Επίσης από τον Γκέσε Κέλσανγκ

Γκιάτσο

Άξιο να Εµβαθύνεις
Καθαρό Φως της Ευδαιµονίας
Καρδιά της Σοφίας
Παγκόσµια Συµπόνια
Χαρούµενο Μονοπάτι της Καλής Τύχης
Οδηγός στη Χώρα της Ντακίνι
Ο Όρκος του Μποντισάτβα
Πετράδι της Καρδιάς
Μεγάλος Πακτωλός Χάρης
Εισαγωγή στο Βουδισµό
Κατανοώντας το Πνεύµα
Ταντρικά Εδάφη και Μονοπάτια
Ωκεανός από Νέκταρ
Ουσία της Βατζραγιάνα
Ζώντας µε Νόηµα, Πεθαίνοντας Χαρούµενα
Οκτώ Βήµατα προς την Ευτυχία
Μεταµορφώστε τη Ζωή σας
Το Νέο Εγχειρίδιο Διαλογισµού
Πώς να Λύσουµε τα Ανθρώπινα Προβλήµατά µας
Μαχαµούντρα Τάντρα
Αυτή η ηλεκτρονική έκδοση προσφέρεται ελεύθερα από
το συγγραφέα για το όφελος των ανθρώπων του
σύγχρονου κόσµου. Τα κέρδη από την πώληση του
βιβλίου σε άλλες µορφές προορίζονται για το Ίδρυµα
του Προγράµµατος Διεθνών Ναών της ΠΝΚ-ΔΕΒΚ, ένα
Βουδιστικό Φιλανθρωπικό Οργανισµό για την
Παγκόσµια Ειρήνη, σύµφωνα µε τις οδηγίες στο Ένα
Εγχειρίδιο Χρηµάτων [Αριθµός Πρωτοκόλλου
Φιλανθρωπικού Οργανισµού 1015054 (Αγγλία)]

www.kadampatemples.org
 Πρώτη Έκδοση 2012
Αυτή η ηλεκτρονική έκδοση εκδόθηκε το 2012

Το δικαίωµα του Γκέσε Κέλσανγκ Γκιάτσο να διαπιστώνεται ως ο

συγγραφέας αυτής της εργασίας έχει επιβεβαιωθεί από αυτόν
σύµφωνα µε το Copyright, Designs, and Patents Act 1988.

Αυτή η ηλεκτρονική εκδοχή του Σύγχρονου Βουδισµού – Τόµος 1:

Σούτρα από τον Γκέσε Κέλσανγκ Γκιάτσο έχει αδειοδοτηθεί
σύµφωνα µε
Creative Commons Αναφορά Δηµιουργού-Μη Εµπορική Χρήση-
Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Μη εισαγόµενο.

Μερικά δικαιώµατα παρακρατούνται.

Είσαστε ελεύθεροι να µοιραστείτε –να αντιγράψετε, να
διανείµετε και να µεταδώσετε την εργασία– κάτω από τις
ακόλουθες συνθήκες: Αναφορά Δηµιουργού – Θα πρέπει ο Γκέσε
Κέλσανγκ Γκιάτσο να πιστώνεται ως ο συγγραφέας αυτής της
εργασίας. Μη Εµπορική Χρήση – Δεν µπορείτε να πουλήσετε
αυτήν την εργασία ή να την χρησιµοποιήσετε για εµπορικούς
σκοπούς. Όχι Παράγωγα Έργα – Δεν µπορείτε να αλλάξετε, να
µεταµορφώσετε ή να δοµήσετε πάνω σε αυτήν την εργασία.
Εξουσιοδοτήσεις πέρα από το σκοπό αυτής της άδειας
παρέχονται από την
Παράδοση Νέα Καντάµ-πα – Διεθνής Ένωση Βουδισµού Καντάµ-
πα.

Tharpa Publications UK Office

Conishead Priory
Ulverston, Cumbria
LA12 9QQ, UK
 Tharpa Publications US Office
47 Sweeney Road
Glen Spey
NY 12737, USA

Οι Εκδόσεις Τάρπα έχουν γραφεία σε όλον τον κόσµο. Βιβλία

Τάρπα εκδίδονται στις περισσότερες κύριες γλώσσες. Βλέπε
Σύγχρονος Βουδισµός – Τόµος 3: Προσευχές για την Καθηµερινή
Άσκηση ή για περισσότερες λεπτοµέρειες επισκεφθείτε την
ιστοσελίδα www.tharpa.com.

© Παράδοση Νέα Καντάµ-πα – Διεθνής Ένωση του Βουδισµού

Καντάµ-πα 2010

ISBN 978-1906665-40-1 – ηλεκτρονικό βιβλίο

 Περιεχόµενα
Εικονογραφήσεις

Πρόλογος
Προκαταρκτική Εξήγηση
Τι είναι ο Βουδισµός;
Η Βουδιστική Πίστη
Ποιοι είναι οι Καντάµ-πα;
Η Πολυτιµότητα του Καντάµ Λαµρίµ
Το Μονοπάτι ενός Προσώπου του Αρχικού Σκοπού
Η Πολυτιµότητα της Ανθρώπινης Ζωής µας
Τι Σηµαίνει Άραγε ο Θάνατός µας;
Οι Κίνδυνοι της Κατώτερης Επαναγέννησης
Η Προσφυγή για Προστασία
Τι είναι το Κάρµα;
Το Μονοπάτι ενός Προσώπου του Μεσαίου Σκοπού
Τι Θα Πρέπει να Γνωρίζουµε
Τι Θα Πρέπει να Εγκαταλείψουµε
Σε τι Θα Πρέπει να Ασκηθούµε
Τι Θα Πρέπει να Επιτύχουµε
Το Μονοπάτι ενός Προσώπου του Μεγάλου Σκοπού
Η Ανώτατη Ευγενική Καρδιά – η Μποντιτσίτα
Η Εξάσκηση στην Τρυφερή Αγάπη
Η Εξάσκηση στη Στοργική Αγάπη
Η Εξάσκηση στην Ευχετική Αγάπη
Η Εξάσκηση στην Παγκόσµια Συµπόνια
Η Εξάσκηση στην Πραγµατική Μποντιτσίτα
Η Εξάσκηση στο Μονοπάτι της Μποντιτσίτα
Η Εξάσκηση στις Έξι Τελειότητες
 Η Εξάσκηση στη Λήψη σε Συνδυασµό µε την Άσκηση των
Έξι Τελειοτήτων
Η Εξάσκηση στην Προσφορά σε Συνδυασµό µε την Άσκηση
των Έξι Τελειοτήτων
Η Εξάσκηση στην Τελική Μποντιτσίτα
Τι είναι η Κενότητα;
Η Κενότητα του Σώµατός µας
Η Κενότητα του Πνεύµατός µας
Η Κενότητα του Εγώ µας
Η Κενότητα η οποία είναι Κενή από τα Οκτώ Άκρα
Συµβατικές και Τελικές Αλήθειες
Η Ένωση των Δύο Αληθειών
Η Εξάσκηση στην Κενότητα κατά τη Διάρκεια των
Καθηµερινών µας Δραστηριοτήτων
Μια Απλή Εξάσκηση στην Τελική Μποντιτσίτα
Η Εξέταση της άσκησής µας στο Λαµρίµ
 Εικονογραφήσεις
Ο Βούδας Σακυαµούνι
Ο Ατίσα
Ο Τζε Τσονγκάπα
Ο Βούδας της Συµπόνιας
Η Άρια Τάρα
Το νάντα
 Πρόλογος
Οι οδηγίες που δίνονται σε αυτό το βιβλίο είναι επιστηµονικές
µέθοδοι για να βελτιώσουµε την ανθρώπινη φύση µας και τις
ιδιότητές της µέσω της ανάπτυξης των ικανοτήτων του
πνεύµατός µας. Στα πρόσφατα χρόνια έχει αυξηθεί σηµαντικά η
γνώση µας στην τεχνολογία και ως αποτέλεσµα είµαστε
µάρτυρες αξιοθαύµαστης υλικής προόδου, αλλά δεν έχει
σηµειωθεί αντίστοιχη αύξηση της ανθρώπινης ευτυχίας. Δεν
υπάρχει λιγότερη δυστυχία στον κόσµο σήµερα, και ούτε
υπάρχουν λιγότερα προβλήµατα. Πράγµατι, θα µπορούσε να
ειπωθεί ότι τώρα υπάρχουν περισσότερα προβλήµατα και
µεγαλύτεροι κίνδυνοι παρά ποτέ. Αυτό δείχνει ότι η αιτία της
ευτυχίας και η λύση των προβληµάτων µας δε βρίσκεται στη
γνώση των υλικών πραγµάτων. Η ευτυχία και η δυστυχία είναι
καταστάσεις του πνεύµατος και έτσι οι κύριες αιτίες τους δεν
µπορούν να βρεθούν έξω από το πνεύµα. Εάν θέλουµε να
είµαστε αληθινά ευτυχισµένοι και ελεύθεροι από τη δυστυχία,
θα πρέπει να µάθουµε πώς να ελέγχουµε το πνεύµα µας.
Όταν τα πράγµατα πηγαίνουν στραβά στη ζωή µας και
συναντάµε δύσκολες καταστάσεις, έχουµε την τάση να
θεωρούµε την ίδια την κατάσταση ως ένα δικό µας πρόβληµα,
αλλά στην πραγµατικότητα οποιαδήποτε προβλήµατα και εάν
βιώνουµε προέρχονται από τη µεριά του πνεύµατος. Εάν
επρόκειτο να ανταποκριθούµε στις δύσκολες καταστάσεις µε ένα
θετικό ή ειρηνικό πνεύµα δε θα ήταν προβλήµατα για µας,
πράγµατι, ίσως ακόµα και να τις θεωρούσαµε ως προκλήσεις ή
ευκαιρίες για να ωριµάσουµε και να εξελιχθούµε. Τα
προβλήµατα εµφανίζονται µόνο εάν ανταποκριθούµε στις
δυσκολίες µε ένα αρνητικό πνεύµα. Γι’ αυτό λοιπόν, εάν θέλουµε
να είµαστε ελεύθεροι από τα προβλήµατα, θα πρέπει να
µεταµορφώσουµε το πνεύµα µας.
Ο Βούδας δίδαξε ότι το πνεύµα έχει τη δύναµη να δηµιουργεί
όλα τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα αντικείµενα. Ο κόσµος είναι
το αποτέλεσµα του κάρµα, ή των πράξεων, των όντων που
κατοικούν σε αυτόν. Ένας αγνός κόσµος είναι αποτέλεσµα
αγνών πράξεων και ένας µη-αγνός κόσµος είναι αποτέλεσµα µη-
αγνών πράξεων. Από τη στιγµή που όλες οι πράξεις
δηµιουργούνται από το πνεύµα, τελικά τα πάντα,
συµπεριλαµβανοµένου και του ίδιου του κόσµου, δηµιουργούνται
από το πνεύµα. Δεν υπάρχει άλλος δηµιουργός πέρα από το
πνεύµα.
Συνήθως λέµε «δηµιούργησα αυτό και αυτό» ή «αυτός ή αυτή
δηµιούργησαν αυτό και αυτό», αλλά ο πραγµατικός δηµιουργός
των πάντων είναι το πνεύµα. Είµαστε σαν υπηρέτες του
πνεύµατός µας, όποτε θέλει να κάνει κάτι, πρέπει να το κάνουµε
χωρίς καµία επιλογή. Από το χρόνο χωρίς αρχή µέχρι τώρα
είµαστε κάτω από τον έλεγχο του πνεύµατός µας χωρίς καµία
ελευθερία, αλλά εάν ασκηθούµε µε ειλικρίνεια στις οδηγίες που
δίνονται σε αυτό το βιβλίο, µπορούµε να αντιστρέψουµε αυτήν
την κατάσταση και να αποκτήσουµε τον έλεγχο του πνεύµατός
µας. Μόνο τότε θα έχουµε πραγµατική ελευθερία.
Μέσα από τη µελέτη πολλών βουδιστικών κειµένων ίσως
γίνουµε ένας ξακουστός λόγιος, αλλά όµως εάν δε βάλουµε σε
εφαρµογή τις διδασκαλίες του Βούδα η κατανόησή µας του
Βουδισµού θα παραµένει κούφια, χωρίς δύναµη να λύσει τα
προβλήµατά µας ή τα προβλήµατα των άλλων. Προσδοκώντας
ότι η διανοητική κατανόηση των βουδιστικών κειµένων από µόνη
της θα λύσει τα προβλήµατά µας, είµαστε σαν κάποιον ή
κάποιαν που είναι άρρωστοι και ελπίζουν να θεραπεύσουν την
αρρώστια τους απλά και µόνο διαβάζοντας τις ιατρικές οδηγίες,
χωρίς να παίρνουν πραγµατικά το φάρµακο. Όπως λέει ο
βουδιστής Δάσκαλος Σαντιντέβα:

Χρειάζεται να βάλουµε τις διδασκαλίες του Βούδα, το Ντάρµα,

σε εφαρµογή
Επειδή τίποτα δεν µπορεί να επιτευχθεί µόνο µε το να
διαβάζουµε τα λόγια.
Ένας άρρωστος δεν θα θεραπευτεί ποτέ από την αρρώστια του
Απλά και µόνο διαβάζοντας τις ιατρικές οδηγίες.

Κάθε έµβιο ον έχει την ειλικρινή ευχή να αποφεύγει διαρκώς

όλη τη δυστυχία και τα προβλήµατα. Συνήθως προσπαθούµε να
το κάνουµε αυτό χρησιµοποιώντας εξωτερικές µεθόδους.
Ανεξάρτητα όµως από το πόσο επιτυχηµένοι είµαστε από µια
κοσµική άποψη –από το πόσο υλικά πλούσιοι, δυνατοί ή
αξιοσέβαστοι έχουµε γίνει– δε θα βρούµε ποτέ µόνιµη
απελευθέρωση από τη δυστυχία και τα προβλήµατα. Στην
πραγµατικότητα, όλα τα προβλήµατα που βιώνουµε κάθε µέρα
απορρέουν από τη φιλαυτία µας και το αυτo-άδραγµά µας –
παρανοήσεις που µεγαλοποιούν τη σηµαντικότητά µας. Όµως,
επειδή δεν το καταλαβαίνουµε αυτό, συνήθως κατηγορούµε τους
άλλους για τα προβλήµατά µας, και αυτό ακριβώς τα κάνει
απλώς χειρότερα. Από αυτές τις δύο βασικές παρανοήσεις
εµφανίζονται όλες οι άλλες πλάνες, όπως ο θυµός και η
προσκόλληση, κάνοντάς µας να βιώνουµε ατελείωτα
προβλήµατα.
Προσεύχοµαι ώστε καθένας που θα διαβάσει αυτό το βιβλίο να
βιώσει βαθιά εσωτερική ειρήνη, ή πνευµατική γαλήνη, και να
επιτύχει το αληθινό νόηµα της ανθρώπινης ζωής. Πιο
συγκεκριµένα θα ήθελα να ενθαρρύνω καθέναν να διαβάσει
κυρίως το κεφάλαιο Η Εξάσκηση στην Τελική Μποντιτσίτα.
Μέσα από προσεκτική ανάγνωση και στοχασµό αυτού του
κεφαλαίου ξανά και ξανά µε ένα θετικό πνεύµα, θα αποκτήσετε
πολύ περισπούδαστη γνώση, ή σοφία, η οποία θα δώσει µεγάλο
νόηµα στη ζωή σας.
Γκέσε Κέλσανγκ Γκιάτσο
ΤΟΜΟΣ ₁ ΑΠΟ ₃

Σούτρα
 Προκαταρκτική Εξήγηση

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΟΥΔΙΣΜΟΣ;

Ο Βουδισµός είναι η άσκηση των διδασκαλιών του Βούδα, οι

οποίες ονοµάζονται Ντάρµα, που σηµαίνει «προστασία». Με το
να ασκούνται στις διδασκαλίες του Βούδα τα έµβια όντα
προστατεύονται µόνιµα από τη δυστυχία. Ο ιδρυτής του
Βουδισµού είναι ο Βούδας Σακυαµούνι, ο οποίος έδειξε τον τρόπο
µε τον οποίο µπορούµε να επιτύχουµε τον τελικό στόχο όλων
των έµβιων όντων, την επίτευξη της φώτισης, στην Μποντ
Γκάγια της Ινδίας το 589 π.X. Έπειτα από την παράκληση των
θεών Ίντρα και Μπράχµα ο Βούδας άρχισε να αναπτύσσει τις
περισπούδαστες διδασκαλίες του, ή όπως λέγεται «γύρισε τον
Τροχό του Ντάρµα». Ο Βούδας έδωσε ογδόντα τέσσερις χιλιάδες
διδασκαλίες και από αυτές τις πολύτιµες διδασκαλίες ο
Βουδισµός αναπτύχτηκε σε αυτόν τον κόσµο.
Σήµερα βλέπουµε πολλές διαφορετικές µορφές του Βουδισµού,
όπως το Ζεν και ο Βουδισµός Τεραβάντα. Όλες αυτές οι
διαφορετικές εκδοχές είναι ασκήσεις των διδασκαλιών του Βούδα
και είναι ισότιµα πολύτιµες, απλώς αποτελούν διαφορετικές
παρουσιάσεις. Σε αυτό το βιβλίο θα εξηγήσω ό,τι είναι σχετικό µε
το Βουδισµό σύµφωνα µε την παράδοση Καντάµ-πα, την οποία
έχω µελετήσει και ασκηθεί σε αυτήν. Αυτή η εξήγηση δε δίνεται
µε σκοπό τη διανοητική κατανόηση, αλλά προκειµένου να
αποκτήσουµε περισπούδαστες συνειδητοποιήσεις µέσα από τις
οποίες µπορούµε να λύσουµε τα καθηµερινά προβλήµατά µας
των πλανών και να επιτύχουµε το πραγµατικό νόηµα της
ανθρώπινης ζωής µας.
 Υπάρχουν δύο στάδια της άσκησης των διδασκαλιών του
Βούδα –η άσκηση στη Σούτρα και στην Τάντρα– και οι δύο αυτές
εξηγούνται σε αυτό το βιβλίο. Παρόλο που οι οδηγίες οι οποίες
παρουσιάζονται εδώ προέρχονται από το Βούδα Σακυαµούνι και
βουδιστές Δασκάλους όπως τον Ατίσα, τον Τζε Τσονγκάπα και
τους σηµερινούς µας Δασκάλους, αυτό το βιβλίο ονοµάζεται
Σύγχρονος Βουδισµός επειδή η παρουσίαση του Ντάρµα εδώ έχει
σχεδιαστεί ειδικά για τους ανθρώπους του σύγχρονου κόσµου. Η
πρόθεση µε την οποία έγραψα αυτό το βιβλίο είναι να
ενθαρρύνω δυνατά τον αναγνώστη να αναπτύξει και να
διατηρήσει συµπόνια και σοφία. Εάν καθένας ασκηθεί µε
ειλικρίνεια στο µονοπάτι της συµπόνιας και της σοφίας, τότε θα
λυθούν όλα του τα προβλήµατα και δε θα εµφανιστούν ξανά.
Σας το εγγυώµαι αυτό.
Χρειάζεται να ασκηθούµε στις διδασκαλίες του Βούδα επειδή
δεν υπάρχει άλλη πραγµατική µέθοδος για να λύσουµε τα
ανθρώπινα προβλήµατά µας. Παραδείγµατος χάρη, επειδή η
σύγχρονη τεχνολογία συχνά προκαλεί πιο πολύ δυστυχία και
κινδύνους, δεν µπορεί να είναι µια πραγµατική µέθοδος για να
λύσουµε τα ανθρώπινα προβλήµατα. Παρόλο που θέλουµε να
είµαστε συνεχώς ευτυχισµένοι δε γνωρίζουµε πώς να το κάνουµε
αυτό και συνεχώς καταστρέφουµε την ευτυχία µας
αναπτύσσοντας θυµό, αρνητικές απόψεις και αρνητικές
προθέσεις. Πάντα προσπαθούµε να δραπετεύσουµε από τα
προβλήµατα, ακόµα και στα όνειρά µας, αλλά δε γνωρίζουµε
πώς να απελευθερώσουµε τον εαυτό µας από τη δυστυχία και τα
προβλήµατα. Επειδή δεν κατανοούµε την πραγµατική φύση των
πραγµάτων, δηµιουργούµε πάντα τη δική µας δυστυχία και τα
προβλήµατα µε το να κάνουµε ανάρµοστες ή µη-ενάρετες
πράξεις.
Η πηγή όλων των καθηµερινών προβληµάτων µας είναι οι
πλάνες µας όπως η προσκόλληση. Από το χρόνο χωρίς αρχή,
επειδή έχουµε υπάρξει τόσο µα τόσο προσκολληµένοι στην
εκπλήρωση των δικών µας ευχών, έχουµε πραγµατοποιήσει
πολλά είδη µη-ενάρετων πράξεων –πράξεις οι οποίες έβλαψαν
τους άλλους. Ως αποτέλεσµα συνεχίζουµε να βιώνουµε διάφορα
είδη δυστυχίας και άθλιες καταστάσεις από τη µια ζωή στην
άλλη χωρίς τέλος. Όταν δεν εκπληρώνονται οι ευχές µας
συνήθως βιώνουµε δυσάρεστα συναισθήµατα, όπως στενοχώρια
ή κατάθλιψη. Αυτό είναι το πρόβληµά µας, επειδή είµαστε τόσο
πολύ προσκολληµένοι στην πραγµατοποίηση των ευχών µας.
Όταν χάνουµε ένα στενό φίλο βιώνουµε πόνο και στενοχώρια,
όµως αυτό συµβαίνει µόνο λόγω της προσκόλλησής µας σε αυτόν
το φίλο. Όταν χάνουµε τα υπάρχοντά µας, τη θέση µας ή τη
φήµη µας, βιώνουµε στενοχώρια και κατάθλιψη επειδή είµαστε
τόσο πολύ προσκολληµένοι σε αυτά τα πράγµατα. Εάν δεν
είχαµε προσκόλληση, δε θα υπήρχε βάση για να βιώσουµε αυτά
τα προβλήµατα. Πολλοί άνθρωποι εµπλέκονται σε διαµάχες,
εγκληµατικές πράξεις, ακόµα και σε πολέµους, αλλά όλες αυτές
οι πράξεις εµφανίζονται από τη δυνατή προσκόλληση στην
πραγµατοποίηση των ευχών τους. Με αυτόν τον τρόπο µπορούµε
να δούµε ότι δεν υπάρχει ούτε ένα πρόβληµα που να βιώνεται
από τα έµβια όντα το οποίο να µην προέρχεται από την
προσκόλλησή τους. Αυτό αποδεικνύει ότι εάν δεν ελέγξουµε την
προσκόλλησή µας, τα προβλήµατά µας δε θα σταµατήσουν ποτέ.
Η µέθοδος για να ελέγξουµε την προσκόλλησή µας και άλλες
πλάνες είναι η άσκηση στις διδασκαλίες του Βούδα. Ασκούµενοι
στις διδασκαλίες του Βούδα για την απάρνηση µπορούµε να
λύσουµε τα καθηµερινά προβλήµατά µας που εµφανίζονται από
την προσκόλλησή µας, ασκούµενοι στις διδασκαλίες του Βούδα
για την παγκόσµια συµπόνια µπορούµε να λύσουµε τα
καθηµερινά µας προβλήµατα που εµφανίζονται από το θυµό και
µε το να ασκηθούµε στις διδασκαλίες του Βούδα για την
περισπούδαστη άποψη της κενότητας, την τελική αλήθεια,
µπορούµε να λύσουµε τα καθηµερινά προβλήµατά µας που
εµφανίζονται από την άγνοια. Ο τρόπος µε τον οποίο µπορούµε
να αναπτύξουµε απάρνηση, παγκόσµια συµπόνια και τη σοφία
που συνειδητοποιεί την κενότητα, θα εξηγηθεί σε αυτό το βιβλίο.
Η πηγή της προσκόλλησης και όλης της δυστυχίας µας είναι η
άγνοια του αυτο-αδράγµατος, δηλαδή η άγνοια σχετικά µε τον
τρόπο µε τον οποίο τα πράγµατα υπάρχουν πραγµατικά. Χωρίς
να στηριχτούµε στις διδασκαλίες του Βούδα δεν µπορούµε να
αναγνωρίσουµε αυτή την άγνοια και χωρίς να ασκηθούµε στις
διδασκαλίες του Βούδα για την κενότητα δεν µπορούµε να την
εγκαταλείψουµε. Έτσι, δε θα έχουµε την ευκαιρία να επιτύχουµε
την απελευθέρωση από τη δυστυχία και τα προβλήµατα. Μέσα
από αυτήν την εξήγηση µπορούµε να κατανοήσουµε ότι από τη
στιγµή που όλα τα έµβια όντα, είτε ανθρώπινα είτε µη-
ανθρώπινα, βουδιστές ή µη-βουδιστές, εύχονται να είναι
ελεύθερα από τη δυστυχία και τα προβλήµατα, όλα χρειάζεται
να ασκηθούν στο Ντάρµα. Δεν υπάρχει άλλη µέθοδος για να
πραγµατοποιηθεί αυτός ο στόχος.
Θα πρέπει να κατανοήσουµε ότι τα προβλήµατά µας δεν
υπάρχουν έξω από τον εαυτό µας, αλλά είναι µέρη του
πνεύµατός µας που βιώνει δυσάρεστα συναισθήµατα. Όταν το
αυτοκίνητό µας, για παράδειγµα, έχει ένα πρόβληµα συνήθως
λέµε «εγώ έχω ένα πρόβληµα», αλλά στην πραγµατικότητα το
πρόβληµα είναι του αυτοκινήτου και όχι δικό µας πρόβληµα. Το
πρόβληµα του αυτοκινήτου είναι ένα εξωτερικό πρόβληµα και το
δικό µας πρόβληµα, που είναι τα δυσάρεστα συναισθήµατά µας,
είναι ένα εσωτερικό πρόβληµα. Αυτά τα δύο προβλήµατα είναι
εντελώς διαφορετικά. Χρειάζεται να λύσουµε το πρόβληµα του
αυτοκινήτου επισκευάζοντάς το και χρειάζεται να λύσουµε το
δικό µας πρόβληµα ελέγχοντας την προσκόλλησή µας στο
αυτοκίνητο. Ακόµα και εάν συνεχίσουµε να λύνουµε τα
προβλήµατα του αυτοκινήτου, εάν είµαστε ανίκανοι να
ελέγξουµε την προσκόλλησή µας στο αυτοκίνητο, θα
συνεχίσουµε να βιώνουµε νέα προβλήµατα τα οποία συνδέονται
µε το αυτοκίνητο. Το ίδιο συµβαίνει µε το σπίτι µας, τα χρήµατά
µας, τις σχέσεις µας και όλα τα άλλα. Οι περισσότεροι άνθρωποι,
επειδή λανθασµένα πιστεύουν ότι τα εξωτερικά προβλήµατα
είναι δικά τους προβλήµατα, αναζητούν τελική προστασία σε
λάθος αντικείµενα. Ως αποτέλεσµα, η δυστυχία και τα
προβλήµατά τους δε σταµατούν ποτέ.
Όσο είµαστε ανίκανοι να ελέγχουµε τις πλάνες µας όπως την
προσκόλληση, θα αναγκαζόµαστε να βιώνουµε δυστυχία και
προβλήµατα συνεχώς κατά τη διάρκεια αυτής της ζωής, αλλά και
από τη µία ζωή στην άλλη χωρίς τέλος. Επειδή είµαστε δεµένοι
σφιχτά µε το σχοινί της προσκόλλησης στη σαµσάρα, τον κύκλο
της µη-αγνής ζωής, είναι αδύνατον για µας να είµαστε ελεύθεροι
από τη δυστυχία και τα προβλήµατα, εκτός και εάν ασκηθούµε
στο Ντάρµα. Κατανοώντας αυτό, θα πρέπει να αναπτύξουµε και
να διατηρήσουµε τη δυνατή ευχή να εγκαταλείψουµε την πηγή
της δυστυχίας –την προσκόλληση και την άγνοια του αυτο-
αδράγµατος. Αυτή η ευχή ονοµάζεται «απάρνηση» και
εµφανίζεται από τη σοφία µας.
Οι διδασκαλίες του Βούδα είναι επιστηµονικές µέθοδοι που
λύνουν τα προβλήµατα όλων των έµβιων όντων µόνιµα.
Βάζοντας τις διδασκαλίες του σε πρακτική εφαρµογή θα είµαστε
ικανοί να ελέγχουµε την προσκόλλησή µας και λόγω αυτού θα
είµαστε µόνιµα ελεύθεροι από όλη µας τη δυστυχία και τα
προβλήµατα. Από αυτό και µόνο µπορούµε να κατανοήσουµε
πόσο πολύτιµες και σηµαντικές είναι οι διδασκαλίες του, το
Ντάρµα, για τον καθένα. Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως,
επειδή όλα µας τα προβλήµατα απορρέουν από την
προσκόλληση και δεν υπάρχει µέθοδος να ελέγξουµε την
προσκόλλησή µας άλλη από το Ντάρµα, είναι ξεκάθαρο ότι µόνο
το Ντάρµα είναι η πραγµατική µέθοδος για να λύσουµε τα
καθηµερινά µας προβλήµατα.

Η ΒΟΥΔΙΣΤΙΚΗ ΠΙΣΤΗ

Για τους Βουδιστές η πίστη στο Βούδα Σακυαµούνι είναι η

πνευµατική τους ζωή, είναι η πηγή όλων των συνειδητοποιήσεων
του Ντάρµα. Εάν έχουµε βαθιά πίστη στο Βούδα θα
αναπτύξουµε φυσιολογικά τη δυνατή ευχή να ασκηθούµε στις
διδασκαλίες του. Με αυτήν την ευχή σίγουρα θα καταβάλουµε
προσπάθεια να ασκηθούµε στο Ντάρµα και µε δυνατή
προσπάθεια θα επιτύχουµε τη µόνιµη απελευθέρωση από τη
δυστυχία αυτής της ζωής και των αµέτρητων µελλοντικών ζωών.
Η επίτευξη της µόνιµης απελευθέρωσης από τη δυστυχία
εξαρτάται από την προσπάθειά µας να ασκηθούµε στο Ντάρµα,
η οποία µε τη σειρά της εξαρτάται από τη δυνατή ευχή να
ασκηθούµε στο Ντάρµα, και αυτή επίσης εξαρτάται από τη
βαθιά πίστη στο Βούδα. Γι’ αυτό λοιπόν, µπορούµε να
κατανοήσουµε ότι εάν αληθινά θέλουµε να βιώσουµε µεγάλο
όφελος από την άσκησή µας στο Βουδισµό χρειάζεται να
αναπτύξουµε και να διατηρήσουµε βαθιά πίστη στο Βούδα.
Πώς αναπτύσσουµε και διατηρούµε αυτήν την πίστη; Πρώτα,
θα πρέπει να γνωρίζουµε γιατί χρειάζεται να επιτύχουµε τη
µόνιµη απελευθέρωση από τη δυστυχία. Δεν είναι αρκετό απλώς
να βιώνουµε προσωρινή απελευθέρωση από µια συγκεκριµένη
δυστυχία. Όλα τα έµβια όντα, συµπεριλαµβανοµένων των ζώων,
βιώνουν προσωρινή απελευθέρωση από κάποια συγκεκριµένη
δυστυχία. Τα ζώα βιώνουν προσωρινή απελευθέρωση από την
ανθρώπινη δυστυχία, και οι άνθρωποι βιώνουν προσωρινή
απελευθέρωση από τη δυστυχία των ζώων. Προς το παρόν
µπορεί να είµαστε ελεύθεροι από σωµατική δυστυχία και
πνευµατικό πόνο, αλλά αυτό όµως είναι µόνο προσωρινό.
Αργότερα σε αυτήν τη ζωή και στις αµέτρητες µελλοντικές ζωές
µας θα αναγκαστούµε να βιώσουµε αβάστακτη σωµατική
δυστυχία και πνευµατικό πόνο, ξανά και ξανά χωρίς τέλος. Στον
κύκλο της µη-αγνής ζωής, στη σαµσάρα, κανένας δεν είναι
µόνιµα απελευθερωµένος, καθένας αναγκάζεται να βιώνει
συνεχώς τη δυστυχία της αρρώστιας, των γηρατειών, του
θανάτου και της ανεξέλεγκτης επαναγέννησης, από τη µια ζωή
στην άλλη χωρίς τέλος.
Μέσα σε αυτόν τον κύκλο της µη-αγνής ζωής υπάρχουν
διαφορετικά επίπεδα ύπαρξης, ή µη-αγνοί κόσµοι, µέσα στους
οποίους µπορούµε να ξαναγεννηθούµε: τα τρία κατώτερα
επίπεδα ύπαρξης –των ζώων, των πεινασµένων φαντασµάτων
και των κολάσεων– και τα τρία ανώτερα επίπεδα ύπαρξης –των
θεών, των ηµίθεων και των ανθρώπων. Από όλους τους µη-
αγνούς κόσµους, η κόλαση είναι η χειρότερη, είναι ο κόσµος που
εµφανίζεται στο χειρότερο είδος πνεύµατος. Ο κόσµος των ζώων
είναι λιγότερο µη-αγνός και ο κόσµος που εµφανίζεται στα
ανθρώπινα όντα είναι λιγότερο µη-αγνός από τον κόσµο που
εµφανίζεται στα ζώα. Όµως, υπάρχει δυστυχία µέσα σε κάθε
επίπεδο ύπαρξης. Όταν επαναγεννηθούµε ως ένα ανθρώπινο ον
θα βιώσουµε την ανθρώπινη δυστυχία, όταν επαναγεννηθούµε
ως ένα ζώο θα βιώσουµε τη δυστυχία των ζώων και όταν
επαναγεννηθούµε ως ένα ον της κόλασης θα βιώσουµε τη
δυστυχία ενός όντος της κόλασης. Στοχαζόµενοι επάνω σε αυτό
θα συνειδητοποιήσουµε ότι απλά και µόνο το να βιώνουµε
προσωρινή απελευθέρωση από συγκεκριµένες δυστυχίες δεν
είναι αρκετό, χρειάζεται σίγουρα να επιτύχουµε τη µόνιµη
απελευθέρωση από τις δυστυχίες αυτής της ζωής και των
αµέτρητων µελλοντικών ζωών µας.
Πώς µπορούµε να το επιτύχουµε αυτό; Μόνο µε το να βάλουµε
τις διδασκαλίες του Βούδα σε πρακτική εφαρµογή. Αυτό
συµβαίνει επειδή µόνο οι διδασκαλίες του Βούδα είναι οι
πραγµατικές µέθοδοι για να εγκαταλείψουµε την άγνοια του
αυτο-αδράγµατός µας, την πηγή όλης της δυστυχίας µας. Στη
διδασκαλία του που ονοµάζεται Βασιλιάς της Συγκέντρωσης
Σούτρα ο Βούδας λέει:

Ένας µάγος δηµιουργεί διάφορα πράγµατα

Όπως άλογα, ελέφαντες κ.λπ.
Τα δηµιουργήµατά του δεν υπάρχουν αληθινά,
Θα πρέπει να γνωρίζετε όλα τα πράγµατα µε τον ίδιο τρόπο.

Αυτή η διδασκαλία από µόνη της έχει τη δύναµη να

απελευθερώσει όλα τα έµβια όντα µόνιµα από τη δυστυχία τους.
Μέσα από την άσκηση και τη συνειδητοποίηση αυτής της
διδασκαλίας, που εξηγείται πιο ολοκληρωµένα στο κεφάλαιο Η
Εξάσκηση στην Τελική Μποντιτσίτα, θα εξαλείψουµε µόνιµα την
πηγή όλης της δυστυχίας µας, την άγνοια του αυτο-αδράγµατός
µας. Όταν συµβεί αυτό θα βιώσουµε την ανώτερη µόνιµη ειρήνη
του πνεύµατός µας, η οποία είναι γνωστή ως η «νιρβάνα», η
µόνιµη απελευθέρωση από τη δυστυχία, που είναι η βαθύτερη
ευχή µας και το πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής. Αυτός
είναι ο κύριος σκοπός των διδασκαλιών του Βούδα.
Κατανοώντας το αυτό µπορούµε να εκτιµήσουµε βαθιά τη
µεγάλη καλοσύνη του Βούδα προς όλα τα έµβια όντα που δίνει
περισπούδαστες µεθόδους για να επιτύχουν τη µόνιµη
απελευθέρωση από τον κύκλο της δυστυχίας της αρρώστιας, των
γηρατειών, του θανάτου και της επαναγέννησης. Ακόµα και η
µητέρα µας δεν έχει τη συµπόνια που εύχεται να µας
απελευθερώσει από αυτές τις δυστυχίες, µόνο ο Βούδας έχει αυτή
τη συµπόνια για όλα τα έµβια όντα χωρίς εξαίρεση. Ο Βούδας
πραγµατικά µας απελευθερώνει αποκαλύπτοντας το µονοπάτι
της σοφίας που µας οδηγεί στον τελικό στόχο της ανθρώπινης
ζωής. Θα πρέπει να στοχαστούµε πάνω σε αυτό το σηµείο ξανά
και ξανά µέχρι να αναπτύξουµε βαθιά πίστη στο Βούδα. Αυτή η
πίστη είναι το αντικείµενο του διαλογισµού µας. Κατά τη
διάρκειά του θα πρέπει να µεταµορφώσουµε το πνεύµα µας σε
πίστη στο Βούδα και να παραµείνουµε σε αυτό µε προσήλωση
για όσο το δυνατόν περισσότερο. Με το να ασκούµαστε συνεχώς
σε αυτόν το στοχασµό και το διαλογισµό θα διατηρούµε βαθιά
πίστη στο Βούδα µέρα και νύχτα, σε όλη µας τη ζωή.
Μία από τις κύριες λειτουργίες του Βούδα είναι να χαρίζει
πνευµατική ειρήνη σε καθένα έµβιο ον δίνοντάς του τις ευλογίες
του. Από µόνα τους τα έµβια όντα είναι ανίκανα να
καλλιεργήσουν ένα ειρηνικό πνεύµα. Μόνο µε το να δεχτούν τις
ευλογίες του Βούδα επάνω στην πνευµατική τους συνέχεια τα
έµβια όντα, συµπεριλαµβανοµένων ακόµα και των ζώων,
µπορούν να βιώσουν ένα ειρηνικό πνεύµα. Όταν το πνεύµα τους
είναι ειρηνικό και γαλήνιο είναι πραγµατικά ευτυχισµένα, αλλά
εάν το πνεύµα τους δεν είναι ειρηνικό τότε δεν είναι
ευτυχισµένα, ακόµα και εάν οι εξωτερικές συνθήκες είναι
τέλειες. Αυτό αποδεικνύει ότι η ευτυχία εξαρτάται από την
πνευµατική ειρήνη και από τη στιγµή που αυτή εξαρτάται από τη
λήψη των ευλογιών του Βούδα, ο Βούδας λοιπόν είναι η πηγή
όλης της ευτυχίας. Κατανοώντας το και στοχαζόµενοι επάνω σε
αυτό θα πρέπει να αναπτύξουµε και να διατηρήσουµε βαθιά
πίστη στο Βούδα και να γεννήσουµε τη δυνατή ευχή να
ασκηθούµε στις διδασκαλίες του γενικά και στο Καντάµ Λαµρίµ
πιο ειδικά.

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΝΤΑΜ-ΠΑ;

Το «Κα» αναφέρεται στις διδασκαλίες του Βούδα και το «νταµ»

