Professional Documents
Culture Documents
Dilbilgisi Arapc3a7a
Dilbilgisi Arapc3a7a
ARAPÇA
DİLBİLGİSİNE
GİRİŞ
OKTAY YILMAZ
Eğitim Yayınları
İrtibat: 0535- 745 00 72
eneoktay7@gmail.com
elmuderris@hotmail.com
Arapça Dilbilgisine Giriş 2
Eğitim Serisi : 1
Dizgi : O. Yılmaz
İÇİNDEKİLER
• ÖNSÖZ ------------------------------------------------------------ 6
• ARAPÇA HARFLER اﻟﺤﺮوف اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ--------------------------- 7
• KELİME VE KISIMLARI اﻟﻜﻠﻤﺔ و أﻗﺴﺎﻣﻪ-----------------------9
• İŞARET İSİMLERİ أﺳﻤﺎ ُء اﻹﺷﺎرة---------------------------------10
• ZAMİRLER – ( ) اﻟﻀﻤﺎﺋﺮ------------------------------------------11
• SORU EDATLARI أدوات اﻹﺳﺘﻔﻬﺎم------------------------------14
• YER ZARFLARI ن ِ ﻇﺮوف اﻟﻤﻜﺎ----------------------------------16
• ZAMAN ZARFLARI ن ِ ﻇﺮوف اﻟﺰﻣﺎ---------------------------- 17
• Haftanın günleri - أﻳﺎم اﻷﺳﺒﻮع------------------------------------17
• Aylar اﻟﺸﻬﻮر-------------------------------------------------------18
• TAMLAMALAR--------------------------------------------------19
• İsim Tamlaması اﻹﺿﺎﻓﺔ------------------------------------------19
• Sıfat Tamlaması اﻟﺼﻔﺎة و اﻟﻤﻮﺻﻮف-------------------------------20
• HARFİ CERLER VE ANLAMLARI ﺑﻌﺾ ﺣﺮوف اﻟﺠ ﱢﺮ-----22
• MARİFE VE NEKRE اﻟﻤﻌﺮِﻓﺔ واﻟﻨﻜﺮة----------------------------23
• İSİMLERDE MÜZEKKERLİK MÜENNESLİK-------------26
• Müennes İsimlerin Kısımları-------------------------------------26
• TEKİL, İKİL, ÇOĞUL اﻟﻤﻔﺮد و اﻟﻤﺜﻨﻰ و اﻟﺠﻤﻊ---------------------26
• RENKLER ن ِ اﻷﻟﻮا--------------------------------------------------30
• FİİLER ل ُ أﻷﻓﻌﺎ------------------------------------------------------31
• Mazi Fiil اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﺎﺿﻲ----------------------------------------------31
• Muzari Fiil اﻟﻔﻌﻞ اﻟﻤﻀﺎرع-------------------------------------------33
• Muzari Fiilin Beş Sigası أﻓﻌﺎل اﻟﺨﻤﺴﺔ-----------------------------35
• Emir Fiili ﻓﻌﻞ اﻷﻣﺮ--------------------------------------------------36
• FİİL HAKKINDA BİLGİLER------------------------------------39
• Aldığı Mefulu Bihe Göre Fiiller:---------------------------------40
• Fiilimsi İsimler أﻓﻌﻞ اﻷﺳﻤﺎء---------------------------------------41
• İSMİ MEVSUL ل ُ اﻹﺳ ُﻢ اﻟﻤَﻮﺻﻮ-------------------------------------42
• İSİM اﻹﺳ ُﻢ------------------------------------------------------------43
• İsimlerin Kısımları------------------------------------------------- 43
• CÜMLE ﺠ ْﻤَﻠ ُﺔُ اﻟ------------------------------------------------------45
• İsim Cümlesi اﻟﺠﻤْﻠ ُﺔ اﻹﺳْﻤﻴّ ُﺔ------------------------------------------46
• Fiil Cümlesi ﺠﻤْﻠ ُﺔ اﻟﻔﻌﻠﻴّ ُﺔ
ُ اﻟ-------------------------------------------46
• Fiil Cümlesinde Nesne اﻟﻤﻔﻌﻮل ِﺑ ِﻪ---------------------------------47
• BEŞ İSİM ﺨﻤْﺴﺔ َ اﻷﺳﻤﺎء اﻟ--------------------------------------------47
• MERFUAT ت ُ اﻟﻤﺮﻓﻮﻋﺎ-----------------------------------------------48
• FAİL اﻟﻔﺎﻋﻞ----------------------------------------------------------48
• NAİBİ FAİL ﻧﺎﺋﺐ اﻟﻔﺎﻋﻞ--------------------------------------------49
Arapça Dilbilgisine Giriş 4
ﻦ اﻟ ﱠﺮﺣِﻴ ِﻢ
ِ ﺴ ِﻢ اﻟّﻠ ِﻪ اﻟ ﱠﺮﺣْﻤَـ
ْ ِﺑ
Allah’a hamd ü senalar, efendimiz Muhammed Mustafa’ya, salât ü selamlar
olsun.
Yüce Mevla’dan bu mütevazı çalışmayı, kendi vechi kerimi için atılmış bir
adım olarak kabul buyurmasını, Kuran dilinin taliplileri için faydalı
kılmasını ve bizleri hayırlara ulaştırmasını niyaz ediyorum.
Mart, 2009
Oktay Yılmaz
Arapça Dilbilgisine Giriş 7
= اelif = طtı
= بbe = ظzı
= تte = عayn
( = ثse) (peltek) = غğayn
= جcim = فfe
= حhâ = قkaf
( = خhı) (boğazdan ) = كkef
= دdal = لlam
( = ذzel) (peltek ) = مmim
= رra = نnun
= زze (keskin ) = وvav
= سsin = ﻩhe
= شşın = ﻻlamelif (lam ile elif harfinin
birleşmiş halidir)
= صsad
= ضdad ى = ye
ن، ل، ظ، ط، ض، ص، ش، س، ز، ر، ذ، د، ث، ت
ي، و، ﻩ، م، ك، ق، ف، غ، ع، خ، ح، ج، ب،أ
اﻟﺸﺪّة -Şedde : ــّـşeklinde harfin üzerine gelen şedde o harfin iki kere okunmasını
sağlar.
اﻟﺘﻨﻮﻳﻦ- Tenvin : Aslında sakin bir nun olan tenvin belirsiz isimlerin sonuna gelir. ، َﻗَﻠ ٌﻢ
َﻗﻠَﻤ ًﺎ، َﻗَﻠ ٍﻢgibi.
Uzatma harfleri: () وVav , ( )يye ve ( )اelif uzatma harfleridir. Bunlar aynı
zamanda illet harfleridir de.
Arapça Dilbilgisine Giriş 9
İsim: Zamana bağlı olmaksızın kendi başına bir anlam ifade eden kelimedir.
اﻟﺸﺠﺮ ُة: ağaç, اﻟﻌﻠ ُﻢ: ilim, اﻟﻘﻠ ُﻢ: kalem …
İsmin en belirgin alemetleri tenvin alabilmesi, başına harfi cer ve lamı tarif
( ) الgelebilmesi, müfred, mübteda, fail ve muzaf olarak gelebilmesidir.
Fiil: Zamana ve kişiye bağlı olarak bir işi veya oluşu bildiren kelimedir.
ﺐ
َ َآ َﺘ: yazdı, ﺐ
ُ َﻳ ْﻜُﺘ: yazıyor, ﺐ
ْ ُأ ْآ ُﺘ: yaz !
Fiilin alemetleri: Fiilin başına ...ﻟﻤّﺎ ،ْﻟﻢ، إن، ﺳﻮف، اﻟﺴﻴﻦ،ﻗﺪ gibi harflerin
gelebilmesidir.
Harf: Yalnız başına bir anlam ifade etmeyip, diğer kelimelerle beraber
anlam ifade edebilen kelimedir.
ﻓﻲ: de, da… (harfi cer), أ ْم: yoksa… ( atıf harfi ), أ: mi? (soru edatı)
Harflerin, harfi cer gibi bir kısmı amil olabilirken , ﻗ ْﺪve هﻞgibi bir kısım
harfler ise amil değildir.
Cümle: İki veya daha çok kelimeden kurulmuş, tam mana ifade eden söz
dizisine cümle veya kelam denir. Arapça da isim cümlesi ve fiil cümlesi
olmak üzere iki tür cümle vardır.
هَﺬا: bu
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
Çoğul İkil Tekil
ﻚ
َ ذَﻟ: şu
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
Çoğul İkil Tekil
ﻚ
َ أوﻻﺋ ﻚ
َ ذا ِﻧ ﻚ
َ ذَﻟ اﻟﻤُﺬآّﺮ
şunlar şu ikisi şu Müzekker
ﻚ
َ أوﻻﺋ ﻚ
َ ﺗﺎ ِﻧ ﻚ
َ ﺗِﻠ اﻟﻤﺆﻧﺚ
Müennes
Örnek:
ﺖٌ هﺬا ﺑ ْﻴ : Bu evdir.
ﺠ ٌﺪ
ِﺴْ ﻚﻣ َ َذِﻟ : Şu camidir.
ﺖٌ ﻚ ِﺑ ْﻨ
َ ﺗِﻠ : Şu kızdır.
لٌ هﻮﻻ ِء رِﺟﺎ : Bunlar adamdır.
ﻚ
َ هُﻨﺎِﻟ : orada, orası
َﺛ ﱠﻢ : orada, orası. Bu isimler aynı zamanda “ vardır” anlamını da içerir.
Örneğin:
أﻟﻮﻟ ُﺪ هُﻨﺎ ﻓﻲ اﻟﻐﺮﻓ ِﺔ: Çocuk burada odadadır.
ﺐ
ٍ ك ﺛﻼﺛ ُﺔ ُآ ُﺘ
َ هُﻨﺎ : (Orada) üç kitap vardır.
ZAMİRLER اﻟﻀﻤﺎﺋﺮ
Örnek :
أ: mi ?
ﻞْ َه: mi ?
ﻣﺎ: ne ?
ﻦْ َﻣ: kim ?
ﻣﺎذا: ne, neyi ?
ﻟِﻤﺎذا: niçin ?
َﻣﺘَﻰ: ne zaman ?
ن
َ أﻳّﺎ: ne zaman? ( gelecek zaman için kul.)
ﻦ
َ أﻳ: nerede ?
َآ ْﻢ: kaç? ( sayı sorusu)
ﻒ
َ آَﻴ: nasıl? ( durum sorusu )
َأﻧّﻰ: nasıl, ne zaman ?
ي أ ﱡ: hangi, hangisi ?
ﻦ هَﺬا ؟
ْ َﻣ : Bu kim?
ﻲ
ﻋِﻠ ﱞ
َ هَﺬا : Bu, Ali’dir.
ﻦ أﺣﻤ ُﺪ ؟
َ أﻳ : Ahmet nerede?
ﺖ
ِ أﺣﻤ ُﺪ ﻓﻲ اﻟﺒﻴ: Ahmet evdedir.
Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi sayı sorusu için olan (آ ْﻢ َ ) den sonra
müfret, mensub isim gelir.
Bir de çokluk (ْآﻢ
َ )i vardır. Soru için değil, çokluk ifadesi için kullanılır.
Örneğin: ! ت
ُّ ب َﻗﺮَأ
ٍ آِﺘﺎ ﻦ
ْ آ ْﻢ ﻣ: Ben nice kitaplar okudum !( Buna kem-i
haberiye de denir).
ﷲ ﺑﺄﺣﻜ ِﻢ اﻟﺤﺎآﻤﻴﻦَ؟
ُ ﺲا
َ أﻟﻴ: “Allah hükmedenlerin en mükemmeli değil
midir?” (Tin, 8)
Cevap “ Evet, en mükemmelidir” anlamında ﻰ
َ ﺑَﻠolarak gelir.
Örnekler:
ﺖِ اﻟﺴﻴّﺎر ُة أﻣﺎ َم اﻟﺒ ْﻴ : Araba, evin önündedir.
ﺸﺠَﺮ ِةَ ﻒ اﻟ َ ﺧ ْﻠ َ اﻟ َﻮَﻟ ُﺪ : Çocuk, ağacın arkasındadır.
ﻦِﺼ ْ ق اﻟ ُﻐ َ اﻟ ُﻌﺼﻔﻮ ُر ﻓَﻮ : Serçe, dalın üzerindedir.
ﺖ اﻟﺴَﺮﻳ ِﺮ َ ﺤ ْ اﻟ ُﻜﺮﱠ ُة ﺗ : Top, yatağın altındadır.
بِ ﻦ اﻟﻄُﻼ َ س َﺑ ْﻴ
ُ اﻟ ُﻤ َﺪرﱢ : Öğretmen, öğrencilerin arasındadır.
اﻟﺤَﺪ ِﻳ َﻘ ُﺔ وَرا َء اﻟ َﻤﺴْﺠ ِﺪ : Park, mescidin ötesindedir.
ﻞ ﻋِﻨ َﺪ اﻟﻤﺪﻳ ِﺮ ُ اﻟﻌﺎ ِﻣ : İşçi, müdürün yanındadır.
Arapça Dilbilgisine Giriş 17
ﺐ اﻟﻨﱠﻬ ِﺮ
َ ت ﺟﺎﻧ
ُ ﺳ ْﺮ : Nehrin kenarında yürüdüm.
إﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﻓﻲ ﻏﺮب ﺗﺮآﻴﺎ: İstanbul, Türkiye’nin Batı’sındadır.
Zarfı zaman ve zarfı mekân mefulü bihin iki kısmıdır. İleride mefulün bih başlığı altında
tekrar bu konuya değinilecektir.
Aylar اﻟﺸﻬﻮر
Hicri Aylar Miladi Aylar Miladi Aylar
Ocak ﻣﺤﺮم آﺎﻧﻮن اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻳﻨﺎﻳﺮ
Şubat ﺻﻔﺮ ﺷﺒﺎط ﻓﺒﺮاﻳﺮ
Mart رﺑﻴﻊ اﻷول ﺁذار ﻣﺎرس
Nisan رﺑﻴﻊ اﻵﺧﺮ ﻧﻴﺴﺎن اﺑﺮﻳﻞ
Mayıs ﺟﻤﺎدى اﻷوﻟﻰ ﺁﻳﺎر ﻣﺎﻳﻮ
Haziran ﺟﻤﺎدى اﻵﺧﺮة ﺣﺰﻳﺮان ﻳﻮﻧﻴﻮ
Temmuz رﺟﺐ ﺗﻤﻮز ﻳﻮﻟﻴﻮ
Ağustos ﺷﻌﺒﺎن ﺁب أﻏﺴﻄﺲ
Eylül رﻣﻀﺎن اﻳﻠﻮل ﺳﺒﺘﻤﺒﺮ
Ekim ﺷﻮال ﺗﺸﺮﻳﻦ اﻷول أآﺘﻮﺑﺮ
Kasım ذو اﻟﻘﻌﺪة ﺗﺸﺮﻳﻦ اﻟﺜﺎﻧﻲ ﻧﻮﻓﻤﺒﺮ
Aralık ذو اﻟﺤﺠﺔ آﺎﻧﻮن اﻷول دﻳﺴﻤﺒﺮ
Mevsimler ل
ُﻓﺼُﻮ ٌ
TAMLAMALAR:
ﺖ
ِ اﻟﺒﻴ ب
ُ ﺑﺎ : evin kapısı
إﻟﻴﻪ.ﻣﻀﺎف م
ِ ﻒ اﻟﺒﻴ
ﺖ ُ ﺳﻘ : evin çatısı
إﻟﻴﻪ.ﻣﻀﺎف م
ﻞ
ِ ﺳﺎﻋ ُﺔ اﻟﺮﺟ: adamın saati
إﻟﻴﻪ.ﻣﻀﺎف م
Muzafın harekesi cümle içindeki konumuna göre değişse de, muzafun ileyhi
daima kesra ile harekelenir. Yani mecrurudur.
Muzaf nekre, muzafun ileyh marife olarak gelir. Muzafun ileyhin nekre
olması durumunda, muzaf tahsis ( mahsus olma ) anlamı kazanır. Örnekler:
ﺐ
ِ ب اﻟﻄﺎﻟ
ُ آﺘﺎ: öğrencinin kitabı --- ﺐ
ٍ ب ﻃﺎﻟ
ُ آﺘﺎ: ( herhangi ) bir öğrencinin
kitabı
إﻣﺎ ُم اﻟﻤﺴﺠ ِﺪ: mescidin imamı --- إﻣﺎ ُم ﻣﺴﺠ ٍﺪ: ( herhangi) bir mescidin
imamı
ﺐ
ِ ﺳﺎﻋ ُﺔ اﻟﺬه: altın saat --- ﺐ
ٍ ﺳﺎﻋﺔ ذه: ( herhangi ) altın bir saat.
Arapça Dilbilgisine Giriş 20
Müfred kelime muzaf olunca sonundaki çift harekeden biri düştüğü gibi,
müsna ve cemi müzekker salimlerin de nunları ( ) نdüşer.
ﻞُ ﻦ ﻗ ْﺒ
ْ ﻲﻣ
ﻗﺮأ ﻋﻠ ﱞ : Ali önceden okudu.
ﻦ ﺑَﻌ ُﺪْ سﻣ
ِ ﺣﻀ َﺮ أﺣْﻤ ُﺪ إﻟﻰ اﻟﺪر
َ : Ahmed derse sonradan geldi.
ﻦ
ٌ ﻞ ﺳﻤﻴ
ٌ رﺟ: şişman adam. Burada رﺟﻞkelimesi mevsuf yani nitelenen,
ﺳﻤﻴﻦkelimesi ise sıfat yani niteliktir. Sıfata nat, mevsufa menut da denir.
ﺐ ﻣﺠﺘﻬ ٌﺪ
ٌ ﻃﺎﻟ : çalışkan öğrenci
ﺻﻔﺔ ﻣﻮﺻﻮف
ﺖ ﺟﻤﻴﻠ ٌﺔ
ٌ ﺑﻨ : güzel kız
ﺻﻔﺔ ﻣﻮﺻﻮف
ٌ ﺖ ﻧﻄﻴ
ﻒ ٌ ﺑﻴ : temiz ev
ﺻﻔﺔ ﻣﻮﺻﻮف
Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi sıfat daima mevsuftan sonra gelir ve onunla
aynı harekeyi taşır. Örnekler:
Sıfat her bakımdan mevsufuna uymakla beraber gayri akil( yani insan
dışındaki) çoğulun sıfatı müfred müennes olarak gelir. Örnek:
Akıllı varlıklar yani insanlar için kullanılan çoğul kelimelerin sıfatları ise
“sıfat her konuda mevsufuna uyar” kuralı gereğince yine çoğul olarak gelir.
Örnek cümleler:
İsmin başına gelerek sonunu cer eden harflere, harfi cer denir. Harfi cerin
sonunu cer ettiği kelimeye, mecrur denir. Yirmiye yakın harfi cer vardır.
Bunlardan en çok kullanılanlar şunlardır:
ﻦ
ْ ِﻣ: den, dan anlamlarında kullanılır.
ف اﻟﻔﺄر ُة ﻣﻦ اﻟﻘ ﱢ
ﻂ ُ ﺗﺨﺎ : Fare kediden korkar.
ﺖ ﻣﻦ اﻟﺪار إﻟﻰ اﻟﻤﺪرﺳﺔ ُ ﻣَﺸ ْﻴ: Evden okula yürüdüm.
ص ﺣَﻴﺎ ٌة
ِ َوَﻟ ُﻜ ْﻢ ﻓِﻲ ا ْﻟﻘِﺼﺎ: ‘Sizin için kısasta hayat vardır’. ( Bakara,179 )
ُربﱠ: olur ki, muhtemeldir ki, belki, nice gibi anlamlarda kullanılır.
