اد ولوواا‬
‫لوم ا دره کرسونه ریاواجب کوو او وووسته دمخاجونو څخه و مخاج او ووتونه يې جمع کوو‬
‫‪3‬‬ ‫‪7 5  6  3 5  5  7 33 32 33  32 65‬‬

‫)‪1‬‬ ‫‪6 5 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5 5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3 3  7  2 3  6  9 3  4  3 23 27 15 23  27  15 65‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪7 6 4 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3 3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪34‬‬
‫ووا وا وې مخاجونوه مختلوف وا‬ ‫دریم حالت‪ :‬کوه یواا دوه وا څوو کرسوونه دجموع پوه الوه کوې واکو‬
‫لوووم ا د ولووو مخاجونووه لپوواوه مشوورتک مخوواج (‪ )lcm‬نی ووو وووسووته ه ووه مشوورتک مخوواج دهووا کرسو پووا مخوواج‬
‫يې په ووت کی رض وو‬ ‫و شو ه ه ا‬
‫‪2 6  35  5  2    35  7  6  14  30 44‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5 7‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪35‬‬
‫‪12 9  60 10 12    60 12  9   6 12    5  9  72  45 117‬‬

‫)‪2‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10 12‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪60‬‬
‫وووا وا وې مخاجونووه ي وې رسه‬ ‫څلــورم حالــت‪:‬کووه یوواا دوه ووا څوکرسووونه دجمووع پووه الووه ک وې واک و‬
‫وکیکی وا پوووه ازو اد ولواا لوووم ا يوې ریاواجوب کووو او وووسوته مشورتک مخواج نی ووو‬ ‫مختلوف وا او هو‬
‫دها کرس پامخاج و شو او په ه ه ووت کې رضبوو‬
‫ملا ر‬
‫‪5‬‬ ‫‪6 12  3  5 36  7  6 41 258  36 12  41   36  36  258 123  258 381‬‬

‫)‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪7 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪12 36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪36‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8 9  9  5 5  2  9 3  7  8 86 19 29‬‬

‫)‪2‬‬ ‫‪9 2 7 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9 5 3‬‬
‫‪‬‬
‫‪ 45  9  86    45  5 19    45  3  29   430  171  435  1036‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪45‬‬ ‫‪45‬‬
‫تووپیا نوه لواا فف دلتوه پوه ا و کوې‬ ‫ادونهر دروه دجموع څلووو الوه وو وې دمد وی د والتونو رسه وا‬
‫توپیا نه لاا‬ ‫ا‬ ‫جمع کیسا او په مد ی کې مد ی کیسا ب‬
‫ضـــر‬
‫اول حالت‪ :‬که یواا دوه وا څوکرسوونه درض پوه الوه کوې وا پوه ه وه الوه کوې وې وکیکی زو د ونوه‬
‫لاا ووت په ووت کې او مخاج په مخاج کې رضبیسا‬
‫ملا ر‬
‫‪5 6 5  6 30‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪6 8 6  8 48‬‬
‫‪9 5‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪45‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪12 10 12 10 120‬‬
‫‪35‬‬
‫وا وا ې کیکی ز د دولودونکی وا لوم ا‬ ‫دوهم حالت‪ :‬که یاا داسی کرسونه درض په اله کې واک‬
‫يې ریاواجب کوو او وووسته ووت په ووت کې او مخاج په مخاج کې رض وو‬
‫‪60 9 3  5  60 9  7  9 75 72 75  72 5400‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪7 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3 9‬‬ ‫‪3 9‬‬ ‫‪27‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪2 5 4  2  6 8  6  2 3  3  5 14 50 14 14  50 14 9800‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪2 6 3 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 8 3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4 8 3‬‬ ‫‪483‬‬ ‫‪96‬‬
‫تقسیم‬
‫الوه‬ ‫ووا وا لووم ا کرسو پوا پو‬ ‫اول حالت‪:‬که یاا دوه وا څوو کرسوونه دتق وی پوه الوه کوې واکو‬
‫لوووو دوه کرسو رس پووه کوو وووسووته ووووت پووه ووووت کوې او مخوواج پووه‬ ‫لیکووو دتق ووی زالمووه پووه رض توو‬
‫مخاج کې رض وو لکهر‬
‫‪3 4 3 6 3  6 18‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪5 6 5 4 5  4 20‬‬
‫‪9 5 9 6 9  6 54‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪12 6 12 5 12  5 60‬‬
‫وووا وا او ووکیکی زوو د‬ ‫دوهــم حالــت‪ :‬کووه یوواا دتق ووی پووه الووه کووې دوه ووا څووو کرسووونه واکوو‬
‫دولودنکی وا لوم ا دره ریاواجوب کووو وووسوته يوې اولدوی کرسو پوا پو اواا لیکوو درض زالموه پوه تق وی‬
‫وو دوه کرس معکوس کوو وووسته ووت په ووت کې او مخاج په مخاج کې رض وو لکهر‬ ‫تو‬
‫‪2‬‬ ‫‪5 3  4  2 6  3  5 14 23 14 6 84‬‬

‫)‪1‬‬ ‫‪4 3 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪    ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3 6‬‬ ‫‪3 23 69‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3 6  4  4 5  2  3 28 13 28 5 140‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪4 2 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪    ‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6 5‬‬ ‫‪6 13 78‬‬
‫دمخـــتلفو کــــرسی عمـلیو ســــاده کول‬
‫کووه یوواا پووه ووو سوووا کووې کرسووا جمعرکرسووا مد یرکرسووا رض رکرسووا تق ووی وارلووی وا او ددا تووا‬
‫وسونه ه موجودوا ددره و زملیو درسته وسولو لپاوه با الن ا کي په نظا کې ونی و‬ ‫څد‬
‫‪ A‬و وسونه وفه کو‬
‫ې کیکی از اد ولاا‬ ‫‪ B‬و ه ه کرس وفه کو‬
‫‪36‬‬
‫‪ C‬و دتق ی او درض زملیی وفه کو‬
‫‪ D‬و دجمعی او مد ی زملیی رسته وسو‬
‫‪5  1 5 3‬‬
‫‪ 1  ‬‬
‫‪4  3 2 10 ‬‬
‫‪5 4 5 3 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫‪4  3 2 10 ‬‬
‫‪5  4 15 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪4  3 20 ‬‬
‫‪5  80  45 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4  60 ‬‬
‫‪5 125 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4  60 ‬‬
‫‪5 60 300 3‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 125 500 5‬‬
‫کسـرالکرس‬
‫ه ه کرس ته و کیوسا وې پوه وووت کوې هو کرسوونه ولواا او پوه مخاجونوه کوې هو کرسوونه ولواا دداسوی‬
‫کرسونو دساده کولو وا قه په الن ا و ده‬
‫که مو ووت سواده کوا نوو وووت دلووړا ووا څخوه سواده کوو اوکوه موو مخواج سواده کووا نوو مخواج يوې د‬
‫کښتې وا څخه ساده کوو‬
‫ملا ر‬
‫‪4 3  2  4 10‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪10 4 40‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪ 3   ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4 1  3‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3 7 21‬‬
‫‪1‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪10  3‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5  4  5  4  5  4  7  2  4  14  300  14  286‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪16  1‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪5 15‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪75‬‬
‫‪8‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪37‬‬
‫عشار کرس‬
‫ه ه کرس ته وايې ې په مخاج کې يې )‪ (10,100,1000,10000‬او داسی نو ز دونه وا زشاوکرس بل کیسا‬
‫نوټ‪ :‬دزشاو ی کیموې واتوه تواو ازو اد وااو لواا او دزشواو ی وی واتوه يوې زشواو ی ازو اد بلو کیسا کوه‬
‫وی په ازو ادو کوې کووو ت یوا نوه وااوی او هم اسوی کوه‬ ‫دتاو ازو ادو کیموې واتوه هوا څووماه و اونه ووکو‬
‫ی په از ادو کې کوو ت یا نه واای‬ ‫اونه ووکو‬ ‫دزشاو ی از ادو يي واته ها څوماه‬
‫)‪1‬‬ ‫‪00000000025  25‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪0.2500000  0.25‬‬
‫دعشار کرس څلورګوين عملیی‬
‫جمع او منفی‬
‫که یواا وروواړو وې دوه وا څوو زشواوا ازو اد رسه جموع وا ت ا وی کو و نوو داسوی کواو کووو لکوه پوه سواده‬
‫جمووع او مد ووی کې ووو کلووه وې درووه جمووع ووا مد ووی رستووه وسوووو لوم ا با و از و اد م ودظ ک و عدووی د توواو‬
‫از ادو و تا وو النو ا او ل وی توا ل وی النو ا پوه همو ا تاتیوب او دزشواو ی زو د وو توا وو النو ا‬
‫ی‬ ‫او ل ی تا ل ی الن ا په هم ا تاتیب با ولیک‬
‫پاملانهر دزشاو ی ازو ادو وو دزشواوا څخوه پیو کیوسا او هم اونهوه دتواو ازو ادو وو هو دزشواو ی څخوه‬
‫پی کیسا‬
‫الن ا از اد جمع او مد ی ک ا‬
‫‪6.7675  2827.56  0.7595 ‬‬ ‫‪ ,‬‬ ‫‪ 39.38 – 25.034‬‬
‫‪6.7675‬‬
‫‪ 2827.56‬‬ ‫‪39.38‬‬
‫‪‬‬
‫‪0.7595‬‬ ‫‪25.034‬‬
‫‪,‬‬
‫‪2835.0870‬‬ ‫‪14.346‬‬
‫‪38‬‬
‫دعشارکرس رض‬
‫و رسه‬ ‫کلووه وې ورووواړو ووو زشوواوا از و اد پووه توواو ووا ب و زشوواوا ز و د ک وې رض ک و و نووو دزووادا رض‬
‫درض زملیووه رستووه وسوو وووسووته درض پووه ا و ک وې زشوواو ه پووه داسووی و رسه وواکو وې پووه مرضوو او‬
‫کې جال کوو‬ ‫مرض زلیه کې زشاو ی اموو او ده ه زشاوو و په تع اد زشاو ی د رض په ا‬
‫ملا ر‬
‫‪56.53‬‬ ‫‪23.56‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2.3‬‬ ‫‪1.23‬‬
‫‪,‬‬
‫‪16959‬‬ ‫‪7068‬‬
‫‪11306‬‬ ‫‪4712‬‬
‫‪130.019‬‬ ‫‪2356‬‬
‫‪28.9788‬‬
‫دعشــــارکــــرس تقـــسیم‬
‫وو کله‬ ‫اول حالت‪:‬که یاا ورواړو و زشاو ی از اد پا و ثابه ز د تق ی ک و دزادا تق ی په ان پ تق ی‬