αναφέρεται στις οδηγίες του Ατίσα στο Λαµρίµ (τα Στάδια του
Μονοπατιού προς τη Φώτιση, το οποίο είναι επίσης γνωστό ως
Καντάµ Λαµρίµ). Η λέξη «Καντάµ» λοιπόν αναφέρεται στην
ένωση των διδασκαλιών του Βούδα και των οδηγιών του Ατίσα
και οι ειλικρινείς ασκούµενοι του Καντάµ Λαµρίµ ονοµάζονται
«Καντάµ-πα». Υπάρχουν δύο παραδόσεις Καντάµ-πα, η αρχαία
και η νέα. Οι ασκούµενοι στην αρχαία παράδοση Καντάµ-πα
φαίνονταν να δίνουν έµφαση στο Καντάµ Λαµρίµ της Σούτρα
περισσότερο από την άσκηση της Τάντρα. Αργότερα, ο Τζε
Τσονγκάπα και οι µαθητές του έδωσαν έµφαση στην άσκηση του
Καντάµ Λαµρίµ ισότιµα στη Σούτρα και στην Τάντρα. Αυτή η
νέα παράδοση που ιδρύθηκε από τον Τζε Τσονγκάπα ονοµάζεται
η νέα παράδοση Καντάµ-πα.
Οι Καντάµ-πα στηρίζονται µε ειλικρίνεια στο Βούδα
Σακυαµούνι επειδή ο Βούδας Σακυαµούνι είναι η πηγή του
Καντάµ Λαµρίµ. Στηρίζονται µε ειλικρίνεια στον
Αβαλοκιτεσβάρα, το Βούδα της Συµπόνιας, και στον Προστάτη
της Σοφίας του Ντάρµα, δηλώνοντας ότι η κύρια άσκησή τους
είναι η συµπόνια και η σοφία. Επίσης στηρίζονται µε ειλικρίνεια
στην Άρια Τάρα επειδή υποσχέθηκε στον Ατίσα ότι θα αναλάβει
την ξεχωριστή φροντίδα των ασκούµενων Καντάµ-πα στο
µέλλον. Γι’ αυτόν το λόγο, αυτά τα τέσσερα φωτισµένα ιερά όντα
ονοµάζονται «Οι Τέσσερις Καντάµ-πα Γκουρού Θεότητες».
Ο ιδρυτής της παράδοσης Καντάµ-πα είναι ο µεγάλος
βουδιστής Δάσκαλος και λόγιος, ο Ατίσα. Ο Ατίσα γεννήθηκε το
982 µ.Χ. ως ένας πρίγκιπας στην Ανατολική Βεγγάλη, στην Ινδία.
Το όνοµα του πατέρα του ήταν Καλιανάσρι (Ένδοξη Αρετή) και
το όνοµα της µητέρας του ήταν Πραµπαβάρτι Σριµάτι (Ένδοξη
Ακτινοβολία). Ήταν ο δεύτερος από τρεις γιους και όταν
γεννήθηκε του δόθηκε το όνοµα Τσαντραγκάρµπα (Η Ουσία του
Φεγγαριού). Το όνοµα Ατίσα, το οποίο σηµαίνει Ειρήνη, του
δόθηκε αργότερα από το Θιβετανό βασιλιά Τζάνγκσουµπ Ο
επειδή ήταν πάντα γαλήνιος και ειρηνικός.
 Όταν ήταν ακόµα παιδί οι γονείς του Τσαντραγκάρµπα τον
πήγαν να επισκεφθεί ένα ναό. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού
τους συγκεντρώθηκαν χιλιάδες άνθρωποι για να δουν εάν θα
µπορούσαν να δουν έστω και για λίγο τον πρίγκιπα. Όταν τους
είδε ο Τσαντραγκάρµπα ρώτησε, «ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι;»
και οι γονείς του απάντησαν, «είναι όλοι υπήκοοί µας».
Αυθόρµητα εµφανίστηκε συµπόνια στην καρδιά του πρίγκιπα
και προσευχήθηκε, «µακάρι όλοι αυτοί οι άνθρωποι να
απολαµβάνουν καλή τύχη τόσο µεγάλη όσο η δική µου». Όποτε
συναντούσε κάποιον αυτή η ευχή εµφανιζόταν χωρίς
προσπάθεια στο πνεύµα του, «µακάρι αυτός ο άνθρωπος να βρει
ευτυχία και να είναι ελεύθερος από τη δυστυχία».
Ακόµα και ως ένα µικρό παιδί ο Τσαντραγκάρµπα είχε
οράµατα της Άρια Τάρα, ενός φωτισµένου θηλυκού όντος.
Μερικές φορές, καθώς καθόταν στα γόνατα της µητέρας του,
µπλε ουπάλι λουλούδια έπεφταν από τον ουρανό και τότε άρχιζε
να µιλά σαν να µιλούσε στα λουλούδια. Οι Γιόγκι αργότερα
εξήγησαν στη µητέρα του ότι τα µπλε λουλούδια που είχε δει
ήταν ένα σηµάδι ότι η Τάρα εµφανιζόταν στο γιο της και του
µιλούσε.
Όταν ο πρίγκιπας µεγάλωσε οι γονείς του ήθελαν να
κανονίσουν το γάµο του, αλλά η Τάρα τον συµβούλεψε, «εάν
προσκολληθείς στο βασίλειό σου θα είσαι σαν έναν ελέφαντα
που βουλιάζει µέσα στη λάσπη και δεν µπορεί να βγάλει τον
εαυτό του έξω ξανά επειδή είναι πολύ µεγάλος και βαρύς. Μην
προσκολληθείς σε αυτήν τη ζωή. Να µελετήσεις και να ασκηθείς
στο Ντάρµα. Έχεις υπάρξει ένας Πνευµατικός Οδηγός σε πολλές
από τις προηγούµενες ζωές σου και σε αυτήν επίσης τη ζωή θα
γίνεις ένας Πνευµατικός Οδηγός». Εµπνευσµένος από αυτά τα
λόγια ο Τσαντραγκάρµπα ανέπτυξε ένα πολύ δυνατό
ενδιαφέρον να µελετήσει και να ασκηθεί στο Ντάρµα και πήρε
την απόφαση να επιτύχει όλες τις συνειδητοποιήσεις των
διδασκαλιών του Βούδα. Γνώριζε ότι για να επιτύχει το στόχο του
χρειαζόταν να βρει έναν πλήρως προικισµένο Πνευµατικό
Οδηγό. Πρώτα πλησίασε ένα διάσηµο βουδιστή Δάσκαλο που
λεγόταν Τζετάρι, ο οποίος ζούσε κοντά του, και τον παρακάλεσε
να του δώσει οδηγίες του Ντάρµα για το πώς να απελευθερωθεί
από τη σαµσάρα. Ο Τζετάρι του έδωσε οδηγίες στην προστασία
και στην µποντιτσίτα και µετά του είπε ότι εάν ήθελε να ασκηθεί
µε αγνότητα θα έπρεπε να πάει στο µοναστήρι Ναλάντα και να
διδαχτεί από τον Πνευµατικό Οδηγό Μποντιµπάντρα.
Όταν συνάντησε τον Μποντιµπάντρα ο πρίγκιπας είπε,
«συνειδητοποιώ ότι η σαµσάρα δεν έχει νόηµα και ότι µόνο η
απελευθέρωση και η τέλεια φώτιση αξίζουν πραγµατικά.
Παρακαλώ, δώσε οδηγίες του Ντάρµα οι οποίες θα µε οδηγήσουν
γρήγορα στην κατάσταση πέρα από τη δυστυχία, τη νιρβάνα». Ο
Μποντιµπάντρα του έδωσε σύντοµες οδηγίες για το πώς θα
γεννήσει µποντιτσίτα και µετά τον συµβούλεψε, «εάν εύχεσαι να
ασκηθείς στο Ντάρµα µε αγνότητα θα πρέπει να βρεις τον
Πνευµατικό Οδηγό Βιντιακοκίλα». Ο Μποντιµπάντρα γνώριζε
ότι ο Βιντιακοκίλα ήταν ένα µεγάλος διαλογιζόµενος ο οποίος
είχε αποκτήσει µια τέλεια συνειδητοποίηση της κενότητας και
ήταν πολύ ικανός να διδάσκει τα στάδια του περισπούδαστου
µονοπατιού.
Ο Βιντιακοκίλα έδωσε στον Τσαντραγκάρµπα ολοκληρωµένες
οδηγίες και για τα δύο µονοπάτια, το περισπούδαστο και το
εκτενές, και µετά τον έστειλε να µελετήσει µε τον Πνευµατικό
Οδηγό Αβαντουτίπα. Ο Αβαντουτίπα δεν του έδωσε αµέσως
καθοδήγηση, αλλά είπε στον πρίγκιπα να πάει στο
Ραχουλαγκούπτα για να δεχτεί οδηγίες στην Τάντρα του
Χεβάτζρα και στην Τάντρα του Χερούκα κι έπειτα να επιστρέψει
σε αυτόν για να δεχτεί πιο λεπτοµερείς οδηγίες στην Τάντρα, ή
το Μυστικό Μάντρα. Ο Ραχουλαγκούπτα έδωσε στον
Τσαντραγκάρµπα το µυστικό όνοµα Τζαναβάτζρα (Ακατάλυτη
Σοφία) και την πρώτη του ενδυνάµωση, η οποία ήταν στην
άσκηση του Χεβάτζρα. Μετά του είπε να επιστρέψει στο σπίτι του
και να πάρει τη συγκατάθεση των γονιών του.
Παρόλο που ο πρίγκιπας δεν ήταν προσκολληµένος στην
κοσµική ζωή, συνέχιζε να είναι σηµαντικό γι’ αυτόν να έχει την
άδεια των γονιών του προκειµένου να ασκηθεί µε τον τρόπο που
επιθυµούσε. Έτσι, επέστρεψε στους γονείς του και είπε, «εάν
ασκηθώ µε αγνότητα στο Ντάρµα, τότε, όπως έχει προβλέψει η
Άρια Τάρα, θα είµαι ικανός ν’ ανταποδώσω την καλοσύνη σας
καθώς και την καλοσύνη όλων των έµβιων όντων. Εάν το κάνω
αυτό, η ανθρώπινη ζωή µου δε θα σπαταληθεί. Διαφορετικά,
ακόµα και εάν περάσω όλη µου τη ζωή σε ένα ένδοξο παλάτι, η
ζωή µου δε θα έχει νόηµα. Παρακαλώ, δώστε µου τη
συγκατάθεσή σας να αφήσω το βασίλειο και να αφιερώσω όλη
µου τη ζωή στην άσκηση του Ντάρµα». Ο πατέρας του
Τσαντραγκάρµπα δεν ήταν καθόλου χαρούµενος όταν το άκουσε
αυτό και θέλησε να εµποδίσει το γιο του από το να εγκαταλείψει
την προοπτική να γίνει ο µελλοντικός βασιλιάς, αλλά η µητέρα
του ευχαριστήθηκε πολύ όταν άκουσε την ευχή του γιου της να
αφιερώσει τη ζωή του στο Ντάρµα. Θυµήθηκε ότι κατά τη
διάρκεια της γέννησής του υπήρξαν εξαίσια σηµάδια, όπως
ουράνια τόξα, και θυµήθηκε θαύµατα όπως µπλε ουπάλι
λουλούδια να πέφτουν από τον ουρανό. Γνώριζε ότι ο γιος της
δεν ήταν ένας κοινός πρίγκιπας και του έδωσε την άδειά της
χωρίς κανέναν ενδοιασµό. Με τον καιρό, και ο βασιλιάς επίσης
έδωσε την ευχή του στο γιο του.
Ο Τσαντραγκάρµπα επέστρεψε στον Αβαντουτίπα και για
επτά χρόνια δέχτηκε οδηγίες στο Μυστικό Μάντρα. Έγινε τόσο
πολύ επιτυχηµένος ώστε σε µια περίπτωση ανέπτυξε περηφάνια,
σκεπτόµενος «πιθανότατα γνωρίζω περισσότερα για το Μυστικό
Μάντρα από οποιονδήποτε άλλον σε ολόκληρο τον κόσµο».
Εκείνο το βράδυ στο όνειρό του ήρθαν Ντακίνι και του έδειξαν
σπάνια κείµενα τα οποία δεν είχε δει ποτέ πριν. Τον ρώτησαν, «τι
σηµαίνουν αυτά τα κείµενα;», αλλά αυτός δεν είχε ιδέα. Όταν
ξύπνησε, η περηφάνια του είχε φύγει.
Αργότερα, ο Τσαντραγκάρµπα άρχισε να σκέφτεται ότι θα
έπρεπε να µιµηθεί τον τρόπο άσκησης του Αβαντουτίπα και να
αγωνιστεί ως ένας λαϊκός να επιτύχει τη φώτιση γρήγορα µε το
να ασκηθεί στη Μαχαµούντρα στηριζόµενος σε µια µούντρα
δράσης. Δέχτηκε όµως ένα όραµα του Χερούκα, ο οποίος του είπε
ότι εάν επρόκειτο να χειροτονηθεί θα ήταν ικανός να βοηθήσει
αµέτρητα όντα και να διαδώσει το Ντάρµα πολύ µακριά και
ευρέως. Εκείνο το βράδυ ονειρεύτηκε ότι ακολουθούσε µια ποµπή
µοναχών ενώ ήταν παρών ο Βούδας Σακυαµούνι, ο οποίος
αναρωτιόταν γιατί ο Τσαντραγκάρµπα δεν είχε ακόµα
χειροτονηθεί. Όταν ξύπνησε από το όνειρό του αποφάσισε να
γίνει µοναχός. Χειροτονήθηκε από το Σιλαρακσίτα και του
δόθηκε το όνοµα Ντιπαµκάρα Σριτζάνα.
Από τον Πνευµατικό Οδηγό Νταρµαρακσίτα, ο Ντιπαµκάρα
Σριτζάνα δέχτηκε εκτενείς οδηγίες στα Επτά Σύνολα του
Αµπιντάρµα και στον Ωκεανό της Μεγάλης Εξήγησης – κείµενα
γραµµένα από την άποψη του συστήµατος Βαϊµπάσικα. Με
αυτόν τον τρόπο απέκτησε άρτια γνώση των διδασκαλιών της
Χιναγιάνα.
Συνεχίζοντας να µην είναι ικανοποιηµένος, ο Ντιπαµκάρα
Σριτζάνα πήγε να δεχτεί λεπτοµερείς οδηγίες στην Μποντ
Γκάγια. Μια µέρα άκουσε κατά τύχη µια συζήτηση ανάµεσα σε
δύο κυρίες οι οποίες στην πραγµατικότητα ήταν εκδηλώσεις της
Άρια Τάρα. Η νεώτερη ρωτούσε τη µεγαλύτερη, «ποια είναι η
κύρια µέθοδος για τη γρήγορη επίτευξη της φώτισης;» και η
µεγαλύτερη απαντούσε, «είναι η µποντιτσίτα». Ακούγοντάς το
αυτό, ο Ντιπαµκάρα Σριτζάνα έγινε πιο αποφασιστικός στο να
επιτύχει την πολύτιµη µποντιτσίτα. Αργότερα, καθώς γύριζε
γύρω από τη µεγάλη στούπα στην Μποντ Γκάγια, ένα άγαλµα
του Βούδα Σακυαµούνι του µίλησε, λέγοντάς του «εάν εύχεσαι να
επιτύχεις γρήγορα τη φώτιση θα πρέπει να αποκτήσεις εµπειρία
της συµπόνιας, της αγάπης και της πολύτιµης µποντιτσίτα».
Τότε η επιθυµία του να συνειδητοποιήσει την µποντιτσίτα έγινε
πιο έντονη. Άκουσε ότι ο Πνευµατικός Οδηγός Σερλίνγκπα, ο
οποίος ζούσε πολύ µακριά σε ένα µέρος που λεγότανε Σέρλινγκ,
στη Σουµάτρα, είχε επιτύχει µια πολύ ξεχωριστή εµπειρία της
µποντιτσίτα και ήταν ικανός να δώσει οδηγίες στις Σούτρα της
Τελειότητας της Σοφίας.
Ο Ντιπαµκάρα Σριτζάνα χρειάστηκε δεκατρείς µήνες για να
πλεύσει ως τη Σουµάτρα. Όταν έφτασε εκεί προσέφερε στο
Σερλίνγκπα µία µαντάλα και έκανε παρακλήσεις. Ο Σερλίνγκπα
του είπε ότι θα χρειαζόταν δώδεκα χρόνια για να µεταδώσει τις
οδηγίες του. Ο Ντιπαµκάρα Σριτζάνα παρέµεινε στη Σουµάτρα
δώδεκα χρόνια και τελικά απέκτησε την πολύτιµη
συνειδητοποίηση της µποντιτσίτα. Μετά επέστρεψε στην Ινδία.
Στηριζόµενος στους Πνευµατικούς του Οδηγούς, ο Ατίσα
κέρδισε ξεχωριστή γνώση των τριών συνόλων των διδασκαλιών
του Βούδα –του συνόλου της ηθικής πειθαρχίας, του συνόλου των
πραγµατειών και του συνόλου της σοφίας, καθώς και των
τεσσάρων τάξεων της Τάντρα. Επίσης κατείχε άρτια γνώση στις
τέχνες και στις επιστήµες, όπως την ποίηση, τη ρητορική και την
αστρολογία, ήταν ένας εξαίρετος γιατρός και πολύ ικανός στη
χειροτεχνία και στην τεχνολογία.
Ο Ατίσα επίσης κατέκτησε όλες τις συνειδητοποιήσεις στις
τρεις ανώτερες εξασκήσεις: την εξάσκηση στην ανώτερη ηθική
πειθαρχία, την εξάσκηση στην ανώτερη συγκέντρωση και την
εξάσκηση στην ανώτερη σοφία. Από τη στιγµή που όλα τα
στάδια της Σούτρα, όπως οι έξι τελειότητες, τα πέντε µονοπάτια,
τα δέκα εδάφη, και όλα τα στάδια της Τάντρα, όπως το στάδιο
της γένεσης και το στάδιο της ολοκλήρωσης,
συµπεριλαµβάνονται µέσα στις τρεις ανώτερες εξασκήσεις, ο
Ατίσα κατέκτησε όλες τις συνειδητοποιήσεις των σταδίων του
µονοπατιού.
Υπάρχουν τρεις τύποι ανώτερης ηθικής πειθαρχίας: η ανώτερη
ηθική πειθαρχία των όρκων της Πρατιµόκσα, ή των όρκων της
προσωπικής απελευθέρωσης, η ανώτερη ηθική πειθαρχία του
όρκου του Μποντισάτβα και η ανώτερη ηθική πειθαρχία των
όρκων της Τάντρα. Οι όρκοι για την εγκατάλειψη διακοσίων
πενήντα τριών παραπτωµάτων, που αναλαµβάνονται από έναν
πλήρως χειροτονηµένο µοναχό, είναι ανάµεσα στους όρκους της
Πρατιµόκσα. Ο Ατίσα δεν παρέβη ποτέ κάποιον από αυτούς.
Αυτό δείχνει ότι κατείχε πολύ δυνατή µνηµοσύνη και πολύ
δυνατή ευσυνειδησία. Επίσης κράτησε µε αγνότητα τον όρκο του
Μποντισάτβα αποφεύγοντας τα δεκαοκτώ ριζικά παραπτώµατα
και τα σαράντα έξι δευτερεύοντα παραπτώµατα και κράτησε µε
αγνότητα όλους τους Ταντρικούς όρκους του.
Οι επιτεύξεις της ανώτερης συγκέντρωσης και της ανώτερης
σοφίας χωρίζονται σε κοινές και µη-κοινές. Μια κοινή επίτευξη
είναι αυτή η οποία αποκτιέται από ασκούµενους που
εξασκούνται και στις δύο, στη Σούτρα και στην Τάντρα, και µια
µη-κοινή επίτευξη είναι αυτή η οποία αποκτιέται µόνο από τους
ασκούµενους στην Τάντρα. Μέσα από την εξάσκηση στην
ανώτερη συγκέντρωση ο Ατίσα κατέκτησε την κοινή
συγκέντρωση της γαλήνιας παραµονής και βασιζόµενος σε
αυτήν, ενόραση, θαυµατουργές δυνάµεις και κοινές αρετές.
Επίσης απέκτησε µη-κοινές συγκεντρώσεις όπως τις
συγκεντρώσεις του σταδίου της γένεσης και του σταδίου της
ολοκλήρωσης του Μυστικού Μάντρα. Εξασκούµενος στην
ανώτερη σοφία ο Ατίσα κατέκτησε την κοινή συνειδητοποίηση
της κενότητας και τις µη-κοινές συνειδητοποιήσεις του
παραδείγµατος καθαρού φωτός και του νοήµατος καθαρού
φωτός του Μυστικού Μάντρα.
 Ο Ατίσα απέκτησε τέλεια γνώση των διδασκαλιών και των δύο,
της Χιναγιάνα και της Μαχαγιάνα, και είχε το σεβασµό των
Δασκάλων και των δύο παραδόσεων. Ήταν σαν ένας βασιλιάς, το
στολίδι του στέµµατος των Ινδών Βουδιστών, και τον θεωρούσαν
ως ένα δεύτερο Βούδα.
Πριν από την εποχή του Ατίσα ο τριακοστός έβδοµος βασιλιάς
του Θιβέτ, ο Τρίζονγκ Ντέτσεν (γύρω στο 754-797 µ.Χ.), είχε
προσκαλέσει τον Παντµασαµπάβα, το Σανταρακσίτα και άλλους
βουδιστές Δασκάλους από την Ινδία στο Θιβέτ, και έτσι µέσω της
επίδρασής τους το αγνό Ντάρµα είχε ανθίσει. Μερικά χρόνια
αργότερα όµως ένας Θιβετανός βασιλιάς που ονοµαζόταν Λανγκ
Ντάρµα (γύρω στο 836 µ.Χ.) κατέστρεψε το αγνό Ντάρµα στο
Θιβέτ και διέλυσε τη Σάνγκα. Μέχρι τότε οι περισσότεροι από
τους βασιλιάδες υπήρξαν θρησκευόµενοι, αλλά κατά τη διάρκεια
της δαιµονικής βασιλείας του Λανγκ Ντάρµα στο Θιβέτ ήταν µια
σκοτεινή εποχή. Σχεδόν εβδοµήντα χρόνια µετά το θάνατό του το
Ντάρµα άρχισε να ανθίζει ξανά στο επάνω µέρος του Θιβέτ,
µέσα από τις προσπάθειες µεγάλων Δασκάλων όπως ο
µεταφραστής Ρίντσεν Σάνγκπο. Επίσης άρχιζε να ανθίζει στο
κατώτερο µέρος του Θιβέτ µέσα από τις προσπάθειες ενός
µεγάλου Δασκάλου που ονοµαζόταν Γκόνγκπα Ράµπσελ.
Σταδιακά, το Ντάρµα διαδόθηκε στο κεντρικό Θιβέτ.
Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε αγνή άσκηση της ένωσης της
Σούτρα και της Τάντρα. Και οι δύο είχαν θεωρηθεί ότι
αντιτίθονταν η µία στην άλλη, όπως η φωτιά µε το νερό. Όταν οι
άνθρωποι ασκούνταν στη Σούτρα εγκατέλειπαν την Τάντρα και
όταν ασκούνταν στην Τάντρα εγκατέλειπαν τη Σούτρα,
συµπεριλαµβανοµένων ακόµα και των κανόνων της Βινάγια.
Λάθος δάσκαλοι ήρθαν από την Ινδία ευελπιστώντας να
αποκοµίσουν ένα µέρος του άφθονου θιβετανικού χρυσού.
Υποκρινόµενοι ότι ήταν Πνευµατικοί Οδηγοί και Γιόγκι
εισήγαγαν διαστροφές όπως µαύρη µαγεία, δηµιουργία
φασµάτων, σεξουαλικές πρακτικές και τελετουργικό φόνο. Αυτές
οι κακές πρακτικές ήταν αρκετά διαδεδοµένες.
Ένας βασιλιάς που λεγόταν Γιέσε Ο και ο ανιψιός του ο
Τζάνγκσουµπ Ο, ο οποίος ζούσε στο Νάρι στο δυτικό Θιβέτ,
ενδιαφέρονταν πολύ για ό,τι συνέβαινε στο Ντάρµα στη χώρα
τους. Ο βασιλιάς έκλαιγε όταν σκεφτόταν την αγνότητα του
Ντάρµα σε προηγούµενες εποχές, συγκρινόµενη µε τη µη-
αγνότητα του Ντάρµα της εποχής του. Ήταν πολύ θλιµµένος
όταν έβλεπε πόσο σκληρό και ανεξέλεγκτο είχε γίνει το πνεύµα
των ανθρώπων. Σκέφτηκε, «τι υπέροχο που θα ήταν εάν το αγνό
Ντάρµα άνθιζε και πάλι στο Θιβέτ προκειµένου να δαµαστεί το
πνεύµα των κατοίκων του». Για να εκπληρώσει αυτή την ευχή
έστειλε στην Ινδία Θιβετανούς να µάθουν σανσκριτικά και να
εξασκηθούν στο Ντάρµα, αλλά πολλοί από αυτούς δεν
κατάφεραν να προσαρµοστούν στο ζεστό κλίµα. Όσοι από
αυτούς κατάφεραν να επιβιώσουν έµαθαν σανσκριτικά και
εξασκήθηκαν πολύ καλά στο Ντάρµα. Ανάµεσά τους ήταν ο
µεταφραστής Ρίντσεν Σάνγκπο, ο οποίος δέχτηκε πολλές οδηγίες
και µετά επέστρεψε στο Θιβέτ.
Από τη στιγµή που αυτό το σχέδιο δεν είχε αρκετή επιτυχία ο
Γιέσε Ο αποφάσισε να προσκαλέσει έναν αυθεντικό Δάσκαλο
από την Ινδία. Έστειλε µια οµάδα Θιβετανών στην Ινδία µε µια
µεγάλη ποσότητα χρυσού και τους ανέθεσε το καθήκον να
αναζητήσουν τον πιο προικισµένο Πνευµατικό Οδηγό στην Ινδία.
Τους συµβούλεψε να µελετήσουν το Ντάρµα και να αποκτήσουν
τέλεια γνώση των σανσκριτικών. Αυτοί οι Θιβετανοί υπέφεραν
όλες τις κακουχίες του κλίµατος και ταξίδεψαν προκειµένου να
εκπληρώσουν τις ευχές του. Μερικοί από αυτούς έγιναν διάσηµοι
µεταφραστές. Μετέφρασαν πολλά κείµενα και τα έστειλαν στο
βασιλιά, προς µεγάλη του ευχαρίστηση.
Όταν αυτοί οι Θιβετανοί επέστρεψαν στο Θιβέτ πληροφόρησαν
το Γιέσε Ο ότι, «στην Ινδία υπάρχουν αρκετοί πολυµαθείς
βουδιστές Δάσκαλοι, αλλά αυτός που διακρίνεται περισσότερο
και είναι υπέρτατος είναι ο Ντιπαµκάρα Σριτζάνα. Θα θέλαµε να
τον προσκαλέσουµε στο Θιβέτ, αλλά έχει χιλιάδες µαθητές στην
Ινδία». Όταν ο Γιέσε Ο άκουσε το όνοµα «Ντιπαµκάρα Σριτζάνα»
χάρηκε και πήρε την απόφαση να προσκαλέσει αυτόν το
Δάσκαλο στο Θιβέτ. Από τη στιγµή που είχε ήδη χρησιµοποιήσει
τον περισσότερο από το χρυσό του και τώρα χρειαζόταν ακόµα
περισσότερο για να προσκαλέσει τον Ντιπαµκάρα Σριτζάνα στο
Θιβέτ, ο βασιλιάς ξεκίνησε µια αποστολή ψάχνοντας για πιο
πολύ χρυσό. Όταν έφτασε σε κάποιο από τα σύνορα, ένας
εχθρικός µη-βουδιστής βασιλιάς τον αιχµαλώτισε και τον έβαλε
στη φυλακή. Όταν τα νέα έφτασαν στον Τζάνγκσουµπ Ο
αναλογίστηκε, «είµαι αρκετά δυνατός να κηρύξω τον πόλεµο σε
αυτόν τον βασιλιά αλλά εάν το κάνω αυτό πολλοί άνθρωποι θα
υποφέρουν και θα πρέπει να κάνω πολλές βλαβερές και
καταστροφικές πράξεις». Αποφάσισε να ζητήσει την
αποφυλάκιση του θείου του, όµως ο βασιλιάς απάντησε
λέγοντας, «θα απελευθερώσω το θείο σου µόνο εάν εσύ
υποταγείς σε εµένα ή εάν µου φέρεις µια τόσο µεγάλη ποσότητα
χρυσού όσο ζυγίζει το σώµα του θείου σου». Με µεγάλη δυσκολία
ο Τζάνγκσουµπ Ο κατόρθωσε να συγκεντρώσει χρυσό αρκετό
όσο το βάρος του σώµατος του θείου του, χωρίς όµως να
συµπεριλαµβάνεται το βάρος του κεφαλιού του. Από τη στιγµή
που ο βασιλιάς απαιτούσε την παραπάνω ποσότητα, ο
Τζάνγκσουµπ Ο προετοιµάστηκε να ψάξει για πιο πολύ χρυσό,
αλλά πριν ξεκινήσει επισκέφθηκε το θείο του. Βρήκε το Γιέσε Ο
σωµατικά αδύναµο αλλά σε µια καλή πνευµατική κατάσταση. Ο
Τζάνγκσουµπ Ο µίλησε µέσα από τα σίδερα της φυλακής,
«σύντοµα θα είµαι ικανός να σε απελευθερώσω γιατί έχω
καταφέρει να συγκεντρώσω σχεδόν όλο το χρυσό». Ο Γιέσε Ο
απάντησε, «παρακαλώ µη µου συµπεριφέρεσαι σαν να είµαι
σηµαντικός. Δε θα πρέπει να δώσεις το χρυσό σε αυτόν τον
εχθρικό βασιλιά. Στείλε τον όλον στην Ινδία και πρόσφερέ τον
στον Ντιπαµκάρα Σριτζάνα. Αυτή είναι η µεγαλύτερη ευχή µου.
Θα δώσω µε χαρά τη ζωή µου προκειµένου να επανέρθει το αγνό
Ντάρµα στο Θιβέτ. Παρακαλώ µετάφερε αυτό το µήνυµα στον
Ντιπαµκάρα Σριτζάνα και γνωστοποίησέ του ότι έχω δώσει τη
ζωή µου για να τον προσκαλέσω στο Θιβέτ. Από τη στιγµή που
έχει συµπόνια για τους Θιβετανούς, όταν δεχτεί αυτό το µήνυµα
θα αποδεχτεί την πρόσκλησή µας».
Ο Τζάνγκσουµπ Ο έστειλε το µεταφραστή Νάγκτσο µαζί µε
κάποιους άλλους στην Ινδία µε το χρυσό. Όταν συνάντησαν τον
Ντιπαµκάρα Σριτζάνα του είπαν τι συνέβαινε στο Θιβέτ και πως
οι άνθρωποι ήθελαν να προσκαλέσουν έναν Πνευµατικό Οδηγό
από την Ινδία. Του είπαν πόσο χρυσό είχε στείλει ο βασιλιάς ως
προσφορά και πόσοι Θιβετανοί είχαν πεθάνει για χάρη της
επαναφοράς του αγνού Ντάρµα. Του είπαν επίσης πώς ο Γιέσε Ο
είχε θυσιάσει τη ζωή του για να τον φέρει στο Θιβέτ. Όταν είχαν
κάνει την παράκλησή τους ο Ντιπαµκάρα Σριτζάνα σκέφτηκε
αυτά που είχαν πει και αποδέχτηκε την πρόσκλησή τους. Παρόλο
που είχε πολλούς µαθητές στην Ινδία και εργαζόταν πολύ
σκληρά εκεί για χάρη του Ντάρµα, γνώριζε ότι δεν υπήρχε αγνό
Ντάρµα στο Θιβέτ. Είχε επίσης δεχτεί µια πρόβλεψη από την
Άρια Τάρα ότι εάν επρόκειτο να πάει στο Θιβέτ θα ωφελούσε
αµέτρητα έµβια όντα. Συµπόνια ανέτειλε στην καρδιά του όταν
σκέφτηκε πόσοι Θιβετανοί είχαν πεθάνει στην Ινδία και
συγκινήθηκε εξαιρετικά από τη θυσία του Γιέσε Ο.
Ο Ντιπαµκάρα Σριτζάνα έπρεπε να φύγει για το Θιβέτ
µυστικά, γιατί εάν οι Ινδοί µαθητές του µάθαιναν ότι θα έφευγε
από την Ινδία δε θα τον άφηναν. Είπε λοιπόν ότι θα έκανε ένα
ταξίδι προσκύνηµα στο Νεπάλ, αλλά από το Νεπάλ πέρασε στο
Θιβέτ. Όταν οι Ινδοί µαθητές του συνειδητοποίησαν τελικά ότι
δεν επρόκειτο να επιστρέψει διαµαρτυρήθηκαν ότι οι Θιβετανοί
ήταν κλέφτες γιατί είχαν κλέψει τον Πνευµατικό τους Οδηγό!
 Από τη στιγµή που συνηθιζόταν εκείνες τις ηµέρες, όπως
συµβαίνει και σήµερα, να καλωσορίζουν και να τιµούν τους
προσκεκληµένους µε πολύ καλό τρόπο, ο Τζάνγκσουµπ Ο
έστειλε στα σύνορα µια συνοδεία από τριακόσιους ιππείς µε
πολλούς εξέχοντες Θιβετανούς να καλωσορίσουν τον Ατίσα και
να του προσφέρουν ένα άλογο προκειµένου να διευκολύνουν το
ταξίδι του στο Νάρι. Ο Ατίσα ίππευε στο κέντρο των τριακοσίων
ιππέων και µέσω των θαυµατουργών του δυνάµεων κάθισε έναν
πήχη πιο πάνω από τη ράχη του αλόγου του. Όταν τον είδαν,
αυτοί που προηγουµένως δεν τον σέβονταν ανέπτυξαν πολύ
δυνατή πίστη και όλοι είπαν ότι ένας δεύτερος Βούδας είχε
φτάσει στο Θιβέτ.
Όταν ο Ατίσα έφτασε στο Νάρι, ο Τζάνγκσουµπ Ο τον
παρακάλεσε: «Ω Συµπονετικέ Ατίσα, παρακαλώ δώσε οδηγίες
για να βοηθηθεί ο λαός του Θιβέτ. Παρακαλώ δώσε συµβουλές
που καθένας µπορεί να ακολουθήσει. Παρακαλώ δώσε µας
ξεχωριστές οδηγίες έτσι ώστε να µπορούµε να ασκηθούµε σε όλα
τα µονοπάτια της Σούτρα και της Τάντρα µαζί». Για να
εκπληρώσει αυτή την ευχή ο Ατίσα συνέθεσε και δίδαξε Το Φως
για το Μονοπάτι προς τη Φώτιση, το πρώτο κείµενο που γράφτηκε
για τα στάδια του µονοπατιού, το Λαµρίµ. Έδωσε αυτές τις
οδηγίες πρώτα στο Νάρι και µετά στο κεντρικό Θιβέτ. Πολλοί
µαθητές που άκουσαν αυτές τις διδασκαλίες ανέπτυξαν µεγάλη
σοφία.

Η ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΝΤΑΜ ΛΑΜΡΙΜ

Ο Ατίσα έγραψε το αυθεντικό Καντάµ Λαµρίµ βασιζόµενος στο

Στολίδι της Καθαρής Συνειδητοποίησης από το Βούδα Μετρέγια,
που είναι ένα σχόλιο στις Σούτρα της Τελειότητας της Σοφίας, τις
οποίες ο Βούδας Σακυαµούνι δίδαξε στο Βουνό του Πλήθους των
Όρνεων στη Ρατζαγκρία, στην Ινδία. Αργότερα, ο Τζε Τσονγκάπα
έγραψε το εκτενές, το µεσαίο και τη σύνοψη του Καντάµ Λαµρίµ,
κείµενα τα οποία ήταν σχόλια στις οδηγίες του Καντάµ Λαµρίµ
του Ατίσα. Έτσι το πολύτιµο Βουδδαντάρµα του Καντάµ Λαµρίµ
άνθισε σε πολλές χώρες στην Ανατολή και τώρα στη Δύση. Οι
οδηγίες του Καντάµ Λαµρίµ, η ένωση των διδασκαλιών του
Βούδα και των ξεχωριστών οδηγιών του Ατίσα, παρουσιάζονται
σε τρία στάδια: οι οδηγίες στα στάδια του µονοπατιού ενός
προσώπου του αρχικού σκοπού, οι οδηγίες στα στάδια του
µονοπατιού ενός προσώπου του µεσαίου σκοπού και οι οδηγίες
στα στάδια του µονοπατιού ενός προσώπου του µεγάλου σκοπού.
Όλες οι διδασκαλίες του Βούδα, και η Σούτρα και η Τάντρα,
συµπεριλαµβάνονται µέσα σε αυτές τις τρεις οδηγίες. Οι
διδασκαλίες του Βούδα είναι το ύψιστο φάρµακο που θεραπεύει
µόνιµα και τη σωµατική αρρώστια και την αρρώστια των
πλανών. Ακριβώς όπως οι γιατροί δίνουν διαφορετικό φάρµακο
για διαφορετικές αρρώστιες, έτσι και ο Βούδας έδωσε διαφορετικό
φάρµακο του Ντάρµα σύµφωνα µε τις διαφορετικές ικανότητες
των ανθρώπων. Έδωσε απλές διδασκαλίες σε αυτούς του αρχικού
σκοπού, περισπούδαστες διδασκαλίες σε αυτούς του µεσαίου
σκοπού και πολύ περισπούδαστες διδασκαλίες σε αυτούς του
µεγάλου σκοπού. Στην πράξη, όλες αυτές οι διδασκαλίες είναι
µέρος του Καντάµ Λαµρίµ, το οποίο είναι το κύριο σώµα των
διδασκαλιών του Βούδα. Δεν υπάρχει ούτε µία διδασκαλία του
Βούδα που να µη συµπεριλαµβάνεται µέσα στο Καντάµ Λαµρίµ.
Γι’ αυτό το λόγο, ο Τζε Τσονγκάπα είπε ότι όταν ακούµε
ολόκληρο το Λαµρίµ ακούµε όλες τις διδασκαλίες του Βούδα και
όταν ασκούµαστε σε ολόκληρο το Λαµρίµ ασκούµαστε σε όλες
τις διδασκαλίες του Βούδα. Το Καντάµ Λαµρίµ είναι η
συµπύκνωση όλων των διδασκαλιών του Βούδα, είναι πολύ
πρακτικό, κατάλληλο για τον καθένα και η παρουσίασή του είναι
ανώτερη από άλλες οδηγίες.
 Αποκτώντας εµπειρία του Λαµρίµ θα κατανοήσουµε ότι καµία
από τις διδασκαλίες του Βούδα δεν είναι αντιφατική και θα
βάλουµε όλες τις διδασκαλίες του Βούδα σε πρακτική εφαρµογή.
Ακόµη θα συνειδητοποιήσουµε εύκολα την τελική άποψη και
πρόθεση του Βούδα και θα απελευθερωθούµε από όλες τις
λαθεµένες απόψεις και προθέσεις. Καθένας, είτε βουδιστής είτε
µη-βουδιστής, χρειάζεται µόνιµη απελευθέρωση από τη δυστυχία
και αγνή και διαρκή ευτυχία. Αυτή η ευχή θα εκπληρωθεί µέσα
από την άσκηση του Λαµρίµ. Αυτό λοιπόν είναι το πραγµατικό
πετράδι εκπλήρωσης των ευχών.
Γενικά, όλες οι διδασκαλίες του Βούδα, το Ντάρµα, είναι
εξαιρετικά πολύτιµες, αλλά το Καντάµ Ντάρµα ή Λαµρίµ, είναι
ένα πολύ ξεχωριστό Βουδδαντάρµα, που είναι κατάλληλο για τον
καθένα χωρίς εξαίρεση. Ο µεγάλος Δάσκαλος Ντροµτόνπα είπε:
«Το Καντάµ Λαµρίµ είναι σαν ένα µάλα φτιαγµένο από χρυσό».
Ακριβώς όπως καθένας, ακόµα και αυτοί που δε χρησιµοποιούν
ένα µάλα (ή χάντρες προσευχής), θα ήταν χαρούµενος να δεχτεί
ως δώρο ένα χρυσό µάλα επειδή είναι φτιαγµένο από χρυσό, µε
έναν παρόµοιο τρόπο καθένας, ακόµα και οι µη-βουδιστές,
µπορεί να ωφεληθεί από το Καντάµ Ντάρµα. Αυτό συµβαίνει
επειδή δεν υπάρχει διαφορά ανάµεσα στο Καντάµ Ντάρµα και
τις καθηµερινές εµπειρίες των ανθρώπων. Ακόµα και χωρίς να
σπουδάζουν ή να ακούν το Ντάρµα, µερικοί άνθρωποι συχνά
καταλήγουν σε παρόµοια συµπεράσµατα µε αυτά που
εξηγούνται στις διδασκαλίες του Καντάµ Ντάρµα κοιτάζοντας
τις εφηµερίδες ή την τηλεόραση και κατανοώντας την παγκόσµια
κατάσταση. Αυτό συµβαίνει επειδή το Καντάµ Ντάρµα συµφωνεί
µε τις καθηµερινές εµπειρίες των ανθρώπων και δεν µπορεί να
είναι ξεχωριστό από την καθηµερινή ζωή. Καθένας το χρειάζεται
για να κάνει τη ζωή του ευτυχισµένη και να της δώσει νόηµα,
προκειµένου να λύσει προσωρινά τα ανθρώπινα προβλήµατά
του και να έχει τελικά τη δυνατότητα να βρει αγνή και διαρκή
ευτυχία, ελέγχοντας το θυµό του, την προσκόλλησή του, τη
ζήλια, και ειδικά την άγνοιά του.
Σε αυτά τα πνευµατικά παρακµιακά χρόνια υπάρχουν πέντε
µη-αγνότητες οι οποίες αυξάνονται σε όλον τον κόσµο: (1) το
περιβάλλον µας γίνεται όλο και πιο µη-αγνό λόγω της µόλυνσης,
(2) το νερό, ο αέρας και το φαγητό γίνονται όλο και πιο µη-αγνά,
επίσης λόγω της µόλυνσης, (3) το σώµα µας γίνεται όλο και πιο
µη-αγνό επειδή η ασθένεια και η αρρώστια είναι τώρα πιο
διαδεδοµένα, (4) το πνεύµα µας γίνεται όλο και πιο µη-αγνό
επειδή οι πλάνες µας γίνονται όλο και πιο δυνατές, (5) οι πράξεις
µας γίνονται όλο και πιο µη-αγνές επειδή δεν έχουµε τον έλεγχο
πάνω στις πλάνες µας.
Λόγω αυτών των πέντε µη-αγνοτήτων, η δυστυχία, τα
προβλήµατα και οι κίνδυνοι αυξάνονται παντού. Όµως, µέσω της
άσκησης του Λαµρίµ, µπορούµε να µεταµορφώσουµε την
εµπειρία µας όλων αυτών των µη-αγνοτήτων µέσα σε ένα
πνευµατικό µονοπάτι που µας οδηγεί στην αγνή και διαρκή
ευτυχία της απελευθέρωσης και της φώτισης. Μπορούµε να
χρησιµοποιήσουµε όλες τις δυσκολίες που συναντάµε σε αυτόν
τον κόσµο ως πνευµατικές διδασκαλίες οι οποίες µας
ενθαρρύνουν να αναπτύξουµε απάρνηση, την ευχή να
απελευθερώσουµε τον εαυτό µας από τον κύκλο της µη-αγνής
ζωής, συµπόνια, την ευχή που εύχεται µακάρι οι άλλοι να
απελευθερωθούν µόνιµα από τον κύκλο της µη-αγνής ζωής και
τη σοφία που συνειδητοποιεί ότι όλες αυτές οι µη-αγνότητες είναι
το αποτέλεσµα των µη-ενάρετων πράξεών µας. Με αυτόν τον
τρόπο, µέσω της άσκησης του Λαµρίµ µπορούµε να
µεταµορφώσουµε όλες τις δύσκολες καταστάσεις σε ευκαιρίες
για να αναπτύξουµε τις συνειδητοποιήσεις του πνευµατικού
µονοπατιού οι οποίες θα µας φέρουν αγνή και διαρκή ευτυχία.
Όποτε οι ασκούµενοι του Λαµρίµ βιώνουν δυσκολίες και
δυστυχία, σκέφτονται: «Αµέτρητα άλλα έµβια όντα βιώνουν
µεγαλύτερη δυστυχία και δυσκολίες απ’ ό,τι εγώ». Με αυτόν τον
τρόπο, αναπτύσσουν ή αυξάνουν τη συµπόνια τους για όλα τα
έµβια όντα, η οποία τους οδηγεί γρήγορα στην ανώτερη ευτυχία
της φώτισης. Το Καντάµ Λαµρίµ είναι το ανώτερο φάρµακο που
µπορεί µόνιµα να θεραπεύσει όλες τις δυστυχίες της αρρώστιας,
των γηρατειών, του θανάτου και της επαναγέννησης. Είναι η
επιστηµονική µέθοδος για να βελτιώσουµε την ανθρώπινη φύση
µας και τις ιδιότητές της και να λύσουµε τα καθηµερινά
προβλήµατά µας. Το Καντάµ Λαµρίµ είναι ο µεγάλος καθρέφτης
του Ντάρµα στον οποίο µπορούµε να δούµε τον τρόπο µε τον
οποίο τα πράγµατα υπάρχουν αληθινά. Είναι επίσης ο
καθρέφτης µέσα από τον οποίο µπορούµε να δούµε τι θα πρέπει
να γνωρίζουµε, τι θα πρέπει να εγκαταλείψουµε, σε τι θα πρέπει
να ασκηθούµε και τι θα πρέπει να επιτύχουµε. Μόνο
χρησιµοποιώντας αυτόν τον καθρέφτη µπορούµε να δούµε τη
µεγάλη καλοσύνη όλων των έµβιων όντων.
 Το Μονοπάτι ενός Προσώπου
του Αρχικού Σκοπού
Σε αυτό το κείµενο, ένα «πρόσωπο του αρχικού σκοπού»
αναφέρεται σε κάποιον που έχει µια αρχική ικανότητα να
αναπτύξει πνευµατικές κατανοήσεις και συνειδητοποιήσεις.

Η ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ

ΜΑΣ

Ο σκοπός για τον οποίο πρέπει να κατανοήσουµε την

πολυτιµότητα της ανθρώπινης ζωής µας είναι για να
ενθαρρύνουµε τον εαυτό µας να εκµαιεύσει το πραγµατικό της
νόηµα ώστε να µην τη σπαταλήσουµε σε δραστηριότητες που δεν
έχουν νόηµα. Η ανθρώπινη ζωή µας είναι πολύ πολύτιµη και µε
νόηµα, µόνο εάν τη χρησιµοποιήσουµε για να επιτύχουµε τη
µόνιµη απελευθέρωση και την ανώτατη ευτυχία της φώτισης. Θα
πρέπει να ενθαρρύνουµε τον εαυτό µας να επιτύχει το
πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής µας µέσα από την
κατανόηση και το στοχασµό στην ακόλουθη εξήγηση.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η υλική ανάπτυξη είναι το
πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής µας, αλλά µπορούµε
να δούµε ότι ανεξάρτητα από το πόσο µεγάλη είναι η υλική
ανάπτυξη σε αυτόν τον κόσµο, δε µειώνει ποτέ την ανθρώπινη
δυστυχία και τα προβλήµατα. Αντίθετα, συχνά προκαλεί την
αύξηση της δυστυχίας και των προβληµάτων. Γι’ αυτό λοιπόν δεν
είναι το πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής. Θα πρέπει να
γνωρίζουµε ότι προς το παρόν έχουµε φτάσει στον ανθρώπινο
κόσµο για µία µόνο σύντοµη στιγµή από τις προηγούµενες ζωές
µας και έχουµε την ευκαιρία να επιτύχουµε την ανώτατη ευτυχία
της φώτισης µέσα από την άσκηση στο Ντάρµα. Αυτή είναι η
εξαιρετικά καλή µας τύχη. Όταν επιτύχουµε τη φώτιση τότε θα
έχουµε εκπληρώσει τις ευχές µας και θα µπορούµε να
εκπληρώνουµε τις ευχές όλων των άλλων έµβιων όντων. Θα
έχουµε απελευθερώσει τον εαυτό µας µόνιµα από τη δυστυχία
αυτής της ζωής αλλά και των αµέτρητων µελλοντικών ζωών και
θα µπορούµε άµεσα να ωφελούµε καθένα έµβιο ον κάθε µέρα. Η
επίτευξη της φώτισης είναι λοιπόν το πραγµατικό νόηµα της
ανθρώπινης ζωής µας.
Η φώτιση είναι το εσωτερικό φως της σοφίας που είναι µόνιµα
ελεύθερο από τη λανθασµένη εµφάνιση και του οποίου η
λειτουργία είναι να χαρίζει πνευµατική ειρήνη σε καθένα έµβιο
ον κάθε µέρα. Ακριβώς τώρα έχουµε αποκτήσει µια ανθρώπινη
επαναγέννηση και έχουµε την ευκαιρία να επιτύχουµε τη φώτιση
µέσα από την άσκηση στο Ντάρµα. Έτσι, εάν σπαταλούσαµε
αυτή την πολύτιµη ευκαιρία σε δραστηριότητες που δεν έχουν
νόηµα, δε θα υπήρχε µεγαλύτερη απώλεια και µεγαλύτερη
ανοησία. Αυτό συµβαίνει επειδή στο µέλλον θα είναι εξαιρετικά
δύσκολο να βρεθεί µια τέτοια πολύτιµη ευκαιρία. Σε µια Σούτρα
ο Βούδας το σκιαγραφεί αυτό, δίνοντας την ακόλουθη αναλογία.
Ρωτά τους µαθητές του: «Υποθέστε ότι υπάρχει ένας απέραντος
και βαθύς ωκεανός όσο είναι το µέγεθος αυτού του κόσµου και
στην επιφάνειά του επιπλέει ένας χρυσός κρίκος. Στο βάθος του
ωκεανού ζει µια τυφλή χελώνα η οποία ανεβαίνει στην
επιφάνεια µόνο µία φορά κάθε εκατό χιλιάδες χρόνια. Πόσο
συχνά θα µπορούσε αυτή η χελώνα να περάσει το κεφάλι της
µέσα από το κέντρο αυτού του κρίκου;». Ο µαθητής του, ο
Ανάντα, απάντησε ότι πράγµατι θα ήταν εξαιρετικά σπάνιο.
Σε αυτό το κείµενο, ο βαθύς και απέραντος ωκεανός
αναφέρεται στη σαµσάρα –τον κύκλο της µη-αγνής ζωής που
έχουµε βιώσει από το χρόνο χωρίς αρχή, συνεχώς από τη µια ζωή
στην άλλη χωρίς τέλος– ο χρυσός κρίκος αναφέρεται στο
Βουδδαντάρµα και η τυφλή χελώνα αναφέρεται σε εµάς. Παρόλο
που σωµατικά δεν είµαστε µια χελώνα, πνευµατικά όµως δεν
είµαστε πολύ διαφορετικοί. Παρόλο που τα µάτια του σώµατός
µας µπορεί να µην είναι τυφλά, τα µάτια της σοφία µας όµως
είναι. Για τις περισσότερες από τις αµέτρητες προηγούµενες ζωές
µας έχουµε παραµείνει στο βάθος του ωκεανού της σαµσάρα,
στα τρία κατώτερα επίπεδα –των ζώων, των πεινασµένων
πνευµάτων και των κολάσεων– ανεβαίνοντας στην επιφάνεια
µόνο µία φορά κάθε εκατό χιλιάδες χρόνια ως ένα ανθρώπινο ον.
Ακόµα και όταν φτάσουµε για λίγο στο ανώτερο επίπεδο του
ωκεανού της σαµσάρα ως ένα ανθρώπινο ον, είναι εξαιρετικά
σπάνιο να συναντήσουµε το χρυσό κρίκο του Βουδδαντάρµα: ο
ωκεανός της σαµσάρα είναι εξαιρετικά απέραντος, ο χρυσός
κρίκος του Βουδδαντάρµα δεν παραµένει σε ένα µέρος αλλά
κινείται από το ένα µέρος στο άλλο και τα µάτια της σοφίας µας
είναι πάντα τυφλά. Γι’ αυτούς λοιπόν τους λόγους, ο Βούδας λέει
ότι στο µέλλον, ακόµα και εάν αποκτήσουµε µια ανθρώπινη
επαναγέννηση, θα είναι εξαιρετικά σπάνιο να συναντήσουµε το
Βουδδαντάρµα ξανά. Το να συναντήσουµε το Καντάµ Ντάρµα
θα είναι ακόµα πιο σπάνιο από αυτό. Μπορούµε να δούµε ότι η
µεγάλη πλειονότητα των ανθρώπινων όντων σε αυτόν τον
κόσµο, παρόλο που έχει φτάσει για λίγο σε έναν από τους
ανώτερους κόσµους της σαµσάρα ως ανθρώπινο ον, δεν έχει
συναντήσει το Βουδδαντάρµα. Αυτό συµβαίνει επειδή τα µάτια
της σοφίας τους δεν έχουν ανοίξει ακόµα.
Τι σηµαίνει να «συναντήσουµε το Βουδδαντάρµα»; Σηµαίνει να
εισέλθουµε στο Βουδισµό αναζητώντας µε ειλικρίνεια προστασία
στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη Σάνγκα. Έτσι έχουµε την
ευκαιρία να εισέλθουµε και να προοδεύσουµε στο µονοπάτι προς
τη φώτιση. Εάν δε συναντήσουµε το Βουδδαντάρµα δε θα έχουµε
την ευκαιρία να το κάνουµε αυτό, και εποµένως δε θα έχουµε την
ευκαιρία να επιτύχουµε την αγνή και διαρκή ευτυχία της
φώτισης, το πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής.
Συνοψίζοντας, θα πρέπει να σκεφτούµε:

Προς το παρόν έχω φτάσει για λίγο στον ανθρώπινο κόσµο και
έχω την ευκαιρία να επιτύχω τη µόνιµη απελευθέρωση από τη
δυστυχία και την ανώτατη ευτυχία της φώτισης βάζοντας το
Ντάρµα σε πρακτική εφαρµογή. Εάν σπαταλήσω αυτήν την
πολύτιµη ευκαιρία σε δραστηριότητες που δεν έχουν νόηµα δεν
υπάρχει µεγαλύτερη απώλεια και µεγαλύτερη ανοησία.

Με αυτή τη σκέψη παίρνουµε τη δυνατή απόφαση να

ασκηθούµε στο Ντάρµα, τις διδασκαλίες του Βούδα, στην
απάρνηση, στην παγκόσµια συµπόνια και στην περισπούδαστη
άποψη της κενότητας τώρα, όσο έχουµε αυτήν την ευκαιρία.
Μετά διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση ξανά και ξανά. Θα
πρέπει να ασκηθούµε σε αυτόν το στοχασµό και το διαλογισµό
κάθε µέρα σε πολλές διαλογιστικές περιόδους και µε αυτόν τον
τρόπο να ενθαρρύνουµε τον εαυτό µας να εκµαιεύσει το
πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής µας.
Θα πρέπει να ρωτήσουµε τον εαυτό µας τι θεωρούµε ότι είναι
το πιο σηµαντικό –τι είναι αυτό το οποίο ευχόµαστε,
αγωνιζόµαστε γι’ αυτό, ή καθηµερινά ονειρευόµαστε; Για
κάποιους ανθρώπους είναι τα υλικά αγαθά, όπως ένα µεγάλο
σπίτι µε την πιο σύγχρονη πολυτέλεια, ένα γρήγορο αυτοκίνητο
ή µια καλοπληρωµένη δουλειά. Για άλλους είναι η φήµη, η καλή
εµφάνιση, η δύναµη, η διέγερση ή η περιπέτεια. Πολλοί
προσπαθούν να βρουν το νόηµα της ζωής τους στις σχέσεις τους
µε την οικογένεια και το φιλικό τους κύκλο. Όλα αυτά τα
πράγµατα µπορούν να µας κάνουν επιφανειακά χαρούµενους
για πολύ λίγο, αλλά επίσης θα µας προκαλέσουν πολύ ανησυχία
και δυστυχία. Δε θα µας δώσουν ποτέ την πραγµατική ευτυχία
που λαχταράµε µε όλη µας την καρδιά. Από τη στιγµή που δεν
µπορούµε να τα πάρουµε µαζί µας όταν πεθάνουµε, εάν τα
έχουµε θεωρήσει ότι αντιπροσωπεύουν το κυριότερο νόηµα της
ζωής µας, στο τέλος θα µας απογοητεύσουν. Τελικά όλες οι
κοσµικές επιτεύξεις αφ’ εαυτού τους είναι άδειες, δεν είναι το
πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής.
Με την ανθρώπινη ζωή µας µπορούµε να επιτύχουµε την
ανώτατη µόνιµη ειρήνη του πνεύµατος, γνωστή ως «νιρβάνα»,
και τη φώτιση βάζοντας το Ντάρµα σε πρακτική εφαρµογή. Από
τη στιγµή που αυτές οι επιτεύξεις είναι µη-απατηλές και τελικές
καταστάσεις ευτυχίας, είναι το πραγµατικό νόηµα της
ανθρώπινης ζωής. Όµως, επειδή η επιθυµία µας για κοσµικές
απολαύσεις είναι τόσο δυνατή, έχουµε λίγο ή καθόλου
ενδιαφέρον στην άσκηση στο Ντάρµα. Από µια πνευµατική
άποψη, αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος για την άσκηση στο
Ντάρµα είναι ένα είδος τεµπελιάς που ονοµάζεται «η τεµπελιά
της προσκόλλησης». Για όσο έχουµε αυτή την τεµπελιά, η πόρτα
της απελευθέρωσης θα είναι κλειστή για εµάς και συνεπώς θα
συνεχίσουµε να βιώνουµε τη µιζέρια και τη δυστυχία σε αυτήν τη
ζωή αλλά και στις αµέτρητες µελλοντικές ζωές. Ο τρόπος για να
ξεπεράσουµε αυτήν την τεµπελιά, το κύριο εµπόδιο στην άσκησή
µας στο Ντάρµα, είναι να διαλογιστούµε στο θάνατο.
Είναι απαραίτητο να στοχαστούµε και να διαλογιστούµε στο
θάνατό µας ξανά και ξανά µέχρι να αποκτήσουµε µια βαθιά
συνειδητοποίηση του θανάτου. Παρόλο που σε ένα διανοητικό
επίπεδο όλοι γνωρίζουµε ότι τελικά πρόκειται να πεθάνουµε, η
συναίσθησή µας του θανάτου παραµένει επιφανειακή. Από τη
στιγµή που η διανοητική γνώση µας του θανάτου δεν ακουµπά
τις καρδιές µας, κάθε µέρα συνεχίζουµε να σκεφτόµαστε «δε θα
πεθάνω σήµερα, δε θα πεθάνω σήµερα». Ακόµα και τη µέρα του
θανάτου µας συνεχίζουµε να σκεφτόµαστε τι θα κάνουµε αύριο
ή την επόµενη εβδοµάδα. Αυτό το πνεύµα το οποίο σκέφτεται
κάθε µέρα «δε θα πεθάνω σήµερα» είναι παραπλανητικό –µας
οδηγεί σε µια λάθος κατεύθυνση και κάνει την ανθρώπινη ζωή
µας να γίνεται κενή. Από την άλλη µεριά, µέσα από το
διαλογισµό στο θάνατο, σταδιακά θα αντικαταστήσουµε αυτήν
την απατηλή σκέψη «δε θα πεθάνω σήµερα» µε τη µη-απατηλή
σκέψη «ίσως πεθάνω σήµερα». Το πνεύµα το οποίο αυθόρµητα
σκέφτεται κάθε µέρα «ίσως πεθάνω σήµερα» είναι η
συνειδητοποίηση του θανάτου. Είναι αυτή η συνειδητοποίηση
που απευθείας εξαλείφει την τεµπελιά µας της προσκόλλησης
και ανοίγει την πόρτα προς το πνευµατικό µονοπάτι.
Γενικά, ίσως πεθάνουµε σήµερα ή ίσως δεν πεθάνουµε σήµερα
–αυτό δεν το γνωρίζουµε. Όµως, εάν σκεφτόµαστε κάθε µέρα
«ίσως δεν πεθάνω σήµερα», αυτή η σκέψη θα µας παραπλανήσει
επειδή προέρχεται από την άγνοιά µας. Αντίθετα, εάν
σκεφτόµαστε κάθε µέρα «ίσως πεθάνω σήµερα», αυτή η σκέψη
δε θα µας παραπλανήσει επειδή προέρχεται από τη σοφία µας.
Αυτή η ωφέλιµη σκέψη θα εµποδίσει την τεµπελιά µας της
προσκόλλησης και θα µας ενθαρρύνει να προετοιµαστούµε για
την ευηµερία των αµέτρητων µελλοντικών ζωών µας ή να
κάνουµε µεγάλη προσπάθεια να εισέλθουµε στο µονοπάτι της
απελευθέρωσης και της φώτισης. Με αυτόν τον τρόπο θα
δώσουµε νόηµα στην παρούσα ζωή µας. Μέχρι τώρα έχουµε
σπαταλήσει τις αµέτρητες προηγούµενες ζωές µας χωρίς κανένα
νόηµα. Δεν έχουµε φέρει τίποτα µαζί µας από τις προηγούµενες
ζωές µας παρά µόνο πλάνες και δυστυχία.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΡΑΓΕ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΜΑΣ;

Ο θάνατός µας είναι ο µόνιµος αποχωρισµός του σώµατός µας

και του πνεύµατός µας. Ίσως βιώνουµε πολλούς προσωρινούς
αποχωρισµούς από το σώµα και το πνεύµα µας, αλλά αυτοί δεν
είναι ο θάνατός µας. Παραδείγµατος χάρη, όταν αυτοί που έχουν
ολοκληρώσει την εξάσκησή τους στην άσκηση που είναι γνωστή
ως η «µεταφορά της συνείδησης» ενασχολούνται µε το
διαλογισµό, το πνεύµα τους αποχωρίζεται από το σώµα τους. Το
σώµα τους παραµένει εκεί που διαλογίζονται, αλλά το πνεύµα
τους πηγαίνει σε µια Αγνή Χώρα και µετά επιστρέφει στο σώµα
τους. Το βράδυ, κατά τη διάρκεια των ονείρων, το σώµα µας
παραµένει στο κρεβάτι αλλά το πνεύµα µας πηγαίνει στα
διάφορα µέρη του κόσµου του ονείρου και µετά επιστρέφει στο
σώµα µας. Αυτοί οι αποχωρισµοί του σώµατος και του πνεύµατός
µας δεν είναι ο θάνατός µας επειδή είναι µόνο προσωρινοί.
Στο θάνατο το πνεύµα µας αποχωρίζεται από το σώµα µας
µόνιµα. Το σώµα µας παραµένει στην τοποθεσία αυτής της ζωής,
αλλά το πνεύµα µας πηγαίνει στις διάφορες τοποθεσίες των
µελλοντικών ζωών µας, όπως ένα πουλί αφήνει τη µια φωλιά και
πετάει σε µια άλλη. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα την ύπαρξη των
αµέτρητων µελλοντικών ζωών και ότι η φύση και η λειτουργία
του σώµατος και του πνεύµατός µας είναι πολύ διαφορετικές. Το
σώµα µας είναι µια ορατή µορφή που έχει χρώµα και σχήµα,
αλλά το πνεύµα µας είναι µια άµορφη συνέχεια η οποία πάντα
στερείται χρώµατος και σχήµατος. Η φύση του πνεύµατός µας
είναι κενή όπως το διάστηµα και η λειτουργία του είναι να
αντιλαµβάνεται ή να κατανοεί τα αντικείµενα. Μέσα από αυτό
µπορούµε να κατανοήσουµε ότι ο εγκέφαλός µας δεν είναι το
πνεύµα µας. Ο εγκέφαλος είναι απλώς ένα µέρος του σώµατός
µας, ο οποίος για παράδειγµα µπορεί να φωτογραφηθεί, ενώ το
πνεύµα µας δεν µπορεί.
Ίσως να µην είµαστε χαρούµενοι όταν ακούµε για το θάνατό
µας, αλλά το να στοχαζόµαστε και να διαλογιζόµαστε στο
θάνατο είναι πολύ σηµαντικό για την αποτελεσµατικότητα της
άσκησής µας στο Ντάρµα. Αυτό συµβαίνει επειδή εµποδίζει το
κυριότερο εµπόδιο της άσκησής µας στο Ντάρµα –την τεµπελιά
της προσκόλλησης στα πράγµατα αυτής της ζωής– και µας
ενθαρρύνει να ασκηθούµε στο αγνό Ντάρµα τώρα αµέσως. Εάν
το κάνουµε αυτό, θα επιτύχουµε το πραγµατικό νόηµα της
ανθρώπινης ζωής πριν από το θάνατό µας.

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

Πρώτα ενασχολούµαστε µε τον ακόλουθο στοχασµό:

Σίγουρα θα πεθάνω. Τελικά, δεν υπάρχει τρόπος να εµποδίσω το

σώµα µου από το να παρακµάζει. Μέρα µε τη µέρα, στιγµή τη
στιγµή, η ζωή µου ξεγλιστρά. Δεν έχω ιδέα πότε θα πεθάνω. Η
στιγµή του θανάτου µου είναι εντελώς αβέβαιη. Πολλοί νέοι
άνθρωποι πεθαίνουν πριν από τους γονείς τους, µερικοί
πεθαίνουν τη στιγµή που γεννιούνται –δεν υπάρχει σιγουριά σε
αυτόν τον κόσµο. Πολύ περισσότερο, υπάρχουν τόσες αιτίες
ξαφνικού θανάτου. Οι ζωές πολλών δυνατών και υγιών
ανθρώπων καταστρέφονται από ατυχήµατα. Δεν υπάρχει καµία
εγγύηση ότι δε θα πεθάνω σήµερα.

Έχοντας στοχαστεί επανειληµµένα αυτά τα σηµεία, νοερά

απαγγέλλουµε ξανά και ξανά «ίσως πεθάνω σήµερα, ίσως
πεθάνω σήµερα», και συγκεντρωνόµαστε στο συναίσθηµα που
προκαλείται. Μεταµορφώνουµε το πνεύµα µας σε αυτό το
συναίσθηµα «ίσως πεθάνω σήµερα» και παραµένουµε σε αυτό
µε προσήλωση και ακρίβεια για όσο το δυνατόν περισσότερο. Θα
πρέπει να ασκηθούµε σε αυτόν το διαλογισµό ξανά και ξανά
µέχρι να πιστεύουµε αυθόρµητα κάθε µέρα «ίσως πεθάνω
σήµερα». Τελικά θα φτάσουµε στο συµπέρασµα: «Από τη στιγµή
που σύντοµα θα πρέπει να φύγω από αυτόν τον κόσµο, δεν
υπάρχει νόηµα στο να προσκολληθώ στα πράγµατα αυτής της
ζωής. Αντίθετα, από τώρα και στο εξής θα αφιερώσω όλη µου τη
ζωή στο ν’ ασκούµαι στο Ντάρµα µε αγνότητα και ειλικρίνεια».
Μετά διατηρούµε αυτή την απόφαση µέρα και νύχτα.
Κατά τη διάρκεια του διαλογιστικού διαλείµµατος, χωρίς
τεµπελιά θα πρέπει να κάνουµε προσπάθεια στην άσκησή µας
στο Ντάρµα. Συνειδητοποιώντας ότι οι κοσµικές απολαύσεις
είναι απατηλές και µας περισπούν από το να χρησιµοποιήσουµε
τη ζωή µας µε έναν τρόπο που έχει νόηµα, θα πρέπει να
εγκαταλείψουµε την προσκόλληση σε αυτές. Με αυτόν τον
τρόπο, µπορούµε να εξαλείψουµε το κύριο εµπόδιο στην αγνή
άσκηση στο Ντάρµα.