ل ﻟ ُﻪ َ ﻞ ﻻ ﻣﺎ
ٍ ﻞ ﻋﺎﻗٍ ُربﱠ رﺟ: Nice akıllı kimseler vardır ki malı yoktur.
ُربﱠ ﻋﺎﻟ ٍﻢ ﻓﺎﺿﻞ ﻟﻘﻴ ُﺘ ُﻪ : Nice faziletli alimlerle karşılaştım!
Başka harfi cerler de vardır. Örneğin kasem için kullanılan, و (vav) ve ت
َ (
te ) gibi. ﷲ
ِ ﺗﺎ,ﷲ
ِ ﺑﺎ, ﷲ
ِ وا: Vallahi, billahi, tallahi.
Belirli bir kişiyi veya şeyi gösteren isme marife (belirli) isim denilir. Nekre
(belirsiz) ise belirsiz bir kişi veya şeyi gösteren isimdir.
ﻞ
َ ﺖ اﻟﺮﺟ ُ رأﻳ: “Adamı gördüm” cümlesinde ﻞ َ رﺟkelimesinin başına
belirlilik takısı olan ‘el’ ( )الgeldiğinden dolayı marifedir.
ﻼ
ً ﺖ رﺟ ُ رأﻳ: “Adam gördüm” cümlesi ise, herhangi bir marifelik
özelliğine sahip olmadığından nekredir.
Arapça Dilbilgisine Giriş 24
ﻃﺎﻟﺒ ٌﺔ: ( bayan) öğrenci, ﻣُﻬﻨﺪﺳ ٌﺔ: ( bayan ) mühendis, ﺣﻘِﻴﺒ ٌﺔ: çanta
ﻰ
َ ﺟﻮﻋﺎن ـــــ ﺟﻮﻋ : aç
Mübalağa için gelen ﻓﻌّﺎﻟ ٌﺔvezninin sonundaki ةdişilik için değil, mübalağa
içindir.
ﻋﻼّﻣ ٌﺔ: allame / çok bilgili, ﺣﺎﻟ ٌﺔ
ّ ر: çok gezen, ﻧﺴّﺎﺑ ٌﺔ: soy bilgini
İkillerin ref hali kelimenin sonuna ( )انgelmesi, nasb ve cer hali ise (ِ ) ْﻳﻦ
gelmesi ile olur.
Cemi müzekker salim kelimelerin ref halleri kelimenin sonunun () ون
gelmesi, nasb ve cer halleri ise kelime sonunun (ﻦ
َ ) ِﻳgelmesi şeklinde olur.
2- ل
ُ َأ ْﻓﻌَﺎVezni:
ورق ــ أوراق: yaprak
ﻃﻔﻞ ــ أﻃﻔﺎل: çocuk
ﻗﻠﻢ ــ أﻗﻼم : kalem
3- أﻓْﻌﻴَﻠ ٌﺔVezni:
ﻃﻌﺎم ــ أﻃﻌﻤﺔ: yemek
ﻣﺜﺎل ــ أﻣﺜﻠﺔ: misal
زﻣﺎن ــ أزﻣﻨﺔ: zaman
4- ﻓِﻌَﻠ ٌﺔVezni:
ﻏﻼم ــ ﻏِﻠﻤﺔ: delikanlı
أخ ــ إﺧﻮة: kardeş
ﻰ ــ ﻓﺘﻴﺔ ً ﻓﺘ: genç
ﻞ
َ : Vezni:ﻓ ُﻌ ٌ
ﺐ
آﺘﺎب ــ آ ُﺘ ٌ : kitap
ق
ﻃ ُﺮ ٌ ﻖ ــ ُ
ﻃﺮﻳ ٌ : yol
ﻞ
ﺳٌ رﺳﻮل ــ ر ُ : elçi
ﻞُ : Vezni:ﻓ َﻌ ٌ
أ ّﻣ ٌﺔ ــ أ َﻣ ٌﻢ : ümmet
: cümleﺟﻤﻠﺔ ــ ﺟﻤﻞ
: resimﺻﻮر ٌة ــ ﺻﻮ ٌر
َ : Vezni:ﻓﻌْﻠﻰ
ﻰ
ﺢ ــ ﺟﺮْﺣ َ : yaralıﺟﺮﻳ ٌ
: esirأﺳﻴﺮ ــ أﺳﺮى
: ölüﻣﻴّﺚ ــ ﻣﻮﺗﻰ
لُ : Vezni:ﻓﻌّﺎ ُ
ﺗﺎﺟﺮ ــ ﺗﺠّﺎر : tacir
آﺎﺗﺐ ــ آﺘّﺎب : yazar
ﺣﺎآﻢ ــ ﺣﻜّﺎ ُم : hakim, yönetici
ل : Vezni:ﻓِﻌﺎ ٌ
حﺢ ــ رﻳﺎ ٌرﻳ ٌ : rüzgar
لﺟﺒﻞ ــ ﺟﺒﺎ ٌ : dağ
ﺑﺤﺮ ــ ﺑﺤﺎ ٌر : deniz
ل : Vezni:ﻓُﻌﻮ ٌ
بﺐ ــ ﻗﻠﻮ ٌ : kalpﻗﻠ ٌ
: ilimﻋﻠﻢ ــ ﻋﻠﻮ ٌم
ن : gözﻋﻴﻦ ــ ﻋﻴﻮ ٌ
Arapça Dilbilgisine Giriş 30
RENKLER ن
اﻷﻟﻮا ِ
Müennes : Çoğul / Müzekker :
Beyaz ﺑﻴﻀﺎء أﺑﻴﺾ /ج ﺑِﻴﺾ
Siyah ﺳﻮداء أﺳﻮد /ج ﺳُﻮد
Kırmızı ﺣﻤﺮاء أﺣﻤﺮ /ج ﺣُﻤﺮ
Sarı ﺻﻔﺮاء أﺻﻔﺮ /ﺻُﻔﺮ
Yeşil ﺧﻀﺮاء أﺧﻀﺮ /ﺧُﻀﺮ
Mavi زرﻗﺎء أزرق /زُرق
Esmer ﺳَﻤﺮاء أﺳﻤﺮ /ﺳُﻤﺮ
Kumral ﺷﻘﺮاء أﺷﻘﺮ /ﺷُﻘﺮ
Mor ﺑﻨﻔﺴﺠﻴّﺔ ﺑﻨﻔﺴﺠﻲ ـ ﻣﻮر
Lacivert أرﺟﻮاﻧﻴّﺔ ـ آُﺤﻠﻴّﺔ أرﺟُﻮاﻧﻲ ـ آُﺤﻠﻲ
Kestane rengi آﺴﺘﻨﺎﺋﻴّﺔ آَﺴﻨﺎﺋﻲ
Pembe وردﻳّﺔ ي
وَرد ْ
Kahverengi ﻗﻬﻮاﺋﻴّﺔ ـ ﺑﻨﻴّﺔ ﻲ
ﻗَﻬﻮاﺋﻲ ـ ﺑﻨ ّ
Gri رﻣﺎدﻳّﺔ رَﻣﺎدي
Turuncu ﺑُﺮﺗﻘﺎﻟﻴّﺔ ﺑُﺮﺗﻘﺎﻟﻲ
Elâ ﻋﺴﻠﻴّﺔ ﻋَﺴﻠﻲ )ﻳﻤﻴﻞ إﻟﻰ اﻟﺒﻨﻲ(
Örnek cümleler:
Arapça Dilbilgisine Giriş 31
1- اﻟﻠّﺒﻦ ؟ ن
ُ ﻣﺎ ﻟﻮ : Süt ne renktir?
-ﺾ
ٌ ﻦ أﺑﻴ
ُ اﻟﻠّﺒ : Süt bayazdır.
2- اﻟﻠّﻴﻤﻮن؟ ن
ُ ﻣﺎ ﻟﻮ : Limonun rengi nedir?
- ن أﺻﻔ ٌﺮ
ُ اﻟﻠّﻴﻤﻮ : Limon sarıdır.
3-اﻟﺴّﻤﺎءِ؟ ن
ُ ﻣﺎ ﻟﻮ : Gökyüzünün rengi nedir?
4- ن اﻟﺴّﺒﻮر ِة ؟
ُ ﻣﺎ ﻟﻮ: Yazı tahtasının rengi nedir?
5- ؟ ﻚ
َ ﻣﺎ ﻟﻮ ُﻧ : Senin (teninin) rengin ne?
7- ءُ ﺳﻮدا ﻋﻨﺪي ﺣِﺬا ٌء أﺳﻮ ُد و ﺣﻘﻴﺒﺔ : Ben de siyah ayakkabı ve siyah
çanta var.
8- ﻲ ﺣﻤﺮا ُء
ّ ﺳﻴﺎر ُة ﻋﻠ : Ali’nin arabası kırmızıdır.
FİİLER ل
ُ أﻷﻓﻌﺎ
Arapçada başlıca üç siga ( kip) vardır. Geçmiş zaman (mazi), geniş zaman
(muzari) ve emir.
ﻞ
ُﺟ
ُ ﻒ اﻟﺮ
َ وﻗ: Adam durdu.
ﺖ
ُ ﺟﺎءت اﻟﺒﻨ: Kız geldi.
Filli mazinin çekim tablosu:
ذهﺐ: gitti
Çoğul İkil Tekil
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
ذ َهﺒَﻮا ذ َهﺒَﺎ ﺐ
َ ذ َه اﻟﻐﺎﺋﺐ
ﻦ
َ ذ َه ْﺒ ذ َهﺒَﺘﺎ ﺖ
ْ ذ َه َﺒ اﻟﻐﺎﺋﺒﺔ
ذ َهﺒْﺘ ْﻢ ذ َه ْﺒﺘُﻤﺎ ﺖ
َ ذ َه ْﺒ اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ
ﻦ
ذهَﺒ ُﺘ ﱠ ذ َه ْﺒﺘُﻤﺎ ﺖ
ِ ذ َه ْﺒ ﻟﻤﺨﺎﻃﺒﺔ
ذ َهﺒْﻨﺎ ــ ﺖ
ُ ذهَﺒ اﻟﻤﺘﻜﻠّﻢ
ﻞ ُوﺟْﻬﻲ
ُ أﻏْﺴ : Yüzümü yıkıyorum
ن
َ ﻧﻘْﺮُأ اﻟﻘُﺮا : Kuran okuyoruz.
ﺐ
ُ َﻳ ْﺬ َه: gidiyor
Çoğul İkil Tekil
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
ن
َ ﻳَﺬهَﺒﻮ ن
ِ ﻳَﺬهَﺒﺎ ﺐ
ُ ﻳَﺬ َه اﻟﻐﺎﺋﺐ
Gaib
ﻦ
َ ﻳَﺬ َه ْﺒ ن
ِ ﺗَﺬهَﺒﺎ ﺐ
ُ ﺗَﺬ َه اﻟﻐﺎﺋﺒﺔ
Gaibe
ن
َ ﺗَﺬهَﺒﻮ ن
ِ ﺗَﺬهَﺒﺎ ﺐ
ُ ﺗَﺬ َه اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ
Muhatab
ﻦ
َ ﺗَﺬ َه ْﺒ ن
ِ ﺗَﺬهَﺒﺎ ﻦ
َ ﺗَﺬهَﺒﻴ ﻟﻤﺨﺎﻃﺒﺔ
Muhataba
ﺐ
ُ ﻧﺬ َه ــ ﺐ
ُ أذ َه اﻟﻤﺘﻜﻠّﻢ
Mütekellim
Muzarinin başına (ْ )َﻟﻦgelince onun sonunu nasb edip, manayı gelecek
zamanda tekitli olumsuza çevirir.
ﻞ
َ ﻦ ﻳﻘﺒ
ْ ﻟ: asla kabul etmeyecek
ﺐ
َ ﻦ ﻳﺬه
ْ ﻟ: asla gitmeyecek
Fiili muzari sonuna şeddeli veya şeddesiz nun getirilerek de tekid edilebilir.
Aynı şekilde emir fiilinin de tekidi mümkündür. Muzari fiili nun ile tekid
edilince gelecek zaman anlamı kazanır.
Muzarinin “nunu nisve” ile birleşen iki sigası ise mebnidir. Bunlar gaibe ve
muhataba çoğul sigalarıdır: ﺗﻔﻌﻠﻦ و ﻳﻔﻌﻠﻦ
ﺐ
ْ َﻟ ْﻢ ﻳَﺬ َه: gitmedi
Çoğul İkil Tekil
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
َﻟ ْﻢ ﻳَﺬ َهﺒُﻮا َﻟ ْﻢ ﻳَﺬ َهﺒَﺎ ﺐ
ْ َﻟ ْﻢ ﻳَﺬ َه اﻟﻐﺎﺋﺐ
Gaib
ﻦ
َ َﻟ ْﻢ ﻳَﺬ َه ْﺒ ﻟ ْﻢ ﺗﺬهﺒَﺎ ﺐ
ْ ﻟ ْﻢ ﺗﺬه اﻟﻐﺎﺋﺒﺔ
Gaibe
ﻟ ْﻢ ﺗﺬهﺒﻮا ﻟ ْﻢ ﺗﺬهﺒَﺎ ﺐ
ْ ﻟ ْﻢ ﺗﺬه اﻟﻤﺨﺎﻃﺐ
Muhatab
ﻦ
َ ﻟ ْﻢ ﺗﺬه ْﺒ ﻟ ْﻢ ﺗﺬهﺒﺎ ﻟ ْﻢ ﺗﺬهﺒﻲ ﻟﻤﺨﺎﻃﺒﺔ
Muhataba
ﺐ
ْ ﻟﻢ ﻧﺬ َه ــ ﺐ
ْ ﻟﻢ أذ َه اﻟﻤﺘﻜﻠّﻢ
Mütekellim
Emir, bir şeyin olmasını veya yapılmasını istemektir. Emri hazır, muzariden
yapılır. Atılan muzari harfinden sonraki harf sakinse emrin başına hemze
getirilir. Hemzenin harekesi aynul fiilin harekesine göre belirlenir. Aynul
fiilin harekesi zamme ise hemze de zamme olur. Fetha veya kesra ise hemze
kesra ile harekelenir. Atılan muzari harfinden sonraki harf sakin değilse,
hemze getirilmez. Emrin müfred müzekker sigası daima meczum olur.
Örnek:
ﺐ
ْ ﺐ ــ إذ َه
ُ ﺐ ــ ﻳﺬ َه
َ ذ َه
ﻞ
ْﺧ
ُ ﻞ ــ ُأ ْد
ُ َدﺧَﻞ ــ ﻳﺪْﺧ
ﺐ
ْ إذ َه: git!, ﻞ
ْﺧ
ُ ُأ ْد: gir!, ﻋﱢﻠ ّْﻢ: öğret!
ﺐ
ْ إذ َه: Git!
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
Çoğul İkil Tekil
ﺐ
ْ ِﻟﻴَﺬ َه: gitsin!
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
Çoğul İkil Tekil
Nehiy ــ اﻟﻨﻬﻲ: Bir şeyin yapılmamasını istemeye veya yasaklamaya nehiy
denir.
Arapça Dilbilgisine Giriş 38
ﺐ
ْ ﻻ ﺗَﺬ َه: gitme!
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
Çoğul İkil Tekil
ﻦ
َ ﻻ ﺗَﺬ َه ْﺒ ﻻ ﺗَﺬهَﺒﺎ ﻻ ﺗَﺬهَﺒﻲ Müennes
ﺐ
ْ ﻻ ﻳﺬ َه: gitmesin !
اﻟﺠﻤﻊ اﻟﻤﺜﻨﻰ اﻟﻤﻔﺮد
Çoğul İkil Tekil
ﻦ
َ ﻻ ﻳﺬهَﺒ ﻻ ﺗَﺬهَﺒﺎ ﺐ
ْ ﻻ ﺗَﺬ َه Müennes
Arapça Dilbilgisine Giriş 39
Malum- Meçhul:
Malum Fiil - ( Etken Fiil) : Faili bilinen, belli olan fiillere denilir.
َ ﺖ اﻟﺒﺎ
ب ُ ﺖ اﻟﺒﻨ
ْ ﻓﺘﺤ : Kız kapıyı açtı.
Meful - Fail - Malum fiil
Meçhul Fiil- ( Edilgen Fiil) : Faili belli olmayan, mefulünü naibi fail merfu
olarak alan fiildir.
ب
ُ اﻟﺒﺎ ﺢ
َ ُﻓ ِﺘ : Kapı açıldı.
Naibi faiil- mechul fiil
Lazım – Müteaddi :
ش
ِ ﻧﺎ َم اﻟﻮﻟ ُﺪ ﻓﻲ اﻟﻔﺮا : Çocuk yatakta uyudu.
Lazım fiil
س اﻟﺘﻼﻣﻴ َﺬ
ُ اﻟ ُﻤ َﺪرﱢ ﺟ َﻤ َﻊ: Öğretmen öğrencileri topladı.
Meful - Fail - Müteaddi fiil
ﺖ اﻟﻤﺎ َء
ُ ﻗﻄﻌ : Suyu kestim.
إﻧﻘﻄ َﻊ اﻟﻤﺎ ُء : Su kesildi. ( Mutavaatı yapılmış fiili)
1- Tek Mefulü Bih Alan Fiiller: Bunlar anlam tamam olduğu için tek
mefulü bih ile yetinirler. Örneğin:
ب
َ ت اﻟﻜﺘﺎ
ُ ﻗﺮ ْأ: Kitabı okudum: ت
ُ ﻗﺮ ْأfiil ve fail, ب
َ اﻟﻜﺘﺎmefulü bihtir. Bu
cümlede mana tek meful ile tamam olduğu için başka bir mefule ihtiyaç
kalmamıştır.
2- İki Mefulü Bih Alan Fiiller: Tek meful ile mana tamam olmadığı için
ikinci bir meful alırlar. Bu filler ikiye ayrılır:
a- Aslen mübteda ve haber olan iki kelimeyi, iki meful olarak alan fiiller.
Zann, yakin ve tahvil fiilleri böyledir.
Örneğin:
ﻼ
ً ن ﻋﻘ
َ ﷲ اﻹﻧﺴﺎ
ُ ﺐ ا
َ وه: Allah, insana akıl verdi.
2. mef. - 1. mef.
Sıla Cümlesi: İsmi mevsullerden sonra gelen cümleye sıla cümlesi denir.
ي
ﻦ ــ ﻣَﺎ ــ أ ﱡ
ْ َﻣ: Bunlar müşterek ismi mevsullerdir. Çekimleri yoktur.
ﻦ
ْ َﻣ: İnsanlar için kullanılır.
ﻦ ﻳُﻌﻠّ ُﻤ ُﻪ
ْ ﺐ َﻣ
ُ ﻳَﺤﺘَﺮ ُم اﻟﻄﺎﻟ: Öğrenci kendisine öğretene hürmet eder.
ﺖ
ِ ﻦ ﻓﻲ اﻟﺒﻴ ْ ﺖ َﻣ
ُ أ ْآﺮَﻣ : Evde bulunana ikram ettim.
ن ﻣﺎ ﻟ ْﻢ َﻳ ْﻌَﻠ ْﻢ
َ ﻋّﻠ َﻢ اﻹﻧﺴﺎ
َ : “İnsana bilmediğini öğretti.”( Alak, 5)
بِ ت ﻣﺎ ﻓﻲ اﻟﻜِﺘﺎ ُ ﻗﺮأ : Kitaptakini okudum.
ي
أ ﱡ: murebdir. ﻦ ْ َﻣve ﻣﺎyerine de kullanılır. Müennesi أﻳّ ُﺔdür.
ع
ٌ ﻋَﻠ ُﻢ أ ّﻳ ُﻬ ْﻢ ُه َﻮ ﺷُﺠﺎ
ْأ : Hangisinin cesur olduğunu biliyorum.