‫مه کې ا سدو وووسته پ تق ی ته ادامه ووکوو لکهر‬ ‫ې زشاو ه مدځ ته وا ی زشاو ه واسا ل په اوج‬
‫‪4.553‬‬
‫‪27.318 6‬‬
‫‪24‬‬
‫‪33‬‬
‫‪30‬‬
‫‪31‬‬
‫‪30‬‬
‫‪18‬‬
‫‪18‬‬
‫‪0‬‬
‫ووا وا او روواړو پوا زشواو ی زو د يوې تق وی کو و لووم ا‬ ‫دوهم حالت‪:‬کوه یواا وو زشواو ی زو د واکو‬
‫با په مق وو زلیه کوې زشواو ه لوه مدروه وو سوو هوا څووماه وانې زشواو ی وې پوه مق ووو زلیوه کوې وا پوه‬
‫ه ه ه میاه په مق وو کې زشاو ه مخته بیا و عدی ي وافته‬
‫‪39‬‬
‫که یاا په ه ه ان اوه زشاو ی په مق ووو کوې موجوودې نوه وا نوو ده وه پوه مقابو کوې و اونه پوه مق ووو کوې‬
‫ا سدو‬
‫‪3.33 3.33 10 33.3‬‬

‫‪33.3 0.2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0.2‬‬ ‫‪0.2 10‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪16.65‬‬
‫‪33.3 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪13‬‬
‫‪12‬‬
‫‪13‬‬
‫‪12‬‬
‫‪10‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0‬‬
‫دعام کرس تبدیلول په عشار کرس باندی‬
‫کو و نوو ده وه کرسو وووت پوا مخواج و شوو کله وې بوا ی‬ ‫کله ې ورواړو وو زواو کرسو پوه زشاوکرسو توو‬
‫وومه ک وې زشوواو ه ا ووسدو کووه یوواا‬ ‫پاتووه ووی با ی تووه و ا ووکوووو اود ه ووه و ا پووه مقابو ک وې پووه وواوج‬
‫اونه ه ووکوالا و‬ ‫رضووت وا نوو‬
‫‪6.6‬‬
‫‪20 3‬‬
‫‪18‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪2‬‬
‫‪20‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 6.6‬‬
‫‪3‬‬
‫‪40‬‬
‫دعشارکرس تبدیلول په عام کرسباندی‬
‫اول حالت‪ :‬و از اد پاته له زشاو ی دکرس په ووت کې لیکو دزشاو ی پا ااا په مخاج کې و )‪ (1‬لیکو زشاو ی‬
‫اونه لیکو ملا ر‬ ‫از اد میاو او ده ه میا په ان اوه په مخاج کې‬
‫‪356‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪3.56 ‬‬
‫‪100‬‬
‫‪230678‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪23.0678 ‬‬
‫‪10000‬‬
‫ک و تاو از اد په کیکی از ادو کې لیکو‬ ‫دوهم حالت‪ :‬کله ې ورواړو ې و زشاو کرس په زاو کرس تو‬
‫دزشاو ی پا ااا و )‪ (1‬په مخاج کې لیکو زشاويئ از اد په ووت کې لیکو ها څوماه زشاو ی از اد ې وا ده ه‬
‫اونه په مخاج کې لیکو ملا ر‬ ‫په مقاب کې‬
‫‪56‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪3.56  3‬‬
‫‪100‬‬
‫‪5678‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪632.5678  632‬‬
‫‪10000‬‬
‫الووه‬ ‫الووه ریاواجووب ووو ا او دوهوو‬ ‫الووه توووپیا دوموواه دا ووې او‬ ‫الووه او دوهوو‬ ‫یادونــه‪:‬داو‬
‫توپیا نه لاا‬ ‫ا‬ ‫ریاواجب وا نه دا ب‬
‫دعشارمتوالی کرس تبدیلول په عام کرس باندی‬
‫کله ې و زشاوا متوالی کرس په زاو کرس تو لوو نو دالن ا فوومو څخه کاو ا لو‬
‫ملالونهر‬
‫‪36  3 33 11‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪3.6 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪13654  136 13518‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪13.654 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪990‬‬ ‫‪990‬‬
‫‪41‬‬
(@) Aghalibrary.com : The Digital Library
4055467  40554 4014913

3) 405.5467  
9900 9900
450031  4500 445531
4) 45.0031  
9900 9900
527  5 522 58
5) 5.27272727...  5.27   
99 99 11
413  41 372 62
6) 4.1333...  4.13   
90 90 15
17254  172 17082 2847
7) 17.2545454...  17.254   
990 990 165
1356  135 1221 407
8) 1.35666...  1.356   
900 900 300
3 1
9) 0.3333...  0.3  
9 3
135 15 5
10) 0.135135135...  0.135   
999 111 37
42
‫څلورم فصل‬
‫}‪{Sets‬‬ ‫سټونه‬
‫و یانو مجموزی ته سیټ وايې‬ ‫تعریف‪ :‬دڅو یانو و ااا کولوته سیټ وايې ا په ب زواوتر د ه پیدن‬
‫الح ده‬ ‫کې تعا ف نه دا اکه ې سټ نه دا تعا ف وا دا ا الل ا‬ ‫ادونهر دره په ا‬
‫دسیټ نښي ر { وسونه} ر او بیالبی هد سی کلونه‬
‫دسیټ عنارص‪ :‬ها ه ه ی ې په سیټ کې ام وا دسیټ زداف ا ر ا بل کیسا‬
‫ملا ر دره }‪ A  {a, b, c, d, e, f ,‬ها وه ته دسیټ زدرص وايې‬
‫دسیټ خواص‬
‫‪ A‬په سیټ کې با وا ع زداف وا‬
‫‪ B‬په سیټ کې با دزدافو تکااو موجود نه وا‬
‫‪ C‬په سیټ کې دزدافو ت یا په سیټ کې ت یا نه واويل‬
‫‪ D‬په سیټ کې دزدافو همجدس والی رضووا نه دا‬
‫‪ E‬په سیټ کی دزدافو پابد ا رضووا نه ده عدی مق اور میاران اوه‬
‫دیــوه ســـټ دلیــکلو طـــریـقي‬
‫لومړی طریقه‪ :‬د و د امااو وا قهر په دره وا قه کې زداف په مختل و هد سی کلونو رسه ود کیسا‬
‫‪43‬‬
‫معاوفر نډربول کراو‬ ‫کلمه ویوهراونځ‬

‫رد ا رژړا‬ ‫روو هروکاتر ج‬ ‫‪AEIOU‬‬
‫م رثوورجووا‬
‫ا م رمکمودر شمهر اه‬
‫کاب رکد هاورندهاهاو‬
‫دوهم طریقه‪ :‬ت صیلی ا دلی ه کولو وا قهرپه دره وا قه کې دسیټ زدافپه دره ‪  ‬زالمه رسه ود‬
‫کیسا اوزدافو تا مدځ يئ جالوالی په کامه ‪  , ‬رسه کیسا‬
‫‪A  a, b, c,  ,  ,  ‬‬
‫دریمه طریقه‪ :‬اجاملی ا تد کی وا قهر دادسیټ ه ه وا قه ده ې زداف پکې د وا جملی په ک رسه ولیک‬
‫ی وسونه که ولاا اوکه ونه لاا توپیا نه لاا‬
‫ملا ر‬
‫}داسالو پدره بداوا} ‪1) A ‬‬
‫تی} ‪2) B ‬‬ ‫}دکا دولس میا‬
‫}د اوونې اووه ووای} ‪3) C ‬‬
‫‪4) A  X / X  IR X  12  A  13,14,15,16,17,18,19, 20‬‬
‫‪5) B  X / X  W 2 X 10  B  2,3, 4,5,6,7,8,9,10‬‬
‫‪6) C  X / X  IN12  X 5  C  6,7,8,9,10,11,12‬‬
‫‪44‬‬
‫یادونه‪ :‬په وه سیټ کې د وه زدرص ر تو د ‪ ‬زالمی او نه ر تو د ‪ ‬په واس ه ود کیسا‬
‫دسیټ ډولونه‬
‫تش(خالی) سیټ‪:‬ه ه سیټ ې هیڅ زدرص ونه لاا دتش سیټ په نامه اد سا او د ‪ ‬و ا ‪  ‬سموولونو په ماسته‬
‫ود کیسا لکهر‬
‫• ده ه ک انو سیټ ې ‪ 50‬مرته ونه «جهوالی» لاا‬
‫• ده ه وویعی ز ودنو سیټ ې تا ‪ 1‬کو دی وا‬
‫مساوی سیټونه‪ :‬ه ه سیټونه دا ې واای دزدافو میا او زداف يې رسه م اوا وا‬
‫ملا ر‬
‫‪A= a, b, c, d ,1, 2,3,  ,  ,  ‬‬
‫‪B=  ,1, 2,3, a, b, c, d ,  ,  ‬‬
‫معادل سیټونه‪:‬ه ه سیټونه ې واای دزدافو میا رسه م اوا وا‬
‫}‪A={1,2,3,4,5,6,7,8,9‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  A  B,A  B‬‬
‫‪B  a, b, c, d , e, f , g , h, i‬‬
‫اصلی سیټ‪:‬ه ه سیټ ته وايې ې څو فازی سیټونه ولاا اووڅخه جوړ وا وا‬
‫}‪A  {1, 2,3, 4,5,9‬‬ ‫ملا ر ها زدرص و فازی سیټ دا‬
‫فرعی سیټ‪ :‬ه ه سویټ توه وايوې وې دا ولی سویټ ووه با وه وا او وا کوه یواا د ‪ B‬سویټ وو زدواف پوه‬
‫‪ A‬سوویټ ک وې ر تووو ولوواا نووو ‪ B‬سوویټ د ‪ A‬سوویټ ووو فازووی سوویټ دا وې پووه دا و ‪ B  A‬ووود‬
‫کیسا او ‪ ‬دفازی سیټ زالمه ده‬
‫له بلی وا که یواا د ‪ B‬سویټ وو زدواف پوه ‪ A‬سویټ کوې ر توو ونوه لواا نوو ‪ B‬سویټ د ‪ A‬سویټ وو‬
‫فازی سیټ نه دا ې په و ‪ B  A‬ود کیسا‬
‫‪A  1, 2,3, 4,5, 6, 7,8,9,10‬‬