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΚΑΤΩΤΕΡΗΣ

ΕΠΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

Ο σκοπός αυτής της εξήγησης είναι να µας ενθαρρύνει να

προετοιµάσουµε την προστασία από τους κινδύνους των
κατώτερων επαναγεννήσεων. Εάν δεν το κάνουµε αυτό τώρα,
όσο έχουµε µια ανθρώπινη ζωή µε όλες τις ελευθερίες της, τα
καλά της χαρακτηριστικά, καθώς επίσης και την ευκαιρία να το
κάνουµε αυτό, θα είναι πολύ αργά τη στιγµή που θα έχουµε
πάρει κάποια από τις τρεις κατώτερες επαναγεννήσεις. Και θα
είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποκτήσουµε µια τέτοια πολύτιµη
ανθρώπινη ζωή ξανά. Λέγεται ότι είναι ευκολότερο για τα
ανθρώπινα όντα να επιτύχουν τη φώτιση απ’ ό,τι είναι για όντα
όπως τα ζώα να επιτύχουν µια πολύτιµη ανθρώπινη
επαναγέννηση. Κατανοώντας το αυτό ενθαρρυνόµαστε να
εγκαταλείψουµε τη µη-αρετή, να ασκηθούµε στην αρετή και να
αναζητήσουµε προστασία στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη
Σάνγκα (τους ανώτερους πνευµατικούς φίλους). Αυτή είναι η
πραγµατική προστασία µας.
Η πραγµατοποίηση µη-ενάρετων πράξεων είναι η κύρια αιτία
για να πάρουµε µια κατώτερη επαναγέννηση, ενώ η άσκηση της
αρετής και η αναζήτηση προστασίας στο Βούδα, στο Ντάρµα και
στη Σάνγκα είναι οι κύριες αιτίες για να πάρουµε µια πολύτιµη
ανθρώπινη επαναγέννηση –µια επαναγέννηση µε την οποία θα
έχουµε την ευκαιρία να επιτύχουµε τη µόνιµη απελευθέρωση
από όλη τη δυστυχία. Οι βαριές µη-ενάρετες πράξεις είναι οι
κύριες αιτίες της επαναγέννησης ως ένα ον της κόλασης, οι
µεσαίες µη-ενάρετες πράξεις είναι οι κύριες αιτίες της
επαναγέννησης ως ένα πεινασµένο φάντασµα, και οι λιγότερο
µη-ενάρετες πράξεις είναι οι κύριες αιτίες της επαναγέννησης ως
ένα ζώο. Υπάρχουν πολλά παραδείγµατα τα οποία δίνονται στα
βουδιστικά κείµενα σχετικά µε το πώς οι µη-ενάρετες πράξεις
οδηγούν στην επαναγέννηση στους τρεις κατώτερους κόσµους.
Κάποτε υπήρχε ένας κυνηγός του οποίου η γυναίκα
προερχόταν από µια οικογένεια κτηνοτρόφων. Όταν αυτός
πέθανε πήρε επαναγέννηση ως αγελάδα που ανήκε στην
οικογένεια της γυναίκας του. Ένα χασάπης αγόρασε αυτήν την
αγελάδα, την έσφαξε και πούλησε το κρέας της. Ο κυνηγός
γεννήθηκε επτά φορές ως αγελάδα που ανήκε στην ίδια
οικογένεια, και µε αυτόν τον τρόπο έγινε φαγητό για άλλους
ανθρώπους.
Στο Θιβέτ υπάρχει µια λίµνη η οποία ονοµάζεται
Γιαµντροκτσό. Εκεί πολλοί άνθρωποι από την πόλη που ήταν
κοντά συνήθιζαν να περνούν όλη τους τη ζωή ψαρεύοντας.
Κάποια στιγµή ένας µεγάλος Γιόγκι που είχε ενόραση
επισκέφθηκε την πόλη και είπε, «βλέπω τους ανθρώπους αυτής
της πόλης και τα ψάρια της λίµνης να αλλάζουν συνεχώς τις
θέσεις τους». Αυτό το οποίο εννοούσε ήταν ότι οι άνθρωποι της
πόλης οι οποίοι απολάµβαναν το ψάρεµα επαναγεννιόντουσαν
σαν ψάρια, το φαγητό των άλλων ανθρώπων, και τα ψάρια στη
λίµνη επαναγεννιόντουσαν ως άνθρωποι που απολάµβαναν το
ψάρεµα. Με αυτόν τον τρόπο, αλλάζοντας τη φυσική τους όψη,
συνεχώς σκότωναν και έτρωγαν ο ένας τον άλλο. Αυτός ο κύκλος
της δυστυχίας συνέχιζε από τη µια γενιά στην άλλη.

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ ΣΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ

ΤΗΣ ΚΑΤΩΤΕΡΗΣ ΕΠΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

Πρώτα ενασχολούµαστε µε τον ακόλουθο στοχασµό:

Όταν το λάδι ενός λυχναριού εξαντληθεί, η φλόγα σβήνει, επειδή

η φλόγα παράγεται από το λάδι. Αλλά όταν το σώµα µας
πεθαίνει η συνείδησή µας δεν εξαντλείται, επειδή η συνείδηση
δεν παράγεται από το σώµα. Όταν πεθαίνουµε, το πνεύµα µας
αφήνει το σώµα που έχουµε τώρα, το οποίο είναι µόνο µια
προσωρινή κατοικία, και βρίσκει ένα άλλο σώµα, όπως ένα πουλί
αφήνει µια φωλιά για να πάει σε µια άλλη. Το πνεύµα µας δεν
έχει την ελευθερία να παραµείνει και καµία επιλογή για το πού
θα πάει. Εκτοξευόµαστε στην τοποθεσία της επόµενης
επαναγέννησής µας από τους ανέµους των πράξεων του κάρµα
µας (της καλής ή της κακής µας τύχης). Εάν το κάρµα το οποίο
ωριµάζει στο θάνατό µας είναι αρνητικό, σίγουρα θα πάρουµε
µια κατώτερη επαναγέννηση. Βαρύ αρνητικό κάρµα προκαλεί
την επαναγέννηση στην κόλαση, µεσαίο αρνητικό κάρµα
προκαλεί την επαναγέννηση ως ένα πεινασµένο φάντασµα και
λιγότερο αρνητικό κάρµα προκαλεί την επαναγέννηση ως ένα
ζώο.

Είναι πολύ εύκολο να διαπράξουµε βαρύ αρνητικό κάρµα.

Παραδείγµατος χάρη, απλώς µε το να λιώσουµε ένα κουνούπι
 µέσα από θυµό δηµιουργούµε την αιτία να επαναγεννηθούµε
στην κόλαση. Σε αυτήν τη ζωή και σε όλες τις αµέτρητες
προηγούµενες ζωές µας έχουµε διαπράξει πολλές βαριές
αρνητικές πράξεις. Εάν δεν έχουµε ήδη εξαγνίσει αυτές τις
πράξεις µε το να ασκηθούµε στην ειλικρινή εξοµολόγηση, το
δυναµικό τους παραµένει στην πνευµατική µας συνέχεια και
καθένα από αυτά τα αρνητικά δυναµικά µπορεί να ωριµάσει
όταν πεθάνουµε. Έχοντας αυτό στο πνεύµα µας, θα πρέπει να
ρωτήσουµε τον εαυτό µας: «Εάν πεθάνω σήµερα, πού θα
βρίσκοµαι αύριο; Είναι αρκετά πιθανόν ότι θα βρίσκοµαι στον
κόσµο των ζώων, ανάµεσα σε πεινασµένα φαντάσµατα ή στην
κόλαση. Εάν κάποιος επρόκειτο να µε αποκαλέσει σήµερα ηλίθια
αγελάδα, θα µου ήταν πολύ δύσκολο να το αντέξω, αλλά τι θα
κάνω εάν πραγµατικά γίνω µια αγελάδα, ένα γουρούνι ή ένα
ψάρι –το φαγητό των ανθρώπινων όντων;

Έχοντας επανειληµµένα στοχαστεί σε αυτά τα σηµεία και

κατανοήσει πώς τα όντα στους κατώτερους κόσµους, όπως τα
ζώα, βιώνουν δυστυχία, γεννάµε δυνατό φόβο να πάρουµε
επαναγέννηση στα κατώτερους κόσµους. Αυτό το συναίσθηµα
του φόβου είναι το αντικείµενο του διαλογισµού µας. Μετά το
κρατάµε αυτό χωρίς να το ξεχνάµε. Το πνεύµα µας θα πρέπει να
παραµείνει σε αυτό το συναίσθηµα του φόβου µε προσήλωση για
όσο το δυνατόν περισσότερο. Εάν χάσουµε το αντικείµενο του
διαλογισµού µας, ανανεώνουµε το συναίσθηµα του φόβου µε το
να το ξαναθυµηθούµε αµέσως ή µε το να επαναλάβουµε το
στοχασµό.
Κατά τη διάρκεια του διαλογιστικού διαλείµµατος
προσπαθούµε να µην ξεχάσουµε ποτέ το συναίσθηµα του φόβου
µας να πάρουµε επαναγέννηση στους κατώτερους κόσµους.
Γενικά ο φόβος δεν έχει νόηµα, αλλά όµως ο φόβος που γεννιέται
µέσα από τον παραπάνω στοχασµό και διαλογισµό έχει
απαράµιλλο νόηµα, καθώς εµφανίζεται από σοφία και όχι από
άγνοια. Αυτός ο φόβος είναι η κύρια αιτία για να αναζητήσουµε
προστασία στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη Σάνγκα, που είναι η
πραγµατική προστασία από τέτοιους κινδύνους, και µας βοηθάει
να έχουµε επίγνωση και να είµαστε συνειδητοί στο να
αποφεύγουµε τις µη-ενάρετες πράξεις.

Η ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Σε αυτό το κείµενο, η φράση «προσφυγή για προστασία»

σηµαίνει αναζήτηση προστασίας στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη
Σάνγκα. Ο σκοπός αυτής της άσκησης είναι να προστατεύσουµε
τον εαυτό µας µόνιµα από το να πάρουµε κατώτερη
επαναγέννηση. Προς το παρόν, επειδή είµαστε άνθρωποι,
είµαστε ελεύθεροι από την επαναγέννηση ως ζώο, πεινασµένο
φάντασµα ή όν της κόλασης, αλλά αυτό είναι µόνο προσωρινό.
Είµαστε σαν έναν κρατούµενο ο οποίος παίρνει άδεια να µείνει
στο σπίτι του για µια εβδοµάδα, αλλά όµως µετά πρέπει να
επιστρέψει στη φυλακή. Χρειαζόµαστε µόνιµη απελευθέρωση
από τις δυστυχίες αυτής της ζωής και των αµέτρητων
µελλοντικών ζωών. Αυτό εξαρτάται από το να εισέλθουµε, να
προοδεύσουµε και να ολοκληρώσουµε το βουδιστικό µονοπάτι
προς την απελευθέρωση, το οποίο µε τη σειρά του εξαρτάται από
το να εισέλθουµε στο Βουδισµό.
Εισερχόµαστε στο Βουδισµό µέσα από την άσκηση της
προσφυγής για προστασία. Προκειµένου η άσκησή µας της
προσφυγής για προστασία να έχει όλα τα προσόντα, καθώς
οραµατιζόµαστε το Βούδα µπροστά µας, θα πρέπει µε το λόγο ή
µε το πνεύµα να δώσουµε την υπόσχεση να αναζητούµε
προστασία στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη Σάνγκα σε όλη µας τη
ζωή. Αυτή η υπόσχεση είναι ο όρκος µας της προσφυγής για
προστασία και είναι η πύλη µέσα από την οποία εισερχόµαστε
στο Βουδισµό. Για όσο κρατάµε αυτή µας την υπόσχεση είµαστε
µέσα στο Βουδισµό, αλλά εάν παραβούµε αυτήν την υπόσχεση
βρισκόµαστε εκτός. Με το να εισέλθουµε και να παραµείνουµε
µέσα στο Βουδισµό έχουµε την ευκαιρία να αρχίσουµε, να
προοδεύουµε και να ολοκληρώσουµε το βουδιστικό µονοπάτι
προς την απελευθέρωση και τη φώτιση.
Δε θα πρέπει ποτέ να εγκαταλείψουµε την υπόσχεσή µας να
αναζητάµε προστασία στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη Σάνγκα
σε όλη µας τη ζωή. Η προσφυγή για προστασία στο Βούδα, στο
Ντάρµα και στη Σάνγκα σηµαίνει ότι κάνουµε προσπάθεια να
δεχτούµε τις ευλογίες του Βούδα, να βάλουµε το Ντάρµα σε
εφαρµογή και να δεχτούµε τη βοήθεια της Σάνγκα. Αυτές είναι οι
τρεις κύριες δεσµεύσεις της προσφυγής για προστασία. Με το να
τις διατηρούµε και µε ειλικρίνεια να ασκούµαστε σε αυτές τις
τρεις κύριες δεσµεύσεις της προσφυγής για προστασία, µπορούµε
να εκπληρώσουµε τον τελικό µας στόχο.
Ο κύριος λόγος του γιατί χρειαζόµαστε να πάρουµε την
απόφαση και να υποσχεθούµε να αναζητάµε προστασία στο
Βούδα, στο Ντάρµα και στη Σάνγκα σε όλη µας τη ζωή είναι
επειδή χρειαζόµαστε να επιτύχουµε τη µόνιµη απελευθέρωση
από τη δυστυχία. Προς το παρόν ίσως είµαστε ελεύθεροι από
σωµατική δυστυχία και πνευµατικό πόνο, αλλά, όπως
αναφέρθηκε προηγουµένως, αυτή η ελευθερία είναι µόνο
προσωρινή. Αργότερα σε αυτήν τη ζωή και στις αµέτρητες
µελλοντικές ζωές µας θα πρέπει να βιώνουµε αβάσταχτη
σωµατική δυστυχία και πνευµατικό πόνο συνεχώς, από τη µια
ζωή στην άλλη χωρίς τέλος.
Όταν η ζωή µας βρίσκεται σε κίνδυνο ή όταν απειλούµαστε
από κάποιον, συνήθως αναζητάµε προστασία στην αστυνοµία.
Φυσικά, µερικές φορές η αστυνοµία µπορεί να µας προστατεύσει
από ένα συγκεκριµένο κίνδυνο, αλλά καµία αστυνοµία δεν
µπορεί να µας δώσει τη µόνιµη απελευθέρωση από το θάνατο.
Όταν είµαστε σοβαρά άρρωστοι αναζητάµε προστασία στους
γιατρούς. Μερικές φορές οι γιατροί µπορούν να θεραπεύσουν µια
συγκεκριµένη αρρώστια, αλλά κανένας γιατρός δεν µπορεί να
µας δώσει τη µόνιµη απελευθέρωση από την αρρώστια. Αυτό που
πραγµατικά χρειαζόµαστε είναι η µόνιµη απελευθέρωση από
όλες τις δυστυχίες και ως ανθρώπινα όντα µπορούµε να το
επιτύχουµε αυτό αναζητώντας προστασία στο Βούδα, στο
Ντάρµα και στη Σάνγκα.
Οι Βούδες είναι «αφυπνισµένοι», που σηµαίνει ότι έχουν
αφυπνιστεί από τον ύπνο της άγνοιας και είναι ελεύθεροι από τα
όνειρα της σαµσάρα, τον κύκλο της µη-αγνής ζωής. Είναι
εντελώς αγνά όντα, τα οποία είναι µόνιµα ελεύθερα από όλες τις
πλάνες και τη λανθασµένη εµφάνιση. Όπως αναφέρθηκε
προηγουµένως, η λειτουργία του Βούδα είναι να χαρίζει
πνευµατική ειρήνη σε κάθε έµβιο ον κάθε µέρα µε το να δίνει
ευλογίες. Γνωρίζουµε ότι είµαστε χαρούµενοι όταν το πνεύµα
µας είναι ειρηνικό και στενοχωρηµένοι όταν δεν είναι. Είναι
λοιπόν ξεκάθαρο ότι η ευτυχία µας εξαρτάται από το εάν έχουµε
ένα ειρηνικό πνεύµα και όχι από καλές εξωτερικές συνθήκες.
Ακόµα και εάν οι εξωτερικές συνθήκες µας είναι φτωχές, εάν
διατηρούµε ένα ειρηνικό πνεύµα όλη την ώρα θα είµαστε πάντα
ευτυχισµένοι. Με το να δεχόµαστε συνεχώς τις ευλογίες του
Βούδα µπορούµε να διατηρούµε ένα ειρηνικό πνεύµα διαρκώς. Ο
Βούδας είναι λοιπόν η πηγή όλης της ευτυχίας µας. Το Ντάρµα
είναι η πραγµατική προστασία µέσα από το οποίο µπορούµε
µόνιµα να απελευθερωθούµε από τις δυστυχίες της αρρώστιας,
των γηρατειών, του θανάτου και της επαναγέννησης. Η Σάνγκα
είναι οι ανώτεροι πνευµατικοί µας φίλοι, οι οποίοι µας οδηγούν
σε σωστά πνευµατικά µονοπάτια. Μέσα από αυτά τα τρία
πολύτιµα πετράδια της εκπλήρωσης των ευχών, το Βούδα, το
Ντάρµα και τη Σάνγκα –που είναι γνωστά ως τα «Τρία Πολύτιµα
Πετράδια»– µπορούµε να εκπληρώσουµε τόσο τις δικές µας ευχές
όσο και τις ευχές όλων των έµβιων όντων.
Κάθε µέρα από τα βάθη της καρδιάς µας θα πρέπει να
απαγγέλλουµε προσευχές παράκλησης στους φωτισµένους
Βούδες, ενώ διατηρούµε βαθιά πίστη σε αυτούς. Αυτή είναι µια
απλή µέθοδος για µας ώστε να δεχόµαστε συνεχώς τις ευλογίες
των Βούδα. Θα πρέπει επίσης να παίρνουµε µέρος σε οµαδικές
προσευχές, οι οποίες είναι γνωστές ως «πούτζα», και
οργανώνονται στους Βουδιστικούς Ναούς ή στις Αίθουσες
Προσευχών. Αυτές οι προσευχές είναι παντοδύναµες µέθοδοι για
να δεχτούµε τις ευλογίες και την προστασία του Βούδα.

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΛΟΓΙΣΤΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΦΥΓΗ

ΓΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Πρώτα ενασχολούµαστε µε τον ακόλουθο στοχασµό:

Θέλω να προστατεύσω και να απελευθερώσω τον εαυτό µου

µόνιµα από τις δυστυχίες αυτής της ζωής και των αµέτρητων
µελλοντικών ζωών. Μπορώ να το επιτύχω αυτό µόνο µε το να
δεχτώ τις ευλογίες του Βούδα, να βάλω το Ντάρµα σε εφαρµογή
και να δεχτώ βοήθεια από τη Σάνγκα -τους ανώτερους
πνευµατικούς φίλους

Σκεπτόµενοι βαθιά µε αυτόν τον τρόπο, πρώτα παίρνουµε τη

δυνατή απόφαση και στη συνέχεια υποσχόµαστε να αναζητάµε
προστασία µε ειλικρίνεια στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη
Σάνγκα σε όλη µας τη ζωή. Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε σε
αυτήν την απόφαση κάθε µέρα και να διατηρούµε συνεχώς την
υπόσχεσή µας για όλη την υπόλοιπη ζωή µας. Οι δεσµεύσεις των
όρκων µας της προσφυγής για προστασία είναι να κάνουµε
πάντα προσπάθεια να δεχόµαστε τις ευλογίες του Βούδα, να
βάζουµε το Ντάρµα σε εφαρµογή και να δεχόµαστε τη βοήθεια
της Σάνγκα, των αγνών πνευµατικών µας φίλων
συµπεριλαµβανοµένου του πνευµατικού Δασκάλου µας. Αυτός
είναι ο τρόπος µε τον οποίο προσφεύγουµε για προστασία στο
Βούδα, στο Ντάρµα και στη Σάνγκα. Μέσα από αυτό θα
επιτύχουµε το στόχο µας –τη µόνιµη απελευθέρωση από όλες τις
δυστυχίες αυτής της ζωής και των αµέτρητων µελλοντικών
ζωών, το πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής µας.
Προκειµένου να διατηρήσουµε την υπόσχεσή µας να
προσφεύγουµε για προστασία στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη
Σάνγκα σε όλη µας τη ζωή, έτσι ώστε εµείς και όλα τα έµβια
όντα να δεχόµαστε τις ευλογίες και την προστασία του Βούδα,
απαγγέλλουµε µε δυνατή πίστη την ακόλουθη προσευχή της
προσφυγής για προστασία κάθε µέρα:

Εγώ και όλα τα αισθανόµενα όντα, µέχρι να φτάσουµε στη

φώτιση,
Προσφεύγουµε για προστασία στο Βούδα, στο Ντάρµα και στη
Σάνγκα.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΚΑΡΜΑ;

Ο σκοπός της κατανόησης και της πίστης στο κάρµα είναι για να
εµποδίσουµε τη µελλοντική δυστυχία και να εδραιώσουµε τα
βασικά θεµέλια του µονοπατιού προς την απελευθέρωση και τη
φώτιση. Γενικά, κάρµα σηµαίνει «δράση». Από µη-ενάρετες
πράξεις απορρέει δυστυχία και από ενάρετες πράξεις απορρέει
ευτυχία: εάν το πιστεύουµε αυτό, πιστεύουµε στο κάρµα. Ο
Βούδας έδωσε εκτενείς διδασκαλίες που αποδεικνύουν την
αλήθεια αυτής της δήλωσης και πολλά διαφορετικά
παραδείγµατα που δείχνουν τον ξεχωριστό σύνδεσµο ανάµεσα
στις πράξεις των προηγούµενων ζωών µας και τις εµπειρίες µας
αυτής της ζωής, µερικά από τα οποία εξηγούνται στο Χαρούµενο
Μονοπάτι της Καλής Τύχης.
Στις προηγούµενες ζωές µας πραγµατοποιήσαµε διάφορα είδη
µη-ενάρετων πράξεων που προκάλεσαν δυστυχία στους άλλους.
Ως αποτέλεσµα αυτών των µη-ενάρετων πράξεων, διάφορα είδη
συνθηκών δυστυχίας και καταστάσεων εµφανίζονται και
βιώνουµε ατέλειωτη ανθρώπινη δυστυχία και προβλήµατα. Αυτό
ισχύει και για όλα τα άλλα έµβια όντα.
Θα πρέπει να κρίνουµε εάν πιστεύουµε ή όχι ότι η κύρια αιτία
της δυστυχίας είναι οι µη-ενάρετες πράξεις µας και η κύρια αιτία
της ευτυχίας είναι οι ενάρετες πράξεις µας. Εάν δεν το
πιστεύουµε αυτό, δε θα κάνουµε ποτέ προσπάθεια να
συσσωρεύσουµε ενάρετες πράξεις, ή χάρη, και δε θα
εξαγνίσουµε ποτέ τις µη-ενάρετες πράξεις µας. Λόγω αυτού θα
βιώνουµε δυστυχία και δυσκολίες συνεχώς, από τη µια ζωή στην
άλλη χωρίς τέλος.
Κάθε πράξη που πραγµατοποιούµε αφήνει ένα αποτύπωµα
στο πολύ λεπτοφυές πνεύµα µας και κάθε αποτύπωµα τελικά
προκαλεί το αποτέλεσµά του. Το πνεύµα µας είναι όπως ένας
αγρός και η πραγµατοποίηση πράξεων είναι σαν να φυτεύουµε
σπόρους σε αυτό τον αγρό. Οι ενάρετες πράξεις φυτεύουν
σπόρους µελλοντικής ευτυχίας και οι µη-ενάρετες πράξεις
φυτεύουν σπόρους µελλοντικής δυστυχίας. Αυτοί οι σπόροι
παραµένουν σε λήθαργο στο πνεύµα µας µέχρι να εµφανιστούν
οι συνθήκες για να ωριµάσουν και µετά να παράξουν το
αποτέλεσµά τους. Σε µερικές περιπτώσεις, αυτό µπορεί να
συµβεί πολλές ζωές έπειτα από την πραγµατοποίηση της
αρχικής πράξης.
Οι σπόροι που ωριµάζουν όταν πεθάνουµε είναι πολύ
σηµαντικοί, επειδή καθορίζουν τι είδους επαναγέννηση θα
πάρουµε στην επόµενη ζωή µας. Ποιος συγκεκριµένος σπόρος
ωριµάζει στο θάνατο εξαρτάται από την κατάσταση του
πνεύµατος µε την οποία πεθαίνουµε. Εάν πεθάνουµε µε ένα
ειρηνικό πνεύµα, αυτό θα ενεργοποιήσει έναν ενάρετο σπόρο και
θα βιώσουµε µια καλότυχη επαναγέννηση. Όµως, εάν
πεθάνουµε µε ένα µη-ειρηνικό πνεύµα, όπως σε µια κατάσταση
θυµού, αυτό θα ενεργοποιήσει ένα µη-ενάρετο σπόρο και θα
βιώσουµε µια κακότυχη επαναγέννηση. Αυτό είναι παρόµοιο µε
τον τρόπο µε τον οποίο προκαλούνται οι εφιάλτες όταν
βρισκόµαστε σε µια ταραγµένη κατάσταση πνεύµατος ακριβώς
πριν αποκοιµηθούµε.
Όλες οι ανάρµοστες πράξεις, συµπεριλαµβανοµένου του
φόνου, της κλοπής, της εσφαλµένης σεξουαλικής συµπεριφοράς,
του ψέµατος, του διαιρετικού λόγου, του βλαβερού λόγου, της
άσκοπης συζήτησης, της εποφθαλµίωσης, της κακίας και της
διατήρησης λανθασµένων απόψεων, είναι µη-ενάρετες πράξεις.
Όταν εγκαταλείπουµε τις µη-ενάρετες πράξεις και κάνουµε
προσπάθεια να εξαγνίσουµε τις προηγούµενες µη-ενάρετες
πράξεις µας τότε ασκούµαστε στην ηθική πειθαρχία. Αυτό θα
µας εµποδίσει από το να βιώσουµε µελλοντική δυστυχία και από
το να πάρουµε µια κατώτερη επαναγέννηση. Παραδείγµατα των
ενάρετων πράξεων είναι η εξάσκηση σε όλους τους διαλογισµούς
και στις άλλες πνευµατικές ασκήσεις που παρουσιάζονται σε
αυτό το βιβλίο. Ο διαλογισµός είναι µια ενάρετη πνευµατική
πράξη που είναι η κύρια αιτία για να βιώσουµε πνευµατική
ειρήνη στο µέλλον. Όποτε ασκούµαστε στο διαλογισµό, είτε είναι
είτε δεν είναι διαυγής, πραγµατοποιούµε µια ενάρετη πράξη του
πνεύµατος, η οποία είναι µια αιτία για τη µελλοντική µας
ευτυχία και την πνευµατική µας ειρήνη. Συνήθως
ενδιαφερόµαστε κυρίως για τις πράξεις του σώµατος και του
λόγου, αλλά στην πραγµατικότητα οι πράξεις του πνεύµατος
είναι πιο σηµαντικές. Οι πράξεις του σώµατος και του λόγου µας
εξαρτώνται από τις πράξεις του πνεύµατός µας, από την
απόφαση που παίρνουµε µε το πνεύµα µας.
Όποτε πραγµατοποιούµε ενάρετες πράξεις όπως διαλογισµό ή
άλλες πνευµατικές ασκήσεις, θα πρέπει να έχουµε την ακόλουθη
πνευµατική απόφαση:

Καθώς ιππεύω το άλογο των ενάρετων πράξεων

Θα το οδηγήσω στο µονοπάτι προς την απελευθέρωση µε τα
χαλινάρια της απάρνησης,
Και προτρέποντας αυτό το άλογο προς τα εµπρός µε το
µαστίγιο της προσπάθειας,
Θα φτάσω γρήγορα στην Αγνή Χώρα της απελευθέρωσης και
της φώτισης.

Έχοντας στοχαστεί στην παραπάνω εξήγηση, θα πρέπει να

σκεφτούµε:

Από τη στιγµή που ο εαυτός µου δεν εύχεται ποτέ να υποφέρει

και πάντα θέλει να είναι ευτυχισµένος, θα πρέπει να
εγκαταλείψω και να εξαγνίσω τις µη-ενάρετες πράξεις µου και
µε ειλικρίνεια να πραγµατοποιώ ενάρετες πράξεις.

Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση κάθε µέρα

και να βάλουµε την απόφασή µας σε πρακτική εφαρµογή.
 Το Μονοπάτι ενός Προσώπου
του Μεσαίου Σκοπού
Σε αυτό το κείµενο, ένα «πρόσωπο του µεσαίου σκοπού»
αναφέρεται σε κάποιον που έχει µια µεσαία ικανότητα να
αναπτύξει πνευµατική κατανόηση και συνειδητοποιήσεις.

ΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

Στη Σούτρα των Τεσσάρων Ευγενών Αληθειών ο Βούδας λέει: «Θα

πρέπει να γνωρίζετε τι είναι δυστυχία». Λέγοντάς το αυτό, ο
Βούδας µας συµβουλεύει ότι θα πρέπει να γνωρίζουµε σχετικά
µε την αβάσταχτη δυστυχία που θα βιώσουµε στις αµέτρητες
µελλοντικές ζωές µας και γι’ αυτό να αναπτύξουµε απάρνηση,
την απόφαση να απελευθερώσουµε τον εαυτό µας µόνιµα απ’
αυτές τις δυστυχίες.
Γενικά, καθένας που έχει σωµατικό ή πνευµατικό πόνο, ακόµα
και τα ζώα, κατανοούν τη δυστυχία τους, αλλά όταν ο Βούδας
λέει «θα πρέπει να γνωρίζετε τι είναι δυστυχία» εννοεί ότι θα
πρέπει να γνωρίζουµε τις δυστυχίες των µελλοντικών ζωών µας.
Γνωρίζοντάς το αυτό, θα αναπτύξουµε µια δυνατή ευχή να
απελευθερώσουµε τον εαυτό µας απ’ αυτές τις µορφές
δυστυχίας. Αυτή η πρακτική συµβουλή είναι σηµαντική για τον
καθένα. επειδή, εάν έχουµε την ευχή να απελευθερώσουµε τον
εαυτό µας από τις δυστυχίες των µελλοντικών ζωών, τότε
σίγουρα θα χρησιµοποιήσουµε την παρούσα ανθρώπινη ζωή µας
για την ελευθερία και την ευτυχία των αµέτρητων µελλοντικών
ζωών µας. Δεν υπάρχει µεγαλύτερο νόηµα από αυτό.
 Εάν δεν έχουµε αυτήν την ευχή, θα σπαταλήσουµε την
πολύτιµη ανθρώπινη ζωή µας µόνο για την ελευθερία και την
ευτυχία αυτής της µικρής ζωής. Αυτό θα ήταν ανόητο, επειδή η
πρόθεσή µας και οι πράξεις µας δε θα ήταν διαφορετικές από την
πρόθεση και τις πράξεις των ζώων που ενδιαφέρονται µόνο γι’
αυτή τη ζωή. Ο µεγάλος Γιόγκι Μιλαρέπα είπε κάποτε σε έναν
κυνηγό που λεγόταν Γκόνπο Ντόρτζε:

Το σώµα σου είναι ανθρώπινο αλλά το πνεύµα σου είναι ενός

ζώου.
Εσύ, ένα ανθρώπινο ον, που έχεις το πνεύµα ενός ζώου,
παρακαλώ άκουσε το τραγούδι µου.

Συνήθως πιστεύουµε ότι το να λύσουµε τη δυστυχία και τα

προβλήµατα της παρούσας ζωής µας είναι το πιο σηµαντικό και
αφιερώνουµε όλη τη ζωή µας σε αυτό το σκοπό. Στην
πραγµατικότητα, η διάρκεια της δυστυχίας και των
προβληµάτων αυτής της ζωής είναι πολύ µικρή. Εάν πεθάνουµε
αύριο, όλα θα σταµατήσουν αύριο. Όµως, από τη στιγµή που η
διάρκεια της δυστυχίας και των προβληµάτων των µελλοντικών
ζωών είναι ατέλειωτη, η ελευθερία και η ευτυχία των
µελλοντικών ζωών µας είναι απείρως πιο σηµαντική από την
ελευθερία και την ευτυχία αυτής της σύντοµης ζωής. Με τα
λόγια «θα πρέπει να γνωρίζετε τι είναι δυστυχία» ο Βούδας µας
ενθαρρύνει να χρησιµοποιήσουµε την παρούσα ανθρώπινη ζωή
προκειµένου να προετοιµαστούµε για την ελευθερία και την
ευτυχία των αµέτρητων µελλοντικών ζωών. Αυτοί που το κάνουν
αυτό είναι αληθινά σοφοί.
Στις µελλοντικές ζωές µας, όταν γεννηθούµε ως ένα ζώο, όπως
µια αγελάδα ή ένα ψάρι, θα γίνουµε η τροφή για τα άλλα έµβια
όντα και θα πρέπει να βιώσουµε πολλά άλλα είδη της δυστυχίας
των ζώων. Τα ζώα δεν έχουν ελευθερία και χρησιµοποιούνται
από τα ανθρώπινα όντα για φαγητό, εργασία και διασκέδαση.
Δεν έχουν την ευκαιρία να βελτιώσουν τον εαυτό τους. Ακόµα
και εάν ακούσουν τα πολύτιµα λόγια του Ντάρµα, έχει τόσο
νόηµα γι’ αυτά όσο το ν’ ακούν τον άνεµο να φυσά. Όταν
γεννηθούµε ως ένα πεινασµένο φάντασµα δε θα έχουµε ούτε την
πιο ελάχιστη σταγόνα νερό να πιούµε και το νερό µας θα είναι
µόνο τα δάκρυά µας. Θα πρέπει να βιώσουµε την αβάσταχτη
δυστυχία της δίψας και της πείνας για πολλές εκατοντάδες
χρόνια. Όταν γεννηθούµε ως ένα ον της κόλασης στις καυτές
κολάσεις, το σώµα µας θα είναι αδιαχώριστο από τη φωτιά και οι
άλλοι θα είναι ικανοί να ξεχωρίσουν το σώµα µας από τη φωτιά
µόνο ακούγοντας τις κραυγές της δυστυχίας µας. Θα πρέπει να
βιώσουµε το αβάσταχτο βάσανο του σώµατός µας να καίγεται
για εκατοµµύρια χρόνια. Όπως όλα τα άλλα φαινόµενα, οι
κολάσεις δεν υπάρχουν αυθύπαρκτα αλλά υπάρχουν ως απλές
εµφανίσεις στο πνεύµα, σαν τα όνειρα. Όταν γεννηθούµε ως
ένας θεός του κόσµου της επιθυµίας βιώνουµε µεγάλη σύγχυση
και είµαστε ανικανοποίητοι. Ακόµα και εάν βιώνουµε µερικές
επιφανειακές απολαύσεις, οι επιθυµίες µας συνεχίζουν να
δυναµώνουν και έχουµε ακόµα περισσότερη πνευµατική
δυστυχία απ’ ό,τι τα ανθρώπινα όντα. Όταν γεννηθούµε ως ένας
ηµίθεος ζηλεύουµε πάντα τη δόξα των θεών και λόγω αυτού
έχουµε µεγάλη πνευµατική δυστυχία. Η ζήλια µας είναι σαν ένα
αγκάθι που τρυπά το πνεύµα µας και µας κάνει να βιώνουµε
πνευµατική και σωµατική δυστυχία για µεγάλα χρονικά
διαστήµατα. Όταν έχουµε γεννηθεί ως ένα ανθρώπινο ον θα
πρέπει να βιώσουµε διάφορα είδη ανθρώπινης δυστυχίας όπως
τη δυστυχία της γέννησης, της αρρώστιας, των γηρατειών και του
θανάτου.
 ΓΕΝΝΗΣΗ

Όταν η συνείδησή µας εισέλθει πρώτα στην ένωση του

σπέρµατος του πατέρα µας και του ωαρίου της µητέρας µας, το
σώµα µας είναι ένα πολύ καυτό, υδάτινο στοιχείο σαν το λευκό
γιαούρτι που έχει µια κόκκινη απόχρωση. Τις πρώτες στιγµές
µετά τη σύλληψη δεν έχουµε χονδροειδή συναισθήµατα, αλλά
αµέσως µόλις αυτά αναπτυχθούν αρχίζουµε να βιώνουµε πόνο.
Το σώµα µας σταδιακά γίνεται όλο και πιο σκληρό και καθώς τα
µέλη µας µεγαλώνουν, νιώθουµε σαν να τεντώνεται το σώµα
µας επάνω σε ένα τροχό βασανιστηρίων. Μέσα στη µήτρα της
µητέρας µας είναι πολύ ζεστά και σκοτεινά. Το σπίτι µας για
εννέα µήνες είναι ένας µικρός, στενά συµπιεσµένος χώρος,
γεµάτος από ακάθαρτα στοιχεία. Είναι σαν να συνθλιβόµαστε
µέσα σε µια µικρή δεξαµενή από νερό γεµάτη βρόµικα υγρά µε
το καπάκι σφιχτά κλειστό, έτσι ώστε ούτε αέρας ούτε φως να
µπορούν να περάσουν µέσα.
Για όσο βρισκόµαστε στη µήτρα της µητέρας µας βιώνουµε
πολύ πόνο και φόβο από µόνοι µας. Είµαστε εξαιρετικά
ευαίσθητοι σε οτιδήποτε κάνει η µητέρα µας. Όταν περπατάει
γρήγορα νιώθουµε σαν να κατρακυλάµε από ένα ψηλό βουνό και
τροµοκρατούµαστε. Εάν έχει ερωτική συνεύρεση νιώθουµε ότι
συνθλιβόµαστε και ότι ασφυκτιούµε ανάµεσα σε δύο τεράστια
βάρη και πανικοβαλλόµαστε. Εάν η µητέρα µας κάνει ένα µικρό
πήδηµα νιώθουµε σαν να τιναζόµαστε στο έδαφος από ένα
µεγάλο ύψος. Εάν πιει οτιδήποτε καυτό νιώθουµε σαν να
ζεµατίζει το δέρµα µας βραστό νερό και εάν πιει οτιδήποτε κρύο
είναι σαν ένα παγωµένο ντους το µεσοχείµωνο.
Όταν ξεπροβάλουµε από τη µήτρα της µητέρας µας νιώθουµε
σαν να σπρωχνόµαστε µέσα από µια στενή σχισµή ανάµεσα σε
δύο σκληρούς βράχους. Μόλις γεννηθούµε το σώµα µας είναι
τόσο λεπτεπίλεπτο ώστε κάθε άγγιγµα είναι οδυνηρό. Ακόµα και
εάν κάποιος µας κρατά πολύ στοργικά, νιώθουµε τα χέρια του ή
τα χέρια της σαν αγκαθωτούς θάµνους που τρυπούν τη σάρκα
µας και ακόµα και τα πιο λεπτεπίλεπτα υφάσµατα τα νιώθουµε
άγρια και µας γδέρνουν. Σε σύγκριση µε τη µαλακότητα και την
απαλότητα της µήτρας της µητέρας µας, κάθε αίσθηση αφής
είναι σκληρή και οδυνηρή. Εάν κάποιος µας σηκώσει, νιώθουµε
σαν να αιωρούµαστε πάνω από ένα τεράστιο γκρεµό κι
αισθανόµαστε τροµαγµένοι και ανασφαλείς. Έχουµε ξεχάσει
όλα όσα ξέραµε στις προηγούµενες ζωές µας και φέρνουµε µόνο
πόνο και σύγχυση από τη µήτρα της µητέρας µας. Οτιδήποτε
ακούµε έχει τόσο νόηµα όσο ο ήχος του ανέµου και δεν µπορούµε
να κατανοήσουµε οτιδήποτε αντιλαµβανόµαστε. Στις πρώτες
εβδοµάδες είµαστε σαν κάποιον ο οποίος είναι τυφλός, κουφός,
χαζός και υποφέρει από βαθιά αµνησία. Όταν είµαστε
πεινασµένοι δεν µπορούµε να πούµε «χρειάζοµαι φαγητό» και
όταν πονάµε δεν µπορούµε να πούµε «αυτό µε πονάει». Το
µοναδικό σηµάδι που µπορούµε να δείξουµε είναι καυτά δάκρυα
και οργισµένες χειρονοµίες. Η µητέρα µας συχνά δεν έχει ιδέα τι
πόνους και δυσφορία βιώνουµε. Είµαστε εντελώς αβοήθητοι και
πρέπει να διδαχτούµε τα πάντα –πώς να φάµε, πώς να
καθίσουµε, πώς να περπατήσουµε και πώς να µιλήσουµε.
Παρόλο που είµαστε πιο ευάλωτοι στις πρώτες εβδοµάδες της
ζωής µας, ο πόνος µας δε σταµατάει καθώς µεγαλώνουµε.
Συνεχίζουµε να βιώνουµε διάφορα είδη δυστυχίας σε όλη µας τη
ζωή. Ακριβώς όπως όταν ανάβουµε φωτιά σε ένα µεγάλο σπίτι η
θερµότητα της φωτιάς διαπερνά όλο το σπίτι και όλη η
θερµοκρασία στο σπίτι προέρχεται από τη φωτιά, έτσι όταν
έχουµε γεννηθεί στη σαµσάρα η δυστυχία διαπερνά όλη µας τη
ζωή και όλες οι δυστυχίες που βιώνουµε εµφανίζονται επειδή
έχουµε πάρει µια κηλιδωµένη επαναγέννηση.
 Η ανθρώπινη επαναγέννησή µας, κηλιδωµένη από τις
δηλητηριώδεις πλάνες του αυτο-αδράγµατος, είναι η βάση για
την ανθρώπινη δυστυχία µας. Χωρίς αυτή τη βάση, δεν υπάρχουν
ανθρώπινα προβλήµατα. Οι πόνοι της γέννησης βαθµιαία
µετατρέπονται στους πόνους της αρρώστιας, των γηρατειών και
του θανάτου –είναι µια συνέχεια.

ΑΡΡΩΣΤΙΑ

Η γέννησή µας προκαλεί επίσης τη δυστυχία της αρρώστιας.

Ακριβώς όπως ο άνεµος και το χιόνι του χειµώνα κλέβουν τη
δόξα των πράσινων λιβαδιών, των δέντρων, των δασών και των
λουλουδιών, έτσι και η αρρώστια παίρνει τη νεανική αίγλη του
σώµατός µας, καταστρέφοντας το σφρίγος του και τη δύναµη
των αισθήσεών µας. Εάν είµαστε συνήθως σε φόρµα και ευεξία,
όταν αρρωσταίνουµε γινόµαστε ξαφνικά ανίκανοι να
ενασχοληθούµε µε τις συνηθισµένες δραστηριότητές µας. Ακόµα
και ένας πρωταθλητής του µποξ, ο οποίος είναι συνήθως ικανός
να βγάλει νοκ-άουτ όλους τους αντιπάλους του, γίνεται εντελώς
αβοήθητος όταν χτυπήσει η αρρώστια. Η αρρώστια κάνει όλες τις
εµπειρίες των καθηµερινών µας απολαύσεων να εξαφανίζονται
και µας κάνει να βιώνουµε δυσάρεστα συναισθήµατα µέρα και
νύχτα.
Όταν αρρωσταίνουµε, είµαστε σαν ένα πουλί που πετά ψηλά
και ισορροπεί στον ουρανό και ξαφνικά πέφτει. Όταν ένα πουλί
πυροβοληθεί, πέφτει κατευθείαν στο έδαφος όπως ένας βόλος
µολυβιού και όλη του η δόξα και η δύναµη αµέσως
καταστρέφονται. Με έναν παρόµοιο τρόπο, όταν αρρωσταίνουµε
είµαστε ξαφνικά ανίκανοι. Εάν είµαστε σοβαρά άρρωστοι,
µπορεί να εξαρτηθούµε ολοκληρωτικά από τους άλλους και να
χάσουµε ακόµα και την ικανότητα να ελέγχουµε τις σωµατικές
λειτουργίες µας. Είναι δύσκολο να αντέξουµε αυτή τη
µεταµόρφωση, ειδικά αυτοί που περηφανεύονται για τη
ανεξαρτησία τους και τη σωµατική τους ευεξία.
Όταν είµαστε ασθενείς, νιώθουµε απογοητευµένοι καθώς δεν
µπορούµε να κάνουµε τις δουλειές που συνήθως κάνουµε ή να
ολοκληρώσουµε όλα τα καθήκοντα που έχουµε αναλάβει από
µόνοι µας. Γινόµαστε εύκολα ανυπόµονοι µε την αρρώστια µας
και στενοχωριόµαστε για όλα τα πράγµατα που δεν µπορούµε
να κάνουµε. Δεν µπορούµε να απολαύσουµε τα πράγµατα που
συνήθως µας έδιναν χαρά, όπως τα αθλήµατα, το χορό, το ποτό,
το πλούσιο φαγητό ή την παρέα των φίλων µας. Όλοι αυτοί οι
περιορισµοί µάς κάνουν να νιώθουµε ακόµα πιο µίζεροι και
επιπρόσθετα στη στενοχώρια µας πρέπει να υποµείνουµε όλους
τους σωµατικούς πόνους που φέρνει η αρρώστια.
Όταν είµαστε άρρωστοι, όχι µόνο πρέπει να βιώσουµε όλους
τους ανεπιθύµητους πόνους της ίδιας της αρρώστιας, αλλά
πρέπει επίσης να βιώσουµε όλα τα είδη των άλλων
ανεπιθύµητων πραγµάτων. Για παράδειγµα, πρέπει να κάνουµε
οποιαδήποτε θεραπεία µάς έχει δοθεί, είτε είναι ένα αηδιαστικό
φάρµακο, µια σειρά από ενέσεις, είτε µία µεγάλη εγχείρηση ή
αποχή από κάτι που µας αρέσει πάρα πολύ. Εάν πρόκειται να
κάνουµε µια επέµβαση, θα πρέπει να πάµε στο νοσοκοµείο και
να δεχτούµε όλες τις συνθήκες εκεί. Ίσως πρέπει να τρώµε
φαγητό που δε µας αρέσει και να µένουµε στο κρεβάτι όλη µέρα
χωρίς να κάνουµε τίποτα, και ίσως νιώσουµε άγχος σχετικά µε
την επέµβαση. Ο γιατρός µας πολύ πιθανόν να µη µας εξηγήσει
ακριβώς ποιο είναι το πρόβληµα και εάν αυτός ή αυτή προβλέπει
ή όχι την επιβίωσή µας.
Εάν µάθουµε ότι η αρρώστια µας είναι αθεράπευτη και δεν
έχουµε πνευµατική εµπειρία, θα υποφέρουµε από άγχος, φόβο
και µετάνοια. Ίσως απογοητευτούµε και εγκαταλείψουµε την
ελπίδα µας ή ίσως θυµώσουµε µε την αρρώστια µας, νιώθοντας
ότι είναι ένας εχθρός ο οποίος µε κακία µας έχει στερήσει όλη
µας τη χαρά.

ΓΗΡΑΤΕΙΑ

Η γέννησή µας επίσης προκαλεί τους πόνους των γηρατειών. Τα

γηρατειά κλέβουν την οµορφιά µας, την υγεία µας, την καλή µας
εµφάνιση, την ωραία επιδερµίδα µας, τη ζωτικότητα και την
άνεσή µας. Τα γηρατειά µάς µετατρέπουν σε αντικείµενα
περιφρόνησης. Φέρνουν πολλούς ανεπιθύµητους πόνους και µας
οδηγούν γρήγορα στο θάνατο.
Καθώς µεγαλώνουµε, χάνουµε όλη την οµορφιά των νιάτων
µας και το δυνατό και υγιές σώµα µας γίνεται αδύναµο και
επιβαρύνεται µε αρρώστιες. Η κάποτε σταθερή και
καλοσχηµατισµένη φιγούρα µας γέρνει και παραµορφώνεται, οι
µύες και η σάρκα µας συρρικνώνονται έτσι ώστε τα µέλη µας να
γίνονται σαν λεπτά κοντάρια και τα κόκαλά µας να πετάγονται
έξω. Τα µαλλιά µας χάνουν το χρώµα και τη λάµψη τους και η
επιδερµίδα µας χάνει τη στιλπνότητά της. Το πρόσωπό µας
γεµίζει ρυτίδες και τα χαρακτηριστικά µας παραµορφώνονται. Ο
Μιλαρέπα είπε:

Πώς σηκώνονται οι µεγάλοι άνθρωποι; Σηκώνονται σαν να

τραβούν από το έδαφος ένα παλούκι. Πώς περπατάνε οι γέροι;
Από τη στιγµή που στέκονται στα πόδια τους πρέπει να
περπατήσουν επιφυλακτικά όπως αυτοί που πιάνουν πουλιά.
Πώς κάθονται κάτω οι µεγάλοι άνθρωποι; Πέφτουν κάτω όπως
οι βαριές αποσκευές όταν κοµµατιάζονται τα λουριά τους.

Μπορούµε να στοχαστούµε το ακόλουθο ποίηµα σχετικά µε τη

δυστυχία του να γερνάµε, γραµµένο από το λόγιο Γκούνγκτανγκ:
Όταν γερνάµε, τα µαλλιά µας ασπρίζουν,
Αλλά αυτό δε συµβαίνει επειδή τα πλύναµε και καθάρισαν.
Είναι ένα σηµάδι ότι σύντοµα θα συναντήσουµε τον Κύριο του
Θανάτου.

Έχουµε ρυτίδες στο µέτωπό µας,

Αλλά όχι επειδή έχουµε πολύ σάρκα.
Είναι µια προειδοποίηση από τον Κύριο του Θανάτου:
«Πρόκειται να πεθάνεις»

Τα δόντια µας πέφτουν,

Αλλά όχι για να δώσουν χώρο στα καινούργια.
Είναι ένα σηµάδι ότι σύντοµα θα χάσουµε την ικανότητα να
τρώµε ανθρώπινο φαγητό.

Τα πρόσωπά µας είναι άσχηµα και δυσάρεστα,

Αλλά όχι επειδή φοράµε µάσκες.
Είναι ένα σηµάδι ότι έχουµε χάσει τη µάσκα της νεότητας.

Το κεφάλι µας κουνιέται πέρα δώθε,

Αλλά όχι επειδή διαφωνούµε.
Είναι ο Κύριος του Θανάτου που χτυπά το κεφάλι µας µε το
ξύλο που κρατά στο δεξί του χέρι.

Περπατάµε σκυφτοί κοιτώντας στο έδαφος.

Αλλά όχι επειδή ψάχνουµε για χαµένες βελόνες.
Είναι ένα σηµάδι ότι ψάχνουµε για τη χαµένη µας οµορφιά και
τις µνήµες µας.

Όταν σηκωνόµαστε από το έδαφος χρησιµοποιούµε και τα

τέσσερα µέλη µας,
Αλλά όχι επειδή µιµούµαστε ζώα.
 Είναι ένα σηµάδι ότι τα πόδια µας είναι πολύ αδύναµα για να
στηρίξουν τα σώµατά µας.

Καθόµαστε κάτω σαν να έχουµε ξαφνικά πέσει,

Αλλά όχι επειδή είµαστε θυµωµένοι.
Είναι ένα σηµάδι ότι το σώµα µας έχει χάσει τη δύναµή του.

Το σώµα µας λικνίζεται καθώς περπατάµε,

Αλλά όχι επειδή σκεφτόµαστε ότι είµαστε σηµαντικοί.
Είναι ένα σηµάδι ότι τα πόδια µας δεν µπορούν να µεταφέρουν
το σώµα µας.

Τα χέρια µας τρέµουν,

Αλλά όχι επειδή αδηµονούν να κλέψουν.
Είναι ένα σηµάδι ότι τα αδηµονούντα δάχτυλα του Κυρίου του
Θανάτου κλέβουν τα αποκτήµατά µας.

Τρώµε πολύ λίγο,

Αλλά όχι επειδή είµαστε µίζεροι.
Είναι ένα σηµάδι ότι δεν µπούµε να χωνέψουµε το φαγητό µας.

Αγκοµαχούµε συχνά,
Αλλά όχι επειδή ψιθυρίζουµε µάντρα στους αρρώστους.
Είναι ένα σηµάδι ότι η αναπνοή µας σύντοµα θα εξαφανιστεί.

Όταν είµαστε νέοι µπορούµε να ταξιδέψουµε σε όλον τον

κόσµο, αλλά όταν είµαστε γέροι δύσκολα µπορούµε να
φτάσουµε ακόµα και στην εξώπορτά µας. Γινόµαστε πολύ
αδύναµοι για να ενασχοληθούµε µε πολλές κοσµικές
δραστηριότητες και οι πνευµατικές µας δραστηριότητες συχνά
περιορίζονται. Για παράδειγµα, έχουµε λίγη σωµατική δύναµη
για να πραγµατοποιήσουµε ενάρετες πράξεις και λίγη
πνευµατική ενέργεια για να αποµνηµονεύσουµε, να
στοχαστούµε και να διαλογιστούµε. Δεν µπορούµε να
παρακολουθήσουµε διδασκαλίες που δίνονται σε µέρη
δυσπρόσιτα ή δεν είναι άνετα να κατοικηθούν. Δεν µπορούµε να
βοηθήσουµε τους άλλους µε τρόπους που απαιτούν σωµατική
δύναµη και καλή υγεία. Στερήσεις όπως αυτές συχνά κάνουν
τους ηλικιωµένους πολύ θλιµµένους.
Όταν γερνάµε, γινόµαστε σαν κάποιον που είναι τυφλός και
κουφός. Δεν µπορούµε να δούµε καθαρά και χρειαζόµαστε όλο
και πιο δυνατά γυαλιά µέχρι τελικά να µην µπορούµε να
διαβάσουµε καθόλου. Δεν µπορούµε να ακούσουµε ξεκάθαρα
και έτσι γίνεται όλο και πιο δύσκολο να ακούσουµε µουσική, την
τηλεόραση ή τους άλλους. Η µνήµη µας εξασθενίζει. Όλες οι
κοσµικές και πνευµατικές µας δραστηριότητες γίνονται όλο και
πιο δύσκολες. Εάν ασκούµαστε στο διαλογισµό γίνεται
δυσκολότερο για µας να αποκτήσουµε συνειδητοποιήσεις επειδή
η µνήµη και η συγκέντρωσή µας είναι πολύ αδύναµα. Δεν
µπορούµε να συγκεντρωθούµε στη µελέτη. Έτσι, εάν δεν έχουµε
γνωρίσει και εξασκηθεί στις πνευµατικές ασκήσεις όταν είµαστε
νεότεροι, το µόνο πράγµα που κάνουµε όταν γερνάµε είναι να
µετανιώνουµε και να περιµένουµε τον Κύριο του Θανάτου να
έρθει.
Όταν είµαστε γέροι δεν µπορούµε να αποκοµίσουµε την ίδια
απόλαυση από τα πράγµατα που συνήθως απολαµβάναµε όπως
το φαγητό, το ποτό και το σεξ. Είµαστε πολύ αδύναµοι να
παίζουµε παιχνίδια και συχνά πολύ κουρασµένοι ακόµα και για
διασκέδαση. Καθώς η ζωή µας εξαντλείται δεν µπορούµε να
συµµετάσχουµε στις δραστηριότητες που έχουν οι παρέες των
νέων ανθρώπων. Όταν ταξιδεύουν εµείς πρέπει να µείνουµε
πίσω. Κανείς δε θέλει να µας πάρει µαζί του καθώς γερνάµε και
κανείς δε θέλει να µας επισκεφθεί. Ακόµα και τα εγγόνια µας δε
θέλουν να µείνουν για πολύ µαζί µας. Οι µεγάλοι άνθρωποι
συχνά σκέφτονται από µόνοι τους: «Τι υπέροχο που θα ήταν εάν
οι νέοι άνθρωποι ήθελαν να µείνουν µαζί µου. Θα µπορούσαµε
να κάνουµε περιπάτους και να τους δείξω πράγµατα». Αλλά οι
νέοι άνθρωποι δε θέλουν να συµπεριλαµβάνονται στα σχέδιά
τους. Καθώς η ζωή τους οδηγείται στο τέλος οι ηλικιωµένοι
βιώνουν τη δυστυχία της εγκατάλειψης και της µοναξιάς. Έχουν
πολλές ξεχωριστές δυστυχίες.