ل
ُ ل ُه َﻮ أﻓْﻀﺎِ ي اﻟﺮِﺟﺎ َﺗ َﻜّﻠ ْﻢ ﻣ َﻊ أ ﱠ: En faziletli adam ile konuş!
Aid Zamiri: Sıla cümlesini ismi mevsule bağlayan zamire denir. Aid zamiri
bariz, müstetir veya mahzuf olarak gelebilir.
ﺿ َﺮ ْﺑ ُﺘ ُﻪ
َ ﻂ اﻟّﺬي
ﺧ َﻤﺸَﻨﻲ اﻟ ِﻘ ﱡ
َ : Dövdüğüm kedi beni ısırdı.
ــ ُﻪbariz aid zamiridir.
Zamana bağlı olmaksızın kendi başına bir anlamı olan kelimelere isim denir.
İsimlerin Bölümleri: İsimler köklerine göre ikiye ayrılır:
Camid- ( ) ﺟﺎﻣ ٌﺪ: Bir varlığa isim olarak verilmiş olup, başka kelimeden
türememiş kelimedir.
س
ٌ رأ: baş
ﻦ
ٌ ﻋ ْﻴ
َ : göz
ﻞ
ٌﺟُ َر: adam
Müştak – (ﻖ ٌ ) ﻣﺸْﺘ: Bir fiil veya diğer bir isimden türeyen kelimedir.
ﺢ ـــ ِﻣﻔْﺘﺎحَ َﻓ َﺘ: anahtar – (açtı fiilinden)
ﻄﺒَﺦ
ْ ﺦ ـــ َﻣَ ﻃ َﺒَ : mutfak – ( pişirdi filinden)
ﺐ ـــ َﻣ ْﻠﻌَﺐ
َ َﻟ ِﻌ: oyun yeri – (oynadı fiilinden)
Son Harflerine Göre İsimler:
1-Sahih İsim- ()اﻹﺳﻢ اﻟﺼﺤﻴﺢ: Son harfinde illet harfi bulunmayan
isimdir. Bu isimler iraplarını zahiri olarak açıktan alırlar.
ﺳ ٌﺪ
َ أ: aslan
َﻗَﻠ ٌﻢ : kalem
بٌ ﺳﺤَﺎ َ : bulut
Arapça Dilbilgisine Giriş 44
2- Maksur İsim ) اﻹﺳﻢ اﻟﻤﻘﺼﻮر( ـ: Son harfi şeklinde yazılan elif olup,
elifden önceki harfin harekesi meftuh olan isimdir.
ﻰ
ً َﻓَﺘ : genç
ﻰ
ً ﻣﻌَﻨ : mana
ﻰ
ً ﻣﺴﺘﺸْﻔ: hastane
Maksur isimler irabını takdiri olarak alır. Yani alması gereken hareke
açıktan konamadığı için zihnen takdir edilir. Örneğin :
ﺟﺎ َء اﻟﻔ َﺘﻰ:( Genç geldi) اﻟﻔﺘﻰkelimesi fail ve merfudur. Ref alemeti ise
elifi maksure üzerine takdir edilen mukadder zammedir.
ﺖ اﻟﻔ َﺘﻰُ ّ رأﻳ: ( Genci gördüm) اﻟﻔﺘﻰkelimesi bu cümlede mefulü bih olması
nedeniyle mensubtur. Nasb alemeti elif üzerine takdir edilen mukadder
fethadır.
ت ﺑﺎﻟﻔ َﺘﻰُ ﻣﺮ ْر: ( Gence uğradım) : اﻟﻔﺘﻰkelimesi bu cümlede mecrur
isimdir. Cer alameti, elifi mukaddere üzerine takdir edilen mukadder
kesradır.
Menkus isimin irabı: Ref halinde kelime sonuna zamme takdir edilir.
ﺖ ﻗﺎﺿﻴًﺎ
ُ رأ ْﻳ: ( Bir hakim gördüm) ﻗﺎﺿﻴًﺎmefulu bih mensubtur. Nasb
alemeti ise zahiri fethadır.
İki veya daha çok kelimeden kurulmuş, tam mana ifade eden söz dizisine
cümle denir. Arapça da isim cümlesi ve fiil cümlesi olmak üzere iki tür
cümle vardır:
İsim Cümlesi: Bir durumu, bir varlığın nasıl olduğunu haber verir, bir hükü
m bildirir. İsim cinsinden bir kelime ile başlar.
ﻒٌ ﺖ ﻧﻈﻴ ُ اﻟﺒﻴ: Ev temizdir.
اﻟﺴﻴّﺎر ُة ﺳَﺮﻳ َﻌ ٌﺔ: Araba hızlıdır.
اﻟ ِﻘﺼّ ُﺔ ﻃَﻮﻳَﻠ ٌﺔ: Hikâye uzundur.
Fiil Cümlesi: Genellikle zamana bağlı olayları anlatır ve fiil ile başlar.
ب
َ ﺐ اﻟﻜِﺘﺎ
ُ ﻗﺮأ اﻟﻄﺎﻟ : Öğrenci kitabı okudu.
ﺖ َزهْﺮ ًة
ُ ﻗﻄَﻔ : Çiçek kopardım.
ﺖ
ِ ﻞ إﻟﻲ اﻟﺒﻴ
ُ ذهﺐ اﻟﺮﺟ: Adam eve gitti.
Arapça Dilbilgisine Giriş 46
ﻒ
ٌ ﺖ ﻧﻈﻴ
ٌ اﻟﺒﻴ: Ev temizdir.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
Fiil cümlesi fiil ile başlar. Yapılan, yapılmakta olan veya yapılacak olan bir
işi anlatır.
Fiil cümlesinde esas unsur, fiil ile bu fiili işleyen faildir. Mübteda isim
cümlesinin öznesi olduğu gibi, fail de fiil cümlesinin öznesidir. Fail daima
merfudur. Müfred kelimenin ref hali zamme iledir.
ﻞ
ُ ﺲ اﻟﺮﺟ
َ ﺟَﻠ
َ : Adam oturdu.
ﻓﻌﻞ ﻓﺎﻋﻞ
ﻞ
ُ ﺐ اﻟﻄ ْﻔ
ُ ﻳﻠ َﻌ : Çocuk oynuyor.
ﻓﺎﻋﻞ ﻓﻌﻞ
ق
ُ ﺳﻘَﻂ اﻟ َﻮ َر
َ : Yaprak düştü.
ﻓﺎﻋﻞ ﻓﻌﻞ
ب
َ ﻖ اﻟﺮﺟُﻞ اﻟﺒﺎ
َ ﻏَﻠ
ْ أ: Adam kapıyı kapattı.
ﻓﺎﻋﻞ اﻟﻤﻔﻌﻮل ِﺑ ِﻪ ﻓﻌﻞ
Yukarıdaki cümle nesne olmadan tam bir mana ifade etmez. Neyi sorusunun
cevabı mefulu bih ile verilir.. Yani mefulu bih, fiilin işinden etkilenen
lafızdır. Mefuller mensubattandır. Müfred kelimenin nasb alameti fethadır.
س
َ ﺐ اﻟ َﺪ ْر
ُ ﺐ اﻟﻄﺎِﻟ
َ َآ َﺘ : Öğrenci dersi yazdı.
ﻓﺎﻋﻞ اﻟﻤﻔﻌﻮل ِﺑ ِﻪ ﻓﻌﻞ
س
َ ب اﻟ َﺪ ْر
ُ ﺐ اﻟﻄﻼ
َ َآ َﺘ : Öğrenciler dersi yazdılar.
ﻓﺎﻋﻞ اﻟﻤﻔﻌﻮل ِﺑ ِﻪ ﻓﻌﻞ
Şu beş ismin irabı harf ile olur. Bunların ref hali vav ( ) و, nasb hali elif (
)ا, cer hali ye ( )يiledir.
Beş İsim:
ب
ٌ أ: baba
خٌأ : kardeş
ﺣ ٌﻢ : kayınpeder
ذو : sahip
ﻓﻮ : ağız
Örnek:
Arapça Dilbilgisine Giriş 48
1ـ ك
َ هَﺬا أﺑﻮ: Bu senin babandır. هَﺬاmübteda, ك َ أﺑﻮhaber. Haber
konumundakiك َ أﺑﻮvav ile ref olmuştur.
ك
َ ﺖ أﺑﺎُ رَأﻳ: Senin babanı gördüm. ﺖ ُ رَأﻳfiil ve fail, ك
َ أﺑﺎmeful, ك
َ أﺑﺎelif
harfi ile nasb olmuş.
ﻚ
َ ﺖ ﻋﻠﻰ أﺑﻴ ُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ : Babana selam verdim. ﺖ
ُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ fiil ve fail, ﻚ
َ ﻋﻠﻰ أﺑﻴcar
mecrurdur. ﻚ
َ أﺑﻴYe ile mecrur olmuş.
Müennesi ت
ُ ذاolarak gelir. Örneğin;
لٍ ت ﺟﻤﺎُ ﺐ ذا
ُ زَﻳﻨ : Zeyneb, güzellik sahibdir ( güzeldir)
ت ﻋﻠ ٍﻢ
ُ ﻋﺎﺋﺸﺔ ذا : Aişe, ilim sahibidir.
MERFULAR ت
ُ ا ﻟﻤﺮﻓﻮﻋﺎ
FAİL اﻟﻔﺎﻋﻞ
Fail : Fiil cümlesindeki öznedir. Genellikle fiilden sonra gelir ve işi yapanı
gösterir. Hükmü refdir. Yani daima merfu olur.
ﻞ
ُ ت اﻟﺮﺟ
َ ﻣﺎ : Adam öldü.
Fail - Fiil
ُ ﺐ اﻟﺒﻨ
ﺖ ُ ﺗﻠﻌ : Kız oynuyor.
Fail - Fiil
ُ ﺟﺎ َء اﻟﻤﺪرﱢ
س : Öğretmen geldi.
Fail - Fiil
َ ت اﻟﻤﺮأ ُة اﻟﻜﺘﺎ
ب ْ ﻗﺮأ : Kadın kitabı okudu.
Meful - Fail - Fiil
Arapça Dilbilgisine Giriş 49
Fail tensiye ve cem de olsa fiil başta geldiği sürece müfred olarak gelir.
ل
ُ ن ــ ﻗﺎل اﻟﺮﺟﺎ
ِ ﻞ ــ ﻗﺎل اﻟﺮﺟﻼ
ُ ﻗﺎل اﻟﺮﺟ: Bir adam dedi, iki adam
dedi, birçok adam dedi.
Naibi fail meçhul fiillerde failin yerine geçen mefule denir. Meful naibi fail
olunca merfu olur.
ب
َ ﻞ اﻟﺒﺎ
ُ ﺢ اﻟﺮﺟ
َ َﻓ َﺘ : Adam kapıyı açtı.
m.bih.- fail- fiil
ب
ُ اﻟﺒﺎ ﺢ
َ ُﻓ ِﺘ : Kapı açıldı.
n.fail- meç. fiil
ﻦ
ِﺼ
َ ﺨِﻠ
ْ ن ُﻣ
ِ اﻟﻤُﻌﻠﱢﻤﺎ : İki öğretmen ihlaslıdır.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
ﺠ َﺘﻬِﺪون
ْ اﻟﺘﻼﻣﻴ ُﺬ ُﻣ : Öğrenciler çalışkandır.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
ﻞ
ٌ ﻞ ﻓﺎﺿ
ُﺟ
ُ اﻟ َﺮ :Adam faziletlidir.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
ن
َ ب ﻧﺎﺟﺤﻮ
ُ اﻟﻄﻼ: Öğrenciler başarılıdır.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
ﺐ ﻣُﻔﻴ َﺪ ٌة
ُ اﻟ ُﻜ ُﺘ : Kitaplar faydalıdır.
اﻟﻤﺒْﺘﺪأ اﻟﺨَﺒ ُﺮ
ت ﺟﻤﻴﻠ ٌﺔ
ُ اﻟﺒﻴﻮ : Evler güzeldir.
اﻟﻤﺒْﺘﺪأ اﻟﺨَﺒ ُﺮ
1)Mübteda nekre olup, haber zarf veya car-mecrur (şibhi cümle) olursa.
ب
ٌ ﻋﻨْﺪي آِﺘﺎ ِ :Yanımda bir kitap vardır. ( Zarf)
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
ﻚ؟
َ ﻒ ﺣﺎُﻟ
َ َآ ْﻴ : Nasılsın?
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
Not: Soru isminden sonra gelen kelime zarf, harfi cerli isim veya fiil ise,
bunlar mübteda olamayacağından, soru isimi mübteda olur.
ﻦ ﺟﺎء َ؟
ْﻣ : Kim geldi?
اﻟﻤﺒْﺘﺪأ اﻟﺨَﺒ ُﺮ
ﻦ ﻓﻲ اﻟﺒ ْﻴﺖِ؟
ْﻣ : Evde kim var?
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
ﺨ ُﺘ ِﺮيﱡ
ْ إﻧّﻤﺎ اﻟﺸﺎﻋِﺮ اﻟ ُﺒ : Şair ancak Buhteri’dir.
اﻟﻤﺒْﺘﺪأ اﻟﺨَﺒ ُﺮ
1) Müfred Haber:
a) Müfred isim:
اﻟﻌﻠ ُﻢ ﻧﺎﻓ ٌﻊ : İlim faydalıdır.
b)Sıfat terkibi:
ﺖ ﺟﻤﻴﻠ ٌﺔ
ٌ ﺐ ﺑﻨ
ُ زﻳﻨ : Zeyneb güzel bir kızdır.
c)İzafet terkibi:
هﺬا أﺑﻮ ﺧﺎﻟ ٍﺪ : Bu, Halid’ in babasıdır.
d) Şibh-i izafe:
ﻲ
ّ ب ِﻟ َﻌِﻠ
ٌ هﺬا اﻟﺮﺟﻞ أ : Bu adam, Ali’nin babasıdır.
e) Şibh-i fiil:
ﺐ إﻟﻲ اﻟﺤَﺪﻳﻘ ِﺔ
ٌ ك ذا ِه
َ أﺧﻮ: Kardeşin bahçeye gidiyor.
2)Cümle Olan Haber:
a) İsim cümlesi:
س
ٌ ﻲ أﺑﻮ ُﻩ ُﻣ َﻬ ْﻨ ِﺪ
ﻋِﻠ ﱞ : Ali’nin babası mühendistir.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
b) Fiil cümlesi:
ﺐ
ﻄ ﱠ
ِ س اﻟ
ُ ﺐ ﻳﺪر
ُ اﻟﻄّﺎﻟ : Öğrenci tıp okuyor.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
c) Şart cümlesi:
Arapça Dilbilgisine Giriş 53
ﻚ
َ ن ُﺗ ْﻜ ِﺮ ْﻣ ُﻪ ُﻳ ْﻜ ِﺮ ْﻣ
ْ اﻟﻜَﺮﻳ ُﻢ إ: Cömere ikram edersen sana ikram eder.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪأ
a) Zarflar:
ك
َ ﻋ ْﻨ َﺪ
ِ ﺣﻤَﺪ
َأ : Ahmet senin yanındadır..
a) Sıfatla:
ﻖ آَﺮﻳ ٌﻢ زَارَﻧﺎ
ٌ ﺻَﺪﻳ: Cömert bir dost bizi ziyaret etti.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪ
b) İzafetle:
ﺧ ْﻴ ٌﺮ
َ ﺧ ْﻴ ٍﺮ
َ زِﻳﺎد ُة : Hayrın çoğu hayırdır.
اﻟﺨَﺒ ُﺮ اﻟﻤﺒْﺘﺪ
ﻞ ُه َﻮ اﻟﻜَﺮﻳ ُﻢ
ُﺟ
ُ اﻟ َﺮ :O adam, cömerttir.
Haber- z. Fasl- müb.
Arapça Dilbilgisine Giriş 55
İNNE ( ن
) إ ﱠVE BENZERLERİ
ن
إ ﱠve benzerleri, isim cümlesinin önüne gelip, mübedayı kendisine isim
alarak nasb, haberini de ref eder. Bunlar: .ﻞ
َﻟ َﻌ ﱠ، ﺖ
َ َﻟ ْﻴ، ﻦ
ّ َﻟ ِﻜ، ن
ّ آَﺄ، ن
ّ َأ، ن
ّإ
ﺣ ٌَﻢ
ِ ع ُﻣ ْﺰ َد
َ ن اﻟﺸَﺎ ِر
ّ إ: Şüphesiz cadde kalabalıktır.
haberi ismi
ن
ّ َأ: ن
ّ إgibi tekit harfidir. İsim cümlesinin manasını mastara çevirir.
ب
ٌ ﻞ آﺎ ِذ َﺟ
ُ ن اﻟ َﺮ
ّ ﺖ َأ
ُ ﻋِﻠ ْﻤ
َ : Adamın yalancı olduğunu bildim.
haberi ismi
ﺐ
ٌ ﺻ ْﻌ
َ ح
َ ن اﻹﻣﺘﺤﺎ
ّ ﺖ َأ
ُ ﻋِﻠ ْﻤ
َ : Sınavın zor olduğunu bildim.
haberi ismi
ن
ّ آَﺄ: Teşbih yani benzetme harfidir.
ب أﺳْﺘﺎ ٌذ
َ ن اﻟ ِﻜﺘَﺎ
ّ آَﺄ : Kitap, öğretmen gibidir.
haberi ismi
ح
ٌ ن اﻟﻘَﻤ َﺮ ِﻣﺼْﺒﺎ
ّ آَﺄ : Ay, sanki lamba gibidir.
haberi ismi
ﻦ َﺛ َﻤ َﻨ ُﻪ ُﻣ ْﺮ َﺗ ِﻔ ٌﻊ
ﺐ َﻟ ِﻜ ﱠ
ُ َآ ُﺜ َﺮ اﻟ ِﻌ َﻨ : Üzüm bol ancak fiyatı yüksektir.
haberi ismi
ﺖ
َ َﻟ ْﻴ: Temenni harfidir. Hiç olmayacak veya olması zor işler için
kullanılır.
ب ﻋﺎ ِﺋ ٌﺪ
َ ﺖ اﻟﺸَﺒﺎ
َ َﻟ ْﻴ : Keşke gençlik geri dönseydi!
haberi ismi
Arapça Dilbilgisine Giriş 56
ﺣ ّﻴ ًﺎ
َ ﺖ َأﺑِﻲ
َ َﻟ ْﻴ : Keşke babam sağ olsaydı!
haberi ismi
ﻞ
ّ َﻟ َﻌ: Tereci yani ümit etme, umma, bekleme bildirir.
ٌ ﺠ ﱠﻮ ﺟَﻤﻴ
ﻞ َ َﻟﻌَﻞ اﻟ : Muhtemelen hava güzel olacak!
haberi ismi
(ن
’)إ ﱠnin Kesra Okunduğu Yerler:
1) Cümle başında:
ب ﺟَﻤﻴﻌ ًﺎ
َ ن أﻟّﻠ َﻪ َﻳ ْﻐﻔِﺮ اﻟﺬُﻧﻮ
َإ : Allah bütün günahları bağışlar.
(Zümer,53)
(ن
َ )إ ﱠve benzerleri tahfif de edilebilir. ( Şeddesiz gelebilir) Bu durumda
amel etmezler ve fiil cümlesinin önüne gelebilirler.
ﻲ ﻟﻌﺎﻟ ٌﻢ
ن ﻋﻠ ﱞ
ْإ : Muhakkak ki Ali, alimdir.
اﻟﻤﺒْﺘﺪأ اﻟﺨَﺒ ُﺮ
Arapça Dilbilgisine Giriş 58
Nakıs Fiiller:
ن
َ آَﺎ: “idi” anlamındadır
ﺲ
َ َﻟ ْﻴ: “değil ” anlamında olumsuz
ﺻَﺎ َر: bu grup durum değişikliği bildirir.