‫‪‬‬
‫‪ B  A‬‬
‫‪B  1, 2,3, 4,5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪45‬‬
‫یادونهرهاسیټ د پ سیټ و فازی سیټ کی اا ی اوها الی سیټ فازی سیټ بل کیسا‬
‫ا ده ه میا معلومو ر عدیر ‪2n‬‬ ‫په سیټ کې دفازی سیټ تعیدو‬
‫‪ n‬په ا لی سیټ کې دزدافو میا يي‬
‫په الن ا سیټېکی دفازی زدافو میا معلوو ک ا‬
‫‪A  1, 2,3‬‬ ‫‪n  3‬‬
‫‪2n‬‬ ‫‪ 23  8sets‬‬
‫‪ A1  1, 2,3 , A 2  1 , A3  2 , A 4  3 ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A5  1, 2 , A 6  1,3 , A 7  2,3 , A8  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫تقاطع سیټ‪ :‬ه ه سیټ ته وايې ې د دوو سیټونو دمشرتکو زدافو څخه السته وا ی ا د ‪ A‬او ‪ B‬د دوو سټونو‬
‫تقاوع له ه ه سیټ څخه زواوت ده ې زداف ېې ه د ‪ A‬او ه د ‪ B‬په سیټ کې ام وا‬
‫ملا ر که یاا ‪ A= 1, 2,3‬او ‪ B= 1, 2,3, 4,5,6‬وا ‪ A B‬په الس واوړا‬
‫‪A B  A= 1, 2,3  1, 2,3, 4,5  1, 2,3  A‬‬
‫او ا که ‪ D  2, 4,8 , C  1,3,5‬وا‬
‫‪C D  1,3,5‬‬ ‫‪2, 4,8  ‬‬

‫دسیټونو اتحاد(یووالی)‪ :‬د ‪ A‬او ‪ B‬د دوو سیټونو اتکاد ه ه سیټ دا ې زداف يې ا په ‪ A‬او ا په ‪ B‬کې ام‬
‫وا‬
‫ق کوا؛ عدیر‬ ‫دسیټونو په اتکادا ا یه کې‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C    A B C‬‬
‫یادونه‬
‫• دهاسیټ اتکاد الی سیټ رسه نو موړا سیټ څخه زواوت دا‬
‫• که یاا د ‪ A‬او ‪ B‬سیټونه اتکاد زواوت له ‪ A‬سیټ څخه وا نو ‪ B‬د ‪ A‬و فازی سیټ دا‬
‫‪46‬‬
‫• د ‪ A‬سیټ اتکاد له ‪ A‬سیټ رسه د ‪ A‬سیټ څخه زواوت دا‬
‫وا وا ‪ A B‬او ‪ B A‬پی اک ا او په ک کې يي‬ ‫ملا ر که }‪ A  {1, 2,3‬او‌‌}‪ B  {1, 2,3, 4,5‬سیټونه دوک‬
‫و يي‬
‫ر‬
‫‪A B  1, 2,3‬‬ ‫‪1, 2,3, 4,5‬‬ ‫‪ 1, 2,3, 4,5‬‬‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪B A ‬‬ ‫‪1, 2,3, 4,5 1, 2,3‬‬ ‫‪ 1, 2,3, 4,5 ‬‬
‫‪‬‬
‫د دوو سیټونو تفاضل‬

‫‪ A  B‬ه ه سیټ دا ې زداف ی د ‪ A‬په سیټ کې ام وا و د ‪ B‬په سیه کې ام نه وا‬
‫‪ B  A‬ه ه سیټ دا ې دا ې زداف ې د ‪ B‬په سیټ کې ام وا و د ‪ A‬په سیټ کې ام نه وا‬
‫ادونهر‬
‫• که یاا ‪ A  B  A‬او ا ‪ B  A  B‬وا نو ‪ A‬او ‪ B‬رسه بی دا‬
‫• که یاا ‪ A  B  ‬وا نو ‪ A‬او ‪ B‬م اوا سیټونه دا‬
‫ملا ر ‪ A  B‬او ‪ B  A‬يې پی اک ا‬
‫‪A  a, b, g , h‬‬‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪B  a, b, c, d  ‬‬
‫‪‬‬
‫‪A  B   g , h‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪B  A  c, d  ‬‬
‫‪‬‬
‫کُلی او مکمله سیټ‬

‫کُلی سیټ‪ :‬په هاه با ه کې ې بکوی کووو وو اوانه ا سویټ وتون لواا وې دمو وو اړونو وو زدواف پوه‬
‫کې ام دا وې دزموومی (کُلی)سویټ پوه ناموه اد سا او وا پوه زوواوت ر ه وه سویټ توه وايوې وې دوه وا څوو‬
‫وووا وا او درووه سوویټ همیشووه ‪ U‬رسه‬ ‫وووا وا او تووا م ووالعی الن و ا نیووو‬ ‫فازووی سوویټونه ایدووی انتخووا‬
‫ود کیسا‬
‫‪47‬‬
‫‪U‬‬ ‫‪A, F,G,H,S,T,A,N‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪A,N,I‬‬
‫مکمله سیټ‬
‫ه ه سیټ ته و کیسا ې دکُلی سیټ وه با ه وا او همیشه بشپ وونکی دکُلی سیټ وا مکمله سیټ همیشه په‬
‫‪ A'  AC‬رسه ود کیسا‬
‫ملا ر‬
‫‪U  a, b, c, d , e, f , g , h, i, j, k , l , m, n, o, p, q, r , s, t , u, v, w, x, y, z ‬‬

‫‪‬‬
‫‪A'  AC  a, e, i, o, u‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A  b, c, d , f , g , h, I , j , k , l , m, n, o, p, q, r , s, t , u, v, w, x, y, z‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫معین سیټ‪ :‬ه ه سیټ ته وېايېچی دزدافو میاې ي معلوو وا‬
‫‪A  1, 2,3, 4,5,6,7,8,9100‬‬
‫غیرمعین سیټ‪ :‬ه ه سیټ ته وېاي ې دزدافو میاې ي معلوو نه وا‬
‫‪B  1, 2,3, 4,5,6,7,8,9,‬‬
‫‪48‬‬
‫پنځم فصل‬
‫مايل محاسبې‬
‫نسبت‬
‫د دوو همجد ووو وویانو تووا موودځ واب ووي تووه ن وووه وايې ووا پووه بوو زووواوتر د دوو همجد و( و ووان)کمیتونو ووا‬
‫مق اوونو تا مدځ ن وه زوواوت لوه ه وه زو د دا وې و ويي لووم ا کمیوه د دو و کمیوه څوو باابواه دا وا وو‬
‫کمیه څو الی په لوم ا کمیه کې ام دا‬ ‫کمیه دب کمیه څومه با ه ده او ا دوه‬
‫ووی او ن وووه‬ ‫وووا وا با و وووه وا و تووه تو و‬ ‫نــوټ‪ :‬کووه یوواا پووه ن وووه ک وې مختلووف وا و ات واک و‬
‫نه لاا‬ ‫همیشه وا‬
‫د نســبت ډولـــونه‬
‫ابی اوسط‬ ‫ابی ر هد سی او‬
‫‪ A‬حســـايب نســبت‪ :‬ه ه ن وه ته وايې ې د از ادو تا مدځ واب ه په مد ی رسه وا ا ه ه توپیا يې مو ته په موته‬
‫کوا‬
‫‪A B‬‬
‫‪ B‬هنـــدســی نســبت‪ :‬ه ه ن وه ته وايې ې داز ادو تا مدځ واب ه د تق ی په واس ه رسه وا عدی ه ه با ې ا‬
‫څو د ه پکښې ام دا‬
‫‪A‬‬
‫‪B‬‬
‫ابی او هد سی‬ ‫ملا ر که د ا م پالو د ‪ 81‬کالو زما لاا او ا م ‪ 54‬کاله زما لاا د دوا دزماونو تا مدځ‬
‫ن وه پی اک ا‬
‫ابی ن وه‬ ‫‪=A  B  81  54  27‬‬
‫‪A 81 3‬‬
‫‪ ‬هد سی ن وه‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪B 54 2‬‬
‫ابی‬ ‫دوه ملا ر که یاا هام ون د ‪ 18‬کالو وا او شمه الله د ‪ 6‬کالو وا د دوا دزماونو تا مدځ هد سی او‬
‫ت وه پی اک ا‬
‫‪49‬‬
‫ابی ن وه‬ ‫‪A  B  18  6  12‬‬
‫‪A 18‬‬
‫‪ ‬هد سی ن وه‬ ‫‪ 3‬‬
‫‪B 6‬‬
‫ابی ن وه دا وا يې ې و کمیه او ب کمیه تا مدځ توپیا څودا هد سی ن وه دا وا يې ې و کمیه په‬ ‫نوټ‪:‬‬

‫ب کمیه کې څو واوه ام وا ا څوومه با ه ده‬
‫‪ C‬حسايب اوسط‬
‫ابی اوسط څخه ده‬ ‫دڅو کمیتونو اوس ی مجموزه زواوت د‬
‫وا قهر کمیتونه و رسه جمع کوو او دکمیتونو پا میا يې و شو‬
‫ملا رکووه نظیووف اللووه پووه و ا ووی ک وې )‪ (98‬پووه ف ووک )‪ (90‬پووه کیمیووا )‪ (93‬پووه پښووتو )‪ (70‬پووه دوا )‪ (65‬او پووه‬
‫انهلی ی کې )‪ (55‬مناا وړا وا تاسو يې دمناو اوسط واوباسی‬
‫‪a  b  c  ...  n‬‬