ΘΑΝΑΤΟΣ

Η γέννησή µας επίσης προκαλεί τις δυστυχίες του θανάτου. Εάν

κατά τη διάρκεια της ζωής µας εργαστήκαµε σκληρά για να
συγκεντρώσουµε αγαθά και εάν έχουµε προσκολληθεί σε αυτά,
θα βιώσουµε µεγάλη δυστυχία τη στιγµή του θανάτου,
σκεπτόµενοι «τώρα πρέπει να αφήσω όλα τα πολύτιµα αγαθά
µου πίσω». Ακόµα και τώρα µας είναι δύσκολο να δανείσουµε
ένα από τα πιο πολύτιµα αγαθά µας σε κάποιον άλλον, πόσω
µάλλον να το εγκαταλείψουµε. Χωρίς καµία αµφιβολία,
γινόµαστε πολύ µίζεροι όταν συνειδητοποιούµε ότι στα χέρια του
θανάτου θα πρέπει να εγκαταλείψουµε τα πάντα.
Όταν πεθάνουµε θα πρέπει να αποχωριστούµε ακόµα και τους
πιο στενούς µας φίλους. Θα πρέπει να αφήσουµε το σύντροφό
µας παρόλο που µπορεί να είµαστε µαζί για πάρα πολλά χρόνια
και να µην είχαµε χωρίσει ούτε µία µέρα. Εάν είµαστε πολύ
προσκολληµένοι στους φίλους µας θα βιώσουµε µεγάλη
δυστυχία τη στιγµή του θανάτου, αλλά το µόνο που θα είµαστε
ικανοί να κάνουµε θα είναι να κρατήσουµε τα χέρια τους. Δε θα
είµαστε ικανοί να αναστείλουµε τη διαδικασία του θανάτου,
ακόµα και εάν µας παρακαλέσουν να µην πεθάνουµε. Συνήθως
όταν είµαστε πολύ προσκολληµένοι σε κάποιον νιώθουµε ζήλια
εάν αυτός ή αυτή µας αφήσουν µόνους µας και περάσουν το
χρόνο τους µε κάποιον άλλον, αλλά όταν πεθάνουµε θα πρέπει
να αφήσουµε τους φίλους µας µε τους άλλους για πάντα. Θα
πρέπει να αφήσουµε τους πάντες, συµπεριλαµβανοµένης και της
οικογένειάς µας και όλων αυτών που µας έχουν βοηθήσει σε
αυτήν τη ζωή.
Όταν πεθάνουµε, αυτό το σώµα που έχουµε φροντίσει και
νοιαστεί τόσο και µε τόσους πολλούς τρόπους, θα πρέπει να το
αφήσουµε πίσω. Θα είναι χωρίς πνεύµα σαν µια πέτρα και θα
θαφτεί στο έδαφος ή θα αποτεφρωθεί. Εάν δεν έχουµε την
εσωτερική προστασία της πνευµατικής εµπειρίας τη στιγµή του
θανάτου, θα βιώσουµε φόβο και θλίψη, καθώς επίσης και
σωµατικό πόνο.
Όταν η συνείδησή µας φεύγει από το σώµα µας στο θάνατο,
όλα τα δυναµικά που έχουµε συσσωρεύσει στο πνεύµα µας
πραγµατοποιώντας ενάρετες και µη-ενάρετες πράξεις θα
φύγουν µαζί της. Πέρα απ’ αυτά δεν µπορούµε να πάρουµε
τίποτε άλλο από αυτόν τον κόσµο. Όλα τα άλλα πράγµατα µας
εξαπατούν. Ο θάνατος σταµατά όλες τις δραστηριότητές µας –τις
συζητήσεις µας, το φαγητό µας, τις συναντήσεις µε τους φίλους,
τον ύπνο µας. Τα πάντα οδηγούνται σε ένα τέλος τη µέρα του
θανάτου µας και πρέπει να αφήσουµε όλα τα πράγµατα πίσω,
ακόµα και τα δαχτυλίδια στα δάχτυλά µας. Στο Θιβέτ οι ζητιάνοι
έχουν ένα ξύλο για να προστατεύουν τον εαυτό τους από τα
σκυλιά. Προκειµένου να κατανοήσουµε ολόκληρη την απώλεια
του θανάτου θα πρέπει να θυµόµαστε ότι τη στιγµή του
θανάτου, οι ζητιάνοι πρέπει να αφήσουν ακόµα και αυτό το
παλιό ξύλο, το πιο φτωχικό από τα ανθρώπινα αποκτήµατα. Σε
όλον τον κόσµο µπορούµε να δούµε ότι τα ονόµατα που
σκαλίζονται στην πέτρα είναι τα µόνα αγαθά των νεκρών.

ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ

Επίσης πρέπει να βιώσουµε τη δυστυχία του αποχωρισµού, να
συναντήσουµε ό,τι δε µας αρέσει και τη µη εκπλήρωση των
ευχών µας –οι οποίες συµπεριλαµβάνουν τη δυστυχία της
φτώχιας, να µας βλάπτουν άνθρωποι και µη-άνθρωποι, το νερό,
η φωτιά, ο άνεµος και η γη. Πριν από τον τελικό αποχωρισµό τη
στιγµή του θανάτου συχνά πρέπει να βιώσουµε προσωρινό
αποχωρισµό από τους ανθρώπους και τα πράγµατα που µας
αρέσουν, ο οποίος µας προκαλεί πνευµατικό πόνο. Ίσως θα
πρέπει να αφήσουµε τη χώρα µας όπου ζουν όλοι οι φίλοι και οι
συγγενείς µας ή θα πρέπει να αφήσουµε τη δουλειά που µας
αρέσει. Ίσως χάσουµε τη φήµη µας. Πολλές φορές σε αυτήν τη
ζωή αναγκαζόµαστε να βιώσουµε τη µιζέρια του αποχωρισµού
από τους ανθρώπους που µας αρέσουν ή να εγκαταλείψουµε και
να χάσουµε τα πράγµατα που θεωρούµε ευχάριστα και
ελκυστικά. Αλλά όταν πεθάνουµε θα πρέπει να αποχωριστούµε
για πάντα όλους τους συντρόφους και τις απολαύσεις µας αυτής
της ζωής και όλες τις εξωτερικές και εσωτερικές συνθήκες για
την άσκησή µας στο Ντάρµα.
Συχνά πρέπει να συναντήσουµε και να ζήσουµε µε ανθρώπους
οι οποίοι δε µας αρέσουν ή να συναντήσουµε καταστάσεις τις
οποίες βρίσκουµε δυσάρεστες. Μερικές φορές ίσως βρεθούµε σε
µια πολύ επικίνδυνη κατάσταση, όπως σε µια φωτιά ή µια
πληµµύρα, ή εκεί που υπάρχει βία, όπως σε µια εξέγερση ή µια
µάχη. Οι ζωές µας είναι γεµάτες από λιγότερο ακραίες
καταστάσεις τις οποίες βρίσκουµε ενοχλητικές. Μερικές φορές
εµποδιζόµαστε από το να κάνουµε τα πράγµατα που θέλουµε.
Μια ηλιόλουστη µέρα ίσως αποφασίσουµε να πάµε στην
παραλία και αντί γι’ αυτό να βρεθούµε ακινητοποιηµένοι σε ένα
κυκλοφοριακό πρόβληµα. Συνεχώς βιώνουµε παρεµβολές από
τον εσωτερικό δαίµονα των πλανών µας, οι οποίες ταράζουν το
πνεύµα µας και την πνευµατική µας άσκηση. Υπάρχουν
αµέτρητες συνθήκες που παρεµποδίζουν τα σχέδιά µας και µας
εµποδίζουν να κάνουµε αυτό που θέλουµε. Είναι σαν να είµαστε
γυµνοί και να ζούµε σε έναν αγκαθωτό θάµνο –όποτε
προσπαθούµε να κινηθούµε, πληγωνόµαστε από τις
καταστάσεις. Οι άνθρωποι και τα πράγµατα είναι σαν αγκάθια
που τρυπούν τη σάρκα µας και ποτέ καµία κατάσταση δε µας
κάνει να νιώθουµε εντελώς άνετα. Όσες πιο πολλές επιθυµίες
και σχέδια έχουµε τόσο πιο πολύ απογοήτευση βιώνουµε. Όσο
πιο πολύ επιθυµούµε συγκεκριµένες καταστάσεις τόσο πιο πολύ
βρίσκουµε τον εαυτό µας κολληµένο σε καταστάσεις που δεν
επιθυµούµε. Κάθε επιθυµία φαίνεται να προκαλεί από µόνη της
εµπόδια. Οι ανεπιθύµητες καταστάσεις µάς τυχαίνουν χωρίς να
έχουµε ψάξει γι’ αυτές. Στην πραγµατικότητα, τα µόνα
πράγµατα που έρχονται χωρίς προσπάθεια είναι τα πράγµατα
που δε θέλουµε. Κάνεις δε θέλει να πεθάνει, αλλά ο θάνατος
έρχεται χωρίς προσπάθεια. Κανείς δε θέλει να αρρωστήσει, αλλά
η αρρώστια έρχεται χωρίς προσπάθεια. Επειδή έχουµε πάρει
επαναγέννηση χωρίς ελευθερία ή έλεγχο, έχουµε ένα µη-αγνό
σώµα και κατοικούµε σε ένα µη-αγνό περιβάλλον και έτσι
ανεπιθύµητα πράγµατα πέφτουν πάνω σε µας. Στη σαµσάρα,
αυτού του είδους η εµπειρία είναι εντελώς φυσιολογική.
Έχουµε αµέτρητες επιθυµίες, αλλά ανεξάρτητα από πόση
προσπάθεια κάνουµε ποτέ δε νιώθουµε ότι τις έχουµε
ικανοποιήσει. Ακόµα και όταν πάρουµε αυτό που θέλουµε, δεν το
παίρνουµε µε τον τρόπο που θέλουµε. Έχουµε το αντικείµενο
αλλά δεν αποκοµίζουµε ικανοποίηση µε το να το έχουµε. Για
παράδειγµα, ίσως ονειρευόµαστε να γίνουµε πλούσιοι, εάν όµως
γίνουµε πραγµατικά πλούσιοι η ζωή µας δεν είναι όπως
φανταζόµαστε ότι θα ήταν και δε νιώθουµε ότι έχουµε
εκπληρώσει τις επιθυµίες µας. Αυτό συµβαίνει επειδή οι
επιθυµίες µας δε µειώνονται καθώς αυξάνεται ο πλούτος µας.
Όσο πιο πολύ πλούτο έχουµε τόσο πιο πολύ επιθυµούµε. Ο
πλούτος που αναζητούµε είναι ανεύρετος επειδή αναζητούµε µία
ποσότητα που θα χορτάσει τις επιθυµίες µας, και καµία
ποσότητα πλούτου δεν µπορεί να το κάνει αυτό. Προκειµένου να
κάνουµε τα πράγµατα χειρότερα, στην προσπάθεια να
αποκτήσουµε τα αντικείµενα της επιθυµίας µας δηµιουργούµε
νέες αφορµές για να δυσανασχετούµε. Με κάθε αντικείµενο που
επιθυµούµε έρχονται και άλλα αντικείµενα που δε θέλουµε. Για
παράδειγµα, µε τον πλούτο έρχονται οι φόροι, η ανασφάλεια και
οι περίπλοκες οικονοµικές υποθέσεις. Αυτές οι ανεπιθύµητες
καταστάσεις που τα συνοδεύουν µας εµποδίζουν από το να
νιώθουµε εντελώς ικανοποιηµένοι. Παροµοίως, ίσως
ονειρευόµαστε να πάµε διακοπές στις Νότιες Θάλασσες, και ίσως
πραγµατικά πάµε, αλλά η εµπειρία δεν είναι ποτέ αυτή που
περιµένουµε και µε τις διακοπές µας έρχονται και άλλα
πράγµατα όπως το κάψιµο από τον ήλιο και τα µεγάλα έξοδα.
Εάν εξετάσουµε τις επιθυµίες µας, θα δούµε ότι είναι
υπερβολικές. Θέλουµε όλα τα καλύτερα πράγµατα στη σαµσάρα
–την καλύτερη δουλειά, τον καλύτερο σύντροφο, την καλύτερη
φήµη, το καλύτερο σπίτι, το καλύτερο αυτοκίνητο, τις καλύτερες
διακοπές. Οτιδήποτε δεν είναι το καλύτερο µας αφήνει µε ένα
αίσθηµα απογοήτευσης –συνεχίζουµε να ψάχνουµε, αλλά δε
βρίσκουµε αυτό που θέλουµε. Καµία κοσµική απόλαυση, όµως,
δεν µπορεί να µας δώσει την πλήρη και τέλεια ικανοποίηση που
επιθυµούµε. Καλύτερα πράγµατα συνεχίζουν πάντα να
παράγονται. Παντού ανακοινώνονται νέες διαφηµίσεις ότι τα
καλύτερα πράγµατα έχουν µόλις φτάσει και ότι είναι καλύτερα
από τα καλύτερα των προηγούµενων ηµερών. Δεν υπάρχει τέλος
στα νέα πράγµατα που αιχµαλωτίζουν τις επιθυµίες µας.
Τα παιδιά στο σχολείο δεν µπορούν ποτέ να ικανοποιήσουν τις
δικές τους φιλοδοξίες ή αυτές των γονιών τους. Ακόµα και εάν
είναι κορυφαία στην τάξη τους δε νιώθουν ποτέ ικανοποιηµένα
εάν δεν επιτύχουν το ίδιο τον επόµενο χρόνο. Εάν συνεχίσουν να
προοδεύουν σε ό,τι κάνουν οι φιλοδοξίες τους θα δυναµώνουν
όλο και πιο πολύ. Δεν υπάρχει σηµείο στο οποίο να µπορούν να
ξεκουραστούν, νιώθοντας ότι είναι εντελώς ικανοποιηµένα µε
ό,τι έχουν κάνει.
Ίσως σκεφτούµε ότι τουλάχιστον οι άνθρωποι που ζουν µια
απλή ζωή στην επαρχία πρέπει να είναι ικανοποιηµένοι, αλλά
εάν κοιτάξουµε την κατάστασή τους θα δούµε ότι ακόµα και οι
αγρότες ψάχνουν, αλλά δεν µπορούν να βρουν αυτό που θέλουν.
Οι ζωές τους είναι γεµάτες προβλήµατα και άγχος και δεν
απολαµβάνουν πραγµατική ειρήνη και ικανοποίηση. Ο τρόπος
ζωής τους εξαρτάται από πολλούς αβέβαιους παράγοντες πέρα
από τον έλεγχό τους, όπως τον καιρό. Οι αγρότες δεν έχουν
περισσότερη ελευθερία και ικανοποίηση από τους επιχειρηµατίες
που ζουν και εργάζονται στην πόλη. Οι επιχειρηµατίες φαίνονται
κοµψοί και ικανοί καθώς ξεκινούν για την εργασία τους κάθε
πρωί µεταφέροντας τον χαρτοφύλακά τους, αλλά, παρόλο που
µοιάζουν ατσαλάκωτοι απ’ έξω, στις καρδιές τους µεταφέρουν
πολλές ανικανοποίητες επιθυµίες. Συνεχίζουν να ψάχνουν αλλά
να µη βρίσκουν αυτό που θέλουν.
Εάν συλλογιστούµε αυτήν την κατάσταση ίσως αποφασίσουµε
ότι µπορούµε να βρούµε αυτό που ψάχνουµε εγκαταλείποντας
τα αγαθά µας. Μπορούµε να δούµε, όµως, ότι ακόµα και οι
φτωχοί άνθρωποι ψάχνουν αλλά δε βρίσκουν αυτό που
αναζητούν. Πολλοί έχουν δυσκολία να βρουν ακόµα κι ό,τι είναι
βασικά απαραίτητο στη ζωή. Εκατοµµύρια άνθρωποι σε αυτόν
τον κόσµο βιώνουν τις δυστυχίες της υπερβολικής φτώχιας.
Δεν µπορούµε να αποφύγουµε τη δυστυχία του
ανικανοποίητου αλλάζοντας συχνά την κατάστασή µας. Ίσως
σκεφτούµε ότι εάν συνεχίσουµε να αναζητούµε καινούργιο
σύντροφο ή νέα δουλειά, ή εάν συνεχίσουµε να ταξιδεύουµε, ότι
τελικά θα βρούµε αυτό που θέλουµε. Όµως, ακόµα και εάν
επρόκειτο να ταξιδέψουµε σε όλα τα µέρη της γης και έχουµε ένα
καινούργιο σύντροφο σε κάθε πόλη, θα συνεχίζαµε να
αναζητούµε ένα άλλο µέρος και ένα άλλο σύντροφο. Στη
σαµσάρα δεν υπάρχει πραγµατική εκπλήρωση των επιθυµιών
µας.
Όποτε βλέπουµε κάποιον σε µια ανώτερη ή κατώτερη θέση,
άντρα ή γυναίκα, διαφέρουν µόνο στην εµφάνιση, το ντύσιµο, τη
συµπεριφορά και τη θέση. Στην ουσία είναι όλοι ισότιµοι –όλοι
βιώνουν προβλήµατα στις ζωές τους. Όποτε έχουµε ένα
πρόβληµα, είναι εύκολο να σκεφτούµε ότι προκαλείται από τις
συγκεκριµένες καταστάσεις µας και ότι εάν επρόκειτο να
αλλάξουµε τις καταστάσεις µας, το πρόβληµά µας θα
εξαφανιζόταν. Ρίχνουµε το φταίξιµο σε άλλους ανθρώπους,
στους φίλους µας, στο φαγητό µας, στην κυβέρνησή µας, στην
εποχή µας, στον καιρό, στην κοινωνία, την ιστορία και τα λοιπά.
Όµως, εξωτερικές καταστάσεις όπως αυτές δεν είναι οι κύριες
αιτίες των προβληµάτων µας. Χρειάζεται να αναγνωρίσουµε ότι
όλη η σωµατική δυστυχία και ο πνευµατικός πόνος που βιώνουµε
είναι οι συνέπειες του ότι έχουµε πάρει µια κηλιδωµένη
επαναγέννηση από το εσωτερικό δηλητήριο των πλανών. Τα
ανθρώπινα όντα πρέπει να βιώσουν διάφορα είδη ανθρώπινης
δυστυχίας επειδή έχουν πάρει µια κηλιδωµένη ανθρώπινη
επαναγέννηση, τα ζώα πρέπει να βιώσουν τη δυστυχία των ζώων
επειδή έχουν πάρει µια κηλιδωµένη επαναγέννηση ως ζώα, τα
πεινασµένα φαντάσµατα και τα όντα των κολάσεων πρέπει να
βιώσουν τη δική τους δυστυχία, επειδή έχουν πάρει µια
κηλιδωµένη επαναγέννηση ως πεινασµένα φαντάσµατα ή ως
όντα των κολάσεων. Ακόµα και οι θεοί δεν είναι ελεύθεροι από
τη δυστυχία επειδή έχουν επίσης πάρει µια κηλιδωµένη
επαναγέννηση. Ακριβώς όπως κάποιος που παγιδεύεται µέσα σε
µια µαινόµενη φωτιά αναπτύσσει έντονο φόβο, έτσι θα πρέπει
να αναπτύξουµε έντονο φόβο για τις αβάσταχτες δυστυχίες του
ατέλειωτου κύκλου της µη-αγνής ζωής. Αυτός ο φόβος είναι
πραγµατική απάρνηση και εµφανίζεται από τη σοφία µας.
 Εν κατακλείδι, έχοντας στοχαστεί την παραπάνω εξήγηση θα
πρέπει να σκεφτούµε:

Δεν υπάρχει όφελος στο να αρνούµαι τις δυστυχίες των

µελλοντικών ζωών. Όταν πραγµατικά πέσουν επάνω µου θα
είναι πολύ αργά να προστατέψω τον εαυτό µου από αυτές. Γι’
αυτό λοιπόν οριστικά χρειάζεται να προετοιµάσω την προστασία
µου τώρα, για όσο έχω αυτήν την ανθρώπινη ζωή που µου δίνει
την ευκαιρία να απελευθερώσω τον εαυτό µου µόνιµα από τις
δυστυχίες των αµέτρητων µελλοντικών ζωών µου. Εάν δεν κάνω
προσπάθεια για να το πραγµατοποιήσω αυτό, αλλά επιτρέψω
στην ανθρώπινη ζωή µου να γίνει κενή από νόηµα, δεν υπάρχει
µεγαλύτερη απάτη και µεγαλύτερη ανοησία. Θα πρέπει να κάνω
προσπάθεια τώρα να απελευθερώσω τον εαυτό µου µόνιµα από
τις δυστυχίες των αµέτρητων µελλοντικών ζωών.

Διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση συνεχώς µέχρι να

αναπτύξουµε την αυθόρµητη ευχή να απελευθερώσουµε τον
εαυτό µας µόνιµα από τις δυστυχίες των αµέτρητων
µελλοντικών ζωών. Αυτή είναι η πραγµατική συνειδητοποίηση
της απάρνησης. Τη στιγµή που έχουµε αναπτύξει αυτή τη
συνειδητοποίηση εισερχόµαστε στο µονοπάτι της
απελευθέρωσης. Σε αυτό το κείµενο, η απελευθέρωση
αναφέρεται στην ανώτατη µόνιµη ειρήνη του πνεύµατος, γνωστή
ως «νιρβάνα», η οποία µας δίνει αγνή και διαρκή ευτυχία.

ΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΟΥΜΕ

Στη Σούτρα Των Τεσσάρων Ευγενών Αληθειών ο Βούδας λέει: «Θα

πρέπει να εγκαταλείψετε τις πηγές». Λέγοντάς το αυτό, ο Βούδας
µας συµβουλεύει ότι εάν ευχόµαστε να απελευθερώσουµε τον
εαυτό µας µόνιµα από τις δυστυχίες των αµέτρητων
µελλοντικών ζωών, θα πρέπει να εγκαταλείψουµε τις πηγές.
«Πηγές» σηµαίνει τις πλάνες, κυρίως την πλάνη µας του αυτο-
αδράγµατος. Το αυτο-άδραγµα ονοµάζεται µία «πηγή» επειδή
είναι η πηγή όλη µας της δυστυχίας και των προβληµάτων και
επίσης είναι γνωστό ως «ο εσωτερικός δαίµονας». Οι πλάνες
είναι εσφαλµένες συναισθήσεις των οποίων η λειτουργία είναι
να καταστρέφουν την πνευµατική ειρήνη, την πηγή της ευτυχίας.
Δεν έχουν άλλη λειτουργία από το να µας βλάπτουν. Πλάνες
όπως το αυτο-άδραγµα παραµένουν στην καρδιά µας συνεχώς
και µας βλάπτουν µέρα και νύχτα χωρίς τέλος, καταστρέφοντας
την ειρήνη του πνεύµατός µας. Στη σαµσάρα, τον κύκλο της µη-
αγνής ζωής, κανένας δεν έχει την ευκαιρία να βιώσει την
πραγµατική ευτυχία, επειδή η πνευµατική του ειρήνη, η πηγή της
ευτυχίας, καταστρέφεται συνεχώς από τον εσωτερικό δαίµονα
του αυτο-αδράγµατος.
Η άγνοια του αυτο-αδράγµατός µας είναι ένα πνεύµα το οποίο
λανθασµένα πιστεύει ότι ο εαυτός µας, το σώµα µας και όλα τα
άλλα πράγµατα τα οποία συνήθως βλέπουµε υπάρχουν
πραγµατικά. Λόγω αυτής της άγνοιας αναπτύσσουµε
προσκόλληση στα πράγµατα που µας αρέσουν και θυµό για τα
πράγµατα που δε µας αρέσουν. Έτσι πραγµατοποιούµε διάφορα
είδη µη-ενάρετων πράξεων και τότε ως αποτέλεσµα αυτών των
πράξεων βιώνουµε διάφορα είδη δυστυχίας και προβλήµατα σε
αυτήν τη ζωή και από τη µια ζωή στην άλλη.
Η άγνοια του αυτο-αδράγµατος είναι ένα εσωτερικό δηλητήριο
που προκαλεί πολύ µεγαλύτερο κακό από οποιοδήποτε
εξωτερικό δηλητήριο. Το πνεύµα µας, επειδή είναι
δηλητηριασµένο από αυτό το εσωτερικό δηλητήριο, βλέπει
οτιδήποτε µε ένα λανθασµένο τρόπο και ως αποτέλεσµα
βιώνουµε τη σαν παραίσθηση-δυστυχία και τα προβλήµατα.
Στην πραγµατικότητα, ο εαυτός µας, το σώµα µας και όλα τα
άλλα πράγµατα που συνήθως βλέπουµε δεν υπάρχουν. Το αυτο-
άδραγµα µπορεί να παροµοιαστεί µε ένα δηλητηριώδες δέντρο,
όλες οι άλλες πλάνες µε τα κλαδιά του, και όλη η δυστυχία µας
και τα προβλήµατα µε τα φρούτα του. Είναι η θεµελιώδης πηγή
όλων των άλλων πλανών και όλων των ειδών δυστυχίας και των
προβληµάτων. Μέσα από αυτό µπορούµε να κατανοήσουµε ότι
εάν εγκαταλείψουµε το αυτο-άδραγµά µας µόνιµα, όλη η
δυστυχία µας και τα προβλήµατα αυτής της ζωής και των
αµέτρητων µελλοντικών ζωών θα σταµατήσουν µόνιµα. Ο
µεγάλος Γιόγκι Σαράχα είπε: «Εάν το πνεύµα σας
απελευθερωθεί µόνιµα από το αυτο-άδραγµα, δεν υπάρχει
αµφιβολία ότι θα απελευθερωθείτε µόνιµα από τη δυστυχία».
Κατανοώντας το αυτό και έχοντας στοχαστεί στην παραπάνω
εξήγηση, θα πρέπει να σκεφτούµε:

Θα πρέπει να κάνω µεγάλη προσπάθεια να αναγνωρίσω, να

µειώσω και τελικά να εγκαταλείψω εντελώς την άγνοιά µου του
αυτο-αδράγµατος.

Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε συνεχώς σε αυτήν την απόφαση

και να τη βάλουµε σε εφαρµογή.

ΣΕ ΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΣΚΗΘΟΥΜΕ

Στη Σούτρα Των Τεσσάρων Ευγενών Αληθειών ο Βούδας λέει: «Θα

πρέπει να ασκηθείτε στο µονοπάτι». Σε αυτό το κείµενο,
«µονοπάτι» δε σηµαίνει ένα εξωτερικό µονοπάτι που οδηγεί από
το ένα µέρος στο άλλο, αλλά ένα εσωτερικό µονοπάτι, µια
πνευµατική συνειδητοποίηση, που µας οδηγεί στην αγνή ευτυχία
της απελευθέρωσης και της φώτισης.
 Η άσκηση στα στάδια του µονοπατιού προς την απελευθέρωση
µπορεί να συνοψιστεί µέσα στις τρεις εξασκήσεις: της ανώτερης
ηθικής πειθαρχίας, της ανώτερης συγκέντρωσης και της
ανώτερης σοφίας. Αυτές οι εξασκήσεις ονοµάζονται «ανώτερες»,
επειδή παρακινούνται από την απάρνηση. Γι’ αυτό λοιπόν είναι
το πραγµατικό µονοπάτι προς την απελευθέρωση, στο οποίο
χρειάζεται να ασκηθούµε.
Η φύση της ηθικής πειθαρχίας είναι µια ενάρετη απόφαση να
εγκαταλείψουµε τις ανάρµοστες πράξεις. Όταν ασκούµαστε
στην ηθική πειθαρχία εγκαταλείπουµε τις ανάρµοστες πράξεις,
διατηρούµε αγνή συµπεριφορά και πραγµατοποιούµε κάθε
πράξη σωστά µε ένα ενάρετο κίνητρο. Η ηθική πειθαρχία είναι η
πιο σηµαντική για όλους µας προκειµένου να εµποδίσουµε τα
µελλοντικά προβλήµατα του εαυτού µας και των άλλων. Μας
κάνει αγνούς επειδή κάνει αγνές τις πράξεις µας. Χρειάζεται να
έχουµε έναν καθαρό και αγνό εαυτό. Απλά και µόνο να έχουµε
ένα καθαρό σώµα δεν είναι αρκετό, από τη στιγµή που το σώµα
µας δεν είναι ο εαυτός µας. Η ηθική πειθαρχία είναι σαν µια
µεγάλη γη που υποβαστάζει και τρέφει τους καρπούς των
πνευµατικών συνειδητοποιήσεων. Χωρίς να ασκηθούµε στην
ηθική πειθαρχία, είναι πολύ δύσκολο να προοδεύσουµε στην
πνευµατική µας εξάσκηση. Η εξάσκηση στην ανώτερη ηθική
πειθαρχία είναι να µάθουµε να εξοικειωνόµαστε πολύ βαθιά µε
την άσκηση της ηθικής πειθαρχίας, παρακινούµενοι από την
απάρνηση.
Η δεύτερη ανώτερη εξάσκηση είναι η εξάσκηση στην ανώτερη
συγκέντρωση. Η φύση της συγκέντρωσης είναι ένα προσηλωµένο
ενάρετο πνεύµα. Για όσο παραµένουµε µε αυτό το πνεύµα θα
βιώνουµε πνευµατική ειρήνη και γι’ αυτό θα είµαστε χαρούµενοι.
Όταν ασκούµαστε στη συγκέντρωση, εµποδίζουµε τους
περισπασµούς και συγκεντρωνόµαστε σε ενάρετα αντικείµενα.
Είναι πολύ σηµαντικό να ασκηθούµε στη συγκέντρωση, γιατί µε
τους περισπασµούς δεν µπορούµε να επιτύχουµε τίποτα. Η
εξάσκηση στην ανώτερη συγκέντρωση είναι να µάθουµε να
εξοικειωνόµαστε σε βάθος µε την ικανότητα να σταµατάµε τους
περισπασµούς και να συγκεντρωνόµαστε σε ενάρετα
αντικείµενα, µε ένα κίνητρο απάρνησης. Ως προς την άσκησή
µας στο Ντάρµα, εάν η συγκέντρωσή µας είναι διαυγής και
δυνατή είναι πολύ εύκολο να προοδεύσουµε. Συνήθως, οι
περισπασµοί είναι το κύριο εµπόδιο για την άσκησή µας στο
Ντάρµα. Η άσκηση της ηθικής πειθαρχίας εµποδίζει τους
χονδροειδείς περισπασµούς και η συγκέντρωση εµποδίζει τους
λεπτοφυείς περισπασµούς και µαζί κάνουν να γεννιούνται
γρήγορα αποτελέσµατα στην άσκησή µας στο Ντάρµα.
Η τρίτη ανώτερη εξάσκηση είναι η εξάσκηση στην ανώτερη
σοφία. Η φύση της σοφίας είναι ένα ενάρετο ευφυές πνεύµα που
λειτουργεί κατανοώντας αντικείµενα που έχουν νόηµα, όπως η
ύπαρξη των προηγούµενων και των µελλοντικών ζωών, το
κάρµα και η κενότητα. Η κατανόηση αυτών των αντικειµένων
φέρνει µεγάλο νόηµα σε αυτήν τη ζωή και στις αµέτρητες
µελλοντικές ζωές. Πολλοί άνθρωποι είναι πολύ ευφυείς στο να
καταστρέφουν τους εχθρούς τους, να φροντίζουν τις οικογένειές
τους, να βρίσκουν αυτό που θέλουν και τα λοιπά, αλλά αυτό δεν
είναι σοφία. Ακόµα και τα ζώα έχουν τέτοια ευφυΐα. Η κοσµική
ευφυΐα µάς εξαπατά, ενώ η σοφία δε µας εξαπατά ποτέ. Είναι ο
εσωτερικός Πνευµατικός µας Οδηγός που µας οδηγεί σε σωστά
µονοπάτια και είναι το θεϊκό µάτι µέσα από το οποίο µπορούµε
να δούµε τις παρελθούσες αλλά και τις µελλοντικές ζωές. Είναι η
ειδική σύνδεση ανάµεσα στις πράξεις µας στις παρελθούσες ζωές
και στις εµπειρίες µας αυτής της ζωής, γνωστή ως «κάρµα». Το
αντικείµενο του κάρµα είναι πολύ εκτενές και λεπτοφυές και
µπορούµε να το κατανοήσουµε µόνο µέσα από σοφία. Η
εξάσκηση στην ανώτερη σοφία είναι να µάθουµε να
αναπτύσσουµε και να αυξάνουµε τη σοφία µας που
συνειδητοποιεί την κενότητα, µέσα από το στοχασµό και το
διαλογισµό στην κενότητα µε ένα κίνητρο απάρνησης. Αυτή η
σοφία είναι εξαιρετικά περισπούδαστη. Το αντικείµενό της, η
κενότητα, δεν είναι η τιποτότητα, αλλά η πραγµατική φύση όλων
των φαινοµένων. Μια λεπτοµερής εξήγηση της κενότητας
δίνεται στο κεφάλαιο Η Εξάσκηση στην Τελική Μποντιτσίτα.
Οι τρεις ανώτερες εξασκήσεις είναι η πραγµατική µέθοδος για
να επιτύχουµε τη µόνιµη απελευθέρωση από τη δυστυχία αυτής
της ζωής και των αµέτρητων µελλοντικών ζωών. Αυτό µπορεί να
γίνει κατανοητό µε την ακόλουθη αναλογία. Όταν κόβουµε ένα
δέντρο χρησιµοποιώντας ένα πριόνι, το πριόνι από µόνο του δεν
µπορεί να κόψει το δέντρο χωρίς να χρησιµοποιήσουµε τα χέρια
µας, τα οποία µε τη σειρά τους εξαρτώνται από το σώµα µας. Η
εξάσκηση στην ανώτερη ηθική πειθαρχία είναι σαν το σώµα µας,
η εξάσκηση στην ανώτερη συγκέντρωση είναι σαν τα χέρια µας
και η εξάσκηση στην ανώτερη σοφία είναι σαν το πριόνι.
Χρησιµοποιώντας αυτά τα τρία µαζί, µπορούµε να κόψουµε το
δηλητηριώδες δέντρο της άγνοιας του αυτο-αδράγµατός µας, και
αυτόµατα όλες οι άλλες πλάνες –τα κλαδιά του– και όλες οι
δυστυχίες µας και τα προβλήµατα –τα φρούτα του– θα πάψουν
εντελώς. Μετά θα έχουµε επιτύχει τη µόνιµη απελευθέρωση από
τη δυστυχία αυτής της ζωής και των µελλοντικών ζωών –την
ανώτατη µόνιµη ειρήνη του πνεύµατος, γνωστή ως «νιρβάνα» ή
απελευθέρωση. Θα έχουµε λύσει όλα τα ανθρώπινα προβλήµατα
και επιτύχει το πραγµατικό νόηµα της ζωής µας.
Στοχαζόµενοι τα παραπάνω θα πρέπει να σκεφτούµε:

Από τη στιγµή που οι τρεις ανώτερες εξασκήσεις είναι η

πραγµατική µέθοδος για να επιτύχω τη µόνιµη απελευθέρωση
από τη δυστυχία αυτής της ζωής και των αµέτρητων
µελλοντικών ζωών, θα πρέπει να κάνω µεγάλη προσπάθεια να
ασκηθώ σε αυτές.
Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση συνεχώς
και να βάλουµε την απόφασή µας σε πρακτική εφαρµογή.

ΤΙ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΤΥΧΟΥΜΕ

Στη Σούτρα Των Τεσσάρων Ευγενών Αληθειών ο Βούδας λέει: «Θα

πρέπει να επιτύχετε τις παύσεις». Σε αυτό το κείµενο, «παύση»
σηµαίνει µόνιµη παύση της δυστυχίας και της πηγής της, της
άγνοιας του αυτο-αδράγµατος. Λέγοντάς το αυτό, ο Βούδας µας
συµβουλεύει να µην είµαστε ικανοποιηµένοι µε την προσωρινή
απελευθέρωση από συγκεκριµένες δυστυχίες, αλλά ότι θα
πρέπει να έχουµε την πρόθεση να επιτύχουµε τον τελικό στόχο
της ανθρώπινης ζωής, την ανώτατη µόνιµη ειρήνη του
πνεύµατος (τη νιρβάνα) και την αγνή και διαρκή ευτυχία της
φώτισης.
Κάθε έµβιο ον χωρίς εξαίρεση πρέπει να βιώσει τον κύκλο της
δυστυχίας της αρρώστιας, των γηρατειών, του θανάτου και της
επαναγέννησης από τη µια ζωή στην άλλη ασταµάτητα.
Ακολουθώντας το παράδειγµα του Βούδα, θα πρέπει να
αναπτύξουµε δυνατή απάρνηση για αυτόν τον ατέλειωτο κύκλο.
Ο Βούδας, όταν ζούσε σε ένα παλάτι µε την οικογένειά του, είδε
πώς οι άνθρωποί του βίωναν διαρκώς αυτές τις δυστυχίες και
πήρε τη δυνατή απόφαση να επιτύχει τη φώτιση, τη µεγάλη
απελευθέρωση, και να οδηγήσει κάθε έµβιο ον σε αυτήν την
κατάσταση.
Ο Βούδας δε µας ενθαρρύνει να εγκαταλείψουµε τις
καθηµερινές δραστηριότητες που παρέχουν τις απαραίτητες
συνθήκες για να ζήσουµε, ή τις δραστηριότητες που εµποδίζουν
τη φτώχεια, τα περιβαλλοντικά προβλήµατα, συγκεκριµένες
αρρώστιες και τα λοιπά. Όµως, ανεξάρτητα από το πόσο
επιτυχηµένοι είµαστε σε αυτές τις δραστηριότητες, δε θα
επιτύχουµε ποτέ τη µόνιµη παύση τέτοιων προβληµάτων. Θα
συνεχίζουµε να πρέπει να τα βιώνουµε στις αµέτρητες
µελλοντικές ζωές µας ακόµα και σε αυτήν τη ζωή. Παρόλο που
εργαζόµαστε πολύ σκληρά για να εµποδίσουµε αυτά τα
προβλήµατα, η δυστυχία της φτώχειας, της µόλυνσης του
περιβάλλοντος και της αρρώστιας αυξάνεται σε όλον τον κόσµο.
Πολύ περισσότερο, λόγω της δύναµης της σύγχρονης
τεχνολογίας υπάρχουν τώρα πολλοί µεγάλοι κίνδυνοι που
αναπτύσσονται σε αυτόν τον κόσµο, οι οποίοι δεν έχουν βιωθεί
ποτέ πριν. Γι’ αυτό λοιπόν, δε θα πρέπει να είµαστε
ικανοποιηµένοι µόνο µε την προσωρινή απελευθέρωση από
συγκεκριµένες δυστυχίες, αλλά να κάνουµε µεγάλη προσπάθεια
να επιτύχουµε τη µόνιµη απελευθέρωση όσο έχουµε αυτήν την
ευκαιρία.
Θα πρέπει να θυµόµαστε την πολυτιµότητα της ανθρώπινης
ζωής µας. Λόγω των προηγούµενων απατηλών απόψεών τους
πολλοί αρνούνται την αξία της πνευµατικής άσκησης. Αυτοί που
έχουν πάρει επαναγέννηση ως ζώα, για παράδειγµα, δεν έχουν
την ευκαιρία να ενασχοληθούν µε πνευµατική άσκηση, που από
µόνη της δίνει νόηµα στη ζωή. Από τη στιγµή που τους είναι
αδύνατο ν’ ακούσουν, να κατανοήσουν, να στοχαστούν και να
διαλογιστούν σε πνευµατικές οδηγίες, η παρούσα επαναγέννησή
τους ως ζώα από µόνη της είναι ένα εµπόδιο. Όπως αναφέρθηκε
προηγουµένως, µόνο οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι από τέτοια
εµπόδια και έχουν όλες τις απαραίτητες συνθήκες για να
ενασχοληθούν µε πνευµατικά µονοπάτια που οδηγούν µόνο στη
διαρκή ειρήνη και ευτυχία. Ο συνδυασµός της ελευθερίας και της
κατοχής των απαραίτητων συνθηκών είναι το ξεχωριστό
χαρακτηριστικό που κάνει την ανθρώπινη ζωή µας τόσο
πολύτιµη.
Συνοψίζοντας, θα πρέπει να σκεφτούµε:
 Δε θα πρέπει να είµαι ικανοποιηµένος µε µια προσωρινή παύση
µιας συγκεκριµένης δυστυχίας, την οποία ακόµα και τα ζώα
µπορούν να βιώσουν. Θα πρέπει να επιτύχω τη µόνιµη παύση της
άγνοιας του αυτο-αδράγµατος –τη ρίζα της δυστυχίας– µέσω της
ειλικρινούς άσκησης στις τρεις ανώτερες εξασκήσεις.

Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση κάθε µέρα

και να τη βάλουµε σε εφαρµογή. Με αυτόν τον τρόπο οδηγούµε
τον εαυτό µας στο µονοπάτι προς την απελευθέρωση.
 Το Μονοπάτι ενός Προσώπου
του Μεγάλου Σκοπού
Σε αυτό το κείµενο, η φράση ένα «πρόσωπο του µεγάλου
σκοπού» αναφέρεται σε κάποιον που έχει µεγάλη ικανότητα να
αναπτύξει πνευµατική κατανόηση και συνειδητοποιήσεις.
Επειδή αυτό το αντικείµενο είναι πολύ εκτενές και
περισπούδαστο και συµπεριλαµβάνει και τη Σούτρα και την
Τάντρα, µια λεπτοµερής εξήγησή του θα δοθεί στα ακόλουθα
κεφάλαια αυτού του τόµου και στο Σύγχρονο Βουδισµό, Τόµος 2:
Τάντρα.
Η Ανώτατη Ευγενική Καρδιά – η
Μποντιτσίτα
Θα πρέπει να διατηρούµε την απάρνηση –την ειλικρινή ευχή να
επιτύχουµε τη µόνιµη απελευθέρωση– µέρα και νύχτα. Είναι η
πόρτα προς την απελευθέρωση –την ανώτατη µόνιµη ειρήνη του
πνεύµατος– και η βάση πιο προηγµένων συνειδητοποιήσεων.
Όµως, δε θα πρέπει να µας αρκεί µόνο να ψάχνουµε τη δική µας
απελευθέρωση, χρειάζεται επίσης να σκεφτούµε το καλό των
άλλων έµβιων όντων. Υπάρχουν αµέτρητα όντα που πνίγονται
στον ωκεανό της σαµσάρα βιώνοντας αβάσταχτη δυστυχία. Ο
καθένας από µας είναι ένα µόνο πρόσωπο, τα άλλα έµβια όντα
είναι αµέτρητα σε αριθµό, γι’ αυτό η ευτυχία και η ελευθερία των
άλλων είναι πολύ πιο σηµαντική από τη δική µας. Λόγω αυτού
θα πρέπει να εισέλθουµε στο µονοπάτι του Μποντισάτβα, το
οποίο µας οδηγεί στην κατάσταση της πλήρους φώτισης.
Η πύλη µέσα από την οποία εισερχόµαστε στο µονοπάτι του
Μποντισάτβα είναι η µποντιτσίτα. «Μπόντι» σηµαίνει φώτιση
και «τσίτα» σηµαίνει πνεύµα. Η µποντιτσίτα είναι ένα πνεύµα το
οποίο αυθόρµητα εύχεται να επιτύχει τη φώτιση για να ωφελήσει
κάθε έµβιο ον απευθείας. Τη στιγµή που αναπτύσσουµε αυτό το
πολύτιµο πνεύµα της µποντιτσίτα γινόµαστε ένας Μποντισάτβα
–κάποιος που αυθόρµητα εύχεται να επιτύχει τη φώτιση για το
όφελος όλων των έµβιων όντων– και γινόµαστε ένας Γιος ή µια
Κόρη των Κατακτητών Βούδα.
Αυτή η ανώτατη ευγενική καρδιά της µποντιτσίτα δεν µπορεί
να αναπτυχθεί χωρίς εξάσκηση. Ο Τζε Τσονγκάπα είπε:
 Ποτίζοντας το έδαφος της τρυφερής αγάπης µε στοργική
αγάπη,
Και φυτεύοντας κατόπιν τους σπόρους της ευχετικής αγάπης
και της συµπόνιας,
Το θεραπευτικό δέντρο της µποντιτσίτα θα µεγαλώσει.

Αυτό δηλώνει ότι υπάρχουν πέντε στάδια της εξάσκησης στην

µποντιτσίτα: 1. η εξάσκηση στην τρυφερή αγάπη, 2. η εξάσκηση
στη στοργική αγάπη, 3. η εξάσκηση στην ευχετική αγάπη, 4. η
εξάσκηση στην παγκόσµια συµπόνια και 5. η εξάσκηση στην
πραγµατική µποντιτσίτα.

Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΡΥΦΕΡΗ ΑΓΑΠΗ

Σε αυτήν την εξάσκηση µαθαίνουµε να αναπτύσσουµε και να

διατηρούµε µια ζεστή καρδιά και ένα συναίσθηµα ότι είµαστε
κοντά σε όλα τα έµβια όντα χωρίς εξαίρεση. Αυτή η τρυφερή
αγάπη κάνει το πνεύµα µας αγνό και ισορροπηµένο και
προετοιµάζει τα θεµέλια για να γεννήσουµε στοργική αγάπη για
όλα τα έµβια όντα. Συνήθως το πνεύµα µας είναι µη-
ισορροπηµένο, νιώθουµε είτε πολύ κοντά σε κάποιον µέσα από
προσκόλληση είτε πολύ µακριά από άλλους µέσα από θυµό. Δεν
είναι δυνατόν να αναπτύξουµε την ανώτατη ευγενική καρδιά της
µποντιτσίτα µε ένα τέτοιο µη-ισορροπηµένο πνεύµα. Αυτό το µη-
ισορροπηµένο πνεύµα είναι η πηγή όλων των καθηµερινών
προβληµάτων µας. Ίσως σκεφτούµε ότι κάποιοι άνθρωποι είναι
οι εχθροί µας επειδή µας βλάπτουν, έτσι όµως µπορούµε να
αναπτύξουµε και να διατηρήσουµε µια ζεστή καρδιά και ένα
συναίσθηµα ότι είµαστε κοντά σε τέτοιους ανθρώπους; Αυτός ο
τρόπος σκέψης δεν είναι σωστός. Οι άνθρωποι που πιστεύουµε
ότι είναι οι εχθροί µας στην πραγµατικότητα ήταν µητέρες µας
στις προηγούµενες ζωές µας. Οι µητέρες µας των προηγούµενων
ζωών και η µητέρα µας αυτής της ζωής είναι όλες µητέρες µας
και είναι ισότιµα ευγενικές προς εµάς.
Δεν είναι σωστό να συµπεράνουµε ότι οι µητέρες µας των
προηγούµενων ζωών δεν είναι πια µητέρες µας, επειδή έχει
περάσει ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα από τότε που πραγµατικά
φρόντιζαν για εµάς. Εάν η τωρινή µητέρα µας πέθαινε σήµερα,
θα έπαυε να είναι η µητέρα µας; Όχι, θα συνεχίζαµε να τη
θεωρούµε ως τη µητέρα µας και να προσευχόµαστε για την
ευτυχία της. Το ίδιο είναι αλήθεια για όλες τις προηγούµενες
µητέρες µας –που πέθαναν, αλλά συνεχίζουν να είναι οι µητέρες
µας. Μόνο λόγω της αλλαγής της εξωτερικής µας εµφάνισης δεν
αναγνωρίζουµε ο ένας τον άλλο.
Στην καθηµερινή µας ζωή βλέπουµε πολλά διαφορετικά έµβια
όντα, ανθρώπους αλλά και µη-ανθρώπους. Θεωρούµε κάποιους
φίλους µας, κάποιους εχθρούς µας και τους περισσότερους
ξένους. Αυτές οι διακρίσεις γίνονται από το λανθασµένο πνεύµα
µας, δεν επικυρώνονται από ένα έγκυρο πνεύµα. Αντί να
ακολουθούµε τέτοια λανθασµένα είδη πνεύµατος, θα πρέπει να
αναγνωρίσουµε και να πιστέψουµε ότι όλα τα έµβια όντα είναι οι
µητέρες µας. Οποιονδήποτε συναντάµε, θα πρέπει να
σκεφτούµε, «αυτό το πρόσωπο είναι µητέρα µου». Με αυτόν τον
τρόπο, θα πρέπει να γεννήσουµε µια ζεστή καρδιά και ένα
συναίσθηµα ότι είµαστε ισότιµα κοντά σε όλα τα έµβια όντα. Η
πεποίθησή µας ότι όλα τα έµβια όντα είναι οι µητέρες µας είναι
σοφία, επειδή κατανοεί ένα αντικείµενο που έχει νόηµα, δηλαδή
ότι όλα τα έµβια όντα είναι οι µητέρες µας. Μέσα από αυτήν την
κατανόηση θα βιώσουµε µεγάλο νόηµα σε αυτήν τη ζωή αλλά
και στις αµέτρητες µελλοντικές ζωές. Δε θα πρέπει ποτέ να
εγκαταλείψουµε αυτήν την ωφέλιµη πεποίθηση, ή άποψη.
Θα πρέπει να στοχαστούµε ως ακολούθως:
 Από τη στιγµή που είναι αδύνατον να βρω µια αρχή στην
πνευµατική µου συνέχεια, συνεπάγεται ότι έχω πάρει αµέτρητες
επαναγεννήσεις στο παρελθόν, και, εάν είχα αµέτρητες
επαναγεννήσεις, θα πρέπει να είχα αµέτρητες µητέρες. Πού
είναι όλες αυτές οι µητέρες τώρα; Είναι όλα αυτά τα έµβια όντα
τα οποία είναι ζωντανά σήµερα.

Έχοντας σκεφτεί ξανά και ξανά αυτό το σηµείο πιστεύουµε

δυνατά ότι όλα τα έµβια όντα είναι οι µητέρες µας και
διαλογιζόµαστε σε αυτήν την πεποίθηση.

Η ΚΑΛΟΣΥΝΗ ΤΩΝ ΕΜΒΙΩΝ ΟΝΤΩΝ

Έχοντας πειστεί ότι όλα τα έµβια όντα είναι οι µητέρες µας,

στοχαζόµαστε στην απέραντη καλοσύνη που έχουµε δεχτεί από
αυτά όταν ήταν µητέρες µας, καθώς επίσης και την καλοσύνη
που µας έχουν δείξει άλλες φορές.
Όταν µας συνέλαβε η µητέρα µας εάν δεν ήθελε να µας
κρατήσει στη µήτρα της θα µπορούσε να είχε κάνει έκτρωση. Εάν
το είχε κάνει αυτό, δε θα είχαµε αυτήν την ανθρώπινη ζωή τώρα.
Μέσω της καλοσύνης της µας επέτρεψε να παραµείνουµε στη
µήτρα της και έτσι τώρα µπορούµε να απολαµβάνουµε µια
ανθρώπινη ζωή µε όλα της τα προτερήµατα. Εάν δεν είχαµε
δεχτεί τη συνεχή φροντίδα και την προσοχή της όταν ήµασταν
ένα µωρό τότε σίγουρα θα είχαµε ένα ατύχηµα και θα είµαστε
ανάπηροι ή τυφλοί. Ευτυχώς η µητέρα µας δε µας παραµέλησε.
Μέρα και νύχτα µας έδινε την τρυφερή της φροντίδα και µας
θεωρούσε πιο σηµαντικούς από τον εαυτό της. Έσωζε τη ζωή µας
πολλές φορές κάθε µέρα. Κατά τη διάρκεια της νύχτας διέκοπτε
τον ύπνο της και κατά τη διάρκεια της ηµέρας παραµελούσε τις
απολαύσεις που συνήθως είχε. Έπρεπε να αφήσει τη δουλειά της
και όταν οι φίλοι της πήγαιναν να διασκεδάσουν αυτή έµενε
πίσω. Χαλούσε όλα της τα χρήµατα για µας, µας έδινε το
καλύτερο φαγητό και τα καλύτερα ρούχα που µπορούσε. Μας
δίδαξε πώς να τρώµε, να περπατάµε, να µιλάµε. Σκεπτόµενη τη
µελλοντική µας ευηµερία, έκανε το καλύτερό της για να
βεβαιωθεί ότι θα είχαµε µια καλή εκπαίδευση. Λόγω της
καλοσύνης της, είµαστε τώρα ικανοί να σπουδάζουµε οτιδήποτε
διαλέγουµε. Κυρίως λόγω της καλοσύνης της µητέρας µας
έχουµε τώρα την ευκαιρία να ασκηθούµε στο Ντάρµα και τελικά
να επιτύχουµε τη φώτιση.
Από τη στιγµή που δεν υπάρχει κανένας που να µην έχει
υπάρξει η µητέρα µας κάποια φορά στις προηγούµενες ζωές µας
και από τη στιγµή που όταν ήµασταν παιδί µάς
συµπεριφέρθηκαν µε την ίδια καλοσύνη, όπως µας έχει
συµπεριφερθεί η παρούσα µητέρα µας σ’ αυτή τη ζωή, όλα τα
έµβια όντα είναι πολύ ευγενικά.
Η καλοσύνη όλων των έµβιων όντων δεν περιορίζεται µόνο
τότε που υπήρξαν µητέρες µας. Όλη την ώρα οι καθηµερινές µας
ανάγκες µας παρέχονται µέσω της καλοσύνης των άλλων. Δε
φέραµε τίποτα µαζί µας από την προηγούµενη ζωή κι όµως,
αµέσως µόλις γεννηθήκαµε, µας δόθηκε ένα σπίτι, φαγητό,
ρούχα και οτιδήποτε χρειαζόµαστε –όλα µας έχουν δοθεί από την
καλοσύνη των άλλων. Οτιδήποτε απολαµβάνουµε τώρα µας έχει
δοθεί µέσω της καλοσύνης άλλων όντων στο παρελθόν ή στο
παρόν.
Είµαστε ικανοί να χρησιµοποιήσουµε πολλά πράγµατα µε λίγη
προσπάθεια από µεριάς µας. Εάν σκεφτούµε άλλες ευκολίες,
όπως οι δρόµοι, τα αυτοκίνητα, τα τρένα, τα αεροπλάνα, τα
πλοία, τα σπίτια, τα εστιατόρια, τα ξενοδοχεία, τις βιβλιοθήκες,
τα νοσοκοµεία, τα µαγαζιά, τα χρήµατα και τα λοιπά, είναι
ξεκάθαρο ότι πολλοί άνθρωποι εργάστηκαν πολύ σκληρά για να
µας δώσουν αυτά τα πράγµατα. Παρόλο που συνεισφέρουµε λίγο
ή καθόλου στην παροχή αυτών των ευκολιών, είναι διαθέσιµες
σε µας να τις χρησιµοποιούµε. Αυτό δείχνει τη µεγάλη καλοσύνη
των άλλων.
Και οι δύο, και η γενική µας εκπαίδευση και η πνευµατική µας
εξάσκηση, παρέχονται από τους άλλους. Όλες µας οι
συνειδητοποιήσεις του Ντάρµα, από την πρώτη µας
διορατικότητα έως τις τελικές µας επιτεύξεις της απελευθέρωσης
και της φώτισης, θα επιτευχθούν σε εξάρτηση από την καλοσύνη
των άλλων. Ως ανθρώπινα όντα γενικά έχουµε την ευκαιρία να
επιτύχουµε την ανώτατη ευτυχία της φώτισης. Αυτό συµβαίνει
επειδή έχουµε την ευκαιρία να εισέλθουµε και να
ακολουθήσουµε το µονοπάτι προς τη φώτιση, ένα πνευµατικό
µονοπάτι, παρακινούµενοι από τη συµπόνια για όλα τα έµβια
όντα. Η πύλη µέσα από την οποία εισερχόµαστε στο µονοπάτι
προς τη φώτιση είναι λοιπόν η συµπόνια για όλα τα έµβια όντα –
η παγκόσµια συµπόνια– και αναπτύσσουµε αυτή τη συµπόνια
µόνο µε το να στηριχτούµε σε όλα τα έµβια όντα ως τα
αντικείµενα της συµπόνιας µας. Αυτό δείχνει ότι µέσω της
µεγάλης καλοσύνης όλων των έµβιων όντων που δρουν ως τα
αντικείµενα της συµπόνιας µας έχουµε την ευκαιρία να
εισέλθουµε στο µονοπάτι προς τη φώτιση και να επιτύχουµε την
ανώτατη ευτυχία της φώτισης. Είναι λοιπόν ξεκάθαρο ότι για
εµάς όλα τα έµβια όντα είναι ύψιστα ευγενικά και πολύτιµα.
Από τα βάθη της καρδιάς µας θα πρέπει να σκεφτούµε:

Κάθε έµβιο ον είναι ύψιστα ευγενικό και πολύτιµο για εµένα.