ﺢَ ﺻ َﺒ
ْ أ:
ﻰَ أﺿْﺤ:
ﻰَ أﻣْﺴ:
ﻞﻇﱠ َ :
تَ ﺑﺎ:
لَ ﻣﺎ زَا: devamlılık bildirirler
حَ ﻣﺎ َﺑ ِﺮ:
ﻣﺎ ﻓﺘِﺊ:
ﻚ ﻣﺎ إ ْﻧ َﻔ ﱠ:
ﻣﺎ دا َم: zaman zarfı olarak kullanılır
Örnek cümleler:
ن
َ آَﺎve benzerleri isim cümlelerinin başalrına gelerek, ismini ref, haberini
nasb eder.
ﺾ ﻧﺎﺋ ٌﻢ
ُ اﻟﻤَﺮﻳ : Hasta uyuyor.
Haber Mübteda
Arapça Dilbilgisine Giriş 59
ﺾ ﻧﺎﺋﻤًﺎ
ُ ن اﻟﻤَﺮﻳ
َ آَﺎ : Hasta uyuyordu.
Haberi İsmi
ن اﻟﺰِﺣﺎ ُم ﺷﺪﻳﺪًا
َ آَﺎ : Kalabalık çok idi.
Haberi İsmi
ﺠ ﱡﻮ ﺣﺎ ّرًا
َ ﺲ اﻟ
َ َﻟ ْﻴ : Hava sıcak değildir.
Haberi İsmi
ﻞ ﻧﺸﻴﻄًﺎ
ُ ﺲ اﻟﻌﺎﻣ
َ َﻟ ْﻴ : İşçi çalışkan değildir.
Haberi İsmi
ﻞ َﻓﻘِﻴﺮًا
ُﺟ
ُ ﺻَﺎ َر اﻟﺮ : Adam fakir oldu.
Haberi İsmi
ﻼ
ً ﺢ اﻟﻤُﺪﻳ ُﺮ ُﻣﺸْﺘ ِﻐ
َ ﺻ َﺒ
ْ أ : Müdür meşgul oldu.
ﺠ ﱡﻮ ُﻣ ْﻤﻄِﺮًا
َ ﺢ اﻟ
َ ﺻ َﺒ
ْ أ : Hava yağışlı oldu.
ع ُﻣ ْﺰ َدﺣِﻤًﺎ
ُ ﻞ اﻟﺸﺎر
ﻇﱠ
َ : Cadde kalabalıklaştı.
ﻞ اﻟﻤﻄ ُﺮ ﻏﺰﻳﺮًا
ﻇﱠ
َ : Yağmur çoğaldı.
ب آَﺜﻴﻔ ًﺎ
ُ ﻰ اﻟﻀَﺒﺎ
َ َأﺿْﺤ: Sis yoğunlaştı.
ﻰ اﻟﻐَﻤﺎ ُم آﺜﻴﻔًﺎ
َ َأﺿْﺤ : Bulutlar çoğaldı.
َ آَﺎ: ( ن
ن َ ’) آَﺎnin mazi, muzari ve emri çekilir.
ﺲ
ِ ﺠ ﱡﻮ ﺣﺎرّا أ ْﻣ
َ ن اﻟ
َ آَﺎ : Dün hava sıcaktı.
Hbr. İsmi
ن اﻟﻌﺎﻟ ُﻢ ﺻﺎﻟﺤًﺎ
ُ ﻳﻜﻮ : Alim, salih olur.
Hbr. İsmi
Arapça Dilbilgisine Giriş 60
ﺐ
ٌ ﻋﻠَﻰ اﻟﻤَﺼﺎ ِﺋ
َ ﻦ ﺻﺎﺑﺮا
ْ ُآ: Musibetlere karşı sabırlı ol!
Hbr. İsmi
(ن
َ ) آَﺎbazen tam fiil olarak da kullanılır. Bu durumda haber almaz.
ن
َ آَﺎ Emri hazır veya şart cümlesi olduğu durumlarda genellikle tam fiil
olur.
َ َ َﻟ ْﻴ:
ﺲ Olumsuzluk bildirir. Değil anlamındadır. Sadece mazisi çekildiği
için camidir.
ﺲ اﻟ َﻔ ْﻘ ُﺮ ﻋﺎرًا
َ َﻟ ْﻴ : Fakirlik ayıp değildir.
Hab. İsm.
ﺖ ﺟﺎﺋِﻌًﺎ
ُ ﺴ
ْﻟ : Aç değilim.
Hab. İsm.
Bu fiiller ن
َ آَﺎve benzerleri gibi isim cümlesinin başına gelerek isimlerini
ref, haberlerini nas ederler. Bunlar:
ل
َ ﻣﺎ زَا- ح
َ ﻣﺎ َﺑ ِﺮ- ﻣﺎ ﻓﺘِﺊ- ﻚ
ﻣﺎ إ ْﻧ َﻔ ﱠ
Örnek cümleler:
ﺤ ﱡﺮ ﺷﺪﻳﺪًا َ ل اﻟَ ﻣﺎ زَا: Sıcaklık hala fazladır.
ﺴ َﻔ ُﺮ ُﻣﻔِﻴﺪًا
َ ل اﻟ
َ ﻣﺎ زَا: Yolculuk yapmak faydalıdır.
ح اﻟﻤَﺮﻳﺾ ﻧﺎﺋﻤًﺎ َ ﻣﺎ َﺑ ِﺮ: Hasta hala uyumakta.
ﻖ اﻟﻨَﺠﺎ ِةَ ق ﻃَﺮﻳ ُ ﺼ ْﺪ
ِ ح اﻟ َ ﻣﺎ َﺑ ِﺮ: Doğruluk daima kurtuluş yoludur.
ن َﻣﺠْﻬﻮﻟ ًﺔ ِ ﺠ ُﺔ اﻹ ْﻣﺘِﺤﺎ َ ﻣﺎ ﻓﺘِﺊ ﻧﺘﻴ: İmtihanın sonucu hala belli değil.
ﺼﺮّا ﻋَﻠﻰ ﻋِﻨﺎ ِد ِﻩ ِ ﻞ ُﻣ ُ ﻚ اﻟﺠﺎ ِه ﻻ َﻳ ْﻨ َﻔ ﱡ:Cahil kimse inadında daima direnir.
(ﺲ
َ ’) ﻟ ْﻴYE BENZEYEN HARFLER
(ت
َ ن ــ ﻻ
ْ ) ﻣﺎ ــ ﻻ ــ إ: Bu harfler (ﺲ
َ ) ﻟ ْﻴgibi isim cümlesinin önüne
gelerek, hem manasını olumsuz yapar hem de ismini ref, haberini nasb eder.
Fakat bunların amel etmesinin birtakım şartları vardır:
نـ
ْ إve ‘ ﻣﺎnın amel etmesinin şartı bunların ismlerinin haberlerinden önce
gelmesidir. ’ﻻnın amel etmesinin şartı ise, bu iki şarta ilaveten, mamülünün
Arapça Dilbilgisine Giriş 62
ﺠﺘَﻬﺪًا
ْ ﺐ ُﻣ
ُ ﻣﺎ اﻟﻄﺎِﻟ:Öğrenci çalışkan değildir.
Hab. İsmi
ن َﻣ ِﻨ َﻌ ًﺔ
ُ ﻣﺎ اﻟﺤﺼﻮ: Kaleler koruyucu değildir.
Hab. İsmi
ع ُﻣ ْﺰ َدﺣِﻤًﺎ
ٌ ﻻ ﺷﺎ ٍر:(Hiçbir) cadde kalabalık değildir.
Hab. İsmi
ت ﻧﻈﻴﻔ ًﺔ
َ ﻻ ﺑﻴﻮ : ( Hiçbir) ev temiz değildir.
Hab. İsmi
ﻲ آﺎذِﺑًﺎ
ٌ ﻋِﻠ
َ ن
ْإ : Ali, yalancı değildir.
Hab. İsmi
ﺣ ٍﺔ
َ ﺖ را
َ ت َو ْﻗ
َ ﻻ :Dinlenme vakti değildir.
Hab.
Mefulu Bih ــ (ِ) اﻟﻤَﻔﻌﻮل ِﺑﻪ: Fiilin yaptığı işten etkilenen lafza mefulu bih
denir.
ﻖ
ﻦ إﻟﻰ اﻟﺤ ﱢ
ُ ﻣﺎل اﻟﻤﺆﻣ: Mümin Hakk’a yöneldi.
س
َ ﺐ اﻟﻄﺎﻟﺐ اﻟﺪر
َ َآ َﺘ: Öğrenci dersi yazdı.
1)Fiilin mefulu bihi doğrudan harfi cersiz aldığı mefullere, mafulu bih sarih
denir.
ﺸ َﺒ َﻜ َﺔ
َ ﺼﻴّﺎ ُد اﻟ
َ رَﻣﻰ اﻟ: Avcı ağını attı.
رأى : görmek
ﺳﻤِﻊَ : işitmek
ﺷ ﱠﻢ
َ : koklamak
ق
َ ذا : tatmak
ﺲ
َ َﻟ َﻤ : hissetmek / dokunmak
ﺖ ﺳﻴّﺎر ًة
ُ رأ ْﻳ : Araba gördüm.
Mef. bih
ﺖ ورد ًة
َُ ﺷَﻤ ْﻤ : Gül kokladım.
Mef. bih
ﻦ اﻟﻄﻌﺎ ِم
ْ ﻞﻣ
ُ ق اﻟﺮﺟ
َ ذا: Adam yemekten tattı.
Mef. bih
ﺖ ﻟِﻺﺣْﺘﺮا ِم
ُ ُﻗ ْﻤ: Saygı için ayağa kalktım.
ح
َ ﺳ َﺘ ِﺮ
ْ أﻧﺎ ُم ﻟِﺄ : Dinlenmek için uyuyorum.
Mefulun Fihi ) اﻟﻤَﻔﻌﻮل ﻓﻴﻪِ( ــ: Fiilin işlendiği zamanı veya yeri bildiren
mefule, mefulu fih denir.
ﺾ اﻟﺪوا َء ﺻَﺒﺎﺣًﺎ
ُ ب اﻟﻤﺮﻳ
َ ﺷ ِﺮ
َ : Hasta, ilacı sabahleyin içti.
ق
ِ ﻦ اﻷورا
َ ت اﻟﺮِﺳﺎﻟ َﺔ َﺑ ْﻴ
ُ ﺟ ْﺪ
َ َو : Mektubu kâğıtların arasında buldum.
Arapça Dilbilgisine Giriş 65
Not: Zarfı zaman ve mekan edatları ile ilgili bilgiler, kitabın baş taraflarında
bu başlıklar altında verilmiştir. Oraya bakılabilir.
ن
ُ ﺐ اﻟ َﻜﺴْﻼ
ُ ﺢ اﻟﻄﺎﻟ
َﺠَ ﻦ َﻳ ْﻨ
ْ َﻟ : Tembel öğrenci (asla) başaramaz.
ن ﻓﻲ واﺟﺒﺎﺗﻲ َ ﻟﻦ أﺗﻬﺎو : Ödevlerimi (asla ) ihmal etmem!
ﺢ
َ ن ﺗﻨﺠ
ْ إذ: س
ُ ّب اﻟﻤﺪر
َ ﻓﺄﺟﺎ،ُ ﺳﺄدرس:ﺐ
ُ ل اﻟﻄّﺎﻟ
َ ﻗﺎ: ‘Okyacağım’ diyen
öğrenciye öğretmen, ‘öyleyse başarılı olursun’ dedi.
Diğer nasb harfleri: Bu harflerden sonra gizli bir (ْأن ) olduğu kabul edilir.
Dolayısıyla bu harfler de muzariyi nasb ederler.
1- ( ل
ِ ) – Lamu’t ta’liil: Sebep bildiren lam.
ﺖ ﻟِﺄﺷﺎ ِه َﺪ اﻟﻤُﺒﺎر َة
ُ ذ َه ْﺒ: Maçı izlemek için gittim.
حَ ﺳ َﺘ ِﺮ
ْ ﺖ ﻟِﺄ
ُ ﺴْ ﺟَﻠ: Dinlenmek için oturdum.
ﺐ
ِ ﻄِﻠ َﻌ ُﻜ ْﻢ ﻋﻠﻰ اﻟﻐَﻴ
ْ ﷲ ﻟِﻴ
ُ نأ
َ وﻣﺎ آﺎ: Allah sizi gayba muttali kılacak değildir!
(Al-i İmran, 179)
4 - ( )َأ ْو: Gizli ( ن ْ )أile muzariyi nasb eder. Atıf harfidir. Ancak ﻻ
ّإ ve
إﻟﻰanlamında kullanılırsa muzariyi nasb eder.
ب
َ ﺐ أ ْو َﻳﺘُﻮ
ُ ﺐ اﻟ ُﻤ ْﺬ ِﻧ
ُ ﻳُﻌﺎ َﻗ : Günahkar cezalandırılır veya tevbe eder.
ك
َ ﺐ أ ْو َﻳ ِﺘ ﱠﻢ ﺷِﻔﺎ ُؤ
ِ ﺢ اﻟﻄﺒﻴ
َﺼ
ْ ﺳ َﺘ ِﻤ ْﻊ ُﻧ
ْ إ: İyileşinceye kadar doktorun tavsiyesini
dinle.
(َ ) ف- Fau’s Sebebiye (Sebep bildiren fa): Olumsuzluk veya talepten
sonra gelirse nasb edebilir.
َﻟ ْﻢ َﻳﻘْﺮأ َﻓ َﻴ ْﻌَﻠ َﻢ: Okumadı ki bilsin.
ﺴ َﺮ
َ ﺼ َﺮ و ﻻ ﻳﺎﺑِﺴًﺎ َﻓ ُﺘ ْﻜ
َ ﻦ َرﻃْﺒًﺎ َﻓ ُﺘ ْﻌ
ْ ﻻ َﺗ ُﻜ:Yaş olma sıkılırsın, kuru olma
kırılırsın.
ب
ْ ق َو َﺗﻜْﺬ
ِ ﻻ ﺗﺄ ُﻣ ْﺮ ﺑﺎﻟﺼﱢﺪ: Doğruluğu emredip, kendin yalan söyleme!
ﻲ اﻟﺼﺤﻴ َﻔ َﺔ
ﻋِﻠ ﱞ
َ ﻟَﻢ َﻳﻘْﺮأ:Ali gazeteyi okumadı.
ﺐ إﻟﻰ اﻟﻤَﺪرﺳ ِْﺔ ُ ﺐ اﻟﻄﺎِﻟ ْ ﻟَﻢ ﻳﺬ َه: Öğrenci okula gitmedi.
Arapça Dilbilgisine Giriş 68
ﺟ ْﻊ
ِ ﺐ أﺑﻲ إﻟﻰ اﻟﻌﻤﻞ و َﻟﻤّﺎ ﻳ ْﺮ َ ذه: Babam işe gitti, henüz dönmedi.
ب و ﻟَﻤّﺎ َﻳﻘْﺮ ْأ
َ ﺢ اﻷﺳﺘﺎ ُذ اﻟﻜﺘﺎ
َ ﻓﺘ: Öğretmen kitabı açtı, henüz okumadı.
ﺳ ُﻪَ ﺐ َد ْر ٍ ﻦ ُآﻞﱡ ﻃﺎﻟ ْ ِﻟ ُﻴ ْﺘ ِﻘ: Her öğrenci dersini iyice yapsın.
ِﻟ ُﻴ َﻮ ﱢﻗ ْﺮ ﺻَﻐﻴ َﺮ ُآ ْﻢ َآ ِﺒ َﺮ ُآ ْﻢ: Küçüğünüz büyüğünüze saygı göstersin.
4): ( اﻟﻨﺎهِﻴﺔ ﻻ ) ﻻ: Muzariyi cezm eder, işin yapılmamasını istemek için
kullanılır.
ب أﺑَﺪًا
ْ ﻻ َﺗ ْﻜ ِﺬ:Asla yalan söyleme.
ﻚَ ﺲ َﻟ
َ ﺧ ْﺬ ﻣﺎ ﻟ ْﻴ
ُ ﻻ ﺗَﺄ:Sana ait olmayan şeyi alma.
İki Muzariyi Cezmeden Edatlar:
ﺸ ْﺄ ُﻳ ْﺬ ِه ْﺒ ُﻜ ْﻢ
َ إِن َﻳ : ‘ Dilerse sizi yok eder...’ ( Enam, 33)
ﻞ َﺗ ْﻨ َﺪ ْم
ْﺠ َ ن َﺗ ْﻌ
ْإ : Acele edersen pişman olursun.
ﺼ ْﺪ
ُ ع ﺗَﺤ ْ ﻣﺎ َﺗ ْﺰ َر : Ne ekersen onu biçersin.
ﻣﺎ ﺗﻘﺮ ْأ ﺗﺴﺘﻔ ْﺪ : Ne kadar okursan o kadar istifade edersin.
Arapça Dilbilgisine Giriş 69
ﻞْ ﻞ أﻓْﻌ
ْ ﻣﻬْﻨﺎ ﺗﻔْﻌ : Ne yaparsan ben de onu yaparım.
ﻞ ﻣﻨ ُﻪ
ْ ﻞ ُﺗﺴْﺌ
ْ ﻣﻬﻤﺎ ﺗﻔﻌ: Ne yaparsan ondan sorulacaksın!
ﺐ
ْ ﻣﺘﻰ ﺗ ُﻘ ْﻢ ﻧَﺬ َه: Ne zaman kalkarsan gideriz.
ﻚ
ْ ﺴ ْﺪ َﺗ ْﻬُﻠ
ُﺤْ ﻣﺘﻰ َﺗ: Ne zaman hased edersen helak olursun!
ﻞ رِﺿﺎء ُﻩ
ْ ﷲ َﺗ َﻨ
َ ﻄ ْﻊ أ
ِ ن ُﺗ
َ أﻳّﺎ: Allah’a ne zaman itaat edersen rızasını
kazanırsın!
ن ﺗﺴﺘﻨﺠ ْﺪ ﺑ ِﻪ ﻳﻨﺠﺪْك
َ أﻳّﺎ : Ondan ne zaman yardım istersen sana yardım
eder!
ت
ُ ﻚ اﻟ َﻤ ْﻮ
َ ﻦ ُﻳ ْﺪ ِر ْآ
ْ أ ْﻳﻨَﻤﺎ ﺗ ُﻜ :Nerde olursan ol, ölüm sana ulaşır.
ﺲ
ْ ﺲ أﺟﻠ ْ أ ْﻳﻨَﻤﺎﺗَﺠﻠ : Sen nereye oturursan ben de oraya oturururm!
َآ ْﻴﻔَﻤﺎ َﺗﻘْﺮ ْأ أ ْﻗ َﺮ ْأ : Sen nasıl okursan ben de öyle okurum!
بْ ﻀ ِﺮ ْ ب َﻳ ْ ﻀ ِﺮ
ْ آﻴﻔﻤﺎ ﺗ: Nasıl vurursan öyle vurur.
ﺠ ْﺪ
ِ َﻳ ﺐ
ْ ﻄُﻠ
ْ ﻳ ن
ْ إ: Talep ederse, bulur.
Cavab- şart- ş. Edatı
ـBirinci muzari fiile şart, ikinci fiile cevap veya ceza denilir.
- Şartın cevabı, isim cümlesi veya camid fiil cümlesi ise (ف
َ ) fa ile beraber
gelir. Bu durumda cevabın şartı olarak gelen muzari fiili başında fa olması
nedeniyle meczum olmaz.