‫ابې اوسط‬ ‫‪‬‬
‫‪N‬‬
‫‪ N‬د کمیتونو میا دا او )‪ (a, b, c,‬کمیتونه دا‬
‫ریاضی‪+‬فزیک‪+‬کیمیا‪+‬پښتو‪+‬دری‪+‬انګلیسی‬
‫‪‬‬ ‫د مضامینو د شمیر حاصل جمع‬
‫‪98  90  93  70  65  55 471‬‬
‫ابی اوسط‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 78.5‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫ابی اوسط واوباسی‬ ‫دوه ملا ر د ‪ 21‬او ‪7‬‬
‫‪7  21 28‬‬
‫ابی اوسط‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 14‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ابی اوسط پی اک ا‬ ‫دو ملا ر په تاتیب رسه د ‪ 6, 7,8‬تامدځ‬
‫‪6  7  8 21‬‬
‫ابی اوسط‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 7‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫ابی اوسط پی اک ا‬ ‫سوا ر د پلو مناو‬
‫‪50‬‬
‫جز او کُل ‪ :‬کله ې مو ج د ک څخه الس ته واوړو نو ک ج او ک په واب ه کی رض وو‬
‫‪1‬‬
‫با ووه د انټانیووټ څخووه بووا م دا معلوووو ک و ا وې د اف ان ووتان پووه‬ ‫ملووا ر داف ان ووتان پووه ‪ 30‬وال تونووو ک وې‬
‫‪6‬‬
‫څو وال تونو کی انټانیټ ته‬
‫‪  30‬ک‬
‫‪1‬‬
‫‪ ‬دج او ک واب ه‬
‫‪6‬‬
‫?‪‬ج‬
‫دج او ک واب ه ‪ ‬ک ‪ ‬ج‬
‫‪1‬‬ ‫‪30‬‬
‫‪  30  ‬ج‬ ‫‪5‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫دوه ملا ر او کله ې مو کُ د ج څخه الس ته واوړو ج په رس په واب ه کې دج او کُ رض وو‬
‫‪2‬‬
‫با ووه درسو لامنووو وا کووه یوواا امااللووه ‪ 6‬رسه لوامن ولوواا نووو ولوواا نووو معلوووو کو ا وې د‬ ‫کووه د امااللووه‬
‫‪3‬‬
‫اماالله و لامن به څو وا‬
‫‪ 6‬ج‬
‫‪2‬‬
‫‪ ‬دج او کُ واب ه‬
‫‪3‬‬
‫? ‪ ‬کُ‬
‫رس په واب ه د کُ او ج ‪ ‬ج ‪ ‬کُ‬
‫‪3‬‬ ‫‪18‬‬
‫‪  6  ‬کُ‬ ‫‪9‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫د ولو لامنو میا به ‪ 9‬وا‬
‫دو ملا ر و پالو روواړا ‪ 180‬اف وانۍ و پلوو دو وو ‪ 3‬وامدوو توه دزموا پوه ن ووه وو شوی کوه د وامدوو دزماونوو‬
‫ن وه يي په تاتیب رسه ‪ 2,3,5‬وا دها وه با ه پی اک ا‬
‫‪51‬‬
‫وووا از و اد دن وووتونو پووا مخوواج ا و و شو تق ووی‬ ‫وا قووهر دن وووتونو جمووع ا و الس تووه واوړو واک و‬
‫دها خص په ن وه کې رض وو‬ ‫ا‬
‫ر‬
‫‪2  3  5  10 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪180‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 18‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10‬‬
‫‪  2 18  36‬او ت‬
‫‪  318  54‬دوه ت‬
‫‪  5 18  90‬دو ت‬
‫دنسبت اړوند ځینی سوالونه‬

‫لوووم ا ملووا ر پووه دوکووان کووې دوا تدووه رسه رش کووان دا د هووا وووه رسما ووه دلوووم ا کووس رسما ووه ‪250000‬‬
‫اف ووانۍ ده د دوه و کووس رسما ووه ‪ 520000‬اف ووانۍ ده او د دو و کووس رسما ووه ‪ 230000‬اف ووانۍ ده کووه پووه وووه‬
‫کا کې دوې ‪ 300000‬اف انۍ مټه وک ا دها وه مټه معلوو ک ا؟‬
‫‪250000  520000  230000  1000000 Total ‬‬

‫‪‬‬
‫‪300000‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1000000 10‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪ 250000  75000 Af‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10‬‬
‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪2‬‬ ‫‪ 520000  1560000 Af‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪‬‬
‫)‪3‬‬ ‫‪ 230000  69000 Af‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪‬‬
‫دوه ملا ر په ووه تجواوتی رشکوه کوې پدروه تدوه رسه رش وک دا وې د نرصوت اللوه با وه ‪ 8‬ده د ثداااللوه با وه‬
‫‪ 4‬ده د وثیووی اللووه با ووه ‪ 5‬ده د هام ووون با ووه ‪ 13‬ده او د زووو الواوب با ووه ‪ 10‬ده پووه ووو څووه و ووه کووې‬
‫‪ 50000$‬الا مټه وک ه تاسو دها وه مټه پی اک ا؟‬
‫‪52‬‬
‫‪8  4  5  13  10  40 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪50000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1250$‬‬ ‫‪‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪‬‬
‫‪8 1250  10000$‬‬ ‫د نرصت الله مټه‬

‫‪4 1250  5000$‬‬ ‫د ثدااالله مټه‬
‫‪5 1250  6250$‬‬ ‫د وثیی الله مټه‬
‫‪131250  16250$‬‬ ‫د هام ون مټه‬
‫‪10 1250  12500$‬‬ ‫د زو الواوب مټه‬
‫تنــاســـب‬
‫تعریف‪ :‬د دوو ن وتونو م او تو ته تداسب وايې او ا د وس ی او وافی م او تو ته تداسب وايې‬
‫‪a c‬‬
‫‪‬‬
‫‪b d‬‬
‫‪bc‬‬ ‫‪‬‬
‫وسطین ‪‬‬
‫‪ad‬‬ ‫‪‬‬
‫طرفین ‪‬‬
‫دتناسب خواص‬
‫رسه‬ ‫ا‬ ‫همیشه م اوا دا د وس یدو درض‬ ‫ا‬ ‫‪۰‬ـ خواص‪ :‬په تداسب کې د وافیدو درض‬
‫‪a c‬‬ ‫‪‬‬

‫‪  a d  bc‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪6 10‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 6  5  3 10  30  30 ‬‬
‫‪3 5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ک و بیا ه و تداسب دا‬ ‫‪۲‬ـ خواص‪ :‬که په تداسب کې وافی رسه تو‬
‫‪53‬‬
‫‪a c‬‬ ‫‪d c‬‬ ‫‪‬‬

‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪b a‬‬
‫‪‬‬
‫‪4 8‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  4 10  5  8  40  40 ‬‬
‫‪5 10‬‬ ‫‪‬‬
‫‪10 8‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  10  4  5  8  40  40 ‬‬
‫‪5 4‬‬ ‫‪‬‬
‫ک و بیا ه و تداسب دا‬ ‫‪۳‬ـ خواص‪:‬او ب که د وس یدو اا ونه رسه تو‬
‫‪a c‬‬ ‫‪a b‬‬ ‫‪‬‬

‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪c d‬‬
‫‪‬‬
‫‪40 8‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  40  2  10  8  80  80 ‬‬
‫‪10 2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪40 10‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  40  2  8  10  80  80 ‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪۴‬ـ خواص‪ :‬که و تداسب رس په ک و بیا ه تداسب دا‬
‫‪a c‬‬ ‫‪b d‬‬ ‫‪‬‬

‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪a c‬‬
‫‪‬‬
‫‪30 6‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  30  3  15  6  90  90 ‬‬
‫‪15 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪15 3‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  15  6  30  3  90  90 ‬‬
‫‪30 6‬‬ ‫‪‬‬
‫ی بیاه و تداسب‬ ‫يې پا مخاج ولیک‬ ‫‪۵‬ـ خواص‪ :‬که په تداسب کې دها ن وه مخاج له ووت رسه جمع او ا‬
‫دا‬
‫‪a c‬‬ ‫‪ab cd‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪‬‬
‫‪4 6‬‬ ‫‪42 63‬‬ ‫‪6 9‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   6  3  2  9  18  18 ‬‬
‫‪2 3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2 3‬‬ ‫‪‬‬
‫ی‬ ‫يې پا ه ه مخاج ولیک‬ ‫‪۶‬ـ خواص‪ :‬که په تداسب کې دها ن وه مخاج له ووت څخه مد ی او دت ا ی ا‬
‫بیاه و تداسب دا‬
‫‪54‬‬
‫‪a c‬‬ ‫‪a b c d‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪4 8‬‬ ‫‪43 86‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   1 6  3  2  6  6 ‬‬
‫‪3 6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3 6‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ی او مخاجونه رسه جمع او په‬ ‫‪۷‬ـ خواص‪ :‬که یاا په و تداسب کې ووتونه رسه جمع او په ووت کې ولیک‬
‫ی دره د ه ه ها وه رسه جال جال و ب تداسب جوړوا‬ ‫مخاج کې ولیک‬
‫‪a c‬‬ ‫‪ac‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b d‬‬ ‫‪bd‬‬
‫‪‬‬
‫‪ac a‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪bd b‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ac c‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪bd d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪3 6‬‬ ‫‪36 9‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4 8‬‬ ‫‪4  8 12‬‬ ‫‪‬‬
‫‪3 9‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  3  12  4  9  36  36 ‬‬
‫‪4 12‬‬ ‫‪‬‬
‫‪6 9‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  6  12  8  9  72  72 ‬‬
‫‪8 12‬‬ ‫‪‬‬
‫هـــندســی اوســـط‬
‫ونه نامعلوو وا‬ ‫دهد سی اوسط څخه ه ه و ه کاو ا لو ی د و تداسب دوه‬
‫‪m  ab‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪9 x‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  x  36‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪x 4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪m  9  4  m  36  m  6 ‬‬
‫دتناسب ډولونه‪۷ :‬و م تقی تداسب‪۲‬و معکوس تداسب‪۳‬و ماکب تداسب ‪۴‬و معکوس ماکب تداسب‬
‫مســــــــتقیم تنـــاسب‪ :‬کووه پووه تداسووب کوې لوووم ا مقو او و ووات ووی او دوهو مقو او هو وورسه و ووات ووی او‬
‫ی دې و تداسب ته م تقی تداسب وايې‬ ‫ی او وو رسه دوه مق او ه ک‬ ‫ا لوم ا مق او ک‬
‫ملووا ر کووه یوواا ووو ب مووا د ‪ 4‬جا وووه امکووی څخووه ‪ 12‬و روود الس تووه واوړا کووه یوواا امکووه ‪ 6‬جا وووه‬
‫رد الس ته واوړا‬ ‫ی نو ب ما به څو‬
‫‪55‬‬
‫رد په‬ ‫امکه په جا ب‬
‫‪12‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪12  6 4 x‬‬ ‫‪72‬‬