Μου παρέχει την ευκαιρία να επιτύχω την αγνή και διαρκή
ευτυχία της φώτισης –τον τελικό στόχο της ανθρώπινης ζωής.

Κατανοώντας το αυτό και έτσι σκεπτόµενοι, γεννάµε µια ζεστή

καρδιά και ένα συναίσθηµα ότι είµαστε ισότιµα κοντά σε όλα τα
έµβια όντα χωρίς εξαίρεση. Μεταµορφώνουµε το πνεύµα µας σε
αυτό το συναίσθηµα και παραµένουµε σε αυτό µε προσήλωση
για όσο το δυνατόν περισσότερο. Μέσα από το συνεχή στοχασµό
και διαλογισµό µε αυτόν τον τρόπο θα διατηρήσουµε µια ζεστή
καρδιά και ένα συναίσθηµα ότι είµαστε κοντά σε κάθε έµβιο ον
όλη την ώρα, σε κάθε κατάσταση. Έχοντας κατανοήσει τα οκτώ
οφέλη της διατήρησης της τρυφερής αγάπης που απαριθµούνται
παρακάτω, στο κεφάλαιο Η Ευχετική Αγάπη, θα πρέπει να
κάνουµε διαρκή προσπάθεια σε αυτήν την άσκηση.

Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗ ΣΤΟΡΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

Αυτή η εξάσκηση έχει δύο στάδια: 1. την ισοτιµία του εαυτού και
των άλλων 2. την ανταλλαγή του εαυτού µας µε τους άλλους.

Η ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ

Αυτή η άσκηση ονοµάζεται «η ισοτιµία του εαυτού και των

άλλων», επειδή µαθαίνουµε να πιστεύουµε ότι η ευτυχία και η
ελευθερία του εαυτού µας και των άλλων έµβιων όντων είναι
ισότιµα σηµαντικά. Το να µαθαίνουµε να φροντίζουµε τους
άλλους είναι η καλύτερη λύση στα καθηµερινά µας προβλήµατα
και είναι η πηγή της µελλοντικής µας ευτυχίας και της καλής
µας τύχης.
Υπάρχουν δύο επίπεδα της φροντίδας των άλλων: (1) να
φροντίζουµε τους άλλους όσο φροντίζουµε ένα στενό φίλο ή
συγγενή και (2) να φροντίζουµε τους άλλους όσο φροντίζουµε
τον εαυτό µας. Το δεύτερο επίπεδο είναι πιο περισπούδαστο.
Μέσω της φροντίδας όλων των έµβιων όντων όσο φροντίζουµε
τον εαυτό µας, θα αναπτύξουµε την περισπούδαστη παγκόσµια
συµπόνια, η οποία λειτουργεί ως το γρήγορο µονοπάτι προς τη
φώτιση. Αυτό είναι ένα από τα ουσιώδη σηµεία του Καντάµ
Λαµρίµ.
Προκειµένου να εξασκηθούµε στην ισοτιµία του εαυτού µας
και των άλλων ενασχολούµαστε µε τον ακόλουθο στοχασµό,
σκεπτόµενοι:

Πρέπει να πιστέψω ότι η ευτυχία και η ελευθερία του εαυτού

µου και των άλλων έµβιων όντων είναι ισότιµα σηµαντικά
επειδή:
(1) Όλα τα έµβια όντα µού έχουν δείξει µεγάλη καλοσύνη σε
αυτήν αλλά και στις προηγούµενες ζωές.
(2) Ακριβώς όπως εγώ εύχοµαι να είµαι ελεύθερος από τη
δυστυχία και να βιώνω µόνο ευτυχία, το ίδιο θέλουν και όλα τα
άλλα έµβια όντα. Ως προς αυτό, δεν είµαι διαφορετικός από
οποιοδήποτε άλλο έµβιο ον. Είµαστε όλοι ισότιµοι.
(3) Είµαι µόνο ένας, ενώ οι άλλοι είναι αµέτρητοι, πώς µπορώ
λοιπόν να ενδιαφέροµαι µόνο για τον εαυτό µου παραµελώντας
τους άλλους; Η ευτυχία µου και η δυστυχία µου είναι ασήµαντες
όταν συγκριθούν µε την ευτυχία και τη δυστυχία των αµέτρητων
άλλων έµβιων όντων.

Έχοντας στοχαστεί αυτά τα σηµεία ξανά και ξανά, πιστεύουµε

δυνατά ότι η ευτυχία και η ελευθερία του εαυτού µας και των
άλλων έµβιων όντων είναι ισότιµα σηµαντικά. Μετά
παραµένουµε σε αυτήν την πεποίθηση µε προσήλωση για όσο το
δυνατόν περισσότερο. Θα πρέπει συνεχώς να ασκούµαστε σε
αυτόν το στοχασµό και διαλογισµό µέχρι να πιστέψουµε
αυθόρµητα ότι η ευτυχία και η ελευθερία του εαυτού µας και των
άλλων έµβιων όντων είναι ισότιµα σηµαντικά. Αυτή είναι η
συνειδητοποίηση της ισοτιµίας του εαυτού µας και των άλλων.
 Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ
ΑΛΛΟΥΣ

Αυτή η εξάσκηση έχει τρία στάδια: 1. ο στοχασµός των

µειονεκτηµάτων της φιλαυτίας, 2. ο στοχασµός των
προτερηµάτων της φιλαλληλίας και 3. η πραγµατική εξάσκηση
στην ανταλλαγή του εαυτού µε τους άλλους.

Ο ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ

ΦΙΛΑΥΤΙΑΣ

Τι ακριβώς είναι η φιλαυτία; Η φιλαυτία είναι το πνεύµα µας που

σκέφτεται «εγώ είµαι σηµαντικός» ενώ παραµελεί τους άλλους.
Όταν σκεφτόµαστε «εγώ» και «δικό µου» αντιλαµβανόµαστε ένα
αυθύπαρκτα υπαρκτό εγώ και το φροντίζουµε πιστεύοντας ότι η
ευτυχία του και η ελευθερία του είναι πιο σηµαντικά. Αυτή είναι
η φιλαυτία. Το να νοιαζόµαστε για τον εαυτό µας δεν είναι
φιλαυτία. Χρειάζεται να νοιαζόµαστε για τον εαυτό µας και να
διατηρούµε αυτήν την ανθρώπινη ζωή έτσι ώστε να µπορούµε
συνεχώς να κάνουµε προσπάθεια να επιτυγχάνουµε το
πραγµατικό της νόηµα.
Η φιλαυτία και το αυτο-άδραγµα είναι διαφορετικές όψεις του
ίδιου πνεύµατος. Το αυτο-άδραγµα αρπάζεται από ένα
αυθύπαρκτα υπαρκτό «εγώ» και η φιλαυτία πιστεύει ότι ένα
τέτοιο «εγώ» είναι πολύτιµο και ότι η ευτυχία και η ελευθερία του
είναι εξαιρετικά σηµαντικά. Η φιλαυτία είναι η συνηθισµένη µας
άποψη που πιστεύει ότι «εγώ είµαι σηµαντικός» και «η ευτυχία
µου και η ελευθερία µου είναι πιο σηµαντικά», ενώ παραµελεί
την ευτυχία και την ελευθερία των άλλων. Είναι µέρος της
άγνοιάς µας, επειδή στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει
αυθύπαρκτα υπαρκτό εγώ. Το πνεύµα της φιλαυτίας µας παρ’
όλα αυτά φροντίζει το εγώ και πιστεύει ότι είναι το πιο
σηµαντικό. Είναι ένα ανόητο και απατηλό πνεύµα που πάντα
παρεµβάλλεται στην εσωτερική µας ειρήνη και είναι ένα µεγάλο
εµπόδιο στην εκπλήρωση του πραγµατικού νοήµατος της
ανθρώπινης ζωής µας. Έχουµε αυτό το πνεύµα της φιλαυτίας
από τη µια ζωή στην άλλη από το χρόνο χωρίς αρχή, ακόµα και
όταν αποκοιµιόµαστε και ονειρευόµαστε.
Στον Οδηγό στον Τρόπο Ζωής ενός Μποντισάτβα ο Σαντιντέβα
λέει:

…όλη η δυστυχία που υπάρχει σε αυτόν τον κόσµο

εµφανίζεται από το να ευχόµαστε να είναι ευτυχισµένος ο
εαυτός µας.

Οι δυστυχίες δε µας δίνονται ως µια τιµωρία. Όλες απορρέουν

από το πνεύµα µας της φιλαυτίας, το οποίο εύχεται ο εαυτός µας
να είναι ευτυχισµένος παραµελώντας την ευτυχία των άλλων.
Υπάρχουν δύο τρόποι για να το κατανοήσουµε αυτό. Πρώτον, το
πνεύµα της φιλαυτίας είναι ο δηµιουργός όλης µας της
δυστυχίας και των προβληµάτων και δεύτερον, η φιλαυτία είναι
η βάση για να βιώνουµε όλη τη δυστυχία µας και τα
προβλήµατα.
Υποφέρουµε επειδή στις προηγούµενες ζωές µας κάναµε
πράξεις που έκαναν τους άλλους να βιώνουν δυστυχία
παρακινούµενοι από εγωιστική πρόθεση –τη φιλαυτία µας. Ως
αποτέλεσµα αυτών των πράξεων, βιώνουµε τώρα την παρούσα
δυστυχία µας και τα προβλήµατα. Έτσι, λοιπόν, ο πραγµατικός
δηµιουργός όλης µας της δυστυχίας και των προβληµάτων είναι
το πνεύµα µας της φιλαυτίας.
Η παρούσα εµπειρία µιας συγκεκριµένης δυστυχίας και των
προβληµάτων έχει έναν ξεχωριστό σύνδεσµο µε συγκεκριµένες
πράξεις που πραγµατοποιήσαµε στις προηγούµενες ζωές µας.
Αυτό είναι πολύ λεπτοφυές. Δεν µπορούµε να δούµε αυτόν τον
κρυφό σύνδεσµο µε τα µάτια µας, αλλά, όπως έχει ήδη εξηγηθεί,
µπορούµε να τον κατανοήσουµε χρησιµοποιώντας τη σοφία µας
και πιο συγκεκριµένα µε το να στηριχτούµε στις διδασκαλίες του
Βούδα στο κάρµα. Γενικά, καθένας γνωρίζει ότι εάν έχει
πραγµατοποιήσει κακές πράξεις θα βιώσει κακά αποτελέσµατα
και εάν έχει πραγµατοποιήσει καλές πράξεις θα βιώσει καλά
αποτελέσµατα.
Το πνεύµα της φιλαυτίας είναι επίσης η βάση για να βιώσουµε
όλη τη δυστυχία και τα προβλήµατα. Για παράδειγµα, όταν οι
άνθρωποι είναι ανίκανοι να εκπληρώσουν τις ευχές τους, έχουν
πολλές εµπειρίες κατάθλιψης, απογοήτευσης, στενοχώριας και
πνευµατικού πόνου και µερικοί θέλουν ακόµα και να σκοτώσουν
τον εαυτό τους. Αυτό συµβαίνει επειδή η φιλαυτία τους πιστεύει
ότι οι δικές τους ευχές είναι πολύ σηµαντικές. Είναι λοιπόν η
φιλαυτία τους κυρίως υπεύθυνη για τα προβλήµατά τους. Χωρίς
φιλαυτία, δε θα υπήρχε βάση για να βιώσουµε τέτοια δυστυχία.
Όταν είµαστε σοβαρά ασθενείς, µας είναι δύσκολο να
αντέξουµε τη δυστυχία µας, αλλά η ασθένεια µας βλάπτει µόνο
λόγω της φιλαυτίας µας. Εάν κάποιος άλλος βίωνε µια παρόµοια
αρρώστια, δε θα είχαµε πρόβληµα. Γιατί; Επειδή δε νοιαζόµαστε
γι’ αυτόν ή γι’ αυτήν. Όµως, εάν νοιαζόµασταν για τους άλλους
όπως νοιαζόµαστε για τον εαυτό µας, θα µας ήταν δύσκολο να
αντέξουµε τη δυστυχία τους. Αυτό είναι συµπόνια. Όπως λέει ο
Σαντιντέβα:

Η δυστυχία που βιώνω

Δε βλάπτει τους άλλους,
Αλλά µου είναι δύσκολο να την αντέξω
Επειδή νοιάζοµαι για τον εαυτό µου.
 Έτσι ακριβώς, η δυστυχία των άλλων
Δε µε βλάπτει,
Αλλά εάν νοιαστώ για τους άλλους,
Τότε θα µου είναι δύσκολο να αντέξω τη δυστυχία τους.

Από τη µια ζωή στην άλλη, από το χρόνο χωρίς αρχή, έχουµε
προσπαθήσει να εκπληρώσουµε τις ευχές του πνεύµατός µας του
αυτο-αδράγµατος, πιστεύοντας ότι η άποψή του είναι αληθινή.
Έχουµε κάνει µεγάλη προσπάθεια αναζητώντας την ευτυχία σε
εξωτερικές πηγές, αλλά δεν έχουµε να δείξουµε κανένα θετικό
αποτέλεσµα ως τώρα. Επειδή η φιλαυτία µάς έχει εξαπατήσει,
έχουµε σπαταλήσει αµέτρητες προηγούµενες ζωές. Μας έχει
οδηγήσει να εργαζόµαστε για τους δικούς µας στόχους, αλλά δεν
έχουµε κερδίσει τίποτα εντελώς. Αυτό το ανόητο πνεύµα έχει
κάνει όλες τις προηγούµενες ζωές µας άδειες. Όταν πήραµε
αυτήν την ανθρώπινη επαναγέννηση δε φέραµε τίποτα µαζί µας,
παρά µόνο πλάνες. Σε κάθε στιγµή της καθηµερινότητάς µας
αυτό το πνεύµα της φιλαυτίας συνεχίζει να µας εξαπατά.
Έχοντας στοχαστεί αυτά τα σηµεία, σκεπτόµαστε:

Τίποτα δε µου προκαλεί µεγαλύτερο κακό από το δαίµονα της

φιλαυτίας µου. Είναι η πηγή όλης µου της αρνητικότητας, της
κακοτυχίας, των προβληµάτων και της δυστυχίας. Γι’ αυτό
λοιπόν πρέπει να εγκαταλείψω τη φιλαυτία µου.

Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση κάθε µέρα

και να βάλουµε την απόφασή µας σε πρακτική εφαρµογή.

Ο ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ

ΦΙΛΛΑΛΗΛΙΑΣ
Όταν σκεφτούµε βαθιά ότι οι άλλοι είναι σηµαντικοί και ότι η
ευτυχία και η ελευθερία τους είναι σηµαντικά, τότε νοιαζόµαστε
για τους άλλους. Εάν νοιαζόµαστε για τους άλλους µε αυτόν τον
τρόπο, θα έχουµε πάντα καλές σχέσεις και θα ζούµε αρµονικά
µαζί τους. Η καθηµερινή µας ζωή θα είναι ειρηνική και
ευτυχισµένη. Μπορούµε να αρχίσουµε αυτήν την άσκηση µε την
οικογένειά µας, τους φίλους και αυτούς που ζουν κοντά µας και
µετά σταδιακά να αναπτύξουµε και να διατηρήσουµε τρυφερή
αγάπη για όλα τα έµβια όντα χωρίς εξαίρεση.
Στον Οδηγό στον Τρόπο Ζωής του Μποντισάτβα, ο Σαντιντέβα
λέει:

Όλη η ευτυχία που υπάρχει σε αυτόν τον κόσµο

εµφανίζεται από την ευχή να είναι οι άλλοι ευτυχισµένοι,

Εάν το σκεφτούµε αυτό προσεκτικά, θα συνειδητοποιήσουµε ότι

όλη η παρούσα και η µελλοντική ευτυχία µας εξαρτώνται από το
να νοιαζόµαστε για τους άλλους –και από το να επιθυµούµε να
είναι οι άλλοι ευτυχισµένοι. Στις προηγούµενες ζωές µας, επειδή
νοιαστήκαµε για τους άλλους, ασκηθήκαµε σε ενάρετες πράξεις
όπως το να απέχουµε από το φόνο ή να βλάπτουµε τους άλλους,
εγκαταλείψαµε την κλοπή και την εξαπάτηση των άλλων. Τους
δώσαµε υλική βοήθεια και προστασία και ασκηθήκαµε στην
υποµονή. Ως αποτέλεσµα αυτών των ενάρετων πράξεων, έχουµε
τώρα αποκτήσει αυτήν την πολύτιµη ανθρώπινη ζωή και την
ευκαιρία να βιώνουµε τις ανθρώπινες απολαύσεις.
Το άµεσο αποτέλεσµα του να νοιαζόµαστε για τους άλλους θα
είναι ότι πολλά από τα καθηµερινά µας προβλήµατα, όπως αυτά
που εµφανίζονται από το θυµό, τη ζήλια και την εγωιστική
συµπεριφορά, θα εξαφανιστούν και το πνεύµα µας θα γίνει
γαλήνιο και ειρηνικό. Από τη στιγµή που θα δράσουµε µε
διακριτικούς τρόπους, θα ευχαριστήσουµε τους άλλους και δε θα
εµπλακούµε σε καυγάδες ή διαµάχες. Εάν νοιαζόµαστε για τους
άλλους, θα ενδιαφερόµαστε πιο πολύ να τους βοηθήσουµε παρά
να τους βλάψουµε. Έτσι, φυσιολογικά θα αποφύγουµε τις µη-
ενάρετες πράξεις. Αντίθετα, θα ασκηθούµε σε ενάρετες πράξεις,
όπως η συµπόνια, η αγάπη, η υποµονή, η προσφορά υλικής
βοήθειας και προστασίας και µε αυτόν τον τρόπο θα
δηµιουργήσουµε την αιτία να επιτύχουµε αγνή και διαρκή
ευτυχία στο µέλλον.
Πιο συγκεκριµένα, εάν νοιαζόµαστε για όλα τα έµβια όντα όσο
νοιαζόµαστε για τον εαυτό µας θα µας είναι δύσκολο να
αντέξουµε τη δυστυχία τους. Το συναίσθηµα της δυσκολίας να
αντέξουµε τη δυστυχία όλων των άλλων έµβιων όντων είναι η
παγκόσµια συµπόνια και αυτή θα µας οδηγήσει γρήγορα στην
αγνή και διαρκή ευτυχία της φώτισης. Ακριβώς όπως οι
προηγούµενοι Βούδες, θα γεννηθούµε ένας φωτισµένος Βούδας
από τη µητέρα την παγκόσµια συµπόνια. Γι’ αυτό λοιπόν το να
νοιαζόµαστε για όλα τα έµβια όντα θα µας δώσει τη δυνατότητα
να επιτύχουµε πολύ γρήγορα τη φώτιση.
Στοχαζόµενοι όλα αυτά τα οφέλη, θα σκεφτούµε:

Το πολύτιµο πνεύµα που νοιάζεται για όλα τα έµβια όντα,

προστατεύει και τον εαυτό µου και τους άλλους από τη
δυστυχία, φέρνει αγνή και διαρκή ευτυχία και εκπληρώνει τις
ευχές του εαυτού µου αλλά και των άλλων. Γι’ αυτό λοιπόν θα
πρέπει πάντα να νοιάζοµαι για όλα τα έµβια όντα χωρίς
εξαίρεση.

Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση κάθε µέρα

και εκτός διαλογισµού να βάζουµε την απόφασή µας σε
πρακτική εφαρµογή. Αυτό σηµαίνει ότι θα πρέπει πραγµατικά
να νοιαζόµαστε για κάθε έµβιο ον, συµπεριλαµβανοµένων των
ζώων.
 Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ
ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ

Το να ανταλλάσσουµε τον εαυτό µε τους άλλους σηµαίνει ότι

αλλάζουµε το αντικείµενο της φροντίδας µας από τον εαυτό µας
σε όλα τα άλλα έµβια όντα. Αυτό είναι αδύνατο χωρίς εξάσκηση.
Πώς µπορούµε να εξασκηθούµε στην ανταλλαγή του εαυτού µε
τους άλλους; Κατανοώντας τα µεγάλα µειονεκτήµατα της
φιλαυτίας και τα µεγάλα προτερήµατα της φιλαλληλίας προς
όλα τα έµβια όντα, όπως εξηγήθηκε προηγουµένως, και
ενθυµούµενοι ότι έχουµε πάρει την απόφαση να εγκαταλείψουµε
τη φιλαυτία µας και πάντα να νοιαζόµαστε για όλα τα έµβια
όντα χωρίς εξαίρεση, σκεφτόµαστε από τα βάθη της καρδιάς µας:

Θα πρέπει να εγκαταλείψω το να νοιάζοµαι για τον εαυτό µου

και αντί γι’ αυτό να νοιάζοµαι για όλα τα άλλα έµβια όντα χωρίς
εξαίρεση.

Μετά διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση. Θα πρέπει

συνεχώς να ασκούµαστε σε αυτόν το διαλογισµό µέχρι να
πιστέψουµε αυθόρµητα ότι η ευτυχία και η ελευθερία καθενός
αλλά και όλων των έµβιων όντων είναι πολύ πιο σηµαντικά από
τη δική µας. Αυτή η πίστη είναι η συνειδητοποίηση της
ανταλλαγής του εαυτού µε τους άλλους.

Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

Με την κατανόηση και την πεποίθηση ότι η ευτυχία και η

ελευθερία κάθε έµβιου όντος είναι πολύ πιο σηµαντικά από τη
δική µου, γεννάµε ευχετική αγάπη για όλα τα έµβια όντα,
σκεπτόµενοι:
 Τι υπέροχο που θα ήταν εάν όλα τα έµβια όντα µπορούσαν να
επιτύχουν την αγνή και διαρκή ευτυχία της φώτισης! Μακάρι να
επιτύχουν αυτή την ευτυχία. Εγώ ο ίδιος θα εργαστώ γι’ αυτό το
στόχο.

Παραµένουµε µε προσήλωση σε αυτό το πολύτιµο πνεύµα της

ευχετικής αγάπης για όλα τα έµβια όντα για όσο το δυνατόν
περισσότερο. Επαναλαµβάνουµε αυτό το διαλογισµό ξανά και
ξανά µέχρι αυθόρµητα να ευχόµαστε για κάθε έµβιο ον να
βιώνει την ευτυχία της φώτισης. Αυτή η αυθόρµητη ευχή είναι η
πραγµατική συνειδητοποίηση της ευχετικής αγάπης.
Η ευχετική αγάπη επίσης ονοµάζεται «αµέτρητη αγάπη»
επειδή απλά και µόνο µέσα από το διαλογισµό στην ευχετική
αγάπη θα δεχτούµε αµέτρητα οφέλη σε αυτή τη ζωή και στις
αµέτρητες µελλοντικές ζωές. Βασιζόµενος στις διδασκαλίες του
Βούδα, ο µεγάλος λόγιος Ναγκαρτζούνα απαρίθµησε οκτώ
οφέλη της τρυφερής αγάπης και της ευχετικής αγάπης: (1) µε το
να διαλογιστούµε στην τρυφερή αγάπη και την ευχετική αγάπη
για µία µόνο στιγµή συγκεντρώνουµε µεγαλύτερη χάρη από το
να δίναµε φαγητό τρεις φορές την ηµέρα σε όλους αυτούς που
πεινούν σε όλο τον κόσµο.
Όταν δίνουµε φαγητό σε αυτούς που είναι πεινασµένοι δε
δίνουµε την πραγµατική ευτυχία. Αυτό συµβαίνει επειδή η
ευτυχία που προέρχεται από το να τρώµε φαγητό δεν είναι
πραγµατική ευτυχία, αλλά µόνο η προσωρινή µείωση της
δυστυχίας της πείνας. Όµως ο διαλογισµός στην τρυφερή αγάπη
και την ευχετική αγάπη οδηγεί εµάς και όλα τα έµβια όντα στην
αγνή και διαρκή ευτυχία της φώτισης.
Τα υπόλοιπα επτά οφέλη του διαλογισµού στην τρυφερή και
την ευχετική αγάπη είναι ότι στο µέλλον: (2) θα δεχτούµε µεγάλη
ευγενική καλοσύνη από τους ανθρώπους και τους µη-
ανθρώπους, (3) θα είµαστε προστατευµένοι µε διάφορους
τρόπους από τους ανθρώπους και τους µη-ανθρώπους, (4) θα
είµαστε πνευµατικά ευτυχισµένοι συνεχώς, (5) θα είµαστε
σωµατικά υγιείς συνεχώς, (6) δε θα µας βλάπτουν τα όπλα, τα
δηλητήρια και άλλες βλαβερές συνθήκες, (7) θα επιτύχουµε όλες
τις απαραίτητες συνθήκες χωρίς προσπάθεια και (8) θα
γεννηθούµε σε έναν ανώτερο παράδεισο µιας Βουδικής Χώρας.
Έχοντας στοχαστεί αυτά τα οφέλη, θα πρέπει να κάνουµε
προσπάθεια να διαλογιστούµε στην ευχετική αγάπη πολλές
φορές κάθε µέρα.

Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΜΠΟΝΙΑ

Η παγκόσµια συµπόνια είναι ένα πνεύµα το οποίο ειλικρινά

εύχεται να ελευθερώσει όλα τα έµβια όντα από τη δυστυχία για
πάντα. Εάν, στη βάση του να νοιαζόµαστε για όλα τα έµβια όντα,
στοχαζόµαστε το γεγονός ότι βιώνουν τον κύκλο της σωµατικής
δυστυχίας και του πνευµατικού πόνου από τη µια ζωή στην άλλη
χωρίς τέλος, την ανικανότητά τους να ελευθερώσουν τους
εαυτούς τους από τη δυστυχία, την έλλειψη ελευθερίας και το
πώς ενασχολούµενα µε αρνητικές πράξεις δηµιουργούν τις αιτίες
της µελλοντικής δυστυχίας, θα αναπτύξουµε βαθιά συµπόνια γι’
αυτά. Χρειάζεται να συµπάσχουµε µε αυτά και να νιώσουµε τον
πόνο τους µε τόσο ενδιαφέρον όσο νιώθουµε το δικό µας.
Κανένας δε θέλει να είναι δυστυχισµένος, όµως µέσα από
άγνοια τα έµβια όντα δηµιουργούν δυστυχία µε το να
πραγµατοποιούν µη-ενάρετες πράξεις. Θα πρέπει λοιπόν γι’
αυτό να νιώσουµε ίση συµπόνια για όλα τα έµβια όντα χωρίς
εξαίρεση. Δεν υπάρχει ούτε ένα έµβιο ον που να µην είναι
κατάλληλο αντικείµενο της συµπόνιας µας.
Όλα τα έµβια όντα υποφέρουν επειδή παίρνουν κηλιδωµένες
επαναγεννήσεις. Τα ανθρώπινα όντα δεν έχουν επιλογή παρά να
βιώνουν αµέτρητη ανθρώπινη δυστυχία επειδή έχουν πάρει
ανθρώπινη επαναγέννηση, η οποία είναι κηλιδωµένη από το
εσωτερικό δηλητήριο των πλανών. Παροµοίως, τα ζώα πρέπει να
βιώσουν τη δυστυχία των ζώων και τα πεινασµένα φαντάσµατα
και τα όντα των κολάσεων πρέπει να βιώσουν όλες τις δυστυχίες
των αντίστοιχων κόσµων τους. Εάν τα έµβια όντα επρόκειτο να
βιώσουν όλη αυτή τη δυστυχία για µία µόνο ζωή, δε θα ήταν τόσο
άσχηµα, αλλά ο κύκλος της δυστυχίας συνεχίζει από τη µια ζωή
στην άλλη, χωρίς τέλος.
Προηγουµένως, για να αναπτύξουµε απάρνηση,
στοχαστήκαµε το πώς στις αµέτρητες µελλοντικές ζωές µας θα
βιώσουµε την αβάσταχτη δυστυχία των ζώων, των πεινασµένων
φαντασµάτων, των όντων των κολάσεων, των ανθρώπων, των
ηµίθεων και των θεών. Τώρα, σε αυτό το σηµείο, αναπτύσσουµε
συµπόνια για όλα τα έµβια όντα που είναι οι µητέρες µας και
στοχαζόµαστε πώς στις αµέτρητες µελλοντικές ζωές τους θα
πρέπει να βιώσουν τις αβάσταχτες δυστυχίες των ζώων, των
πεινασµένων φαντασµάτων, των όντων των κολάσεων, των
ανθρώπων, των ηµίθεων και των θεών.
Έχοντας στοχαστεί αυτό θα πρέπει να σκεφτούµε:

Δεν µπορώ να αντέξω τη δυστυχία των αµέτρητων όντων

µητέρων. Πνίγονται µέσα στον απέραντο και βαθύ ωκεανό της
σαµσάρα, τον κύκλο της κηλιδωµένης επαναγέννησης. Πρέπει να
βιώσουν αβάσταχτη σωµατική δυστυχία και πνευµατικό πόνο σε
αυτή τη ζωή και σε αµέτρητες µελλοντικές ζωές. Θα πρέπει να
απελευθερώσω όλα τα έµβια όντα από τη δυστυχία τους για
πάντα.

Θα πρέπει να διαλογιζόµαστε συνεχώς σε αυτήν την απόφαση, η

οποία είναι η παγκόσµια συµπόνια, και να κάνουµε µεγάλη
προσπάθεια να φέρουµε σε πέρας αυτόν το στόχο.
 Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ
ΜΠΟΝΤΙΤΣΙΤΑ

Τη στιγµή που αναπτύσσουµε µποντιτσίτα γινόµαστε ένας

Μποντισάτβα, κάποιος που αυθόρµητα εύχεται να επιτύχει τη
φώτιση για να ωφελήσει όλα τα έµβια όντα. Αρχικά θα γίνουµε
ένας Μποντισάτβα στο µονοπάτι της συσσώρευσης. Μετά,
ακολουθώντας το µονοπάτι προς τη φώτιση µε το όχηµα της
µποντιτσίτα, µπορούµε να προοδεύσουµε από το να είµαστε ένας
Μποντισάτβα στο µονοπάτι της συσσώρευσης στο να γίνουµε
ένας Μποντισάτβα στο µονοπάτι της προετοιµασίας, ένας
Μποντισάτβα στο µονοπάτι της όρασης και µετά ένας
Μποντισάτβα στο µονοπάτι του διαλογισµού. Από εκεί θα
φτάσουµε στο Μονοπάτι της Όχι Άλλης Μάθησης, που είναι η
πραγµατική κατάσταση της φώτισης. Όπως έχει ήδη αναφερθεί,
η φώτιση είναι ένα εσωτερικό φως σοφίας που είναι µόνιµα
ελεύθερο από όλες τις λαθεµένες εµφανίσεις και του οποίου η
λειτουργία είναι να χαρίζει την εσωτερική ειρήνη σε κάθε έµβιο
ον κάθε µέρα. Όταν επιτύχουµε τη φώτιση ενός Βούδα, θα
είµαστε ικανοί να ωφελήσουµε κάθε ένα έµβιο ον απευθείας
χαρίζοντας ευλογίες και µέσα από αµέτρητες εκδηλώσεις.
Στις διδασκαλίες της Σούτρα, ο Βούδας λέει:

Σε αυτήν τη µη-αγνή ζωή της σαµσάρα

Κανένας δε βιώνει πραγµατική ευτυχία.
Οι πράξεις που πραγµατοποιούν
Θα είναι πάντα οι αιτίες της δυστυχίας.

Η ευτυχία που συνήθως βιώνουµε µε το να έχουµε καλές

συνθήκες, όπως καλή φήµη, καλή θέση, καλή δουλειά, καλές
σχέσεις, να βλέπουµε ελκυστικές µορφές, να ακούµε καλά νέα ή
όµορφη µουσική, να τρώµε, να πίνουµε και να κάνουµε σεξ δεν
είναι η πραγµατική ευτυχία, αλλά η δυστυχία της αλλαγής –µια
µείωση της προηγούµενης δυστυχίας µας. Μέσα από την άγνοια,
όµως, πιστεύουµε ότι µόνο αυτά τα πράγµατα φέρνουν ευτυχία
και λόγω αυτού δεν ευχόµαστε ποτέ να επιτύχουµε την
πραγµατική ευτυχία, την αγνή και διαρκή ευτυχία της
απελευθέρωσης και της φώτισης, ακόµα και για το δικό µας
καλό. Ψάχνουµε πάντα για ευτυχία στη µη-αγνή ζωή της
σαµσάρα, σαν τον κλέφτη που έψαχνε για χρυσό στην άδεια
σπηλιά του Μιλαρέπα και δε βρήκε τίποτα. Ένα βράδυ ο µεγάλος
Γιόγκι Μιλαρέπα άκουσε έναν κλέφτη να ψάχνει τριγύρω στη
σπηλιά του και του φώναξε, «πώς περιµένεις να βρεις κάτι που
να αξίζει εδώ τη νύχτα, όταν εγώ δεν µπορώ να βρω κάτι που να
αξίζει την ηµέρα;».
Όταν µέσω της εξάσκησής µας αναπτύξουµε το πολύτιµο
πνεύµα της φώτισης, την µποντιτσίτα, σκεφτόµαστε αυθόρµητα:

Τι υπέροχο που θα ήταν εάν εγώ και όλα τα έµβια όντα

επιτυγχάναµε την αληθινή ευτυχία της αγνής και µόνιµης
ευτυχίας της φώτισης! Μακάρι να επιτύχουµε αυτήν την
ευτυχία. Εγώ ο ίδιος θα εργαστώ γι’ αυτόν το στόχο.

Χρειάζεται να έχουµε αυτό το πολύτιµο πνεύµα της

µποντιτσίτα στην καρδιά µας. Είναι ο εσωτερικός Πνευµατικός
µας Οδηγός, που µας οδηγεί κατευθείαν στην κατάσταση της
ανώτατης ευτυχίας της φώτισης. Είναι το πραγµατικό πετράδι
της εκπλήρωσης των ευχών µέσω του οποίου µπορούµε να
εκπληρώσουµε τις δικές µας ευχές αλλά και των άλλων. Δεν
υπάρχει πιο µεγάλη ωφέλιµη πρόθεση από αυτό το πολύτιµο
πνεύµα.
Έχοντας στοχαστεί στην πιο πάνω εξήγηση, σκεφτόµαστε από
τα βάθη της καρδιάς µας:
 Είµαι ένας µόνο άνθρωπος αλλά όµως τα άλλα έµβια όντα είναι
αµέτρητα και είναι όλα οι ευγενικές µου µητέρες. Αυτές οι
αµέτρητες µητέρες θα βιώσουν αβάσταχτη σωµατική δυστυχία
και πνευµατικό πόνο σε αυτήν τη ζωή και στις αµέτρητες
µελλοντικές τους ζωές. Συγκρινόµενη µε τη δυστυχία αυτών
των αµέτρητων έµβιων όντων, η δυστυχία µου είναι ασήµαντη.
Θα πρέπει να απελευθερώσω όλα τα έµβια όντα από τη
δυστυχία µόνιµα και γι’ αυτό το σκοπό θα πρέπει να επιτύχω τη
φώτιση ενός Βούδα.

Διαλογιζόµαστε σε αυτήν την απόφαση, η οποία είναι η

µποντιτσίτα, µε προσήλωση. Θα πρέπει να ασκηθούµε σε αυτόν
το στοχασµό και διαλογισµό συνεχώς µέχρι να αναπτύξουµε την
αυθόρµητη ευχή να επιτύχουµε τη φώτιση για να ωφελήσουµε
κάθε έµβιο ον απευθείας. Κατόπιν θα πρέπει να κάνουµε µεγάλη
προσπάθεια να εκπληρώσουµε την ευχή της µποντιτσίτα µας.
 Η εξάσκηση στο Μονοπάτι της
Μποντιτσίτα
Υπάρχουν τρία στάδια της εξάσκησης στο µονοπάτι της
µποντιτσίτα: 1. η εξάσκηση στις έξι τελειότητες, 2. η εξάσκηση
στη λήψη σε συνδυασµό µε την άσκηση των έξι τελειοτήτων και
3. η εξάσκηση στην προσφορά σε συνδυασµό µε την άσκηση των
έξι τελειοτήτων.

Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΙΣ ΕΞΙ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΕΣ

Οι έξι τελειότητες είναι το πραγµατικό µονοπάτι προς τη φώτιση,

είναι επίσης το µονοπάτι της µποντιτσίτα και το µονοπάτι του
Μποντισάτβα. Ακολουθώντας αυτό το µονοπάτι µε το όχηµα της
µποντιτσίτα θα φτάσουµε σίγουρα στην κατάσταση της φώτισης.
Η ευχή της µποντιτσίτα µας είναι να επιτύχουµε τη φώτιση για
να ωφελούµε κάθε έµβιο ον απευθείας. Για να εκπληρώσουµε
αυτήν την ευχή, θα πρέπει να υποσχεθούµε µπροστά στον
Πνευµατικό µας Οδηγό ή στην εικόνα ενός Βούδα που θεωρούµε
ότι είναι ένας ζωντανός Βούδας, ότι θα ενασχοληθούµε µε το
µονοπάτι ενός Μποντισάτβα ή την εξάσκηση καθώς
απαγγέλλουµε την ακόλουθη τελετουργική προσευχή τρεις
φορές. Αυτή η υπόσχεση είναι ο όρκος του Μποντισάτβα.

Ακριβώς όπως όλοι οι προηγούµενοι Σουγκάτα, οι Βούδες,

Γέννησαν το πνεύµα της φώτισης, την µποντιτσίτα,
Και πέτυχαν όλα τα στάδια
Της εξάσκησης του Μποντισάτβα,
 Έτσι κι εγώ, για χάρη όλων των όντων,
Γεννώ το πνεύµα της φώτισης
Και πραγµατώνω όλα τα στάδια
Της εξάσκησης του Μποντισάτβα.

Όταν πάρουµε τον όρκο του Μποντισάτβα τότε παίρνουµε τη

δέσµευση να ενασχοληθούµε µε το µονοπάτι προς τη φώτιση,
την εξάσκηση του Μποντισάτβα, που είναι η εξάσκηση στις έξι
τελειότητες. Συνήθως, όταν αρχίζουµε µια δουλειά, δεσµεύουµε
τον εαυτό µας να εκπληρώσει τις ευχές του εργοδότη, γιατί
αλλιώς θα χάσουµε γρήγορα τη δουλειά µας. Με τον ίδιο τρόπο,
έχοντας γεννήσει την µποντιτσίτα –την απόφαση να επιτύχουµε
τη φώτιση για να ωφελήσουµε κάθε έµβιο ον απευθείας–
χρειάζεται να δεσµεύσουµε τον εαυτό µας να ενασχοληθεί µε
την άσκηση των έξι τελειοτήτων. Εάν δεν αναλάβουµε αυτή τη
δέσµευση παίρνοντας τον όρκο του Μποντισάτβα, τότε θα
χάσουµε την ευκαιρία µας να επιτύχουµε τη φώτιση. Με το να το
στοχαζόµαστε αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνουµε τον εαυτό µας
να πάρει τον όρκο του Μποντισάτβα και να ασκηθούµε µε
ειλικρίνεια στην άσκηση των έξι τελειοτήτων.
Οι έξι τελειότητες είναι η άσκηση της γενναιοδωρίας, της
ηθικής πειθαρχίας, της υποµονής, της προσπάθειας, της
συγκέντρωσης και της σοφίας, που παρακινούνται από την
µποντιτσίτα. Θα πρέπει να αναγνωρίζουµε ότι οι έξι τελειότητες
είναι η καθηµερινή µας άσκηση.
Στην άσκηση της γενναιοδωρίας θα πρέπει να ασκηθούµε: (1)
στο να δίνουµε βοήθεια σε αυτούς που είναι φτωχοί,
συµπεριλαµβανοµένου και του να δίνουµε φαγητό σε ζώα, (2) να
δίνουµε πρακτική βοήθεια σε αυτούς που είναι άρρωστοι ή
σωµατικά αδύναµοι, (3) να δίνουµε προστασία προσπαθώντας
πάντα να σώσουµε τις ζωές των άλλων, συµπεριλαµβανοµένων
των εντόµων, (4) να δίνουµε αγάπη -µαθαίνοντας να
νοιαζόµαστε για όλα τα έµβια όντα µε το να πιστεύουµε πάντα
ότι η ευτυχία τους και η ελευθερία τους είναι σηµαντικά, και (5)
να δίνουµε Ντάρµα, βοηθώντας τους άλλους να λύσουν τα
προβλήµατά τους του θυµού, της προσκόλλησης και της άγνοιας
µε το να δίνουµε διδασκαλίες του Ντάρµα ή συµβουλές που
έχουν νόηµα.
Στην άσκηση της ηθικής πειθαρχίας θα πρέπει να
εγκαταλείψουµε κάθε ανάρµοστη πράξη συµπεριλαµβανοµένων
και αυτών που κάνουν τους άλλους δυστυχισµένους. Θα πρέπει
ειδικά να εγκαταλείψουµε την παραβίαση των δεσµεύσεών µας
του όρκου του Μποντισάτβα. Αυτό είναι το βασικό θεµέλιο πάνω
στο οποίο µπορούµε να προοδεύσουµε στο µονοπάτι του
Μποντισάτβα. Κάνοντάς το αυτό, οι πράξεις µας του σώµατος,
του λόγου και του πνεύµατος θα είναι αγνές κι έτσι θα γίνουµε
ένα αγνό ον.
Στην άσκηση της υποµονής, όταν οι άλλοι µας βλάπτουν ή
αντιµετωπίζουµε δυσκολίες, δε θα πρέπει να επιτρέψουµε στον
εαυτό µας να θυµώσει ή να απογοητευτεί. Όταν ασκούµαστε
στην υποµονή φοράµε την ανώτερη εσωτερική πανοπλία που
απευθείας µας προστατεύει από τη σωµατική δυστυχία, τον
πνευµατικό πόνο και τα άλλα προβλήµατα. Ο θυµός
καταστρέφει τη χάρη µας, ή την καλή µας τύχη, µε αποτέλεσµα
να βιώνουµε συνεχώς πολλά εµπόδια. Επειδή στερούµαστε
καλής τύχης είναι δύσκολο να εκπληρώσουµε τις ευχές µας,
ειδικά τους πνευµατικούς στόχους µας. Δεν υπάρχει µεγαλύτερο
κακό από το θυµό. Με την άσκηση στην υποµονή µπορούµε να
επιτύχουµε τους πνευµατικούς µας στόχους. Δεν υπάρχει
µεγαλύτερη αρετή από την υποµονή.
Στην άσκηση της προσπάθειας θα πρέπει να στηριχτούµε στην
αµετάκλητη προσπάθεια να συσσωρεύσουµε τις µεγάλες
συλλογές της χάρης και της σοφίας, που είναι οι κύριες αιτίες για
να επιτύχουµε το Σώµα Μορφή ενός Βούδα (το Ρουπακάγια) και
το Σώµα Αλήθεια (το Νταρµακάγια). Ειδικότερα, θα πρέπει να
δώσουµε έµφαση στο στοχασµό και το διαλογισµό στην
κενότητα, τον τρόπο µε τον οποίο τα πράγµατα υπάρχουν.
Κάνοντάς το αυτό προοδεύουµε εύκολα στο µονοπάτι προς τη
φώτιση. Με προσπάθεια µπορούµε να επιτύχουµε το στόχο µας,
ενώ µε τεµπελιά δεν µπορούµε να επιτύχουµε τίποτα.
Στην άσκηση της συγκέντρωσης, σε αυτό το στάδιο θα πρέπει
να δώσουµε έµφαση στο να επιτύχουµε τη συγκέντρωση της
γαλήνιας παραµονής που παρατηρεί την κενότητα. Μια εξήγηση
δίνεται πιο κάτω στο κεφάλαιο Μια Απλή Εξάσκηση στην Τελική
Μποντιτσίτα. Όταν µέσω της δύναµης αυτής της συγκέντρωσης
βιώσουµε µια ξεχωριστή σοφία που ονοµάζεται «ανώτερη
όραση», η οποία συνειδητοποιεί την κενότητα όλων των
φαινοµένων πολύ καθαρά, τότε θα έχουµε προοδεύσει από το να
είµαστε ένας Μποντισάτβα στο µονοπάτι της συσσώρευσης στο
να είµαστε ένας Μποντισάτβα στο µονοπάτι της προετοιµασίας.
Στην άσκηση της σοφίας, σε αυτό το στάδιο χρειάζεται να
δώσουµε έµφαση στο να αυξήσουµε τη δύναµη της σοφίας µας
της ανώτερης όρασης µε το να διαλογιζόµαστε συνεχώς στην
κενότητα όλων των φαινοµένων έχοντας ως κίνητρο την
µποντιτσίτα. Μέσα από αυτό, όταν η ανώτερη όρασή µας
µεταµορφωθεί στο µονοπάτι της όρασης, που είναι η άµεση
συνειδητοποίηση της κενότητας όλων των φαινοµένων, τότε θα
έχουµε προοδεύσει από το να είµαστε ένας Μποντισάτβα στο
µονοπάτι της προετοιµασίας στο να είµαστε ένας Μποντισάτβα
στο µονοπάτι της όρασης. Τη στιγµή που επιτυγχάνουµε το
µονοπάτι της όρασης είµαστε ένας Ανώτερος Μποντισάτβα και
δε βιώνουµε πια τις δυστυχίες της σαµσάρα. Ακόµα και εάν
κάποιος κόψει το σώµα µας κοµµατάκι-κοµµατάκι µε ένα
µαχαίρι δεν πονάµε επειδή έχουµε την άµεση συνειδητοποίηση
του τρόπου µε τον οποίο τα πράγµατα υπάρχουν πραγµατικά.
 Έχοντας ολοκληρώσει το µονοπάτι της όρασης, προκειµένου
να προοδεύσουµε περαιτέρω χρειάζεται να ενασχολούµαστε
συνεχώς µε το διαλογισµό στην κενότητα όλων των φαινοµένων
µε κίνητρο την µποντιτσίτα. Αυτός ο διαλογισµός ονοµάζεται «το
µονοπάτι του διαλογισµού». Όταν έχουµε φτάσει σε αυτό το
στάδιο, θα έχουµε προοδεύσει από το να είµαστε ένας
Μποντισάτβα στο µονοπάτι της όρασης στο να είµαστε ένας
Μποντισάτβα στο µονοπάτι του διαλογισµού.
Έχοντας ολοκληρώσει το µονοπάτι του διαλογισµού, όταν η
σοφία µας του µονοπατιού του διαλογισµού µεταµορφωθεί στην
αψεγάδιαστη σοφία που είναι µόνιµα ελεύθερη από τη
λανθασµένη εµφάνιση, αυτή η αψεγάδιαστη σοφία ονοµάζεται
το «Μονοπάτι της Όχι Άλλης Μάθησης», το οποίο είναι η
πραγµατική φώτιση. Όταν φτάσουµε σε αυτό το στάδιο θα
έχουµε προοδεύσει από το να είµαστε ένας Μποντισάτβα στο
µονοπάτι του διαλογισµού στο να είµαστε ένα φωτισµένο ον,
ένας Βούδας. Θα έχουµε ολοκληρώσει τον τελικό στόχο των
έµβιων όντων.
Η αρχική εξάσκηση του Μποντισάτβα στη συσσώρευση χάρης
ή σοφίας είναι το µονοπάτι του Μποντισάτβα της συσσώρευσης,
η εξάσκηση του Μποντισάτβα στη συσσώρευση χάρης ή σοφίας
που είναι µια προετοιµασία για να επιτύχουµε το µονοπάτι της
όρασης είναι το µονοπάτι του Μποντισάτβα της προετοιµασίας, η
εξάσκηση του Μποντισάτβα που είναι η αρχική άµεση
συνειδητοποίηση της κενότητας είναι το µονοπάτι της όρασης
του Μποντισάτβα. Έχοντας ολοκληρώσει το µονοπάτι της
όρασης, η εξάσκηση του Μποντισάτβα που διαλογίζεται συνεχώς
στην κενότητα είναι το µονοπάτι του Μποντισάτβα του
διαλογισµού. Η αψεγάδιαστη σοφία ενός Βούδα που
επιτυγχάνεται µέσω της ολοκλήρωσης όλης της εξάσκησης στη
Σούτρα και στην Τάντρα, είναι το Μονοπάτι της Όχι Άλλης
Μάθησης, η κατάσταση της φώτισης.
Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ
ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΙ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΩΝ

Υπάρχουν τέσσερα κύρια οφέλη των διαλογισµών στη λήψη και

στην προσφορά: είναι παντοδύναµες µέθοδοι (1) για να
εξαγνίσουµε το δυναµικό των µη-ενάρετων πράξεων που µας
οδηγεί στο να βιώνουµε µια ανίατη αρρώστια όπως ο καρκίνος,
(2) για να συσσωρεύσουµε µια µεγάλη συλλογή χάρης, (3) για να
ωριµάσει το δυναµικό µας να είµαστε ικανοί να ωφελήσουµε όλα
τα έµβια όντα και (4) για να εξαγνίσουµε το πνεύµα µας.
Κάποτε υπήρχε ένας ασκούµενος στο Λαµρίµ που λεγόταν
Κάρακ Γκόµτσεν ο οποίος είχε προσβληθεί σοβαρά από τη
λέπρα. Οι θεραπείες που του είχαν δοθεί από τους γιατρούς του
δεν απέδιδαν και κάθε χρόνο η κατάστασή του χειροτέρευε.
Τελικά, οι γιατροί τού είπαν ότι δεν µπορούσε να γίνει τίποτα για
να θεραπευτεί η αρρώστια του. Πιστεύοντας ότι θα πεθάνει
σύντοµα, ο Γκόµτσεν άφησε το σπίτι του και πήγε σε ένα
νεκροταφείο προκειµένου να προετοιµαστεί για το θάνατό του.
Καθώς έµενε στο νεκροταφείο, συγκεντρωνόταν µέρα και νύχτα
στην άσκηση των διαλογισµών της λήψης και της προσφοράς µε
δυνατή συµπόνια για όλα τα έµβια όντα. Μέσα από αυτήν την
άσκηση θεραπεύτηκε εντελώς και επέστρεψε στο σπίτι του υγιής,
µε ένα χαρούµενο πνεύµα. Υπάρχουν πολλά άλλα παρόµοια
παραδείγµατα.
Επί του παρόντος είµαστε ανίκανοι να ωφελήσουµε όλα τα
έµβια όντα, αλλά έχουµε το δυναµικό γι’ αυτήν την ικανότητα, η
οποία είναι µέρος της βουδικής µας φύσης. Μέσα από την
άσκηση των διαλογισµών της λήψης και της προσφοράς µε
δυνατή συµπόνια για όλα τα έµβια όντα, το δυναµικό τού να
είµαστε ικανοί να ωφελούµε όλα τα έµβια όντα θα ωριµάσει και
όταν συµβεί αυτό θα γίνουµε ένα φωτισµένο ον, ένας Βούδας.
Όταν εξαγνίσουµε το πνεύµα µας µέσα από τις ασκήσεις της
λήψης και της προσφοράς, τότε κάθε πνευµατική
συνειδητοποίηση θα αναπτυχθεί εύκολα στο πνεύµα µας. Μέσα
από το στοχασµό στα τέσσερα κύρια οφέλη του διαλογισµού της
λήψης και της προσφοράς, θα ενθαρρύνουµε τον εαυτό µας να
ασκηθεί σε αυτούς τους διαλογισµούς µε ειλικρίνεια.
«Λήψη» σε αυτό το κείµενο σηµαίνει να παίρνουµε τις
δυστυχίες των άλλων επάνω µας µέσω του διαλογισµού. Όταν
διαλογιστούµε στη λήψη, το κίνητρό µας θα πρέπει να είναι η
συµπόνια, σκεφτόµαστε:

Θα πρέπει µόνιµα να απελευθερώσω όλα τα έµβια όντα από τη

δυστυχία και τους φόβους τους αυτής της ζωής και των
αµέτρητων µελλοντικών ζωών.