Arapça Dilbilgisine Giriş 70
ﷲ ﻓ ُﻬ َﻮ اﻟ ُﻤ ْﻬ ُﺘ ِﺪ
ُ ﻦ ﻳﻬ ِﺪ ا
ْ َﻣ : “Allah kime hidayet etmişse, o duğruyu
bulmuştur.”
َﻟ ْﻮ ـ
( eğer), ( ﻟَﻮﻻeğer olmasaydı) ve …( إذاdiği zaman ) ise, şart edatı
oldukları halde cezm etmezler.
ن
ُ ﺠﺘَﻬ ُﺪ ﻣﺎ ﻧ ْﻨ َﺪ
ْ َﻟ ْﻮ َﻧ : Çalışırsak pişman olmayız.
ﺢ
ُ ﻚ َﺗﻨْﺠ َﺳَ َﻟ ْﻮ َﺗﻘْﺮأ َد ْر : Dersini okursan başarılı olursun.
ن
ٌ ش إﻧْﺴﺎ َ ﻟﻮْﻻ اﻟﻬﻮا ُء ﻣﺎ ﻋﺎ: Hava olmasaydı insan yaşayamazdı.
ﺾ
ِ ل اﻟﻤﺮﻳ ُ ت ﺣﺎ ْ ﺐ ﻟَﺴﺎء ُ ﻟﻮْﻻ اﻟﻄّﺒﻴ: Doktor olmasaydı hastanın durumu
kötüleşirdi.
ف
ِ ب اﻟﺨِﻼ
ُ ﺖ أﺳﺒﺎ
ْ ﻦ اﻟﺸﻌﻮب َﻗّﻠ
ُ ن ﺑﻴ
ُ إذا ﺳﺎد اﻟﺘﻌﺎو: Halklar arasında
yardımlaşma hakim olduğu zaman ihtilaf nedenleri azalır.
Örnek:
ﻞ َﻳﺒْﻜﻲُ ﻄ ْﻔ
ِ أﺧﺬ اﻟ : Çocuk ağlamaya başladı.
ك ُ ﺤ ّﺮ
َ ﺶ ﻳ َﺘ
ُ ع اﻟﺠﻴ َ ﺷﺮ: Ordu harekete geçti.
ﻞ ﻓﻲ اﻟﻤﺼﻨ ِﻊ ُ ﻞ ﻳ ْﻌ َﻤ
ُ ع اﻟﻌﺎﻣَ ﺷﺮ: İşçi, fabrikada çalışmaya başladı.
سَ ح اﻟﺪ ْر ُ ﺸ َﺮ
ْ س َﻳُ ّﺑﺪأ اﻟ ُﻤ َﺪر : Öğretmen dersi anlatmaya başladı.
ﻗﺎم اﻟﻮزﻳ ُﺮ ﺑﺎﻟﺰﻳﺎر ِة : Bakan, ziyarete başladı.
ﺠ َﺪ ﻗَﺮﻳﺒًﺎ
ِﺴ
ْ ﺖ اﻟ َﻤ
ُ ﻇ َﻨ ْﻨ
َ : Mescidin yakın olduğunu zannetim.
2. mef. 1. mef.
MASTAR ﺼ َﺪ ُر
ْ اﻟ َﻤ
Mastar, zamana bağlı olmaksızın bir durum veya olayı anlatan sözdür.
1- ِﻓﻌَﺎَﻟ ٌﺔVezni: Genellikle bir sanat ve meslek ifade etmek için kullanılır.
ﻏ ٌﺔ
َ ﺻِﺒﺎ: boyacılık إﻣﺎ َﻣ ٌﺔ: imamet
ﺧِﻼ َﻓ ٌﺔ: halifelik وِزار ٌة: bakanlık
رﺋﺎﺳ ٌﺔ: başkanlık ﺗﺠﺎر ٌة: ticaret
زراﻋ ٌﺔ: ziraat ﺳِﻔﺎر ٌة: sefaret
ﺧِﻴﺎﻃﺔ: terzilik ﻃِﺒﺎﺧ ٌﺔ: aşçılık
ﺳﻘَﺎﻳ ٌﺔ
ِ : suculuk ﺣِﺮاﺳ ٌﺔ: bekçilik
2- ل
ٌ ﻓِﻌﺎVezni: Genellikle uzaklaşmak, kaçmak anlamına gelen fiillerin
mastarları bu kalıptan gelir.
ﻓِﺮا ٌر: kaçmak ق
ٌ ﻓِﺮا: ayrılık ﺷِﺮا ٌد: kaçmak, sapmak
3- ن
ُ َﻓﻌْﻼVezni: bu vezinden gelen mastarlar daha çok hareket ve davranış
anlatır.
ن
ٌ َدوْرا: dolaşmak ن
ٌ ﺳﻴْﻼَ : akmak ن
ٌ َذوْﺑﺎ: erimek
ن
ٌ َﻗﻔْﺰا: atlamak ن
ٌ ﻃﻴْﺮا
َ : uçmak ن
ٌ ﻓَﻴﻀﺎ: taşmak
4- ل
ٌ ﻓُﻌﺎVezni: Genellikle ses ve hastalık bildiren fiillerin mastarı bu
vezinden gelir.
Arapça Dilbilgisine Giriş 73
لٌ ﺻُﻬﺎ: at kişnemek عٌ ﺻُﺪا: baş ağrısı لٌ ﺳُﻌَﺎ: öksürük
ﻣُﻮا ٌء: miyavlamak ﻣُﻜﺎ ٌء: ıslık دُوا ٌر: baş dönmesi
6- ﻞ
ٌ َﻓ َﻌVezni: ﻞ
َ َﻓ ِﻌvezninden gelen lazım fiillerin mastarları genellikle bu
vezinden gelir.
حٌ َﻓ ْﺮ: sevinmek ﺐ
ٌ َﺗ ْﻌ: yorgunluk َﻧ َﺪ ٌم: pişmanlık
َه ْﺮ ٌم: ihtiyarlamak ﻞ
ٌﺸْ َﻓ: başarısızlık قٌ ﻏ َﺮ َ : bayılmak
7- ل
ٌ ُﻓﻌُﻮVezni:
لٌ وُﺻﻮ: ulaşmak ل
ٌ ﻧُﺰو: inmek ﻣُﺮو ٌر: uğramak
ُﻗﻌُﻮ ٌد: oturmak ع
ٌ رُﺟﻮ: dönmek ﺣُﻀﻮ ٌر: gelmek
جٌ ﺧُﺮو: çıkmak ل
ٌ دُﺧﻮ: girmek نٌ ﺳﻜُﻮ
ُ : durmak, kalmak
8- ﻞ
ٌ َﻓ ْﻌVezni:
ع
ٌ َز ْر: ekin ekmek ﻒٌ ﺴ ْ َﻧ: savurmak َﻓ ْﻬ ٌﻢ: anlamak
ﺚ
ٌ ﺤ ْ َﺑ: aramak ﻞٌ َﻗ ْﺘ: öldürmek بٌ ﺿ ْﺮ َ : vurmak
ﺚ
ٌ َﻣ ْﻜ: durmak ﺧ ٌﺬ
ْ أ: almak ﺐٌ ﺴ ْ َآ: kazanmak
1- ن
ٌ ِﻓﻌْﻼVezni:
ل
ٌ ل ِزﻟْﺰاُ َز ْﻟﺰَل ُﻳ َﺰ ْﻟ ِﺰ: sarsıntı
ل
ٌ ﺳﺮْوا ِ لُ ﺴ ْﺮ ِو َ ل ُﻳ
َ ﺳ ْﺮ َو
َ : şalvar giymek
Arapça Dilbilgisine Giriş 74
2- َﻓ ْﻌَﻠَﻠ ٌﺔVezni:
ﺟ َﻤ ٌﺔ
َ ﺟ ُﻢ َﺗ ْﺮ ِ ﺟ َﻢ ُﻳ َﺘ ْﺮ
َ َﺗ ْﺮ: terceme
ﻋ ْﺮﺑَﺪ ٌة َ ﻋ ْﺮ َﺑ َﺪ ُﻳ َﻌ ْﺮ ِﺑ ُﺪ: arbede
1- ﻞ
ٌ َﻣ ْﻔ َﻌVezni:
َﻣ ْﻘ َﻌ ٌﺪ: oturmak َﻳ ْﻘ ُﻌ ُﺪ ﻗ َﻌ َﺪ: oturdu
ﺐٌ ﻄَﻠ ْ َﻣ: istemek ﺐ
ُ ﻄِﻠ ْ ﻳ ﺐَ ﻃﻠ: istedi
ﻞٌ َﻣ ْﻘ َﺘ: öldürmek ﻞ
ُ َﻳ ْﻘ ُﺘ ﻞَ ﻗﺘ: öldürdü
2- ﻞ
ٌ َﻣ ْﻔ ِﻌVezni: Özellikle muzarisinin aynul fiili meksur olan babların minli
nastarları bu vezinden gelir.
ﺟ ٌﻊ
ِ َﻣ ْﺮ: dönmek ﺟ ُﻊ
ِ َﻳ ْﺮ ﺟ َﻊ
َ ر: döndü
ﻖٌﻄ ِ َﻣ ْﻨ: söylemek ﻖ
ُﻄ ِ َﻳ ْﻨ ﻖَﻄ َ َﻧ: söyledi
BABLAR ب
ُ اﻷﺑﻮا
2. Bab: ب َـ ِـ
ُ ﻀ ِﺮ
ْ ﺿﺮَب َﻳَ : dövmek
ﻞ وﻟﺪًا
ٌ ﺿﺮَب رﺟ َ : Adamın biri çocuk dövdü. ( müteaddi)
ﺲ اﻟﻮﻟ ُﺪ
َ ﺟَﻠ
َ : Çocuk oturdu. (lazım)
6. Bab: ﺐ ِـ ِـ
ُ ﺴ
ِﺤْ ﺐ َﻳ
َ ﺴ
ِﺣَ : sanmak
Arapça Dilbilgisine Giriş 76
ﺐ ﻣﺠ َﺘﻬِﺪًا
َ س اﻟﻄﺎﻟ
ُ ّﺐ اﻟ ُﻤ َﺪر
َ ﺴ
ِﺣَ : Öğretmen öğrenciyi çalışkan sandı.
( müteaddi)
ث ﺧﺎﻟ ٌﺪ
َ َو ِر : Halid mirasçı oldu. (lazım)
Lazım ( Geçişsiz) Fiil: Failin fiili mefulu bihe geçmeyip kendi üzerinde
kalan fiile denilir. Lazım fiiller ancak harfi cer yardımıyla meful alırlar.
Örnek:
Müteaddi – ( Geçişli) Fiil: Failin fiili kendi üzerinde kalmayıp bir veya
daha fazla mefule geçen fiilidir. Müteaddi fiiller doğrudan yani harfi cersiz
olarak meful alabilen fiillerdir.
ﻞ اﻟﺨﺒ َﺮ
ُ ﺳ ِﻤ َﻊ اﻟﺮﺟ
َ : Adam haberi dinledi.
Mef . Fail Fiil
ﻞ اﻟﻮَﻟ َﺪ
ُﺟ
ُ ﺐ اﻟﺮ
َ َﻟ ﱠﻌ: Adam çocuğu oynattı.
Aslen müteaddi olan fiilin iki meful almasına örnek:
Arapça Dilbilgisine Giriş 78
ﻋّﻠ َﻢ
َ : öğretti ﻋِﻠ َﻢ
َ : bildi
ﺐَ َآ ّﺘ: yazdırdı ﺐَ َآ َﺘ: yazdı
بَ ﺷ ّﺮ ّ : içirdi. بَ ﺷ ِﺮ َ : içti
ن
َ ﻋّﻠ َﻢ اﻟ ُﻤ َﻌﻠّ ُﻢ اﻟﺘِﻠﻤﻴ َﺬ اﻟﻘُﺮا
َ : Öğretmen öğrenciye Kuran öğretti.
b) Tefıl babı ayrıca işin kuvvetlice yapıldığını ifade için de kullanılır.
ق
َ َﻣ ّﺰ: parçaladı ق
َ ﻣَﺰ: yırttı
ق
َ َﻓ ّﺮ: dağıttı ق
َ َﻓ َﺮ: ayırdı
ﻖ
َ ﻏّﻠ
َ : kapattı ﻖ
َ ﻏَﻠ
َ : kapattı
ﺐ اﻟ َﻮ َر َﻗ َﺔ
ُ ق اﻟﻜَﺎ ِﺗ
َ َﻣ ّﺰ: Yazar kağıdı parçaladı.
3- Müfaale ( ) ﻣُﻔﺎﻋﻠﺔBabı: Fau’l fiil yani fiilin birinci harfinden sonra bir
elif ilavesiyle yapılır.
ب ﻣُﺤﺎر َﺑ ٌﺔ
ُ ب ﻳُﺤﺎ ِر
َ ﺣﺎ َر: Karşılıklı savaşmak
Müfaale babı daha çok müşareket (işteşlik) için kullanılır.
ﺐ
َ آﺎ َﺗ : yazıştı ﺐ
َ َآ َﺘ: yazdı
ﻞ
َ ﻗﺎ َﺗ : savaştı(karşılıklı) ﻞ
َ َﻗ َﺘ: öldürdü
ب
َ ﺷَﺎ َر : birlikte içti ب
َ ﺷ ِﺮ َ : içti
ﺻﺪِﻗﺎﺋ ِﻪ
ْ ﺐ اﻷﺳْﺘﺎ ُذ ﻣ َﻊ َأ
َ آﺎ َﺗ: Hoca, arkadaşlarıyla yazıştı.
Müfaale babından gelen bazı fiiller süreklilik ve gayret de bildirir.
ﺐ
َ ﻏﺎَﻟ: yenmeye çalıştı ﺐ
َ ﻏَﻠَ : yendi
ﺐ
َ ﻃﺎﻟ: devamlı olarak istedi ﺐ
َ ﻃَﻠ: istedi
ﻖ
َ ﺳﺎ َﺑ: geçmeye çalıştı ﻖ
َ ﺳ َﺒ
َ : geçti
ﺐ اﻟﻔﺮﻳﻘﺎن
َ ﻏﺎَﻟ : İki takım birbirlerini yenmeye çalıştı.
Arapça Dilbilgisine Giriş 79
1- İnfial (إ ْﻧﻔِﻌﺎل ) Babı: Sülasi Fiilin başına hemze ve sakin nun ( )نilave
edilerek yapılır.
ﺴ ُﻢ إ ْﻧﻘِﺴﺎ ٌم
ِ ﺴ َﻢ َﻳ ْﻨ َﻘ
َ إ ْﻧ َﻘ: Kısımlara ayrıldı.
İnfial babı mutavaat içindir. Mutavaat ise müteaddi fiilin lazım fiile
dönüşmesidir. Müteaddi fiil bu baba girince lazım yani geçişsiz olur.
ﺐ اﻟﻘﻠ َﻢ
ُ ﺴ َﺮ اﻟﻄﺎﻟ َ َآ: Öğrenci kalemi kırdı.
إ ْﻧ َﻜﺴَﺮ اﻟﻘﻠ ُﻢ: Kalem kırıldı.
2- İftial ( )إ ْﻓﺘِﻌﺎلBabı: Sülasi fiilin başına meksur bir hemze, faul fiil ile
aynul fiil yani, fiilin asli harflerinden birinci harfi ile ikinci harfi arasına
fethalı bir ( )تta getirilerek yapılır.
ﻞ
ِﺼ
ْ ب ﻓﻲ اﻟ َﻔ
َ ﺖ اﻟﻄﻼ ُ ﺟ َﻤ ْﻌ َ : Öğrencileri sınıfta topladım.
ﻞ
ِﺼ
ْ ب ﻓﻲ اﻟﻔ ُ ﺟ َﺘ َﻤ َﻊ اﻟﻄُﻼ
ْ إ: Öğrenciler sınıfta toplandılar.
Arapça Dilbilgisine Giriş 80
ﺻﻔِﺮار
ْ ﺼ َﻔ ﱡﺮ إ
ْ ﺻ َﻔ ﱠﺮ َﻳ
ْ إ: sarardı
ﻀ ﱠﺮ
َ ﺧ ْ إ: yeşerdi ﻀ ُﺮ
َ ﺧ ْ أ: yeşil
ﺾ إ ْﺑ َﻴ ﱠ: beyazladı ﺾُ أ ْﺑ َﻴ: beyaz
جﻋ َﺮ ﱠْ إ: topal oldu جُ ﻋ َﺮْ أ: topal
سﺧ َﺮ ﱠ ْ إ: dilsizleşti سُ ﺧ َﺮ ْ أ: dilsiz
ﻋ َﻮ ﱠر
ْ إ: tek gözlü oldu ﻋ َﻮ ُر
ْ أ: tek gözlü
ﻞ
ِﺟُ ﺷ ْﻌ ُﺮ اﻟ َﺮ
َ ﺾ
إ ْﺑ َﻴ ﱠ: Adamın saçı beyazladı
ﻞ
ُ ج اﻟﺮﺟ ﻋ َﺮ ﱠْإ : Adam topal oldu.
4- Tefâul (ﻋﻞ ُ ) ﺗَﻔﺎBabı: Sülasi fiilin başına meftuh bit ta () ت, faul fiili
ile aynul fiil arasına da bir elif getirilerek yapılır.
ﻞ َﺗﻔَﺎﻋُﻞ
ُﻋ
َ ل َﻳﺘَﻔﺎ
َ َﺗﻔَﻌﺎ
س
َ ﻞ اﻟﻤﺪﻳ ُﺮ اﻟﻨﺎ
َ ﺗَﺠﺎ َه: Müdür insanları tanımazdan geldi.
ق َﺗ َﻤﺰﱡق
ُ ق َﻳ َﺘ َﻤ ّﺰ
َ َﺗ َﻤ ّﺰ: parçalandı
a) Tefııl babından fiilerin mutavaatını yapar.
ق
َ َﻣ ّﺰ: parçaladı ------ ق َ َﺗ َﻤ ّﺰ: parça parça oldu
ف
َ ﺷ ّﺮ َ : şereflendirdi ----- ف
َ ﺸ ّﺮَ َﺗ: şereflendi
Südasi fiillerin dört babı vardır. Bunlardan pratikte en çok kullanılanı İstifal
babıdır. Diğer südaî bablar az kullanılır ve daha çok mübalağa ifade ederler.
1- İstifal ( ﺳ ِﺘﻔْﻌﺎل
ْ )إBabı: Sülasi fiilin başına hemze () إ, sin ( ) سve ta
( )تilave edilerek yapılır.
ﺳ ِﺘﻐْﻔﺎر
ْ ﺴ َﺘ ْﻐ ِﻔ ُﺮ إ
ْ إﺳ َﺘ ْﻐ َﻔ َﺮ َﻳ: bağışlanma diledi
İstifal babı temel olarak talep için kullanılmakla beraber farklı anlamlarda
kullanıldığı da olmaktadır.
ﻏ َﻔ َﺮ
َ : bağışladı ------- ﺳ َﺘ ْﻐ َﻔ َﺮ
ْ إ: bağış diledi
ﻖَﻄ ِ ﻧ: konuştu -------- إﺳ َﺘ ْﻨﻄَﻖ: konuşmasını istedi
نَ َأ ِذ: izin verdi -------- ن
َ ﺳﺘَﺄ َذ ْ إ: izin istedi
س
ِ ﻦ اﻟ ُﻤ َﺪ ّر
ْ ﺐﻣ
ُ ن اﻟﻄﺎﻟ
َ ﺳﺘَﺄ َذ
ْ إ: Öğrenci öğretmenden izin istedi.