‫‪‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ x  18‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫ه ک ا تاسو معلوو ک ا ې ‪ 120‬کلمی به په څوماه و ه‬ ‫دوه ملا ر که و لی ون په ‪ 30‬د یقو کې ‪ 200‬کلمی‬

‫ه ک ا؟‬ ‫کې‬
‫و ه‬ ‫کلیمی‬
‫‪30‬‬ ‫‪200‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪120‬‬
‫‪30 120  x  200‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪30 120 3600‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 18‬‬
‫‪200‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪‬‬
‫دو ملا ر د وه مرت وکا بیه ‪ 20‬اف انۍ ده نو د ‪ 300‬اف انیو به څو مرته وکا و ی‬
‫بیه‬ ‫مرت‬
‫‪20‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪20  X  300 1 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪ X  15‬‬
‫‪300 20‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪X‬‬
‫معـکوس یا غـــیرمسـتقیم تناسب‬

‫وی وا دلووم ا مقو او پوه کمیو و رسه‬ ‫که یاا په تداسب کې دلووم ا مقو او پوه و اتیو و رسه دوهو مقو او کو‬
‫دوه مق او و ات ی دې و تداسب ته معکوس تداسب وايې‬
‫‪56‬‬
‫ملا ر که څلوو کاو ها و کاو په ‪ 18‬وواو کې وک ا نو څو کاو ها به دره کاو په ‪ 6‬وواوکې وک ا‬
‫ورخې‬ ‫تنه‬
‫‪18‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪18  4  6  X‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪18  4‬‬ ‫‪‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪ X  12 ‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪‬‬
‫دوه ملا ر کوه ‪ 20‬تدوه کواو ها وو جوموات پوه ‪ 15‬وواوو کوې جووړ ک ا کوه یواا وروواړو وې دروه جوموات‬
‫په ‪ 10‬وواو کې جوړ ک و نو څو تده کاو هاو ته رضووت ته‬
‫ورخې‬ ‫تنه‬
‫‪15‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪15  20  10 ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪15  20‬‬ ‫‪‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪ X  30 ‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪‬‬
‫مــرکب مسـتقیم او غــیرمســتقیم مرکب تناســب‬

‫د دوو څخه دو اتی و ن وتونو م او تو ته ماکب تداسب وايې‬
‫وس ی‬
‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪e‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫وافی‬
‫‪b‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪57‬‬
‫ملا ر ‪ 5‬تده کاوکوونکی د ‪ 4‬وواو لپاوه ‪ 80000‬اف انۍ ا لی نو ‪ 8‬تده به د ‪ 6‬وواو لپاوه څو اف انۍ وا لی‬
‫کارکوونکي‬ ‫ورځې‬ ‫مزدوری‬
‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪80000‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪‬‬
‫‪5  4  x  8  6  80000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪20  x  48  80000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪48  80000‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪ x  192000 ‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪‬‬
‫وې او دوالوی وې ‪ 12m‬مورته وا پوه ‪ 8‬وواوو کوې وکدو ا نو ‪ 5‬تدووه‬ ‫دوهو ملوا ر کوه یواا ‪ 10‬تدوه وو کانوا‬
‫ې او دوالی ې ‪ 15m‬مرته وا په څو وواو کې به ې وکد ا‬ ‫وکانا‬
‫ادونه ر دره تداسب ریام تقی دا‬

‫کارکوونکي‬ ‫اوږدوالی‬ ‫ورځې‬
‫‪10‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪10 15  8  5 12  x‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪10 15  8‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪ x  20 ‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪‬‬
‫نوټ‪ :‬که یواا پوه ماکوب تداسوب کوې تداسوب ریام وتقی وا وو ن ووه ووتوه رس پوه کووو او کوه یواا دواړه‬
‫تداسب ریا م تقی وا‬
‫نو بیا دواړه ووته رس په کوو‬
‫‪58‬‬
‫دو و ملووا ر ‪ 320‬تدووه د وواووی ‪ 8‬سووازته کوواوکوا او پووه ‪ 32‬وواووو کوې وووه امکووه وې ‪ 250‬موورته او دوالووی‬
‫او ‪ 128‬سوو لاا پوه بواو يوې فوا کووا څوو ک وان ‪ 40‬وواوی وې د وواوی ‪ 10‬سوازته کواو وکو ا ووه بلوه‬
‫امکه به ې ‪ 200‬مرته او دوالی او ‪ 150‬مرته سوو ولاا فا ک ا‬
‫تنه‬ ‫ساعت‬ ‫ورځې‬ ‫اوږدوالی‬ ‫سور‬
‫‪320‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪128‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪150‬‬
‫‪320  8  32  200 150‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪ x  192‬‬
‫‪10  40  250 128‬‬
‫دکار مسـائل‬
‫که شمه الله و کاو په ‪ A‬وواوو کوې وکو ا او واه دروه کواو پوه ‪ B‬وواوو کوې وکو ا نوو شومه اللوه او‬
‫اه به په دواړو دره کاو په څو وواو کې وک ا‬
‫‪1 1‬‬ ‫‪1 1‬‬

‫‪  ...  ‬‬
‫‪A B‬‬ ‫‪n x‬‬
‫ملا ر شمه الله و کاو پوه ‪ 3‬وواوو کوې کوا واه ه وه کواو پوه ‪ 6‬وواوو کوې کووا تاسوی معلووو کو ا وې‬
‫دوې به دواړه دره کاو په څو وواو کې وک ا‬
‫‪1 1 1‬‬ ‫‪2 1 1‬‬ ‫‪3 1‬‬

‫‪  ‬‬ ‫‪    3x  6  x  2‬‬
‫‪3 6 x‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪6 x‬‬
‫احــدیت‬
‫ووو ا او د و ا ووی پووه ا وو الح کووې د وا وو ووا وووه لووه مخووی د مټووی ر‬ ‫ا وو ه د وووه څخووه ا ی ووت‬
‫تاوانرزا و اتو ر مصوواوفو اوداسووی نووووو سدجولو(مکاسوووه) تووه ا و ه وايې عدوویر د وووه لووه مخووی مکاسوووه کولووو‬
‫ه وا قه وايې‬ ‫ته د ا‬
‫ملا رد ‪ 12‬مرته وکا یمه ‪ 300‬اف انۍ وا د ‪ 18‬مرتو وکا یمه پی اک ا‬
‫‪59‬‬
‫‪300‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 25‬‬ ‫‪‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪‬‬
‫‪25 18  450Af ‬‬
‫فیـصد یا سلنه ‪٪‬‬

‫دسلو لوه مخوې د ووه کمیوه سدجو (مکاسووه کوو ) د فیصو پوه ناموه اد سا فیصو پوه قیقوه کوې وو کرسو دا‬
‫ی په مخاج کې س ‪ 100‬دا او په ‪ %‬زالمه رسه ود کیسا‬
‫له فیص څخه په تجاوتیرمالیاتیربانکیرالبااتواوا اوداسی نووو م ا لوکې اه است اده کیسا‬
‫په فیص کې زمومال د الن ا څلووو کمیتونو څخه بکی کیسا‬
‫مکصولی کمیه‬ ‫ا لی کمیتونه ر‬
‫مټه ا تاوان ‪I‬‬ ‫‪S‬‬ ‫رسما ه‬
‫فیص ا ناخ ‪N‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪S  N  I 100‬‬ ‫فوومولونه‬
‫‪I 100 ‬‬

‫‪S‬‬
‫‪N ‬‬
‫‪‬‬
‫‪I 100 ‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S ‬‬
‫‪SN ‬‬
‫‪I‬‬
‫‪100 ‬‬
‫ملا ر اکا په ‪ 600‬اف انۍ و با ی ک وا ی ه او په ‪ 528‬اف انیو يې بیاته اڅ ک ا تاوان يې په فیص پی اک ا‬
‫‪600  528  72 ‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪100  72‬‬
‫‪ x ‬‬ ‫‪ x  12%‬‬
‫‪600 72‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪600‬‬
‫‪100 x‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ملا ر دپوهدتوون دکوانکوو پوه آومو دوه کوې د واجی میواو س وان نیکوه دلی وې لوه ‪ 350‬تدوو فاوروانو څخوه ‪290‬‬
‫تده با الی او د ا م اه بابوا دلی وی لوه ‪ 400‬تدوو فاوروانو څخوه ‪ 310‬تدوه با والی ووا دا معلووو کو ا وې د‬
‫کومې لی ې و ات وده کوونکو پوهدتون ته الو پی اک ا ده‬
‫‪60‬‬
‫‪ ‬د اجی میاو س ان نیکه د لی ې د فاورو با الیو تدو فیص ي‬
‫بریالی‬ ‫فارغ‬
‫‪290‬‬ ‫‪350‬‬ ‫‪290 100‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪ x  82.85%‬‬
‫‪350‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪ ‬د ا م اه بابا دلی ې د فاورو با الیو تدو فیص ي‬
‫بریالی‬ ‫فارغ‬
‫‪310‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪310 100‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪ x  77.5%‬‬
‫‪400‬‬
‫‪X‬‬ ‫‪100‬‬
‫تخـفیف‪ :‬ه ه پیښوې وې تواجاان وا دکاو وانو مالکوان وې د ووا معیدوی فیصو ې لوه مخوې پلوو مشورت انو توه د‬
‫ا لی یمه څخه کموا دتخ یف په نامه اد سا‬
‫ملا ر د وه ما ی ا لی یمه ‪ 800$‬الا دا د ‪ 20%‬تخ یف څخه وووسته ده ه یمه پی اک ا‬
‫‪100  20  80‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪800  80‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪ x  640$ ‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪‬‬
‫دوه ملا ر د وه ما ی ا لی یمه ‪ 1500Af‬اف انۍ دا که ه ه په ‪ 1200Af‬اف انیو وا لو دتخ یف مق او به‬