Με αυτόν τον τρόπο δίνοντας προστασία ασκούµαστε στην

τελειότητα της γενναιοδωρίας, εγκαταλείποντας τη φιλαυτία
ασκούµαστε στην τελειότητα της ηθικής πειθαρχίας.
Αποδεχόµενοι πρόθυµα οποιεσδήποτε δύσκολες συνθήκες που
εµποδίζουν την άσκησή µας στη λήψη ασκούµαστε στην
τελειότητα της υποµονής, κάνοντας προσπάθεια να ασκηθούµε
σε αυτό το διαλογισµό συνεχώς, ελεύθεροι από τεµπελιά,
ασκούµαστε στην τελειότητα της προσπάθειας. Όταν
συγκεντρωνόµαστε µε προσήλωση στο διαλογισµό στη λήψη,
ελεύθεροι από περισπασµούς, ασκούµαστε στην τελειότητα της
συγκέντρωσης. Συνειδητοποιώντας ότι ο εαυτός µας, όλα τα
έµβια όντα και η δυστυχία τους υπάρχουν ως απλά ονόµατα και
ότι δεν υπάρχουν αυθύπαρκτα, ασκούµαστε στην τελειότητα της
σοφίας. Πρέπει να ασκηθούµε µε αυτό τον τρόπο στο διαλογισµό
της λήψης σε συνδυασµό µε την άσκηση των έξι τελειοτήτων.
Αυτή είναι µια πολύ περισπούδαστη µέθοδος άσκησης στις έξι
τελειότητες. Θα πρέπει να εφαρµόσουµε την ίδια µέθοδο και σε
όλους τους άλλους διαλογισµούς, όπως στο διαλογισµό στο
θάνατο, έτσι ώστε να µπορέσουµε γρήγορα να προοδεύσουµε
κατά τη διάρκεια του µονοπατιού προς τη φώτιση.
Υπάρχουν δύο στάδια στο διαλογισµό στη λήψη: 1. ο
διαλογισµός στη λήψη που εστιάζει σε όλα τα έµβια όντα και 2. ο
διαλογισµός στη λήψη που εστιάζει σε συγκεκριµένα έµβια όντα.

Ο ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΠΟΥ ΕΣΤΙΑΖΕΙ ΣΕ

ΟΛΑ ΤΑ ΕΜΒΙΑ ΟΝΤΑ

Σε αυτό το πρώτο στάδιο εστιάζουµε στη συνάθροιση όλων των

έµβιων όντων χωρίς εξαίρεση και µετά σκεπτόµαστε από τα
βάθη της καρδιάς µας:

Στις αµέτρητες µελλοντικές τους ζωές αυτά τα έµβια όντα θα

βιώνουν συνεχώς χωρίς επιλογή τις δυστυχίες των ανθρώπων,
των ζώων, των πεινασµένων φαντασµάτων, των όντων των
κολάσεων, των ηµίθεων και των θεών. Τι υπέροχο που θα ήταν
εάν αυτά τα έµβια όντα αποκτούσαν µόνιµη ελευθερία από τη
δυστυχία και τους φόβους αυτής της ζωής και των αµέτρητων
µελλοντικών ζωών! Μακάρι να το επιτύχουν αυτό. Εγώ ο ίδιος
θα εργαστώ γι’ αυτά ώστε να το επιτύχουν αυτό. Θα πρέπει να
το κάνω αυτό.

Σκεπτόµενοι µε αυτόν τον τρόπο, φανταζόµαστε ότι οι

δυστυχίες όλων των έµβιων όντων συγκεντρώνονται µαζί µε την
όψη µαύρου καπνού. Αυτός διαλύεται στην άγνοιά µας του αυτο-
αδράγµατος και της φιλαυτίας στην καρδιά µας. Μετά
πιστεύουµε δυνατά ότι όλα τα έµβια όντα είναι µόνιµα ελεύθερα
από τη δυστυχία και ότι η άγνοιά µας του αυτο-αδράγµατος και
της φιλαυτίας έχουν καταστραφεί εντελώς. Διαλογιζόµαστε σε
αυτήν την πεποίθηση µε προσήλωση, για όσο το δυνατόν
περισσότερο.
Με συµπόνια για όλα τα έµβια όντα θα πρέπει να ασκούµαστε
συνεχώς σε αυτόν το διαλογισµό µέχρι να βιώσουµε σηµάδια που
δείχνουν ότι το πνεύµα µας έχει εξαγνιστεί. Αυτά τα σηµάδια
µπορεί να συµπεριλαµβάνουν τη θεραπεία οποιασδήποτε
αρρώστιας που ίσως έχουµε, τη µείωση των πλανών, την
απόκτηση ήρεµου και χαρούµενου πνεύµατος, την αύξηση της
πίστης µας, τη σωστή πρόθεση και τη σωστή άποψη και ειδικά,
την ενδυνάµωση της εµπειρίας µας της παγκόσµιας συµπόνιας.

Ο ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΛΗΨΗ ΕΣΤΙΑΖΟΝΤΑΣ ΣΕ

ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΕΜΒΙΑ ΟΝΤΑ

Σε αυτόν το διαλογισµό µπορούµε να εστιάσουµε, για

παράδειγµα, στη συνάθροιση των έµβιων όντων που βιώνουν τη
δυστυχία της αρρώστιας. Μετά σκεπτόµαστε:

Αυτά τα έµβια όντα βιώνουν τη δυστυχία της αρρώστιας σε αυτή

τη ζωή και στις αµέτρητες µελλοντικές ζωές χωρίς τέλος. Τι
υπέροχο που θα ήταν εάν αυτά τα έµβια όντα ήταν µόνιµα
ελεύθερα από την αρρώστια! Μακάρι να το επιτύχουν αυτό. Εγώ
ο ίδιος θα εργαστώ για να το επιτύχουν αυτό. Θα πρέπει να το
κάνω αυτό.

Σκεπτόµενοι µε αυτόν τον τρόπο, φανταζόµαστε ότι η

δυστυχία της αρρώστιας όλων των έµβιων όντων
συγκεντρώνεται µε την όψη µαύρου καπνού. Αυτός διαλύεται
µέσα στην άγνοιά µας του αυτο-αδράγµατος και της φιλαυτίας
στην καρδιά µας. Μετά πιστεύουµε δυνατά ότι όλα αυτά τα έµβια
όντα είναι µόνιµα ελεύθερα από την αρρώστια και ότι η άγνοιά
µας του αυτο-αδράγµατος και της φιλαυτίας έχουν καταστραφεί
εντελώς. Διαλογιζόµαστε σε αυτή την πεποίθηση µε προσήλωση
όσο το δυνατόν περισσότερο.
Με τον ίδιο τρόπο µπορούµε να ασκηθούµε στο διαλογισµό στη
λήψη εστιάζοντας σε ένα συγκεκριµένο άτοµο ή µια οµάδα
έµβιων όντων που βιώνουν άλλες δυστυχίες, όπως τη φτώχια, τη
διαµάχη και την πείνα.

Πιο συγκεκριµένα, θα πρέπει να κάνουµε προσπάθεια να

αναπτύξουµε βαθιά εξοικείωση µε το διαλογισµό στη λήψη
εστιάζοντας σε όλα τα έµβια όντα. Αυτός ο διαλογισµός κάνει το
πνεύµα µας αγνό, το οποίο µε τη σειρά του κάνει τις πράξεις µας
αγνές έτσι ώστε να γίνουµε ένα αγνό ον. Εάν πεθάνουµε µε
δυνατή συµπόνια για όλα τα έµβια όντα, σίγουρα θα γεννηθούµε
στην Αγνή Χώρα ενός Βούδα. Αυτό συµβαίνει επειδή η συµπόνια
µας που εµφανίζεται όταν πεθαίνουµε θα κάνει απευθείας το
δυναµικό µας να ωριµάσει και να πάρουµε µια επαναγέννηση
στην Αγνή Χώρα ενός Βούδα. Αυτό είναι το καλό αποτέλεσµα
µιας καλής καρδιάς. Το αποτέλεσµα του να διατηρούµε µια καλή
καρδιά που ειλικρινά εύχεται να απελευθερώσει µόνιµα όλα τα
έµβια όντα από τη δυστυχία είναι ότι εµείς οι ίδιοι θα βιώσουµε
µόνιµη απελευθέρωση από τη δυστυχία παίρνοντας µια
επαναγέννηση στην Αγνή Χώρα ενός Βούδα.
Για παράδειγµα, όταν ο Γκέσε Τσεκάουα πέθαινε ανέπτυξε την
ειλικρινή ευχή να επαναγεννηθεί στην κόλαση προκειµένου να
βοηθήσει απευθείας τα όντα των κολάσεων, αλλά δέχτηκε
ξεκάθαρα οράµατα ότι θα επαναγεννηθεί στη Σουκαβάτι, την
Αγνή Χώρα του Βούδα Αµιτάµπα. Είπε στο βοηθό του «δυστυχώς
η ευχή µου δε θα εκπληρωθεί». Ο βοηθός τον ρώτησε «ποια είναι
η ευχή σου;» και ο Γκέσε Τσεκάουα απάντησε: «Η ευχή µου είναι
να πάρω επαναγέννηση στην κόλαση έτσι ώστε να µπορώ να
βοηθάω τα όντα των κολάσεων απευθείας, αλλά έχω δει
ξεκάθαρα σηµάδια ότι θα επαναγεννηθώ στην Αγνή Χώρα του
Βούδα Αµιτάµπα». Παρόλο που ο Γκέσε Τσεκάουα ήθελε να
πάρει µια επαναγέννηση στην κόλαση, η συµπόνια του για όλα
τα έµβια όντα δεν του επέτρεψε να πάρει κατώτερη
επαναγέννηση. Δεν είχε επιλογή από το να πάει στην Αγνή
Χώρα ενός Βούδα όπου θα βίωνε µόνιµη απελευθέρωση από τη
δυστυχία. Όµως, παρόλο που ο Γκέσε Τσεκάουα πήρε
επαναγέννηση σε µια Αγνή χώρα, ήταν ικανός να βοηθήσει τα
όντα των κολάσεων µέσα από τις εκδηλώσεις του.
Ίσως σκεφτούµε ότι η πεποίθησή µας πως όλα τα έµβια όντα
έχουν επιτύχει τη µόνιµη απελευθέρωση από τη δυστυχία µέσω
του διαλογισµού µας δεν είναι σωστή, επειδή τα έµβια όντα δεν
το έχουν πραγµατικά επιτύχει αυτό. Παρόλο που είναι αλήθεια
ότι τα έµβια όντα δεν έχουν πραγµατικά επιτύχει τη µόνιµη
απελευθέρωση, η πεποίθησή µας συνεχίζει να είναι σωστή
επειδή εµφανίζεται από τη συµπόνια και τη σοφία µας. Ο
διαλογισµός σε αυτήν την πεποίθηση θα κάνει το δυναµικό µας
του να είµαστε ικανοί να απελευθερώσουµε όλα τα έµβια όντα
µόνιµα από τη δυστυχία να ωριµάσει γρήγορα, έτσι ώστε να
επιτύχουµε γρήγορα τη φώτιση. Γι’ αυτό λοιπόν δε θα πρέπει να
εγκαταλείψουµε ποτέ µια τέτοια ωφέλιµη πεποίθηση, η οποία
έχει τη φύση της σοφίας. Ο διαλογισµός στη λήψη είναι το
γρήγορο µονοπάτι προς τη φώτιση και έχει µια παρόµοια
λειτουργία µε την Ταντρική άσκηση. Λέγεται ότι οι Ταντρικές
συνειδητοποιήσεις µπορούν να επιτευχθούν απλώς µέσα από τη
στήριξη µε σωστή πίστη και φαντασία. Αυτή η άσκηση είναι
πολύ απλή, όλα όσα χρειαζόµαστε να κάνουµε είναι να
εξοικειωθούµε βαθιά µε το διαλογισµό στη σωστή πίστη και
φαντασία, όπως παρουσιάζεται στην Τάντρα, κάνοντας συνεχή
προσπάθεια.
 Η ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗ ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΙΑ ΣΕ
ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΙ
ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΩΝ

Η «γενναιοδωρία» σε αυτό το κείµενο σηµαίνει να προσφέρουµε

την ευτυχία µας στους άλλους µέσω του διαλογισµού. Γενικά, σε
αυτόν τον κύκλο της µη-αγνής ζωής, τη σαµσάρα, δεν υπάρχει
καθόλου πραγµατική ευτυχία. Όπως αναφέρθηκε
προηγουµένως, η ευτυχία που βιώνουµε συνήθως µέσω του
φαγητού, του ποτού, του σεξ κ.λπ. δεν είναι η πραγµατική
ευτυχία, αλλά απλώς η µείωση ενός προηγούµενου προβλήµατος
ή απογοήτευσης. Για παράδειγµα, εάν η ευτυχία που βιώνουµε
από το σεξ είναι πραγµατική ευτυχία, τότε αυτό θα σήµαινε ότι
το σεξ από µόνο του θα ήταν µια πραγµατική αιτία ευτυχίας. Εάν
αυτό ήταν αλήθεια, τότε όσο πιο πολύ σεξ κάναµε τόσο πιο πολύ
η ευτυχία µας θα αυξανόταν, αλλά στην πραγµατικότητα
συµβαίνει το αντίθετο. Αντί να αυξάνεται η ευτυχία, αυξάνεται η
δυστυχία µας. Στις Τετρακόσιες Στροφές ο βουδιστής Δάσκαλος
Αριαντέβα λέει:

Η εµπειρία της δυστυχίας δε θα αλλάξει ποτέ από την ίδια

αιτία,
αλλά µπορούµε να δούµε την εµπειρία της ευτυχίας να
αλλάζει από την ίδια αιτία.

Αυτό σηµαίνει, για παράδειγµα, ότι η δυστυχία που προκαλείται

από τη φωτιά δε θα αλλάξει ποτέ σε ευτυχία από την ίδια τη
φωτιά, αλλά µπορούµε να δούµε ότι η ευτυχία που προκλήθηκε,
για παράδειγµα, από το φαγητό να αλλάζει σε δυστυχία απλώς
µε το να συνεχίζουµε να τρώµε.
Πώς διαλογιζόµαστε στη γενναιοδωρία; Στον Οδηγό στον
Τρόπο Ζωής ενός Μποντισάτβα ο Σαντιντέβα λέει:
 .…για να επιτύχω το καλό όλων των έµβιων όντων
Θα µεταµορφώσω το σώµα µου σε ένα φωτισµένο πετράδι
εκπλήρωσης των ευχών.

Θα πρέπει να θεωρούµε το διαρκώς παραµένον σώµα µας, το

πολύ λεπτοφυές σώµα, ως το πραγµατικό πετράδι εκπλήρωσης
των ευχών. Αυτή είναι η Βουδική µας φύση µέσα από την οποία
οι ευχές του εαυτού µας και όλων των άλλων έµβιων όντων θα
εκπληρωθούν. Μετά σκεφτόµαστε:

Όλα τα έµβια όντα εύχονται να είναι συνεχώς ευτυχισµένα,

αλλά δε γνωρίζουν πώς να το κάνουν αυτό. Δε θα βιώσουν ποτέ
πραγµατική ευτυχία, επειδή λόγω άγνοιας καταστρέφουν την
ίδια τους την ευτυχία µε το να αναπτύσσουν πλάνες όπως το
θυµό και κάνοντας µη-ενάρετες πράξεις. Τι υπέροχο θα ήταν εάν
όλα αυτά τα έµβια όντα βίωναν την αγνή και διαρκή ευτυχία της
φώτισης! Μακάρι να βιώνουν αυτήν την ευτυχία. Θα προσφέρω
τώρα τη δική µου µελλοντική ευτυχία της φώτισης σε κάθε έµβιο
ον.

Σκεπτόµενοι µε αυτόν τον τρόπο φανταζόµαστε ότι από το

διαρκώς παραµένον σώµα µας στην καρδιά µας ακτινοβολούµε
άπειρο φως, το οποίο έχει τη φύση της µελλοντικής µας ευτυχίας
της φώτισης. Αυτό φτάνει σε όλα τα έµβια όντα των έξι κόσµων
και δυνατά πιστεύουµε ότι κάθε έµβιο ον βιώνει την αγνή και
διαρκή ευτυχία της φώτισης. Διαλογιζόµαστε σε αυτήν την
πεποίθηση µε προσήλωση όσο το δυνατόν περισσότερο. Θα
πρέπει συνεχώς να ασκούµαστε σε αυτόν το διαλογισµό µέχρι
αυθόρµητα να πιστεύουµε ότι όλα τα έµβια όντα έχουν
πραγµατικά δεχτεί τη µελλοντική µας ευτυχία της φώτισης τώρα.
Μέσα από αυτήν την άσκηση είµαστε όπως ένας Μποντισάτβα
που ασκείται στη σαν-βοσκός µποντιτσίτα. Ακριβώς όπως ένας
βοσκός εύχεται να παράσχει προστασία και απαραίτητες
συνθήκες για το κοπάδι του πριν ο εαυτός του χαλαρώσει, ένας
Μποντισάτβα που ασκείται στη σαν-βοσκός µποντιτσίτα εύχεται
να προετοιµάσει την προστασία και την τελική ευτυχία για όλα
τα όντα πριν το επιτύχει για τον εαυτό του.
Αυτός ο διαλογισµός έχει τέσσερα κύρια οφέλη: (1) αυξάνει την
ευχετική µας αγάπη για όλα τα έµβια όντα, (2) ωριµάζει το
δυναµικό της ικανότητάς µας να ωφελούµε όλα τα έµβια όντα,
(3) συσσωρεύει µια µεγάλη συλλογή χάρης, ή καλής τύχης, και
(4) κάνει τις κοινές µας εµφανίσεις και συλλήψεις να παύουν.
Η µελλοντική µας ευτυχία της φώτισης είναι το αποτέλεσµα
του να γεννάµε συµπόνια για όλα τα έµβια όντα. Ο διαλογισµός
στην προσφορά φέρνει αυτό το µελλοντικό αποτέλεσµα στο
µονοπάτι και γι’ αυτό λοιπόν, είναι ένα γρήγορο µονοπάτι προς
τη φώτιση που έχει µια παρόµοια λειτουργία µε την Ταντρική
άσκηση. Θα πρέπει να κάνουµε µεγάλη προσπάθεια να
ασκηθούµε σε αυτόν το διαλογισµό έτσι ώστε να µπορέσουµε να
προοδεύσουµε γρήγορα στο µονοπάτι προς τη φώτιση.
Όταν διαλογιζόµαστε στη γενναιοδωρία, το κίνητρό µας θα
πρέπει να είναι η ευχετική αγάπη. Δίνοντας αγάπη µε αυτόν τον
τρόπο ασκούµαστε στην τελειότητα της γενναιοδωρίας.
Εγκαταλείποντας τη φιλαυτία ασκούµαστε στην τελειότητα της
ηθικής πειθαρχίας και µε το να αποδεχόµαστε πρόθυµα κάθε
δύσκολη συνθήκη που εµποδίζει την άσκησή µας της
γενναιοδωρίας ασκούµαστε στην τελειότητα της υποµονής.
Κάνοντας προσπάθεια να ασκηθούµε συνεχώς στο διαλογισµό,
ελεύθεροι από την τεµπελιά, ασκούµαστε στην τελειότητα της
προσπάθειας και µε το να συγκεντρωνόµαστε µε προσήλωση στο
διαλογισµό στη γενναιοδωρία, ελεύθεροι από περισπασµούς,
ασκούµαστε στην τελειότητα της συγκέντρωσης.
Συνειδητοποιώντας ότι ο εαυτός µας, όλα τα έµβια όντα και η
ευτυχία τους όλα υπάρχουν απλώς ως ονόµατα και δεν
υπάρχουν αυθύπαρκτα, ασκούµαστε στην τελειότητα της
σοφίας. Αυτός είναι ο τρόπος µε τον οποίο θα πρέπει να
ασκηθούµε στο διαλογισµό της γενναιοδωρίας σε συνδυασµό µε
την άσκηση των έξι τελειοτήτων.
Η εξάσκηση στη γενναιοδωρία είναι ένας ξεχωριστός
διαλογισµός στην ευχετική αγάπη που ειλικρινά εύχεται όλα τα
έµβια όντα να επιτύχουν την πραγµατική ευτυχία –την αγνή και
διαρκή ευτυχία της απελευθέρωσης και της φώτισης. Όπως
αναφέρθηκε προηγουµένως, ο διαλογισµός στην ευχετική αγάπη
ονοµάζεται επίσης «αµέτρητη αγάπη», επειδή µόνο µε το να
διαλογιζόµαστε στην ευχετική αγάπη δεχόµαστε αµέτρητα
οφέλη σε αυτή τη ζωή και στις αµέτρητες µελλοντικές ζωές.
 Η εξάσκηση στην Τελική
Μποντιτσίτα
Όταν διαλογιζόµαστε στην κενότητα για να αναπτύξουµε ή να
αυξήσουµε την τελική µποντιτσίτα, εξασκούµαστε στην τελική
µποντιτσίτα. Η πραγµατική τελική µποντιτσίτα είναι µια σοφία
που απευθείας συνειδητοποιεί την κενότητα παρακινούµενη από
την µποντιτσίτα. Ονοµάζεται «τελική µποντιτσίτα» επειδή το
αντικείµενό της είναι η τελική αλήθεια, η κενότητα, και είναι ένα
από τα κύρια µονοπάτια προς τη φώτιση. Η µποντιτσίτα που έχει
εξηγηθεί µέχρι τώρα είναι η συµβατική µποντιτσίτα και έχει τη
φύση της συµπόνιας, ενώ η τελική µποντιτσίτα έχει τη φύση της
σοφίας. Αυτές οι δύο µποντιτσίτα είναι σαν τις δύο φτερούγες
ενός πουλιού µε τις οποίες µπορούµε να πετάξουµε προς το
φωτισµένο κόσµο.
Εάν δε γνωρίζουµε το νόηµα της κενότητας, δεν υπάρχει βάση
για να εξασκηθούµε στην τελική µποντιτσίτα, επειδή η κενότητα
είναι το αντικείµενο της τελικής µποντιτσίτα. Ο Τζε Τσονγκάπα
είπε:

Η γνώση της κενότητας είναι ανώτερη από οποιαδήποτε άλλη

γνώση,
Ο Δάσκαλος που διδάσκει την κενότητα αλάνθαστα είναι
ανώτερος από οποιονδήποτε άλλο δάσκαλο,
Και η συνειδητοποίηση της κενότητας είναι η βαθιά ουσία του
Βουδδαντάρµα.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΚΕΝΟΤΗΤΑ;
Η κενότητα είναι ο τρόπος µε τον οποίο τα πράγµατα
πραγµατικά είναι. Είναι ο τρόπος µε τον οποίο τα πράγµατα
υπάρχουν και αντιτίθεται στον τρόπο µε τον οποίο εµφανίζονται.
Συνήθως πιστεύουµε ότι τα πράγµατα που βλέπουµε γύρω µας,
όπως τα τραπέζια, οι καρέκλες και τα σπίτια, είναι αληθινά
υπαρκτά, επειδή πιστεύουµε ότι υπάρχουν ακριβώς µε τον τρόπο
µε τον οποίο εµφανίζονται. Όµως, ο τρόπος µε τον οποίο τα
πράγµατα εµφανίζονται στις αισθήσεις µας είναι απατηλός και
εντελώς αντίθετος µε τον τρόπο µε τον οποίο πραγµατικά
υπάρχουν. Τα πράγµατα εµφανίζονται να υπάρχουν από τη δική
τους µεριά, χωρίς να εξαρτώνται από το πνεύµα µας. Αυτό το
βιβλίο που εµφανίζεται στο πνεύµα µας, για παράδειγµα,
φαίνεται να έχει τη δική του ανεξάρτητη αντικειµενική ύπαρξη.
Φαίνεται να είναι «έξω», ενώ το πνεύµα µας φαίνεται να είναι
«µέσα». Νιώθουµε ότι το βιβλίο µπορεί να υπάρχει χωρίς το
πνεύµα µας, δε νιώθουµε ότι το πνεύµα µας µε οποιονδήποτε
τρόπο εµπλέκεται στο να φέρει το βιβλίο σε ύπαρξη. Αυτός ο
τρόπος ύπαρξης ανεξάρτητα από το πνεύµα µας αποκαλείται
πολλαπλώς «αληθινή ύπαρξη», «αυθύπαρκτη ύπαρξη», «ύπαρξη
από τη δική της µεριά» και «ύπαρξη από τη µεριά του
αντικειµένου».
Παρόλο που τα πράγµατα εµφανίζονται απευθείας στις
αισθήσεις µας σαν να είναι αληθινά, ή αυθύπαρκτα υπαρκτά,
στην πραγµατικότητα όλα τα φαινόµενα στερούνται, ή είναι
κενά, από αληθινή ύπαρξη. Αυτό το βιβλίο, το σώµα µας, οι φίλοι
µας, εµείς οι ίδιοι και ολόκληρο το σύµπαν είναι στην
πραγµατικότητα απλές εµφανίσεις στο πνεύµα, όπως τα
πράγµατα σε ένα όνειρο. Εάν ονειρευτούµε έναν ελέφαντα, ο
ελέφαντας εµφανίζεται ολοζώντανος µε κάθε λεπτοµέρεια –
µπορούµε να τον δούµε, να τον ακούσουµε, να τον µυρίσουµε και
να τον ακουµπήσουµε– αλλά όταν ξυπνάµε συνειδητοποιούµε
ότι ήταν απλώς µία εµφάνιση στο πνεύµα. Δεν αναρωτιόµαστε
«πού είναι τώρα ο ελέφαντας;», επειδή καταλαβαίνουµε ότι ήταν
απλώς µια προβολή του πνεύµατός µας και δεν υπήρχε έξω από
το πνεύµα µας. Όταν έπαυσε η συναίσθηση του ονείρου που
αντιλαµβανόταν τον ελέφαντα, ο ελέφαντας δεν πήγε πουθενά –
απλώς εξαφανίστηκε, γιατί ήταν µία απλή εµφάνιση στο πνεύµα
και δεν υπήρχε ξεχωριστά από το πνεύµα. Ο Βούδας είπε ότι το
ίδιο είναι αλήθεια για όλα τα φαινόµενα. Είναι απλές εµφανίσεις
στο πνεύµα, εξ ολοκλήρου εξαρτηµένα από τα είδη πνεύµατος
που τα αντιλαµβάνονται.
Ο κόσµος που βιώνουµε όταν είµαστε ξύπνιοι και ο κόσµος που
βιώνουµε όταν ονειρευόµαστε είναι και οι δύο απλές εµφανίσεις
στο πνεύµα που εµφανίζεται από τις λαθεµένες µας συλλήψεις.
Εάν θα θέλαµε να πούµε ότι ο κόσµος του ονείρου είναι
εσφαλµένος, τότε επίσης θα πρέπει να πούµε ότι ο κόσµος που
βιώνουµε όταν είµαστε ξύπνιοι ότι είναι και αυτός εσφαλµένος.
Εάν θέλουµε να πούµε ότι ο κόσµος της αφύπνισης είναι
αληθινός, τότε επίσης θα πρέπει να πούµε ότι και ο κόσµος του
ονείρου είναι αληθινός. Η µόνη διαφορά ανάµεσά τους είναι ότι ο
κόσµος του ονείρου είναι µια εµφάνιση στο λεπτοφυές µας
πνεύµα που ονειρεύεται, ενώ ο κόσµος της αφύπνισης είναι µια
εµφάνιση στο χονδροειδές µας πνεύµα της αφύπνισης. Ο κόσµος
του ονείρου υπάρχει µόνο για όσο η συναίσθηση του ονείρου
στην οποία εµφανίζεται υπάρχει και ο κόσµος της αφύπνισης
υπάρχει µόνο για όσο η συναίσθηση της αφύπνισης στην οποία
εµφανίζεται υπάρχει. Ο Βούδας είπε: «Θα πρέπει να γνωρίζετε
ότι όλα τα φαινόµενα είναι σαν όνειρα». Όταν πεθαίνουµε, τα
χονδροειδή είδη του πνεύµατός µας της αφύπνισης διαλύονται
µέσα στο πολύ λεπτοφυές µας πνεύµα και ο κόσµος που
βιώνουµε όταν είµαστε ζωντανοί απλώς εξαφανίζεται. Ο κόσµος
όπως οι άλλοι τον αντιλαµβάνονται θα συνεχίσει, αλλά ο
προσωπικός µας κόσµος θα εξαφανιστεί εντελώς και
αµετάκλητα όπως ο κόσµος του ονείρου της χθεσινής νύχτας.
 Ο Βούδας είπε επίσης ότι όλα τα φαινόµενα είναι σαν
παραισθήσεις. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι
παραισθήσεων, όπως αντικατοπτρισµοί, ουράνια τόξα ή οι
παραισθήσεις από ναρκωτικά. Τα αρχαία χρόνια, συνήθιζαν να
υπάρχουν µάγοι που µπορούσαν να φτιάξουν ένα ξόρκι στο
ακροατήριό τους, κάνοντάς το να δει αντικείµενα όπως ένα
κοµµάτι ξύλο σαν κάτι άλλο, όπως µια τίγρη. Αυτοί που είχαν
εξαπατηθεί από το ξόρκι έβλεπαν να εµφανίζεται µια
πραγµατική τίγρη και ανέπτυσσαν φόβο, αλλά αυτοί που
έφταναν ύστερα από τη στιγµή που είχε φτιαχτεί το ξόρκι
έβλεπαν απλώς ένα κοµµάτι ξύλο. Τι είναι αυτό που έχουν κοινό
όλες οι παραισθήσεις; Είναι ότι ο τρόπος µε τον οποίο
εµφανίζονται δε συνάδει µε τον τρόπο µε τον οποίο υπάρχουν. Ο
Βούδας συνέδεσε όλα τα φαινόµενα µε τις παραισθήσεις, επειδή
µέσα από τη δύναµη των αποτυπωµάτων της άγνοιας του αυτο-
αδράγµατος που έχουν συσσωρευτεί από το χρόνο χωρίς αρχή,
οτιδήποτε εµφανίζεται στο πνεύµα µας φυσιολογικά
εµφανίζεται να είναι αληθινά υπαρκτό και ενστικτωδώς
συναινούµε µε αυτήν την εµφάνιση, αλλά στην πραγµατικότητα
τα πάντα είναι εντελώς κενά από αληθινή ύπαρξη. Όπως ένας
αντικατοπτρισµός που εµφανίζεται ότι είναι νερό, αλλά στην
πραγµατικότητα δεν είναι νερό, τα πράγµατα εµφανίζονται µ’
έναν απατηλό τρόπο. Μην κατανοώντας την πραγµατική τους
φύση, οι εµφανίσεις µάς ξεγελούν και αρπαζόµαστε από βιβλία
και τραπέζια, σώµατα και κόσµους σαν αληθινά υπαρκτά. Το
αποτέλεσµα του αρπάγµατος από τα φαινόµενα µε αυτόν τον
τρόπο είναι ότι αναπτύσσουµε φιλαυτία, προσκόλληση, µίσος,
ζήλια και άλλες πλάνες, το πνεύµα µας γίνεται ευερέθιστο και
ανισόρροπο και η ειρήνη του πνεύµατός µας καταστρέφεται.
Είµαστε σαν ταξιδιώτες σε µια έρηµο που εξαντλούν τον εαυτό
τους τρέχοντας πίσω από αντικατοπτρισµούς, ή σαν κάποιον που
κατηφορίζει σε ένα δρόµο τη νύχτα και µπερδεύει τις σκιές των
δέντρων µε εγκληµατίες ή άγρια ζώα που περιµένουν να του
επιτεθούν.

Η ΚΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΜΑΣ

Για να κατανοήσουµε πώς τα φαινόµενα είναι κενά από αληθινή,

ή αυθύπαρκτη, ύπαρξη, θα πρέπει να αναλογιστούµε το ίδιο µας
το σώµα. Από τη στιγµή που έχουµε κατανοήσει πώς το σώµα
µας στερείται αληθινής ύπαρξης, µπορούµε εύκολα να
εφαρµόσουµε τον ίδιο λογικό συνειρµό σε άλλα αντικείµενα.
Στον Οδηγό στον Τρόπο Ζωής του Μποντισάτβα ο Μποντισάτβα
Σαντιντέβα λέει:

Γι’ αυτό λοιπόν, δεν υπάρχει σώµα,

Αλλά, λόγω της άγνοιας, βλέπουµε ένα σώµα ανάµεσα στα
χέρια µας και όλα τα άλλα,
Ακριβώς όπως ένα πνεύµα λαθεµένα αντιλαµβάνεται ένα
πρόσωπο
Όταν παρατηρεί το σχήµα ενός σωρού από πέτρες στο σκοτάδι.

Έως ένα σηµείο γνωρίζουµε το σώµα µας πολύ καλά –

γνωρίζουµε εάν είναι υγιές ή µη-υγιές, όµορφο ή άσχηµο κ.λπ.
Όµως, δεν το εξετάζουµε ποτέ σε βάθος, ρωτώντας τον εαυτό
µας: «Τι ακριβώς είναι το σώµα µου; Πού βρίσκεται το σώµα µου;
Ποια είναι η αληθινή του φύση;». Εάν πράγµατι εξετάζαµε το
σώµα µας µε αυτόν τον τρόπο δε θα ήµαστε ικανοί να το βρούµε
–αντί να βρίσκαµε το σώµα µας, το αποτέλεσµα της έρευνάς µας
θα ήταν ότι το σώµα µας θα εξαφανιζόταν. Το νόηµα του πρώτου
µέρους της στροφής του Σαντιντέβα, «γι’ αυτό λοιπόν, δεν
υπάρχει σώµα», είναι ότι εάν ψάξουµε για το «πραγµατικό»
σώµα µας, δεν υπάρχει σώµα. Το σώµα µας υπάρχει µόνο εάν
δεν ψάξουµε για ένα πραγµατικό σώµα πίσω από την απλή
εµφάνισή του.
Υπάρχουν δύο τρόποι για να ερευνήσουµε για ένα αντικείµενο.
Ένα παράδειγµα του πρώτου τρόπου, τον οποίο µπορούµε να
ονοµάσουµε «συµβατική έρευνα», είναι να ερευνήσουµε για το
αυτοκίνητό µας στο χώρο στάθµευσης των αυτοκινήτων. Το
συµπέρασµα αυτού του τύπου έρευνας είναι ότι βρίσκουµε το
αυτοκίνητο, µε την έννοια ότι βλέπουµε το πράγµα για το οποίο
όλοι συµφωνούν ότι είναι το αυτοκίνητό µας. Όµως, έχοντας
εντοπίσει το αυτοκίνητό µας στο χώρο στάθµευσης των
αυτοκινήτων, ας υποθέσουµε ότι συνεχίζουµε να µην είµαστε
ικανοποιηµένοι µε την απλή εµφάνιση του αυτοκινήτου και
θέλουµε να καθορίσουµε ακριβώς τι είναι το αυτοκίνητο. Τότε
ίσως ενασχοληθούµε µε αυτό που µπορούµε να ονοµάσουµε µία
«τελική έρευνα» για το αυτοκίνητο, στην οποία ψάχνουµε µέσα
στο ίδιο το αντικείµενο για να βρούµε κάτι που είναι το
αντικείµενο. Για να το κάνουµε αυτό αναρωτιόµαστε: «Είναι
κάποιο από τα ξεχωριστά µέρη του αυτοκινήτου το αυτοκίνητο;
Είναι οι τροχοί το αυτοκίνητο; Είναι η µηχανή το αυτοκίνητο;
Είναι το σασί το αυτοκίνητο;» και ούτω καθεξής. Όταν
επιτελούµε µια τελική έρευνα για το αυτοκίνητό µας, δεν είµαστε
ικανοποιηµένοι µε το να δείχνουµε απλώς το καπό, τους τροχούς
κ.λπ. και µετά να λέµε «αυτοκίνητο». Λέγοντας «αυτοκίνητο»,
θέλουµε να γνωρίζουµε ακριβώς ποιο είναι το αυτοκίνητο. Αντί
απλώς να χρησιµοποιούµε τη λέξη «αυτοκίνητο», όπως κάνουν οι
κοινοί άνθρωποι, θέλουµε να γνωρίζουµε σε τι ακριβώς
αναφέρεται η λέξη. Θέλουµε νοερά να ξεχωρίσουµε το
αυτοκίνητο από όλα αυτά τα οποία δεν είναι το αυτοκίνητο, έτσι
ώστε να µπορούµε να πούµε «αυτό είναι αυτό που αληθινά είναι
το αυτοκίνητο». Θέλουµε να βρούµε ένα αυτοκίνητο, αλλά
αληθινά δεν υπάρχει αυτοκίνητο, δεν µπορούµε να βρούµε
τίποτα. Στη Σύνοψη της Σούτρα της Τελειότητας της Σοφίας ο
Βούδας λέει: «Εάν ψάξεις για το σώµα σου µε σοφία δεν µπορείς
να το βρεις». Αυτό επίσης εφαρµόζεται στο αυτοκίνητό µας, στο
σπίτι µας και σε όλα τα άλλα φαινόµενα.
Στον Οδηγό στον Τρόπο Ζωής του Μποντισάτβα ο Σαντιντέβα
λέει:

Όταν ερευνήσουµε µε αυτόν τον τρόπο

Ποιος είναι αυτός που ζει και ποιος αυτός που πεθαίνει;
Τι είναι το µέλλον και τι είναι το παρελθόν;
Ποιοί είναι οι φίλοι µας και ποιοι είναι οι συγγενείς µας;

Σας ικετεύω εσάς που είστε ακριβώς σαν εµένα,

Παρακαλώ γνωρίστε ότι όλα τα πράγµατα είναι κενά όπως το
διάστηµα.

Το ουσιαστικό νόηµα από αυτά τα λόγια είναι ότι όταν ψάξουµε

για τα πράγµατα µε σοφία, δεν υπάρχει κάποιος που ζει ή
πεθαίνει, δεν υπάρχει παρελθόν ή µέλλον, και δεν υπάρχει
παρόν, συµπεριλαµβανοµένων των φίλων και των συγγενών
µας. Θα πρέπει να γνωρίζουµε ότι όλα τα φαινόµενα είναι κενά,
όπως το διάστηµα, το οποίο σηµαίνει ότι θα πρέπει να
γνωρίζουµε ότι όλα τα φαινόµενα δεν είναι τίποτα άλλο από την
κενότητα.
Για να κατανοήσουµε τη δήλωση του Σαντιντέβα ότι στην
πραγµατικότητα δεν υπάρχει σώµα, χρειάζεται να βάλουµε σε
ενέργεια µια τελική έρευνα για το σώµα µας. Εάν είµαστε κοινά
όντα, όλα τα αντικείµενα, συµπεριλαµβανοµένου του σώµατός
µας, εµφανίζονται να υπάρχουν αυθύπαρκτα. Όπως
αναφέρθηκε προηγουµένως, τα αντικείµενα φαίνονται να είναι
ανεξάρτητα από το πνεύµα µας και ανεξάρτητα από άλλα
φαινόµενα. Το σύµπαν εµφανίζεται να απαρτίζεται από διακριτά
αντικείµενα τα οποία έχουν µια ύπαρξη από τη δική τους µεριά.
Αυτά τα αντικείµενα εµφανίζονται να υπάρχουν αφ’ εαυτού τους
ως αστέρια, πλανήτες, βουνά, άνθρωποι και τα λοιπά,
«περιµένοντας» να βιωθούν από συνειδητά όντα. Συνήθως δεν
εµφανίζεται σε εµάς ότι εµπλεκόµαστε µε οποιονδήποτε τρόπο
στην ύπαρξη αυτών των φαινοµένων. Για παράδειγµα, νιώθουµε
ότι το σώµα µας υπάρχει από τη δική του µεριά και ότι δεν
εξαρτάται από το πνεύµα µας ή από οτιδήποτε άλλο για να έρθει
σε ύπαρξη. Όµως, εάν το σώµα µας υπήρχε πράγµατι µε τον
τρόπο που ενστικτωδώς αρπαζόµαστε από αυτό –ως ένα
εξωτερικό αντικείµενο, παρά σαν µια προβολή του πνεύµατός
µας µόνο– τότε θα πρέπει να είµαστε ικανοί να δείξουµε το σώµα
µας, χωρίς να δείχνουµε οποιοδήποτε άλλο φαινόµενο το οποίο
δεν είναι το σώµα µας. Θα πρέπει να είµαστε ικανοί να το βρούµε
ανάµεσα στα µέρη του ή έξω από τα µέρη του. Από τη στιγµή
που δεν υπάρχει τρίτη πιθανότητα, εάν το σώµα µας δεν µπορεί
να βρεθεί είτε ανάµεσα στα µέρη του είτε έξω από τα µέρη του,
θα πρέπει να συµπεράνουµε ότι το σώµα µας που συνήθως
βλέπουµε δεν υπάρχει.
Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουµε ότι τα ξεχωριστά µέρη του
σώµατός µας δεν είναι το σώµα µας –είναι παράλογο να πούµε
ότι η πλάτη µας, τα πόδια µας ή το κεφάλι µας είναι το σώµα
µας. Εάν ένα από τα µέρη, ας πούµε η πλάτη µας, είναι το σώµα
µας, τότε τα άλλα µέρη του είναι ισότιµα το σώµα µας και αυτό
θα σήµαινε ότι έχουµε πολλά σώµατα. Πολύ περισσότερο, η
πλάτη µας, τα πόδια µας και τα λοιπά δεν µπορούν να είναι το
σώµα µας, επειδή είναι µέρη του σώµατός µας. Το σώµα είναι ο
κάτοχος των µερών, και η πλάτη, τα πόδια και τα λοιπά είναι τα
κατεχόµενα µέρη. Ο κάτοχος και τα κατεχόµενα δεν µπορούν να
είναι ένα και το αυτό.
Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι παρόλο που κανένα από τα
µέρη του σώµατος δεν είναι το σώµα, η συλλογή από όλα τα µέρη
συγκεντρωµένα µαζί είναι το σώµα. Σύµφωνα µε αυτούς, είναι
πιθανό να βρούµε το σώµα µας όταν ερευνήσουµε γι’ αυτό
αναλυτικά, επειδή η συλλογή όλων των µερών του σώµατός µας
είναι το σώµα µας. Όµως, αυτός ο ισχυρισµός µπορεί να
αντικρουστεί µε πολλούς έγκυρους λογικούς συνειρµούς. Η
δύναµη αυτών των λογικών συνειρµών ίσως να µη γίνεται άµεσα
αντιληπτή σε µας, αλλά εάν τους στοχαστούµε προσεκτικά µε
ένα γαλήνιο και θετικό πνεύµα τότε θα φτάσουµε να
εκτιµήσουµε την αξία τους.
Από τη στιγµή που κανένα από τα ξεχωριστά µέρη του
σώµατός µας δεν είναι το σώµα µας, τότε πώς µπορεί η συλλογή
όλων των µερών να είναι το σώµα µας; Για παράδειγµα, µια
συλλογή από σκύλους δεν µπορεί να είναι ένα ανθρώπινο ον,
επειδή κανένας από τους σκύλους δεν είναι άνθρωπος. Καθώς
καθένα από τα µέρη είναι «µη-άνθρωπος», πώς µπορεί αυτή η
συλλογή των µη-ανθρώπων να µεταµορφωθεί µαγικά σε έναν
άνθρωπο; Παροµοίως, από τη στιγµή που η συλλογή των µερών
του σώµατός µας είναι µια συλλογή πραγµάτων που δεν είναι το
σώµα µας, δεν µπορεί να είναι το σώµα µας. Ακριβώς όπως η
συλλογή από σκύλους παραµένει απλώς σκύλοι, έτσι και η
συλλογή όλων των µερών του σώµατός µας παραµένει απλώς
µέρη του σώµατός µας –δε µεταµορφώνεται µαγικά στον κάτοχο
των µερών, το σώµα µας.
Ίσως να βρούµε αυτό το σηµείο δύσκολο να το κατανοήσουµε,
αλλά εάν το σκεφτούµε για ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα µε
γαλήνιο και θετικό πνεύµα και το συζητήσουµε µε πιο έµπειρους
ασκούµενους, σταδιακά θα γίνει πιο ξεκάθαρο. Μπορούµε
επίσης να συµβουλευτούµε αυθεντικά βιβλία σχετικά µε αυτό το
αντικείµενο, όπως η Καρδιά της Σοφίας και ο Ωκεανός από
Νέκταρ.
Υπάρχει άλλος ένας τρόπος µε τον οποίο µπορούµε να
γνωρίζουµε ότι η συλλογή των µερών του σώµατός µας δεν είναι
το σώµα µας. Εάν µπορούµε να δείξουµε τη συλλογή των µερών
του σώµατός µας και να πούµε ότι αυτό είναι αφ’ εαυτού το
σώµα µας, τότε η συλλογή των µερών του σώµατός µας πρέπει
να υπάρχει ανεξάρτητα από όλα τα φαινόµενα που δεν είναι το
σώµα µας. Τότε θα σήµαινε ότι η συλλογή των µερών του
σώµατός µας υπάρχει ανεξάρτητα από τα ίδια της τα µέρη. Αυτό
είναι ξεκάθαρα παράλογο –εάν ήταν αλήθεια, θα µπορούσαµε
να βγάλουµε όλα τα µέρη του σώµατός µας και η συλλογή των
µερών να παραµείνει. Μπορούµε λοιπόν να συµπεράνουµε ότι η
συλλογή των µερών του σώµατός µας δεν είναι το σώµα µας.
Από τη στιγµή που το σώµα δεν µπορεί να βρεθεί µέσα στα
µέρη του, είτε ως ένα ξεχωριστό µέρος είτε ως η συλλογή, η µόνη
πιθανότητα που παραµένει είναι ότι υπάρχει ξεχωριστά από τα
µέρη του. Εάν αυτό συνέβαινε, θα ήταν πιθανό µε το πνεύµα ή το
σώµα να µετακινήσουµε όλα τα µέρη του σώµατός µας και να
συνεχίσουµε να παραµένουµε µε το σώµα. Όµως, εάν βγάλουµε
τα χέρια µας, τα πόδια µας, το κεφάλι µας, τον κορµό µας και
όλα τα άλλα µέρη του σώµατός µας, δε θα παραµείνει σώµα.
Αυτό αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει σώµα ξεχωριστό από τα µέρη
του. Λόγω όµως της άγνοιας, όποτε δείχνουµε το σώµα µας
δείχνουµε µόνο ένα µέρος του σώµατός µας, το οποίο δεν είναι το
σώµα µας.
Έχουµε τώρα ερευνήσει σε κάθε πιθανό µέρος και είµαστε
ανίκανοι να βρούµε το σώµα µας είτε ανάµεσα στα µέρη του ή
οπουδήποτε αλλού. Δεν µπορούµε να βρούµε τίποτα που να
αντιστοιχεί στο ολοζώντανο εµφανιζόµενο σώµα από το οποίο
συνήθως αρπαζόµαστε. Είµαστε αναγκασµένοι να
συµφωνήσουµε µε το Σαντιντέβα ως προς το ότι, όταν
ερευνήσουµε για το σώµα µας, δεν υπάρχει σώµα που να µπορεί
να βρεθεί. Αυτό ξεκάθαρα δείχνει ότι το σώµα µας που συνήθως
βλέπουµε δεν υπάρχει. Είναι σχεδόν ως εάν το σώµα µας να µην
υπάρχει καθόλου. Πράγµατι, η µόνη έννοια σύµφωνα µε την
οποία µπορούµε να πούµε ότι υπάρχει το σώµα µας είναι εάν
είµαστε ικανοποιηµένοι µε το απλό όνοµα «σώµα» και δεν
περιµένουµε να βρούµε ένα πραγµατικό σώµα πίσω από το
όνοµα. Εάν προσπαθήσουµε να βρούµε ή να δείξουµε ένα
πραγµατικό σώµα στο οποίο αναφέρεται το όνοµα «σώµα», δε θα
βρούµε τίποτα απολύτως. Αντί να βρούµε ένα αληθινά υπαρκτό
σώµα, θα αντιληφθούµε την απλή απουσία του σώµατός µας
που συνήθως βλέπουµε. Αυτή η απλή απουσία του σώµατός µας
που συνήθως βλέπουµε είναι ο τρόπος µε τον οποίο το σώµα µας
υπάρχει πραγµατικά. Θα συνειδητοποιήσουµε ότι το σώµα το
οποίο συνήθως αντιλαµβανόµαστε, αρπαζόµαστε από αυτό και
νοιαζόµαστε ότι δεν υπάρχει καθόλου. Αυτή η µη-ύπαρξη του
σώµατος από το οποίο συνήθως αρπαζόµαστε είναι η κενότητα
του σώµατός µας, η αληθινή φύση του σώµατός µας.
Ο όρος «αληθινή φύση» έχει πολύ νόηµα. Όντες µη-
ικανοποιηµένοι µε την απλή εµφάνιση και το όνοµα «σώµα»,
εξετάσαµε το σώµα µας για να ανακαλύψουµε την αληθινή του
φύση. Το αποτέλεσµα αυτής της εξέτασης ήταν µια οριστική µη-
ευρεσιµότητα του σώµατός µας. Εκεί που περιµέναµε να βρούµε
ένα αληθινά υπαρκτό σώµα, ανακαλύψαµε την παντελή µη-
ύπαρξη αυτού του αληθινά υπαρκτού σώµατος. Αυτή η µη-
ύπαρξη, ή η κενότητα, είναι η αληθινή φύση του σώµατός µας.
Πέρα από την απλή απουσία ενός αληθινά υπαρκτού σώµατος,
δεν υπάρχει άλλη αληθινή φύση του σώµατός µας –κάθε άλλο
χαρακτηριστικό του σώµατός µας είναι απλώς µέρος της
απατηλής του φύσης. Από τη στιγµή που συµβαίνει αυτό, γιατί
περνάµε τόσο πολύ χρόνο εστιάζοντας στην απατηλή φύση του
σώµατός µας; Προς το παρόν αγνοούµε την αληθινή φύση του
σώµατός µας και των άλλων φαινοµένων και συγκεντρωνόµαστε
µόνο στην απατηλή τους φύση. Όµως, το αποτέλεσµα της
συγκέντρωσης όλη την ώρα σε απατηλά αντικείµενα είναι ότι το
πνεύµα µας περισπάται και παραµένουµε στη µίζερη ζωή της
σαµσάρα. Εάν ευχόµαστε να βιώσουµε αγνή ευτυχία, θα πρέπει
να εξοικειώσουµε το πνεύµα µας µε την αλήθεια. Αντί να
σπαταλάµε την ενέργειά µας εστιάζοντας µόνο σε ανόητα,
απατηλά αντικείµενα, θα πρέπει να εστιάσουµε στην αληθινή
φύση των πραγµάτων.
Παρόλο που είναι αδύνατο να βρούµε το σώµα µας όταν
ερευνήσουµε γι’ αυτό αναλυτικά, όταν δεν ενασχολούµαστε
αναλυτικά, το σώµα µας εµφανίζεται πολύ ξεκάθαρα. Γιατί
συµβαίνει αυτό; Ο Σαντιντέβα λέει ότι λόγω της άγνοιας
βλέπουµε το σώµα µας ανάµεσα στα χέρια µας και σε άλλα µέρη
του. Στην πραγµατικότητα, το σώµα µας δεν υπάρχει µέσα στα
µέρη του. Ακριβώς όπως στο σούρουπο ίσως δούµε ένα σωρό από
πέτρες σαν έναν άνθρωπο εκεί που δεν υπάρχει άνθρωπος
ανάµεσα στις πέτρες, έτσι, µε τον ίδιο τρόπο, το πνεύµα µας της
άγνοιας βλέπει ένα σώµα ανάµεσα στη συλλογή των χεριών, των
ποδιών και ούτω καθεξής, παρόλο που δεν υπάρχει σώµα εκεί. Το
σώµα που βλέπουµε ανάµεσα στη συλλογή των χεριών και των
ποδιών είναι απλώς µια παραίσθηση του πνεύµατός µας της
άγνοιας. Μην αναγνωρίζοντάς το ως τέτοιο, όµως, αρπαζόµαστε
από αυτό πολύ δυνατά, νοιαζόµαστε γι’ αυτό και εξαντλούµε τον
εαυτό µας στην προσπάθειά µας να το προστατέψουµε από κάθε
δυσκολία.
Ο τρόπος µε τον οποίο εξοικειώνουµε το πνεύµα µας µε την
αληθινή φύση του σώµατός µας είναι να χρησιµοποιούµε τον
παραπάνω λογικό συνειρµό για να ερευνήσουµε για το σώµα
µας και µετά, όταν έχουµε ερευνήσει σε κάθε πιθανό µέρος και
δεν το έχουµε βρει, να συγκεντρωθούµε στη σαν διάστηµα
κενότητα που είναι η απλή απουσία του σώµατος που συνήθως
βλέπουµε. Αυτή η σαν-διάστηµα κενότητα είναι η αληθινή φύση
του σώµατός µας. Παρόλο που µοιάζει µε κενό διάστηµα, είναι
µια κενότητα µε νόηµα. Το νόηµά της είναι η παντελής µη-
ύπαρξη του σώµατος που συνήθως βλέπουµε, του σώµατος από
το οποίο αρπαζόµαστε τόσο δυνατά και έχουµε νοιαστεί όλη µας
τη ζωή.
Μέσα από την εξοικείωση µε την εµπειρία της σαν-διάστηµα
τελικής φύσης του σώµατος, το άρπαγµα από το σώµα µας θα
µειωθεί. Ως αποτέλεσµα θα βιώσουµε πολύ λιγότερη δυστυχία,
άγχος και απογοήτευση σε σχέση µε το σώµα µας. Η σωµατική
µας ένταση θα µειωθεί, η υγεία µας θα βελτιωθεί και ακόµα και
στην περίπτωση που αρρωστήσουµε η σωµατική µας δυσχέρεια
δε θα περισπά το πνεύµα µας. Αυτοί που έχουν µια απευθείας
εµπειρία της κενότητας δε νιώθουν οποιονδήποτε πόνο ακόµα
και εάν χτυπηθούν ή πυροβοληθούν. Γνωρίζοντας ότι η
πραγµατική φύση του σώµατός τους είναι σαν το διάστηµα, γι’
αυτούς το να τους χτυπήσουν είναι σαν να χτυπιέται το διάστηµα
και το να τους πυροβολήσουν είναι σαν να πυροβολείται το
διάστηµα. Πολύ περισσότερο οι καλές και οι κακές εξωτερικές
συνθήκες δεν έχουν πια τη δύναµη να περισπούν το πνεύµα
τους, επειδή συνειδητοποιούν ότι αυτές είναι σαν την
παραίσθηση ενός µάγου, χωρίς ξεχωριστή ύπαρξη από το
πνεύµα. Αντί να εξαναγκάζονται να αλλάξουν τις συνθήκες
όπως µία µαριονέτα σε σχοινί, το πνεύµα τους παραµένει
ελεύθερο και γαλήνιο στη γνώση της ισότιµης και αµετάλλακτης
τελικής φύσης όλων των πραγµάτων. Με αυτόν τον τρόπο,
κάποιος που απευθείας συνειδητοποιεί την κενότητα, την
αληθινή φύση των φαινοµένων, βιώνει ειρήνη και ευτυχία µέρα
και νύχτα, τη µία ζωή µετά την άλλη.
Χρειάζεται να διακρίνουµε ανάµεσα στο συµβατικά υπαρκτό
σώµα που υπάρχει και το αυθύπαρκτα υπαρκτό σώµα που δεν
υπάρχει, αλλά θα πρέπει να φροντίσουµε να µην
παραπλανηθούµε από τις λέξεις µε το να σκεφτούµε ότι το
συµβατικά υπαρκτό σώµα είναι κάτι περισσότερο από µια απλή
εµφάνιση στο πνεύµα. Ίσως µας µπερδεύει λιγότερο το να λέµε
απλώς ότι για ένα πνεύµα που απευθείας βλέπει την αλήθεια, ή
την κενότητα, δεν υπάρχει σώµα. Ένα σώµα υπάρχει µόνο για
ένα κοινό πνεύµα στο οποίο εµφανίζεται το σώµα.
Ο Σαντιντέβα µάς συµβουλεύει ότι µόνο εάν ευχόµαστε να
κατανοήσουµε την κενότητα θα πρέπει να εξετάσουµε τις
συµβατικές αλήθειες όπως το σώµα µας, τα αποκτήµατά µας, τα
µέρη και τους φίλους, διαφορετικά να είµαστε ικανοποιηµένοι µε
τα απλά ονόµατα, όπως είναι οι κοσµικοί άνθρωποι. Από τη
στιγµή που ένας κοσµικός άνθρωπος γνωρίζει το όνοµα ενός
αντικειµένου και το σκοπό του, έχει την ικανοποίηση ότι γνωρίζει
το αντικείµενο και δεν ερευνά περαιτέρω. Θα πρέπει να κάνουµε
το ίδιο, εκτός και εάν θέλουµε να διαλογιστούµε στην κενότητα.
Όµως, θα πρέπει να θυµόµαστε ότι εάν πράγµατι εξετάσουµε τα
αντικείµενα πιο προσεκτικά τότε δε θα τα βρούµε γιατί πολύ
απλά θα εξαφανιστούν, όπως ένας αντικατοπτρισµός
εξαφανίζεται εάν ψάξουµε γι’ αυτόν.
Ο ίδιος λογικός συνειρµός που χρησιµοποιήσαµε για να
αποδείξουµε την έλλειψη της αληθινής ύπαρξης του σώµατός
µας µπορεί να εφαρµοστεί και σε άλλα φαινόµενα. Αυτό το
βιβλίο, για παράδειγµα, φαίνεται να υπάρχει από τη µεριά του,
κάπου ανάµεσα στα µέρη του, αλλά εάν ερευνήσουµε το βιβλίο
µε πιο πολύ ακρίβεια θα ανακαλύψουµε ότι καµία από τις
σελίδες του ξεχωριστά αλλά ούτε και η συλλογή των σελίδων
είναι το βιβλίο, και όµως, χωρίς αυτά δεν υπάρχει βιβλίο. Αντί να
βρούµε ένα αληθινά υπαρκτό βιβλίο µένουµε µε το να
διατηρούµε µια κενότητα που είναι η µη-ύπαρξη του βιβλίου που
προηγουµένως θεωρούσαµε ως υπαρκτό. Λόγω της άγνοιάς µας
το βιβλίο εµφανίζεται να υπάρχει ξεχωριστά από το πνεύµα µας,
έως εάν το πνεύµα µας να ήταν µέσα και το βιβλίο έξω, αλλά
µέσω της ανάλυσης του βιβλίου ανακαλύπτουµε ότι αυτή η
εµφάνιση είναι εντελώς λανθασµένη. Δεν υπάρχει βιβλίο έξω
από το πνεύµα. Δεν υπάρχει βιβλίο «εκεί έξω», ανάµεσα στις
σελίδες. Ο µόνος τρόπος που υπάρχει το βιβλίο είναι ως µια απλή
εµφάνιση στο πνεύµα, µια απλή προβολή του πνεύµατος.
Όλα τα φαινόµενα υπάρχουν όπως µια σύµβαση, τίποτα δεν
είναι αληθινά υπαρκτό. Αυτό εφαρµόζεται στο πνεύµα, στο
Βούδα, ακόµα και στην κενότητα την ίδια. Σε οτιδήποτε είναι µια
απλή απόδοση από το πνεύµα. Όλα τα φαινόµενα έχουν µέρη –
τα υλικά φαινόµενα έχουν υλικά µέρη και τα µη-υλικά
φαινόµενα έχουν διάφορα µέρη, ή χαρακτηριστικά, τα οποία
µπορούν να διακριθούν από τη σκέψη. Χρησιµοποιώντας τον ίδιο
τύπο συνειρµού όπως πιο πάνω, µπορούµε να
συνειδητοποιήσουµε ότι κάθε φαινόµενο δεν είναι ένα µε τα
µέρη του ούτε η συλλογή των µερών του και δεν είναι ξεχωριστό
από τα µέρη του. Με αυτόν τον τρόπο µπορούµε να
συνειδητοποιήσουµε την κενότητα όλων των φαινοµένων, την
απλή απουσία όλων των φαινοµένων που συνήθως βλέπουµε ή
αντιλαµβανόµαστε.
Είναι ιδιαίτερα επιβοηθητικό να διαλογιζόµαστε στην
κενότητα των αντικειµένων που κάνουν να εµφανίζονται σε µας
δυνατές πλάνες όπως η προσκόλληση ή ο θυµός. Με το να
αναλύουµε σωστά, θα συνειδητοποιήσουµε ότι το αντικείµενο
που επιθυµούµε, ή το αντικείµενο που απεχθανόµαστε, δεν
υπάρχει από τη δική του µεριά. Η οµορφιά του ή η ασχήµια του,
ακόµα και αυτή η ύπαρξή του, αποδίδονται από το πνεύµα. Με το
να σκεφτόµαστε µε αυτόν τον τρόπο θα ανακαλύψουµε ότι δεν
υπάρχει βάση για προσκόλληση ή θυµό.