Rubaî Mücerred Bab – ( ﺠﺮّد َ )اﻟﺮﺑﺎﻋﻲ اﻟ ُﻤ: Kök harfleri dört harften
oluşan rubai mücerred fiillerin tek bir babı vardır:
Arapça Dilbilgisine Giriş 82
ل
ُ ﻞ َﻓ ْﻌَﻠَﻠ ٌﺔ ــ ِﻓﻌْﻼ
ُ ُﻳ َﻔ ْﻌِﻠ ﻞ
َ َﻓ ْﻌَﻠ
ل
ٌ ل َز ْﻟ َﺰَﻟ ٌﺔ ــ ِزﻟْﺰا
ُ َز ْﻟﺰَل َ ُﻳ َﺰ ْﻟ ِﺰ: sarsmak
ﺟ َﻤ ٌﺔ ﺗﺮﺟﺎ ٌم َ ﺟ ُﻢ َﺗ ْﺮ ِ ﺟ َﻢ ُﻳ َﺘ ْﺮَ َﺗ ْﺮ: tercüme etmek
Sülasi mezidlerde ismi fail ve ismi meful muzari fiilden yapılır. Muzari
fiildeki muzari harf atılarak yerine zammeli mim getirilir. Sondan bir önceki
harfin harekesi ismi failde meksur, ismi meful de meftuh olur. Örnekler:
Arapça Dilbilgisine Giriş 83
ﻚٌﺤ َﻀ ْ ُﻣ: gülünen ﻚٌﺤ ِﻀ ْ ُﻣ: güldüren ﻚُﺤ ِﻀ ْ ُﻳ ﺿﺤَﻚ ْ ا: güldürdü
بٌ ُﻣ َﻜ ﱡﺬ: yalanlanan بٌ ُﻣ َﻜ ﱢﺬ: yalanlayan بُ ُﻳ َﻜﺬﱢ بَ َآ ّﺬ: yalanladı
ﺐٌ ﺳ َ ﻣُﺤﺎ: hesap edilen ﺐٌ ﺳ ِ ﻣُﺤﺎ: hesap eden ﺐُ ﺳ ِ ﻳُﺤﺎ ﺐَ ﺳ َ ﺣﺎ: hesap etti
ﺐٌ ﺴ َ ُﻣﻜْﺘ: kazanılan ﺐٌ ﺴ ِ ُﻣﻜْﺘ: kazanan ﺐُ ﺴ ِ َﻳ ْﻜ َﺘ ﺐَ ﺴ َ إ ْآ َﺘ: kazandı
ﺴ َﺘ ْﻐ َﻔ ٌﺮ
ْ ُﻣ: bağışlanma ﺴ َﺘ ْﻐ ِﻔ ٌﺮ
ْ ُﻣ: bağışlanma ﺴ َﺘ ْﻐ ِﻔ ُﺮ
ْ َﻳ ﺳ َﺘ ْﻐ َﻔ َﺮ
ْ إ:
dilenen dileyen bağışlanma istedi
İsmi fail başında ( ) الbulunduğu sürece malum fiil gibi amel eder.
ﻚ
َ أﻧﺎ اﻟﺸّﺎآ ُﺮ ِﻧ ْﻌ َﻤ َﺘ : Ben senin nimetlerine teşekkür edenim.
Meful – i. Fail
ل اﻟﻤﺠﻴﺪ ُة
ِ ﻲ هﻮ اﻟﺠﺎﻣ ُﻊ ﺟَﻤﻴ َﻊ اﻟﺨِﺼﺎ
ّ ﻋﻠ: Ali, bütün güzel hasletleri kendisinde
Meful – i. Fail
toplamıştır.
İsmi failin başında ( ) الyoksa amel etmesi için iki şart vardır:
1- Mazi anlamında olmamalı, şimdiki veya gelecek zaman anlamında
olmalıdır.
ﻚ
َ ﻚ ِﻟﺄَﻗ ُﺘَﻠ
َ ي إَﻟ ْﻴ
َ ﻂ َﻳ ِﺪ
ٍ ﻣﺎ أﻧﺎ ﺑِﺒﺎﺳ: “Ben seni öldürmek için elimi uzatmam.”
Mef.- i. fail
أَزاﺋ ٌﺮ أﺧﻮك رﻓﻴﻘَﻪ: Kardeşin arkadaşını ziyaret edecek mi? ( İsmi failden
önce soru edatı gelmiştir. )
İsmİ meful meçhul fiil gibi amel eder. Bunu için gereken şartlar ismİ failde
olduğu gibidir.
ﺖ ﻟِﺴﺎ ِﻧ ِﻪ
َ ﺤ
ْ اﻟﻤَﺮ ُء َﻣﺨْﺒﻮ ٌء َﺗ: Kişi dilinin altında saklıdır.
Zaman ve yer isimleri bir fiilin işlendiği zamanı veya yeri gösterir. Sülasi
mücerred fiillerde iki vezne göre gelir.
1- (ﻞ
ٌ ) َﻣ ْﻔ َﻌVezni:
i. zaman ve mekan Muzari Mazi
ﺐ
ٌ َﻣ ْﻠ َﻌ: oyun alanı, oyun zamanı ﺐ
ُ َﻳ ْﻠ َﻌ َﻟﻌِﺐ: oynadı
ﻞ
ٌﺧَ ﻣَﺪ: giriş yeri, giriş zamanı ﻞ
َﺧُ ﻳَﺪ َدﺧَﻞ: girdi
Arapça Dilbilgisine Giriş 85
2- ( ﻞ
ٌ ) َﻣ ْﻔ ِﻌVezni: Muzarisinin aynul fiili kesralı fiillerin zaman ve yer
isimleri genellikle bu vezinden gelir:
ﺲ
ٌ ﺠِﻠ ْ َﻣ: oturma yeri, oturma zamanı ﺲ
ُ ﺠِﻠ ْ َﻳ: oturuyor
ل
ٌ َﻣ ْﻨ ِﺰ: inme yeri, inme zamanı ل
ُ َﻳ ْﻨ ِﺰ: iniyor
ﻞ
ٌﺼ ِ َﻣ ْﻔ: mafsal, eklem yeri, zamanı ﻞ
ُﺼ ِ َﻳ ْﻔ: ayırıyor
Not: Bir şeyin çok olduğu veya çokça yapıldığı yeri gösteren ismi mekanın
sonuna ( )ةeklenir.
ﺼ َﺒ َﻐ ٌﺔ ْ َﻣ: boyahane ﺻﺒَﻎ َ : boyadı
ﻄ َﺒ َﻌ ٌﺔ ْ َﻣ: matbaa ﻃ َﺒ َﻎ
َ : tab etti
َﻣ ْﻜ َﺘ َﺒ ٌﺔ: kütüphane ﺐَ َآ َﺘ: yazdı
ﺳ ٌﺔ
َ َﻣ ْﺪ َر: okul سَ َد َر: ders yaptı
Not: Mezif fiillerin zaman ve yer isimleri, bu fiillerin ismul mefulleri ile
aynıdır.
ُﻣ َﺘ َﻌ ﱠﺒ ٌﺪ: ibadet yeri, ism. zamanı َﺗ َّﻌ ّﺒ َﺪ: ibadet etti
ﺴ َﺘﺸْﻔﻰ ْ ُﻣ: hastane ﺳ َﺘﺸْﻔﻰ ْ إ: şifa aradı
قٌ ُﻣ ْﻔﺘَﺮ: yolların ayrılış yeri, kavşak قَ إ ْﻓ َﺘ َﺮ: ayrıldı
Arapça Dilbilgisine Giriş 86
Bir ismin bir defa olduğunu gösteren isme, ismi merre denir. Hangi fiilden
yapılıyor ise onun (ٌﻌَﻠﺔ
ْ ) َﻓvezninden gelir.
ﻞ أ ْآَﻠ ًﺔ
ُﺟُ ﻞ اﻟﺮ
َ َأ َآ: Adam bir kere yedi
ﺠ َﺪ ًة
ْﺳ َ ﺠ َﺪ اﻹﻣﺎ ُم
َﺳ َ : İmam bir defa secde etti.
س َ ﺐ ﺟَﻠ
ِ ﺴ َﺔ اﻟ ُﻤ َﺪ ّر ُ ﺲ اﻟﻄﺎﻟ
َ ﺟَﻠ
َ : Öğrenci öğretmen gibi oturdu
ﺺ
ﺤ َﺔ اﻟِﻠ ﱢ
َ ب ﻓﺘ
َ ﻞ اﻟﺒﺎ
ُ ﺢ اﻟﺮﺟ
َ ﻓﺘ: Adam kapıyı hırsızın açışı gibi açtı.
ﻞ
ِﺟ
ُ أآﻞ اﻟﻮﻟ ُﺪ أآْﻠ َﺔ اﻟﺮ : Çocuk adam gibi yedi.
Örnekler:
( ) ِﻣﻔْﻌﺎل:
ِﻣ ْﻜﻴﺎل: ölçü aleti آﺎل: ölçtü
ِﻣﻔْﺘﺎح: anahtar ﺢ
َ َﻓ َﺘ: açtı
ﻣﻴﺰان: terazi ن
َ َو َز: tarttı
( ) ِﻣ ْﻔﻌَﻞ:
ِﻣ ْﺒﺮَد: törpü َﺑ َﺮ َد: törpüledi
ﺤﻔَﺮْ ِﻣ: kazma ﺣ َﻔ َﺮَ : kazıdı
ِﻣ ْﻨﺒَﺮ: minber َﻧ َﺒ َﺮ: kaldırdı
( ) ﻣِﻔﻌَﻠﺔ:
ِﻣ ْﻜ َﻨﺴَﺔ: süpürge ﺲ
َ َآ َﻨ: süpürdü
ِﻣﻤْﺴﺤﺔ: silgi ﺢ
َﺴَ َﻣ: sildi
ِﻣ ْﻠ َﻌﻘِﺔ: kaşık. ﻖ
َ َﻟ ِﻌ: yaladı
ﺟﺮَس
َ : zil ----- ِﻗﺪِر: tencere ------ ﻓﺄس: balta
Arapça Dilbilgisine Giriş 88
ﻲ
ﻋَﻠ ﱟ ﻦ
ْ ل ِﻣ
ُ ﻃ َﻮ
ْ أ ﺣ َﻤ ُﺪ
ْ َأ: Ahmet, Ali’den daha uzundur.
Mefdul aleyhi - i. Tafdil - mufaddal
ﻞ
ِ ﻦ اﻟﺠ َﻤ
ْ ﻞ أﺿْﺨ ُﻢ ِﻣ
ُ اﻟﻔﻴ : Fiil deveden daha iridir.
ل
ِ اﻟﻌﻠ ُﻢ أ ْﻧ َﻔ ُﻊ ﻣِﻦ اﻟﻤﺎ : İlim maldan daha yararlıdır.
SıfatI müşebbehe lazım fiilden türer. İfade ettiği mana ile devamlı sıfatlanan
kişi veya varlığı gösterir. Oysa ismi failde ise bu devamlılık şartı aranmaz.
Örneğin:
ﻧﺎﺋ ٌﻢ: uyuyan ----- ﺲ
ٌ ﺟﺎﻟ: oturan, dediğimiz zaman, uyumak veya oturmak
failin devamlı bir sıfatı değildir.
Ancak; آَﺮﻳ ٌﻢ: cömert ------ رﺣﻴ ٌﻢ: merhametli anlamındadır. Bu sıfatlar
devamlılık gösteriri. Yoksa arasıra cömertlik yapana آَﺮﻳ ٌﻢveya bazen
Arapça Dilbilgisine Giriş 89
ﺟﺒَﺎن ـ َﻓﻌَﺎل
َ : korkak ﺷﺠَﺎع ـ ُﻓﻌَﺎل
ُ : cesaret
ﻧﺒﻴﻞ ـ ﻓَﻌﻴﻞ: asil ﺻﻠْﺐ ـ ُﻓﻌْﻞ
ُ : sert
َﻣﺮِح ـ َﻓﻌِﻞ: neşe ﺷﻬْﻢ ـ َﻓﻌْﻞ
َ : keskin zeka, cesare
أ ْﻓﻌَﻞ- أﺑﻴﺾ:beyaz َﻓﻌْﻼن- ﻇﻤْﺂن َ :susuz
a) ﻞ
ٌ ُﻓﻌَﻴVezni:
ﻞٌﺟ ُ ر: adam ------- ﻞ ٌ رﺟَﻴ: adamcağız
ﻧ ْﻬ ٌﺮ: nehir -------- ﻧﺜ َﻬ ْﻴ ٌﺮ: nehircik
ﻋَﺒ ٌﺪ: kul ------- ﻋﺒَﻴ ٌﺪ
ُ : kulcağız
Arapça Dilbilgisine Giriş 90
b) ﻞ
ٌ ُﻓﻌَﻴ َﻌVezni: Dört harfli ismlerin tasğiri bu vezinden yapılır.
ل
ٌ َﻣ ْﻨ ِﺰ: ev ---------- ل ٌ ُﻣ َﻨ ْﻴ ِﺰ: evcik
ﻞ
ٌ ُﺑ ْﻠ ُﺒ: bülbül --------- ﻞٌ ُﺑَﻠ ْﻴ ُﺒ: bülbülcük
ﺐ
ٌ َﻣ ْﻜ َﺘ: sıra --------- ﺐ
ٌ ُﻣ َﻜ ْﻴ ِﺘ: sıracık
Bir yer, varlık veya iş ile ilgiyi, ona mensup olmayı gösteren ve sonu şeddeli
ya ( ) يşeklinde gelen isimlere, ismul mensub denilir.
Bazı kelimelerde hemze olduğu gibi kalır ve sonuna şeddli ya ilave edilir.
إ ْﺑﺘِﺪا ٌء: başlamak ---- ئ
ّ إ ْﺑﺘِﺪا: başa dair
إﻧْﺸﺎ ُء: inşa ---- ئ
ّ إﻧْﺸﺎ: inşaya dair
— Şeddeli (ّ )يden önce iki harf varsa, birinci ( ) يdüşer, ikinci ( )ي
vav’a çevrilir. Vav’dan önceki harfin harekesi fetha yapılr.
ﻲ
َﻧ ِﺒ ﱞ: peygamber ------ ي
ٌ َﻧ َﺒ ِﻮ: peygambere ait, nebevî
ﻲ
ﻋِﻠ ﱞ
َ :Ali ------- ي
ﻋًﻠ ِﻮ ﱞ: Ali’ye ait, O’na mensup
Arapça Dilbilgisine Giriş 92
Sayı kuralları:
- 1 ve 2 sayılırı, madudu yani sayılanı ile sıfat mevsuf ilişkisi içinde uyum
halinde bulunurlar. Örneğin:
- Üç ila on arasında ise, sayı ile sayılan arasında cinsiyet bakımından zıtlık
bulunmalıdır. Yani sayılan (madud) müzekker ise sayı müennes, sayılan
müennes ise sayı müzekker olarak gelir. Ayrıca sayılan yani madud çoğul ve
meksur olarak gelir. Sayı ile sayılan arasında muzaf muzafun ileyh ilişkisi
vardır. Örnek:
ت
ٍ ﺴ ُﻊ ﻃﺎﻟِﺒﺎ
ْ ِﺗ: dokuz ( bayan) öğrenci.
ت
ٍ ث َﻧﻈّﺮاُ ﺛﻼ: üç gözlük
ت
ٍ ﺲ َﻧﻈّﺮاُ ﺧ ْﻤَ : beş gözlük
- 11 ila 99 arasında ise sayılan ile sayılana bitişik sayı arasında müzekkerlik
müenneslik açısından uyum bulunur ve sayılan daima müfred mensup olarak
gelir. Temyiz olarak iraplanır. 10 ile 20 arasındaki sayılara mürekkeb sayı
denir. 20 den sonraki sayılar ise vav ile birbirine bağlanıp atıf yapıldığından
matuf sayılar olarak ismlendirirlir.
Onarlı ( 10- 20 – 30 -80 -90) sayılara ise ukud sayılar denir. Bunlarda
müzekkerlik müenneslik yoktur.
ﺐ
ٍ ﻣﺎﺋ ُﺔ ﻃﺎِﻟ : yüz (erkek) öğrenci
Arapça Dilbilgisine Giriş 94
ﻒ
ٌ أ ْﻟ: bin
ن
ِ أﻟﻔﺎ: ikibin
ف
ٍ ﺛﻼﺛ ُﺔ ﺁﻻ: üç bin
ف
ٍ أ ْر َﺑ َﻌ ُﺔ ﺁﻻ: dört bin
ف
ٍ ﺸ َﺮ ُة ﺁﻻ َ ﻋ: on bin şeklinde çoğul olarak gelir. ﻒ
ٌ أ ْﻟve ن
ِ أﻟﻔﺎden sonra
muzaf muzafun ileyh olduğundan, çoğul meksur olarak gelir. Bunlardan
sonra gelen madud da daima müfred meksur olur. Örnek:
ﺐ
ٍ ف ﻃﺎِﻟِ َأ ْر َﺑ َﻌ َﺔ ﺁﻻ: dörtbin öğrenci
ﺐ
ٍ ف ﻃﺎِﻟِ ﺸ َﺮ ُة ﺁﻻ
َ ﻋ: on bin öğrenci
- 10 binden sonraki sayılar: Daha önceki kurallara göre yapılır. Örneğin:
ﺐ
ٍ ﻒ ﻃﺎِﻟُ ﺸ َﺮ أ ْﻟَﻋَ ﺴ َﺔ
َ ﺧ ْﻤ
َ : onbeşbin öğrenci
ﺐ
ٍ ﻒ ﻃﺎِﻟ
ِ ﻣﺎﺋ ُﺔ أ ْﻟ : yüzbin öğrenci
- Onluk yani ukud sayıların irabı harf iledir. Bunların ref hali vav ()و,
nasb ve cer hali ye ( )يiledir. Örnek:
ﻼ
ًﺟ
ُن رُ ﺟﺎء ﺛﻼﺛﻮ: Otuz adam geldi. ( Ref hali)
ﻼ
ًﺟ
ُﻦرَ ﺖ ﺛﻼﺛﻴ
ُ رَأ ْﻳ: Otuz adam gördüm ( Nasb hali)
ﻼ
ًﺟ
ُﻦرَ ﺖ ﻋﻠﻰ ﺛﻼﺛﻴ ُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ : Otuz adama selam verdim. ( Cer hali)
Arapça Dilbilgisine Giriş 95
Önemli bir husus: Matuf sayılardan sonra gelen madudun temyizi, en son
sayıya göredir.
ﺳ ْﺒ َﻌ ُﺔ أﻗﻼ ٍم
َ ﻣﺎﺋ ٌﺔ و: 107 kalem
ﺸ َﺮ َﻗﻠَﻤًﺎ
َﻋَ ﺴﻤِﺎﺋ ٍﺔ أ ْر َﺑﻌَﺔُ ﺧ ْﻤ
َ : 514 kalem
ن ﻗَﻠﻤ ًﺎَ ﺧﻤْﺴﻮ َ ﺳ ْﺒ ُﻌﻤِﺎﺋ ٍﺔ أ ْر َﺑ َﻌ ٌﺔ و
َ : 754 kalem
Diğer önemli bir husus: Yüz’ün katları iki sayının kaynaşmasından oluşur.
İrabı birinci sayının sonunda görülür. İkinci sayı daima mecrur olur.
ﺐ
ٍ ﺳ ﱡﺘﻤِﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎﻟِ ﺟﺎ َء: Altıyüz öğrenci geldi.
ﺐ
ٍ ﺳ ﱠﺘﻤِﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎﻟ
ِ ﺖ
ُ رَأ ْﻳ: Altıyüz öğrenci gördüm.
ﺐ
ٍ ﺳ ﱢﺘﻤِﺎﺋ ِﺔ ﻃﺎﻟ
ِ ﺖ ﻋﻠﻰ ُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ : Altıyüz öğrenciye selam verdim.