‫څوماه وا‬
‫‪1500  1200  300 ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪100  300‬‬
‫‪1500 300‬‬ ‫‪ x ‬‬ ‫‪ x  20%‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1500‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪‬‬
‫زکـــات‪ :‬کووه ووو څوووک مووا ولوواا او پووا ه ووه بان و ا کووا تیووا ووی ه ه ن ووا ا و اوه نووه وا او دې مووا تووه‬
‫اونو ماای د پل وو پی ووو څلو ښووتمه ووپووۍ‬ ‫رضووت ونووه لاا نووو پووا مووا بانو ا وکووات الوو او س و ا دنصووا‬
‫و ه ې په سلو کی ‪ 2.5‬ووپۍ کیسا‬ ‫په رش عه کې اک‬
‫رسمایه‬
‫‪  2.5‬رسمایه‬
‫زکات‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬زکات‬
‫‪40‬‬ ‫‪100‬‬
‫‪61‬‬
‫ملا ر د ‪ 100000‬اف انیو وکات معلوو ک ا‬
‫‪  100000  2500 Af‬زکات‬

‫‪40‬‬
‫دوه ملا ر و س ا ‪ 2Kg‬رسه وو لاا وکات يې څودا‬
‫او د رسوووو یمه پی اکوو‬
‫وود ‪2Kg  2  9‬‬

‫‪  178000  43200 Af‬زکات‬
‫ملقا ‪18  24  432‬‬ ‫‪40‬‬
‫‪  4000Af‬د وه ملقا یمه‬
‫‪432  4000 Af  1728000 Af‬‬
‫ســـاده ربــح‬
‫ه ووه مټووه وې دفیصو ا لووه مخوې لووه وووا رسمووا ې څخووه وووه وواکلی و ووه او وواکلی نوواخ رسه الس تووه وااووی‬
‫ساده وبا بل کیوسا او وا پوه بو زوواوتر کوه یواا ووه رسما وه دمعوی و وه لپواوه پوه وو معوی نواخ پوه مټوه‬
‫ووی نووو ه ووه مټووه وې درسمووا ې پووه مقاب و کوې وووسووته لووه وووه معووی و ووه څخووه پووه معووی نوواخ رسه‬ ‫ووکو‬
‫دفیص ا له مخې الس ته واای دساده و ا ا سود په نامه اد سا‬
‫که یاا ‪ a‬رسما ه ‪ t‬ناخ عدی فیص ا مټه ‪ n‬دکلونو میا وا او هم اونهه ‪ i‬مټه ا وبا وا الن ا فوومولونه‬
‫الس ته واای‬
‫رسمایه‬ ‫‪‬‬ ‫وخت‬ ‫‪‬‬ ‫نرخ‬

‫ربح‬ ‫‪‬‬
‫‪100‬‬
‫‪at n‬‬
‫‪I‬‬
‫‪100 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪I  100 ‬‬
‫‪a‬‬
‫‪tn ‬‬
‫‪‬‬
‫‪I  100 ‬‬
‫‪t‬‬
‫‪an ‬‬
‫‪I  100 ‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪at ‬‬
‫‪62‬‬
‫ا کا‬ ‫ملا ر د ‪ 156000Af‬اف انیو وبکه د ‪ 13%‬په ناخ اووه میا تو کې‬
‫وا نو و ه با دکا له مخې مکاسوه ی‬ ‫اوا ر څانهه ې و ه په میا تو واک‬
‫‪a  165000 Af ‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪13 7‬‬
‫‪156000 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a t  n‬‬ ‫‪100 12  I  156000 13  7  I  118.3‬‬
‫‪ I ‬‬ ‫‪I‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪100 12 100‬‬
‫‪13% ‬‬
‫‪100 ‬‬
‫?‪I ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫دوه ملا ر له دوو کالو وووسته د ‪ 8%‬ناخ له مخې د ‪ 5600Af‬اف انیو وبا څو اف انۍ کیسا؟‬
‫‪5600  8  2‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪ I  896 Af‬‬
‫‪100‬‬
‫مرکب ربــح‬
‫وی ه وه‬ ‫که یاا د وا پانهۍ مټوه د ا ولی رسموا ې لوه انو اوا رسه وو اواا وی او بیوا تواا مټوه وا ی وت‬
‫مټه ې له دې پانهۍ څخه الس ته وااوی د ماکووې وبکوی پوه ناموه واد سا او وا پوه بو زوواوتر ووه رسما وه پوه‬
‫بانک کې ا سدو که یاا دهاکوا پوه ا وا کوې مټوه درسموايې رسه جموع وی د بو واتلووونکی کوا لپواوه رسما وه‬
‫او مټه دواړه مټه ووکوا ې دا و مټه ا وبکه بل کیسا‬
‫‪P  A 1  r ‬‬
‫‪n‬‬
‫دلته ‪ P‬پانهه له مټې رسه ‪ A‬لوم ا پانهه ‪ r‬ناخ د فیص ا له مخې او ‪ n‬و ه په کا رسه یي‬
‫ملا ر د ‪ 200000‬اف انیو پانهه دکا په ‪ 10%‬وبا رسه په بانک کی ا ښود کیسا د ‪ 5‬کالو وووسته نوموړا پانهه څو‬
‫اف انۍ کیسا؟‬
‫‪5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪A  200000   P  200000 1  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 10 ‬‬
‫‪r  10%‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  P  200000 1.1‬‬
‫‪5‬‬
‫‪n5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ P  200000 1.61051‬‬
‫?‪P‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ P  3221020 Af‬‬
‫دوه ملا ر هام ون ‪ 7000$‬الا د ‪ 10%‬په ناخ د دوو کالو لپاوه په ماکوه وبکه ا و ده مټه ی معلوو ک ا؟‬
‫‪63‬‬

2
 10 
  P  7000 1  
A  7000$   100 
r  10%   11 
2
  P  7000  
n2   10 
P? 
  P  7000  121 
  
 100 

  P  8470$
64
۰‫ثـــبوت‬
22 5
9 9 9 9
22  4  
   0
2 2 2 2
2
 9 9
2 2  4  
 2 2
2
 9
‫ د م ابقه ک لاا نو انکشاف ووکوور‬ 4  
 2
2 2 2
99 9 9 9 9 9
2  2  16  2  4      16  36     20   
22 2 2 2 2 2
‫ لیکو‬25  45  20 ‫ پا ااا‬20 ‫د‬
9
5  5  25 , 2  5   45 ‫لس ت یا پکې واولور‬
2
2 2
9 9 9 9 9
2  2  25  45      5  5  2  5     
2 2 2 2 2
2
9 9 9
2  2  5  25    
2
2 2 2
2 2
9 9  9
5  2  5       5   ‫کوالا و لس ت ییاات پکې واولواو انکشافې اله ې د م ابقه ک ته واړور‬
2
2 2  2
2
 9 9  9 9
2  2  5     5   
 2 2  2 2
9 9
22  5 
2 2
22 5
65
‫ثـــبوت‪۲‬‬
‫‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0 100  100‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0 100  100‬‬
‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪102  102‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0 10 10  10 10‬‬
‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪‬‬‫‪10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪10 10  10 ‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪ 2‬‬
‫‪0 10  10 ‬‬ ‫‪ 0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0 20‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0 10‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬
‫د اعـــدادو طبــقه بنـدی‬
‫‪103‬‬ ‫وو‬ ‫‪1‬‬ ‫وو‬
‫‪109‬‬ ‫بلیون(میلیاود)‬ ‫‪106‬‬ ‫میلیون‬
‫‪1015‬‬ ‫کوادو لیون‬ ‫‪1012‬‬ ‫تا ولویون‬
‫‪1021‬‬ ‫سک تیلیون‬ ‫‪1018‬‬ ‫کونیتولیوون‬
‫‪1027‬‬ ‫اکتیلیون‬ ‫‪1024‬‬ ‫سپتلیون‬
‫‪1045‬‬ ‫کواتواود د یلیون‬ ‫‪1030‬‬ ‫نونیلیون‬
‫‪1060‬‬ ‫ن وو د یلیون‬ ‫‪1051‬‬ ‫سکس د یلیون‬
‫‪10100‬‬ ‫مومو‬
‫‪66‬‬
‫د مسلسلو اعدادو فورمولونه‬

‫یادونه‪ :‬الوته دم ل لو از ادو مو و د تاادف اړون مو و دهر و ستاسی دال و اکتیا په اوا مو دره مو و و‬
‫ااا ک ه‬
‫‪n‬‬
‫‪Sn ‬‬ ‫‪ n  1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪n  IN‬‬ ‫وویعی از ادر‬ ‫م ل‬
‫‪2‬‬
‫‪Sn  n  n  1‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪n  IN‬‬ ‫ج ه از ادر‬ ‫م ل‬
‫‪n‬‬
‫‪Sn ‬‬ ‫‪ 2n ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪n  IN‬‬ ‫واق از ادر‬ ‫م ل‬
‫‪2‬‬
‫‪۷‬و ملا ر په و ولهی کې ‪ ۷۸‬تده ناسه دا لوم ا ت وه اف انۍ لااردو ت رسه دوا اف انۍ وارپه هم ا تاتیب‬
‫د ولو مجموزی اف انۍ څو دا؟‬ ‫تا آ یاه‬
‫ر‬
‫‪n  50‬‬ ‫‪‬‬

‫‪n‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S n   n  1 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪S50   50  1 ‬‬
‫‪50‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪S50  25  51 ‬‬
‫‪S50  1275 Af ‬‬
‫‪۲‬و ملا ر د ‪ ۰۸‬م ل لو ج تو از ادو مجموزه پی ا ک ا؟‬
‫ر‬
‫‪n  80‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪S n  n  n  1 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪S80  80  80  1 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪S80  80  81 ‬‬
‫‪S80  6480‬‬ ‫‪‬‬
‫‪67‬‬
‫ م ل لو وا و دز ادو مجموزه پی اک ا؟‬۳۸ ‫و ملا ر د‬۳
‫ر‬
n  30 
n 
S n   2n  
2 