Η ΚΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΜΑΣ

Στην Εξάσκηση του Πνεύµατος σε Επτά Σηµεία, µετά την

περιγραφή του πώς να ενασχοληθούµε µε τον αναλυτικό
διαλογισµό στην κενότητα της αυθύπαρκτης ύπαρξης των
εξωτερικών φαινοµένων, όπως το σώµα µας, ο Γκέσε Τσεκάουα
συνεχίζει λέγοντας ότι µετά θα πρέπει να αναλύσουµε το
πνεύµα µας για να κατανοήσουµε πώς στερείται αυθύπαρκτης
ύπαρξης.
Το πνεύµα µας δεν είναι µια ανεξάρτητη οντότητα, αλλά µια
διαρκώς-µεταβαλλόµενη συνέχεια που εξαρτάται από πολλούς
παράγοντες, όπως οι προηγούµενες στιγµές του, τα αντικείµενά
του και οι εσωτερικοί ενεργειακοί άνεµοι πάνω στους οποίους τα
διαφορετικά είδη πνεύµατος εδράζονται. Όπως οτιδήποτε άλλο,
το πνεύµα µας αποδίδεται σε µια συλλογή από πολλούς
παράγοντες και γι’ αυτό στερείται αυθύπαρκτης ύπαρξης. Ένα
πρωταρχικό πνεύµα, ή συνείδηση, για παράδειγµα, έχει πέντε
µέρη ή «παράγοντες του πνεύµατος»: το συναίσθηµα, τη
διάκριση, την πρόθεση, την επαφή και την προσοχή. Ούτε
καθένας από τους παράγοντες του πνεύµατος ούτε η συλλογή
αυτών των παραγόντων του πνεύµατος είναι το ίδιο το
πρωταρχικό πνεύµα, επειδή είναι παράγοντες του πνεύµατος και
γι’ αυτό, λοιπόν, µέρη του πρωταρχικού πνεύµατος. Όµως, δεν
υπάρχει πρωταρχικό πνεύµα που να είναι ξεχωριστό από αυτούς
τους παράγοντες του πνεύµατος. Ένα πρωταρχικό πνεύµα
απλώς αποδίδεται πάνω στους παράγοντες του πνεύµατος που
είναι η βάση του της απόδοσης. Έτσι, δεν υπάρχει από τη δική
του µεριά.
Έχοντας εξακριβώσει τη φύση του πρωταρχικού µας
πνεύµατος, το οποίο είναι ένα κενό όπως το διάστηµα, που
αντιλαµβάνεται ή κατανοεί τα αντικείµενα, µετά ψάχνουµε γι’
αυτό µέσα στα µέρη του –το συναίσθηµα, τη διάκριση, την
πρόθεση, την επαφή και την προσοχή– µέχρι τελικά να
συνειδητοποιήσουµε τη µη-ευρεσιµότητά του. Αυτή η µη-
ευρεσιµότητα είναι η τελική του φύση, ή η κενότητα. Μετά
σκεφτόµαστε:
 Όλα τα φαινόµενα που εµφανίζονται στο πνεύµα µου έχουν τη
φύση του πνεύµατός µου. Το πνεύµα µου έχει τη φύση της
κενότητας.

Με αυτόν τον τρόπο νιώθουµε ότι τα πάντα διαλύονται µέσα

στην κενότητα. Αντιλαµβανόµαστε µόνο την κενότητα όλων των
φαινοµένων και διαλογιζόµαστε σε αυτήν την κενότητα. Αυτός ο
τρόπος του διαλογισµού στην κενότητα είναι πιο
περισπούδαστος από το διαλογισµό στην κενότητα του σώµατός
µας. Σταδιακά η εµπειρία µας της κενότητας θα γίνει όλο και πιο
διαυγής, µέχρι τελικά να αποκτήσουµε µια ακηλίδωτη σοφία που
απευθείας συνειδητοποιεί την κενότητα όλων των φαινοµένων.

Η ΚΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΓΩ ΜΑΣ

Το αντικείµενο από το οποίο αρπαζόµαστε περισσότερο δυνατά

είναι ο εαυτός µας, ή το εγώ µας. Εξαιτίας των αποτυπωµάτων
της άγνοιας του αυτο-αδράγµατος που έχει συσσωρευτεί από το
χρόνο χωρίς αρχή, το εγώ µας εµφανίζεται σ’ εµάς ως
αυθύπαρκτα υπαρκτό, και το πνεύµα µας του αυτο-αδράγµατος
αυτόµατα αρπάζεται απ’ αυτό µε αυτόν τον τρόπο. Παρόλο που
αρπαζόµαστε από ένα αυθύπαρκτα υπαρκτό εγώ όλη την ώρα,
ακόµα και κατά τη διάρκεια του ύπνου, δεν είναι εύκολο να
εξακριβώσουµε πώς εµφανίζεται στο πνεύµα µας. Για να το
εξακριβώσουµε ξεκάθαρα, θα πρέπει να αρχίσουµε
επιτρέποντάς του να εµφανιστεί δυνατά, στοχαζόµενοι
καταστάσεις στις οποίες είχαµε µια υπερβολική αίσθηση του
εγώ, όπως όταν είµαστε αµήχανοι, ντροπιασµένοι, φοβισµένοι ή
αγανακτισµένοι. Ανακαλούµε ή φανταζόµαστε µια τέτοια
κατάσταση και µετά, χωρίς κανένα σχόλιο ή ανάλυση,
προσπαθούµε να κερδίσουµε µια ξεκάθαρη νοητική εικόνα του
πώς το εγώ εµφανίζεται φυσιολογικά σε τέτοιες στιγµές. Πρέπει
να είµαστε υποµονετικοί σε αυτό το στάδιο επειδή ίσως µας
πάρει πολλές διαλογιστικές περιόδους πριν αποκτήσουµε µία
ξεκάθαρη εικόνα. Τελικά θα δούµε ότι το εγώ εµφανίζεται να
είναι εντελώς στέρεο και πραγµατικό, να υπάρχει από τη δική
του µεριά, χωρίς να εξαρτάται από το σώµα ή το πνεύµα. Αυτό το
ολοζώντανα εµφανιζόµενο εγώ είναι το αυθύπαρκτα υπαρκτό
εγώ το οποίο φροντίζουµε τόσο δυνατά. Είναι το εγώ το οποίο
υπερασπιζόµαστε όταν µας κριτικάρουν και για το οποίο είµαστε
τόσο περήφανοι όταν µας επαινούν.
Από τη στιγµή που έχουµε µια εικόνα του πώς το εγώ µας
εµφανίζεται σε αυτές τις ακραίες καταστάσεις, θα πρέπει να
προσπαθήσουµε να εξακριβώσουµε πώς εµφανίζεται συνήθως
σε λιγότερο ακραίες καταστάσεις. Για παράδειγµα, µπορούµε να
παρατηρήσουµε το εγώ που τώρα διαβάζει αυτό το βιβλίο και να
προσπαθήσουµε να ανακαλύψουµε πώς εµφανίζεται στο πνεύµα
µας. Τελικά θα δούµε ότι παρόλο που σε αυτήν την περίπτωση
δεν υπάρχει µια τέτοια φουσκωµένη αίσθηση του εγώ, παρ’ όλα
αυτά το εγώ εµφανίζεται να είναι αυθύπαρκτα υπαρκτό, να
υπάρχει από τη δική του µεριά, χωρίς να εξαρτάται από το σώµα
ή το πνεύµα. Από τη στιγµή που έχουµε µια εικόνα του
αυθύπαρκτα υπαρκτού εγώ, εστιάζουµε σε αυτήν για λίγο
συγκεντρωµένοι µε προσήλωση. Μετά, κατά τη διάρκεια του
διαλογισµού προχωρούµε στο επόµενο στάδιο, το οποίο είναι να
στοχαζόµαστε µε έγκυρους λογικούς συνειρµούς, για να
αποδείξουµε ότι το αυθύπαρκτα υπαρκτό εγώ από το οποίο
αρπαζόµαστε δεν υπάρχει στην πραγµατικότητα. Το
αυθύπαρκτα υπαρκτό εγώ και ο εαυτός µας που συνήθως
βλέπουµε είναι το ίδιο. Θα πρέπει να γνωρίζουµε ότι κανένα δεν
υπάρχει και τα δύο είναι αντικείµενα αναιρούµενα από την
κενότητα.
 Εάν το εγώ υπάρχει µε τον τρόπο µε τον οποίο εµφανίζεται, θα
πρέπει να υπάρχει µε έναν από τους τέσσερις τρόπους: ως το
σώµα, ως το πνεύµα, ως η συλλογή του σώµατος και του
πνεύµατος ή ως κάτι ξεχωριστό από το σώµα και το πνεύµα. Δεν
υπάρχει άλλη πιθανότητα. Στοχαζόµαστε προσεκτικά πάνω σε
αυτό µέχρι να πειστούµε ότι αυτό συµβαίνει και µετά
προχωρούµε εξετάζοντας καθεµία από τις τέσσερις περιπτώσεις:

(1) Εάν το εγώ µας είναι το σώµα µας, δεν έχει νόηµα να πούµε
«το σώµα µου», επειδή ο κάτοχος και το κατεχόµενο είναι
ταυτόσηµα.
Εάν το εγώ µας είναι το σώµα µας, δεν υπάρχει
µελλοντική επαναγέννηση, επειδή το εγώ παύει όταν το
σώµα πεθαίνει.
Εάν το εγώ µας και το σώµα µας είναι ταυτόσηµα, τότε
από τη στιγµή που είµαστε ικανοί να αναπτύξουµε πίστη,
να ονειρευτούµε, να λύσουµε µαθηµατικούς γρίφους και τα
λοιπά, συνεπάγεται ότι η σάρκα, το αίµα και τα κόκαλα
µπορούν να κάνουν το ίδιο.
Από τη στιγµή που τίποτα από αυτά δεν είναι αλήθεια,
συνεπάγεται ότι το εγώ µας δεν είναι το σώµα µας.

(2) Εάν το εγώ µας είναι το πνεύµα µας, δεν έχει νόηµα να
πούµε «το πνεύµα µου», επειδή ο κάτοχος και το
κατεχόµενο είναι ταυτόσηµα, αλλά συνήθως όταν
εστιάζουµε στο πνεύµα µας λέµε «το πνεύµα µου». Αυτό
ξεκάθαρα δείχνει ότι το εγώ µας δεν είναι το πνεύµα µας.
Εάν το εγώ µας είναι το πνεύµα µας, τότε από τη στιγµή
που έχουµε πολλούς τύπους πνεύµατος, όπως τις έξι
συνειδήσεις, εννοιολογικά είδη πνεύµατος και µη-
εννοιολογικά είδη πνεύµατος, αυτό ακριβώς συνεπάγεται
 ότι έχουµε τόσα πολλά εγώ. Από τη στιγµή που αυτό είναι
παράλογο, το εγώ µας δεν µπορεί να είναι το πνεύµα µας.

(3) Από τη στιγµή που το σώµα µας δεν είναι το εγώ µας και το
πνεύµα µας δεν είναι το εγώ µας, η συλλογή του σώµατος
και του πνεύµατος δεν µπορεί να είναι το εγώ. Η συλλογή
του σώµατος και του πνεύµατος είναι µία συλλογή
πραγµάτων που δεν είναι το εγώ µας, έτσι πώς µπορεί η
συλλογή αφ’ εαυτού της να είναι το εγώ; Παραδείγµατος
χάρη, σε µία αγέλη από αγελάδες κανένα από τα ζώα δεν
είναι ένα πρόβατο, γι’ αυτό λοιπόν η ίδια η αγέλη δεν είναι
πρόβατο. Με τον ίδιο τρόπο, στη συλλογή του σώµατος και
του πνεύµατός µας, ούτε το σώµα µας αλλά ούτε το πνεύµα
µας είναι το εγώ µας, γι’ αυτό λοιπόν η συλλογή αφ’ εαυτού
της δεν είναι το εγώ µας.

(4) Εάν το εγώ µας δεν είναι το σώµα µας και δεν είναι το
πνεύµα µας, αλλά ούτε η συλλογή του σώµατος και του
πνεύµατος, η µόνη πιθανότητα που αποµένει είναι ότι είναι
κάτι ξεχωριστό από το σώµα και το πνεύµα µας. Εάν αυτό
συµβαίνει, θα πρέπει να είµαστε ικανοί να
αντιλαµβανόµαστε το εγώ µας χωρίς να εµφανίζεται ούτε
το σώµα µας αλλά ούτε και το πνεύµα µας. Αλλά εάν
φανταστούµε ότι το σώµα µας και το πνεύµα µας επρόκειτο
να εξαφανιστούν εντελώς, δε θα υπήρχε τίποτα να
αποµείνει το οποίο θα µπορούσε να ονοµάζεται το εγώ µας.
Αυτό λοιπόν συνεπάγεται ότι το εγώ µας δεν είναι
ξεχωριστό από το σώµα και το πνεύµα µας.
Θα πρέπει να φανταστούµε ότι το σώµα µας σταδιακά
διαλύεται σε λεπτό αέρα, και µετά το πνεύµα µας
διαλύεται, οι σκέψεις µας διασκορπίζονται µε τον αέρα, τα
συναισθήµατά µας, οι ευχές µας και οι συναισθήσεις µας
 λιώνουν στο τίποτα. Υπάρχει κάτι που να αποµένει και να
είναι το εγώ µας; Δεν υπάρχει τίποτα. Ξεκάθαρα το εγώ µας
δεν είναι κάτι ξεχωριστό από το σώµα και το πνεύµα µας.

Έχουµε τώρα εξετάσει όλες τις τέσσερις πιθανότητες και

έχουµε αποτύχει να βρούµε τον εαυτό µας. Από τη στιγµή που
έχουµε ήδη αποφασίσει ότι δεν υπάρχει πέµπτη πιθανότητα, θα
πρέπει να συµπεράνουµε ότι το εγώ µας από το οποίο συνήθως
αρπαζόµαστε και νοιαζόµαστε ότι δεν υπάρχει καθόλου. Εκεί
που προηγουµένως εµφανιζόταν ένα αυθύπαρκτα υπαρκτό εγώ,
τώρα εµφανίζεται µια απουσία αυτού του εγώ. Αυτή η απουσία
ενός αυθύπαρκτα υπαρκτού εγώ είναι η κενότητα, η τελική
αλήθεια.
Στοχαζόµαστε µε αυτόν τον τρόπο µέχρι να µας εµφανιστεί
µια γενική, ή νοητική, εικόνα της απουσίας του εαυτού που
συνήθως βλέπουµε. Αυτή η εικόνα είναι το αντικείµενό µας του
διαλογισµού τοποθέτησης. Προσπαθούµε να εξοικειωθούµε
πλήρως µαζί της, µε το να διαλογιζόµαστε συνεχώς σε αυτήν µε
προσήλωση όσο το δυνατόν περισσότερο.
Επειδή έχουµε αρπαχτεί από το αυθύπαρκτα υπαρκτό εγώ από
το χρόνο χωρίς αρχή, και έχουµε νοιαστεί γι’ αυτό πολύ
περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, η εµπειρία της αποτυχίας να
βρούµε τον εαυτό µας κατά το διαλογισµό µπορεί να µας σοκάρει
αρκετά στην αρχή. Μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν φόβο,
σκεπτόµενοι «έχω γίνει εντελώς µη-υπαρκτός». Άλλοι νιώθουν
µεγάλη χαρά, έως εάν η πηγή όλων των προβληµάτων τους να
έχει εξαφανιστεί. Και οι δύο αντιδράσεις είναι καλά σηµάδια και
δηλώνουν σωστό διαλογισµό. Έπειτα από λίγο αυτές οι αρχικές
αντιδράσεις θα υποχωρήσουν και το πνεύµα µας θα παραµείνει
σε µια πιο ισορροπηµένη κατάσταση. Μετά θα είµαστε ικανοί να
διαλογιστούµε στην κενότητα του εαυτού µας µε ένα γαλήνιο,
ελεγχόµενο τρόπο.
 Θα πρέπει να επιτρέψουµε στο πνεύµα µας να απορροφηθεί
στη σαν-διάστηµα κενότητα για όσο το δυνατόν περισσότερο.
Είναι σηµαντικό να θυµόµαστε ότι το αντικείµενό µας είναι η
κενότητα, η απλή απουσία του εαυτού µας που συνήθως
βλέπουµε, όχι η απλή τιποτότητα. Ανά τακτά χρονικά
διαστήµατα θα πρέπει να ελέγχουµε το διαλογισµό µας µε
εγρήγορση. Εάν το πνεύµα µας περιπλανηθεί σε ένα άλλο
αντικείµενο ή εάν χάσουµε το νόηµα της κενότητας και
εστιάσουµε στην απλή τιποτότητα, θα πρέπει να επιστρέψουµε
στους στοχασµούς και να φέρουµε την κενότητα του εαυτού µας
ξεκάθαρα στο πνεύµα µας για άλλη µία φορά.
Ίσως αναρωτηθούµε: «Εάν ο εαυτός µου τον οποίο συνήθως
βλέπω δεν υπάρχει, τότε ποιος διαλογίζεται; Ποιος θα σηκωθεί
από το διαλογισµό, θα µιλήσει στους άλλους και θα απαντήσει
όταν µε καλούν µε το όνοµά µου; Παρόλο που ο εαυτός µας τον
οποίο συνήθως βλέπουµε δεν υπάρχει, αυτό δε σηµαίνει ότι ο
εαυτός µας δεν υπάρχει καθόλου. Υπάρχουµε ως µία απλή
απόδοση. Έως τώρα για όσο είµαστε ικανοποιηµένοι µε την απλή
απόδοση του «εαυτού» µας, δεν υπάρχει πρόβληµα. Μπορούµε
να σκεφτούµε «υπάρχω», «πηγαίνω στην πόλη» και τα λοιπά. Το
πρόβληµα εµφανίζεται µόνο εάν ψάξουµε για τον εαυτό µας
πέρα από την απλή εννοιολογική απόδοση «εγώ», ο «εαυτός»
µας. Το πνεύµα µας αρπάζεται από ένα εγώ που υπάρχει
απόλυτα, ανεξάρτητα από την εννοιολογική απόδοση, ως εάν να
υπήρχε ένα «πραγµατικό» εγώ πέρα από την ετικέτα. Εάν ένα
τέτοιο εγώ υπήρχε, θα ήµασταν ικανοί να το βρούµε, αλλά
έχουµε δει ότι το εγώ µας δεν µπορεί να βρεθεί µέσα από έρευνα.
Το συµπέρασµα της έρευνάς µας ήταν µια οριστική µη-
ευρεσιµότητα του εαυτού µας. Αυτή η µη-ευρεσιµότητα του
εαυτού µας είναι η κενότητα του εαυτού µας, η τελική φύση του
εαυτού µας. Ο εαυτός µας που υπάρχει ως µια απλή απόδοση
είναι η συµβατική φύση του εαυτού µας.
Όταν στην αρχή συνειδητοποιούµε την κενότητα το κάνουµε
αυτό εννοιολογικά, µέσω µιας γενικής εικόνας. Συνεχίζοντας να
διαλογιζόµαστε στην κενότητα ξανά και ξανά, η γενική εικόνα
σταδιακά γίνεται όλο και πιο διάφανη µέχρι που εξαφανίζεται
εντελώς και βλέπουµε απευθείας την κενότητα. Αυτή η
απευθείας συνειδητοποίηση της κενότητας θα είναι η πρώτη µας
εντελώς µη-λανθασµένη συναίσθηση, ή ακηλίδωτο πνεύµα.
Μέχρι να συνειδητοποιήσουµε την κενότητα απευθείας, όλα τα
είδη πνεύµατός µας είναι λανθασµένες συναισθήσεις, επειδή,
µέσω των αποτυπωµάτων του αυτο-αδράγµατος, ή της άγνοιας
του αληθινού-αδράγµατος, το αντικείµενό τους εµφανίζεται ως
αυθύπαρκτα υπαρκτό.
Οι πιο πολλοί άνθρωποι παρεκκλίνουν προς την ακραία άποψη
της ύπαρξης, σκεπτόµενοι ότι εάν κάτι υπάρχει θα έπρεπε να
υπάρχει αυθύπαρκτα. Έτσι υπερβάλλουν στον τρόπο µε τον
οποίο υπάρχουν τα πράγµατα χωρίς να είναι ικανοποιηµένοι µε
αυτά ως ένα απλό όνοµα. Άλλοι ίσως να παρεκκλίνουν προς την
ακραία άποψη της µη-ύπαρξης, σκεπτόµενοι ότι εάν τα
φαινόµενα δεν υπάρχουν αυθύπαρκτα δεν υπάρχουν καθόλου,
έτσι υπερβάλλουν στην έλλειψη της αυθύπαρκτης ύπαρξης.
Χρειάζεται να συνειδητοποιήσουµε ότι παρόλο που τα φαινόµενα
στερούνται από οποιουδήποτε ίχνους ύπαρξης από τη µεριά τους,
υπάρχουν συµβατικά ως απλές εµφανίσεις σε ένα έγκυρο
πνεύµα.
Το άρπαγµα των εννοιολογικών ειδών πνεύµατος από το εγώ
µας και από άλλα φαινόµενα σαν να είναι αληθινά υπαρκτά
είναι λανθασµένες συναισθήσεις και γι’ αυτό λοιπόν θα πρέπει
να εγκαταλειφθούν, αλλά όµως δε λέω ότι όλες οι εννοιολογικές
σκέψεις είναι λανθασµένες συναισθήσεις και ότι γι’ αυτό θα
πρέπει να εγκαταλειφθούν. Υπάρχουν πολλά σωστά είδη
πνεύµατος τα οποία είναι χρήσιµα στην καθηµερινή µας ζωή,
όπως το εννοιολογικό πνεύµα που θυµάται τι κάναµε χθες ή το
εννοιολογικό πνεύµα που κατανοεί τι θα κάνουµε αύριο.
Υπάρχουν επίσης πολλά εννοιολογικά είδη πνεύµατος που
χρειάζεται να καλλιεργήσουµε στο πνευµατικό µονοπάτι. Για
παράδειγµα, η συµβατική µποντιτσίτα στην πνευµατική
συνέχεια ενός Μποντισάτβα είναι ένα εννοιολογικό πνεύµα,
επειδή αντιλαµβάνεται το αντικείµενό του, τη µεγάλη φώτιση,
µέσω µιας γενικής εικόνας. Όµως, πριν µπορέσουµε να
συνειδητοποιήσουµε την κενότητα απευθείας µε ένα µη-
εννοιολογικό πνεύµα, χρειάζεται να τη συνειδητοποιήσουµε
µέσω ενός συµπερασµατικού γνώστη, που είναι ένα
εννοιολογικό πνεύµα. Μέσα από το στοχασµό στους λογικούς
συνειρµούς που αντικρούουν την αυθύπαρκτη ύπαρξη,
εµφανίζεται στο πνεύµα µας µια γενική εικόνα της απουσίας, ή
της κενότητας, της αυθύπαρκτης ύπαρξης. Αυτός είναι ο µόνος
τρόπος που µπορεί η κενότητα της αυθύπαρκτης ύπαρξης να
εµφανιστεί αρχικά στο πνεύµα µας. Μετά διαλογιζόµαστε σε
αυτήν την εικόνα µε όλο και πιο δυνατή συγκέντρωση µέχρι
τελικά να αντιληφθούµε απευθείας την κενότητα.
Υπάρχουν µερικοί άνθρωποι που λένε ότι ο τρόπος για να
διαλογιστούµε στην κενότητα είναι απλώς να αδειάσουµε το
πνεύµα µας από όλες τις εννοιολογικές σκέψεις, υποστηρίζοντας
ότι όπως ακριβώς τα λευκά σύννεφα σκεπάζουν τον ήλιο τόσο
όσο και τα µαύρα, έτσι και οι θετικές εννοιολογικές σκέψεις
σκεπάζουν το πνεύµα µας όσο και οι αρνητικές εννοιολογικές
σκέψεις. Αυτή η άποψη είναι εντελώς λαθεµένη, γιατί εάν δεν
κάνουµε προσπάθεια να κερδίσουµε µια εννοιολογική
κατανόηση της κενότητας, αλλά προσπαθήσουµε αντίθετα να
καταπιέσουµε όλες τις εννοιολογικές σκέψεις, η πραγµατική
κενότητα δε θα εµφανιστεί ποτέ στο πνεύµα µας. Ίσως
επιτύχουµε µια ολοζώντανη εµπειρία της σαν-διάστηµα
αδειανότητας, αλλά αυτή είναι µόνο η απλή απουσία της
εννοιολογικής σκέψης –δεν είναι η κενότητα, η αληθινή φύση
των φαινοµένων. Ο διαλογισµός σε αυτήν την αδειανότητα ίσως
να γαληνεύσει προσωρινά το πνεύµα µας, αλλά δε θα
καταστρέψει ποτέ τις πλάνες µας και ούτε θα µας
απελευθερώσει από τη σαµσάρα και τις δυστυχίες της.

Η ΚΕΝΟΤΗΤΑ Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΕΝΗ ΑΠΟ ΤΑ

ΟΚΤΩ ΑΚΡΑ

Εάν συγκεντρωθούν όλες οι απαραίτητες ατµοσφαιρικές αιτίες

και συνθήκες, τα σύννεφα θα εµφανιστούν. Εάν αυτές είναι
απούσες, τα σύννεφα δεν µπορούν να σχηµατιστούν. Τα
σύννεφα είναι εντελώς εξαρτηµένα από αιτίες και συνθήκες για
να αναπτυχθούν, χωρίς αυτές δεν έχουν δύναµη να
αναπτυχθούν. Το ίδιο είναι αλήθεια για τα βουνά, τους
πλανήτες, τα σώµατα, τα είδη πνεύµατος και όλα τα άλλα
παραγόµενα φαινόµενα. Επειδή εξαρτώνται από παράγοντες
έξω από τον εαυτό τους για την ύπαρξή τους είναι κενά από
αυθύπαρκτη, ή ανεξάρτητη, ύπαρξη είναι απλές αποδόσεις του
πνεύµατος.
Ο στοχασµός στις διδασκαλίες σχετικά µε το κάρµα -τις
πράξεις και τα αποτελέσµατά τους- µπορεί να µας βοηθήσει να
το κατανοήσουµε αυτό. Από πού προέρχονται όλες οι καλές και
οι κακές εµπειρίες; Σύµφωνα µε το Βουδισµό είναι το
αποτέλεσµα του θετικού ή του αρνητικού κάρµα που
δηµιουργήσαµε στο παρελθόν. Ως αποτέλεσµα του θετικού
κάρµα, ελκυστικοί ή ευχάριστοι άνθρωποι εµφανίζονται στη ζωή
µας, ευχάριστες υλικές συνθήκες εµφανίζονται και ζούµε σε ένα
όµορφο περιβάλλον, αλλά ως αποτέλεσµα του αρνητικού κάρµα,
δυσάρεστοι άνθρωποι και πράγµατα εµφανίζονται. Αυτός ο
κόσµος είναι αποτέλεσµα του συλλογικού κάρµα που
δηµιουργήθηκε από τα όντα που τον κατοικούν. Επειδή το κάρµα
πηγάζει από το πνεύµα –ειδικότερα από τις προθέσεις του
πνεύµατός µας– µπορούµε να δούµε ότι όλοι οι κόσµοι
εµφανίζονται από το πνεύµα. Αυτό είναι παρόµοιο µε τον τρόπο
που οι εµφανίσεις εµφανίζονται στα όνειρά µας. Όλα όσα
αντιλαµβανόµαστε όταν ονειρευόµαστε είναι αποτέλεσµα τις
ωρίµανσης των καρµικών δυναµικών στο πνεύµα µας και δεν
υπάρχουν έξω από το πνεύµα µας. Όταν το πνεύµα µας είναι
γαλήνιο και αγνό, θετικά καρµικά αποτελέσµατα ωριµάζουν στο
πνεύµα µας και ευχάριστες εµφανίσεις εµφανίζονται στα όνειρά
µας, αλλά όταν το πνεύµα µας είναι ταραγµένο και µη-αγνό,
αρνητικά καρµικά αποτυπώµατα ωριµάζουν και δυσάρεστες,
εφιαλτικές εµφανίσεις εµφανίζονται. Με έναν παρόµοιο τρόπο,
όλες οι εµφανίσεις του κόσµου µας της αφύπνισης είναι απλώς η
ωρίµανση των θετικών, των αρνητικών ή των ουδέτερων
καρµικών αποτυπωµάτων στο πνεύµα µας.
Από τη στιγµή που θα καταλάβουµε πώς τα πράγµατα
εµφανίζονται από τις εσωτερικές και εξωτερικές αιτίες και
συνθήκες και ότι δεν έχουν ανεξάρτητη ύπαρξη, τότε απλώς το
να βλέπουµε ή να σκεφτόµαστε σχετικά µε την παραγωγή των
φαινοµένων θα µας θυµίζει την κενότητά τους. Αντί να
ξαναδυναµώνει το αίσθηµά µας της στερεότητας και της
αντικειµενικότητας των πραγµάτων, θα αρχίσουµε να βλέπουµε
τα πράγµατα ως εκδηλώσεις της κενότητάς τους, µε όχι
περισσότερη χειροπιαστή ύπαρξη απ’ αυτή ενός ουράνιου τόξου
που εµφανίζεται από τον άδειο ουρανό.
Ακριβώς όπως η παραγωγή των πραγµάτων εξαρτάται από
αιτίες και συνθήκες, το ίδιο συµβαίνει και µε την αποσύνθεση
των πραγµάτων. Έτσι, λοιπόν, ούτε η παραγωγή ούτε η
αποσύνθεση µπορούν να είναι αληθινά υπαρκτά. Για
παράδειγµα, εάν το καινούργιο µας αυτοκίνητο καταστραφεί θα
νιώσουµε στενοχωρηµένοι επειδή αρπαζόµαστε και από τα δύο,
και από το αυτοκίνητο και από την αποσύνθεση του αυτοκινήτου
ως αληθινά υπαρκτά, αλλά εάν κατανοήσουµε ότι το αυτοκίνητό
µας είναι απλώς µια εµφάνιση στο πνεύµα µας, όπως ένα
αυτοκίνητο σε ένα όνειρο, η καταστροφή του δε θα µας ταράξει.
Αυτό είναι αλήθεια για όλα τα αντικείµενα της προσκόλλησής
µας: εάν συνειδητοποιήσουµε ότι και τα δύο, τα αντικείµενα και
οι παύσεις τους, στερούνται αληθινής ύπαρξης, δεν θα υπάρχει
βάση για να ενοχλούµαστε όταν αποχωριζόµαστε από αυτά.
Όλα τα λειτουργικά πράγµατα –τα περιβάλλοντά µας, οι
απολαύσεις µας, το σώµα, το πνεύµα και ο εαυτός µας–
αλλάζουν από λεπτό σε λεπτό. Είναι παροδικά µε την έννοια ότι
δε διαρκούν για µια δεύτερη στιγµή. Το βιβλίο που διαβάζετε
αυτή τη στιγµή δεν είναι το ίδιο βιβλίο που διαβάζατε ένα λεπτό
πιο πριν, και µπορεί να έρθει σε ύπαρξη µόνο επειδή το βιβλίο
της προηγούµενης στιγµής σταµάτησε να υπάρχει. Όταν
κατανοούµε τη λεπτοφυή παροδικότητα –ότι το σώµα µας, το
πνεύµα µας, ο εαυτός µας και τα λοιπά δεν παραµένουν ούτε για
µια δεύτερη στιγµή– δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουµε ότι
είναι κενά από αυθύπαρκτη ύπαρξη.
Παρόλο που ίσως συµφωνούµε ότι τα παροδικά φαινόµενα
είναι κενά από αυθύπαρκτη ύπαρξη, ίσως σκεφτούµε ότι επειδή
τα µόνιµα φαινόµενα δεν αλλάζουν και δεν εµφανίζονται από
αιτίες και συνθήκες, πρέπει να είναι αυθύπαρκτα υπαρκτά.
Όµως, ακόµα και τα µόνιµα φαινόµενα όπως η κενότητα και το
µη-παραγόµενο διάστηµα –η απλή απουσία φυσικού εµποδίου–
είναι εξαρτηµένα-συνδεόµενα φαινόµενα, επειδή εξαρτώνται
από τα µέρη τους, τις βάσεις τους και το πνεύµα που τα αποδίδει.
Γι’ αυτό, λοιπόν, δεν είναι αυθύπαρκτα υπαρκτά. Παρόλο που η
κενότητα είναι η τελική πραγµατικότητα, δεν είναι ανεξάρτητη ή
αυθύπαρκτα υπαρκτή γιατί εξαρτάται από τα µέρη της, τις
βάσεις της και τα είδη πνεύµατος που την αποδίδουν. Ακριβώς
όπως ένα χρυσό νόµισµα δεν υπάρχει ξεχωριστά από το χρυσό
του, έτσι και η κενότητα του σώµατός µας δεν υπάρχει ξεχωριστά
από το σώµα µας, επειδή είναι απλώς η έλλειψη αυθυπαρξίας
του σώµατός µας.
Όποτε πάµε κάπου αναπτύσσουµε τη σκέψη «εγώ πηγαίνω»,
και αρπαζόµαστε από µια αυθύπαρκτα υπαρκτή πράξη
αναχώρησης. Με έναν παρόµοιο τρόπο, όταν κάποιος έρχεται να
µας επισκεφθεί σκεφτόµαστε «αυτός έρχεται», και αρπαζόµαστε
από µια αυθύπαρκτα υπαρκτή πράξη άφιξης. Και οι δύο αυτές
σκέψεις είναι αυτο-άδραγµα και λάθος συναισθήσεις. Όταν
κάποιος φεύγει νιώθουµε ότι ένα αληθινά υπαρκτό πρόσωπο
έχει αληθινά φύγει και όταν επιστρέφει νιώθουµε ότι ένα
αληθινά υπαρκτό πρόσωπο έχει αληθινά επιστρέψει. Όµως, η
άφιξη και η αναχώρηση των ανθρώπων είναι σαν την εµφάνιση
και την εξαφάνιση ενός ουράνιου τόξου στον ουρανό. Όταν οι
αιτίες και οι συνθήκες για να εµφανιστεί ένα ουράνιο τόξο
συγκεντρώνονται, τότε εµφανίζεται. Όταν οι αιτίες και οι
συνθήκες για να συνεχίσει η εµφάνιση του ουράνιου τόξου
διαλυθούν, τότε το ουράνιο τόξο εξαφανίζεται. Όµως το ουράνιο
τόξο ούτε έρχεται από το πουθενά ούτε πηγαίνει στο πουθενά.
Όταν παρατηρούµε ένα αντικείµενο, όπως το εγώ µας,
νιώθουµε δυνατά ότι είναι µια µόνη, αδιαχώριστη οντότητα και
ότι είναι αυθύπαρκτα υπαρκτό. Στην πραγµατικότητα, όµως, το
εγώ µας έχει πολλά µέρη, όπως τα µέρη που κοιτάνε, ακούνε,
περπατάνε και σκέφτονται ή τα µέρη που είναι, για παράδειγµα,
µία δασκάλα, µία µητέρα, µία κόρη και µία σύζυγος. Το εγώ µας
αποδίδεται επάνω στη συλλογή όλων αυτών των µερών. Όπως
κάθε ξεχωριστό φαινόµενο είναι ένα, αλλά αυτό το ένα είναι µία
απλή απόδοση, όπως ένας στρατός που απλώς αποδίδεται σε µία
συλλογή από στρατιώτες ή ένα δάσος που απλώς αποδίδεται σε
µία συλλογή από δέντρα.
 Όταν βλέπουµε περισσότερα από ένα αντικείµενα, θεωρούµε
την πολλαπλότητα αυτών των αντικειµένων σαν να είναι
αυθύπαρκτα υπαρκτή. Όµως, ακριβώς όπως το ένα είναι µια
απλή απόδοση, έτσι και η πολλαπλότητα είναι µια απόδοση από
το πνεύµα και δεν υπάρχει από τη µεριά του αντικειµένου. Για
παράδειγµα, αντί να ψάχνουµε για µια συλλογή από στρατιώτες
ή δέντρα από την άποψη του καθενός στρατιώτη ή δέντρου
ξεχωριστά, θα µπορούσαµε να τα κοιτάξουµε σαν ένα στρατό ή
ένα δάσος που είναι ως µία συλλογή, ή ολόκληρο, σε αυτήν την
περίπτωση θα ψάχναµε για το ένα περισσότερο από µια
πολλαπλότητα.
Συνοψίζοντας, το ένα δεν υπάρχει από τη µεριά του επειδή
είναι µια απλή απόδοση σε µια πολλαπλότητα –τα µέρη της. Με
τον ίδιο τρόπο, η πολλαπλότητα δεν υπάρχει από τη µεριά της
επειδή απλώς αποδίδεται σε ένα –τη συλλογή των µερών της. Γι’
αυτό λοιπόν το ένα και η πολλαπλότητα είναι απλές αποδόσεις
από το εννοιολογικό πνεύµα και στερούνται αληθινής ύπαρξης.
Εάν το συνειδητοποιήσουµε αυτό ξεκάθαρα, δεν υπάρχει βάση
για να αναπτύξουµε προσκόλληση και θυµό προς τα
αντικείµενα, είτε είναι ένα είτε είναι πολλά. Έχουµε την τάση να
προβάλλουµε τα λάθη ή τις ιδιότητες των λίγων στα πολλά και
µετά αναπτύσσουµε µίσος ή προσκόλληση στη βάση, για
παράδειγµα, της φυλής, της θρησκείας ή της χώρας. Ο
στοχασµός στην κενότητα του ενός και της πολλαπλότητας
µπορεί να µας βοηθήσει στο να µειώσουµε το µίσος και την
προσκόλληση.
Παρόλο που η παραγωγή, η αποσύνθεση και τα λοιπά
υπάρχουν, δεν υπάρχουν αυθύπαρκτα. Είναι το εννοιολογικό µας
πνεύµα της άγνοιας του αυτο-αδράγµατος που αρπάζεται από
αυτά σαν να είναι αυθύπαρκτα υπαρκτά. Αυτές οι σκέψεις
αρπάζονται από τα οκτώ άκρα: την αυθύπαρκτα υπαρκτή
παραγωγή, την αυθύπαρκτα υπαρκτή αποσύνθεση, την
αυθύπαρκτα υπαρκτή παροδικότητα, την αυθύπαρκτα υπαρκτή
µονιµότητα, την αυθύπαρκτα υπαρκτή αναχώρηση, την
αυθύπαρκτα υπαρκτή άφιξη, το αυθύπαρκτα υπαρκτό ένα και
την αυθύπαρκτα υπαρκτή πολλαπλότητα. Παρόλο που αυτά τα
άκρα δεν υπάρχουν, λόγω της άγνοιάς µας αρπαζόµαστε πάντα
από αυτά. Οι σκέψεις αυτών των άκρων βρίσκονται στη ρίζα
όλων των άλλων πλανών και επειδή οι πλάνες προκαλούν την
πραγµατοποίηση των κηλιδωµένων πράξεών µας, που µας
κρατάνε παγιδευµένους στη σαµσάρα, αυτές οι σκέψεις είναι η
ρίζα της σαµσάρα, του κύκλου της µη-αγνής ζωής.
Η αυθύπαρκτα υπαρκτή παραγωγή είναι ίδια µε την
παραγωγή που συνήθως βλέπουµε, και θα πρέπει να γνωρίζουµε
ότι στην πραγµατικότητα τίποτα από αυτά δεν υπάρχει. Αυτό
είναι το ίδιο µε τα υπόλοιπα επτά άκρα. Παραδείγµατος χάριν, η
αυθύπαρκτα υπαρκτή αποσύνθεση και καταστροφή και η
αποσύνθεση και η καταστροφή που συνήθως βλέπουµε είναι το
ίδιο και θα πρέπει να γνωρίζουµε ότι κανένα από αυτά δεν
υπάρχει. Τα είδη πνεύµατός µας που αρπάζονται από αυτά τα
οκτώ άκρα είναι διαφορετικές όψεις της άγνοιάς µας του αυτο-
αδράγµατος. Επειδή είναι η άγνοιά µας του αυτο-αδράγµατος
που µας κάνει να βιώνουµε ατέλειωτη δυστυχία και προβλήµατα,
όταν αυτή η άγνοια παύσει µόνιµα µέσω των διαλογισµών στην
κενότητα όλων των φαινοµένων, όλη µας η δυστυχία αυτής της
ζωής και των αµέτρητων µελλοντικών ζωών θα παύσει µόνιµα
και θα επιτύχουµε το πραγµατικό νόηµα της ανθρώπινης ζωής.
Το αντικείµενο των οκτώ άκρων είναι περισπούδαστο και
απαιτεί λεπτοµερή εξήγηση και εκτενή µελέτη. Ο Βούδας τα
εξηγεί αυτά µε κάθε λεπτοµέρεια στις Σούτρα της Τελειότητας
της Σοφίας και στη Θεµελιώδη Σοφία, ένα σχόλιο στις Σούτρα της
Τελειότητας της Σοφίας, ο Ναγκαρτζούνα επίσης χρησιµοποιεί
πολλούς περισπούδαστους και παντοδύναµους λογικούς
συνειρµούς για να αποδείξει ότι τα οκτώ άκρα δεν υπάρχουν µε
το να δείχνει πώς όλα τα φαινόµενα είναι κενά από αυθύπαρκτη
ύπαρξη. Μέσω της ανάλυσης των συµβατικών αληθειών
εδραιώνει την τελική τους φύση, και δείχνει γιατί είναι
απαραίτητο να κατανοήσουµε και τις δύο, τη συµβατική και την
τελική φύση ενός αντικειµένου, προκειµένου να κατανοήσουµε
αυτό το αντικείµενο πλήρως.

ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Οτιδήποτε υπάρχει είναι είτε µια συµβατική αλήθεια είτε µια

τελική αλήθεια και από τη στιγµή που η τελική αλήθεια
αναφέρεται µόνο στην κενότητα, οτιδήποτε εκτός της κενότητας
είναι µια συµβατική αλήθεια. Για παράδειγµα, τα πράγµατα
όπως τα σπίτια, τα αυτοκίνητα και τα τραπέζια είναι όλα
συµβατικές αλήθειες.
Όλες οι συµβατικές αλήθειες είναι εσφαλµένα αντικείµενα
επειδή ο τρόπος µε τον οποίο εµφανίζονται δεν αντιστοιχεί στον
τρόπο µε τον οποίο υπάρχουν. Εάν κάποιος εµφανίζεται να είναι
φιλικός και ευγενικός, αλλά η πραγµατική του πρόθεση είναι να
κερδίσει την εµπιστοσύνη µας προκειµένου να µας κλέψει, θα
λέγαµε ότι είναι εσφαλµένος ή απατηλός επειδή υπάρχει µια
ανακολουθία ανάµεσα στον τρόπο που εµφανίζεται και στην
πραγµατική του φύση. Παροµοίως, αντικείµενα όπως οι µορφές
και οι ήχοι είναι εσφαλµένα ή απατηλά επειδή εµφανίζονται να
υπάρχουν αυθύπαρκτα, αλλά στην πραγµατικότητα είναι
εντελώς απαλλαγµένα από την αυθύπαρκτη ύπαρξη. Επειδή ο
τρόπος µε τον οποίο εµφανίζονται δε συνάδει µε τον τρόπο µε
τον οποίο υπάρχουν, οι συµβατικές αλήθειες είναι γνωστές ως
«απατηλά φαινόµενα». Ένα φλιτζάνι, για µια στιγµή,
εµφανίζεται να υπάρχει ανεξάρτητα από τα µέρη του, τις αιτίες
του και το πνεύµα που το αντιλαµβάνεται, αλλά στην
πραγµατικότητα εξαρτάται εξ ολοκλήρου από αυτά τα
πράγµατα. Επειδή ο τρόπος µε τον οποίο το φλιτζάνι
εµφανίζεται στο πνεύµα µας και ο τρόπος µε τον οποίο υπάρχει
δεν αντιστοιχούν, το φλιτζάνι είναι ένα εσφαλµένο αντικείµενο.
Μολονότι οι συµβατικές αλήθειες είναι εσφαλµένα
αντικείµενα, παρ’ όλα αυτά πράγµατι υπάρχουν, επειδή ένα
πνεύµα που αντιλαµβάνεται απευθείας µια συµβατική αλήθεια
είναι ένα έγκυρο πνεύµα, ένα εντελώς αξιόπιστο πνεύµα. Προς
στιγµή, µια συνείδηση του µατιού που αντιλαµβάνεται
απευθείας ένα φλιτζάνι στο τραπέζι είναι ένα έγκυρο πνεύµα,
επειδή δε θα µας εξαπατήσει –εάν φτάσουµε να πιάσουµε το
φλιτζάνι θα το βρούµε εκεί που η συνείδηση του µατιού µας το
βλέπει. Ως προς αυτό, µια συνείδηση του µατιού που
αντιλαµβάνεται ένα φλιτζάνι στο τραπέζι είναι διαφορετική από
µια συνείδηση του µατιού που µπερδεύει ένα φλιτζάνι το οποίο
αντανακλάται σε έναν καθρέφτη µε ένα πραγµατικό φλιτζάνι ή
µια συνείδηση του µατιού που βλέπει έναν αντικατοπτρισµό ως
νερό. Παρόλο που ένα φλιτζάνι είναι ένα εσφαλµένο
αντικείµενο, για πρακτικούς σκοπούς η συνείδηση του µατιού
που το αντιλαµβάνεται απευθείας είναι ένα έγκυρο, αξιόπιστο
πνεύµα. Όµως, µολονότι είναι ένα έγκυρο πνεύµα είναι
εντούτοις µια λανθασµένη συναίσθηση σε τέτοιο βαθµό ώστε το
φλιτζάνι να εµφανίζεται σε αυτό το πνεύµα ως να είναι αληθινά
υπαρκτό. Είναι έγκυρο και µη-απατηλό ως προς τα συµβατικά
χαρακτηριστικά του φλιτζανιού –τη θέση του, το µέγεθος, το
χρώµα και τα λοιπά– αλλά λαθεµένο ως προς την εµφάνισή του.
Για να συνοψίσουµε, τα συµβατικά αντικείµενα είναι
εσφαλµένα, επειδή, παρόλο που εµφανίζονται να υπάρχουν από
τη δική τους µεριά, στην πραγµατικότητα είναι απλές εµφανίσεις
στο πνεύµα, όπως τα πράγµατα που βλέπουµε σε ένα όνειρο.
Μέσα στο χώρο του ονείρου, όµως, τα αντικείµενα του ονείρου
έχουν µια σχετική εγκυρότητα και αυτό τα διαχωρίζει από τα
πράγµατα τα οποία δεν υπάρχουν καθόλου. Υποθέστε ότι σε ένα
όνειρο κλέβουµε ένα διαµάντι και κάποιος µας ρωτά εάν ήµαστε
εµείς που το κλέψαµε. Παρόλο που το όνειρο είναι µια απλή
δηµιουργία του πνεύµατός µας, εάν απαντήσουµε «ναι», λέµε
την αλήθεια ενώ εάν απαντήσουµε «όχι» λέµε ψέµατα. Με τον
ίδιο τρόπο, παρόλο που στην πραγµατικότητα ολόκληρο το
σύµπαν είναι απλώς µια εµφάνιση στο πνεύµα, µέσα στο χώρο
της εµπειρίας των κοινών όντων µπορούµε να διακρίνουµε
ανάµεσα στις σχετικές αλήθειες και στις σχετικές αναλήθειες.
Οι συµβατικές αλήθειες µπορούν να διαχωριστούν σε
χονδροειδείς συµβατικές αλήθειες και λεπτοφυείς συµβατικές
αλήθειες. Μπορούµε να κατανοήσουµε το πώς όλα τα φαινόµενα
έχουν αυτά τα δύο επίπεδα της συµβατικής αλήθειας µε το να
αναλογιστούµε το παράδειγµα ενός αυτοκινήτου. Το ίδιο το
αυτοκίνητο, το αυτοκίνητο που εξαρτάται από τις αιτίες του και
το αυτοκίνητο που εξαρτάται από τα µέρη του είναι όλα
χονδροειδείς συµβατικές αλήθειες του αυτοκινήτου.
Αποκαλούνται χονδροειδείς επειδή είναι σχετικά εύκολο να
κατανοηθούν. Το αυτοκίνητο που εξαρτάται από τη βάση της
απόδοσής του είναι αρκετά λεπτοφυές και δεν είναι εύκολο να το
κατανοήσουµε, αλλά παραµένει µια χονδροειδής συµβατική
αλήθεια. Η βάση απόδοσης του αυτοκινήτου είναι τα µέρη του
αυτοκινήτου. Για να αντιληφθούµε αυτοκίνητο, τα µέρη του
αυτοκινήτου πρέπει να εµφανιστούν στο πνεύµα µας. Χωρίς να
εµφανίζονται τα µέρη του αυτοκινήτου, δεν υπάρχει τρόπος να
αναπτύξουµε τη σκέψη «αυτοκίνητο». Γι’ αυτό το λόγο, τα µέρη
του αυτοκινήτου είναι η βάση απόδοσης του αυτοκινήτου. Λέµε
«βλέπω ένα αυτοκίνητο», αλλά κυριολεκτώντας όλα όσα
βλέπουµε είναι τα µέρη του αυτοκινήτου. Όµως, όταν
αναπτύσσουµε τη σκέψη «αυτοκίνητο» µε το να βλέπουµε τα
µέρη του, τότε βλέπουµε το αυτοκίνητο. Δεν υπάρχει άλλο
αυτοκίνητο πέρα από τα µέρη του, και δεν υπάρχει άλλο σώµα
πέρα από τα µέρη του και ούτω καθεξής. Το αυτοκίνητο που
υπάρχει απλώς ως µία απόδοση από τη σκέψη είναι η λεπτοφυής
συµβατική αλήθεια του αυτοκινήτου. Το έχουµε καταλάβει αυτό
όταν συνειδητοποιήσουµε ότι το αυτοκίνητο δεν είναι τίποτα
άλλο από µια απλή απόδοση από ένα έγκυρο πνεύµα. Δεν
µπορούµε να κατανοήσουµε τις λεπτοφυείς συµβατικές αλήθειες
παρά µόνο εάν έχουµε κατανοήσει την κενότητα. Όταν
συνειδητοποιήσουµε εξονυχιστικά τη λεπτοφυή συµβατική
αλήθεια τότε έχουµε συνειδητοποιήσει και τις δύο, και τη
συµβατική αλλά και την τελική αλήθεια.
Στην κυριολεξία, αλήθεια, τελική αλήθεια και κενότητα είναι
συνώνυµα, επειδή οι συµβατικές αλήθειες δεν είναι πραγµατικές
αλήθειες αλλά εσφαλµένα αντικείµενα. Είναι αλήθειες µόνο για
το πνεύµα αυτών που δεν έχουν συνειδητοποιήσει την κενότητα.
Μόνο η κενότητα είναι αλήθεια επειδή µόνο η κενότητα υπάρχει
µε τον τρόπο µε τον οποίο εµφανίζεται. Όταν το πνεύµα
οποιουδήποτε αισθανόµενου όντος αντιλαµβάνεται απευθείας
τις συµβατικές αλήθειες, όπως τις µορφές, αυτές εµφανίζονται
να υπάρχουν από τη δική τους µεριά. Όταν όµως το πνεύµα ενός
Ανώτερου όντος συνειδητοποιεί απευθείας την κενότητα, τίποτα
άλλο δεν εµφανίζεται πέρα από την κενότητα, και αυτό το
πνεύµα είναι εντελώς ενωµένο µε την απλή απουσία των
αυθύπαρκτα υπαρκτών φαινοµένων. Ο τρόπος µε τον οποίο η
κενότητα εµφανίζεται στο πνεύµα µιας µη-εννοιολογικής
άµεσης αντίληψης ανταποκρίνεται ακριβώς στον τρόπο µε τον
οποίο η κενότητα υπάρχει.
Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι παρόλο που η κενότητα είναι
τελική αλήθεια δεν είναι αυθύπαρκτα υπαρκτή. Η κενότητα δεν
είναι µια ξεχωριστή πραγµατικότητα που υπάρχει πέρα από τη
συµβατική εµφάνιση, αλλά η πραγµατική φύση αυτών των
εµφανίσεων. Δεν µπορούµε να µιλάµε ξεχωριστά για την
κενότητα διότι η κενότητα είναι πάντα η απλή απουσία
αυθύπαρκτης ύπαρξης κάποιου. Παραδείγµατος χάριν, η
κενότητα του σώµατός µας είναι η έλλειψη αυθύπαρκτης
ύπαρξης του σώµατός µας και χωρίς το σώµα µας ως τη βάση
της, αυτή η κενότητα δεν µπορεί να υπάρξει. Επειδή η κενότητα
απαραίτητα εξαρτάται από µια βάση, στερείται αυθύπαρκτης
ύπαρξης.
Στον Οδηγό στον Τρόπο Ζωής του Μποντισάτβα ο Σαντιντέβα
ορίζει την τελική αλήθεια ως ένα φαινόµενο που είναι αλήθεια
για το ακηλίδωτο πνεύµα ενός Ανώτερου όντος. Ένα ακηλίδωτο
πνεύµα είναι ένα πνεύµα που συνειδητοποιεί την κενότητα
απευθείας. Αυτό το πνεύµα είναι η µόνη αλάνθαστη συναίσθηση
και την έχουν αποκλειστικά τα Ανώτερα όντα. Επειδή τα
ακηλίδωτα είδη πνεύµατος είναι εντελώς αλάνθαστα, οτιδήποτε
γίνεται απευθείας αντιληπτό από αυτά ως αληθινό είναι
απαραίτητα µια τελική αλήθεια. Αντίθετα, οτιδήποτε γίνεται
απευθείας αντιληπτό ως αλήθεια από το πνεύµα ενός κοινού
όντος, δεν είναι απαραίτητα µια τελική αλήθεια, επειδή το
πνεύµα των κοινών όντων είναι λαθεµένο, και τα λαθεµένα είδη
πνεύµατος δεν µπορούν να αντιληφθούν απευθείας την αλήθεια.
Λόγω των αποτυπωµάτων της εννοιολογικής σκέψης που
αρπάζεται από τα οκτώ άκρα, οτιδήποτε εµφανίζεται στο πνεύµα
ενός κοινού όντος εµφανίζεται να είναι αυθύπαρκτα υπαρκτό.
Μόνο η σοφία της διαλογιστικής ισορροπίας που συνειδητοποιεί
απευθείας την κενότητα είναι ακηλίδωτη από τα αποτυπώµατα,
ή τις κηλίδες, αυτών των εννοιολογικών σκέψεων. Αυτή είναι η
µόνη σοφία που δεν έχει λαθεµένη εµφάνιση.
Όταν ένας Ανώτερος Μποντισάτβα διαλογίζεται στην
κενότητα το πνεύµα του/της ενώνεται µε την κενότητα εντελώς,
χωρίς καµία εµφάνιση αυθύπαρκτης ύπαρξης. Αναπτύσσει µια
εντελώς αγνή, ακηλίδωτη σοφία που είναι η τελική µποντιτσίτα.
Όταν ανατέλλει από τη διαλογιστική ισορροπία, όµως, λόγω των
αποτυπωµάτων του αληθινού-αδράγµατος τα συµβατικά
φαινόµενα εµφανίζονται και πάλι στο πνεύµα του ως
αυθύπαρκτα υπαρκτά, και η ακηλίδωτη σοφία του προσωρινά
δεν εµφανίζεται. Μόνο ένας Βούδας µπορεί να εµφανίσει
ακηλίδωτη σοφία και την ίδια στιγµή να αντιλαµβάνεται
απευθείας τις συµβατικές αλήθειες. Ένα µη-κοινό
χαρακτηριστικό ενός Βούδα είναι ότι σε µία µόνη στιγµή το
πνεύµα ενός Βούδα συνειδητοποιεί και τις δύο, και τις
συµβατικές και τις τελικές αλήθειες, απευθείας και ταυτόχρονα.
Υπάρχουν πολλά επίπεδα τελικής µποντιτσίτα. Η τελική
µποντιτσίτα που επιτυγχάνεται µέσω της Ταντρικής άσκησης
είναι πιο περισπούδαστη από αυτή που αναπτύσσεται µόνο από
την άσκηση στη Σούτρα, και η ανώτατη τελική µποντιτσίτα είναι
αυτή ενός Βούδα.
Εάν µέσω έγκυρων λογικών συνειρµών συνειδητοποιήσουµε
την κενότητα του πρώτου άκρου, του άκρου της παραγωγής, τότε
εύκολα θα είµαστε ικανοί να συνειδητοποιήσουµε την κενότητα
των υπόλοιπων επτά άκρων. Από τη στιγµή που έχουµε
συνειδητοποιήσει την κενότητα των οκτώ άκρων, έχουµε
συνειδητοποιήσει την κενότητα όλων των φαινοµένων. Έχοντας
κερδίσει αυτήν τη συνειδητοποίηση, συνεχίζουµε να
στοχαζόµαστε και να διαλογιζόµαστε στην κενότητα των
παραγόµενων φαινοµένων και ούτω καθεξής, και καθώς οι
διαλογισµοί µας βαθαίνουν, θα νιώσουµε όλα τα φαινόµενα να
διαλύονται στην κενότητα. Μετά θα είµαστε ικανοί να
διατηρήσουµε µια συγκέντρωση µε προσήλωση στην κενότητα
όλων των φαινοµένων.
Για να διαλογιστούµε στην κενότητα των παραγόµενων
φαινοµένων µπορούµε να σκεφτούµε:

Ο εαυτός µου, ο οποίος έχει γεννηθεί µέσα από αιτίες και

συνθήκες ως ένα ανθρώπινο ον, είναι ανεύρετος όταν ψάξω γι’
αυτόν µε σοφία µέσα στο σώµα µου και στο πνεύµα µου ή
 ξεχωριστά από το σώµα και το πνεύµα µου. Αυτό αποδεικνύει ότι
ο εαυτός µου που συνήθως βλέπω δεν υπάρχει καθόλου.

Έχοντας στοχαστεί µε αυτόν τον τρόπο, νιώθουµε τον εαυτό µας

που συνήθως βλέπουµε να εξαφανίζεται και αντιλαµβανόµαστε
µια σαν-διάστηµα κενότητα που είναι η απλή απουσία του
εαυτού µας τον οποίο συνήθως βλέπουµε. Νιώθουµε ότι το
πνεύµα µας εισέρχεται στη σαν-διάστηµα κενότητα και
παραµένει εκεί µε προσήλωση. Αυτός ο διαλογισµός ονοµάζεται
η «σαν-διάστηµα διαλογιστική ισορροπία στην κενότητα».
Ακριβώς όπως ένας αετός πετά και ζυγοσταθµίζεται µέσα στο
βαθύ και απέραντο του ουρανού χωρίς να συναντά κανένα
εµπόδιο και χρειάζεται µόνο την ελάχιστη προσπάθεια για να
διατηρήσει την πτήση του, έτσι και οι προχωρηµένοι
διαλογιζόµενοι συγκεντρώνονται στην κενότητα και µπορούν να
διαλογιστούν στην κενότητα για όσο χρονικό διάστηµα θέλουν,
µε λίγη προσπάθεια. Το πνεύµα τους πετά και ζυγοσταθµίζεται
µέσα στη σαν-διάστηµα κενότητα, απερίσπαστο από
οποιοδήποτε άλλο φαινόµενο. Όταν διαλογιζόµαστε στην
κενότητα θα πρέπει να προσπαθήσουµε να µιµηθούµε αυτούς
τους διαλογιζόµενους. Από τη στιγµή που έχουµε βρει το
αντικείµενο του διαλογισµού µας, την απλή απουσία του εαυτού
µας τον οποίο συνήθως βλέπουµε, θα πρέπει να απέχουµε από
περαιτέρω ανάλυση και απλώς να αφήσουµε το πνεύµα µας σε
αυτήν την εµπειρία της κενότητας. Από καιρού εις καιρόν θα
πρέπει να ελέγχουµε και να σιγουρευόµαστε ότι δεν έχουµε
χάσει ούτε την καθαρή εµφάνιση της κενότητας αλλά ούτε και
την αναγνώριση του νοήµατός της. Ο έλεγχός µας δε θα πρέπει
να έχει πολλή δύναµη, γιατί αυτό µπορεί να περισπάσει τη
συγκέντρωσή µας. Ο διαλογισµός µας δε θα πρέπει να είναι σαν
το πέταγµα ενός µικρού πουλιού, το οποίο ποτέ δε σταµατά να
χτυπά τα φτερά του αλλάζοντας συνεχώς κατεύθυνση, αλλά σαν
το πέταγµα ενός αετού, ο οποίος πετά και ζυγοσταθµίζεται
ευγενικά µε µόνο µερικές περιστασιακές προσαρµογές των
φτερών του. Μέσω του διαλογισµού µε αυτόν τον τρόπο θα
νιώσουµε το πνεύµα µας να διαλύεται µέσα στην κενότητα και
να γίνεται ένα µε αυτήν.
Εάν το κάνουµε αυτό µε επιτυχία, τότε κατά τη διάρκεια του
διαλογισµού µας είµαστε ελεύθεροι από την εµφάνιση του αυτο-
αδράγµατος. Εάν, από την άλλη µεριά, σπαταλήσουµε όλο το
χρόνο µας ελέγχοντας και αναλύοντας, χωρίς να επιτρέπουµε
ποτέ στο πνεύµα µας να χαλαρώνει µέσα στο διάστηµα της
κενότητας, δε θα κερδίσουµε ποτέ αυτήν την εµπειρία και ο
διαλογισµός µας δε θα λειτουργήσει ποτέ µειώνοντας το αυτο-
άδραγµά µας.
Γενικά χρειαζόµαστε να βελτιώνουµε την κατανόησή µας της
κενότητας µέσω εκτενούς µελέτης, πλησιάζοντάς την από
πολλές γωνίες και χρησιµοποιώντας πολλούς διαφορετικούς
τρόπους λογικών συνειρµών. Είναι επίσης σηµαντικό να
εξοικειωθούµε πολύ µε έναν ολόκληρο διαλογισµό στην
κενότητα µέσα από το συνεχή στοχασµό, κατανοώντας ακριβώς
το πώς να χρησιµοποιήσουµε το λογικό συνειρµό που οδηγεί σε
µια εµπειρία της κενότητας. Μπορούµε µετά να συγκεντρωθούµε
στην κενότητα µε προσήλωση και να προσπαθήσουµε να
ενώσουµε το πνεύµα µας µε αυτήν, όπως το νερό ενώνεται µε το
νερό.

Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΛΗΘΕΙΩΝ

Η ένωση των δύο αληθειών σηµαίνει ότι οι συµβατικές αλήθειες,

όπως το σώµα µας, και οι τελικές αλήθειες, όπως η κενότητα του
σώµατός µας, έχουν την ίδια φύση. Όταν εµφανίζεται σε µας
κάτι όπως το σώµα µας, τότε και τα δύο, το σώµα και το
αυθύπαρκτα υπαρκτό σώµα, εµφανίζονται ταυτόχρονα. Αυτή
είναι η δυαδική εµφάνιση, η οποία είναι η λεπτοφυής λαθεµένη
εµφάνιση. Μόνο οι Βούδες είναι ελεύθεροι από µια τέτοια
λαθεµένη εµφάνιση. Ο κύριος σκοπός της κατανόησης και του
διαλογισµού στην ένωση των δύο αληθειών είναι να εµποδίζει τη
δυαδική εµφάνιση –τις εµφανίσεις της αυθύπαρκτης ύπαρξης
στο πνεύµα το οποίο διαλογίζεται στην κενότητα– και έτσι να
δίνει τη δυνατότητα στο πνεύµα µας να διαλυθεί στην κενότητα.
Από τη στιγµή που το έχουµε κάνει αυτό, ο διαλογισµός µας στην
κενότητα θα είναι πολύ δυνατός στο να εξαλείψει τις πλάνες
µας. Εάν εξακριβώσουµε σωστά και αναιρέσουµε το αυθύπαρκτα
υπαρκτό σώµα, το σώµα το οποίο συνήθως βλέπουµε, και
διαλογιστούµε στην απλή απουσία ενός τέτοιου σώµατος µε
δυνατή συγκέντρωση, θα νιώσουµε το υλικό µας σώµα να
διαλύεται στην κενότητα. Θα κατανοήσουµε ότι η πραγµατική
φύση του σώµατός µας είναι η κενότητα και ότι το σώµα µας
είναι απλώς µία εκδήλωση της κενότητας.
Η κενότητα είναι όπως ο ουρανός και το σώµα µας είναι σαν το
γαλάζιο του ουρανού. Ακριβώς όπως το γαλάζιο είναι µια
εκδήλωση του ίδιου του ουρανού και δεν µπορεί να διαχωριστεί
από αυτόν, έτσι και το σαν-γαλάζιο σώµα µας είναι απλώς µια
εκδήλωση του ουρανού της κενότητάς του και δεν µπορεί να
διαχωριστεί από αυτήν. Εάν το συνειδητοποιήσουµε αυτό, όταν
εστιάζουµε στην κενότητα του σώµατός µας νιώθουµε ότι το
σώµα µας το ίδιο διαλύεται µέσα στην τελική του φύση. Με
αυτόν τον τρόπο, µπορούµε εύκολα να ξεπεράσουµε τη
συµβατική εµφάνιση του σώµατος στους διαλογισµούς µας και
το πνεύµα µας φυσιολογικά να ενωθεί µε την κενότητα.
Στη Σούτρα της Καρδιάς, ο Μποντισάτβα Αβαλοκιτεσβάρα
λέει: «Η µορφή δεν είναι άλλη από την κενότητα». Αυτό σηµαίνει
ότι τα συµβατικά φαινόµενα, όπως το σώµα µας, δεν υπάρχουν
ξεχωριστά από την κενότητά τους. Όταν διαλογιζόµαστε στην
κενότητα του σώµατός µας µε αυτήν την κατανόηση, γνωρίζουµε
ότι η κενότητα που εµφανίζεται στο πνεύµα µας είναι αυτή
ακριβώς η φύση του σώµατός µας και ότι πέρα από αυτήν την
κενότητα δεν υπάρχει σώµα. Διαλογιζόµενοι µε αυτόν τον τρόπο
θα εξασθενίσουµε πολύ το πνεύµα του αυτο-αδράγµατός µας.
Εάν πραγµατικά πιστεύουµε ότι το σώµα µας και η κενότητά του
έχουν την ίδια φύση, το αυτο-άδραγµά µας σίγουρα θα γίνει πιο
αδύναµο.
Παρόλο που µπορούµε να διαιρέσουµε τις κενότητες από την
άποψη της βάσης τους, και να µιλήσουµε για την κενότητα του
σώµατος, την κενότητα του εγώ και τα λοιπά, στην
πραγµατικότητα όλες οι κενότητες έχουν την ίδια φύση. Εάν
κοιτάξουµε δέκα µπουκάλια, µπορούµε να ξεχωρίσουµε δέκα
διαφορετικούς χώρους µέσα στα µπουκάλια, αλλά στην
πραγµατικότητα αυτοί οι χώροι έχουν την ίδια φύση, και εάν
σπάσουµε τα µπουκάλια οι χώροι γίνονται αδιαχώριστοι. Με τον
ίδιο τρόπο, παρόλο που µπορούµε να µιλήσουµε για την
κενότητα του σώµατος, του πνεύµατος, του εγώ και τα λοιπά,
στην πραγµατικότητα έχουν την ίδια φύση και είναι
αδιαχώριστα. Ο µόνος τρόπος µε τον οποίο µπορούν να
διαχωριστούν είναι ως προς τις συµβατικές τους βάσεις.
Υπάρχουν δύο κύρια οφέλη της κατανόησης ότι όλες οι
κενότητες έχουν την ίδια φύση: στη διαλογιστική περίοδο το
πνεύµα µας θα ενωθεί µε την κενότητα πιο εύκολα και κατά τη
διάρκεια του διαλογιστικού διαλείµµατος θα είµαστε ικανοί να
δούµε όλες τις εµφανίσεις ως ισότιµες εκδηλώσεις τις κενότητάς
τους.
Για όσο νιώθουµε ότι υπάρχει ένα κενό ανάµεσα στο πνεύµα
µας και στην κενότητα –ότι το πνεύµα µας είναι «εδώ» και η
κενότητα είναι «εκεί»- το πνεύµα µας δε θα ενώνεται µε την
κενότητα. Η γνώση ότι όλες οι κενότητες έχουν την ίδια φύση
µάς βοηθά να κλείσουµε αυτό το κενό. Στην καθηµερινή µας ζωή
βιώνουµε πολλά διαφορετικά αντικείµενα –καλά, κακά,
ελκυστικά, απωθητικά– και τα συναισθήµατά µας προς αυτά
διαφέρουν. Επειδή νιώθουµε ότι οι διαφορές υπάρχουν από τη
µεριά των αντικειµένων, το πνεύµα µας δεν είναι ισορροπηµένο
και αναπτύσσουµε προσκόλληση στα ελκυστικά αντικείµενα,
απέχθεια στα απωθητικά αντικείµενα και αδιαφορία στα
ουδέτερα αντικείµενα. Είναι πολύ δύσκολο να ενώσουµε ένα
τέτοιο ανισόρροπο πνεύµα µε την κενότητα. Για να ενώσουµε το
πνεύµα µας µε την κενότητα χρειάζεται να γνωρίζουµε ότι,
παρόλο που τα φαινόµενα εµφανίζονται µε πολλές διαφορετικές
όψεις, στην ουσία είναι όλα κενά. Οι διαφορές που βλέπουµε
είναι απλώς µια εµφάνιση στο λαθεµένο πνεύµα. Από την
άποψη της τελικής αλήθειας όλα τα φαινόµενα είναι ισότιµα
στην κενότητα. Για έναν προικισµένο διαλογιζόµενο, που µε
προσήλωση είναι απορροφηµένος στην κενότητα, δεν υπάρχει
διαφορά ανάµεσα στην παραγωγή και στην αποσύνθεση, στην
παροδικότητα και στη µονιµότητα, στην αναχώρηση και στην
άφιξη, στο ένα και στην πολλαπλότητα –όλα είναι ισότιµα στην
κενότητα και όλα τα προβλήµατα της προσκόλλησης, του θυµού
και της άγνοιας του αυτο-αδράγµατος έχουν λυθεί. Σ’ αυτήν την
εµπειρία, τα πάντα γίνονται πολύ ειρηνικά και άνετα,
ισορροπηµένα και αρµονικά, χαρούµενα και υπέροχα. Δεν
υπάρχει ζέστη, κρύο, κατώτερο, ανώτερο, εδώ, εκεί, εαυτός,
άλλος, σαµσάρα. Τα πάντα είναι ισότιµα στην ειρήνη της
κενότητας. Αυτή η συνειδητοποίηση ονοµάζεται «η γιόγκα της
ισοτιµίας της σαµσάρα και της νιρβάνα», και εξηγείται µε κάθε
λεπτοµέρεια και στις Σούτρα αλλά και στις Τάντρα.
Από τη στιγµή που όλες οι κενότητες έχουν την ίδια φύση, η
τελική φύση ενός πνεύµατος που διαλογίζεται στην κενότητα
έχει την ίδια φύση µε την τελική φύση του αντικειµένου του.
Όταν στην αρχή διαλογιζόµαστε στην κενότητα, το πνεύµα µας
και η κενότητα εµφανίζονται να είναι δύο ξεχωριστά φαινόµενα,
αλλά όταν κατανοήσουµε ότι όλες οι κενότητες έχουν την ίδια
φύση τότε θα γνωρίσουµε ότι αυτό το συναίσθηµα του
διαχωρισµού είναι απλώς µια εµπειρία ενός λαθεµένου
πνεύµατος. Στην πραγµατικότητα το πνεύµα µας και η κενότητα
τελικά είναι το ίδιο. Εάν βάλουµε σε εφαρµογή αυτή τη γνώση
στο διαλογισµό µας, θα µας βοηθήσει να εµποδίσουµε την
εµφάνιση της συµβατικής φύσης του πνεύµατός µας και θα
επιτρέψει στο πνεύµα µας να διαλυθεί στην κενότητα.
Έχοντας ενώσει το πνεύµα µας µε την κενότητα, όταν
ανατείλουµε από το διαλογισµό θα βιώσουµε όλα τα φαινόµενα
ισότιµα ως εκδηλώσεις της κενότητάς τους. Αντί να νιώθουµε ότι
τα ελκυστικά, τα απωθητικά και τα ουδέτερα αντικείµενα που
βλέπουµε είναι αυθύπαρκτα διαφορετικά, θα γνωρίζουµε ότι
στην ουσία έχουν την ίδια φύση. Ακριβώς όπως και τα δύο, τα
ευγενικότερα αλλά και τα πιο βίαια κύµατα σε έναν ωκεανό,
είναι ισότιµα νερό, µε τον ίδιο τρόπο οι ελκυστικές και οι
απωθητικές µορφές είναι ισότιµες εκδηλώσεις της κενότητας.
Συνειδητοποιώντας το αυτό, το πνεύµα µας θα γίνει
ισορροπηµένο και ειρηνικό. Θα αναγνωρίσουµε όλες τις
συµβατικές εµφανίσεις ως το µαγικό παιχνίδι του πνεύµατος, και
δε θα αρπαζόµαστε δυνατά από τις φαινοµενικές διαφορές τους.
Όταν ο Μιλαρέπα κάποτε δίδασκε την κενότητα σε µια
γυναίκα, συνέκρινε την κενότητα µε τον ουρανό και τις
συµβατικές αλήθειες µε τα σύννεφα και της είπε να διαλογίζεται
στον ουρανό. Αυτή ακολούθησε τις οδηγίες του µε µεγάλη
επιτυχία, αλλά όµως είχε ένα πρόβληµα –όταν διαλογιζόταν
στον ουρανό της κενότητας τα πάντα εξαφανίζονταν, και δεν
µπορούσε να κατανοήσει το πώς τα φαινόµενα µπορούν να
υπάρχουν συµβατικά. Είπε στο Μιλαρέπα: «Το βρίσκω εύκολο να
διαλογίζοµαι στον ουρανό αλλά είναι δύσκολο να εδραιώσω τα
σύννεφα. Παρακαλώ, δίδαξέ µε πώς να διαλογιστώ στα
σύννεφα». Ο Μιλαρέπα απάντησε: «Εάν ο διαλογισµός σου στον
ουρανό πάει καλά, τα σύννεφα δε θα είναι πρόβληµα. Τα
σύννεφα απλώς εµφανίζονται στον ουρανό –γεννιούνται από
τον ουρανό και διαλύονται πίσω στον ουρανό. Καθώς η εµπειρία
σου του ουρανού βελτιώνεται, τότε φυσιολογικά θα κατανοήσεις
τα σύννεφα».
Στα θιβετανικά, η λέξη για τον ουρανό και το διάστηµα είναι
«νάµκα», παρόλο που το διάστηµα είναι διαφορετικό από τον
ουρανό. Υπάρχουν δύο τύποι διαστήµατος, το παραγόµενο και το
µη-παραγόµενο διάστηµα. Το παραγόµενο διάστηµα είναι το
ορατό διάστηµα που µπορούµε να δούµε µέσα σε ένα δωµάτιο ή
στον ουρανό. Αυτό το διάστηµα ίσως γίνει σκοτεινό τη νύχτα και
φωτεινό την ηµέρα και καθώς υπόκειται σε αλλαγή, µε αυτόν τον
τρόπο είναι ένα παροδικό φαινόµενο. Το χαρακτηριστικό στοιχείο
του παραγόµενου διαστήµατος είναι ότι δεν εµποδίζει τα
αντικείµενα –εάν υπάρχει διάστηµα σε ένα δωµάτιο µπορούµε
να τοποθετήσουµε αντικείµενα εκεί χωρίς εµπόδιο. Παροµοίως,
τα πουλιά είναι ικανά να πετάνε µέσα στο διάστηµα του ουρανού
επειδή στερείται εµποδίου. Εκεί που δεν µπορούν να πετάξουν
είναι µέσα από ένα βουνό! Γι’ αυτό λοιπόν είναι ξεκάθαρο ότι το
παραγόµενο διάστηµα στερείται ή είναι κενό από την
παρεµποδίζουσα επαφή. Αυτή η απλή απουσία, ή κενότητα, της
παρεµποδίζουσας επαφής είναι το µη-παραγόµενο διάστηµα.
Επειδή το µη-παραγόµενο διάστηµα είναι η απλή απουσία της
παρεµποδίζουσας επαφής και δεν υπόκειται σε στιγµιαία
αλλαγή γι’ αυτό λοιπόν είναι ένα µόνιµο φαινόµενο. Αντίθετα,
εκεί που το παραγόµενο διάστηµα είναι ορατό και αρκετά εύκολο
να κατανοηθεί, το µη-παραγόµενο διάστηµα είναι η απλή
απουσία παρεµποδίζουσας επαφής και είναι πολύ πιο
λεπτοφυές. Όµως, από τη στιγµή που κατανοούµε το µη-
παραγόµενο διάστηµα θα µας είναι πιο εύκολο να
κατανοήσουµε την κενότητα.
 Η µόνη διαφορά ανάµεσα στην κενότητα και το µη-
παραγόµενο διάστηµα είναι το αντικείµενο της αναίρεσής τους.
Το αντικείµενο της αναίρεσης του µη-παραγόµενου διαστήµατος
είναι η παρεµποδίζουσα επαφή ενώ το αντικείµενο της
αναίρεσης της κενότητας είναι η αυθύπαρκτη ύπαρξη. Επειδή το
µη-παραγόµενο διάστηµα είναι η καλύτερη αναλογία για την
κατανόηση της κενότητας, χρησιµοποιείται στις Σούτρα και σε
πολλά κείµενα. Το µη-παραγόµενο διάστηµα είναι ένα µη-
επιβεβαιώνον αρνητικό φαινόµενο –ένα φαινόµενο που
συνειδητοποιείται από ένα πνεύµα το οποίο απλώς εξαλείφει το
αναιρούµενο αντικείµενό του, χωρίς να συνειδητοποιεί ένα άλλο
θετικό φαινόµενο. Το παραγόµενο διάστηµα είναι ένα
επιβεβαιώνον, ή θετικό φαινόµενο –ένα φαινόµενο που
συνειδητοποιείται, χωρίς το πνεύµα ρητά να εξαλείφει ένα
αναιρούµενο αντικείµενο. Πιο πολλές λεπτοµέρειες για αυτούς
τους δύο τύπους φαινοµένου µπορούν να βρεθούν στην Καρδιά
της Σοφίας και στον Ωκεανό από Νέκταρ.

Η ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΕΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΙΣ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΜΑΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Στις καθηµερινές µας δραστηριότητες θα πρέπει να πιστεύουµε

ότι όλες οι εµφανίσεις είναι εικονικές. Παρόλο που τα πράγµατα
εµφανίζονται σε µας ως αυθύπαρκτα υπαρκτά θα πρέπει να
θυµόµαστε ότι αυτές οι εµφανίσεις είναι απατηλές και ότι στην
πραγµατικότητα τα πράγµατα που συνήθως βλέπουµε δεν
υπάρχουν. Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, στη Βασιλιάς της
Συγκέντρωσης Σούτρα ο Βούδας λέει:

Ένας µάγος δηµιουργεί διάφορα πράγµατα

 Όπως άλογα, ελέφαντες κ.λπ.
Τα δηµιουργήµατά του δεν υπάρχουν αληθινά
Θα πρέπει να γνωρίζετε όλα τα πράγµατα µε τον ίδιο τρόπο.

Οι δύο τελευταίοι στίχοι αυτής της στροφής σηµαίνουν ότι

ακριβώς όπως γνωρίζουµε ότι τα άλογα και οι ελέφαντες που
δηµιουργήθηκαν από το µάγο δεν υπάρχουν, µε τον ίδιο τρόπο
θα πρέπει να γνωρίζουµε ότι όλα τα πράγµατα που συνήθως
βλέπουµε δεν υπάρχουν πραγµατικά. Σε αυτό το κεφάλαιο, Η
Εξάσκηση στην Τελική Μποντιτσίτα έχει εξηγηθεί εκτενώς το πώς
όλα τα πράγµατα που συνήθως βλέπουµε δεν υπάρχουν.
Όταν ένας µάγος δηµιουργεί ένα εικονικό άλογο, ένα άλογο
εµφανίζεται πολύ ξεκάθαρα στο πνεύµα του, αλλά όµως
γνωρίζει ότι είναι απλώς µια παραίσθηση. Πράγµατι, αυτή η
εµφάνιση του αλόγου τού θυµίζει ότι δεν υπάρχει άλογο
µπροστά του. Με τον ίδιο τρόπο, όταν εξοικειωθούµε πολύ µε την
κενότητα, αυτό το ίδιο το γεγονός ότι τα πράγµατα εµφανίζονται
να είναι αυθύπαρκτα υπαρκτά θα µας θυµίζει ότι δεν είναι
αυθύπαρκτα υπαρκτά. Θα πρέπει γι’ αυτό να αναγνωρίσουµε ότι
οτιδήποτε εµφανίζεται σε µας στην καθηµερινή µας ζωή είναι
σαν µια παραίσθηση και στερείται αυθύπαρκτης ύπαρξης. Με
αυτόν τον τρόπο η σοφία µας θα αυξάνεται µέρα µε τη µέρα και
η άγνοιά µας του αυτο-αδράγµατος και άλλες πλάνες
φυσιολογικά θα µειωθούν.
Ανάµεσα στις διαλογιστικές περιόδους θα πρέπει να είµαστε
σαν έναν ηθοποιό. Όταν ένας ηθοποιός παίζει το ρόλο ενός
βασιλιά, ντύνεται, µιλά και δρα όπως ένας βασιλιάς, αλλά
γνωρίζει όλη την ώρα ότι δεν είναι ένας πραγµατικός βασιλιάς.
Με τον ίδιο τρόπο θα πρέπει να ζούµε και να λειτουργούµε στο
συµβατικό κόσµο και όµως πάντα να θυµόµαστε ότι ο εαυτός
µας, το περιβάλλον µας και οι άνθρωποι γύρω µας που συνήθως
βλέπουµε δεν υπάρχουν καθόλου.
 Εάν σκεφτούµε έτσι, τότε θα είµαστε ικανοί να ζούµε στο
συµβατικό κόσµο χωρίς να αρπαζόµαστε από αυτόν. Θα πρέπει
να του συµπεριφερόµαστε ανάλαφρα και να έχουµε την ευελιξία
του πνεύµατος να ανταποκρινόµαστε σε κάθε κατάσταση µε
έναν εποικοδοµητικό τρόπο. Γνωρίζοντας ότι οτιδήποτε
εµφανίζεται στο πνεύµα µας είναι µια απλή εµφάνιση, όταν
εµφανίζονται ελκυστικά αντικείµενα δε θα αρπαζόµαστε από
αυτά αναπτύσσοντας προσκόλληση και όταν εµφανίζονται
απωθητικά αντικείµενα τότε δε θα αρπαζόµαστε από αυτά
αναπτύσσοντας απέχθεια και θυµό.
Στην Εξάσκηση του Πνεύµατος σε Επτά Σηµεία, ο Γκέσε
Τσεκάουα λέει: «Σκεφτείτε ότι όλα τα φαινόµενα είναι σαν
όνειρα». Μερικά από τα πράγµατα που βλέπουµε στα όνειρά µας
είναι όµορφα και µερικά είναι άσχηµα, αλλά όλα είναι απλές
εµφανίσεις στο πνεύµα µας που ονειρεύεται. Δεν υπάρχουν από
τη δική τους µεριά και είναι κενά από αυθύπαρκτη ύπαρξη. Το
ίδιο συµβαίνει µε τα αντικείµενα που αντιλαµβανόµαστε όταν
είµαστε ξύπνιοι –αυτά επίσης είναι απλές εµφανίσεις στο
πνεύµα και στερούνται αυθύπαρκτης ύπαρξης.
Όλα τα φαινόµενα στερούνται αυθύπαρκτης ύπαρξης. Όταν
κοιτάζουµε ένα ουράνιο τόξο εµφανίζεται να καταλαµβάνει µια
συγκεκριµένη τοποθεσία στο διάστηµα και φαίνεται ότι εάν
ψάξουµε θα είµαστε ικανοί να βρούµε το σηµείο στο οποίο το
ουράνιο τόξο ακουµπά το έδαφος. Όµως, γνωρίζουµε ότι
ανεξάρτητα από το πόσο πολύ ψάχνουµε δε θα είµαστε ποτέ
ικανοί να βρούµε το τέλος του ουράνιου τόξου, γιατί αµέσως
µόλις φτάσουµε στο µέρος όπου είδαµε το ουράνιο τόξο να
ακουµπά το έδαφος, το ουράνιο τόξο θα έχει εξαφανιστεί. Εάν
δεν ψάξουµε γι’ αυτό, το ουράνιο τόξο εµφανίζεται καθαρά,
αλλά όταν ψάξουµε γι’ αυτό, δεν είναι εκεί. Όλα τα φαινόµενα
είναι έτσι. Εάν δεν τα αναλύσουµε εµφανίζονται καθαρά, αλλά
εάν ψάξουµε γι’ αυτά αναλυτικά, προσπαθώντας να τα
αποµονώσουµε από οτιδήποτε άλλο, δεν είναι εκεί.
Εάν κάτι υπήρχε αυθύπαρκτα και ερευνούσαµε γι’ αυτό
ξεχωρίζοντάς το από όλα τα άλλα φαινόµενα, θα ήµαστε ικανοί
να το βρούµε. Όµως, όλα τα φαινόµενα είναι σαν ουράνια τόξα –
εάν ψάξουµε γι’ αυτά δε θα τα βρούµε ποτέ. Στην αρχή ίσως
βρούµε αυτήν την ιδέα πολύ άβολη και δύσκολο να την
αποδεχτούµε, αλλά αυτό είναι αρκετά φυσιολογικό. Με
µεγαλύτερη εξοικείωση θα βρούµε αυτόν το λογικό συνειρµό πιο
αποδεκτό και τελικά θα συνειδητοποιήσουµε ότι είναι αλήθεια.
Είναι σηµαντικό να κατανοήσουµε ότι η κενότητα δε σηµαίνει
τιποτότητα. Παρόλο που τα πράγµατα δεν υπάρχουν από τη δική
τους µεριά, ανεξάρτητα από το πνεύµα, υπάρχουν µε την έννοια
ότι είναι κατανοητά από ένα έγκυρο πνεύµα. Ο κόσµος που
βιώνουµε όταν είµαστε ξύπνιοι είναι παρόµοιος µε τον κόσµο
που βιώνουµε όταν ονειρευόµαστε. Δεν µπορούµε να πούµε ότι
τα πράγµατα του ονείρου δεν υπάρχουν, αλλά εάν πιστεύουµε
ότι υπάρχουν ως κάτι περισσότερο από µια απλή εµφάνιση στο
πνεύµα, ότι υπάρχουν «εκεί έξω», τότε σφάλλουµε, όπως θα το
ανακαλύψουµε όταν ξυπνήσουµε.
Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, δεν υπάρχει καλύτερη
µέθοδος για να βιώσουµε πνευµατική ειρήνη και ευτυχία από το
να κατανοήσουµε την κενότητα και να διαλογιστούµε σε αυτή.
Από τη στιγµή που το αυτο-άδραγµά µας είναι αυτό που µας
κρατά δεµένους στη φυλακή της σαµσάρα και είναι η πηγή όλης
της δυστυχίας µας, ο διαλογισµός στην κενότητα είναι η
παγκόσµια λύση για όλα τα προβλήµατά µας. Είναι το φάρµακο
που θεραπεύει όλες τις σωµατικές και πνευµατικές αρρώστιες
και το νέκταρ που χαρίζει τη διαρκή ευτυχία της νιρβάνα και της
φώτισης.
 ΜΙΑ ΑΠΛΗ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ
ΜΠΟΝΤΙΤΣΙΤΑ

Αρχίζουµε µε το να σκεφτόµαστε:

Πρέπει να επιτύχω τη φώτιση για να ωφελώ απευθείας κάθε

έµβιο ον κάθε µέρα. Γι’ αυτό το σκοπό θα επιτύχω µια άµεση
συνειδητοποίηση του τρόπου που τα πράγµατα υπάρχουν
πραγµατικά.

Με αυτό το κίνητρο της µποντιτσίτα, στοχαζόµαστε:

Συνήθως βλέπω το σώµα µου µέσα στα µέρη του –τα χέρια, την
πλάτη και τα λοιπά– αλλά ούτε το κάθε µέρος ξεχωριστά ούτε η
συλλογή των µερών είναι το σώµα µου, επειδή είναι µέρη του
σώµατός µου και όχι το ίδιο το σώµα. Όµως, δεν υπάρχει το
«σώµα µου» άλλο πέρα από τα µέρη του. Ερευνώντας µε σοφία
για το σώµα µου µε αυτόν τον τρόπο, συνειδητοποιώ ότι το σώµα
µου είναι ανεύρετο. Αυτός είναι ένας έγκυρος λόγος για να
αποδείξω ότι το σώµα µου το οποίο συνήθως βλέπω δεν υπάρχει
καθόλου.

Μέσω του στοχασµού σε αυτό το σηµείο προσπαθούµε να

αντιληφθούµε την απλή απουσία του σώµατος που συνήθως
βλέπουµε. Αυτή η απλή απουσία του σώµατος το οποίο συνήθως
βλέπουµε είναι η κενότητα του σώµατός µας. Διαλογιζόµαστε σε
αυτήν την κενότητα µε προσήλωση για όσο το δυνατόν
περισσότερο.
Θα πρέπει συνεχώς να ασκούµαστε σε αυτόν το στοχασµό και
το διαλογισµό και µετά να προχωρήσουµε στο επόµενο στάδιο,
στο διαλογισµό στην κενότητα του εαυτού µας. Θα πρέπει να
στοχαστούµε και να σκεφτούµε:
 Συνήθως βλέπω τον εαυτό µου µέσα στο σώµα µου και το πνεύµα
µου, αλλά ούτε το σώµα µου, ούτε το πνεύµα µου, ούτε η
συλλογή του σώµατος και του πνεύµατός µου είναι ο εαυτός µου,
επειδή αυτά είναι κτήµατά µου και ο εαυτός µου είναι ο κάτοχος.
Ο κάτοχος και τα κτήµατα δεν µπορούν να είναι το ίδιο. Όµως,
δεν υπάρχει «ο εαυτός µου» άλλος πέρα από το σώµα και το
πνεύµα µου. Μέσω έρευνας µε σοφία για τον εαυτό µου µε αυτόν
τον τρόπο, συνειδητοποιώ ότι ο εαυτός µου είναι ανεύρετος.
Αυτός είναι ένας έγκυρος λόγος για να αποδείξω ότι ο εαυτός
µου τον οποίο συνήθως βλέπω δεν υπάρχει καθόλου.

Μέσω του στοχασµού σε αυτό το σηµείο προσπαθούµε να

αντιληφθούµε την απλή απουσία του εαυτού µας τον οποίο
συνήθως βλέπουµε. Αυτή η απλή απουσία του εαυτού µας τον
οποίο συνήθως βλέπουµε είναι η κενότητα του εαυτού µας.
Διαλογιζόµαστε σε αυτήν την κενότητα µε προσήλωση για όσο
το δυνατόν περισσότερο.
Θα πρέπει συνεχώς να ασκούµαστε σε αυτόν το στοχασµό και
το διαλογισµό και µετά να προχωρήσουµε στο επόµενο στάδιο,
το διαλογισµό στην κενότητα όλων των φαινοµένων. Θα πρέπει
να στοχαστούµε και να σκεφτούµε:

Όπως συµβαίνει µε το σώµα µου και τον εαυτό µου, όλα τα άλλα
φαινόµενα είναι ανεύρετα όταν ψάξω γι’ αυτά µε σοφία. Αυτός
είναι ένας έγκυρος λόγος για να αποδείξω ότι όλα τα φαινόµενα
τα οποία συνήθως βλέπω ή αντιλαµβάνοµαι δεν υπάρχουν
καθόλου.

Μέσω του στοχασµού σε αυτό το σηµείο προσπαθούµε να

αντιληφθούµε την απλή απουσία όλων των φαινόµενων που
συνήθως βλέπουµε ή αντιλαµβανόµαστε. Αυτή η απλή απουσία
όλων των φαινοµένων που συνήθως βλέπουµε ή
αντιλαµβανόµαστε είναι η κενότητα όλων των φαινοµένων.
Διαλογιζόµαστε συνεχώς σε αυτήν την κενότητα όλων των
φαινοµένων µε το κίνητρο της µποντιτσίτα, µέχρι να είµαστε
ικανοί να διατηρήσουµε τη συγκέντρωσή µας µε διαύγεια για ένα
λεπτό κάθε φορά που διαλογιζόµαστε σε αυτήν. Η συγκέντρωσή
µας που έχει αυτήν την ικανότητα ονοµάζεται «συγκέντρωση της
τοποθέτησης του πνεύµατος».
Στο δεύτερο στάδιο, µε τη συγκέντρωση της τοποθέτησης του
πνεύµατος διαλογιζόµαστε συνεχώς στην κενότητα όλων των
φαινοµένων µέχρι να είµαστε ικανοί να διατηρούµε τη
συγκέντρωσή µας µε διαύγεια για πέντε λεπτά κάθε φορά, όταν
διαλογιζόµαστε σε αυτήν. Η συγκέντρωσή µας που έχει αυτήν
την ικανότητα ονοµάζεται «συγκέντρωση της συνεχούς
τοποθέτησης». Στο τρίτο στάδιο, µε τη συγκέντρωση της
συνεχούς τοποθέτησης διαλογιζόµαστε συνεχώς στην κενότητα
όλων των φαινοµένων µέχρι να είµαστε ικανοί να θυµόµαστε
αµέσως το αντικείµενο του διαλογισµού µας –την απλή απουσία
όλων των φαινοµένων τα οποία συνήθως βλέπουµε ή
αντιλαµβανόµαστε– όποτε το χάνουµε κατά τη διάρκεια του
διαλογισµού. Η συγκέντρωσή µας που έχει αυτήν την ικανότητα
ονοµάζεται «η συγκέντρωση της επανατοποθέτησης». Στο
τέταρτο στάδιο, µε τη συγκέντρωση της επανατοποθέτησης
διαλογιζόµαστε συνεχώς στην κενότητα όλων των φαινοµένων
µέχρι να είµαστε ικανοί να διατηρούµε τη συγκέντρωσή µας µε
διαύγεια κατά τη διάρκεια ολόκληρης της διαλογιστικής
περιόδου, χωρίς να ξεχνάµε το αντικείµενο του διαλογισµού. Η
συγκέντρωσή µας που έχει αυτήν την ικανότητα ονοµάζεται
«συγκέντρωση της κοντινής τοποθέτησης». Σε αυτό το στάδιο
έχουµε πολύ σταθερή και διαυγή συγκέντρωση εστιασµένη στην
κενότητα όλων των φαινοµένων.
Μετά, µε τη συγκέντρωση της κοντινής τοποθέτησης
διαλογιζόµαστε συνεχώς στην κενότητα όλων των φαινοµένων
µέχρι τελικά να επιτύχουµε τη συγκέντρωση της γαλήνιας
παραµονής που εστιάζει στην κενότητα, η οποία µας κάνει να
βιώνουµε ξεχωριστή σωµατική και πνευµατική ευελιξία και
ευδαιµονία. Με αυτήν τη συγκέντρωση της γαλήνιας παραµονής
θα αναπτύξουµε µία ξεχωριστή σοφία που συνειδητοποιεί την
κενότητα όλων των φαινοµένων πολύ ξεκάθαρα. Αυτή η σοφία
ονοµάζεται «ανώτερη όραση». Μέσω του συνεχούς διαλογισµού
στη συγκέντρωση της γαλήνιας παραµονής που έχει σχέση µε
την ανώτερη όραση, η σοφία µας της ανώτερης όρασης θα
µεταµορφωθεί στη σοφία που απευθείας συνειδητοποιεί την
κενότητα όλων των φαινοµένων. Αυτή η απευθείας
συνειδητοποίηση της κενότητας είναι η πραγµατική τελική
µποντιτσίτα. Τη στιγµή που επιτυγχάνουµε τη σοφία της τελικής
µποντιτσίτα γινόµαστε ένας Ανώτερος Μποντισάτβα. Όπως
αναφέρθηκε προηγουµένως, η συµβατική µποντιτσίτα έχει τη
φύση της συµπόνιας και η τελική µποντιτσίτα έχει τη φύση της
σοφίας. Αυτές οι δύο µποντιτσίτα είναι σαν τις δύο φτερούγες
ενός πουλιού µε τις οποίες µπορούµε να πετάξουµε πολύ
γρήγορα και να φτάσουµε στο φωτισµένο κόσµο.
Στη Συµβουλή από την Καρδιά του Ατίσα ο Ατίσα λέει:

Φίλοι, µέχρι να επιτύχετε τη φώτιση, ο Πνευµατικός Δάσκαλος

είναι απολύτως απαραίτητος, γι’ αυτό λοιπόν στηριχτείτε σ’
έναν ιερό Πνευµατικό Οδηγό.

Χρειάζεται να στηριχτούµε στον Πνευµατικό µας Οδηγό µέχρι να

επιτύχουµε τη φώτιση. Ο λόγος για να το κάνουµε αυτό είναι
πολύ απλός. Ο τελικός στόχος της ανθρώπινης ζωής είναι να
επιτύχουµε τη φώτιση και αυτό εξαρτάται από το να δεχόµαστε
συνεχώς τις ξεχωριστές ευλογίες του Βούδα µέσα από τον
Πνευµατικό µας Οδηγό. Ο Βούδας πέτυχε τη φώτιση µε τη µόνη
πρόθεση να οδηγήσει όλα τα έµβια όντα µέσα στο πνευµατικό
µονοπάτι προς τη φώτιση µέσω των εκδηλώσεών του. Ποιος είναι
η εκδήλωσή του, ποιος µας οδηγεί κατά τη διάρκεια των σταδίων
του µονοπατιού προς τη φώτιση; Είναι ξεκάθαρα ο Πνευµατικός
µας Δάσκαλος που έχουµε τώρα, ο οποίος µε ειλικρίνεια και
σωστά µας οδηγεί µέσα στο µονοπάτι της απάρνησης, της
µποντιτσίτα και της σωστής άποψης της κενότητας, δίνοντας
αυτές τις διδασκαλίες και δείχνοντας το πρακτικό παράδειγµα
κάποιου που µε ειλικρίνεια ασκείται σε αυτές. Με αυτήν την
κατανόηση θα πρέπει να πιστέψουµε δυνατά ότι ο Πνευµατικός
µας Οδηγός είναι µια εκδήλωση του Βούδα και να αναπτύξουµε
και να διατηρήσουµε βαθιά πίστη σε αυτόν ή αυτήν.
Ο Ατίσα επίσης λέει:

Μέχρι να συνειδητοποιήσετε την τελική αλήθεια, η ακρόαση

είναι απολύτως απαραίτητη, γι’ αυτό λοιπόν ακούστε τις
οδηγίες του Πνευµατικού Οδηγού.

Ακόµα και εάν λαθεµένα συνέβαινε να δούµε δύο φεγγάρια στον

ουρανό, αυτή η λαθεµένη εµφάνιση θα µας θύµιζε ότι στην
πραγµατικότητα δεν υπάρχουν δύο φεγγάρια αλλά ένα. Με έναν
παρόµοιο τρόπο, όταν βλέπουµε αυθύπαρκτα υπαρκτά
πράγµατα θα µας θυµίζουν ότι δεν υπάρχουν αυθύπαρκτα
υπαρκτά πράγµατα. Αυτό δηλώνει ότι η κατανόησή µας της
κενότητας, της τελικής αλήθειας, είναι σωστή. Μέχρι η
κατανόησή µας της κενότητας να είναι τέλεια και ικανή να
εµποδίζει τον εαυτό µας να κατρακυλά σε ένα από τα δύο άκρα –
το άκρο της ύπαρξης και το άκρο της ανυπαρξίας– θα πρέπει να
ακούµε, να διαβάζουµε και να στοχαζόµαστε στις οδηγίες του
Πνευµατικού µας Οδηγού. Μία πιο λεπτοµερής εξήγηση της
στήριξης στον Πνευµατικό µας Οδηγό µπορεί να βρεθεί στο
Χαρούµενο Μονοπάτι της Καλής Τύχης.
 Όλοι οι στοχασµοί και οι διαλογισµοί που παρουσιάζονται σε
αυτό το βιβλίο, από την Πολυτιµότητα της Ανθρώπινης Ζωής µας
µέχρι τη Μια Απλή Εξάσκηση στην Τελική Μποντιτσίτα θα πρέπει
να ασκηθούν σε συνδυασµό µε τις προκαταρκτικές ασκήσεις στο
διαλογισµό όπως παρουσιάζονται στις Προσευχές για
Διαλογισµό, οι οποίες µπορούν να βρεθούν στο Σύγχρονο
Βουδισµό – Τόµος 3: Προσευχές για Καθηµερινή Άσκηση. Αυτές οι
προκαταρκτικές ασκήσεις θα µας δώσουν τη δυνατότητα να
εξαγνίσουµε το πνεύµα µας, να συσσωρεύσουµε χάρη και να
δεχτούµε τις ευλογίες των φωτισµένων όντων, επιβεβαιώνοντας
έτσι ότι η διαλογιστική µας άσκηση είναι επιτυχής.
Η εξέταση της άσκησής µας στο
Λαµρίµ
Μέσα από την άσκηση στα στάδια του µονοπατιού των
προσώπων του αρχικού σκοπού, του µεσαίου σκοπού και του
µεγάλου σκοπού, ίσως αναπτύξουµε µερικές εµπειρίες της
απάρνησης, της µποντιτσίτα και της σωστής άποψης της
κενότητας, οι οποίες είναι γνωστές ως τα «τρία κύρια
µονοπάτια». Θα πρέπει τώρα να εξετάσουµε τον εαυτό µας για
να δούµε εάν η εµπειρία µας της απάρνησης, της µποντιτσίτα και
της σωστής άποψης της κενότητας έχει τα ανάλογα προσόντα ή
όχι. Κρίνοντας το πνεύµα µας, εάν συνειδητοποιήσουµε ότι η
προσκόλλησή µας στα πράγµατα αυτής της ζωής συνεχίζει να
παραµένει, αυτό είναι ένα σηµάδι ότι η απάρνησή µας δεν έχει
τα απαραίτητα προσόντα. Εάν η φιλαυτία µας, που πιστεύει ότι η
ευτυχία και η ελευθερία µας είναι σηµαντικά ενώ παραµελεί την
ευτυχία και την ελευθερία των άλλων, συνεχίζει να παραµένει,
αυτό είναι ένα σηµάδι ότι η µποντιτσίτα µας δεν έχει τα
απαραίτητα προσόντα. Εάν το αυτο-άδραγµά µας, που
αρπάζεται από τον εαυτό µας, το σώµα µας και τα άλλα
πράγµατα που συνήθως βλέπουµε, συνεχίζει να παραµένει, αυτό
είναι ένα σηµάδι ότι η κατανόησή µας της κενότητας δεν έχει τα
απαραίτητα προσόντα.
Γι’ αυτό λοιπόν χρειάζεται να κάνουµε µεγάλη προσπάθεια να
εξοικειωθούµε όλο και πιο βαθιά µε τις εξασκήσεις στην
απάρνηση, στην µποντιτσίτα και στη σωστή άποψη της
κενότητας. Χρειάζεται να ασκηθούµε σε αυτές τις εξασκήσεις
συνεχώς, µέχρι η προσκόλλησή µας, η φιλαυτία και το αυτο-
άδραγµα να µειωθούν και να είµαστε ικανοί να ελέγξουµε αυτές
τις πλάνες. Όταν το έχουµε επιτύχει αυτό, τότε έχουµε «περάσει
τις εξετάσεις µας» και έχουµε τη «θέση» του να είµαστε ένας
µεγάλος Γιόγκι ή Γιογκίνι.