3 ila 9 arasındaki, belli olmayan miktarın madudunun müzekkerine
( ﻀ َﻌ ٌﺔ
ْ ) ِﺑ, müennesine ise (ٌﻀﻊ
ْ ) ِﺑkullanılır.
ل
ٍ ﻀ َﻌ ٌﺔ رِﺟﺎ
ْ ِﺑ: birkaç adam ----- ﺴ َﻮ ٍة
ْ ﻀ ٌﻊ ِﻧ
ْ ِﺑ: birkaç kadın
Arapça Dilbilgisine Giriş 96
b) ل
ٌ ُﻓﻌُﻮ
ﺣَﻘﻮ ٌد: kin tutucu ﺣ َﻘ َﺪ
َ : kin tuttu
ﺻﺒﻮ ٌَر: çok sabırlı ﺻ َﺒ َﺮَ : sabretti
َوﻗَﻮ ٌر: çok vakarlı َو َﻗ َﺮ: vakarlı oldu
c) ﻞ
ٌ ﻓَﻌﻴ
َرﺣِﻴ ٌﻢ: çok merhametli ﺣ َﻢِ َر: acıdı
آَﺮﻳ ٌﻢ: çok cömert َآ ُﺮ َم: cömert oldu
ﻋَﻠ ِﻴ ٌﻢ:çok iyi bilen ﻋِﻠ َﻢ
َ : bildi
Arapça Dilbilgisine Giriş 98
Tenvin ve cer kabul etmeyen, cer yerine fetha alan isimlere gayri munsarif
isim denir. Gayri munsarf isimleri üç grupta toplayabiliriz:
g) Üç harfli olup, ilk harfi zamme, ikinci harfi fetha olan özel isimler: ،ﻋﻤَﺮ
ُ
ُزﺣَﻞ،ُزﻓَﺮ
2- İsimlerde:
a) Sonunda dişilik elifi bulunan kelimeler. ( Elifi memdude veya elifi
maksure) :
ُﺑﺸْﺮى، ِذآْﺮى،ﺻﺤْﺮاء
3- Sıfatlarda:
Arapça Dilbilgisine Giriş 99
c) ﻞ
ُ َأ ْﻓ َﻌvezninde olan sıfatlar: أآْﺜ ُﺮ: en çok, ﻞ
ُﻀ
َ ُأ ْﻓ: en üstün, ﻞ
ُ ﺟ َﻤ
ْ َأ: en
güzel
Not: Gayri munsarfi kelime ancak muzaf olur veya başına el ( ) الgelirse
kesra kabul eder:
ﺟ ِﺪ
ِ ﻞ اﻟﻤَﺴﺎ
ِ ﺻﻠّﻴﻨﺎ ﻓﻲ أﺟﻤ
َ : Mescidlerin en güzelinde namaz kıldık.
m.ileyh – muz.
ﺟ ِﺪ اﻟﻜَﺜﻴ َﺮ ِة
ِ َﻣ َﺮرْﻧﺎ ﺑﺎﻟﻤَﺴﺎ : Birçok mescide uğradık.
بُ ﻖ اﻟﻜِﺬ
ُ ﺨُﻠ
ُ ﺲ اﻟ
َ ﺑﺌ: Ne kötü huydur, yalan !
ﺐ اﻟﺤﺮا ُمُ ﺲ اﻟﻜﺴ َ ﺑﺌ: Ne kötü kazançtır, haram !
:ّاﻟ ُﻤ ْﻌ َﺘﻞ
ﺟﻮَف ــــ اﻟﻨﺎﻗﺺ ــــ اﻟﻠﻔﻴﻒ ْ اﻟﻤِﺜﺎل ــــ اﻷ
1- Salim Fiil: Kök harfleri içinde hemze, illet harfi ve aynı harften iki tane
bulunmayan fiillerdir. ﺐ
َ ﺐ ــ َآ َﺘ
َ ذ َهgibi. Salim fiilim çekimini daha
önceden biliyoruz.
2- Mehmuz Fiil: Kök harfleri içinde hemze bulunan fiile denir. Mehmuz
fiil, hemzenin bulunduğu konuma göre üç kısma ayrılır.
a) Mehmuzul fa : ﻞ َ أ َآ
b) Mahmuzul ayn :ل
َ ﺳَﺄ
c) Mahmuzul lam: َﻗﺮَأ
Mehmuz fiilin çekimi salim fiil gibidir. Mehmuz fiilin çekim örnekleri:
Arapça Dilbilgisine Giriş 101
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔİkil ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌدTekil emretmek
ن
َ َﻳ ْﺄ ُﻣﺮُو ن
ِ َﻳ ْﺄ ُﻣﺮَا َﻳ ْﺄ ُﻣ ُﺮ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻏﺎ ِﺋ
َ
ن
َ َﻳ ْﺄ ُﻣ ْﺮ ن
ِ َﺗ ْﺄ ُﻣﺮَا َﺗ ْﺄ ُﻣ ُﺮ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ن
َ َﺗ ْﺄ ُﻣﺮُو ن
ِ َﺗ ْﺄ ُﻣﺮَا َﺗ ْﺄ ُﻣ ُﺮ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ن
َ َﺗ ْﺄ ُﻣ ْﺮ ن
ِ َﺗ ْﺄ ُﻣﺮَا ﻦ
َ َﺗ ْﺄ ُﻣﺮِﻳ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
َﻧ ْﺄ ُﻣ ُﺮ --- ﺁ ُﻣ ُﺮ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
3- Mudaaf Fiil: Fiilin kök harflerinden ikisinin aynı olması yani şedeli
olması demektir.ّﺷ ّﺪ ــ َﻓﺮ
َ َﻣ ّﺪ ــgibi.
Bu şedde fiil çekimlerinde cemi müennes gaibe sigasında çözülür. Muzaaf
fiilin çekiminden örnekler:
Arapça Dilbilgisine Giriş 102
ﺐ
ﺣ ﱠ
َ : fiilinin çekimi
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
ﺣﺒﱡﻮا
َ ﺣﺒﱠﺎ
َ ﺐ
ﺣ ﱠ
َ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻏَﺎ ِﺋ ٌ
ﻦ
ﺣ َﺒ ْﺒ َ
َ ﺣ ﱠﺒﺘَﺎ
َ ﺖ
ﺣ ﱠﺒ ْ
َ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ﺣ َﺒ ْﺒ ُﺘ ْﻢ
َ ﺣ َﺒ ْﺒ ُﺘﻤَﺎ
َ ﺖ
ﺣ َﺒ ْﺒ َ
َ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ﺣ َﺒ ْﺒ ُﺘﻦﱠ
َ ﺣ َﺒ ْﺒ ُﺘﻤَﺎ
َ ﺖ
ﺣ َﺒ ْﺒ ِ
َ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ﺣ َﺒ ْﺒﻨَﺎ
َ ----- ﺖ
ﺣ َﺒ ْﺒ ُ
َ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
ﺐ
ﺤ ﱡ
َ : çekimiﻳ ِ
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
ن
ﺤﺒﱡﻮ َ
َﻳ ِ ن
ﺤﺒﱠﺎ ِ
َﻳ ِ ﺐ
ﺤ ﱡ
َﻳ ِ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻏَﺎ ِﺋ ٌ
ﻦ
ﺤ ِﺒ ْﺒ َ
َﻳ ْ ن
ﺤﺒﱠﺎ ِ
َﺗ ِ ﺐ
ﺤ ﱡ
َﺗ ِ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ن
ﺤﺒﱡﻮ َ
َﺗ ِ ن
ﺤﺒﱠﺎ ِ
َﺗ ِ ﺐ
ﺤ ﱡ
َﺗ ِ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ﻦ
ﺤ ِﺒ ْﺒ َ
َﺗ ْ ن
ﺤﺒﱠﺎ ِ
َﺗ ِ ﻦ
ﺤﺒﱢﻴ َ
َﺗ ِ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ﺐ
ﺤ ﱡ
َﻧ ِ ---- ﺐ
ﺣ ﱡ
َا ِ ﻚ
ُﻣ َﺘ َ
ﺐ
ﺣ ّ
ِ : emir fiilinin çekimi
Fiilin ilk harfi vav ( ) وise misali vavî, ya ( ) يise misali yai denir.
Misal fiilerin mazi çekimi salim fiil gibidir. Misali vavilerde ise,
muzarilerinden, vav düşer. ( ﺟ َﺪ ــ ﻳَﺠ ُﺪ
َ َوgibi) Bu vavlar mastardan da
düşer.
ﻋ ّﺪ ٌة
ِ ﻋ َﺪ ـــ َﻳ ِﻌ ُﺪ ـــ
َ َو: vaad
ﻈ ٌﺔّﻋ ِ ﻆ ـــ ُ ﻆ ـــ ﻳ ِﻌ َ وﻋ: vaaz
Muzari malum sigadan kalkmış olan vav, meçhul çekiminde geri döner.
Mazi çekimi salim fiili gibi olan misalin, muzari malum ve meçhulünün
çekimine örnek:
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔİkil ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌدTekil
ن
َ ﻳَﺠﺪو ن
ِ ﻳَﺠﺪا ﻳَﺠ ُﺪ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻏَﺎ ِﺋ
ن
َ ﻳَﺠ ْﺪ ﺗَﺠﺪان ﺗَﺠ ُﺪ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ن
َ َﺗَﺠﺪو ﺗَﺠﺪان ﺗَﺠﺪ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ن
َ ﺗَﺠ ْﺪ ﺗَﺠﺪان ﻦ
َ ﺗَﺠﺪﻳ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ﻧَﺠ ُﺪ --- أﺟ ُﺪ ﻚ
َ ُﻣ َﺘ
Arapça Dilbilgisine Giriş 104
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔİkil ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌدTekil
ن
َ ﻳﻮُﺟﺪو ن
ِ ﻳﻮُﺟﺪا ﻳﻮُﺟ ُﺪ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻏَﺎ ِﺋ
ن
َ ﻳﻮُﺟ ْﺪ َﺗﻮُﺟﺪان َﺗﻮُﺟ ُﺪ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ن
َ َﺗ ُﻮﺟﺪو َﺗﻮُﺟﺪان َﺗﻮُﺟ ُﺪ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ن
َ ﺗَﻮﺟ ْﺪ ﺗﻮَﺟﺪان ﻦ
َ ﺗَﻮﺟﺪﻳ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ﻧَﻮﺟ ُﺪ --- أوﺟ ُﺪ ﻚ
َ ُﻣ َﺘ
5- Ecvef Fiil: Kök harflerinden ortataki harfi yani aynul fiili illetli olan
fiildir. Bilindiği üzere illet harfleri () و, ( )يve ( ) اdir. Ortada bulunan
وve يmazide elif (’) اe dönüşür.
Orta harfi aslen vav olan ecvef fiile, ecvefi vavi denir.
ل
َ َﻗ َﻮden .... لَ ﻗَﺎ: dedi
َﻗ َﻮ َمden ..... ﻗﺎ َم: kalktı
ﺧﻮَف َ den ..…ف
َ ﺧﺎ: korktu
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
زَارُوا زَارَا زَا َر ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻏَﺎ ِﺋ ٌ
ن
ُز ْر َ زَا َرﺗَﺎ ت
زَا َر ْ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ُز ْر ُﺗ ْﻢ ُز ْر ُﺗﻤَﺎ ت
ُز ْر َ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ُز ْر ُﺗﻦﱠ ُز ْر ُﺗﻤَﺎ ت
ُز ْر ِ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ُز ْرﻧَﺎ --- ت
ُز ْر ُ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
İkinci babdan örnek:
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
َﺑَﺎﻋُﻮا ﺑَﺎﻋَﺎ ع
ﺑَﺎ َ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻏَﺎ ِﺋ ٌ
ﻦ
ِﺑ ْﻌ َ ﻋﺘَﺎ ﺑَﺎ َ ﺖ
ﻋ ْ ﺑَﺎ َ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ِﺑ ْﻌ ُﺘ ْﻢ ِﺑ ْﻌ ُﺘﻤَﺎ ﺖ
ِﺑ ْﻌ َ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ِﺑ ْﻌ ُﺘﻦﱠ ِﺑ ْﻌ ُﺘﻤَﺎ ﺖ
ِﺑ ْﻌ ِ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ِﺑ ْﻌﻨَﺎ --- ﺖ
ِﺑ ْﻌ ُ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
Muzarinin çekimi:
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
ن
َﻳﺰُورُو َ ن
َﻳﺰُورَا ِ َﻳﺰُو ُر ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻏَﺎ ِﺋ ٌ
ن
َﻳ ُﺰ ْر َ ن
َﺗﺰُورَا ِ َﺗﺰُو ُر ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ن
َﺗﺰُورُو َ ن
َﺗﺰُورَا ِ َﺗﺰُو ُر ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ن
َﺗ ُﺰ ْر َ ن
َﺗﺰُورَا ِ ﻦ
َﺗﺰُورِﻳ َ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
َﻧﺰُو ُر --- َازُو ُر ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
Arapça Dilbilgisine Giriş 106
Muzarinin çekimi:
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔİkil ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌدTekil
ن
َ َﻳﺒِﻴﻌُﻮ ن
ِ َﻳﺒِﻴﻌَﺎ َﻳﺒِﻴ ُﻊ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻏَﺎ ِﺋ
ﻦ
َ َﻳ ِﺒ ْﻌ ن
ِ َﺗﺒِﻴﻌَﺎ َﺗﺒِﻴ ُﻊ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ن
َ َﺗﺒِﻴﻌُﻮ ن
ِ َﺗﺒِﻴﻌَﺎ َﺗﺒِﻴ ُﻊ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ﻦ
َ َﺗ ِﺒ ْﻌ ن
ِ َﺗﺒِﻴﻌَﺎ ﻦ
َ َﺗﺒِﻴﻌِﻴ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
َﻧﺒِﻴ ُﻊ --- َاﺑِﻴ ُﻊ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
ُز ْر:Emri hazır:
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
زُورُا زُورَا ُز ْر ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ن
َ ُز ْر زُورَا زورِى ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ِﺑ ْﻊ:Emri hazır:
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
ﺑِﻴﻌُﻮا ﺑِﻴﻌَﺎ ِﺑ ْﻊ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ﻦ
َ ِﺑ ْﻌ ﺑِﻴﻌَﺎ ﺑِﻴﻌِﻰ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
6- Nakıs Fiil: Son harfi yani lamu’l fiili illetli olan fiildir.
İllet harfi aslen vav olupta ( ) وelif şeklinde yazılıyorsa buna nakısi vavi
ﻋ َﻮ
denilir. َ َدs-den --- َدﻋَﺎ: dua etti, çağırdı.
Son harfi aslen ( )يolup da elifi maksura ( )ىyani noktasız ye şeklinde
ise, bu tür fiillere nakısı yai denilir. Bu fiiler sonu elifi maksuradan dolayı
uzatılarak okunur. ﻲ َ ﺳ َﻌ
َ den --- ﺳَﻌﻰ: çalıştı, ﻲَ َر َﻣden --- َرﻣَﻰ: attı,
gibi.
َﻳ ْﺮﻋَﻰ:Muzari
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
ن
َ ﻋ ْﻮ َ َﻳ ْﺮ ن
ِ ﻋ َﻴَﺎ
َ َﻳ ْﺮ َﻳ ْﺮﻋَﻰ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻏَﺎ ِﺋ
ﻦ
َ ﻋ ْﻴ
َ َﻳ ْﺮ ن
ِ ﻋﻴَﺎ َ َﺗ ْﺮ َﺗ ْﺮﻋَﻰ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ن
َ ﻋ ْﻮ َ َﺗ ْﺮ ن
ِ ﻋﻴَﺎ َ َﺗ ْﺮ َﺗ ْﺮﻋَﻰ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ﻦ
َ ﻋ ْﻴ
َ َﺗ ْﺮ ن
ِ ﻋﻴَﺎ َ َﺗ ْﺮ ﻦ
َ ﻋ ْﻴَ َﺗ ْﺮ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
َﻧ ْﺮﻋَﻰ ----- َا ْرﻋَﻰ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
ع
ُ ُا ْد:Emir
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔİkil ُﻣ ْﻔ َﺮ ٌدTekil
ُا ْدﻋُﻮا ﻋﻮَا ُ ُا ْد ع
ُ ُا ْد ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ٌ ﻃ
َ ُﻣﺨَﺎ
ن
َ ُا ْدﻋُﻮ ﻋﻮَا ُ ُا ْد ُا ْدﻋِﻰ ﺚ
ٌ ُﻣ َﺆ ﱠﻧ
ع
َ ِا ْر:Emir
7- Lefif Fiil: İki harfi illetli olan fiillere lefif fiil denilir. İllet harfleri ( ﻰ
َ ) َو َﻗ
gibi birbirinden ayrı ise buna lefifi mefruk, illet harfleri ( ي
َ ) َﻗ ِﻮgibi yan
yana ise buna da lefifi makrun denilir.. Her iki lefif fiil türü de nakıs fiil gibi
çekilir.
Arapça Dilbilgisine Giriş 109
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
َو َﻗﻮْا َوﻗَﻴﺎ َوﻗَﻰ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻏَﺎ ِﺋ ٌ
ﻦ
َو َﻗ ْﻴ َ َوﻗَﺘﺎ ﺖ
َو َﻗ ْ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
َوﻗَﻴ ُﺘ ْﻢ َو َﻗ ْﻴﺘُﻤﺎ ﺖ
َوﻗَﻴ َ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ﻦ
َوﻗَﻴ ُﺘ ّ َوﻗَﻴﺘُﻤﺎ ﺖ
َو َﻗ ْﻴ ِ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
َو َﻗﻴْﻨﺎ --- ﺖ
َوﻗَﻴ ُ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
ن
َﻳﻘُﻮ َ ن
َﻳ ِﻘﻴَﺎ ِ َﻳﻘِﻰ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻏَﺎ ِﺋ ٌ
ﻦ
َﻳﻘِﻴ َ ن
َﺗ ِﻘﻴَﺎ ِ َﺗﻘِﻰ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
ن
َﺗﻘُﻮ َ ن
َﺗ ِﻘﻴَﺎ ِ َﺗﻘِﻰ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ﻦ
َﺗﻘِﻴ َ ن
َﺗ ِﻘ َﻴَﺎ ِ ﻦ
َﺗﻘِﻴ َ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
َﻧﻘِﻰ --- َاﻗِﻰ ُﻣ َﺘ َﻜﱢﻠ ٌﻢ
:Emir çekimiق
ﺟ ْﻤ ٌﻊ
َ Çoğul َ İkilﺗ ْﺜ ِﻨ َﻴ ٌﺔ ُ Tekilﻣ ْﻔ َﺮ ٌد
ﻗُﻮا ِﻗﻴَﺎ ق
ِ ُﻣ َﺬ ﱠآ ٌﺮ
ﺐ
ﻃ ٌ
ُﻣﺨَﺎ َ
ﻦ
ﻗِﻴ َ ِﻗﻴَﺎ ﻗِﻰ ﺚ
ُﻣ َﺆ ﱠﻧ ٌ
!س
ِ ﻋَِﻠ ْﻢ ﺑِﺎﻟ ُﻤ َﺪ ّر
ْ س ! ــــ أ
َ ﻋَﻠ َﻢ اﻟ ُﻤ َﺪ ّر
ْ ﻣﺎ أ: Hoca, ne kadar bilgilidir!
! ح ِﺑ ِﻪ
ْ ﺢ ! ـــــ أ ْﻓ ِﺮ
َﺟ
ِ ح اﻟ َﻨﺎ
َ ﻣﺎ أ ْﻓ َﺮ : Başarılı ne kadar sevinçlidir!
Taccüp için getirlecek fiilin sülasi olması, malum sigadan gelmesi, tam fiil
olması, çekiminin yapılabilmesi ve üstünlük kabul edebilmesi gerekir.