S30   2  30  
30
2 

S30  15  60  
S30  900 

68
‫لنــــډی پـوښـتنې‬
‫‪3‬‬
‫با ه وا ی ته پاتې با ه ې معلومه ک ا؟‬ ‫‪۷‬و سوا ر شمه الله د وا هد وانی‬
‫‪8‬‬
‫‪3‬‬
‫ک ا؟‬ ‫ک اربیا ې بیاته په زاو کرس تو‬ ‫زاو کرس په زشاو کرس تو‬ ‫‪۲‬و سوا ر‬
‫‪11‬‬
‫ک ا؟‬ ‫‪۳‬و سوا ر ‪ 0.123‬متوالی کرس په زاو کرس تو‬
‫‪7 4‬‬
‫کرسونه رسه مقا ه ک ا؟‬ ‫‪۴‬و سوا ر او‬
‫‪8 5‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫با ه ې ‪ 900‬ماامه دهرد بیلا ظافیه څو دا؟‬ ‫‪۷‬و سوا ر د وه بیلا با ه که دهرد کی با ې‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫با ی یمه به‬ ‫‪۶‬و سوا ر و بیلا ‪ 128‬کیلو ماامه روړا اا وارکه د و کیلو مااو یمه ‪ 75‬اف انۍ وا دبیلا د‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫څو وا؟‬
‫‪۱‬و سوا ر څلوو ک ان په وه ووځ د پ کلی څخه په تجاوت پ ی الړ ر و کس کد هاو ته ب کس هاات ته ب کس‬
‫معاوف ته ب کس زاب تان ته الړ د کد هاو واال کس په پدرمه ووځ د هاات واال کس په نبمهرد معاوف واال کس په‬
‫دول مه ووځراو د زاب تان واال کس په لمه ووځ پ کوو او کلی ته واای ووا اسه ې څو مه ووځ به دوا په‬
‫پ کلی کې رسه و ااا ی؟‬
‫ې څودا‬ ‫‪ 3750‬دا رلوا مشرتک اس يئ ‪ 25‬دارکو دی مشرتک مرض‬ ‫ا‬ ‫‪۰‬و سوا ر د دوو ز دونو درض‬
‫او ز دونه ی پی اک ا؟‬
‫ې ‪ 5400‬دا که و ز د ې ‪ 45‬وا‬ ‫‪۵‬و سوا ر د دوو ز دونو لوا مشرتک اس ‪ 15‬دا او کو دی مشرتک مرض‬
‫نو ه ه ب ز د ی څو دا؟‬
‫‪۷۸‬و سوا ر د ‪ 720‬او ‪ 1080‬کو دی مشرتک مرض او لوا مشرتک اس پی اک ا؟‬
‫‪۷۷‬و سوا ر د ‪ 960,1260‬او ‪ 630‬ز دونو لوا مشرتک اس او کو دی مشرتک مرض پی اک ا؟‬
‫‪۷۲‬و سوا ر الن ا جذوونه جمع او مد ی ک ا؟‬
‫‪69‬‬
‫)‪a‬‬ ‫? ‪345  23 56  70 12 ‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫)‪b‬‬ ‫‪20 35  4 98  3 60  11 88  ? ‬‬
‫‪‬‬
‫)‪c‬‬ ‫‪48 10  25 77  16 18  43 65  ? ‬‬
‫‪۷۳‬و سوا ر دالن ا از ادو دو جذو په زمومی وا قه رسه پی اک ا؟‬
‫)‪a‬‬ ‫‪0.0000016‬‬
‫‪‬‬
‫)‪b‬‬ ‫‪145.654 ‬‬
‫)‪c‬‬ ‫‪560.598 ‬‬
‫‪۷۴‬و سوا ر الن ا از اد د ز د لیکلو په زلمې وا قه رسه ولیکی؟‬
‫)‪a‬‬ ‫‪0.0000000023‬‬
‫‪‬‬
‫)‪b‬‬ ‫‪567.430022 ‬‬
‫)‪c‬‬ ‫‪0.657800956 ‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫دارکه ممی ‪ 720‬مده وارباداو به څوماه‬ ‫دار دنخودو او بادامو ن وه‬ ‫‪۷۷‬و سوا ر د ممی و او بادامو ن وه‬
‫‪5‬‬ ‫‪7‬‬
‫وا؟‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫وارکه‬ ‫د رسزه ن وه‬ ‫وا راو د وثیی الله د بالید‬ ‫رسزه ن وه‬ ‫‪۷۶‬و سوا ر که دزو الواوب د بالید‬
‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬
‫رسزه پی اک ا؟‬ ‫رسزه ‪ 142 km h‬وار د وثیی الله د بالید‬ ‫دزو الواوب دبالید‬
‫‪۷۱‬و سوا ر نظیف الله او بیه الله په م وسه کې په دواړو ‪ 1248‬مناا تاالسه ک ا دارکه د نظیف الله دمناو ن وه‬
‫‪2‬‬
‫وارنو د بیه الله دمناو ن وه او مناا پی اک ا؟‬
‫‪3‬‬
‫‪5‬‬
‫دارد ووو پی ې ‪ 350‬دارد هال پی ې څو دا؟‬ ‫‪۷۰‬و سوا ر د ووو او هال د پی و ن وه‬
‫‪8‬‬
‫‪۷۵‬و سوا ر د ‪ 5‬او ‪ 25‬هد سی وسط پی اک ا؟‬
‫ابې وسط پی اک ا؟‬ ‫‪۲۸‬و سوا ر د ‪ 300‬او ‪275‬‬
‫‪۲۷‬و سوا ر و ن و وض په ‪ 6‬سازتونو کې ک کواراو ب ن ې په ‪ 12‬سازتونو کې ک کوا ووا اسه ې‬

‫دواړه ې په څوماه و ه کې ک کوا؟‬
‫‪70‬‬
‫‪۲۲‬و سوا ر ‪ 24‬ک ه و کاو په ‪ 40‬ووای کې کوا که ‪ 30‬ک ان ی په څو وواو کې به وک ا؟‬
‫‪۲۳‬و سوا ر و م ج دا ‪ 35‬ک ان کاو کې کوا ها ن ا دووای ‪ 550‬اف انۍ م دووا ا لیردره م ج په ‪90‬‬
‫یردره م ج به په څوماه و ه کې‬ ‫ووای کې بشپ کوارکه ‪ 20‬ن اه ووته واولیراو ها ن ا ته ‪ 800‬اف انۍ ووک‬
‫جوړ ک ا او ه ووا اسه ې د کومې لۍ مرصف ک دا؟‬
‫ا ک ا؟‬ ‫‪۲۴‬و سوا ر د ‪ 800‬اف انیو مټه د ‪ 8%‬سلده له ااوه‬
‫‪۲۷‬و سوا ر د ‪ 2500‬اف انیو مټه ‪ 450‬اف انۍ دهرفیص ا ا سلده ې معلومه ک ا؟‬
‫‪۲۶‬و سوا ر که د ‪ 6‬سلده مټی رسه ‪ 4300‬اف انۍ ومټیررسما ه ې معلومه ک ا؟‬
‫‪۲۱‬و سوا ر په ‪ 20‬کیلو ماامه مخلوط کې ې ممی او نخود دار ‪ 8%‬سلده ممی دارد ممی و او نخودو مق او معلوو‬
‫ک ا؟‬
‫‪۲۰‬و سوا ر د وه کمپیو ا ا لی یمه ‪ 15000‬اف انۍ دارکه دوکان او پا هام ون بان ا په ‪ 3%‬سلده تخ یف رسه‬
‫وپلووار نو فعلی یمه ې معلوو ک ا او ووا اسه ې په مجمو کې دوکان او د هام ون رسه څوماه تخ یف ک ا؟‬
‫‪۲۵‬و سوا ر د وه ما ی ا لی یمه ‪ 95000‬اف انۍ داراو فعلی یمه ې ‪ 91000‬اف انۍ وارتاسی ې مجموزی‬
‫تخ یف او د تخ یف سلده ې معلومه ک ا؟‬
‫‪۳۸‬و سوا ر د وه ما فعلی یمه ‪ 9870‬اف انۍ دار او د تخ یف سلده ې ‪ 4%‬واردما ا لی یمه پی اک ا؟‬
‫‪۳۷‬و سوا ر ‪ 12000‬اف انۍ په ‪ 6‬میا تو کې د ‪ 2%‬سلده په ناخ رسه څو اف انۍ مټی؟‬
‫‪۳۲‬و سوا ر ‪ 21000‬اف انۍ د ‪ 4%‬سلده په ناخ په څوماه موده کې ‪ 420‬اف انۍ ومټئ؟‬
‫‪۳۳‬و سوا ر ‪ 18000‬اف انۍ په کوو ناخ د ‪ 6‬میا تو په موده کې ‪ 900‬اف انۍ ومټئ؟‬
‫‪۳۴‬و سوا ر کومه رسما ه د ‪ 3%‬سلده په ناخ د ‪ 8‬میا تو په موده کې ‪ 1620‬اف انۍ ومټئ؟‬
‫‪۳۷‬و سوا ر د ‪ 8000‬اف انیو مټه د ‪ 3%‬سلده له ناخ په څلووو کالو کې پی ا ک ا؟‬
‫‪۳۶‬و سوا ر تقاوعرفازیر الی او مکمله سټونه تعا ف او ملا ې ولیکی؟‬
‫‪۳۶‬و سوا ر که ‪ A  1, 2,3, 4,5,67‬وا او ‪ B  7,8,9,10,11,12‬وا د دوا تقاوع او اتکاد پی اک ا؟‬
‫‪71‬‬
‫‪۳۱‬و سوا ر که ‪ A  4,5,6,7,8,9‬وا او که ‪ B  12,13,14,15‬وا د دوا تقاوع پی اک ا؟‬
‫‪۳۰‬و سوا ر که ‪ A  9,8,7,5 , U  1, 2,3, 4,5,6,7,8,9‬وا ‪ A‬په څو رسه م اوا کیسا؟‬
‫‪۳۵‬و سوا ر که ‪ A  U‬وا نو مکمله سټ ی معلوو ک ا؟‬
‫‪ A \ b‬ا ‪ A  b‬ې پی اک ا؟‬ ‫‪۴۸‬و سوا ر که ‪ A  a, b,c,d,e,f ,g, h, I, j, k‬او ‪ B  a, b,c‬وا نو ت ا‬
‫‪72‬‬
‫اوږدې پــوښـــتنې‬
‫و الن ا دوا ه از اد ساده ک ا؟‬۴۷
 5 y z    5 y z    5 y z   ?
3 8 3 10 3 3
a)

3
 2 x 2   ? 
b)
  

c)
8m   8m 
2 3 2 13
?



8m  2 8

3 3 
 12am 2   5 xy  
d)    2 
?

 5 xy   6a  2m  
‫و سوا ر الن ا الجربا کرسونه ا تصاو ک ا؟‬۴۳
a 3  b3 
a)  ?
a  2ab  b
2 2

y 2  49 
b) ? 
y7 

p  14 p  15
2
c)  ?
p2  3 p  2 

9  6x 1
2
d) ? 
y  3xy 
‫و سوا ر الجربا کرسونه رض ک ا؟‬۴۴
2 x 2 y 21a 2 y 3 
a)  ? 
7 ab 2 8 x 2 y 3 
a 3  a 2  4  4a a 1 
b)   ?
2a 2  a  2a  a
2 3


a b x  y
2 2 2 3
1 
c)   ?
xy  y 2
a b a b 

m3  n3 m  n m2  n2 
d)  4  ? 
m  n  mn m  n
2 2 4
2mn 
73
‫و سوا ر الجربا کرسونه تق ی ک ا؟‬۴۷
y 2  25 y 5 
a)  2 ? 
x  49 x  7 x
2

a 3  b3 a 2  ab  b 2 
b)  ? 
ab a b
2 2

m4  n4 mn m2  n2 
c)  
m 2  2mn  n 2 m 2  mn m 

2ab 2 8a 2b3 4a 2b
d)  2  ? 
3a  2b 4b  9a 3a  2b
2

‫و الن ا جذوونه د وا ه په ک ولیکی؟‬۴۶
a) 3
2x  ? 

   ? 
2
b) 5 3a 2

 a  2b   ?
7 4
c)

   ? 
7
d) 4 xy 2
‫و سوا ر الن ا جذوونه ه دوجه ک ا؟‬۴۱
a) 3
2x , y 

 a  b  , 3  a  b  
5 3
b)

c) 3xy , 5 mx 2 

d) x y , 12 x5 y , 14 x9 y 5 
7 3

‫و سوا ر الن ا جذوونه مقا ه ک ا؟‬۴۰
a) 4
3 , 4
7 

b) 3
8 , 3 125 


c) y 1 5 2 y , 3
3 2


d) m 1 3m , 3 4m 2 

74
‫و سوا ر الن ا جذوونه ساده ک ا؟‬۴۵

 mx  ?
2
a) 3 3



b) 64 x8 y16 z 2  ? 

x 2y 2y  ? 
3 2 3 2
c)


 2 y  2 y  2 y   ?
3 2 5 33 2
d)
‫و سوا ر په الن ا جذوونو کې جمعرت ا یررض او تق ی زملی تارسه ک ا؟‬۷۸
 1
 x  y 4 ?
2
a) 4
  x  y

x  y  5 x  y  5  x2  y 2   ?
1
b) 5
A) 

 x  1  3  x  1  ?
3 2
c ) 5

d ) a  b  8 a  b  6 a  b  ?
7 3 5
12

a) 3
24 x5  4 3x3  ?

b) 4
80 x 7 y 9  4 5 x 3 y  ?

B) 
c )
7
2ab 2  3 a 2b  ?

 x  y  4 2 x 3 xy  a 2  ?
3

d )
5
a) 5 2 7 2 8 2  ?

b) 12 x 4 3x  7 x 4 3x  x 4 3x  ?
C) 
c ) 3 25m  9m  2 16m  ?

d ) 5 3 40 x 4  2 x 3 135 x  3 5 x  ?
75
a)

 a  b  a  b   ?

b)  x  y   x  xy  y   ?
3 3 3 2 3 3 2
D) 
c )

 x  y  x  x y  ?
4 4 4 2 4
d )
  m  n  m  n  1  ?
 7 1
a) ?
 5 6
 3x 2  2 x
b) ?
 2 x
E) 
c ) xy  y
?
 x 1

 m3  n3
d ) ?
 m n
‫مته باالخوویا‬
76
‫مآخــذ‬
‫کیمیرمکم فاووقرد و ايض اساساترد کد هاو پوهدتون د وونې او ووونې پوهدري و ايض څانهې لکچا‬ ‫‪‬‬
‫نو‪:‬ر‪ ۷۳۵۷‬اا‬
‫امو رمکم ازظی رپیشتاو و ا یر‪ ۷۳۵۲‬اا رزاوو پان و ه ولده‬ ‫‪‬‬
‫و اڼیررسداو مکم رزمومی و ايضر‪ ۷۳۰۵‬اا رد سپی را تعلیمی ماک‬ ‫‪‬‬
‫یارد و ايض اساساترملوب کووس لکچانو‪:‬ر‪ ۷۳۵۳‬اا‬ ‫‪ ‬ستانه ار اکټا ا م‬

‫‪ ‬س ادرانجیرن وت اللهرماسټا کانکوور‪ ۷۳۵۴‬اا رزاوو پان و ه ولده‬
Get More e-books from www.Aghalibrary.com
Aghalibrary.com: The Digital Library

AghaLibrary

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AghaLibrary

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

3

Aghalibrary.com ”‫ فضل الرحمن”معروف‬:‫راټولونه او اوډنه‬

‫دلوي او بخښونکی څښنت تعالی په سپیڅلۍ نامه‬

‫فض الا م ‪٬٬‬معاوف‪٬٬‬‬

‫حقیقی اعداد ‪2 ........................................................................................................................‬‬

‫نسبتی اعداد ‪2 ........................................................................................................................‬‬

‫غیرنسبتی اعداد ‪3 ....................................................................................................................‬‬

‫تام اعداد ‪3 ............................................................................................................................‬‬

‫کرسی اعداد ‪3 ........................................................................................................................‬‬

‫اعشار اعداد ‪3 ........................................................................................................................‬‬

‫عام کرسی اعداد ‪3 ...................................................................................................................‬‬

‫کامل یا مکمل اعداد ‪3 ...............................................................................................................‬‬

‫غیرحقیقی اعداد ‪3 ....................................................................................................................‬‬

‫مبهم یانامعلوم اعداد ‪3 ..............................................................................................................‬‬

‫موهومي اعداد ‪3 ......................................................................................................................‬‬

‫طبعی اعداد ‪4 .........................................................................................................................‬‬

‫داعدادو محوریا کرښه ‪4 .............................................................................................................‬‬

‫م لقه یمه ‪4 ...........................................................................................................................................................................‬‬

‫دحساب څلورګونې عمليي ‪4 .........................................................................................................‬‬

‫دتبدیيل خاصیت ‪5 ....................................................................................................................‬‬

‫د عینیت عنرص ‪5 ......................................................................................................................‬‬

‫اتحادی خاصیت ‪6 ....................................................................................................................‬‬

‫درضب نښی‪6 .........................................................................................................................‬‬

‫درضب خاصیتونه ‪6 ...................................................................................................................‬‬

‫د تبديل خاصیت ‪6 ....................................................................................................................‬‬

‫دعینیت عنرص ‪6 ......................................................................................................................‬‬

‫په رضب کی دصفر خاصیت ‪7 .......................................................................................................‬‬

‫درضب توضیعی خاصیت ‪7 ..........................................................................................................‬‬

‫دتقسیم نښي ‪7 ........................................................................................................................‬‬

‫دحسابی آفادو ساده کولو طریقه ‪8 ...................................................................................................‬‬

‫لومړنې اعداد ‪9 .......................................................................................................................‬‬

‫مرکب اعداد ‪9 .........................................................................................................................‬‬

‫پراعدادو دویش قابلیتونه ‪9 ..........................................................................................................‬‬

‫دویش قابلیت ‪9 .......................................................................................................................‬‬

‫پر‪۲‬باندی دویش قابلیت ‪9 ............................................................................................................‬‬

‫پر‪۳‬باندی دویش قابلیت ‪9 ............................................................................................................‬‬

‫پر‪۴‬باندی دویش قابلیت ‪9 ............................................................................................................‬‬

‫پر‪۵‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬

‫پر‪۶‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬

‫پر‪۷‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬

‫پر‪۸‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬

‫پر‪۹‬باندی دویش قابلیت ‪11...........................................................................................................‬‬

‫پر‪ ۰۱‬باندی دویش قابلیت ‪11........................................................................................................‬‬

‫پر ‪ ۰۰‬باندی دویش قابلیت ‪11........................................................................................................‬‬

‫پر ‪ ۰۲‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬

‫پر ‪ ۰۳‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬

‫پر ‪ ۰۴‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬

‫پر ‪ ۰۵‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬

‫پر ‪ ۰۶‬باندی دویش قابلیت ‪12........................................................................................................‬‬

‫پا‪ ۷۱‬بان ا دو ش ابلیه‪31 .......................................................................................................................................................‬‬

‫پر ‪ ۰۹‬باندی دویش قابلیت ‪13........................................................................................................‬‬

‫دیاګرام طریقه ‪15......................................................................................................................‬‬

‫عمومي طریقه ‪15.....................................................................................................................‬‬

‫تر ټولو لوی مشرتک قاسم ‪15........................................................................................................‬‬

‫مشرتک قاسم ‪15......................................................................................................................‬‬

‫دتجزیی په مرسته د لوی مشرتک قاسم )‪ (GCD‬یا )‪ (HCF‬پیداکول ‪16.......................................................‬‬

‫تر ټولو کوچنی مشرتک مرضب )‪16...................................................................................... (LCM‬‬

‫د تجزیی په مرسته د کوچنی مشرتک مرضب پیداکول ‪17.........................................................................‬‬

‫دطاقت قوانین ‪19.....................................................................................................................‬‬

‫مربع جذر ‪21..........................................................................................................................‬‬

‫دمــربــع جــذر پیدا کول د تجــــزيي په مرســــته ‪22...........................................................................‬‬

‫د استعامل او زده کړی طریقه ‪22.....................................................................................................‬‬

‫مکعب جذر ‪23........................................................................................................................‬‬