MÜSTESNA اﻟﻤﺴﺘﺜﻨﻰ
İstisna edatlarından sonra gelen ismin, önceki bölümün hükmünden ayrı
tutulmasına istisna diyoruz. İstisna edatları şunlardır: ، ﺳﻮَى
ِ ، ﻏ ْﻴ َﺮ
َ ،ﻻ
ّإ
ﺣﺎﺷﺎ، ﻋَﺪا، ﺧﻼ
ﺣﺎﻣِﺪًا ﻻ
ّإ ب
ُ ّﻄﻼ
ُ ﺟَﺎ َء اﻟ: Hamit hariç tüm öğrenciler geldi.
müstesna- ist. harfi- müstesna minh
ﻻ
ّ ’إnın Müstesnası:
1- Cümle olumlu, müstesna minh de zikredilmişse, müstesna mensub olur.
ﻻ ﻃﺎﻟِﺒ ًﺎ
ّإ ب
ُ ﺟﺎ َء اﻟﻄُﻼ: Bir öğrenci dışında tüm öğrenciler geldi.
2- Cümle olumsuz, müstesna minh de zikredilmiş ise, müstesna mensub
veya bedel olabilir.
(ٌﻻ ﺣﺎﻣِﺪٌا ) ﺣﺎﻣﺪ
ّ ﺣ ٌﺪ إ
َﺐأ
َ ﻣﺎ ذ َه: Hamid dışında kimse gitmedi.
bedel – mensub
Burada (ﻻّ )إya amel ettirsek ﺣﺎﻣﺪlafzı müstesna olarak mensub, aksi
taktirde bedel olarak merfu olur.
Arapça Dilbilgisine Giriş 111
Not: Müsrena ve müstesna minh aynı cinseten ise buna muttasıl istisna,
ayrı cinsten olursa münkati istisna, cümlede müstesna minh
zikredilmemişse buna da müferrağ istisna denir.
ﺳﻮَى
ِ ve ُ’ﻏَﻴﺮnın Müstesnaları:
ﺳﻮَى
ِ ve ﻏَﻴ ُﺮbu her iki edat da isim olarak kendilerinden sonra gelen
müstesnalara muzaf olurlar.
ﷲ
ِ ف ﻏَﻴ ُﺮ أ
ُ ﻻ أﺧﺎ: Allah’tan başkasından korkmam!
muz. i.- muzaf
ب
ٍ ﺐ ﺳِﻮى آِﺘﺎ
ُ ت اﻟ ُﻜ ُﺘ
ُ َﻗﺮَأ : Bir kitap hariç tüm kitapları okudum.
muz. i.- muzaf
ب ﻣﻦ اﻟﺤﺎﻓﻠ ِﺔ ﺧﻼ راآِﺒًﺎ
ُ ل اﻟﺮآﺎ
َ َﻧ َﺰ: Bir yolcu dışında tüm yolcular
otobüsten indi.
ﻼ
ً ل إﻟﻰ اﻟ َﻤﺼْﻨ ِﻊ ﻋﺪا ﻋﺎﻣ
ُ ﻞ اﻟﻌﻤّﺎ
َﺻ
َ و: Bir işçi dışında tüm işçiler fabrikaya
ulaştı.
ﺐ اﻟﺠَﺮﺣﻰ ﺣﺎﺷﺎ ﺟَﺮﻳﺤًﺎ
ُ ﺺ اﻟﻄﺒﻴ
َ ﻓﺤ: Doktor bir yaralı dışında tüm
yaralıları muayene etti.
( )أve (ي
ْ )أ : Yakın münada için kullanılır.
ي أَﺧﻲ
ْ َأ: Ey kardeş! , أَﺧﺎﻟﺪ: Ey Halid!
هﻴﺎ، أَﻳﺎ، ﺁي، ﺁ، ﻳﺎ: Seslerdeki uzatma nedeniyle daha çok uzaktaki kimseler
için kullanılırlar:
وا: Özellikle nudbe için kullanılır.
وارأْﺳﻲ: Vah başım! , وا أﻣّﺎﻩ: Vah annem!
ﻳﺎ: Yakın için, uzak için ve yardım talebi için kullanılır. En çok kullanılan
nida harfidir.
HAL اﻟﺤﺎل
ﻋﺪْوًا
َ ﻞ
ُ ﺟﺎء اﻟﺮﺟ : Adam koşarak geldi.
ﺣﺎل
ﺖ ﻣﺎﺷِﻴًﺎ
ُ ﺟِﺌ : Yürüyerek geldim.
ﺣﺎل
ﺐ ﻣﺴﺮﻋًﺎ
ُ ﺟﺎء َاﻟﻄّﺎﻟ: Öğrenci aceleyle geldi.
ﺣﺎل
ﻞ ﻧﺎﺋﻤًﺎ
َ ﺖ اﻟﺮﺟ
ُ رَﺋ ْﻴ : Adamı uyur halde gördüm.
ﺣﺎل
ﷲ اﻟﻤﻄ َﺮ ﻏﺰﻳﺮًا
ُ لا
َ أﻧﺰ: Allah yağmuru bolca indirdi.
ﺣﺎل
Hal Müfred kelime olabileceği gibi cümle veya şibhi cümle de olabilir.
İsim cümlesi olan hal: İsim cümlesi olan halin başında genellikle vav-ı
haliye bulunur.
Arapça Dilbilgisine Giriş 114
ﺐ
ٌ ﻞ إﻟﻰ ﺑ ْﻴ ِﺘ ِﻪ وهﻮ ُﻣ ْﺘ َﻌ
ُ ﻋﺎ َد اﻟﻌﺎﻣ : İşçi evine yorgun olarak döndü.
ﺣﺎل
Kendisinden önce geçen ismi açıklayan nekire bir isimdir. Harfi cerle
gelmediği sürece mensubtur.
ً ﺻﻨْﺪوﻗًﺎ ُﺑ ْﺮﺗَﻘﺎﻻ
ُ ﺖ
ُ ﺷ َﺘ َﺮ ْﻳ
ْإ : Bir sandık portakal satın aldım.
temyiz- mümeyyez
ﺲ
َ ﺲ اﻟﺮﺋ
َ ﺖ اﻟﺮﺋ
ُ َر ْﻳ : Başkanı gördüm, başkanı!
Tekid
س
ُ ّس اﻟ ُﻤ َﺪر
ُ ّﺟﺎء اﻟ ُﻤ َﺪر : Öğretmen geldi, öğretmen!
Tekid
ﺖ
ِ ﺐ إﻟﻰ اﻟﺒ ْﻴ
ْ ﺐ إذه
ْ إذه: Eve git, git!
Tekid
ﻞ
ٌ ﺟَﻤﻴ ٌﻊ ــــ ُآ:
س ُآﻠﱠ ُﻪ َ ﺖ اﻟﺪ ْر
ُ ﺣ
ْ ﺷﺮ: Dersin tamamını açıkladım.
ب ﺟَﻤﻴ ُﻌ ُﻬ ْﻢ
ُ ﻧﺠﺢ اﻟﻄﻼ: Öğrencilerin hepsi başardı.
Örüldüğü üzere bu tekid kelimeleri, tekid ettikleri kelimelerin zamirine
muzaf olurlar.
Arapça Dilbilgisine Giriş 116
BEDEL ل
ُ اﻟﺒﺪ
ﺼ َﻔ ُﻪ
ْ ق ِﻧ
َ ﺖ اﻟﻄﺮ
ُ ﻣَﺸ ْﻴ :Yolun yarısını yürüdüm.
bedel
ن ﻋِﻠ ُﻤ ُﻪ
ُ ﺠﺒَﻨﻲ ﻋﺜﻤﺎ
َﻋ
ْأ :Osman’ın ilmi hoşuma gitti.
bedel
ﻞ
ٌ هﺬا اﻟﻮﻟ ُﺪ ﻋﺎ ِﻗ : Bu çocuk akıllıdır.
bedel
Bedelin çeşitleri:
1- ﻞ ﻞ ﻣﻦ آ ﱟ
لآﱟ ُ ﺑﺪBedeli mutabık: Bedel ve mübedel minhu birbirine
mutabık olur.
ﺣ َﻤ ُﺪ
ْك أ َ ﺣﻀﺮ أﺧﻮ: Kardeşin Ahmet geldi.
bedel – mübdel münhu
3- ل
ٍ ل اﺷﺘﻤﺎ
ُ ﺑﺪBedeli İştimal : Bedel ondan bir cüz olmaksızın mübeddel
minhu bedeli de kapsar.
ن ﻋِﻠ ُﻤ ُﻪ
ُ ﺠﺒَﻨﻲ ﻋﺜﻤﺎ
َﻋ
ْأ :Osman’ın ilmi hoşuma gitti.
bedel
Arapça Dilbilgisine Giriş 117
ﺢ ﺣﺎﻣ ٌﺪ
ٍ ﺟﺎء أﺑﻮ ﺻﺎﻟ : Salih’in babası Hamid geldi.
a. beyan fail fiil
ﻲ
ﺐ ذ ِآ ﱞ
ٌ ﻲ ﻃﺎﻟ
أﺧﻲ ﻋِﻠ ﱞ : Kardeşim Ali zeki bir öğrencidir.
a. beyan
Atfı beyan, irabda tekil, ikil, çoğul halinde matbuuna yani açıkladığı
kelimeye uyar.
ﻲ و ﺧﺎﻟ ٌﺪ
ّ ﺟﺎء ﻋﻠ :Ali ve Halid geldi.
ﺣ َﻤ ُﺪ ﻓﺨﺎﻟ ٌﺪ
ْ ﻗﺎ َم أ :Ahmet ve (peşinden) Halid kalktı.
1- ( ) وVav : Sadece atıf için kullanılır. İki kelime veya cümleyi birbirine
bağlar.
ﺖ اﻟﻘﻠ َﻢ و اﻟﺪﻓ َﺘ َﺮ
ُ إﺷﺘﺮ ْﻳ: Kalem ve defter satın aldım.
Arapça Dilbilgisine Giriş 118
5- (ْ ) أوEv : İki şeyden birini tercih etmede veya terddüd durumunda
kullanılır.
إﻗﺮأ آِﺘﺎﺑﺎ ﻓﻲ اﻷدب أو اﻟﺘﺎرﻳﺦ: Edebiyat veya tarihle ilgili bir kitap oku !
10- (ْﻜﻦ
ِ )ﻟLakin: İstidrak ( hatayı düzeltmek) için kullanılır.
ل ﻟﻜﻦ ﺧﺎﻟ ٌﺪ
ِ ﺐ أﺣﻤ ُﺪ ﻋﻦ اﻟﺴﱡﺆا
ْ ﻟﻢ ﻳﺠ: Soruya Ahmet değil, ancak Halid
cevap verdi.
İRAB اﻹﻋﺮاب
Kelime sonlarındaki değişimlere irab denir.
Murebe Örnek:
ﺐ
ُ ﺟﺎ َء اﻟﻄﺎﻟ : Öğrenci geldi. ( Merfu )
ﺐ
َ ﺖ اﻟﻄﺎﻟ
ُ رأﻳ : Öğrenciyi gördüm. (Mensub)
ﺐ
ِ ﺖ ﻋﻠﻰ اﻟﻄﺎﻟ ُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ : Öğrenciye selam verdim. ( Mecrur)
Mebniye örnek:
ﺟﺎ َء هﺬا : Bu geldi. ( Mahallen merfu)
ﺖ هﺬاُ رأﻳ : Bunu gördüm. ( Mahallen mensub )
ﺖ ﻋﻠﻰ هﺬا ُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ : Buna selam verdim. ( Mahallen mecrur)
Bir de takdiri irab vardır ki sonu elifi maksure ( )ا ــ ىile veya ya ( )ي
biten veya mütekellim ya’sına muzaf olan kelimelerin sonundaki irab
alemetleri açık olarak görülmediği için, cümle içindeki konumuna göre bu
kelimlerin sonuna uygun olan hareke zihnen takdir edilir. Bu durumda olan
kelimlerin irabı takdiridir.
ﺖ ﻣﻮﺳَﻰ
ُ رأﻳ: Musa’yı gördüm . ( Nasb hali. Fetha takdir edilir)
ﺖ ﻋﻠﻰ ﻣﻮﺳَﻰُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ : Musa’ya selam verdim. (Cer hali. Kesra takdir edilir).
ﻣﻮﺳَﻰkelimseini sonu elifi maksure ile bittiğinden, bu kelimenin harekesi
takdiren zamme, feta veya kesradır diye ifade edilir.
Cemi müzekker salimin ref alemeti vav ( ) و, nasb ve cer alemeti ise ya
( )يdır. ( ﻣﺪرﱢﺳﻮن ve ﻦ
َِ ﻣﺪرﱢﺳ ِﻴ ) örneklerinde olduğu gibi.
Esmau’l hamse’nin de irabı da ref halinde vav, nasb halinde elif ve cer
halinde ya olmak üzere harf iledir. ( أﺑﻴﻚ، أﺑﺎك، ) أﺑﻮكgibi .
- Mankus ( son harfi ya olan) ismler nekre olduklarında ref ve cer hallerinde
ya düşer. Düşen illet harfi yerine hareke takdir edilir.
ض
ٍ ﺣﻜ َﻢ ﻗﺎ: ( Bir ) hakim karar verdi.
ع
ٍ ﺖ ﻋﻠﻰ ﺳﺎ
ُ ﺳﻠّ ْﻤ
َ : Çalışana selam verdim.
ﺖ
ِ ﺐ إﻟﻰ اﻟﺒ ْﻴ
َ ن أذ َه
ْ أرﻳ ُﺪ أ: Eve gitmek istiyorum (mensub)
ﺖ
ِ ﺐ إﻟﻰ اﻟﺒ ْﻴ
ْ ﻟ ْﻢ أذ ّه : Eve gitmedim. ( meczum)
b - Mensub İsimler:
c – Mecruru İsimler :
2- Sıla cümlesi : رأﻳ ُﺘ ُﻪ ﺟﺎء اﻟﻮﻟ ُﺪ اﻟﺬي: Gördüğüm çocuk geldi.
4- Muterize ( parentez) cümlesi: ﺳﺨﻴ ًﺎ – رﺣﻤﻪ اﷲ- آﺎن أﺑﻮك: Baban –
Allah rahmet etsin- cömer idi.
ن
َ َأ ِذ، ﻞ
َ َأ َآ، ب
ٌ َأ
b- Kesralı ise elifin altına yazılır :
a- Hemzeden önceki harf fethalı, hemze sakin veya fethalı ise, hemze elifin
üzerine yazılır :
ﻞ
ُ َﻳ ْﺄ ُآ، ﺴَﺄَﻟﺔ
ْ َﻣ، ل
َ ﺳَﺄ
َ
b- Hemze fethalı, öncesi zammeli veya kesralı ise, öncesinin hareketine
üsütün destek üzerine yazılır. ( Fethanın desteği elif, zammenin desteği vav,
kesranın desteği ya’dır. )
س
ٌ ﺑُﺆ، ِﻓﺌَﺔ، ُﻳ َﺆآﱢ ُﺪ
c- Hemze uzun elif ile zamir arasında bulunursa kesralı veya zammeli ise,
kendi harekesine uygun destek üzerine, fethalı ise satır hizasına desteksiz
hemze olarak yazılır:
ﻋ َﺪا ِﺋ ِﻪ
ْ أ، ﻋ َﺪا َء ُﻩ
ْ أ، ﻋ َﺪا ُؤ ُﻩ
ْأ
3- Kelime sonunda :
a – Kendinden önceki harf harekeli ise, onun harekesine uyun destek üzerine
yazılır:
ﻃ ُﺆ
ُ َﺗﺒَﺎ، ﺊ
ُ ُﻳ َﻬﻴﱢ، َﻧﺒَﺄ
b- Kendinden önceki harf sakinse desteksiz yazılır:
Arapça Dilbilgisine Giriş 128
a- İki özel isim arasında gelip, baba oğul münasebeti bildirirse hemze
düşer.
ب
ِ ﻦ اﻟﺨﻄّﺎ
ُ ﻋﻤ ُﺮ ﺑ: Ömer b. Hattab
b- Nidadan sonra gelirse:
ﻦ اﻟﻜﺮا ِم
َ ﻳﺎ ﺑ: Ey kerim kişilerin oğlu!
a- ﻦ
ُ اﺑkelimesi satır başında geldiği zaman düşmez.
ﻦ ﺧﺎﻟ ٍﺪ
ُ اﺑ gibi.
b- ﻦ
ُ اﺑkelimsenden sonra gelen isim babanın ismi değil anne veya
dedenin ismi olursa:
ﻦ ﺧﺎﻟ ٍﺪ
ُ ﻲ اﺑ ُ ﻋﺴﻰ اﺑ
ّ ﻋﻠ، ﻦ ﻣَﺮﻳﻢ
c- ﻦ
ُ اﺑkelimesiyle (ُ’)اﺑﻦden önceki ismin arasına, sıfat gibi başka bir
kelime girerse:
ﻦ ﺧﺎﻟ ٍﺪ
ُ ﻋﻤ ُﺮ اﻟﻜﺮﻳ ُﻢ اﺑ: Burada ( )اﻟﻜﺮﻳﻢsıfatı, iki isim arasına girdiğinden
hemze düşmemiştir.
d- ﻦ
ُ اﺑkelimesi bir isim cümlesinin haberi olduğı zaman hemzesi
düşmez.
ﻦ ﺧﺎﻟ ٍﺪُ زﻳ ُﺪ اﺑgibi.
Arapça Dilbilgisine Giriş 129
29- ﺲ
ّْ ﺑ: Yeter anlamında emir fiili ismidir.
30- ﺑﻄﺂن: Yavaşladı anlamında mazi fiili ismidir.
31- ﺑﻌ ُﺪ: Sonra anlamında zaman zarfıdır.
32 – ﺔ ً ﺑﻐﺘ: Ansızın anlamında mastar, hal üzere mensub.
33- َﺑ ْﻴ َﺪ: Ancak anlamında istisna üzere mensub.
45- ﺔ
ًﺻ
ّ ﺧﺎ: Hassaten, özellikle anlamında mefulü mutlaktır.
46- ﺧﻼ: İstisna edatıdır.
47- ﺧﻼﻓ ًﺎ: Hilafına anlamında mefulü mutlaktır.
53- ن
َ ﺳﺒﺤﺎ: Tenzih ifadesi olarak mefulü mutlaktır.
Arapça Dilbilgisine Giriş 131
54- ن
َ ﺳﺮﻋﺎ: Çabuk ol! anlamında mazi fiili ismidir.
55- ﺔ
ً وﻃﺎﻋ ﺳﻤﻌًﺎ: İşitip itaat etmek anlamında mefulü mutlaktır.
56- ن
َ ﺷﺘّﺎ: Ayrıldı anlamında mazi fili ismidir.
59- ل
َ ﻃَﻮا: …boyunca anlamında zarf.
70- ﺔ
ً ﻗﺎﻃﺒ: Hep beraber, hep birden anlamında hal olarak mensubtur.
71-ﻂ ﱡ
ﻗﱡ : Mazi fiilden sonra hiç, asla! anlamlarında kullanılır.
81- ﻚ
َ ﻟﺒﻴ: Emret, buyur geldim! anlamlarında kullanılır.
82- ن
ْ ﻟﺪ: ﻋِﻨﺪgibi zaman ve mekân zarfıdır.
83- ي
ّ ﻟﺪ: Benim yanımda anlamında zarftır.
84- ﻟﻮﻻ: Olmamış olsa anlamındadır.
85- ﺷﻌﺮي ﻟﻴﺖ: Temenni ifadesidir.
86- ر
َ ﻞ ﻧﻬﺎ
َ ﻟﻴ: Gece gündüz anlamında zaman zarfıdır.